“Medyada Nefret Söyleminin İzlenmesi” With ”Media Watch on Hate Speech” work çalışmamızın temel amacı medyada insan we aim to contribute fostering respect for haklarına ve farklı kimliklere saygının differences and human rights in the media and güçlendirilmesine ve bu konuda hem medyanın developing tools to enhance active participation hem de sivil toplumun aktif rol almasını teşvik of civil society in the fight against hate speech edecek araçların geliştirilmesine katkıda and discrimination. In order to achieve our bulunmak. Bu amaçla sivil toplum örgütü goals we are trying to bring the journalists, temsilcileri, gazeteciler ve hukukçuların bir legal experts and civil society representatives araya gelerek tartıştığı çalışma toplantıları, together in working meetings, seminars and atölye çalışmaları ve seminerler düzenliyoruz. workshops. Additionally, we sysematically scan Ayrıca ulusal gazeteleri belli bir takvim the newspapers and publish the articles and doğrultusunda tarayarak, ayrımcı ve düşmanlık news with discriminatory and hostile language içeren ifadelerin yer aldığı haber ve köşe in www.nefretsoylemi.org. We hope that this yazılarını derliyor ve www.nefretsoylemi.org site becomes a public domain that brings a sitemizde yayınlıyoruz. Hedefimiz, hepimizin variety of information and documents on hate katkılarıyla bu alanın nefret söylemiyle ilgili speech and serve as a database, and this cannot geniş bir veritabanı haline gelmesi. be done without a concerted effort. ©Uluslararası Hrant Dink Vakfı Yayınları ©The International Hrant Dink Foundation Publication Halaskargazi Cad. Sebat Apt. No 74/1 Osmanbey, ili 34371 ‹stanbul 0212 240 33 61 Editör / Editor Ayşe Çavdar, Aylin B. Yıldırım Yayın Koordinatörü / Publication Coordinator Özlem Dalkıran Tasarım ve Uygulama / Design and Layout Sera Dink Baskı / Printed By Yeni Beyoğlu Matbaası 244 89 98 Istanbul, 2010 ISBN: 978-605-89900-3-6 Tüm hakları saklıdır. Ancak, makaleler ticari olmayan amaçlar All rights reserved. However, the chapters may be freely quoted için, Uluslararası Hrant Dink Vakfı ve makalenin yazarı kaynak for non-commercial purposes provided that due acknowledgment gösterilerek alıntılanabilir. Bu kitabın bir bölümü ya da tamamı is given (to International Hrant Dink Foundation and the ticari amaçlarla basılamaz. authors). No part of this publication may be partly or wholly Bu kitapta yer alan görüşler ve çalışmalar yazarların görüşlerini reproduced for commercial purposes. yansıtmaktadır. İçerik, Uluslararası Hrant Dink Vakfı’nın ya da The views and opinions expressed in this book are those of bu kitabın hazırlanması ve basılmasına destek veren kurumların authors. The content may not necessarily concur with the görüşlerini yansıtmamaktadır. viewpoints of the funders who supported printing and publication Bu kitap “Medyada Nefret Söyleminin İzlenmesi” başlıklı of this material. projenin bir çalışması olarak hazırlanmıştır. Destekleri için Avrupa This book was published as part of the project “Media Watch on Komisyonu (Demokratikleşme ve İnsan Hakları için Avrupa Hate Speech”. We thank the European Commission (European Aracı-DİHAA), Global Dialogue ve Friedrich Naumann Vakfı’na Instrument for Democracy and Human Rights- EIDHR), Friedrich teşekkür ederiz. Naumann Foundation and Global Dialogue for their support. İÇİNDEKİLER CONTENTS Önsöz Preface........................................................................................................................Özlem Dalkıran, 3 Söylem ve iktidar Discourse and power................................................................................................ Teun A. Van Dijk, 9 Ayrımcılık, nefret suçu, nefret söylemi: Kavramsal çerçeve Defining discrimination, hate speech and hate crimes Ayrımcılığın sosyolojisi ve Türkiye toplumu The sociology of discrimination and the Turkish society.............................................. Kenan Çayır, 45 Nefret suçlarından ne anlıyoruz? What do we understand by hate crimes?........................................................................ Ulaş Karan, 55 Nefret söyleminin kontrolü: Uluslararası standartlar Türkiye’den neler istiyor? Controlling hate speech: What do the international standards require of Turkey?....... Kevin Boyle, 63 Medyada nefret suçları, nefret suçlarında medya Hate crimes in the media, media in hate crimes Sunuş Introduction................................................................................................................ Fethiye Çetin, 74 Ulusal basında nefret suçları: 10 yıl 10 örnek Hate crimes in national press: 10 years 10 cases.......................................................... Cengiz Alğan, 76 Medyanın Hrant Dink’i hedef haline getirmesi How did the media make Hrant Dink a target.............................................................Kemal Göktaş, 85 Türkiye’yi vurdular: Yazılı basının Hrant Dink cinayetini adlandıramaması They shot Turkey: Press failed to name Hrant Dink murder.................... Eser Köker, Ülkü Doğanay, 97 Zirve: Geliyorum diyen katliam! Zirve: The massacre that was seen miles away!.................................................... Bülent Kutlutürk, 119 Söylemin gücü, medyanın sorumluluğu The power of words, the responsibility of the media Sunuş Introduction................................................................................................................ Oral Çalışlar, 134 Medyada özdenetim Self-regulation in the media.......................................................................................Yavuz Baydar, 135 Yazı işlerinin dili ve okur temsilciliği Language of the editing department and being the readers’ representative.............. Derya Sazak, 141 Hak odaklı habercilik ve medyada çeşitlilik Rights journalism and diversity in the media............................................................. Tolga Korkut, 149 Hakiki nefret / Sanal nefret Real hate / Virtual hate............................................................................................... Ragıp Duran, 157 Ayrımcılık ve nefretin medya hali Discrimination and the hate state of the media Sunuş Introduction.......................................................................................................... Erhan Üstündağ, 164 Romanlara yönelik nefret söylemi ve profilleme Hate speech and profiling of Roma people......................................................... Brankica Petkovic, 166 İnternet’te ırkçılık Racism on the Internet........................................................................................... Yaman Akdeniz, 175 Tribünlerin nefreti, nefretin tribünleri The hate of the tribunes, the tribunes of hate.............................................................. Bağış Erten, 193 Kültürel çeşitlilik için ayrımcılığa karşı savaşmak: Medyanın önündeki güçlükler To fight against discrimination and for cultural diversity: A major challenge for the media ..................................................................................................................................Reynald Blion, 203 Nefret dili ve suçlarının hukuk boyutu The legal perspective of hate speech and crimes Bölgesel mekanizmaların nefret suçlarını önlemede etkileri The effects of the regional mechanisms in preventing hate crimes............... Dennis Van Der Veur, 225 Nefret suçları ve nefret söyleminin Türkiye yasalarında karşılığı Hate crimes and hate speech in the Turkish legal system............................................. Ulaş Karan, 231 Türk yargısının “Bizden olanlar” ve “Bizden olmayanlar” ya da “Tek’in birliği” ni koruma algısı Perception of “us ” and “others” or “unity of one” in the Turkish judiciary.............. Kemal Şahin, 244 Aktivizm: Ayrımcılık, ırkçılık ve nefret suçlarıyla mücadele Activizm: Struggle against discrimination, racism and hate crimes Raporlama ve savunuculuk yoluyla nefret suçlarıyla mücadele Acting against hate crimes through reporting and advocacy.................................... Nurcan Kaya, 261 Nefret suçu ile mücadelede ağ oluşturma: Ukrayna’da bir STK deneyimi Networking in the struggle against hate crimes: An NGO experience from Ukraine .............................................................................................................................Iryna Fedorovych, 269 “Bir Daha Asla” çalışmaları ve bir örnek: Radio Maryja The works of “Never Again” and an example: Radio Maryja............................. Rafal Maszkowski, 281 Irkçılığa ve milliyetçiliğe DurDe girişimi Initiative to Say Stop Racism and Nationalism.................................................... Levent Şansever, 289 LGBTT örgütleri: Siyah Pembe Üçgen LGBTT organizations: Black Pink Triangle................................................................... Oktay Cerit, 296 Biyografiler Biographies..................................................................................................................................... 302 Dizin..................................................................................................................................................314 Index.................................................................................................................................................317 RAKEL DİNK Bildiğiniz gibi, sevgili eşim Hrant Dink bilinçli As you know, my dear spouse, Hrant Dink has ve planlı olarak sürdürülen nefret söylemleri been made into a target as a result of deliberate sonucunda hedef noktası haline getirildi and planned hate speech and was ruthlessly ve insafsızca katledildi. Onun ideallerinin