PLAN ODNOWY MIEJSCOWOŚCI KRZY ŻANOWO

Gmina Powiat Malborski Województwo Pomorskie

Krzy żanowo 2012

Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

Spis tre ści strona Wst ęp 3 Charakterystyka miejscowo ści Krzy żanowo na tle gminy Stare Pole 1. Poło żenie administracyjno – geograficzne 4 2. Demografia 5 3. Historia miejscowo ści 5 4. Układ przestrzenny i zachowane zabytki kultury materialnej 7 Inwentaryzacja zasobów słu żą cych odnowie miejscowo ści 1. Dziedzictwo kulturowe 8 2. Zasoby przyrodnicze 9 3. Infrastruktura społeczna. Obiekty i tereny rekreacyjne 11 4. Infrastruktura techniczna 12 5. Rynek pracy. Gospodarka. Rolnictwo 13 6. Oświata. Zdrowie. Bezpiecze ństwo. 13 Tabelaryczne zestawienie zasobów słu żą cych odnowie miejscowo ści 14 Mocne i słabe strony, szanse i zagro żenia – analiza SWOT 16 Wizja rozwoju miejscowo ści Krzy żanowo 17 Opis planowanych zada ń inwestycyjnych i przedsi ęwzi ęć słu żą cych aktywizacji lokalnej społeczno ści 19 Charakterystyka projektów według kolejno ści rankingowej 21 Koszty realizacji projektów i harmonogram ich wdra żania 24 Obszary o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszka ńców 25 Podsumowanie 25

2 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

Wst ęp

Wst ąpienie Polski do Unii Europejskiej otworzyło przed naszym krajem szerokie perspektywy rozwoju dzi ęki mo żliwo ści otrzymania finansowego wsparcia na realizacj ę działa ń w ró żnych dziedzinach życia gospodarczego i społecznego. Szans ę na dofinansowanie maj ą zarówno projekty obejmuj ące swym zasi ęgiem du że obszary i wielu beneficjentów, jak równie ż te, kierowane do lokalnych, cz ęsto małych społeczno ści. Wła śnie dla tych ostatnich to niejednokrotnie szansa na odmian ę dotychczasowego otoczenia i sposobu życia. Wspólne planowanie przez mieszka ńców małych miejscowo ści wizji rozwoju miejsca, w którym żyj ą na co dzie ń oraz świadomo ść , że mo żna otrzyma ć wymierne wsparcie finansowe i merytoryczne na realizację konkretnych działa ń, prowadzi do budowania trwałych wi ęzi mi ędzys ąsiedzkich, podj ęcia bezinteresownych działa ń na rzecz lokalnej wspólnoty, a jednostkowo – wzrost wiary we własne mo żliwo ści, ch ęć rozwoju osobistego oraz motywacj ę do poszukiwania dla siebie nowych szans na popraw ę życia materialnego i duchowego. Pierwszym krokiem na drodze do lepszej przyszło ści dla społeczno ści, jak ą stanowi ą mieszka ńcy wsi, jest opracowanie Planu Odnowy Miejscowo ści. Opracowuj ąc Plan dla wsi Krzy żanowo chciano przede wszystkim zintegrowa ć jej mieszka ńców i pobudzi ć do wspólnego działania. Plan jest dokumentem strategicznym, stworzonym przy udziale mieszka ńców. Ma u świadomi ć mieszka ńcom Krzy żanowa ich rol ę w tworzeniu pomysłów na własny rozwój i popraw ę warunków życia. Dokonano inwentaryzacji zasobów i identyfikacji problemów, nast ępnie skupiono si ę nad kierunkami rozwoju – jak ą drog ą nale ży pój ść , aby najlepiej wykorzysta ć potencjał wsi. Ostatnim etapem było stworzenie wizji wsi i zaplanowanie działa ń zmierzaj ących do jej urzeczywistnienia. Proponowane przez mieszka ńców przedsi ęwzi ęcia s ą mo żliwe do zrealizowania jedynie przy aktywnym ich zaanga żowaniu oraz przy wsparciu władz samorz ądowych gminy Stare Pole i województwa pomorskiego. Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo został opracowany na kilka kolejnych lat. W okresie tym podejmowane b ędą działania inwestycyjne, a tak że inne, o charakterze szkoleniowym i społecznym. Przyst ąpienie do realizacji danego projektu poprzedzone zostanie przygotowaniem odpowiednich opracowań i kosztorysów.

3 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

Charakterystyka miejscowo ści Krzy żanowo na tle gminy Stare Pole

1. Poło żenie administracyjno - geograficzne

Krzy żanowo to miejscowo ść poło żona w gminie Stare Pole, w powiecie malborskim, w województwie pomorskim, w pobli żu trasy kolejowej Elbl ąg - i drogi krajowej nr 22 prowadz ącej od przej ścia granicznego z Rosj ą do granicy z Niemcami. Wraz z s ąsiednim Starym Polem Krzy żanowo stanowi zwarty obszar zabudowy o charakterze małomiasteczkowym, licz ącym obecnie 2 235 mieszka ńców. Krzy żanowo zajmuje powierzchni ę 327,10ha. Krzy żanowo jest jednym z 12 sołectw nale żą cych do gminy Stare Pole, skupiaj ących 16 miejscowo ści. Stare Pole jest jedn ą z pi ęciu gmin wchodz ących w skład powiatu malborskiego, poło żonego na wschodzie województwa pomorskiego. W podziale fizyczno- geograficznym pozostaje w obr ębie Żuław Wi ślanych, b ędących cz ęś ci ą makroregionu Pobrze ża Gda ńskiego, wchodz ącego w skład podprowincji Pobrze ży Południowobałtyckich, a ści ślej w jego wschodniej cz ęś ci nazwanej Żuławami Elbl ąskimi. Reprezentuje typ krajobrazu naturalnego – nadmorski deltowy, zajmuje powierzchni ę 7 949 ha, z czego 332 ha to lasy, a 6 257 u żytki rolne. Poni ższa mapka przedstawia obszar gminy Stare Pole i lokalizacj ę miejscowo ści Krzy żanowo.

4 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

2. Demografia Krzy żanowo, pod wzgl ędem liczby ludno ści, jest po Starym Polu jedn ą z najwi ększych miejscowo ści w gminie. Liczy 349 mieszka ńców, co stanowi 7,3% ogólnej liczby osób zamieszkuj ących gmin ę Stare Pole, która na dzie ń 31.12.2011 r. wynosiła 4 773 osoby. W Krzy żanowie w wieku przedprodukcyjnym (do 18 lat) jest 76 osób, w wieku produkcyjnym 218 osób (od 18 do 65 lat) i w wieku poprodukcyjnym s ą 55 osoby (powy żej 65 roku życia). Poni ższy wykres przedstawia liczb ę mieszka ńców Krzy żanowa na tle gminy Stare Pole (stan na 31.12.2011 r.).

Dane Urz ędu Gminy

3. Historia miejscowo ści. Pierwsze informacje dotycz ące Krzy żanowa pochodz ą z okresu średniowiecza, kiedy to mieszka ńcami tych terenów oraz zało życielami wsi były plemiona słowiańskie i pruskie (Seitkaimis – staropruska nazwa Krzy żanowa). Pod koniec X wieku Polska podj ęła prób ę pokojowej chrystianizacji poga ńskich s ąsiadów organizuj ąc misje biskupa Wojciecha, który prawdopodobnie podczas wyprawy do Prus odpoczywał na terenie wsi Krzy żakowo. XIV wiek to okres kiedy na te ziemie przybyli Krzyżacy i rozpocz ęli wielk ą akcj ę kolonizacyjn ą terenów Żuław. Wówczas to nast ępuje lokacja wi ększo ści istniej ących wsi na terenie obecnej gminy Stare Pole. Korzystne warunki stosowanego przez Krzy żaków prawa chełmi ńskiego przyci ągały osadników, którzy zamiast rozproszonych osad i pojedynczych dworów zakładali zwarte, zało żone według jednolitego planu wsie, których granice były ści śle okre ślone w przywilejach lokacyjnych. Pierwsze prawo lokacyjne zostało nadane wsi

5 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

Krzy żanowo około roku 1319. Niemiecka nazwa wsi Notzendorf pochodziła od nazwiska bogatego wła ściciela ziemskiego (bauera) Nocze. Krzy żanowo stanowiło główny o środek religijny dla okolicznej ludno ści wyznania katolickiego. W 1330 r. mieszka ńcy s ąsiedniej wsi Stare Pole zostali zobowi ązani do płacenia dziesi ęciny dla ko ścioła w Krzy żanowie. W 1408 r. to w Krzy żanowie powstała pierwsza w okolicy szkoła parafialna. Szkoła ta funkcjonowała do 1934 roku w budynku z XIX w.

Szkoła parafialna z drugiej połowy XIX wieku.

Po wieku świetno ści i rozwoju, jaki prze żywał Zakon w ci ągu XIV wieku nast ąpił upadek Krzy żackiej pot ęgi. W czasie wojny polsko-krzy żackiej oraz wojny trzynastoletniej, wiele wiosek zostało zniszczonych. Na mocy pokoju z 1466 r. Krzy żanowo i okolice znalazły si ę w Prusach Królewskich, w tzw. Ekonomii Malborskiej. Wówczas to na nowo rozpocz ęto uporz ądkowywanie spraw osadniczych. W 1476 r. król Kazimierz Jagiello ńczyk dokonał nowej lokacji wsi Nocendorf (Krzy żanowo). Kiedy w 1569 r. król Zygmunt August wydał edykt gwarantuj ący swobody religijne, wi ększo ść pó źniejszych osadników wokół Krzy żanowa pochodziła z Holandii i Niemiec. Osiedlali si ę oni na terenach najsłabiej dotychczas zasiedlonych i najtrudniejszych do uprawy. Kolonistów tych zwano w dawnej Polsce Ol ędrami, nale żeli oni do protestanckiej sekty

6 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo mennonitów, prze śladowanej w Niderlandach. Specjalizowali si ę oni w zakresie osuszania błot i bagien. Osadnicy wybrali na utworzenie swojej osady Szaleniec, gdzie do tej pory był folwark. Osiedlaj ąc si ę tworzyli zagrody holenderskie. Oprócz prac melioracyjnych i nowego typu osadnictwa, zasług ą mennonitów było sprowadzenie na Żuławy biało-czarnych krów rasy holenderskiej i zwi ązana z tym produkcja serów. Do dzi ś zachowały si ę liczne zabytki ich specyficznego budownictwa – domy podcieniowe. W wyniku I rozbioru Polski w 1772 r. teren obecnego powiatu malborskiego został zaj ęty przez pa ństwo pruskie. Zmiana przynale żno ści pa ństwowej spowodowała m.in. zmniejszenie liczebno ści społeczno ści mennonickiej. W XIX wieku nast ąpił dalszy rozwój ekonomiczny tego terenu, do czego przyczyniła si ę poprawa komunikacji – budowa dróg i kolei, w tym – g ęstej sieci kolejek w ąskotorowych, docieraj ących do wielu miejscowo ści. Powstały te ż pierwsze folwarki z charakterystyczn ą dla nich zabudow ą. Rozwin ęło si ę przetwórstwo rolne, m.in. młynarstwo oraz cukrownictwo. Po I wojnie światowej tereny na wschód od Nogatu (w tym wie ś Krzy żanowo) pozostały cz ęś ci ą pa ństwa Niemieckiego. Do ko ńca II wojny światowej wie ś Notzendorf le żała w granicach Prus Wschodnich, w rejencji Westpreussen. Po wojnie ludno ść niemiecka została wysiedlona, a do wsi, która zmieniła nazw ę na Krzy żanowo, przybyli osadnicy z południa Polski i tzw. repatrianci ze wschodnich terenów II Rzeczpospolitej. Nowi mieszka ńcy nie mieli do świadczenia w gospodarowaniu w takich warunkach środowiska przyrodniczego, co spowodowało obni żenie poziomu rolnictwa. Zniszczeniu uległa te ż stara, drewniana zabudowa wiejska wsi Krzy żanowo, pochodz ąca z XIX w.

4. Układ przestrzenny i zachowane zabytki kultury materialnej Krzy żanowo powstało jako przysiółek placowy i ten zwarty, niezbyt rozwini ęty układ przestrzenny zachował si ę do ko ńca XVII wieku. Zabudowa wiejska skupiała si ę wtedy przy placu ko ścielnym, ze świ ątyni ą w centralnym punkcie, wokół której znajdował si ę cmentarz, okalany murem. Od zachodniego szczytu ko ścioła, na wprost wytyczono ulic ę wiejsk ą, przy której sytuowały si ę domy mieszkalne i szkoła funkcjonuj ąca od średniowiecza do 1934 r. (obecny budynek nr 3). Kształt wsi poszerzał si ę w kierunku południowym, po obu stronach drogi wiod ącej ze Starego Pola do Dzierzgonia powstały du że gospodarstwa. W tej cz ęś ci, w XIX wieku powstały trzy zagrody, podobne do maj ątków ziemskich. Gospodarstwo po wschodniej stronie drogi uformowane było według klasycznej triady: dwór, park, folwark. W pierwszej połowie XX wieku powstała kolejna ulica biegn ąca od tego gospodarstwa na północ, okalaj ąca teren ko ścielny od wschodu. Wzniesiono przy niej domki dla robotników

7 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo rolnych, pracuj ących na rzecz wspomnianych bauerów. Realizowano je według modułu, jako domki jedno lub dwurodzinne, z gankami i małymi komórkami gospodarczymi. W planie wsi powstał drugi plac wiejski, poło żony pomi ędzy parkiem a opisan ą powy żej zabudow ą gospodarcz ą. W ten sposób plan wsi ewaluował od przysiółka placowego do wielodro żnicy z dwoma placami i czterema ulicami. Po 1945 roku nast ąpiły znacz ące zmiany , zwłaszcza w odniesieniu do form zabudowy architektonicznej. Przede wszystkim zniszczony został najcenniejszy zespół decyduj ący o statusie gospodarczym, a tak że przestrzennym i architektonicznym wsi – dwór, który całkowicie znikn ął z pejza żu, park dworski został zdekomponowany, natomiast na miejscu folwarku rozwin ął si ę ogromny zespół zabudowy PGR Krzy żanowo (obecnie prywatne gospodarstwo), dysharmonijny w pejza żu i mało estetyczny.

Inwentaryzacja zasobów słu żą cych odnowie miejscowo ści

1. Dziedzictwo kulturowe W archiwum Pomorskiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku znajduj ą si ę karty ewidencyjne wykonane dla obiektów zabytkowych z terenu gminy Stare Pole w latach 80 - tych XX wieku. Dla wsi Krzy żanowo ewidencja obejmowała ł ącznie 39 pozycji: ko ściół, dzwonnic ę, ogrodzenie ko ścioła, teren dawnego folwarku (5 obiektów), 17 budynków mieszkalnych, stacj ę trafo oraz 11 budynków gospodarczych. W rejestrze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków obecnie znajduje si ę Ko ściół Parafialny p.w. św. Barbary w Krzy żanowie z cmentarzem rzymskokatolickim, układem zieleni wysokiej, nagrobkami, murem cmentarnym, bram ą i dzwonnicą z 3 dzwonami, wpisany do rejestru zabytków pod numer 72. Ko ściół Parafialny w Krzy żanowie jest gotyck ą budowl ą pochodz ącą z lat 1325-30. Jest to świ ątynia salowa, z płaskim stropem wspartym na 2 słupach. Prezbiterium jest nieco pó źniejsze, datowane na 1340 r. W tym czasie te ż obmurowano pierwotn ą konstrukcj ę szachulcow ą. Nie zachowała si ę wie ża z ko ńca XIV wieku, cz ęś ciowo murowana, z drewnian ą gór ą, zniszczona przez burz ę w 1817 r. We wn ętrzu, na południowej ścianie zachował si ę cenny fresk ze scen ą Ukrzy żowania, datowany na XIV wiek. Budowla jest oskarpowana, otoczona murem z czasów średniowiecza, wraz z murowan ą bram ą i boczn ą furtk ą, pochodz ącymi z XIX wieku. Na otaczaj ącym Ko ściół cmentarzu zachowały si ę cztery żeliwne neogotyckie krzy że z lat 1825 – 1889 oraz wolnostoj ący nagrobek ze sztucznego kamienia w formie krzy ża z roku 1918. Ponadto dwie klasycystyczne stele z ko ńca XVIII wieku i słupek z piaskowca, bogato profilowany z roku 1740. Drewniana

8 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo dzwonnica z trzema dzwonami pochodzi z połowy XIX wieku. Posiada konstrukcj ę a żurow ą, słupowo – belkow ą z krzy żami św. Andrzeja, przykryta jest dwuspadowym dachem, aktualnie pokrytym płytami azbestowo – cementowymi. Trzy odlewane dzwony zawieszone s ą na masywnej belce. Do Gminnej Ewidencji Zabytków wpisane s ą 32 obiekty. Oprócz wy żej wymienionych zabytków znalazły si ę tam m.in. organistówka, budynek mieszkalny tzw. Gutshause, wozownia i budynek szkoły parafialnej.

Ko ściół Parafialny p.w. św. Barbary w Krzy żanowie

Dzwonnica przy Ko ściele Parafialnym w Krzy żanowie

2. Zasoby przyrodnicze Krzy żanowo wyró żnia si ę dwoma kompozycjami zieleni wysokiej. Pierwsza to park wiejski, stanowi ący pozostało ść wy żej opisanego folwarku. Zachowały si ę elementy dawnej kompozycji nasadze ń zieleni wysokiej: szpaler jesionów, przy bramie lipa

9 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo o charakterze pomnika przyrody, na zachód staw, a przy nim aleja w kształcie litery L, zło żona z lip i klonów, w cz ęś ci centralnej, gdzie stał dwór, zarys kolejnych dwóch alei z lip, klonów, grabów i jesionów. Obecnie park jest terenem publicznym, b ędący własno ści ą Gminy Stare Pole. Drug ą kompozycja zieleni wysokiej zachowała si ę po zachodniej stronie drogi do Dzierzgonia, przy siedliskach domów nr 2 i nr 4. Wyst ępuj ą tu nasadzenia graniczne z lip i jesionów od strony zachodniej i południowej, przy budynku nr 4 grupa jesionów i d ębów, z których jeden stanowi pomnik przyrody. Obecnie teren (własno ść Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Agencji Nieruchomo ści Rolnych) jest nieuporz ądkowany i zaro śni ęty samosiewami.

XIX-wieczny park wiejski – aleja z grabów

Pomnik przyrody w parku wiejskim – d ąb szypułkowy

10 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

3. Infrastruktura społeczna. Obiekty i tereny rekreacyjne. Wie ś Krzy żanowo, ze wzgl ędu na bliskie s ąsiedztwo Starego Pola, nie posiada wiejskiej świetlicy. Po średnio jej rol ę pełni Gminny O środek Kultury i Sportu w Starym Polu, który jako samorz ądowa instytucja ma na celu zaspokajanie potrzeb mieszka ńców w zakresie kultury i sportu. Oprócz codziennych zaj ęć dla dzieci i młodzie ży, organizowanych w ramach prowadzonych sekcji (tanecznej, muzycznej, plastycznej) Gminny O środek Kultury jest równie ż organizatorem Festiwalu Pie śni Maryjnej, czy takich imprez, jak: do żynki gminne i powiatowe, obchody jubileuszu Starego Pola, obchodów nocy świ ętoja ńskiej. Obiekt, w którym mie ści si ę Gminny O środek Kultury został w 2011 r. kompleksowo wyremontowany w ramach projektu współfinansowanego z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, działanie Odnowa i rozwój wsi. Za po średnictwem Gminnego O środka Kultury i Sportu oraz Stowarzyszenia Sportowego „Bł ękitni” mieszka ńcy Krzy żanowa maj ą mo żliwo ść korzystania z odnowionej w 2010 r. bazy sportowo – rekreacyjnej, na której znajduje si ę boisko do piłki no żnej, bie żna lekkoatletyczna, rzutnia do pchni ęcia kul ą, skocznia do skoku w dal, a tak że boisko sportowe „Orlik 2012” wraz z zapleczem socjalnym (wybudowane w 2008 r.). Baza usytuowana jest na pograniczu wsi Stare Pole i Krzy żanowo. Miejscem rekreacyjno – wypoczynkowym we wsi Krzy żanowo jest park wiejski, zało żony w XIX wieku. Oprócz historycznych nasadze ń jesionów, klonów, d ębów i lip, w parku znajduje si ę równie ż plac zabaw dla dzieci oraz zbiornik wodny (dawny basen przeciwpo żarowy).

Zbiornik wodny w parku wiejskim

11 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

4. Infrastruktura techniczna Wie ś Krzy żanowo posiada dobrze rozwini ętą infrastruktur ę – wszyscy mieszka ńcy podł ączeni s ą do sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej. Zaopatrzenie w wod ę zapewnia Centralny Wodoci ąg Żuławski, który pobiera wod ę z uj ęcia „Letniki” zlokalizowanego na terenie gminy Stare Pole, w miejscowo ści Z ąbrowo. Ścieki odprowadzane s ą do oczyszczalni w Starym Polu. Krzy żanowo wyposa żane jest równie ż w sie ć gazow ą, nie wyst ępuje natomiast zbiorowe zaopatrzenie w ciepło. Stosowane jest indywidualne ogrzewanie, głównie węglem kamiennym i gazem ziemnym. Przez miejscowo ść Krzy żanowo przebiega droga powiatowa nr 2936G Stare Pole – Złotowo (w kierunku na Dzierzgo ń), która krzy żuje si ę z drog ą powiatow ą nr 2907G Królewo – Stalewo. Droga powiatowa nr 2936G w Starym Polu ł ączy si ę z drog ą krajow ą nr 22, prowadz ącą od przej ście granicznego Gronowo (do Rosji) do przej ścia w Kostrzynie (do Niemiec). Od wschodniej strony wie ś Krzy żanowo ł ączy si ę ze Starym Polem drog ą gmin ą nr 203006G. Przez gmin ę Stare Pole przebiega linia kolejowa Gda ńsk – Elbl ąg – Olsztyn. Poci ągi osobowe zatrzymuj ą si ę na stacji Stare Pole i Królewo. Stanowi to dogodne poł ączenie z miastami Malbork, Elbl ąg, Gda ńsk. Gmina jest równie ż obsługiwana przez prywatnego przewo źnika. Krzy żanowo jest bardzo dobrze skomunikowane z Malborkiem (18 kursów w dzie ń powszedni). We wsi Krzyżanowo znajduje si ę równie ż zało żony w 2008 r. cmentarz komunalny.

Cmentarz komunalny w Krzy żanowie

12 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

5. Rynek pracy. Gospodarka. Rolnictwo. Gmina Stare Pole charakteryzuje si ę stosunkowo wysokim bezrobociem. Na dzie ń 31 grudnia 2011 r. liczba osób pozostaj ących bez pracy wynosiła 420, z czego najwi ęcej osób bezrobotnych jest w wieku 25-34 lata (131 osób) i posiadaj ących wykształcenie gimnazjalne lub ni ższe (188 osób). Gmina Stare Pole jest typowo rolnicza. Gospodarstwa rolne charakteryzuj ą si ę wysok ą jako ści ą posiadanych gruntów, w których przewa żaj ą gleby klasy II i III. Gospodarstwa nastawione s ą na produkcj ę zbó ż, rzepaku, ro ślin okopowych (buraki cukrowe), a tak że na hodowl ę bydła. Głównym źródłem utrzymania mieszka ńców Krzy żanowa, przed przemianami ustrojowymi w latach 90-tych XX wieku, była praca w Pa ństwowym Gospodarstwie Rolnym oraz w zakładzie produkcji pomocniczej cukrowni w Starym Polu. Po roku 1989 PGR w Krzy żanowie został przekształcony w spółk ę pracownicz ą. Zakład produkcji pomocniczej został zlikwidowany, a w jej obiektach mie ści si ę prywatna firma, zajmuj ąca si ę produkcj ą kontenerów do transportu cz ęś ci samochodowych. Obecnie mieszka ńcy dochody czerpi ą z pracy zarobkowej poza miejscem zamieszkania. Jedynym pracodawc ą we wsi jest gospodarstwo role, które powstało na bazie byłego PGR-u. Na dzie ń 31 grudnia 2011 r. na terenie gminy zarejestrowanych było 216 podmiotów gospodarczych sektora prywatnego (z czego 8 w Krzy żanowie) i 12 sektora publicznego. W sektorze prywatnym najwi ększ ą grup ę stanowi ą małe, rodzinne firmy handlowe i usługowe.

6. Oświata. Zdrowie. Bezpiecze ństwo. Dzieci i młodzie ż z Krzy żanowa ucz ęszczaj ą do Zespołu Szkół w Starym Polu (szkoła podstawowa i gimnazjum), w którym obecnie uczy si ę 549 dzieci. Ze wsi Krzy żanowo do szkoły podstawowej ucz ęszcza 25 dzieci, a do gimnazjum 13 dzieci. Istnieje równie ż przedszkole, do którego ucz ęszcza 115 maluchów z całej gminy. S ą to jedyne placówki oświatowe w Gminie Stare Pole. Kształcenie na etapie ponad gimnazjalnym zapewniaj ą szkoły średnie w Malborku i Elbl ągu. Mieszka ńcy Krzy żanowa w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej mog ą korzysta ć z usług świadczonych przez O środek Zdrowia Mederi, znajduj ący si ę w Starym Polu. Mie ści si ę on w tym samym budynku co Urz ąd Gminy. W budynku tym znajduje si ę równie ż apteka, Gminny O środek Pomocy Społecznej, Posterunek Policji, który dba o bezpiecze ństwo publiczne w całej gminie i jedna z jednostek Ochotniczej Stra ży Po żarnej.

13 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

Tabelaryczne zestawienie zasobów słu żą cych odnowie miejscowo ści

° Dobre poło żenie (bezpo średnie s ąsiedztwo Starego Pola). ° Dobre poł ączenia komunikacyjne (z Malborkiem, Gda ńskim, Elbl ągiem). ° Cenny zabytek (Ko ściół wraz z cmentarzem rzymskokatolickim, układem zieleni wysokiej, nagrobkami, Co j ą wyró żnia? murem cmentarnym, bram ą i dzwonnic ą z 3 dzwonami). ° Park wiejski z zachowanym starodrzewem, placem zabaw i zbiornikiem wodnym. ° Dobrze rozwini ęta infrastruktura techniczna. ° Dobra jako ść gleb. Jakie pełni funkcje? ° Funkcja mieszkaniowa. ° Niedostatecznie rozwini ęta funkcja rekreacyjna. ° Słabo rozwini ęta działalno ść gospodarcza. ° Ludno ść napływowa z południa Polski i z tzw. kresów wschodnich. Kim s ą mieszka ńcy? ° Niski poziom wykształcenia. ° Niski poziom dochodów. ° Wynagrodzenie z zatrudnienia. Co jest podstaw ą ° Emerytury i renty.

utrzymania? ° Zasiłki socjalne. W jaki sposób mieszka ńcy ° Rada Sołecka. są zorganizowani? ° Rada Parafialna. W jaki sposób rozwi ązuj ą ° Problemy zgłaszane s ą przez mieszka ńców wsi na zebraniach wiejskich lub bezpo średnio do sołtysa, który problemy? współpracuje z Urz ędem Gminy Stare Pole. ° Wielodro żnica z dwoma placami i czterema głównymi ulicami. ° Zabudowa wielorodzinna (bloki) oraz jedno i dwurodzinna (budynki dla robotników rolnych). ° Du że gospodarstwo rolne. Jak wygl ąda nasza wie ś? ° Zabytkowy ko ściół i cmentarz. ° Park wiejski z placem zabaw i stawem. ° Zły stan drogi gminnej ł ącz ącej wie ś z siedzib ą Gminy oraz dróg powiatowych w kierunku na Kławki i Klecie (drogi brukowe). ° Budynki dla robotników w wi ększo ści pokryte płytami azbestowo – cementowymi. Jakie obyczaje i tradycje s ą ° Krzy żanowo jest wsi ą napływow ą, dlatego brak jest rdzennych tradycji. u nas piel ęgnowane ° Mieszka ńcy obchodz ą świ ęta zwi ązane z kultem religijnym (Bo że Narodzenie, Wielkanoc, Do żynki). i rozwijane?

14 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

° Krajobraz charakterystyczny dla Żuław, równinny, poprzecinany rowami melioracyjnymi. Jaki jest stan otoczenia ° Wie ś otoczona od strony wschodniej, południowej i zachodniej polami uprawnymi. i środowiska? ° Stan środowiska naturalnego dobry, zagro żeniem jest lotnisko wojskowe poło żone w odległo ści ok. 5 km od wsi. ° Park wiejski z zachowanym starodrzewem (dwa pomniki przyrody). ° Pokrycia dachowe azbestowo – cementowe na budynkach robotniczych. ° Siec wodoci ągowa, kanalizacyjna i gazowa. ° Gospodarstwa domowe wyposa żone w pojemniki na odpady komunalne. Mo żliwo ści segregacji śmieci (plastik i szkło). Jakie jest rolnictwo? ° Jedno gospodarstwo rolne powstałe na bazie PGR-u, nastawione na upraw ę ziemi (pszenica ozima, rzepak, buraki cukrowe) oraz hodowl ę bydła. Jakie s ą poł ączenia ° Prywatny przewo źnik autobusowy, stacja PKP w Starym Polu – poł ączenia z Malborkiem, Elbl ągiem, komunikacyjne? Gda ńskiem. ° Do siedziby gminy (urz ędu, przychodni, sklepu, banku) mieszka ńcy mog ą doj ść pieszo. ° Droga powiatowa Stare Pole – Dzierzgo ń. Co proponujemy dzieciom ° Plac zabaw zlokalizowany w centrum wsi. i młodzie ży? ° Baza sportowo – rekreacyjna i Gminny O środek Kultury i Sportu w Starym Polu.

15 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

Mocne i słabe strony, szanse i zagro żenia – analiza SWOT

Silne strony Słabe strony

° Korzystne poło żenie w centrum ° Zły stan zachowania zabytkowego gminy, przy głównych ci ągach układu ko ścioła gotyckiego i jego otoczenia komunikacyjnego. ° Niedostateczna infrastruktura ° Cenny zabytek gotycki. drogowa – zły stan drogi gminnej ° Integracja mieszka ńców wokół i dróg powiatowych oraz chodników wspólnych działa ń. dla pieszych. ° Park wiejski z placem zabaw i stawem ° Brak pozarolniczych miejsc pracy na ° Dobrze rozwini ęta infrastruktura terenie wsi. techniczna (wodoci ąg, sie ć ° Niska jako ść życia w aspekcie kanalizacyjna, gazowa i telefoniczna). kulturalnym i wypoczynkowo- ° Dobra jako ść gleb. rekreacyjnym. ° Narastaj ące nat ęż enie ruchu na drodze powiatowej w kierunku Dzierzgonia i zwi ązane z tym uci ąż liwo ści (hałas, zanieczyszczenie powietrza).

Szanse Zagro żenia

° Wykorzystanie atrakcyjnego ° Wysokie koszty i wymagania poło żenia. formalno – prawne prac remontowo – ° Sprzyjaj ąca polityka regionalna, konserwatorskich obiektów w tym adresowana do rozwoju historycznych. obszarów wiejskich. ° Niewystarczaj ące fundusze na rozwój ° Zwi ększenie dost ępno ści środków infrastruktury technicznej pomocowych (PROW). i komunikacyjnej, a tak że na wła ściwe ° Mo żliwo ść rozwoju działalno ści zagospodarowanie terenów wa żnych pozarolniczej na wsiach (dotacje dla dla wizerunku miejscowo ści rozpoczynaj ących działalno ść i funkcjonowania jej społeczno ści. gospodarcz ą). ° Rosn ące bezrobocie w powiecie. ° Otwarcie granic – mo żliwo ść legalnej ° Powstawanie gospodarstw rolnych pracy. wielkoobszarowych.

16 Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

Wizja rozwoju miejscowo ści Krzy żanowo Wizja

„Krzy żanowo – wie ś estetyczna, z zachowanymi elementami dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, charakteryzuj ąca si ę rozwini ętymi formami przedsi ębiorczo ści wiejskiej”

Ci ąg pieszy prowadz ący od placu przy Ko ściele w kierunku ul. Bema w Starym Polu

Droga gminna w kierunku Starego Pola wraz z zabudow ą mieszkaniow ą (z prawej strony dawne domki dla robotników)

17

Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

° Odrestaurowany i zabezpieczony Ko ściół Parafialny wraz z otaczaj ącym go cmentarzem, Co ma j ą wyró żnia ć? murem i dzwonnic ą. ° Zagospodarowana i estetyczna przestrze ń publiczna. ° Nowoczesno ść – rozwój działalno ści gospodarczej. ° Funkcja mieszkaniowa – wyposa żenie w nowoczesn ą infrastruktur ę (szybki Internet, energia ze źródeł odnawialnych). Jakie ma pełni ć funkcje? ° Funkcja usługowa – rozwój działalno ści gospodarczej. ° Aktywni, identyfikuj ący si ę z wsi ą, zintegrowani w działaniach na rzecz jej rozwoju. Kim maj ą by ć mieszka ńcy? ° Podnosz ący swoje wykształcenie i kwalifikacje. Co jest podstaw ą utrzymania? ° Wynagrodzenie z zatrudnienia poza miejscem zamieszkania. ° Dochody z własnej działalno ści gospodarczej. W jaki sposób maj ą by ć zorganizowani ° Rada Sołecka. mieszka ńcy ? ° Organizacje i stowarzyszenia działaj ące na terenie gminy. ° Wspólne organizowanie imprez wiejskich, np. dni sołeckich, obchodów Dnia Dziecka. W jaki sposób maj ą by ć rozwi ązywane ° Dyskusja na zebraniach wiejskich. problemy? ° Konsultacje z jak najwi ększ ą liczb ą mieszka ńców, „małe referendum” w celu wyłonienia priorytetów rozwoju wsi. ° Wie ś estetyczna, z zachowanymi elementami zabytkowymi. ° Dobra jako ść dróg lokalnych i ci ągów pieszych. Jak ma wygl ąda ć nasza wie ś? ° Uporz ądkowany park, bezpieczny plac zabaw, zagospodarowany stawek, stanowi ące centrum rekreacyjne wsi i jej wizytówk ę. ° Ście żka rowerowa w kierunku Złotowa. Jakie obyczaje i tradycje maj ą by ć u nas ° Organizacja imprez plenerowych. piel ęgnowane i rozwijane? ° Promocja zabytkowego ko ścioła poprzez organizacj ę wydarze ń o charakterze religijnym. ° Zachowane istniej ące walory architektoniczne i przyrodnicze. Jaki ma by ć stan otoczenia i środowiska? ° Ekologiczny system grzewczy (z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii). ° Segregacja odpadów. Jakie ma by ć rolnictwo? ° Spełniaj ące standardy w zakresie ochrony środowiska i dobrostanu zwierz ąt. Jakie maj ą by ć poł ączenia ° Dobra jako ść dróg gminnych i powiatowych. komunikacyjne? ° Prywatny przewo źnik docieraj ący do wsi. Co proponujemy dzieciom i młodzie ży? ° Dobrze wyposa żony plac zabaw, dostosowany do obowi ązuj ących standardów. ° Zaj ęcia pozalekcyjne w szkole i O środku Kultury.

18

Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

Opis planowanych zada ń inwestycyjnych i przedsi ęwzi ęć słu żą cych aktywizacji lokalnej społeczno ści Arkusz planowania w sposób przejrzysty przedstawia priorytet rozwoju miejscowo ści Krzy żanowo, z wyodr ębnionymi celami i projektami słu żą cymi do jego realizacji. Cz ęść z nich wykracza poza zakres zada ń realizowanych w ramach odnowy wsi.

Mur cmentarny z ko ńca XV wieku. W tle organistówka – budynek z ko ńca XIX wieku

Neogotycki krzy ż z XIX wieku

19

Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

PRIORYTET CEL PROJEKT RANKING KTO ŹRÓDŁA ZREALIZUJE FINANSOWANIA 1. Zachowanie 1.1 Prace remontowo – 1 Parafia PROW 2007-2013

ca ca lokalnego konserwatorskie przy Ko ściele Środki Konserwatora ą dziedzictwa Parafialnym p.w. św. Barbary Zabytków i MKiDN kulturowego i Środki własne Parafii yzuj przyrodniczego 1.2 Rewitalizacja parku wiejskiego 2 Gmina, Rada Sołecka PROW 2007-2013 2. Poprawa 2.1 Remont drogi gminnej w Gmina, Rada Sołecka Bud żet Gminy infrastruktury kierunku Starego Pola 1 ci wiejskiej” wiejskiej” ci ś technicznej 2.2 Remont chodników i ci ągów 2 Gmina, Rada Sołecka PROW 2007-2013 pieszych Bud żet Gminy

biorczo 2.3 Zagospodarowanie zbiornika 3 Gmina, Rada Sołecka Fundusze Unijne ę wodnego i terenu przyległego 2014-2020 Bud żet Gminy – Fundusz Sołecki 2.4 Budowa ci ągu pieszo - 4 Gmina, Rada Sołecka Fundusze Unijne rowerowego w kierunku 2014-2020 Złotowa Bud żet Gminy

estetyczna, z zachowanymi elementami elementami zachowanymi z estetyczna, 3. Aktywizacja 3.1 Organizacja imprez i wydarze ń GOKiS, Rada Bud żet GOKiS, ś mieszka ńców kulturalnych 1 Sołecka, Parafia Fundusz Sołecki, Środki własne Parafii tymi formami przedsi formami tymi ę 3.2 Szkolenia aktywizuj ące dla 2 Powiatowy Urz ąd Europejski Fundusz osób bezrobotnych Pracy w Malborku, Społeczny

anowo –wie anowo Stowarzyszenie ż

rozwini Rozwoju ę Przedsi ębiorczo ści, si

Krzy Gmina „ dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, charakter iprzyrodniczego, kulturowego dziedzictwa

20

Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

Charakterystyka projektów według kolejno ści rankingowej Charakterystyka projektów nr 1 w rankingu Cel: Zachowanie lokalnego dziedzictwa kulturowego Projekt 1.1 Prace remontowo – konserwatorskie przy Ko ściele Parafialnym p.w. Św. Barbary Ko ściół parafialny p.w. Św. Barbary wraz z otoczeniem (cmentarz, mur, dzwonnica) wymaga szybkiego podj ęcia prac remontowo – konserwatorskich. Szczególne w złym stanie zachowania jest drewniana dzwonnica i mur cmentarny. Remontu wymaga równie ż dach ko ścioła, ponadto nale ży wykona ć odwodnienie fundamentów świ ątyni. Kolejny etap prac konserwatorskich powinien obejmowa ć cmentarz – wykonanie nowego obej ścia wokół ko ścioła i odrestaurowanie zachowanych nagrobków. Ze wzgl ędu na wymagania formalno – prawne dotyczące prac prowadzonych przy obiektach historycznych oraz zwi ązane z tym koszty, ich przeprowadzenie mo żliwe jest tylko przy finansowym wsparciu z zewn ątrz.

Cel: Poprawa stanu infrastruktury technicznej Projekt 2.1 Remont drogi gminnej w kierunku Starego Pola Droga ta biegnie we wschodniej cz ęś ci miejscowo ści od drogi powiatowej biegn ącej w kierunku Kławek i ł ączy si ę z ulic ą Jana Pawła II w Starym Polu. Droga posiada nawierzchnie bitumiczn ą i chodnik z płytek betonowych. Stan techniczny drogi i chodnika jest zły, wyst ępuj ą liczne ubytki w nawierzchni, p ękni ęcia, zapadni ęcia, co powoduje, że poruszanie si ę drog ą i chodnikiem dla pieszych jest utrudnione i niebezpieczne. Remont drogi, polegaj ący na wykonaniu nowej nawierzchni asfaltowej, uło żeniu chodników, wykonaniu zjazdów na poszczególne posesje, znacznie poprawi komfort korzystaj ących z drogi, poprawi bezpiecze ństwo i wizerunek wsi.

Cel: Aktywizacja mieszka ńców Projekt 3.1 Organizacja imprez i wydarze ń kulturalnych Wie ś Krzy żanowo, ze wzgl ędu na brak własnej świetlicy wiejskiej, ma ograniczone mo żliwo ści organizowania imprez, spotka ń czy wydarze ń kulturalnych. Posiada jednak dogodne miejsce (park wiejski) na organizacj ę imprez plenerowych, takich jak dzie ń dziecka czy dzie ń sołectwa. Tego typu wydarzenia to jeden z lepszych sposobów na mobilizacj ę mieszka ńców i zaanga żowanie we wspólne działanie. Ponadto zabytkowy Ko ściół Parafialny to doskonałe miejsce na organizacj ę wydarze ń o charakterze religijnym, np. koncertów pie śni i muzyki religijnej czy przedstawie ń, nawi ązuj ących do tematyki chrze ścija ńskiej.

21

Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

Charakterystyka projektów nr 2 w rankingu Cel: Zachowanie lokalnego dziedzictwa kulturowego Projekt 2.1 Rewitalizacja parku wiejskiego Park został utworzony w XIX wieku. Do dnia dzisiejszego przetrwała znaczna cz ęść starodrzewu. Drzewa wymagaj ą jednak prac zabezpieczaj ąco – piel ęgnuj ących, polegaj ących na usuni ęciu suchych gał ęzi, odci ąż eniu i formowaniu koron drzew, usuni ęciu samosiewów. Przeprowadzenie tych zabiegów pozwoli na zachowanie tego cennego dziedzictwa przyrodniczego, a tak że sprawi, że park b ędzie bezpieczny dla osób w nim przebywaj ących.

Cel: Poprawa infrastruktury technicznej Projekt 2.2 Remont chodników i ci ągów pieszych Remontu wymaga chodnik przy drodze powiatowej biegnącej od drogi Stare Pole – Złotowo w kierunku miejscowo ści Kławki oraz ci ąg pieszy, biegn ący od Ko ścioła do ulicy Bema w Starym Polu. Stan nawierzchni tych chodników jest zły. Chodniki te wykonane s ą z płyt chodnikowych betonowych, które w wielu miejscach s ą pop ękane, widoczne s ą zapadni ęcia i nierówno ści, co sprawia, że poruszanie si ę po nich jest utrudnione i niebezpieczne. Remontu wymaga ć b ędzie równie ż chodnik przy drodze gminnej biegn ącej od drogi powiatowej Stare Pole – Złotowo w kierunku Ko ścioła (tzw. ulica Ko ścielna). Remont ci ągów pieszych przyczyni si ę znacznie do podniesienia atrakcyjno ści wizerunku wsi Krzy żanowo.

Cel: Aktywizacja mieszka ńców Projekt 3.2 Szkolenia aktywizuj ące dla bezrobotnych Przedstawienie mieszka ńcom, którzy chc ą stworzy ć dla siebie miejsce pracy, mo żliwo ści w zakresie rozpocz ęcia i prowadzenia własnej działalno ści gospodarczej, wskazanie sposobów i źródeł pozyskiwania środków finansowych dla firm (dotacje, kredyty) a tak że jakie s ą preferencje i ulgi dla rozpoczynaj ących działalno ść (ulgi w podatku dochodowym czy składkach ZUS). Szkolenia dla kobiet, które zamierzaj ą podj ąć działalno ść zwi ązan ą np. z usługami cateringowymi, przygotowuj ące je do organizowania imprez rodzinnych (przyj ęcia komunijne, weselne). Dla tych, którzy wol ą tradycyjny sposób zatrudnienia, pomoc w znalezieniu odpowiedniej oferty pracy, szkolenia podnosz ące lub zmieniaj ące kwalifikacje.

22

Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

Charakterystyka projektów nr 3 w rankingu Cel: Poprawa stanu infrastruktury technicznej Projekt 2.3 Zagospodarowanie zbiornika wodnego i terenu przyległego. Odnowa tego miejsca zmieni w du żym stopniu cały wizerunek wsi. Oczyszczenie stawu, obudowanie estetycznym ogrodzeniem, zainstalowanie pomostu, obsadzenie krzewami W s ąsiedztwie zbiornika znajduje si ę plac zabaw, który wymaga ć b ędzie remontu, czy doposa żenia w nowe elementy. Teren ten, ze wzgl ędu na to, że nie jest utwardzony, wymaga równie ż wykonania doj ść pieszych i alejek, a tak że wyposa żenia w ławeczki inne elementy małej architektury. Ponadto, ze wzgl ędu na brak świetlicy wiejskiej, teren ten jest jednym miejscem publicznym we wsi, w którym mog ą spotyka ć si ę mieszka ńcy. Projekt ten ści śle łączy si ę z rewitalizacj ą parku. Odpowiednie zagospodarowanie tego miejsca sprawi, że stanowi ć b ędzie wspaniałe miejsce rekreacyjne dla mieszka ńców.

Charakterystyka projektów nr 4 w rankingu

Cel: Poprawa infrastruktury technicznej Projekt 2.4 Budowa ci ągu pieszo – rowerowego w kierunku Złotowa Gmina Stare Pole od roku 2008 systematyczne rozbudowuje turystyczn ą infrastruktur ę rowerow ą. Wybudowane zostały ju ż dwa szlaki rowerowe, obecnie prowadzone s ą starania w celu pozyskania dofinansowania na budow ę trzeciej ście żki rowerowej. Gmina posiada projekt techniczny budowy ście żki rowerowej we wsi Krzy żanowo w kierunku Złotowa, która planowana jest w zachodniej cz ęś ci wsi, wzdłu ż drogi powiatowej Stare Pole – Dzierzgo ń, od skrzy żowania z drog ą powiatow ą Królewo – Stalewo do mostu na kanale Tyna Dolna.

23

Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA HARMONOGRAM REALIZACJI

PROJEKT Koszty Koszty realizacji projektów harmonogrami ich wdra Bud żet Dotacje Inne 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 ogółem gminy źródła * Prace remontowo – konserwatorskie przy Ko ściele Parafialnym p.w. Św. Barbary 2 000 000 0 1 500 000 500 000 Rewitalizacja parku wiejskiego 20 000 8 000 12 000 0

Remont drogi gminnej w kierunku Starego Pola 400 000 400 000 0 0 Remont chodników i ci ągów pieszych 50 000 25 000 25 000 0

Zagospodarowanie zbiornika wodnego i terenu przyległego 70 000 30 000 35 000 5 000 Budowa ci ągu pieszo – rowerowego w kierunku Złotowa 1 300 000 300 000 1 000 000 0 Organizacja imprez i wydarze ń kulturalnych 16 000 5 000 6 000 5 000 ż ania Szkolenia aktywizuj ące dla osób bezrobotnych 3 000 0 3 000 0

* Fundusz sołecki, środki własne Parafii, środki Konserwatora Zabytków, środki Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

24

Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo

Opis i charakterystyka obszarów o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszka ńców Centralne miejsce w przestrzenno – urbanistycznym układzie miejscowo ści Krzy żanowo stanowi Ko ściół Parafialny p.w. Św. Barbary wraz z otoczeniem. Oprócz tego miejsca szczególne znaczenie dla zaspokojenia potrzeb mieszka ńców maj ą: − ulica prowadz ąca do Ko ścioła; − park wiejski; − poł ączenia komunikacyjne ł ącz ące wie ś z siedzib ą gminy, czyli droga gminna od strony wschodniej Ko ścioła i ci ąg pieszy, prowadz ący od Ko ścioła do ulicy Bema w Starym Polu. Te miejsca, ze wzgl ędu na poło żenie w centrum wsi, stanowi ą obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszka ńców. W małych miejscowo ściach, takich jak Krzy żanowo Ko ściół, oprócz pełnionej funkcji religijnej, jest równie ż miejscem sprzyjaj ącym nawi ązywaniu kontaktów społecznych a jego sprawy (np. remont, utrzymanie czysto ści wokół świ ątyni, przygotowywanie obchodów świ ąt katolickich) przyczyniaj ą si ę do integracji lokalnej społeczno ści. Podobnym miejscem, pełni ącym inn ą funkcj ę, ale równie ż pozwalaj ącym rozwija ć kontakty mi ędzys ąsiedzkie, jest park wiejski. Tu tak że, szczególnie w okresie wiosenno – letnim spotykaj ą si ę mieszka ńcy. Obszarami szczególnie wa żnymi, ze wzgl ędu na pełnion ą funkcj ę komunikacyjn ą, s ą tak że drogi i chodniki dla pieszych.

Podsumowanie Plan Odnowy Miejscowo ści Krzy żanowo okre śla najwa żniejsze zadania, których realizacja przyczyni si ę do poprawy jako ści życia mieszka ńców, pobudzi ich aktywno ść i zaanga żowanie w sprawy wsi. Przewiduje w ci ągu najbli ższych 7 lat zarówno działania inwestycyjne, jak równie ż inne o charakterze szkoleniowym czy kulturalno – rekreacyjnym. Plan Odnowy Miejscowo ści jest dokumentem otwartym, a zapisane w nim zadania b ędą aktualizowane. Wprowadzane zmiany przede wszystkim uwzgl ędnia ć b ędą potrzeby zgłaszane przez mieszka ńców wsi Krzy żanowo.

2