Plan Ochrony Przed Szkodliwością Azbestu I Program Usuwania Wyrobów Zawierających Azbest Z Terenu Miasta I Gminy Lipsk Za La

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Zamawiaj ący: Urz ąd Miejski w Lipsku ul. śłobikowskiego 4/2, 16 - 315 Lipsk

Wykonawca:

ul. Św. Rocha 5 lok 210A, 15-879 Białystok tel./fax (085) 744-67-95; GSM: 0605 5712 97 e-mail: [email protected] Wszelkie prawa zastrze Ŝone Białystok, dn. 26.04.2007 r.

Zespół autorów: dr Grzegorz Chocian mgr in Ŝ. Beata Gładkowska-Chocian mgr in Ŝ. Agnieszka Zaleska

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

SPIS TRE ŚCI

SPIS TABEL ...... 5 SPIS WYKRESÓW ...... 7 I. CZ ĘŚĆ PODSTAWOWA ...... 9 1.1. Wst ęp...... 9 1.1.1. Wprowadzenie ...... 9 1.1.2. Cel i zakres programu...... 11 1.2. Charakterystyka wyrobów zawieraj ących azbest i opis ich szkodliwego działania...... 13 1.2.1. Budowa i wła ściwo ści azbestu ...... 13 1.2.2. Zastosowanie azbestu ...... 16 1.2.3. Wpływ azbestu na organizm ludzki ...... 18 1.2.4. Ograniczenie negatywnych skutków oddziaływania azbestu na zdrowie ……………………………………………………………………………….20 1.3. Post ępowanie z wyrobami zawieraj ącymi azbest...... 21 1.4. Odpady zawieraj ące azbest ...... 25 1.5. Przepisy prawne dotycz ące post ępowania z wyrobami i odpadami zawieraj ącymi azbest i obowi ązki z nich wynikaj ące...... 26 1.6. Charakterystyka gminy Lipsk ...... 38 II. CZ ĘŚĆ PROGRAMOWO - TECHNICZNA ...... 41 2.1. Okre ślenie i analiza stanu wyrobów zawieraj ących azbest ...... 41 2.2. Metodyka bada ń azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Lipsk ...... 43 2.3. Opracowanie wyników bada ń inwentaryzacyjnych prowadzonych na terenie gminy Lipsk...... 44 2.3.1. Własno ść osób fizycznych ...... 47 2.3.2. Własno ść podmiotów gospodarczych ...... 63 2.3.3. Własno ść podmiotów instytucjonalnych ...... 68 2.3.4. „Akcja posesja”...... 71

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

2.3.5. Łączna ilo ść azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest na terenie miasta i gminy Lipsk (własno ść osób fizycznych, podmiotów gospodarczych i podmiotów instytucjonalnych...... 73 2.4. Program usuwania azbestu z terenu Miasta i Gminy Lipsk...... 77 2.4.1. Mo Ŝliwo ści unieszkodliwiania odpadów azbestowych...... 78 2.4.2. Okre ślenie niezb ędnej pojemno ści składowisk w zale Ŝno ści od ilo ści odpadów azbestowych wymagaj ących składowania zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Lipsk ...... 84 2.4.3. Strategia usuwania wyrobów zawieraj ących azbest...... 86 2.4.4. Harmonogram realizacji „Planu ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032” ...... 88 2.4.5. Oddziaływanie programu na środowisko...... 90 2.4.5.1. Analiza i prognoza oraz wnioski z oddziaływania ...... 90 III. CZ ĘŚĆ EKONOMICZNO – FINANSOWA ...... 93 3.1. Koszty zwi ązane z demonta Ŝem, transportem oraz unieszkodliwianiem wyrobów zawieraj ących azbest...... 93 3.2. Harmonogram czasowo – finansowy wdro Ŝenia „Planu ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032”...... 94 3.3. Wskazanie mo Ŝliwo ści finansowania działa ń słu Ŝą cych likwidacji zagra Ŝania ze strony wyrobów zawieraj ących azbest na terenie miasta i gminy Lipsk 98 3.4. Organizacja zarz ądzania „Planem ochrony…” ...... 108 3.4.1. Koncepcja i schemat zarz ądzania Planem...... 110 3.4.2. Monitoring systemu usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 - 2032 ...... 111 IV. PODSUMOWANIE I WNIOSKI...... 113

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

SPIS TABEL

Tabela Nr 1. Wybrane wła ściwo ści fizyczno – chemiczne azbestów Tabela Nr 2. Wykaz odpadów azbestowych Tabela Nr 3. Zestawienie ankiet – obiekty nale Ŝą ce do osób fizycznych w mie ście Lipsk Tabela Nr 4. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie miasta Lipsk (własno ść osób fizycznych) Tabela Nr 5. Zestawienie ankiet – obiekty nale Ŝą ce do osób fizycznych w gminie Lipsk Tabela Nr 6. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy Lipsk (własność osób fizycznych) Tabela Nr 7. Zestawienie ankiet – obiekty nale Ŝą ce do osób fizycznych w gminie i w mie ście Lipsk Tabela Nr 8. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy i miasta Lipsk (własno ść osób fizycznych) Tabela Nr 9. Zestawienie ankiet – obiekty nale Ŝą ce do podmiotów gospodarczych w gminie i w mie ście Lipsk Tabela Nr 10. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy i miasta Lipsk (własno ść podmiotów gospodarczych) Tabela Nr 11. Zestawienie ankiet – obiekty nale Ŝą ce do podmiotów instytucjonalnych w gminie i w mie ście Lipsk Tabela Nr 12. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy i miasta Lipsk (własno ść podmiotów instytucjonalnych) Tabela Nr 13. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy i miasta Lipsk zinwentaryzowanych podczas „Akcji Posesja” Tabela Nr 14. Zestawienie ankiet – ł ączna ilo ść azbestu w gminie i w mie ście Lipsk Tabela Nr 15. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy i miasta Lipsk Tabela Nr 16. Wykaz składowisk przyjmuj ących odpady azbestowe na terenie kraju

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Tabela Nr 17. Potrzebna ilo ść składowisk do unieszkodliwiania odpadów azbestowych w latach 2003 – 2032 w układzie wojewódzkim Tabela Nr 18. Niezb ędna pojemno ść składowisk w odniesieniu do ogólnej ilo ści wyrobów azbestowych przewidzianych do usuni ęcia z terenu miasta i gminy Lipsk z uwzgl ędnieniem 10 % doszacowania Tabela Nr 19. Zadania wraz z harmonogramem realizacji „Planu ochrony…” Tabela Nr 20. Szacunkowe koszty usuni ęcia wyrobów azbestowych i ich wymiany na bezazbestowe w latach 2007 – 2032 ze wszystkich segmentów ł ącznie Tabela Nr 21. Koszt budowy składowiska na odpady azbestowe Tabela Nr 22. Harmonogram realizacji Planu w latach 2006 – 2032 z uwzgl ędnieniem jednostki wdra Ŝaj ącej, kosztami i czasem realizacji Tabela Nr 23. Szacunkowe koszty działa ń przewidzianych do dofinansowania w latach 2007 – 2032

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

SPIS WYKRESÓW

Wykres 1. Procentowy udział poszczególnych grup w stosunku do wszystkich zinwentaryzowanych obiektów Wykres 2. Rodzaj budynków nale Ŝą cych do osób fizycznych w mie ście Lipsk, w których znajduje si ę azbest Wykres 3. Rodzaj wyrobów azbestowych wyst ępuj ących w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych w mie ście Lipsk Wykres 4. Usuni ęcie azbestu z obiektów nale Ŝą cych do osób fizycznych w mie ście Lipsk Wykres 5. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie miasta Lipsk w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych Wykres 6. Rodzaj budynków nale Ŝą cych do osób fizycznych w gminie Lipsk, w których znajduje si ę azbest Wykres 7. Rodzaj wyrobów azbestowych wyst ępuj ących w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych w gminie Lipsk Wykres 8. Usuni ęcie azbestu z obiektów nale Ŝą cych do osób fizycznych w gminie Lipsk Wykres 9. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminie Lipsk w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych Wykres 10. Rodzaj budynków nale Ŝą cych do osób fizycznych w gminie oraz w mie ście Lipsk, w których znajduje si ę azbest Wykres 11. Rodzaj wyrobów azbestowych wyst ępuj ących w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych w mie ście i gminie Lipsk Wykres 12. Usuni ęcie azbestu z obiektów nale Ŝą cych do osób fizycznych w gminie i mie ście Lipsk Wykres 13. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminie i miasta Lipsk w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych Wykres 14. Rodzaj budynków nale Ŝą cych do podmiotów gospodarczych w gminie oraz w mie ście Lipsk, w których znajduje si ę azbest

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Wykres 15. Rodzaj wyrobów azbestowych wyst ępuj ących w obiektach nale Ŝą cych do podmiotów gospodarczych w mie ście i gminie Lipsk Wykres 16. Usuni ęcie azbestu z obiektów nale Ŝą cych do podmiotów gospodarczych w gminie i mie ście Lipsk Wykres 17. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminie i mie ście Lipsk w obiektach nale Ŝą cych do podmiotów gospodarczych Wykres 18. Rodzaj budynków nale Ŝą cych do podmiotów instytucjonalnych w gminie oraz w mie ście Lipsk, w których znajduje si ę azbest Wykres 19. Rodzaj wyrobów azbestowych wyst ępuj ących w obiektach nale Ŝą cych do podmiotów instytucjonalnych w mie ście i gminie Lipsk Wykres 20. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminie i mie ście Lipsk w obiektach nale Ŝą cych do podmiotów instytucjonalnych Wykres 21. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminie i mie ście Lipsk w obiektach zinwentaryzowanych podczas „Akcji posesja” Wykres 22. Rodzaj budynków nale Ŝą cych, w których znajduje si ę azbest w gminie oraz w mie ście Lipsk Wykres 23. Rodzaj wyrobów azbestowych wyst ępuj ących w mie ście i gminie Lipsk Wykres 24. Usuni ęcie azbestu z obiektów w gminie i mie ście Lipsk Wykres 25. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminie i mie ście

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

I. CZ ĘŚĆ PODSTAWOWA

1.1. Wst ęp

1.1.1. Wprowadzenie

Na terenie naszego kraju znajduje si ę 15 466 tys. Mg wyrobów azbestowych. Są to głównie wyroby przemysłowe stosowane w budownictwie, szczególnie płyty dachowe i elewacyjne, a tak Ŝe rury. Azbest nale Ŝy do surowców charakteryzuj ących niekorzystnym działaniem zarówno na zdrowie ludzi, jak i na środowisko naturalne. W zwi ązku z tym faktem od 1997 roku zakazano stosowania wyrobów azbestowych. Zakaz ten wprowadzono Ustaw ą z dnia 28 wrze śnia 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. z 2004 r., Nr 3, poz. 20). W/w ustawa zabrania zarówno wprowadzania na polski obszar celny wyrobów zawieraj ących azbest, azbestu, produkcji wyrobów zawieraj ących azbest, jak równie Ŝ obrotu azbestem i wyrobami zawieraj ącymi ten surowiec. W zwi ązku z tym w 1998 roku zako ńczono w Polsce produkcj ę wyrobów zawieraj ących azbest. Dodatkowo Prawo ochrony środowiska zakwalifikowało azbest do substancji, które stwarzaj ą szczególne zagro Ŝenie dla środowiska (art. 160 ust. 2). W kolejnych latach wprowadzano jeszcze wiele innych aktów prawnych, które reguluj ą kwesti ę post ępowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Wszystkie te akty nakładaj ą na wła ścicieli i zarz ądców budynków, budowli, instalacji i urz ądze ń oraz terenów, gdzie znajduje si ę azbest lub wyroby zawieraj ące azbest obowi ązek ich inwentaryzowania. W stosunku do wytwórców oraz posiadaczy odpadów zawieraj ących azbest nało Ŝono odpowiednie obowi ązki, polegaj ące na przestrzeganiu specjalnych procedur podczas usuwania, transportu oraz składowania tych wyrobów. Uzupełnieniem ustaw oraz rozporz ądze ń jest „Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski” 1(nazywany

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032 dalej Krajowym Programem), który został przyj ęty przez Rad ę Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002 roku. Krajowy Program powstał w oparciu o: Przyj ętą przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej Rezolucji z dnia 19 czerwca 1997 r. – w sprawie programu wycofania azbestu z gospodarki (M.P. Nr 38, poz. 373), Realizacj ę ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest z 1997 r. z pó źniejszymi zmianami oraz odpowiednich przepisów wykonawczych do tej ustawy. Program ten, który stanowi element KPGO, w tym odpadami niebezpiecznymi, oraz Programów ochrony środowiska na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i gminnym ustanawia zadania samorz ądu na szczeblu lokalnym. Do zada ń tych nale Ŝy: wypełnienie przez wła ścicieli obiektów budowlanych „arkuszy oceny stanu i mo Ŝliwo ści bezpiecznego u Ŝytkowania ...” zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 02.04.2004 r. (Dz. U. Nr 71, poz. 649) i zło Ŝenia ich do wła ściwego urz ędu. Nale Ŝy szczególn ą uwag ę zwróci ć na prawidłowy opis w arkuszach obiektów publicznych, jak na przykład: drogi, place, szkoły, przedszkola, Ŝłobki, szpitale, domy kultury i tym podobne obiekty, które b ędą w przyszło ści mogły korzysta ć finansowo ze wsparcia z zewn ątrz i których oczyszczenie z azbestu powinno nast ąpi ć w pierwszej kolejno ści. Sporz ądzenie zbiorczego wykazu obiektów zawieraj ących azbest, w układzie 3-ch grup pilno ści, jak w arkuszach ocen. Przekazanie zebranych informacji wraz z arkuszami ocen do urz ędu nadzoru budowlanego w powiecie. Ze wzgl ędu na obowi ązek wynikaj ący z Krajowego Programu oraz zało Ŝenia „Planu Gospodarki Odpadami dla Zwi ązku Komunalnego Biebrza”, do którego gmina Lipsk nale Ŝy, jak równie Ŝ rosn ącą świadomo ść o zagro Ŝeniu dla zdrowia ludzi i środowiska naturalnego, jakie nios ą za sob ą wyroby azbestowe, gmina Lipsk przyst ąpiła do sporz ądzenia opracowania „Planu ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu gminy Lipsk na lata 2007 – 2032” . Niniejszy „Plan ochrony ……” stanowi u ści ślenie zapisów

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

(w zakresie odpadów azbestowych) zawartych w Planie Gospodarki Odpadami dla gminy Lipsk, opracowanego na lata 2004 – 2014 oraz realizuje polityk ę ochrony środowiska przyj ętą w Programie Ochrony Środowiska dla gminy Lipsk do 2014r. Pomimo lokalnego charakteru jest on spójny z zało Ŝeniami Krajowego Programu. Podstaw ą do opracowania „Planu ochrony…..” jest przede wszystkim okre ślenie lokalizacji oraz stopnia zu Ŝycia tych wyrobów. Dlatego bardzo wa Ŝnym aspektem jest świadomo ść społeczno ści gminy Lipsk o skutkach dla zdrowia i środowiska, jakie powoduje azbest.

1.1.2. Cel i zakres programu

Priorytetowym celem „Planu ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zwieraj ących azbest z terenu gminy Lipsk na lata 2007 – 2032” jest bezpieczne dla zdrowia ludzi usuni ęcie wyrobów zawieraj ących azbest oraz zdeponowanie ich na wyznaczonych składowiskach, w sposób eliminujący ich negatywne oddziaływanie.

Do zada ń programu zaliczono okre ślenie warunków sukcesywnego oraz bezpiecznego dla zdrowia ludzi i dla środowiska naturalnego usuwania wyrobów zawieraj ących azbest.

Niniejszy „Plan ochrony ….” zakłada: o utworzenie bazy danych o lokalizacji i ilo ści istniej ących wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy Lipsk poprzez dokładn ą inwentaryzacj ę obiektów, o edukacj ę mieszka ńców w zakresie szkodliwo ści azbestu i obowi ązków dotycz ących post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest oraz sposobów bezpiecznego ich usuwania oraz unieszkodliwiania, o mobilizowanie wła ścicieli budynków do usuni ęcia wyrobów zawieraj ących, azbest, poprzez system pomocy edukacyjnej i finansowej, o pomoc w poszukiwaniu źródeł finansowania osobom fizycznym, wspólnotom

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

mieszkaniowym, innym wła ścicielom zasobów mieszkaniowych i przedsi ębiorcom na wymian ę pokry ć dachowych i elewacji z azbestu, o usuni ęcie wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów b ędących własno ści ą osób fizycznych, podmiotów gospodarczych i Urz ędu Miejskiego, o bie Ŝą cy monitoring realizacji Programu i okresowe raportowanie jego realizacji władzom samorz ądowym oraz mieszka ńcom, o okresowa weryfikacja i aktualizacja Programu.

„Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawierających azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032” składa si ę z trzech podstawowych cz ęś ci:

• CZ ĘŚĆ PODSTAWOWA

Cz ęść pierwsza „Planu ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu gminy Lipsk na lata 2007 – 2032” zawiera podstawowe informacje, wynikaj ące z realizacji Krajowego Programu, przepisy prawne dotycz ące post ępowania z odpadami azbestowymi oraz obowi ązki z nich wynikaj ące, jak równie Ŝ cel oraz zadania programu. Dodatkowo cz ęść podstawowa zawiera ogólne informacje na temat szkodliwo ści azbestu i post ępowania z wyrobami azbestowymi oraz charakterystyk ę gminy Lipsk.

• CZ ĘŚĆ PROGRAMOWO – TECHNICZNA

W cz ęś ci programowo – technicznej przedstawiono metodyk ę bada ń inwentaryzacyjnych, jak równie Ŝ wyniki bada ń dotycz ących ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest, ich lokalizacji oraz analiz ę wyrobów azbestowych. Rozdział ten zwiera tak Ŝe szczegółow ą analiz ę i prognoz ę oddziaływania Programu na środowisko.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

• CZ ĘŚĆ EKONOMICZNO – FINANSOWA

W cz ęś ci trzeciej przedstawiono zarówno koszty transportu, unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest, jak równie Ŝ koszty wdro Ŝenia Programu. W cz ęś ci ekonomiczno – finansowej uwzgl ędniono równie Ŝ mo Ŝliwo ści finansowania i pozyskiwania środków pozabud Ŝetowych ze wskazaniem konkretnych funduszy. Zawarto tu równie Ŝ informacje o sposobie zarz ądzania Programem, podsumowanie oraz wnioski ko ńcowe.

1.2. Charakterystyka wyrobów zawieraj ących azbest i opis ich szkodliwego działania

1.2.1. Budowa i wła ściwo ści azbestu

Azbest nale Ŝy do nieorganicznych minerałów o budowie włóknistej, b ędących pod wzgl ędem chemicznym uwodnionymi krzemianami magnezu, Ŝelaza, wapnia i sodu, wyst ępuj ącymi naturalnie w przyrodzie. Włókna azbestu nale Ŝą do najcie ńszych naturalnych włókien wyst ępuj ących w przyrodzie - są wi ązkami zbudowanymi z du Ŝej liczby włókienek elementarnych, dochodz ącej nawet do kilkudziesi ęciu tysi ęcy. W tych wi ązkach pojedyncze kryształy, włókna azbestu s ą w ró Ŝnym stopniu ze sob ą zespolone i spl ątane. Substancj ą spajaj ącą kryształy azbestu jest najcz ęś ciej w ęglan wapnia. Azbest nale Ŝy do surowców o unikalnych wła ściwo ściach fizycznych i chemicznych, do których zaliczono: odporno ść na wysokie temperatury (ogniotrwało ść ), odporno ść na działanie chemikaliów, kwasów, zasad, wody morskiej, wła ściwo ści termoizolacyjne, wła ściwo ści d źwi ękochłonne, wytrzymało ść na rozci ąganie, ściskanie i ścieranie, spr ęŜ ysto ść , wytrzymało ść mechaniczna, elastyczno ść (mo Ŝliwo ść prz ędzenia, tkania).

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Bior ąc pod uwag ę mineralogi ę wyró Ŝniono dwie grupy azbestów: serpentyny: o chryzotyle (uwodnione krzemiany magnezu z niewielką domieszk ą Ŝelaza i glinu oraz, w zale Ŝno ści od pochodzenia, domieszki dwutlenku tytanu, dwutlenku niklu, dwutlenku manganu, trójtlenku chromu trójwarto ściowego), amfibole: o krokidolit (uwodniony krzemian magnezowo – Ŝelazowy), o amozyt (krzemian Ŝelazowo – magnezowy), o antofyllit (krzemian magnezowy zawieraj ący Ŝelazo), o tremolit, o aktynolit. Obydwie grupy azbestów: serpentyny i amfibole ró Ŝni ą si ę mi ędzy sob ą budow ą i długo ści ą włókien oraz wła ściwo ściami chorobotwórczymi. Niektóre wła ściwo ści fizyczno – chemiczne zostały przedstawione w tabeli nr 1.

Tabela nr 1. Wybrane wła ściwo ści fizyczno – chemiczne azbestów Grupa Grupa amfibolowa Wła ściwo ści serpentynowa Chryzotyl Krokidolit Amozyt Antofilit Barwa biała niebieska br ązowa biała Ogólny wzór 3MgO•2SiO 2•2H 2O NaFe(SiO 3)• (FeMg) 7•SiO 2• (Mgle) 2•SiO 2• chemiczny •2FeSiO 3•H 2O •2H 2O •2H 2O Temperatura rozkładu 460 - 700 400 - 600 600 - 800 950 – 1040 (°C) Temperatura topnienia 1500 1200 1400 1450 (°C) Gęsto ść (g/cm 3) 2,55 3,3 – 3,4 3,4 – 3,5 2,88 – 3,1 Odporno ść na kwasy b. słaba dobra do ść dobra b. dobra Odporno ść na zasady b. dobra dobra dobra b. dobra Wytrzymało ść na rozci ąganie 31 35 17 7 (103kg/cm 2) Moduł Younga (103kg/cm 2) 1620 1860 1620 b.d. Włókno elastyczne twarde elastyczne łamliwe łamliwe łamliwe Długo ść włókien (mm) 0,2 -200 0,2 - 17 0,4 - 40 b.d. Średnica włókna (mm) 0,03 – 0,08 0,06 – 1,2 0,15 – 1,5 0,25 – 2,5 Powierzchnia (m 2/mg) 10 - 27 2 - 15 1 - 6 b.d. Stabilno ść termiczna 600 600 - 800 600 - 800 b.d. (°C) Twardo ść wg Mohsa 2,5 – 4,0 4 5,5 - 6 5,5

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Wszystkie te cechy sprawiły, Ŝe azbest stał si ę materiałem bardzo rozpowszechnionym w naszym otoczeniu oraz znalazł zastosowanie w produkcji.

Zdj ęcie 1. Azbest chryzotylowy tzw. twardy, krótkowłóknisty, zawiera CaCO 3

Źródło: http://www.e-azbest.pl/

Zdj ęcie 2 . Azbest amozytowy (grupa azbestów amfibolowych)

Źródło: http://www.e-azbest.pl/

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

1.2.2. Zastosowanie azbestu

W okresie ostatnich stu lat azbest wykorzystywany był na szerok ą skal ę w ró Ŝnych dziedzinach gospodarki: w budownictwie (82 %) w transporcie (5 %) w przemy śle chemicznym (12%): w innych dziedzinach gospodarki (1%).

W budownictwie azbest był stosowany w formie wyrobów budowlanych powszechnego wykorzystania. Nale Ŝy tu wymieni ć: eternit, czyli płyty faliste azbestowo – cementowe do pokry ć dachowych, płyty prasowane – płaskie, płyty KARO - dachowe pokrycia lub elewacje, rury azbestowo – cementowe wysokoci śnieniowe i kanalizacyjne, stosowane tak Ŝe jako przewody wentylacyjne i dymowo – spalinowe, kształtki azbestowo – cementowe oraz elementy wielkowymiarowe, stosowane w budownictwie ogólnym i przemysłowym. W budownictwie azbest wykorzystywano tam, gdzie potrzebna była podwy Ŝszona odporno ść ogniowa i zabezpieczenie ognioochronne elementów nara Ŝonych lub potencjalnie nara Ŝonych na wysok ą temperatur ę. Mo Ŝna tu wyró Ŝni ć: klapy przeciwpo Ŝarowe, ci ągi telekomunikacyjne, tablice rozdzielcze elektryczne, w ęzły ciepłownicze, obudowa klatki schodowej, przej ścia kabli elektrycznych, przewodów ciepłowniczych i wentylacyjnych mi ędzy stropami, zabezpieczenia elementów stropowych i ściennych strychów, piwnic, dróg ewakuacyjnych, konstrukcji stalowych. Azbest wykorzystywano równie Ŝ w tkaninach wygłuszaj ących hałas.

W elektrociepłowniach i elektrowniach, w obmurzach kotłowni azbest stosowano jako izolacje termiczne w formie sznurów i tektur na uszczelnieniach dylatacji podgrzewaczy powietrza, a tak Ŝe w uszczelnieniach urz ądze ń poddanych wysokiej temperaturze, w zworach, w wymiennikach ciepła, w izolacjach tras ciepłowniczych jako płaszcze azbestowo – cementowe lub azbestowo – glinowe. Wyroby, które zawierały azbest były równie Ŝ wykorzystywane w kominach o du Ŝej wysoko ści, w chłodniach kominowych, w chłodniach wentylatorowych, rurach odprowadzaj ących par ę oraz w zraszalnikach w formie izolacji cieplnej ze sznura azbestowego.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Azbest znalazł równie Ŝ zastosowanie w transporcie. Był on stosowany do termoizolacji i izolacji elektrycznych urz ądze ń grzewczych w elektrowozach, tramwajach, wagonach, metrze, w termoizolacji silników pojazdów mechanicznych, w uszczelkach pod głowic ę, sprz ęgłach i hamulcach. Azbest stosowano równie Ŝ w kolejnictwie, w przemy śle lotniczym i stoczniowym np. w statkach, szczególnie w miejscach nara Ŝonych na ogie ń, wymagaj ących zwi ększonej odporno ści na wysok ą temperatur ę.

Szerokie zastosowanie azbestu było wynikiem specyficznych wła ściwo ści minerałów azbestowych.

Największe zastosowanie w Polsce miały płyty azbestowo – cementowe. W szczególno ści chodzi tu o płyty azbestowo – cementowe faliste i płaskie, stosowane jako pokrycia dachowe. Do głównych odbiorców płyt azbestowo – cementowych nale Ŝeli: o budownictwo wiejskie, o miejskie budownictwo mieszkaniowe, o budownictwo przemysłowe, o energetyka (chłodnie kominowe).

Wszystkie w/w wyroby zawieraj ące azbest mo Ŝna podzieli ć na dwie klasy. Podział ten uwzgl ędnia zawarto ść azbestu, stosowane spoiwo oraz g ęsto ść obj ęto ściow ą wyrobu.

I Klasa – wyroby azbestowe „mi ękkie” Wyroby te zawieraj ą powy Ŝej 20 % azbestu i mał ą ilo ść lepiszcza. Charakteryzuj ą si ę g ęsto ści ą obj ęto ściow ą mniejsz ą ni Ŝ 100 kg/m 3. Odznaczaj ą si ę one du Ŝą łamliwo ści ą oraz krucho ści ą.

II Klasa – wyroby azbestowe „twarde” Ta grupa wyrobów azbestowych była najbardziej powszechna w budownictwie. Wyroby te charakteryzuj ą si ę g ęsto ści ą obj ęto ściow ą wynosz ącą powy Ŝej

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

1000 kg/m 3. Wyroby „twarde” s ą sztywne i odznaczaj ą si ę du Ŝym stopniem zwi ęzło ści. Procentowa zawarto ść azbestu jest niska i wynosi około 5 % w płytach płaskich lignocementowanych modyfikowanych, 12 – 13% w płytach azbestowo – cementowych płaskich i falistych, około 20% w rurach azbestowo – cementowych. Do wyrobów tych zaliczamy przede wszystkim: - płyty azbestowo – cementowe faliste, - płyty azbestowo – cementowe płaskie prasowane, - płyty azbestowo – cementowe typu Karo, - rury azbestowo – cementowe, - zł ącza, listwy z azbestocementu, - płaszcze azbestowo – cementowe stosowane w izolacji rur w ciepłownictwie.

1.2.3. Wpływ azbestu na organizm ludzki

Dawniej azbest nie był traktowany jako substancja szkodliwa, pomimo tego, Ŝe były znane liczne dowody wskazuj ące na niekorzystne jego oddziaływanie na organizm ludzi i zwierz ąt. Nie figurował on nawet w wykazie trucizn i środków szkodliwych w rozporz ądzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 28 grudnia 1963 r. w sprawie wykazu trucizn i środków szkodliwych. Dopiero w latach osiemdziesi ątych i dziewi ęć dziesi ątych ubiegłego stulecia doprowadzono do zaj ęcia zdecydowanego stanowiska w sprawie azbestu przez słu Ŝby sanitarne i ochrony środowiska. Rozpocz ęto wówczas intensywne poszukiwania materiałów umo Ŝliwiaj ących zast ąpienie azbestu w ró Ŝnych wyrobach. Wyroby azbestowe b ędące w dobrym stanie technicznych oraz w odpowiedni sposób zabezpieczone – nie stanowi ą istotnego zagro Ŝenia dla zdrowia ludzkiego. Problem pojawia si ę natomiast w momencie uszkodzenia wyrobu. Wówczas do powietrza uwalniane s ą włókna azbestowe, a z powietrza trafiaj ą do ludzkiego organizmu. Zagro Ŝenie zdrowia człowieka uzale Ŝnione jest od rodzaju azbestu, wielko ści włókien i ich st ęŜ enia w powietrzu oraz czasu nara Ŝenia. Badania dowodz ą, Ŝe najbardziej niebezpieczne s ą włókna respilabilne, których średnica jest mniejsza od 3 mikrometrów, a długo ść wi ększa ni Ŝ 5 mikrometrów. Pęczki włókien azbestowych mog ą rozszczepia ć si ę na włókna kilkudziesi ęciokrotnie cie ńsze

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032 ni Ŝ włos ludzi, krusz ą si ę i łami ą i w ten sposób przedostaj ą si ę do atmosfery. Niewidoczne dla oka, unosz ąc si ę w powietrzu s ą wdychane przez ludzi. Nale Ŝy jeszcze podkre śli ć, Ŝe w momencie przedostania si ę włókien azbestowych do organizmu człowieka, nie mo Ŝna ich usun ąć . Wówczas gł ęboko penetruj ą układ oddechowy i powoduj ą w nim trwałe szkody.

Wyró Ŝnia si ę trzy rodzaje nara Ŝenia na pyły azbestowe:

ekspozycja zawodowa, ekspozycja parazawodowa, ekspozycja środowiskowa.

Ekspozycje te ró Ŝni ą si ę w istotny sposób wielko ści ą st ęŜ eń włókien, ich rozmiarami, długo ści ą trwania nara Ŝenia, a co za tym idzie skutkami dla zdrowia i wielko ści ą ryzyka wyst ąpienia okre ślonych nowotworów zło śliwych. Szczególn ą cech ą ekspozycji zawodowej jest to, i Ŝ okres latencji wynosi około 10 – 40 lat. Najcz ęś ciej wi ęc choroba wyst ępuje wiele lat po zaprzestaniu pracy w nara Ŝeniu na pył azbestowy. Choroby powodowane przez azbest: - pylica azbestowa (azbestoza), która jest główn ą patologi ą zawodow ą pracowników zakładów przetwórstwa surowca. Ci ęŜ ko ść tej choroby jest uzale Ŝniona od kumulowanej dawki włókien azbestu oraz od czasu, jaki upłyn ął od pierwszego nara Ŝenia. Rozpoznanie azbestozy, szczególnie jej wczesnych stadiów, stwarza znaczne trudno ści ze wzgl ędu na brak swoisto ści objawów klinicznych choroby. - rak płuc, który jest najpowszechniejszy nowotworem zło śliwym powodowany przez azbest. - mi ędzybłoniak opłucnej, który jest nowotworem zło śliwym, charakteryzuj ącym si ę bardzo wysok ą śmiertelno ści ą oraz krótk ą prze Ŝywalno ści ą , wynosz ącą około półtora roku od momentu wyst ąpienia objawów klinicznych. Objawy te wyst ępuj ą w postaci trudno ści w oddychaniu, bólów w klatce piersiowej, kaszlu, wysi ęku w jamie opłucnej.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Doniesienia kliniczne i epidemiologiczne sugeruj ą, Ŝe azbest po wchłoni ęciu do organizmu człowieka mo Ŝe by ć przyczyn ą nowotworów krtani, Ŝoł ądka, jelit, trzustki i jajnika. Jednak zwi ększenie ryzyka w tych grupach nowotworów nie jest wystarczaj ąco pewne, ze wzgl ędu na rozbie Ŝno ść wyników w ró Ŝnych badaniach mo Ŝna je okre śli ć jedynie za prawdopodobne.

1.2.4. Ograniczenie negatywnych skutków oddziaływania azbestu na zdrowie

I. Rozeznanie - nale Ŝy sprawdzi ć, czy w najbli Ŝszym otoczeniu znajduj ą się materiały zawieraj ące azbest oraz gdzie i jak du Ŝe s ą to powierzchnie. Rozeznanie ł ączy si ę z przeprowadzeniem inwentaryzacji wyrobów zawieraj ących azbest. Inwentaryzacja wyrobów azbestowych dokonywana z tzw. spisu z natury w oparciu o wytyczne z Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u Ŝytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649) oraz Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876). Inwentaryzacja kierowana powinna by ć zarówno do osób fizycznych, jak i do osób prawnych. Wyniki inwentaryzacji powinny by ć aktualizowane, co roku, w terminie do 31 stycznia i przekazywane do wła ściwego organu administracji. Kolejnym krokiem, który nale Ŝałoby wykona ć, oczywi ście w miejscach, gdzie jest to mo Ŝliwe, we własnym zakresie powierzchnie utwardzane odpadami azbestowymi (podwórka, dró Ŝki dojazdowe, podjazdy, podłogi w budynkach), zabezpieczy ć materiałami trwałymi ( wylewki betonowe, asfaltowe, itp.).

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

II. je śli niemo Ŝliwe jest zabezpieczenie materiałów zawieraj ących azbest na terenie posesji we własnym zakresie, to do czasu rozwi ązania problemu nale Ŝy unika ć wykonywania prac powoduj ących wzmo Ŝone pylenie, a wi ęc ścieranie, rozdrabnianie, kruszenie i mia ŜdŜenie powierzchni. Je śli natomiast prace takie musimy wykona ć, to w celu zmniejszenia pylenia przed wykonywaniem tych prac nale Ŝy powierzchnie zwil Ŝyć.

III. nie nale Ŝy materiałów zawieraj ących azbest wywozi ć, czy te Ŝ porzuca ć w miejscach do tego nie przeznaczonych. Wywóz tego typu materiałów nale Ŝy uzgodni ć z odpowiednimi władzami.

1.3. Post ępowanie z wyrobami zawieraj ącymi azbest

Fakt posiadania azbestu wewn ątrz, b ądź na zewn ątrz budynku nie oznacza konieczno ści jego szybkiego usuni ęcia lub naprawy. Działania uzale Ŝnione są od wyniku oceny stanu technicznego i mo Ŝliwo ści bezpiecznego u Ŝytkowania wyrobów z azbestem. Na wst ępie niezb ędna jest inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest a tak Ŝe okre ślenie rodzaju azbestu. Inwentaryzacji i identyfikacji wyrobów zawieraj ących azbest powinien dokona ć wła ściciel lub zarz ądca budynku a wyniki przegl ądu powinny by ć udokumentowane w ,,Ocenie stanu i mo Ŝliwo ści bezpiecznego u Ŝytkowania wyrobów zawieraj ących azbest” (zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dn. 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u Ŝytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest – Dz. U. Nr 71, poz. 649). Ocena ko ńczy si ę zsumowaniem przyj ętej punktacji, a o wyniku oceny decyduje m. in.: sposób zastosowania azbestu, rodzaj zastosowanego azbestu, struktura powierzchni wyrobu z azbestem, stan zewn ętrznego wyrobu z azbestem, ryzyko uszkodzenia powierzchni wyrobu azbestowego, sposób wykorzystania budynku lub pomieszczenia, usytuowanie wyrobu.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

W momencie, gdy ocena b ędzie pozytywna, czyli suma punktów oceny b ędzie w granicach 25 - 55: oceniany wyrób jest w dobrym stanie technicznym, wyrób nie nale Ŝy do grupy azbestów „mi ękkich", zainstalowany jest zgodnie z wcze śniejszymi przepisami i przyj ętym projektem stosowanej technologii, jego eksploatacja w normalnych warunkach prawdopodobnie nie powoduje znacz ącej emisji włókien azbestu do otoczenia, Nie ma wówczas konieczno ści prowadzenia działa ń naprawczych. Działania takie s ą natomiast wskazane w momencie, gdy z przeprowadzonej oceny wynika, i Ŝ wyroby nara Ŝone s ą na uszkodzenia w trakcie eksploatacji lub s ą ju Ŝ uszkodzone, oraz w momencie, gdy wyroby nale Ŝą do azbestów mi ękkich. Suma punktów oceny przekrzyczy wówczas 60. Do działa ń naprawczych zaliczono: zabudow ę, czyli zamkni ęcie przestrzeni, w której znajduje si ę azbest szczeln ą przegrod ą, bez naruszenia samego azbestu; zabudowa mo Ŝe by ć wykonana ze ścianek gipsowych, cegły, blachy itp.; pokrywanie urz ądze ń lub instalacji (trudno dost ępnych lub demontowalnych) gł ęboko penetruj ącymi środkami wi ąŜą cymi azbest; usuni ęcie azbestu w cało ści lub cz ęś ci (najbardziej zagra Ŝaj ącej).

Działania polegaj ące na zabudowie, czyli stosowaniu barier pyłowych ze ścianek działowych, które oddzielaj ą materiały azbestowe od otoczenia są rozwi ązaniem dora źnym, poniewa Ŝ przesuwaj ą jedynie problem w czasie. Podobnie jest z drugim rozwi ązaniem, które polega na malowaniu. Odnosi si ę ono do wyrobów azbestowo – cementowych, które s ą w dobrym stanie technicznym. Wyroby te powinny by ć dodatkowo zdolne do przyj ęcia powłoki ochronnej. Wymagane jest, aby powierzchnia wyrobu była czysta. Najskuteczniejszym oraz całkowicie eliminuj ącym azbest ze środowiska działaniem jest jego usuni ęcie. Czynno ści takie powinny by ć prowadzone w odpowiednich warunkach, czyli w warunkach szczelnego oddzielenia strefy pracy, przy zastosowaniu specjalnych środków ochrony indywidualnej oraz technik minimalizuj ących pylenie.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Prace zwi ązane z demonta Ŝem wyrobów zawieraj ących azbest s ą pracami niebezpiecznymi i wymagaj ą spełnienia odpowiednich wymogów z zakresu bezpiecze ństwa i higieny pracy. Wszystkie prace nale Ŝy wykonywa ć z zachowaniem obowi ązuj ących przepisów technicznych, sanitarnych i ochrony środowiska, a w szczególno ści nale Ŝy przestrzega ć wytycznych zawartych w: - Rozporz ądzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u Ŝytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, - Rozporz ądzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 2 kwietnia 1998 r. w sprawie zasad bezpiecze ństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego uŜytkowania, usuwania takich wyrobów. Demonta Ŝ wyrobów zawieraj ących azbest powinien by ć przeprowadzony zgodnie ze wcze śniej przygotowanym projektem technicznym i harmonogramem prac uwzgl ędniaj ącym pomiary st ęŜ enia pyłów azbestu, przed i po wykonaniu robót. Wła ściciel (zarz ądca), który podj ął decyzj ę o rozpocz ęciu prac naprawczych powinien je zgłosi ć wła ściwemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej. Zgłoszenie powinno by ć adresowane do wydziału architektury i budownictwa w starostwie powiatowym. Je śli jednak ten zakres zada ń starosta powierzył gminie, to ona b ędzie w tym przypadku organem wła ściwym do zgłoszenia robót. W sprawach szczególnego znaczenia, je śli roboty budowlane prowadzone są na terenie np. portów, lotniska lub obiektów słu Ŝą cych celom wojskowym, organem wła ściwym jest urz ąd wojewódzki. Zgodnie z art. 30 ustawy Prawo budowlane, powinno to nast ąpi ć 30 dni przed planowanym rozpocz ęciem robót. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe zgodnie z zaleceniem Głównego Urz ędu Nadzoru Budowlanego organ administracji architektoniczno - budowlanej mo Ŝe nało Ŝyć w odniesieniu do prac przy naprawie wyrobów zawieraj ących azbest lub maj ących na celu jego usuni ęcie z obiektu, w drodze decyzji, obowi ązek uzyskania decyzji o pozwoleniu na budow ę, stosownie do postanowie ń art. 30 pkt. 3 ustawy z 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t. j. Dz.U. z 2003 r. nr 207, poz. 2016 z pó ź. zm.).

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Problematyka bezpiecznego post ępowania z wyrobami i odpadami zawieraj ącymi azbest została zapisana w postaci sze ściu procedur, a mianowicie:

Grupa I. Procedury obowi ązuj ące wła ścicieli i zarz ądzaj ących obiektami, instalacjami i urz ądzeniami zawieraj ącymi azbest lub wyroby zawieraj ące azbest. Procedura 1 – dotycz ąca obowi ązków w czasie u Ŝytkowania obiektów, instalacji i urz ądze ń. Procedura 2 – dotycz ąca obowi ązków przy usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest.

Grupa II. Procedury obowi ązuj ące wykonawców prac polegaj ących na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest – wytwórców odpadów niebezpiecznych. Procedura 3 – dotycz ąca post ępowania przy pracach przygotowawczych do usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest. Procedura 4 – dotycz ąca prac polegaj ących na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest – wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem obiektu (terenu) instalacji.

Grupa III. Procedura obowi ązuj ąca prowadz ących działalno ść w zakresie transportu odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Procedura 5 – dotycz ąca przygotowania i transportu odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest.

Grupa IV. Procedura obowi ązuj ąca zarz ądzaj ących składowiskami odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Procedura 6 - dotycz ąca składowania odpadów na składowisku przeznaczonym do wył ącznego składowania odpadów zawieraj ących azbest lub innym, spełniaj ącym odpowiednie warunki techniczne.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

1.4. Odpady zawieraj ące azbest

Zgodnie z obowi ązuj ącą klasyfikacj ą odpadów przedstawion ą w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) wyró Ŝniono nast ępuj ące grupy i podgrupy odpadów azbestowych:

Tabela nr 2. Wykaz odpadów azbestowych Kod odpadu Grupa, podgrupa i rodzaj odpadu 06 Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania produktów chemii nieorganicznej 06 07 Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania chlorowców oraz z chemicznych procesów przetwórstwa chloru 06 07 01 * Odpady azbestowe z elektrolizy 06 13 Odpady z innych nieorganicznych procesów chemicznych 06 13 04 * Odpady z przetwarzania azbestu 10 Odpady z procesów termicznych 10 11 Odpady z hutnictwa szkła 10 11 81 * Odpady zawieraj ące azbest 10 13 Odpady z produkcji spoiw mineralnych (w tym cementu, wapna i tynku) oraz wytworzonych z nich wyrobów 10 13 09 * Odpady zawieraj ące azbest z produkcji elementów cementowo – azbestowych 10 13 11 Odpady z produkcji elementów cementowo – azbestowych inne ni Ŝ wymienione w 10 13 09 15 Odpady opakowaniowe: sorbenty, tkaniny do wycierania, materiały filtracyjne i ubrania ochronne nieuj ęte w innych grupach 15 01 Odpady opakowaniowe (wł ącznie z selektywnie gromadzonymi komunalnymi odpadami opakowaniowymi) 15 01 11 * Opakowania z metali zawieraj ące niebezpieczne porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest), wł ącznie z pustymi pojemnikami ci śnieniowymi 16 Odpady nieuj ęte w innych grupach 16 01 Zu Ŝyte lub nienadaj ące si ę do u Ŝytkowania pojazdy (wł ączaj ąc maszyny pozadrogowe), odpady z demonta Ŝu, przegl ądu i konserwacji pojazdów (z wył ączeniem grup 13 i 14 oraz podgrup 16 06 i 16 08) 16 01 11 * Okładziny hamulcowe zawieraj ące azbest 16 02 Odpady urz ądze ń elektrycznych i elektronicznych 16 02 12 * Zu Ŝyte urz ądzenie zawieraj ące wolny azbest 17 Odpady z budowy, remontów i demonta Ŝu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej (wł ączaj ąc gleb ę i ziemi ę z terenów zanieczyszczonych)

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

17 06 Materiały izolacyjne oraz materiały konstrukcyjne zawieraj ące azbest 17 06 01 * Materiały izolacyjne zawieraj ące azbest 17 06 05 * Materiały konstrukcyjne zawieraj ące azbest (np. płyty azbestowo – cementowe, rury azbestowo – cementowe)

Wszystkie wymienione odpady, oprócz odpadów o kodzie 10 13 11, zaliczone zostały do odpadów niebezpiecznych. W zwi ązku z tym podlegaj ą one odpowiednim rygorom wynikaj ących z obowi ązuj ących aktów prawnych. Jak wspomniano wyj ątek stanowi ą odpady o kodzie 10 13 11. S ą to odpady z produkcji elementów cementowo – azbestowych, inne ni Ŝ wymienione w 10 13 09. Odpady te nie zostały uznane za niebezpieczne, pomimo tego, Ŝe mog ą zawiera ć azbest. Jest to najprawdopodobniej wynikiem tego, Ŝe odpady te zawieraj ą nie wi ęcej ni Ŝ 0,1 % azbestu.

1.5. Przepisy prawne dotycz ące post ępowania z wyrobami i odpadami zawieraj ącymi azbest i obowi ązki z nich wynikaj ące

W polskim prawodawstwie obowi ązuje wiele ustaw oraz rozporz ądze ń i zarz ądze ń, które s ą zwi ązane z azbestem i prac ą w kontakcie z azbestem. 28 wrze śnia 1997 roku w Ŝycie weszła ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest [1]. Ustawa ta zapocz ątkowała oczyszczenie kraju z tej niebezpiecznej substancji. Ustawa zakazuje równie Ŝ wprowadzania na polski obszar celny wyrobów zawieraj ących azbest, azbestu oraz obrotu azbestem i wyrobami zawieraj ącymi ten surowiec. Zgodnie z t ą ustaw ą produkcja płyt azbestowo – cementowych zastała zakończona we wszystkich zakładach do 28 wrze śnia 1998 r., a z dniem 28 marca 1999 r. nast ąpił zakaz obrotu tymi płytami. Wyj ątek stanowi jedynie azbest i wyroby zawieraj ące azbest dopuszczone do produkcji lub do wprowadzenia na polski obszar celny spo śród wyrobów okre ślonych w zał ączniku nr 1 do ustawy. Wykaz tych wyrobów okre śla codziennie Minister Wła ściwy do spraw gospodarki w drodze rozporz ądzenia. Przepisy Ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest uregulowały

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032 równie Ŝ kwestie zwi ązane z opiek ą zdrowotn ą nad osobami pracuj ącymi z azbestem oraz nad byłymi pracownikami. Ochrona pracowników wynika z faktu, i Ŝ azbest uznany został za substancj ę rakotwórcz ą pierwszej kategorii oraz udowodniono chorobotwórcze oddziaływanie azbestu na człowieka. Reguluj ą to przepisy rozporz ądzenia Ministra Zdrowia z 2003 i 2004 roku [2, 3, 4]. W zwi ązku z tym, Ŝe Polska jest członkiem Unii Europejskiej – przyj ęła jej uregulowania prawne. Dlatego te Ŝ od 1 stycznia 2006 r. obowi ązuje zarówno w UE, jak i w Polsce generalny zakaz stosowania wszystkich rodzajów azbestów [5, 6]. Od 1 stycznia 1997 r. obowi ązuje równie Ŝ zakaz dodatku azbestu w materiałach budowlanych. Został on wprowadzony zarządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki zdrowotnej [7]. Bardzo wa Ŝną spraw ą jest przekładanie wojewodzie raz na rok informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania wyrobów azbestowych. Takie informacje powinni dostarcza ć wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast. Terminy oraz sposoby przedkładania informacji okre śla rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2002 r. w sprawie sposobu przedkładania wojewodzie informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝenie dla środowiska [8]. Aby wójt, burmistrz lub prezydent miasta mógł sporz ądzi ć tak ą informacje, powinien pozyska ć odpowiednie dane od wła ścicieli, zarz ądców lub u Ŝytkowników miejsc, w których jest azbest. Dane powinny równie Ŝ by ć uzyskane od osób fizycznych. Podstaw ą do pozyskania takich danych jest dokonanie inwentaryzacji wyrobów zawieraj ących azbest. Inwentaryzacja powinna by ć wykonana przez wła ściciela, zarz ądc ę lub u Ŝytkownika w terminie 6 miesi ęcy od wej ścia w Ŝycie rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest [9]. Rozporz ądzenie to okre śla wymagania w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu lub wyrobów zawieraj ących azbest oraz oznaczania miejsc ich wyst ępowania; wymagania w zakresie wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest lub wyroby zawieraj ące azbest; wymagania techniczne, jakie nale Ŝy spełni ć przy

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032 wykorzystywaniu i przemieszczaniu wyrobów zawieraj ących azbest oraz przy wykorzystywaniu i oczyszczaniu instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest lub wyroby zawieraj ące azbest; sposób oznaczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest lub wyroby zawieraj ące azbest, oraz pomieszcze ń, w których one si ę znajduj ą itp. Rozporz ądzenie to dopuszcza wykorzystywanie azbestu lub wyrobów zawieraj ących azbest w u Ŝytkowanych instalacjach lub urz ądzeniach, nie dłu Ŝej jednak ni Ŝ do dnia 31 grudnia 2032 r. Azbest nale Ŝy usun ąć z budynków do 2032 roku. Usuwanie tych wyrobów podlega przepisom Ustawy Prawo Budowlane [10], ze wzgl ędu na to, Ŝe jest to działalno ść budowlana. W art. 30 ust. 7 ustawa ta wprowadza mo Ŝliwo ść nało Ŝenia w drodze decyzji wydawanej przez wła ściwy organ obowi ązku uzyskania pozwolenia na wykonanie okre ślonego obiektu lub robót budowlanych obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia, je Ŝeli ich realizacja mo Ŝe narusza ć ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodować: 1) zagro Ŝenie bezpiecze ństwa ludzi lub mienia, 2) pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków, 3) pogorszenie warunków zdrowotno - sanitarnych, 4) wprowadzenie, utrwalenie, b ądź zwi ększenie ogranicze ń lub uci ąŜ liwo ści dla terenów s ąsiednich. Przepis ten powoduje, i Ŝ przy zgłoszeniu robót polegaj ących na zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest składaj ący wniosek winien liczy ć si ę z mo Ŝliwo ści ą konieczno ści uzyskania pozwolenia na wykonanie planowanych robót. Pracodawca, który zatrudnia pracowników przy usuwaniu azbestu ma obowi ązek wykonywania bada ń i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia wyst ępuj ących w środowisku pracy [11]. Podczas zabezpieczania i demonta Ŝu wyrobów azbestowych powinny by ć spełnione okre ślone obowi ązki zwi ązane z bezpiecze ństwem oraz higien ą pracy w stosunku do ludzi wykonuj ących takie prace. Obowi ązki pracodawców zatrudniaj ących pracowników przy usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest zostały okre ślone w rozporz ądzeniu Ministra Gospodarki i Pracy w dniu 14 pa ździernika 2005 r. w sprawie zasad bezpiecze ństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032 wyrobów zawieraj ących azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego uŜytkowania takich wyrobów [12]. Zgodnie z tym rozporz ądzeniem pracodawca powinien stosowa ć środki ochrony pracowników przed szkodliwym działaniem pyłu zawieraj ącego azbest, a tak Ŝe kontrolowa ć stopie ń nara Ŝenia pracowników na działanie pyłu azbestu w sposób okre ślony w przepisach dotycz ących bada ń i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Dodatkowo zarówno pracownicy, którzy s ą zatrudnieni przy pracach zwi ązanych z azbestem, pracodawcy oraz osoby kieruj ące pracami musz ą by ć przeszkoleni w zakresie bezpiecze ństwa i higieny pracy [13]. Rozporz ądzenie to reguluje równie Ŝ zasady prowadzenia prac w warunkach nara Ŝenia na pył azbestowy. Inny akt prawny okre śla najwy Ŝsze dopuszczalne st ęŜ enia i nat ęŜ enia czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy. Według rozporz ądzenia najwy Ŝsze dopuszczalne st ęŜ enia w środowisku pracy pyłów zawieraj ących azbest to: a) pyły zawieraj ące azbest chryzotylowy oraz pyły zawieraj ące azbest chryzotylowy i inne minerały włókniste oraz pyły zawieraj ące inne minerały włókniste, z wyj ątkiem krokidolitu: pył całkowity – 1,0 mg/m 3 włókna respirabilne – 0,2 mg/m 3 b) pyły zawieraj ące krokidolit : pył całkowity – 0,5 mg/m 3 włókna respirabilne – 0,2 mg/m 3 Zdemontowane wyroby azbestowe traktowane s ą jako odpady niebezpieczne. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 r. w sprawie katalogu odpadów [14] zamieszcza rodzaje odpadów zawieraj ących azbest na li ście odpadów niebezpiecznych w wymienionych poni Ŝej grupach i podgrupach z odpowiednim przypisanym kodem klasyfikacyjnym: 06 07 01* - odpady azbestowe z elektrolizy, 06 13 04* - odpady z przetwarzania azbestu, 10 11 81* - odpady zawieraj ące azbest, 10 13 09* - odpady zawieraj ące azbest z produkcji elementów cementowo- azbestowych,

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

15 01 11* - opakowania z metali zawieraj ących niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) wł ącznie z pustymi pojemnikami ci śnieniowymi, 16 01 11* - okładziny hamulcowe zawieraj ące azbest, 16 02 12* - zu Ŝyte urz ądzenia zawieraj ące wolny azbest, 17 06 01* - materiały izolacyjne zawieraj ące azbest, 17 06 05* - materiały konstrukcyjne zawieraj ące azbest.

Całokształt spraw zwi ązanych z tego typu odpadami okre śla Ustawa o Odpadach [15]. Chodzi tu w szczególno ści o zasady post ępowania z odpadami, obowi ązki posiadaczy i wytwórców odpadów, zbieranie, transport oraz unieszkodliwianie, w tym składowanie odpadów. Ustawa ta reguluje równieŜ wymagania techniczne i organizacyjne dotycz ące składowisk odpadów. Azbest, jako surowiec niebezpieczny podlega równie Ŝ ustawie z dnia 28 pa ździernika 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych [16]. Ustawa okre śla zasady przewozu drogowego towarów niebezpiecznych, wymagania w stosunku do kierowców i innych osób wykonuj ących czynno ści zwi ązane z tym przewozem, zasady dokonywania oceny zgodno ści ci śnieniowych urz ądze ń transportowych oraz organy wła ściwe do sprawowania nadzoru i kontroli w tych sprawach. Odpady zawieraj ące azbest powinny by ć składowane na odpowiednich składowiskach odpadów niebezpiecznych. Prawo składowania odpadów azbestowych reguluj ą rozporz ądzenia Ministra Środowiska oraz Ministra Gospodarki [17, 18, 19]. Bardzo wa Ŝnym aktem prawnym jest równie Ŝ Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska i Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska (…) [20, 21]. Przepisy pierwszej ustawy zakwalifikowały azbest do grupy substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝenie dla środowiska. Wi ąŜ e si ę to ze specjalnym traktowaniem wyrobów zawieraj ących azbest. Ustawa ta okre śla tak Ŝe zasady ochrony środowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzgl ędnieniem wymaga ń zrównowa Ŝonego rozwoju. Ustawa zawiera szereg istotnych i wa Ŝnych postanowie ń dotycz ących m. in.:

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

pa ństwowego monitoringu środowiska, jako systemu pomiarów, ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku, opracowania prognoz oddziaływania na środowisko, w tym gospodarki odpadami, a tak Ŝe programów wojewódzkich, zmierzaj ących do przestrzegania standardów jako ści środowiska, ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem, sposobu post ępowania z substancjami stwarzaj ącymi szczególne zagro Ŝenie dla środowiska, kar i odpowiedzialno ści za nieprzestrzeganie zasad i przepisów dotycz ących ochrony. Azbest zgodnie z art. 160 Prawa ochrony środowiska nale Ŝy do substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝenie dla środowiska. Substancje te powinny podlega ć sukcesywnej eliminacji zgodnie z art. 162 ustawy. Wyst ępowanie substancji zawieraj ących azbest powinno zosta ć udokumentowane, a informacje o rodzaju, ilo ści i miejscu wyst ępowania powinny by ć przekazane do wojewody, wójta, burmistrza lub prezydenta miasta zgodnie z rozporz ądzeniami wykonawczymi do Prawa ochrony środowiska. Kolejna ustawa reguluje tryb post ępowania oraz obowi ązki podmiotów okre ślanych ustaw ą. W art. 54 ustawa odnosi si ę do odpowiednich zapisów ustawy z dnia 19 czerwca 1997 roku o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest, modyfikuj ąc i rozszerzaj ąc jej ustalenia dotycz ące wykonawców prac polegaj ących na usuwaniu i transporcie wyrobów zawieraj ących azbest (odpadów niebezpiecznych). Ustawa równocze śnie udziela delegacji Ministrowi wła ściwemu do spraw gospodarki, dla okre ślenia w drodze rozporz ądzenia i w porozumieniu z Ministrem wła ściwym do spraw wewn ętrznych oraz Ministrem wła ściwym do spraw środowiska - sposobów i warunków bezpiecznego usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Innym wa Ŝnym aspektem s ą regulacje na gruncie prawa europejskiego odnosz ące si ę do problematyki substancji i preparatów chemicznych, w tym niebezpiecznych. Regulacje te zostały zapisane w ustawie o substancjach i preparatach chemicznych [22]. Ustawa ta okre śla warunki, zakazy lub ograniczenia produkcji, wprowadzania do obrotu lub stosowania substancji i preparatów chemicznych, w celu ochrony

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032 przed szkodliwym wpływem tych substancji i preparatów na zdrowie człowieka lub na środowisko. Zgodnie z ustaw ą został powołany Urz ąd Inspektora do Spraw Substancji i Preparatów Chemicznych. Są równie Ŝ inne akty prawne okre ślaj ące: o zakres rodzajów robót budowlanych, stwarzaj ących zagro Ŝenie bezpiecze ństwa lub zdrowia ludzi [23], o sposoby i warunki bezpiecznego u Ŝytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest [24], o m.in. obowi ązki wykonywania bada ń wła ściwych dla prowadzenia prac z czynnikami szkodliwymi (w tym azbest) [25] o zakres i sposoby stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych [26], o szczegółowy zakres oraz form ę sporz ądzania wojewódzkiego, powiatowego i gminnego planu gospodarki odpadami. W wojewódzkim planie gospodarki odpadami nale Ŝy zaplanowa ć działania dotycz ące unieszkodliwiania substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝenie dla środowiska a w szczególno ści azbestu [27], o szczegółowe warunki i tryb wydawania świadectwa dopuszczenia pojazdów do przewozu towarów niebezpiecznych, jego wzór i sposób wypełnienia [28], Uzupełnieniem ustaw oraz rozporz ądze ń jest „Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski”[29], który został przyj ęty przez Rad ę Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002 roku. Krajowy Program powstał w oparciu o: przyj ętą przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej Rezolucji z dnia 19 czerwca 1997 r. – w sprawie programu wycofania azbestu z gospodarki (M.P. Nr 38, poz. 373), realizacj ę ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest z 1997 r. z pó źniejszymi zmianami oraz odpowiednich przepisów wykonawczych do tej ustawy.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

W prawie ochrony środowiska Wspólnoty Europejskiej kwestie zwi ązane z u Ŝytkowaniem azbestu, a nast ępnie eliminowaniem zawarte s ą równie Ŝ w wielu aktach prawnych. Dokładny spis ustaw i rozporz ądze ń oraz europejskich aktów prawnych został zamieszczony poni Ŝej:

Krajowe akty prawne

[1]. Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 – tekst jednolity), [2]. Rozporz ądzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 wrze śnia 2003 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacj ą i oznakowaniem (Dz. U. z 2003 r. Nr 199, poz. 1948) [3]. Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 wrze śnia 2003 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 171, poz. 1666), [4]. Rozporz ądzanie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 280, poz. 2771), [5]. Dyrektywa Komisji 1999/77/EWG z dnia 26 lipca 1999 r. dostosowuj ąca do raz szósty do post ępu technicznego zał ącznik nr 1 do dyrektywy Rady 76/769/EWG w sprawie zbli Ŝenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Pa ństw członkowskich odnosz ących si ę do ogranicze ń we wprowadzaniu do obrotu i stosowania niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. WE L204 z 6.08.1999), [6]. Ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. z 2005 r. Nr 10, poz.72), [7]. Zarz ądzenie Ministra Zdrowia I Opieki Społecznej z dnia 12 marca 1996 r. w sprawie dopuszczalnych st ęŜ eń i nat ęŜ eń czynników szkodliwych dla zdrowia, wydzielanych przez materiały budowlane, urz ądzenia i elementy wyposa Ŝenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi (Mon. Pol. z 1996 r. Nr 19, poz. 231),

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

[8]. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2002 r. w sprawie sposobu przedkładania wojewodzie informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝenie dla środowiska (Dz. U. Nr 175, poz. 1439), [9]. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1876), [10]. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016, z pó źniejszymi zmianami), [11]. Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 2o kwietnia 2005 r. w sprawie bada ń i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. z 2005 r. Nr 73, poz. 645), [12]. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki i Pracy w dniu 14 pa ździernika 2005 r. w sprawie zasad bezpiecze ństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego uŜytkowania takich wyrobów (Dz. U. Nr 216, poz.1824), [13] Rozporz ądzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwy Ŝszych dopuszczalnych st ęŜ eń i nat ęŜ eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 217, poz. 1833) [14]. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206), [15] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. z 2001 r. Nr 62, poz. 628, z pó źniejszymi zmianami. [16]. Ustawa z dnia 22 pa ździernika 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 199, poz. 1671, z pó źniejszymi zmianami), [17]. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy i eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. z 2003 r. Nr 61, poz. 549),

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

[18]. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 pa ździernika 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mog ą by ć składowane w sposób nieselektywny (Dz. U. z 2002 r. Nr 191, poz. 1595), [19]. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. z 2002 r. Nr 220, poz. 1858), [20]. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 r., Nr 129, poz. 902). [21]. Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. — o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085), [22]. Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 84, z pó źn. zm.), [23]. Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotycz ącej bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia (Dz. U. Nr 120, poz. 1126), [24]. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 roku w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u Ŝytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649), [25]. Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie bada ń i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. Nr 73, poz. 645), [26]. Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 236 poz.1986), [27]. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. - w sprawie sporz ądzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. Nr 66, poz. 620), [28]. Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdu do przewozu niektórych towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 237, poz. 2011), [29]. Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski przyj ęty przez Rad ę Ministrów w dniu 14 maja 2002 r.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Europejskie akty prawne

1. Konwencja Nr 162 Konferencji Ogólnej Mi ędzynarodowej Organizacji Pracy z dnia 24 czerwca 1986 r. - dotycz ąca bezpiecze ństwa w stosowaniu azbestu. 2. Zalecenia Mi ędzynarodowej Organizacji Pracy Nr 172 z dnia 24 czerwca 1986 r. dotycz ące ochrony pracowników przed działaniem azbestu. 3. Dyrektywa Rady Nr 80/1107/EWG z dnia 27 listopada 1980 r. w sprawie ochrony osób nara Ŝonych na ekspozycj ę szkodliwych substancji (ze zmianami wynikaj ącymi z dyrektywy Nr 91/322/EWG z dnia 29 maja 1991 r.). 4. Dyrektywa Rady Nr 83/477/EWG z dnia 19 wrze śnia 1983 r. o ochronie pracowników przed zagro Ŝeniem zwi ązanym z nara Ŝeniem na działanie azbestu w pracy (znowel. Dyrektyw ą Rady Nr 91/382/EWG). 5. Dyrektywa Rady Nr 90/394/EWG z dnia 28 czerwca 1990 r. w sprawie ochrony pracowników przed nara Ŝeniem na z czynniki rakotwórcze w środowisku pracy (znowelizowana Dyrektyw ą Rady Nr 99/38/WE). 6. Dyrektywa Rady Nr 91/382/EWG z dnia 25 czerwca 1991 r. o dopuszczalnym st ęŜ eniu włókien azbestu (uzupełnienie do Dyrektywy Nr 83/477/EWG). 7. Dyrektywa Rady Nr 94/33/EWG z dnia 22 czerwca 1994 r. w sprawie ochrony młodocianych w miejscu pracy. 8. Dyrektywa Rady Nr 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów. 9. Dyrektywa Rady Nr 76/769/EWG z dnia 27 lipca 1976 r. w sprawie zasad prawa, przepisów i środków administracyjnych krajów członkowskich Wspólnoty Europejskie, jak równie Ŝ odnosz ących si ę do ogranicze ń w zakresie handlu i stosowania substancji niebezpiecznych. 10. Dyrektywa Rady Nr 83/478/EWG z dnia 19 wrze śnia 1983 r. w sprawie ujednolicenia ustawodawstwa, przepisów i postanowień krajów członkowskich. 11. Dyrektywa Rady Nr 85/610/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. jako uzupełnienie do Dyrektywy Nr 76/769/EWG. 12. Dyrektywa Rady Nr 89/391/EWG a dnia 12 czerwca 1987 r. o ochronie bezpiecze ństwa i higieny w miejscu pracy. 13. Dyrektywa Rady Nr 87/217/EWG z dnia 19 marca 1987 r. w sprawie zapobiegania i zmniejszania zanieczyszczenia środowiska azbestem.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

14. Dyrektywa Rady Nr 89/106/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbli Ŝania ustawodawstwa, przepisów i postanowie ń administracyjnych krajów członkowskich, dotycz ących produktów budowlanych. 15. Dyrektywa Rady Nr 91/659/EWG z dnia 3 grudnia 1991 r. w sprawie zbli Ŝania ustawodawstwa, przepisów i postanowie ń administracyjnych krajów członkowskich, dotycz ących wprowadzania ogranicze ń w zakresie rozprowadzania na rynku i stosowania niebezpiecznych substancji i wyrobów technicznego zastosowania. 16. Dyrektywa Rady Nr 84/360/EWG z dnia 28 czerwca 1984 r. w sprawie zanieczyszcze ń środowiska przez zakłady przemysłowe. 17. Dyrektywa Rady Nr 98/24/WE z dnia 7 kwietnia 1998 r. w sprawie ochrony zdrowia i bezpiecze ństwa pracowników przed niebezpiecze ństwem zwi ązanym ze środkami chemicznymi w miejscu pracy. 18. Dyrektywa Rady 99/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów. 19. Dyrektywa Rady 91/689/WE z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych. 20. Rozporz ądzenie Rady 259/93 z dnia l lutego 1993 r. w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obr ębie Wspólnoty, do Wspólnoty i poza jej obszar. 21. Dyrektywa Rady 97/11 /WE z dnia 3 marca 1997 r. nowelizuj ąca Dyrektyw ę 85/337/EWG – w sprawie oceny oddziaływania niektórych publicznych i prywatnych przedsi ęwzi ęć na środowisko. 22. Dyrektywa Rady 96/61 /WE z dnia 24 wrze śnia 1996 r. w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli. 23. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny skutków oddziaływania na środowisku niektórych planów i programów. 24. Dyrektywa Rady 91/692/WE z dnia 23 grudnia 1991 r. w sprawie normalizacji i racjonalizacji sprawozda ń dotycz ących realizacji niektórych Dyrektyw Rady dotycz ących środowiska. 25. Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski – przyj ęty przez Rad ę Ministrów w dniu 14 maja 2002 r.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

1.6. Charakterystyka gminy Lipsk

Gmina Lipsk zlokalizowana jest w województwie podlaskim, w powiecie augustowskim.

www.gminypolskie.pl

Z geograficznego punktu widzenia Gmina ta poło Ŝona jest w granicach makroregionu Niziny Północnopodlaskiej i mezoregionu rozległej Kotliny Biebrza ńskiej, która jest zabagnionym obni Ŝeniem o powierzchni 2600 km 2. Od zachodu ogranicza j ą Wysoczyzna Kolne ńska, od południa Wysoczyzna Wysokomazowiecka, od wschodu Wysoczyzna Białostocka, od północy Pojezierze Ełckie i Równina Augustowska.

Na terenie Gminy Lipsk znajduje si ę 31 miejscowo ści: Miasto Lipsk, 27 wsi (Bartniki, Doliczany, Dulkowszczyzna, Jaczniki, Jałowo, Jasionowo, Kolonie Lipsk, Kopczany, Krasne, Kurianka, Lichosielce, Lipszczany, Nowe Le śne Bohatery, Nowy Lipsk, Podwołkuszne, Nowy Rogo Ŝyn, Rakowicze, Rogo Ŝynek, Rygałówka, Siółko, Skiebiekewo,

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Stare Le śne Bohatery, Staro Ŝyńce, Stary Rogo Ŝyn, Wołkusz, Wy Ŝarne, śabickie) 1 kolonia (Lubinowo), 2 cz ęś ci miejscowo ści (Lipsk Murowany – kolonia wsi Siółko, Sołojewszczyzna – przysiółek wsi Wołkusz).

Powierzchnia analizowanej Gminy wynosi 18 442 ha, czego około 64% powierzchni stanowi ą grunty rolne, a 22% tereny le śne. 33% powierzchni gruntów rolnych zajmuj ą ł ąki i pastwiska co zwi ązane jest z prowadzeniem na tym terenie hodowli bydła i trzody chlewnej. Około 50% gruntów ornych zajmuj ą gleby V i VI klasy, których wi ększe kompleksy koncentruj ą si ę w północnej cz ęś ci obszaru gminy. S ą to gleby piaszczyste. Tylko 2,3% gruntów ornych zajmuj ą gleby IIIa i IIIb, gleby IVa i IVb stanowi ą 46,8% ogólnej powierzchni gruntów ornych. Wyst ępuj ą one na wi ększych powierzchniach w pobli Ŝu miejscowo ści Lipsk, Jałowo, Dulkowszczyzna, Siółko, Jaczniki, Kopczany i Dolinczany, U Ŝytki zielone zajmuj ą 31% u Ŝytków rolnych, s ą to zazwyczaj gleby V i VI klasy, wypełniaj ące obni Ŝenia doliny Biebrzy, Wołkuszanki, Nied źwiedzicy, Pierstunki i innych cieków .

Gmina Lipsk liczy 5724 mieszka ńców, z czego 2815 stanowi ą m ęŜ czy źni, 2009 – kobiety. W zwi ązku z tym na 1 km 2 w gminie przypada 31 mieszka ńców (dane z 2005 roku).

Około 10 % analizowanego terenu zajmuje Biebrza ński Park Narodowy, gdzie dominuj ą niskoturzycowe i mszyste zbiorowiska torfowisk niskich i przej ściowych z licznymi mechowiskami. Na obszarze gminy wyst ępuj ą równie Ŝ du Ŝe powierzchnie bagienne z bogat ą sieci ą rzeczn ą oraz rozlewiskami (teren gminy przecinaj ą rzeki: Biebrza, Wołkuszanka, Wołkuszek i Nied źwiedzica z całym systemem drobnych strumieni i rowów), a tak Ŝe kilka zwartych kompleksów le śnych (gmina le Ŝy na skraju Puszczy Augustowskiej). Stwarzaj ą one korzystne warunki do bytowania fauny. Na stosunkowo niedu Ŝym obszarze wyst ępuje du Ŝe zró Ŝnicowanie typów zbiorowisk ro ślinnych, co powoduje istnienie du Ŝej ró Ŝnorodno ści w zespołach lokalnej fauny. Najlepiej poznan ą i zarazem najwi ększ ą grup ą zwierz ąt na obszarze gminy s ą ptaki. W śród nich na szczególn ą uwag ę zasługuj ą: b ąk, błotniak zbo Ŝowy i ł ąkowy, kropiatka, zielonka, kulik wielki, wodniczka, w ąsatka. Rozlewiska rzeki

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Biebrzy maj ą ogromne znaczenie dla ptaków l ęgowych oraz przelotnych, zwłaszcza w okresie wiosennym. S ą to miejsca odpoczynku i Ŝerowania ptaków kaczkowatych (g ęsi: zbo Ŝowej, g ęgawy, białoczelnej oraz kaczek: krzy Ŝówki, cyranki, świstuna, ro Ŝeńca, płaskonosa) i ptaków siewkowatych (rycyka, bataliona, czajki, kilku gatunków brod źców). Cz ęsto spotka ć mo Ŝna rybitwy - zwyczajn ą, białoczeln ą, czarn ą oraz mewy – głównie śmieszki.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

II. CZ ĘŚĆ PROGRAMOWO - TECHNICZNA

2.1. Okre ślenie i analiza stanu wyrobów zawieraj ących azbest

Zgodnie z obowi ązuj ącym prawem od 1997 roku obowi ązuje zakaz wprowadzania na polski obszar celny azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, produkcji tych wyrobów oraz zakaz obrotu azbestem i jego wyrobami. W zwi ązku z tym wójtowie, burmistrzowie lub prezydenci miast s ą zobowi ązani do przedkładania raz na rok, do 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania wyrobów zawieraj ących azbest. Obowi ązek ten wynika z obowi ązuj ącego rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2002 r. w sprawie sposobu przedkładania informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝenie dla środowiska. Podstaw ą do wypełnienia informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania azbestu jest inwentaryzacja, któr ą powinien wykona ć wła ściciel, zarz ądca lub uŜytkownik miejsc, w których był lub jest wykorzystywany azbest lub wyroby z azbestem. Inwentaryzacja (spis z natury) powinna by ć wykonana w terminie 6 miesi ęcy od wej ścia w Ŝycie Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest. Wyniki inwentaryzacji naleŜy aktualizowa ć co roku, w terminie do 31 stycznia i przekazywa ć do wła ściwego organu administracji. Osoby fizyczne przekazuj ą dane odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, a osoby prawne – bezpo średnio wojewodzie. Wyroby zawieraj ące azbest powinny by ć oznakowane specjalnym znakiem informuj ącym o obecno ści w wyrobie lub w pomieszczeniu azbestu. Informacja powinna by ć sporz ądzana zarówno dla wyrobów nadal eksploatowanych, jak

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032 równie Ŝ dla wyrobów, których wykorzystanie zostało zako ńczone. Oznaczenie wyrobów oraz pomieszcze ń powinno spełnia ć nast ępuj ące wymagania: wysoko ść znaku powinna wynosi ć co najmniej 5 cm, natomiast szeroko ść – co najmniej 3 cm, górna cz ęść znaku powinna zawiera ć biał ą liter ę „a” na czarny tle; dolna cz ęść powinna zawiera ć czytelny napis koloru białego lub czarnego na czerwonym tle, o tre ści „UWAGA! ZAWIERA AZBEST! Wdychanie pyłu azbestu stanowi niebezpiecze ństwo dla zdrowia. Post ępuj zgodnie z przepisami i zasadami bezpiecze ństwa i higieny pracy”, Je Ŝeli wyrób lub inny materiał zawiera krokidolit, wyrazy „ZAWIERA AZBEST!” nale Ŝy zast ąpi wyrazami „ZAWIERA AZBEST – KROKIDOLIT!” Etykiety i zamieszczone na nich napisy powinny by ć trwałe (nie ulegaj ące zniszczeniu, zwłaszcza pod wpływem warunków atmosferycznych i czynników mechanicznych).

Wzór takiego oznakowania przedstawiono na rysunku poni Ŝej.

Źródło: http://www.e-azbest.pl/

Dodatkowo zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 roku w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u Ŝytkowana i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, wła ściciel nieruchomo ści, u Ŝytkownik wieczysty lub zarz ądca nieruchomo ści, a tak Ŝe obiektu,

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032 urz ądzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawieraj ącego azbest, powinien przeprowadzi ć kontrole stanu tych wyrobów oraz przygotowa ć ocen ę stanu i mo Ŝliwo ści bezpiecznego u Ŝytkowania wyrobów zawieraj ących azbest. (ocena wg wzoru okre ślonego w zał ączniku nr 1 do w/w rozporz ądzenia). W rozporz ądzeniu okre ślono trzy stopnie pilno ści, gdzie: I – wymagana bezzwłoczna wymiana lub naprawa, II – ponowna ocena po roku, III – ponowna ocena w terminie do pi ęciu lat. Ocena ta powinna zosta ć przekazana wła ściwemu organowi nadzoru budowlanego, w terminie 30 dni od jej sporz ądzenia. Pierwsza kontrola, o której mowa jest powy Ŝej, powinna była by ć wykonana w terminie do 6 miesi ęcy od dnia wej ścia w Ŝycie w/w rozporz ądzenia, tj. do 6 listopada 2004 r.

2.2. Metodyka bada ń azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest na terenie Gminy Lipsk

Głównym źródłem danych, będących podstaw ą do sporz ądzenia opracowania niniejszego programu była przeprowadzona inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest oraz utworzenie bazy danych. Ankiety zostały sporz ądzone na podstawie zał ącznika nr 2 do Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876). Badania ankietowe zaplanowano tak by mo Ŝliwie dokładnie zinwentaryzowa ć wyroby azbestowe, które wyst ępuj ą na terenie gminy Lipsk. Sporz ądzone ankiety skierowane były do trzech grup podmiotów, a mianowicie:  do osób fizycznych,  do instytucji,  do podmiotów gospodarczych.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Sporz ądzone ankiety zawierały pytania dotycz ące przede wszystkim: ⇒ nazwy i rodzaju wyrobu, ⇒ ilo ści wyrobów azbestowych, ⇒ przydatno ści do dalszej eksploatacji, ⇒ przewidywanego terminu usunięcia wyrobu. Wypełnione przez osoby fizyczne i podmioty gospodarcze ankiety były przekazywane do Urz ędu Miejskiego w Lipsku. Ankiety były wypełniane w 2004 i 2006 roku. Niekorzystny jest jednak fakt, i Ŝ nie wszyscy wła ściciele posesji zgłosili obecno ść wyrobów azbestowych w swoich gospodarstwach. Zdobyte poprzez ankietyzacj ę informacje o ilo ści, rozmieszczeniu i rodzaju wyst ępowania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stanowiły podstaw ę do sporz ądzenia „Planu ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032” Informacje te mog ą dodatkowo pomóc w staraniach o pozyskanie dodatkowych środków finansowych z krajowych lub zagranicznych funduszy ekologicznych na usuni ęcie wyrobów azbestowych z obszaru gminy Lipsk oraz środków na rozwój regionu.

2.3. Opracowanie wyników bada ń inwentaryzacyjnych prowadzonych na terenie miasta i gminy Lipsk

Azbest znany jest od tysi ęcy lat, natomiast najwi ększe zastosowanie miał w okresie ostatnich stu lat. Azbest stosowano do produkcji wielu wyrobów przemysłowych w ró Ŝnych gał ęziach gospodarki światowej. Najwi ększe zastosowanie miał w budownictwie, szczególnie do produkcji płyt dachowych i elewacyjnych oraz rur. Głównymi producentami azbestu były ZSRR oraz Kanada. Szacuje si ę, Ŝe w latach 1955 – 1995 do Polski sprowadzono ponad 2 mln Mg azbestu. Posłu Ŝył on do wyprodukowania ponad 3000 ró Ŝnych wyrobów przemysłowych. Do głównych odbiorców azbestu zaliczono gospodarstwa wiejskie, miejskie budownictwo mieszkaniowe, budownictwo przemysłowe i energetyka (chłodnie kominowe).

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Obecnie na terenie naszego kraju znajduje si ę 15 466 tys. Mg wyrobów zawieraj ących azbest, w tym 14 866 tys. Mg płyt azbestowo – cementowych, 600 tys. Mg rur i innych wyrobów azbestowo – cementowych.

Poni Ŝej przedstawiono nagromadzenie wyrobów zawieraj ących azbest w układzie wojewódzkim.

Rys. 1. Nagromadzenie wyrobów zawieraj ących azbest w układzie wojewódzkim.

powy Ŝej 2 mln ton od 1 - 2 mln ton od 0,5 - 1 mln ton poni Ŝej 0,5 mln ton

Źródło: Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski

Przy opracowaniu powy Ŝszych danych wykorzystano materiały i opracowania będące w posiadaniu Ministerstwa Gospodarki, a mianowicie:

1. „Prace zwi ązane z ocen ą realizacji ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest, w zakresie skali zabudowanych wyrobów azbestowych w poszczególnych rejonach Polski oraz zlokalizowania bezpiecznych składowisk odpadów azbestowych”, Ministerstwo Gospodarki, grudzie ń 1999r.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

2. „Opracowanie zało Ŝeń wieloletniego „Programu...” wycofywania wyrobów zawieraj ących azbest, znajduj ących si ę na terenie Polski - stosownie do przepisów Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska, Ministerstwo Gospodarki, grudzie ń 1998r. W oparciu o wymienione materiały dotycz ące produkcji, importu i dystrybucji wyrobów azbestowo-cementowych oraz przyj ęte średnie wska źniki ich zu Ŝycia opracowany został bilans tych wyrobów stosowanych w obiektach budowlanych w Polsce (rys.1).

Na podstawie uzyskanych informacji z Urz ędu Miejskiego w Lipsku o ilo ści, rodzaju oraz rozmieszczeniu azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest dokonano zestawienia i przeprowadzono analiz ę tych wyrobów. Podczas opracowywania wyników, obiekty zawieraj ące azbest podzielono na cztery grupy. Pierwsz ą, najliczniejsz ą grup ę stanowi ą budynki, które s ą własno ści ą osób fizycznych, kolejn ą grup ę stanowi ą obiekty nale Ŝą ce do podmiotów gospodarczych, natomiast do trzeciej grupy nale Ŝą zabudowania b ędące własno ści ą podmiotów instytucjonalnych. Ostatni ą grup ę tworz ą obiekty zinwentaryzowane podczas „Akcji posesja”

Wykres 1. Procentowy udział poszczególnych grup w stosunku do wszystkich zinwentaryzowanych obiektów

1,79 % 6,91 % 7,67 %

83,63 % własno ść osób fizycznych własno ść podmiotów gospodarczych własno ść instytucji akcja posesja

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Spo śród wszystkich zinwentaryzowanych obiektów najliczniejsz ą grup ę stanowi ą te, które s ą własno ści ą osób fizycznych – 83,63 %. Znacznie mniej liczn ą grup ą, stanowi ącą 7,67 % s ą obiekty b ędące własno ści ą podmiotów gospodarczych. 6,91 % stanowi ą obiekty zinwentaryzowane podczas przeprowadzonej „Akcji Posesja”. Najmniej liczn ą grup ę stanowi ą obiekty b ędące własno ści ą instytucji (1,79 %).

2.3.1. Własno ść osób fizycznych

Mieszka ńcy gminy Lipsk oraz podmioty gospodarcze działaj ące na analizowanym obszarze samodzielnie wypełniali ankiety dotycz ące ilo ści, rodzaju oraz lokalizacji azbestu, a nast ępnie odsyłali je do Urz ędu Miejskiego w Lipsku. Do Urz ędu Miejskiego w Lipsku zostały odesłane ankiety zawieraj ące informacje o 327 posesjach nale Ŝą cych do osób fizycznych (gmina i miasto razem).

Poni Ŝej przedstawiono charakterystyk ę wszystkich obiektów nale Ŝą cych do osób fizycznych na terenie miasta i gminy Lipsk. Oddzielnie dokonano analizy dla obszaru miasta Lipsk, a oddzielnie dla obszaru gminy Lipsk (wył ączaj ąc miasto).

Miasto Lipsk

W mie ście Lipsk, wła ściciele 30 – stu posesji zgłosili do Urz ędu Miejskiego informacje o ilo ści, rodzaju oraz lokalizacji azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest.

Tabela nr 3. Zestawienie ankiet – obiekty nale Ŝą ce do osób fizycznych w mie ście Lipsk

Lp. Zakres tematyczny ankiet Ogólna ilo ść Udział %

Rodzaj budynku Budynek mieszkalny jednorodzinny 6 31,58 Budynek mieszkalny wielorodzinny 0 0 Budynek gospodarczy 7 36,84

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

1 Gara Ŝ 0 0 Domek letniskowy (altana) 0 0 Inne (stodoła, chlew, spichlerz) 6 31,58 Łącznie 19 100

Rodzaj wyrobu azbestowego Rury i zł ącza azbestowo - cementowe 0 0

Izolacje natryskowe środkami 0 0 zawieraj ącymi w swym składzie azbest Wyroby cierne azbestowo - kauczukowe 0 0

Płyty azbestowo – cementowe faliste 38 95 2 Płyty azbestowo - cementowe płaskie 2 5 Prz ędza specjalna, w tym włókna 0 0 azbestowe obrobione Szczeliwa azbestowe 0 0 Ta śmy tkane i plecione, sznury i sznurki 0 0 Wyroby azbestowo – kauczukowe, 0 0 z wyj ątkiem wyrobów ciernych Papier, tektura 0 0 Inne wyroby zawieraj ące azbest, oddzielnie 0 0 niewymienione, w tym papier i tektura Łącznie 40 100 Przewidywany termin usuni ęcia wyrobu 3 Okresowej wymiany z tytułu zu Ŝycia wyrobu 7 31,82 Całkowitego usuni ęcia niebezpiecznych 15 68,18 materiałów i substancji Łącznie 22 100

Poni Ŝej przedstawiono graficzn ą analiz ę wyrobów azbestowych zlokalizowanych na terenie miasta Lipsk.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Wykres 2. Rodzaj budynków nale Ŝą cych do osób fizycznych w mie ście Lipsk, w których znajduje si ę azbest

6 budynków

ść 5 Ilo

4 domy mieszkalne budynki gospodarcze inne (chlew, obora, jdnorodzinne spichlerz)

Rodzaj budynku

Na powy Ŝszym wykresie przedstawiono rodzaj budynków zlokalizowanych w mie ście Lipsk, w których wyst ępuje azbest oraz wyroby zawieraj ące azbest. Budynki te s ą własno ści ą osób fizycznych. Na analizowanym obszarze azbest oraz wyroby zawieraj ące azbest zauwa Ŝono w domach mieszkalnych jednorodzinnych, w budynkach gospodarczych oraz w innych obiektach takich jak chlew, obora, czy spichlerz. Z przeprowadzonej analizy wynika, i Ŝ azbest najcz ęś ciej jest spotykany w budynkach gospodarczych. Stanowi ą one 36,84 % w stosunku do wszystkich rodzajów obiektów zawieraj ących azbest. Domy mieszkalne jednorodzinne, podobnie jak chlewy, obory i spichlerze stanowi ą po 31,58 %.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Wykres 3. Rodzaj wyrobów azbestowych wyst ępuj ących w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych w mie ście Lipsk

35 cych ą 30

10 obiektów zawieraj obiektów wybrany rodzaj azbestu wybranyrodzaj ść 5 Ilo 0 płyty azbestow o - cementow e faliste płyty azbestow o - cementow e płaskie Rodzaj wyrobów azbestowych

Wykres 2 przedstawia rodzaj wykorzystywanych wyrobów zawieraj ących azbest na terenie miasta Lipsk w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych. Na badanym obszarze najwi ęcej budynków jest pokryta płytami azbestowo – cementowymi falistymi. Ilo ść tych wyrobów stanowi 95 %. Płyty azbestowo – cementowe płaskie stanowi ą zaledwie 5 %.

Wykres 4. Usuni ęcie azbestu z obiektów nale Ŝą cych do osób fizycznych w mie ście Lipsk

4 usuwanych wyrobów usuwanych

ść 2 Ilo 0 okresowa wymiana z tytułu zu Ŝycia całkowite usuni ęcie wyrobu niebezpiecznych materiałów i substancji

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

W mie ście Lipsk wi ększo ść mieszka ńców jest zdecydowana na całkowite usuni ęcie azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest. Takie plany ma 68,18 % mieszka ńców. Jest to jednak w najwi ększej mierze uzale Ŝnione od ilo ści posiadanych środków finansowych. 31,82 % mieszka ńców planuje okresow ą wymian ę wyrobów zawieraj ących azbest. Wymiana ta ma nast ępowa ć z tytułu zu Ŝycia wyrobu.

Tabela nr 4. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie miasta Lipsk (własno ść osób fizycznych) Rodzaj wyrobu azbestowego Ilo ść w Mg Udział % Płyty azbestowo - cementowe faliste 70,69 97,30 Płyty azbestowo – cementowe płaskie 1,96 2,70 Łącznie 72,66 100 Dokonuj ąc analizy wagowej przyj ęto średni ą mas ę płyt azbestowo - cementowych równ ą 13 kg dla eternitu falistego i 9 kg dla eternitu płaskiego. Zało Ŝono i Ŝ 1 tona odpadów azbestowych na obj ęto ść równ ą 0,92 m 3

Poni Ŝej przedstawiono graficzn ą analiz ę ilo ści wyrobów azbestowych zlokalizowanych na terenie miasta Lipsk.

Wykres 5. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie miasta Lipsk w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych

Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest

1,96 Mg

70,69 Mg

płyty azbestowo - cementowe faliste płyty azbestowo - cementowe płaskie

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Na terenie miasta Lipsk, w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych zgromadzono ł ącznie 72,66 Mg azbestu w postaci płyt azbestowo - cementowych falistych oraz płyt azbestowo – cementowych płaskich. Najwi ększy udział maj ą tu jednak płyty azbestowo - cementowe faliste, których ilo ść wynosi 70,69 Mg, co stanowi 97,30 % w stosunku do całkowitej ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest zlokalizowanych na terenie miasta Lipsk, w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych. Płyty azbestowo – cementowe płaskie stanowi ą zaledwie 2,70 % - 1,96, Mg. Wśród 30 zinwentaryzowanych budynków w mie ście nie stwierdzono obecno ści innych wyrobów zawieraj ących azbest, ni Ŝ wymienione powy Ŝej.

Z informacji uzyskanych z Urz ędu Miejskiego w Lipsku wynika, i Ŝ dane na temat wyrobów azbestowych udost ępnili wła ściciele 30 gospodarstw zlokalizowanych w mie ście Lipsk i nale Ŝą cych do osób fizycznych. Na tych posesjach zlokalizowano ł ącznie 72,66 Mg wyrobów zawieraj ących azbest. 97,30 %, czyli 70,69 Mg stanowiły płyty dachowe faliste, a 2,70 % - 1,96 Mg – płyty azbestowo – cementowe płaskie. Na analizowanym obszarze nie stwierdzono rur i zł ącz azbestowo – cementowych, izolacji natryskowych środkami zawieraj ącymi w swoim składzie azbest, wyrobów ciernych azbestowo – kauczukowych, prz ędzy specjalnej, w tym włókien azbestowych obrobionych, szczeliw azbestowych, ta śm tkanych i plecionych, sznurów i sznurków, wyrobów azbestowo - kauczukowych, z wyj ątkiem wyrobów ciernych, jak równie Ŝ papieru i tektury. Wyroby zawieraj ące azbest w najwi ększej ilo ści zgromadzone s ą w budynkach gospodarczych, które stanowi ą 36,84 %. Azbest zauwa Ŝono równie Ŝ w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych, stanowi ących 31,58 % oraz w innych obiektach takich jak stodoły, chlewy oraz spichlerze, które równie Ŝ stanowi ą 31,58 % w stosunku do wszystkich rodzajów zinwentaryzowanych obiektów. Ponad połowa mieszka ńców miasta Lipsk - 68,18 % decyduje si ę na całkowite usuni ęcie niebezpiecznych materiałów. Wi ększo ść uzale Ŝnia to jednak od środków finansowych. 31,82 % mieszka ńców b ędzie dokonywała wymiany pokry ć dachowych na bezazbestowe okresowo. B ędzie to si ę wi ązało ze zu Ŝyciem tych wyrobów.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Gmina Lipsk (wył ączaj ąc miasto Lipsk)

Informacje o obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych w gminie Lipsk (wył ączaj ąc miasto) uzyskano z 297 posesji zlokalizowanych w nast ępuj ących miejscowo ściach:

Miejscowo ść Ilo ść zinwentaryzowanych posesji Bartniki 9 Doliszczany 14 Dulkowszczyzna 4 Jaczniki 25 Jałowo 5 Kolonia Lipsk 3 Kopczany 27 Krasne 35 Kurianka 15 Lichosielce 1 Lipszczany 5 Lubinowo 2 Nowe Le śne Bohatery 10 Nowy Lipsk 25 Nowy Rogo Ŝyn 8 Podwołkuszne 2 Rakowicze 8 Rogo Ŝynek 2 Rygałówka 9 Siółko 28 Stare Le śne Bohatery 9 Skiebielewo 15 Staro Ŝyńce 10 Stary Rogo Ŝyn 15 Wołkusz 5 Wy Ŝarne 2 śabickie 4 Łącznie 297

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Tabela nr 5. Zestawienie ankiet – obiekty nale Ŝą ce do osób fizycznych w gminie Lipsk (wył ączaj ąc miasto) Lp. Zakres tematyczny ankiet Ogólna ilo ść Udział % Rodzaj budynku Budynek mieszkalny jednorodzinny 22 9,40 Budynek mieszkalny wielorodzinny 0 0 Budynek gospodarczy 9 3,85 1 Gara Ŝ 23 9,83 Domek letniskowy (altana) 0 0 Inne (stodoła, chlew, spichlerz, obora, 180 76,92 szopa) Łącznie 234 100

Rodzaj wyrobu azbestowego Rury i zł ącza azbestowo - cementowe 0 0 Izolacje natryskowe środkami 0 0 zawieraj ącymi w swym składzie azbest Wyroby cierne azbestowo - kauczukowe 0 0

Płyty azbestowo – cementowe faliste 398 93,65 2 Płyty azbestowo - cementowe płaskie 27 6,35 Prz ędza specjalna, w tym włókna 0 0 azbestowe obrobione Szczeliwa azbestowe 0 0 Ta śmy tkane i plecione, sznury i sznurki 0 0 Wyroby azbestowo – kauczukowe, 0 0 z wyj ątkiem wyrobów ciernych Papier, tektura 0 0 Inne wyroby zawieraj ące azbest, oddzielnie 0 0 niewymienione, w tym papier i tektura Łącznie 425 100 Przewidywany termin usuni ęcia wyrobu Okresowej wymiany z tytułu zu Ŝycia wyrobu 59 24,38 3 Całkowitego usuni ęcia niebezpiecznych 183 75,62 materiałów i substancji Łącznie 242 100

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Poni Ŝej przedstawiono graficzn ą analiz ę wyrobów azbestowych zlokalizowanych na terenie gminy Lipsk.

Wykres 6. Rodzaj budynków nale Ŝą cych do osób fizycznych w gminie Lipsk, w których znajduje si ę azbest

184 174 164 154 144 134 124 114 104 94 84 budynków 74

ść 64 54

Ilo 44 34 24 14 4 domy mieszkalne budynki gara Ŝ inne (chlew , obora, jdnorodzinne gospodarcze spichlerz, stodoła)

Rodzaj budynku

Powy Ŝszy wykres obrazuje rodzaj budynków nale Ŝą cych do osób fizycznych w gminie Lipsk , które zawieraj ą azbest oraz wyroby zawieraj ące azbest. W gminie Lipsk najwi ęcej wyrobów azbestowych zgromadzona jest w budynkach inwentarskich i magazynuj ących takich jak chlewy, obory, spichlerze, stodoły. Budynki te stanowi ą 76,92 % . Dodatkowo wyroby zawieraj ące azbest zostały zlokalizowane w domach mieszkalnych jednorodzinnych – 9,4 % oraz w gara Ŝach – 9,83 %. Najmniej azbestu jest w budynkach gospodarczych, które stanowi ą 3,85 %.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Wykres 7. Rodzaj wyrobów azbestowych wyst ępuj ących w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych w gminie Lipsk

400

350 cych cych ą 300

250

200

150

100 obiektów zawieraj obiektów wybrany rodzaj azbestu rodzaj wybrany ść 50 Ilo 0 płyty azbestow o - cementow e faliste płyty azbestow o - cementow e płaskie Rodzaj wyrobów azbestowych

Wykres 7 przedstawia rodzaj wyrobów azbestowych wyst ępuj ących w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych na terenie gminy Lipsk. Z przeprowadzonej analizy wynika, i Ŝ na analizowanym obszarze w znacznej przewadze wyst ępuj ą płyty azbestowo – cementowe faliste. Pokrycia te stanowi ą 93,65 % w stosunku do całkowitej ilo ści wszystkich wyrobów. W gminie Lipsk stwierdzono równie Ŝ obecno ść płyt azbestowo – cementowych płaskich. Jednak ich ilo ść jest nieznaczna w stosunku do płyt azbestowo – cementowych falistych i stanowi ą one 6,35 %.

Wykres 8. Usuni ęcie azbestu z obiektów nale Ŝą cych do osób fizycznych w gminie Lipsk

200 180 160 140 120 100 80 60

usuwanych wyrobów usuwanych 40

ść 20 Ilo 0 okresowa wymiana z tytułu zu Ŝycia całkowite usuni ęcie wyrobu niebezpiecznych materiałów i substancji

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Z przeprowadzonej inwentaryzacji azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest wynika, i Ŝ 75,62 % mieszka ńców chce w cało ści usun ąć azbest, natomiast 24,38 % mieszka ńców wyrób ten b ędzie usuwa ć okresowo, w momencie jego zu Ŝycia.

Tabela nr 6. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy Lipsk (własność osób fizycznych) Rodzaj wyrobu azbestowego Ilo ść w Mg Udział % Płyty azbestowo - cementowe faliste 950,65 97,30 Płyty azbestowo – cementowe płaskie 21,08 2,70 Łącznie 971,73 100 Dokonuj ąc analizy wagowej przyj ęto średni ą mas ę płyt azbestowo - cementowych równ ą 13 kg dla eternitu falistego i 9 kg dla eternitu płaskiego. Zało Ŝono i Ŝ 1 tona odpadów azbestowych na obj ęto ść równ ą 0,92 m 3

Poni Ŝej przedstawiono graficzn ą analiz ę ilo ści wyrobów azbestowych zlokalizowanych na terenie gminy Lipsk (wył ączaj ąc miasto) w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych.

Wykres 9. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminie Lipsk w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych

Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest

21,08 Mg

950,65 Mg

płyty azbestowo - cementowe faliste płyty azbestowo - cementowe płaskie

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Na terenie gminy Lipsk w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych zgromadzono 950,65 Mg płyt azbestowo – cementowych falistych oraz 21,08 płyt azbestowo – cementowych płaskich. Ł ączna ilo ść wyrobów zawieraj ąca azbest jest równa 971,73 Mg.

Z przeprowadzonej analizy wynika, i Ŝ na obszarze gminy Lipsk (wył ączaj ąc miasto) zdeponowano ł ącznie 971,73 Mg azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest. Wyroby te zauwa Ŝono w przewa Ŝaj ącej ilo ści w budynkach inwentarskich i magazynuj ących takich jak stodoła, spichlerz, szopa, chlew, obora. Stanowiły one 76,92 % w stosunku do wszystkich rodzajów budynków, w których znajduje si ę azbest. Wyroby zawieraj ące azbest wyst ępuj ą równie Ŝ w domach mieszkalnych jednorodzinnych, które stanowi ą 9,40 % oraz w gara Ŝach, stanowi ących 9,83 %. Dodatkowo wyroby te zauwa Ŝono równie Ŝ w budynkach gospodarczych – 3,83 %. Analizowane wyroby zgromadzone w gminie wyst ępuj ą w postaci płyt azbestowo – cementowych falistych i płyt azbestowo – cementowych płaskich. Z przeprowadzonych oblicze ń wynika, i Ŝ płyty dachowe faliste wyst ępuj ą w ilo ści 950,65 Mg, natomiast płyty dachowe płaskie w ilo ści 21,08 Mg. Na analizowanym obszarze nie zauwa Ŝono innych rodzajów wyrobów. Mieszka ńcy gminy Lipsk w wi ększo ści s ą zainteresowani całkowitym usuni ęciem niebezpiecznych materiałów. Stanowi ą oni 75,62 %. 24,38 % mieszka ńców zdecydowało, i Ŝ b ędą eliminowa ć wyroby azbestowe w miar ę ich zu Ŝycia. Wszystko jednak jest uzale Ŝnione od środków finansowych.

Gmina i miasto Lipsk ł ącznie

Do Urz ędu Miejskiego w Lipsku w ci ągu ostatnich lat 2004 – 2006 napłyn ęło 327 ankiet wypełnionych przez osoby fizyczne. Ankiety dotyczyły ilo ści, rodzaju i lokalizacji azbestu oraz wyrobów zawieraj ących azbest na obszarze miasta i gminy Lipsk.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Tabela nr 7. Zestawienie ankiet – obiekty nale Ŝą ce do osób fizycznych w gminie i w mie ście Lipsk Lp. Zakres tematyczny ankiet Ogólna ilo ść Udział % Rodzaj budynku Budynek mieszkalny jednorodzinny 28 11,07 Budynek mieszkalny wielorodzinny 0 0 Budynek gospodarczy 16 6,32 1 Gara Ŝ 23 9,09 Domek letniskowy (altana) 0 0 Inne (stodoła, chlew, spichlerz, obora, 186 73,52 szopa) Łącznie 253 100

Rodzaj wyrobu azbestowego Rury i zł ącza azbestowo - cementowe 0 0 Izolacje natryskowe środkami 0 0 zawieraj ącymi w swym składzie azbest Wyroby cierne azbestowo - kauczukowe 0 0

Płyty azbestowo – cementowe faliste 436 93,76 2 Płyty azbestowo - cementowe płaskie 29 6,24 Prz ędza specjalna, w tym włókna 0 0 azbestowe obrobione Szczeliwa azbestowe 0 0 Ta śmy tkane i plecione, sznury i sznurki 0 0 Wyroby azbestowo – kauczukowe, 0 0 z wyj ątkiem wyrobów ciernych Papier, tektura 0 0 Inne wyroby zawieraj ące azbest, oddzielnie 0 0 niewymienione, w tym papier i tektura Łącznie 465 100 Przewidywany termin usuni ęcia wyrobu Okresowej wymiany z tytułu zu Ŝycia wyrobu 66 25,00 3 Całkowitego usuni ęcia niebezpiecznych 198 75,00 materiałów i substancji Łącznie 264 100

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Poni Ŝej przedstawiono graficzn ą analiz ę wyrobów azbestowych zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Lipsk (łącznie).

Wykres 10. Rodzaj budynków nale Ŝą cych do osób fizycznych w gminie oraz w mie ście Lipsk, w których znajduje si ę azbest

194 184 174 164 154 144 134 124 114 104 94

budynków 84 74

ść 64 54 Ilo 44 34 24 14 4 domy mieszkalne budynki gara Ŝ inne (chlew , obora, jdnorodzinne gospodarcze spichlerz, stodoła)

Rodzaj budynku

Powy Ŝszy wykres przedstawia rodzaj budynków zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Lipsk, w których znajduje si ę azbest. Z przeprowadzonej analizy wynika, i Ŝ wyroby azbestowe najcz ęś ciej były wykorzystywane w postaci pokry ć dachowych w budynkach inwentarskich i magazynuj ących. Obiekty te stanowi ą 73,52 %. W śród nich zauwa Ŝono stodoły, chlewy, obory, spichlerze, szopy. Na analizowanym obszarze wyroby azbestowe wyst ępuj ą równie Ŝ w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych, które to stanowi ą 11,07 %. Nieco rzadziej azbest spotykano w gara Ŝach (9,09 %) oraz w budynkach gospodarczych (6,32 %).

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Wykres 11. Rodzaj wyrobów azbestowych wyst ępuj ących w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych w mie ście i gminie Lipsk

450 400 cych

ą 350 300 250 200 150

obiektów zawieraj obiektów 100 wybrany rodzaj azbestu wybranyrodzaj ść 50 Ilo 0 płyty azbestow o - cementow e faliste płyty azbestow o - cementow e płaskie Rodzaj wyrobów azbestowych

Z przeprowadzonych bada ń wynika, i Ŝ na terenie miasta i gminy Lipsk wykorzystywane były płyty dachowe faliste, które zostały zauwa Ŝone w znacznej przewadze. Stanowi ą one bowiem 93,76 %. Dodatkowo na analizowanym obszarze zlokalizowano równie Ŝ płyty dachowe płaskie. Ich ilo ść jest jednak nieznaczna w stosunku do płyt dachowych falistych i stanowi 6,24 %.

Wykres 12. Usuni ęcie azbestu z obiektów nale Ŝą cych do osób fizycznych w gminie i mie ście Lipsk

200 180 160 140 120 100 80 60

usuwanych wyrobów usuwanych 40

ść 20 Ilo 0 okresowa wymiana z tytułu zu Ŝycia całkowite usuni ęcie wyrobu niebezpiecznych materiałów i substancji

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Z przeprowadzonej inwentaryzacji azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest wynika, i Ŝ 75 % mieszka ńców chce w cało ści usun ąć azbest, natomiast 25 % mieszka ńców wyrób ten b ędzie usuwa ć okresowo, w momencie jego zu Ŝycia.

Tabela nr 8. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy i miasta Lipsk (własno ść osób fizycznych) Rodzaj wyrobu azbestowego Ilo ść w Mg Udział % Płyty azbestowo - cementowe faliste 1021,35 97,79 Płyty azbestowo – cementowe płaskie 23,04 2,21 Łącznie 1044,39 100 Dokonuj ąc analizy wagowej przyj ęto średnią mas ę płyt azbestowo - cementowych równ ą 13 kg dla eternitu falistego i 9 kg dla eternitu płaskiego. Zało Ŝono i Ŝ 1 tona odpadów azbestowych na obj ęto ść równ ą 0,92 m 3

Poni Ŝej przedstawiono graficzn ą analiz ę ilo ści wyrobów azbestowych zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Lipsk.

Wykres 13. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminie i miasta Lipsk w obiektach nale Ŝą cych do osób fizycznych

Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest

23,04 Mg

1021,35 Mg

płyty azbestowo - cementowe faliste płyty azbestowo - cementowe płaskie

Z wykresu wynika, i Ŝ na analizowanym terenie (w gminie i mie ście Lipsk) zgromadzono ł ącznie 1044,39 Mg azbestu, z czego 1021,35 Mg to płyty azbestowo – cementowe faliste a 23,04 Mg – płyty azbestowo – cementowe płaskie.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

W mie ście i gminie Lipsk zdeponowano ł ącznie 1044,39 Mg wyrobów zawieraj ących azbest. Wyroby te wyst ępuj ą w postaci płyt dachowych falistych oraz płaskich. Najcz ęś ciej jednak zauwa Ŝano, i Ŝ zabudowania pokryte s ą płytami azbestowo – cementowymi falistymi. Ich ilo ść wynosi 1021,35 Mg, natomiast ilo ść płyt azbestowo – cementowych płaskich jest równa 23,04 Mg. Na analizowanym obszarze nie zauwa Ŝono rur i zł ącz azbestowo – cementowych, izolacji natryskowych środkami zawieraj ącymi w swym składzie azbest, wyrobów ciernych azbestowo – kauczukowych, szczeliw azbestowych, ta śm tkanych i plecionych, sznurów i sznurków papieru i tektury itp. Najwi ększa ilo ść obiektów pokryta wyrobami azbestowymi – to budynki inwentarskie takie jak chlew i obora oraz budynki magazynuj ące, do których nale Ŝą stodoła, spichlerz i szopa. Wszystkie te obiekty stanowi ą ł ącznie 73,52 %. 11,07 % stanowi ą budynki mieszkalne jednorodzinne. Najmniej azbestu wyst ępuje w gara Ŝach i budynkach gospodarskich. Obiekty te stanowi ą kolejno 9,09 % i 6,32 %.

2.3.2. Własno ść podmiotów gospodarczych

Spo śród wszystkich podmiotów działaj ących na terenie miasta i gminy Lipsk, ankiety o ilo ści, rodzaju oraz lokalizacji azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest wypełnili wła ściciele 20 posesji.

Tabela nr 9. Zestawienie ankiet – obiekty nale Ŝą ce do podmiotów gospodarczych w gminie i w mie ście Lipsk

Lp. Zakres tematyczny ankiet Ogólna ilo ść Udział %

Rodzaj budynku Budynek mieszkalny jednorodzinny 3 20,00 Budynek mieszkalny wielorodzinny 0 0 Budynek gospodarczy 2 13,33 1 Gara Ŝ 1 6,67 Domek letniskowy (altana) 0 0

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Inne (stodoła, chlew, spichlerz, obora, 9 60,00 szopa) Łącznie 15 100

Rodzaj wyrobu azbestowego Rury i zł ącza azbestowo - cementowe 0 0 Izolacje natryskowe środkami 0 0 zawieraj ącymi w swym składzie azbest Wyroby cierne azbestowo - kauczukowe 0 0

Płyty azbestowo – cementowe faliste 28 93,33 2 Płyty azbestowo - cementowe płaskie 2 6,67 Prz ędza specjalna, w tym włókna 0 0 azbestowe obrobione Szczeliwa azbestowe 0 0 Ta śmy tkane i plecione, sznury i sznurki 0 0 Wyroby azbestowo – kauczukowe, 0 0 z wyj ątkiem wyrobów ciernych Papier, tektura 0 0 Inne wyroby zawieraj ące azbest, oddzielnie 0 0 niewymienione, w tym papier i tektura Łącznie 30 100,00 Przewidywany termin usuni ęcia wyrobu Okresowej wymiany z tytułu zu Ŝycia wyrobu 6 46,15 3 Całkowitego usuni ęcia niebezpiecznych 7 53,85 materiałów i substancji Łącznie 13 100

Poni Ŝej przedstawiono graficzn ą analiz ę wyrobów azbestowych zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Lipsk, b ędących własno ści ą podmiotów gospodarczych.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Wykres 14. Rodzaj budynków nale Ŝą cych do podmiotów gospodarczych w gminie oraz w mie ście Lipsk, w których znajduje si ę azbest

budynków 4 ść 3 Ilo

1 domy mieszkalne budynki gara Ŝ inne (chlew , obora, jdnorodzinne gospodarcze spichlerz, stodoła)

Rodzaj budynku

Bior ąc pod uwag ę obiekty b ędące własno ści ą podmiotów gospodarczych, zauwa Ŝono, i Ŝ najwi ęcej azbestu jest w budynkach inwentarskich i magazynuj ących tj. w chlewach, oborach, spichlerzach i oborach. Budynki te stanowi ą 60 %. Dodatkowo azbest wyst ępuje równie Ŝ w domach mieszkalnych jednorodzinnych, budynkach gospodarczych oraz w gara Ŝach. Obiekty te stanowi ą kolejno 20 %, 13,33 % i 6,67 %.

Wykres 15. Rodzaj wyrobów azbestowych wyst ępuj ących w obiektach nale Ŝą cych do podmiotów gospodarczych w mie ście i gminie Lipsk

cych cych 25 ą

10 obiektów zawieraj obiektów

wybrany rodzaj azbestu rodzaj wybrany 5 ść Ilo 0 płyty azbestow o - cementow e faliste płyty azbestow o - cementow e płaskie Rodzaj wyrobów azbestowych

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Na analizowanym obszarze w obiektach nale Ŝą cych do podmiotów gospodarczych wyst ępuj ą dwa rodzaje wyrobów azbestowych. Najwi ększy udział maj ą tu płyty azbestowo – cementowe faliste, które stanowi ą 93,33 %. Płyty azbestowo – cementowe płaskie zauwa Ŝono w znacznie mniejszej ilo ści, stanowi ącej zaledwie 6,67 %.

Wykres 16. Usuni ęcie azbestu z obiektów nale Ŝą cych do podmiotów gospodarczych w gminie i mie ście Lipsk

6,8

6,6

6,4

6,2

5,8 usuwanych wyrobów usuwanych

ść 5,6 Ilo 5,4 okresowa wymiana z tytułu zu Ŝycia całkowite usuni ęcie wyrobu niebezpiecznych materiałów i substancji

Obiekty nale Ŝą ce do podmiotów gospodarczych w mie ście i gminie Lipsk w wi ększo ści przypadków (68,18 %) zostan ą usuni ęte całkowicie, cz ęść wła ścicieli planuje natomiast okresow ą eliminacj ę azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z tytułu ich zu Ŝycia. Wła ściciele ci stanowi ą 31,82 %.

Tabela nr 10. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy i miasta Lipsk (własno ść podmiotów gospodarczych) Rodzaj wyrobu azbestowego Ilo ść w Mg Udział % Płyty azbestowo - cementowe faliste 87,33 96,80 Płyty azbestowo – cementowe płaskie 2,89 3,20 Łącznie 90,22 100 Dokonuj ąc analizy wagowej przyj ęto średni ą mas ę płyt azbestowo - cementowych równ ą 13 kg dla eternitu falistego i 9 kg dla eternitu płaskiego. Zało Ŝono i Ŝ 1 tona odpadów azbestowych na obj ęto ść równ ą 0,92 m 3

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Poni Ŝej przedstawiono graficzn ą analiz ę ilo ści wyrobów azbestowych zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Lipsk.

Wykres 17. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminie i mie ście Lipsk w obiektach nale Ŝą cych do podmiotów gospodarczych

Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest

2,89 Mg

87,33 Mg

płyty azbestowo - cementowe faliste płyty azbestowo - cementowe płaskie

Obiekty nale Ŝą ce do podmiotów gospodarczych gromadz ą ł ącznie 90,22 Mg azbestu, z czego 87,33 Mg stanowi ą płyty azbestowo – cementowe faliste i 2,89 Mg płyty azbestowo – cementowe płaskie.

Spo śród podmiotów gospodarczych działaj ących na terenie miasta i gminy Lipsk – 20 –stu wła ścicieli poinformowało Urz ąd Miejski w Lipsku o ilo ści, rodzaju oraz lokalizacji azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest. Wyroby azbestowe zlokalizowane na analizowanym terenie wyst ępuj ą najcz ęś ciej w budynkach inwentarskich i magazynuj ących takich jak stodoła, chlew oraz obora. Obiekty te stanowi ą 60 %. Na analizowanym terenie, w śród obiektów nale Ŝą cych do podmiotów gospodarczych, w których zlokalizowany jest azbest zauwa Ŝono równie Ŝ budynki mieszkalne jednorodzinne (20 %), budynki gospodarze (13,33 %), oraz gara Ŝe (6,67 %). Większo ść tych obiektów pokryta jest płytami azbestowo - cementowymi falistymi. Ilo ść tych wyrobów wynosi 87,33 Mg. Znacznie mniej jest pokry ć dachowych płaskich. Ilo ść ich jest równa 2,89 Mg. Wiele wyrobów b ędzie usuni ęta w cało ści jednorazowo, inne natomiast b ędą usuwane sukcesywnie w miar ę ich zu Ŝycia.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

2.3.3. Własno ść podmiotów instytucjonalnych

Z informacji uzyskanych z Urz ędu Miejskiego w Lipsku wynika, i Ŝ na obszarze miasta i gminy Lipsk wyst ępuje 7 posesji, na których wyst ępuje azbest i wyroby zawieraj ące azbest, które s ą własno ści ą podmiotów instytucjonalnych.

Tabela nr 11. Zestawienie ankiet – obiekty nale Ŝą ce do podmiotów instytucjonalnych w gminie i w mie ście Lipsk Lp. Zakres tematyczny ankiet Ogólna ilo ść Udział % Rodzaj budynku Budynek mieszkalny jednorodzinny 0 0 Budynek mieszkalny wielorodzinny 0 0 Budynek gospodarczy 1 16,67 1 Szkoła 3 50,00 Przedszkole 1 16,67 Inne (budynek po dawnej szkole) 1 16,67 Łącznie 6 100

Rodzaj wyrobu azbestowego Rury i zł ącza azbestowo - cementowe 0 0

Izolacje natryskowe środkami 0 0 zawieraj ącymi w swym składzie azbest Wyroby cierne azbestowo - kauczukowe 0 0

Płyty azbestowo – cementowe faliste 5 71,43 2 Płyty azbestowo - cementowe płaskie 2 28,57 Prz ędza specjalna, w tym włókna 0 0 azbestowe obrobione Szczeliwa azbestowe 0 0 Ta śmy tkane i plecione, sznury i sznurki 0 0 Wyroby azbestowo – kauczukowe, 0 0 z wyj ątkiem wyrobów ciernych Papier, tektura 0 0 Inne wyroby zawieraj ące azbest, oddzielnie 0 0 niewymienione, w tym papier i tektura Łącznie 7 100,00

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Poni Ŝej przedstawiono graficzn ą analiz ę wyrobów azbestowych zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Lipsk, b ędących własno ści ą podmiotów instytucjonalnych.

Wykres 18 . Rodzaj budynków nale Ŝą cych do podmiotów instytucjonalnych w gminie oraz w mie ście Lipsk, w których znajduje si ę azbest

5 4,5 4 3,5 3 2,5 budynków

ść 2

Ilo 1,5 1 0,5 szkoła budynki przedszkole budynek po daw nej gospodarcze szkole

Rodzaj budynku

Wykres 19. Rodzaj wyrobów azbestowych wyst ępuj ących w obiektach nale Ŝą cych do podmiotów instytucjonalnych w mie ście i gminie Lipsk

5 4,5 cych cych

ą 4 3,5 3 2,5 2 1,5

obiektów zawieraj obiektów 1 wybrany rodzaj azbestu rodzaj wybrany ść 0,5 Ilo 0 płyty azbestow o - cementow e faliste płyty azbestow o - cementow e płaskie Rodzaj wyrobów azbestowych

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Na analizowanym obszarze w obiektach nale Ŝą cych do podmiotów instytucjonalnych, azbest wyst ępuje w postaci płyt azbestowo – cementowych falistych oraz płyt azbestowo – cementowych płaskich. Najwi ęcej jest płyt dachowych falistych. Stanowi ą one 71,43 %. Płyty dachowe płaskie stanowi ą natomiast 28,57 %.

Tabela nr 12. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy i miasta Lipsk (własno ść podmiotów instytucjonalnych) Rodzaj wyrobu azbestowego Ilo ść w Mg Udział % Płyty azbestowo - cementowe faliste 10,75 66,07 Płyty azbestowo – cementowe płaskie 5,52 33,93 Łącznie 16,27 100 Dokonuj ąc analizy wagowej przyj ęto średni ą mas ę płyt azbestowo - cementowych równ ą 13 kg dla eternitu falistego i 9 kg dla eternitu płaskiego. Zało Ŝono i Ŝ 1 tona odpadów azbestowych na obj ęto ść równ ą 0,92 m 3

Poni Ŝej przedstawiono graficzn ą analiz ę ilo ści wyrobów azbestowych zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Lipsk, b ędących własno ści podmiotów instytucjonalnych.

Wykres 20. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminie i mie ście Lipsk w obiektach nale Ŝą cych do podmiotów instytucjonalnych

Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest

5,52 Mg

10,75 Mg

płyty azbestowo - cementowe faliste płyty azbestowo - cementowe płaskie

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Na terenie miasta i gminy Lipsk w obiektach nale Ŝą cych do podmiotów instytucjonalnych wyst ępuje 10,75 Mg płyt azbestowo – cementowych falistych i 5,52 Mg płyt azbestowo – centowych płaskich. Ł ączna ilo ść wyrobów azbestowych wynosi 16,27 Mg.

W gminie i mieście Lipsk, w budynkach nale Ŝą cych do podmiotów instytucjonalnych, najcz ęś ciej azbest jest spotykany w szkołach. Obiekty te stanowi ą 50 %. Inne budynki to: budynki gospodarcze, przedszkola oraz budynki po dawnych szkołach. Na analizowanym terenie w obiektach nale Ŝą cych do podmiotów instytucjonalnych wyst ępuje 10,75 Mg płyt azbestowo – cementowych falistych i 5,52 Mg płyt azbestowo – centowych płaskich. Ł ączna ilo ść wyrobów azbestowych wynosi 16,27 Mg.

2.3.4. „Akcja posesja”

Na terenie miasta i gminy Lipsk w okresie od maja do grudnia 2006 roku prowadzona była „Akcja posesja”. Akcja ta została przeprowadzona na podstawie ustawy z 13 wrze śnia 1996 roku o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. 1996 r. Nr 132, poz. 622 ze zm). Polegała ona na tym, i Ŝ pracownik Urz ędu Miejskiego odwiedzał posesje i sprawdzali, czy przepisy w/w ustawy s ą przestrzegane. Dodatkowo pozyskiwano informacje odno śnie ilo ści azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest zlokalizowanych na terenie gospodarstw.

Tabela nr 13. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy i miasta Lipsk zinwentaryzowanych podczas „Akcji Posesja” Rodzaj wyrobu azbestowego Ilo ść w Mg Udział % Płyty azbestowo - cementowe faliste 385,44 100 Dokonuj ąc analizy wagowej przyj ęto średni ą mas ę płyt azbestowo - cementowych równ ą 13 kg dla eternitu falistego i 9 kg dla eternitu płaskiego. Zało Ŝono i Ŝ 1 tona odpadów azbestowych na obj ęto ść równ ą 0,92 m 3

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Poni Ŝej przedstawiono graficzn ą analiz ę ilo ści wyrobów azbestowych zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Lipsk zinwentaryzowanych podczas „Akcji posesja”.

Wykres 21. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminie i mie ście Lipsk w obiektach zinwentaryzowanych podczas „Akcji posesja”

400 350 300 250 200 wyrobów wyrobów 150 ść

Ilo 100 azbestowych [Mg] azbestowych 50 0 płyty azbestowo - cementowe faliste

Podczas przeprowadzanej przez Urz ąd Miejski w Lipsku „Akcji posesja”, dodatkowo dokonano inwentaryzacji azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest na obszarze posesji, których wła ściciele nie wypełnili ankiet dotycz ących azbestu. W ten sposób otrzymano informacje, i Ŝ na terenie gminy i miasta znajduje si ę dodatkowo 385,44 Mg azbestu wyst ępuj ącego w postaci płyt cementowo – azbestowych falistych.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

2.3.5. Łączna ilo ść azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest na terenie miasta i gminy Lipsk (własno ść osób fizycznych, podmiotów gospodarczych i podmiotów instytucjonalnych

Wyroby azbestowe zlokalizowane na terenie miasta i gminy Lipsk podzielono na cztery grupy , a mianowicie na: własno ść osób fizycznych, własno ść podmiotów gospodarczych, własno ść podmiotów instytucjonalnych, „Akcja posesja”.

Tabela nr 14. Zestawienie ankiet – łączna ilo ść azbestu w gminie i w mie ście Lipsk Lp. Zakres tematyczny ankiet Ogólna ilo ść Udział % Rodzaj budynku Budynek mieszkalny jednorodzinny 31 11,31 Budynek mieszkalny wielorodzinny 0 0 Budynek gospodarczy 18 6,57 1 gara Ŝ 25 9,12 Inne 200 72,99 Łącznie 274 100

Rodzaj wyrobu azbestowego Rury i zł ącza azbestowo - cementowe 0 0

Izolacje natryskowe środkami 0 0 zawieraj ącymi w swym składzie azbest Wyroby cierne azbestowo - kauczukowe 0 0

Płyty azbestowo – cementowe faliste 469 94,18 2 Płyty azbestowo - cementowe płaskie 29 5,82 Prz ędza specjalna, w tym włókna 0 0 azbestowe obrobione Szczeliwa azbestowe 0 0 Ta śmy tkane i plecione, sznury i sznurki 0 0

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Wyroby azbestowo – kauczukowe, 0 0 z wyj ątkiem wyrobów ciernych Papier, tektura 0 0 Inne wyroby zawieraj ące azbest, oddzielnie 0 0 niewymienione, w tym papier i tektura Łącznie 498 100,00 Przewidywany termin usuni ęcia wyrobu Okresowej wymiany z tytułu zu Ŝycia wyrobu 72 25,99 3 Całkowitego usuni ęcia niebezpiecznych 205 74,01 materiałów i substancji Łącznie 277 100

Poni Ŝej przedstawiono graficzn ą analiz ę wyrobów azbestowych zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Lipsk.

Wykres 22 . Rodzaj budynków, w których znajduje si ę azbest w gminie oraz w mie ście Lipsk

190 170 150 130 110 budynków 90 ść 70 Ilo 50 30 budynek budynek gara Ŝ inne mieszkalny gospodarczy jednorodzinny

Rodzaj budynku

Spo śród wszystkich rodzajów zinwentaryzowanych obiektów, w których wyst ępuje azbest najmniej liczn ą grup ę stanowi ą budynki gospodarcze, gara Ŝe oraz budynki mieszkalne jednorodzinne. Obiekty te stanowi ą kolejno 6,57 %, 9,12 % oraz 11,31 %. Z przeprowadzonej analizy wynika, i Ŝ na obszarze miasta i gminy Lipsk najwi ęcej azbestu zgromadzono w budynkach inwentarskich i magazynuj ących tzn. stodoły, szopy, chlewy, obory. Obiekty te stanowi ą 72,99 %.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Wykres 23. Rodzaj wyrobów azbestowych wyst ępuj ących w mie ście i gminie Lipsk

500 450 cych cych

ą 400 350 300 250 200 150

obiektów zawieraj obiektów 100 wybrany rodzaj azbestu rodzaj wybrany ść 50 Ilo 0 płyty azbestow o - cementow e faliste płyty azbestow o - cementow e płaskie Rodzaj wyrobów azbestowych

Na analizowanym obszarze azbest wyst ępuje wył ącznie w postaci płyt azbestowo – cementowych falistych oraz płyt azbestowo – cementowych płaskich. Płyty płaskie wyst ępuj ą w znacznie mniejszej ilo ści, która stanowi 5,82 %. Pozostał ą cz ęść równ ą 94,18 % stanowi ą płyty dachowe faliste.

Wykres 24. Usuni ęcie azbestu z obiektów w gminie i mie ście Lipsk

250

200

150

100

usuwanych wyrobów usuwanych 50 ść Ilo 0 okresowa wymiana z tytułu zu Ŝycia całkowite usuni ęcie wyrobu niebezpiecznych materiałów i substancji

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Wła ściciele budynków, zlokalizowanych w mie ście i gminie Lipsk, które zawieraj ą azbest w wi ększo ści chc ą usun ąć ten niebezpieczny wyrób w cało ści. Wła ściciele Ci stanowi ą ponad 70 %. Pozostała cz ęść mieszka ńców b ędzie usuwa ć wyroby azbestowe okresowo, w miar ę ich zu Ŝycia.

Tabela nr 15. Ilo ść wyrobów azbestowych na terenie gminy i miasta Lipsk Rodzaj wyrobu azbestowego Ilo ść w Mg Udział % Płyty azbestowo - cementowe faliste 1504,87 97,95 Płyty azbestowo – cementowe płaskie 31,45 2,05 Łącznie 1536,34 100 Dokonuj ąc analizy wagowej przyj ęto średni ą mas ę płyt azbestowo - cementowych równ ą 13 kg dla eternitu falistego i 9 kg dla eternitu płaskiego. Zało Ŝono i Ŝ 1 tona odpadów azbestowych na obj ęto ść równ ą 0,92 m 3

Poni Ŝej przedstawiono graficzn ą analiz ę ilo ści wyrobów azbestowych zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Lipsk .

Wykres 25. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminie i mie ście

Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest 31,45 Mg

1504,87 Mg

płyty azbestowo - cementowe faliste płyty azbestowo - cementowe płaskie

Na terenie miasta i gminy Lipsk ł ącznie zdeponowano 1536,34 Mg azbestu, z czego 1504,87 Mg w postaci płyt azbestowo – cementowych falistych i 31,45 Mg w postaci płyt azbestowo – cementowych płaskich.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Inwentaryzacja wyrobów azbestowych została przeprowadzona w trzech segmentach oraz podczas „Akcji posesja”. Pierwsz ą grup ę stanowi ą obiekty nale Ŝą ce do osób fizycznych, drug ą - obiekty nale Ŝą ce do podmiotów gospodarczych, natomiast budynki trzeciego segmentu s ą własno ści ą podmiotów instytucjonalnych. Ł ączna ilo ść zinwentaryzowanych posesji w poszczególnych kategoriach wynosi 561. Najliczniejsz ą grup ę tworz ą osoby fizyczne. W grupie tej zinwentaryzowano 327 posesji, co stanowi 97,35 %. Znacznie mniej liczn ą grup ą, stanowi ącą 7,67 % są obiekty b ędące własno ścią podmiotów gospodarczych. 6,91 % stanowi ą obiekty zinwentaryzowane podczas przeprowadzonej „Akcji Posesja”. Najmniej liczn ą grup ę stanowi ą obiekty b ędące własno ści ą instytucji (1,79 %). Na analizowanym obszarze azbest najcz ęś ciej wyst ępuje w budynkach inwentarskich, takich jak chlew, czy obora oraz w budynkach magazynuj ących tzn. stodoła, szopa, spichlerz. Wszystkie te budynki stanowi ą ł ącznie 72,99 % w stosunku do wszystkich rodzajów budynków. Pozostałe obiekty gromadz ące wyroby azbestowe s ą w znacznie mniejszej ilo ści – budynki mieszkalne jednorodzinne stanowi ą 11,31 %, budynki gospodarcze – 6,57 %, natomiast gara Ŝe 9,12 %. W/w obiekty w wi ększo ści pokryte s ą płytami azbestowo – cementowymi falistymi. Ilo ść tych płyt wynosi 1504,87 Mg. Dodatkowo na analizowanym obszarze zauwa Ŝono płyty azbestowo – cementowe płaskie w ilo ści 31,45 Mg. Ł ączna ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest zgromadzona na obszarze miasta i gminy Lipsk wynosi 1536,34 Mg

2.4. Program usuwania azbestu z terenu Miasta i Gminy Lipsk

„Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk” jest u ści śleniem zapisów zawartych w „Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Lipsk”. Niniejsze opracowanie jest zgodne z zało Ŝeniami „ Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest na terytorium Polski”, który został przyj ęty przez Rad ę Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej 14 maja 2002 roku.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest jest procesem długotrwałym, z którym wi ąŜą si ę du Ŝe nakłady finansowe. Ze wzgl ędu na fakt, i Ŝ mieszka ńcy analizowanego obszaru w wi ększo ści chc ą usuwa ć azbest w latach 2030 – 2032, w zwi ązku z powy Ŝszym harmonogram realizacji usuwania azbestu rozło Ŝono na lata 2007 – 2032 z podziałem na nast ępuj ące okresy: I. 2007 – 2012 r., II. 2013 – 2022 r., III. 2023 – 2032 r..

2.4.1. Mo Ŝliwo ści unieszkodliwiania odpadów azbestowych

Azbest zaliczony jest do substancji, które powoduj ą zagro Ŝenie środowiska. Dlatego zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. z 2006 Nr 129, poz. 902, ze zm.) zabronione jest jego ponowne wykorzystanie. Jedyn ą dopuszczaln ą metod ą zagospodarowania wyrobów zawieraj ących azbest jest jego unieszkodliwianie. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 roku w sprawie katalogu odpadów (Dz. U nr 112, poz. 1206) zamieszcza rodzaje odpadów zawieraj ących azbest na li ście odpadów niebezpiecznych w wymienionych ni Ŝej grupach i podgrupach z przypisanym kodem klasyfikacyjnym: - 06 07 01* - odpady azbestowe z elektrolizy, - 06 13 04*- odpady z przetwarzania azbestu, - 10 11 81* - odpady zawieraj ące azbest (z hutnictwa szkła), - 10 13 09* - odpady zawieraj ące azbest z produkcji elementów cementowo - azbestowych, - 15 01 11* - opakowania z metali zawieraj ące niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) wł ącznie z pustymi pojemnikami ci śnieniowymi, - 16 01 11* - okładziny hamulcowe zawieraj ące azbest, - 16 02 12* - zu Ŝyte urz ądzenia zawieraj ące azbest, - 17 06 01* - materiały izolacyjne zawieraj ące azbest, - 17 06 05* - materiały konstrukcyjne zawieraj ące azbest.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

W Europie znanych jest kilka metod unieszkodliwiania odpadów azbestowych. Nale Ŝą do nich min. spalanie w wysokich temperaturach rz ędu 1200 – 1500°C, rozpuszczanie w kwasie fluorowodorow ym oraz inne. Metody te s ą jednak bardzo kosztowne, dlatego dominuj ącym sposobem unieszkodliwiania azbestu w Polsce jest jego składowanie. Aktualnie wymogi dotycz ące składowisk odpadów, a w tym odpadów niebezpiecznych (w tym azbestowych) zostały sprecyzowane w trzech podstawowych aktach prawnych, a mianowicie: 1. ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. 2007r. Nr 39, poz. 251, ze zm.), 2. rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2001 r. w sprawie stwierdzenia kwalifikacji w zakresie gospodarowania odpadami (Dz. U. Nr 140, poz. 1584), 3. rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549). Z powy Ŝszego wynika, Ŝe odpady azbestowe mo Ŝna składowa ć na : 1. oddzielnych składowiskach, 2. na wydzielonych kwaterach na terenie składowisk innych ni Ŝ oboj ętne. Składowiska, na których s ą składowane odpady zawieraj ące azbest powinny spełnia ć nast ępuj ące warunki: 1. dno składowiska powinno by ć usytuowane w odległo ści nie mniejszej ni Ŝ 1 metr od maksymalnego poziomu górnego zwierciadła wód podziemnych; 2. składowisko powinno posiada ć ogrodzenie i stały nadzór; 3. odpady zawieraj ące azbest powinny by ć składowane selektywnie, w izolacji od innych, a miejsce składowania musi by ć oznakowane i zaznaczone na planie sytuacyjnym składowiska; 4. składowanie odpadów zawieraj ących azbest powinno by ć zako ńczone na poziomie 2 m poni Ŝej poziomu terenu otoczenia, nast ępnie składowisko nale Ŝy wypełni ć ziemi ą do poziomu terenu, 5. na terenie składowania tych odpadów nie powinno si ę dokonywa ć Ŝadnych wierce ń.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Na mocy ustale ń z negocjacji akcesyjnych istniej ące składowiska, które nie spełniaj ą wymaga ń Dyrektywy Rady 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów powinny by ć zmodernizowane najpó źniej do 1 lipca 2012 r. Nowe składowiska odpadów azbestowych powinny spełnia ć wymagania konstrukcyjne z chwil ą ich zakładania. W celu obni Ŝenia kosztów zwi ązanych z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest zostały zmniejszone wymagania dotycz ące bezpiecznego składowania odpadów zawieraj ących azbest o kodach: 17 06 01* (materiały izolacyjne zawieraj ące azbest) oraz 17 06 05* (materiały konstrukcyjne zawieraj ące azbest). Dzi ęki temu obni Ŝone zostan ą koszty budowy potrzebnych składowisk odpadów bądź te Ŝ wydzielonych kwater. Funkcjonowanie składowiska odpadów zawieraj ących azbest wymaga, aby wszystkie elementy gospodarki odpadami azbestowymi (usuwanie, transport i składowanie) stanowiły jeden starannie zaplanowany i starannie realizowany proces technologiczny. Obecnie na terenie powiatu łom Ŝyńskiego oraz województwa podlaskiego nie ma składowiska, na którym mogłyby by ć składowane odpady azbestowe, natomiast na terenie całego kraju istnieje 26 prawidłowo eksploatowanych składowisk (w tym wydzielone kwatery), które przyjmuj ą odpady azbestowe. Poni Ŝej przedstawiono wykaz tych składowisk.

Tabela nr 16. Wykaz składowisk przyjmuj ących odpady azbestowe na terenie kraju Lp. Nazwa składowiska i adres Uwagi woj. dolno śląskie Składowisko Odpadów Stałych "Polowice", KGHM 1 Polska Mied ź SA Oddział Huta Miedzi "Legnica" na potrzeby zakładu Legnica, ul. Złotoryjska 194 Składowisko Odpadów Przemysłowych, Wałbrzych ul. 2 Górnicza 1, zarz ądzane przez Mo-BRUK Korzenna 214, pow. Nowos ądecki. Składowisko Odpadów Przemysłowych w Biechowie, 3 KGHM Polska Mied ź SA Oddział Huta Miedzi "Głogów" na potrzeby zakładu śukowice, ul. śukowicka 1

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Składowisko Dolno śląskiej Korporacji Ekologicznej w azbest składowany jest po Oławie ul. Polna 1, Dolno śląska Korporacja Ekologiczna przekształceniu w procesie 4 Sp. z o.o. Oława ul. 3 Maja 26 zestalania pod kodem 19 03 06 woj. kujawsko – pomorskie Składowisko Odpadów przy ul. Lisiej, Zakłady 5 Chemiczne „ZACHEM”, Bydgoszcz ul. Wojska Polskiego na potrzeby zakładu 65 Zakładowe Składowisko Odpadów Przemysłowych Anwil 6 na potrzeby zakładu S.A., Włocławek ul. Toru ńska 2 woj. lubelskie Składowisko odpadów w Kra śniku Przedsi ębiorstwo odpady o kodzie 17 06 01 i 7 Usług WOD – BUD Sp. z o.o. Kra śnik ul. Piłsudskiego 17 06 05 14 woj. lubuskie Składowisko Odpadów w Chru ściku, ul. Małyszy ńska 8 180 Gorzów Wlkp., zarz ądzane przez Zakład Utylizacji Odpadów sp. z o.o. Gorzów Wlkp. ul. Teatralna 49 woj. łódzkie Składowisko Odpadów Przemysłowych w Zgierzu, ul. 9 Miroszewska 54, zarz ądzane przez EKO – BORUTA Sp. z o.o. , Zgierz ul. A. Struga 10 Mokre Składowisko Popiołu i śuŜla "Bagno - Lubie ń" 10 na potrzeby zakładu Elektrownia "Bełchatów" S.A., Kleszczów woj. małopolskie Składowisko Odpadów Niebezpiecznych w O świ ęcimiu, 11 ul. Nadwi śla ńska 46 Składowisko Odpadów "za rz. Biał ą" w Tarnowie, 12 Zakłady Azotowe w Tarnowie -Mo ścicach S.A. ul. Kwiatkowskiego 8 Składowisko Komunalne w Ujkowie Starym pow. olkuski, 13 Zakład Gospodarki Komunalnej BOLESŁAW sp. z o.o. Bolesław, ul. Osadowa woj. mazowieckie Składowisko Odpadów Komunalnych w Rachocinie, 14 Miasto Sierpc ul. Traugutta 32 woj. podkarpackie Składowisko Odpadów Komunalnych w Młynach pow. 15 jarosławski, Zakład Gospodarki Komunalnej Gminy Radymno z/s w Skołoszowie 341 woj. pomorskie 16 Zakład Utylizacyjny Gda ńsk Szadółki ul. Jabłoniowa 55 woj. śląskie Składowisko Odpadów w Knurowie ul. Szybowa, 17 zarz ądzane przez PPHU „KOMART” sp. z o.o., Knurów ul. Szpitalna 7. Składowisko Odpadów Komunalnych w 18 Świ ętochłowicach, MPGK sp. z o.o. Świ ętochłowice ul. Łagiewnicka 7641-608.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Składowisko Odpadów Niebezpiecznych i Oboj ętnych w 19 Dąbrowie Górniczej ul. Koksownicza 1, Zakłady Koksownicze "Przyja źń woj. warmi ńsko – mazurskie 20 Zakład Utylizacji Odpadów w Elbl ągu, ul. Mazurska 42 woj. wielkopolskie Składowisko Odpadów Niebezpiecznych i Innych Ni Ŝ Niebezpieczne Pasieka gm. Trzemeszno, zarz ądzane 21 przez Przedsi ębiorstwo Produkcyjno – Handlowo - Usługowe "IZOPOL"S.A. Trzemeszno ul. Gnie źnie ńska 4 Składowisko Odpadów Niebezpiecznych w Koninie ul. 22 Sula ńska 11 Składowisko Odpadów w Goraninie pow. Koni ński, 23 zarz ądzane przez Przedsi ębiorstwo Gospodarki

Odpadami EKOSERWIS s.c. Wołomin ul. Partyzantów

38 woj. zachodnio – pomorskie Składowisko Odpadów w m. Dalsze 36 gm.My ślibórz, 24 zarz ądzane przez EKO-MY ŚL Sp. z o.o. w My śliborzu, ul. 1-go Maja 19 Składowisko Odpadów w Sianowie, zarz ądzane przez 25 Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o w Koszalinie, ul. Rzeczna 14. Składowisko Odpadów w Marianowie ul. Jeziorna 15, azbest składowany jest po 26 zarz ądzane przez Przedsi ębiorstwo EKOMAR Spółka z przekształceniu w procesie o.o. zestalania o kodzie 19 03 06

Według ,,Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski” powinny to by ć składowiska o powierzchni od 1 do 5 ha, zlokalizowane na terenie całego kraju. Pojemno ść składowisk potrzebnych do unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest wynika z obj ęto ści wymagaj ących usuni ęcia. Ilo ść i lokalizacja składowisk zale Ŝy od decyzji organów samorz ądu powiatowego i gminnego. Potrzeby w tym zakresie przedstawia poni Ŝsza tabela.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Tabela Nr 17. Potrzebna ilo ść składowisk do unieszkodliwiania odpadów azbestowych w latach 2003 – 2032 w układzie wojewódzkim

Lata

2003-2012 2013-2022 2023-2032

Województwo Ilo ść składowisk o powierzchni

2 5 1 2 5 1 2 5 ha ha ha ha ha ha ha ha ha

Dolno śląskie 1 1 1 1

Kujawsko- 1 1 1 1 1 1 pomorskie Lubelskie 2 1 1 1 1 1

Lubuskie 1 1 1

Łódzkie 1 2 2 2

Małopolskie 2 1 2 1

Mazowieckie 1 2 2 1 1

Opolskie 1 1

Podkarpackie 1 1 1 1 1

Podlaskie 2 1 2

Pomorskie 2 1 1 1

Śląskie 1 1 2 2

Świ ętokrzyskie 1 1 2 1

Warmi ńsko- 1 1 1 1 1 mazurskie Wielkopolskie 1 1 2 2

Zachodnio- 2 1 1 1 pomorskie Polska – cały 15 16 3 8 17 4 5 14 2 kraj Ogółem 34 29 21

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Wyroby zawieraj ące azbest mog ą by ć demontowane lub zabezpieczane na krótki okres czasu. Zabezpieczanie polega na pokryciu powierzchni wyrobu zawieraj ącego azbest specjalnymi preparatami. Zabezpiecza ć mo Ŝna jedynie wyroby b ędące w dobrym stanie technicznym, co wynika z obowi ązuj ących przepisów. Dzi ęki takim działaniom włókna azbestu zostaj ą trwale zwi ązane i oklejone, co ogranicza ich przedostawanie si ę do środowiska. Konieczno ść przeprowadzenia prac demonta Ŝowych istnieje w przypadku, gdy płyty elewacyjne są uszkodzone lub zniszczone lub te Ŝ zostały zamontowane na podło Ŝu drewnianym.

2.4.2. Okre ślenie niezb ędnej pojemno ści składowisk w zale Ŝno ści od ilo ści odpadów azbestowych wymagaj ących składowania zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Lipsk

Według szacunkowych danych zawartych w „Krajowym programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest…” na terytorium Polski znajduje si ę 15 466 tys. Mg wyrobów zawieraj ących azbest, z czego 0,0099 % stanowi ą wyroby zlokalizowane w mie ście i gminie Lipsk. Wynika z tego, Ŝe na analizowanym obszarze wyst ępuje 1536,34 Mg wyrobów azbestowych. Ze wzgl ędu na fakt, i Ŝ nie wszyscy mieszka ńcy zd ąŜ yli zgłosi ć wyst ępowanie azbestu na swoich posesja w niniejszym opracowaniu dodatkowo zało Ŝono dodatkowo doszacowanie wyst ępuj ącej ilo ści wyrobów azbestowych o 10 %. Dzięki temu uzyskano bardziej dokładne dane dotycz ące ilo ści azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, wyst ępuj ących w obiektach zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Lipsk. azbestu. W zwi ązku z powy Ŝszym sumaryczna ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest wynosi 1689,97 Mg. Wła ściciele obiektów zawieraj ących azbest deklarowali ró Ŝne terminy usuni ęcia wyrobów azbestowych ze swych posesji Wi ększo ść jednak przewiduje usuni ęcie wyrobu w 2032 roku. W zwi ązku z powy Ŝszym przyj ęto, i Ŝ w latach

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

2007 – 2012 zostanie usuni ęte 10 % azbestu, w latach 2013 – 2022 – 10 %, a w latach 2023 – 2032 – 80 % wyrobów azbestowych.

Tabela Nr 18. Niezb ędna pojemno ść składowisk w odniesieniu do ogólnej ilo ści wyrobów azbestowych przewidzianych do usuni ęcia z terenu miasta i gminy Lipsk z uwzgl ędnieniem 10 % doszacowania Okresy usuwania wyrobów Ogólne zestawienie Warto ść azbestowych Lp. wyrobów azbestowych [jednostka] 2007– 2013– 2023– 2012 2022 2032

Ilo ść wyrobów 1689,97 [Mg] 169 169 1351,97 1 zawieraj ących azbest do [%] 10 10 80 usuni ęcia Obj ęto ść odpadów 2 azbestowych przewidziana 1605,47 [m 3] 160,55 160,55 1284,37 do składowania* Niezb ędna pojemno ść 3 składowisk do składowania 2196,96 [m 3] 219,70 219,70 1757,56 odpadów azbestowych** Aktualna pojemno ść 4 [m 3] - - - składowisk Potrzebna pojemno ść 5 2196,96 [m 3] 219,70 219,70 1757,56 składowisk Zało Ŝono zgodnie z danymi uzyskanymi ze składowisk odpadów azbestowych: * 1 tona odpadów azbestowych ma obj ęto ść równ ą 0,95 m 3 ** 1 tona odpadów azbestowych na składowisku zajmuje 1,3 m 3

Z przeprowadzonej analizy wynika, i Ŝ na terenie miasta i gminy Lipsk znajduje si ę 1689,97 Mg wyrobów zawieraj ących azbest (z doliczeniem 10 % oszacowania). Z informacjami uzyskanych ze składowisk odpadów azbestowych wynika, i Ŝ 1 tona tych odpadów charakteryzuje si ę obj ęto ści ą równ ą 0,95 m 3. W zwi ązku z tym na lata 2007 – 2032 przewiduje si ę 1605,47 m3 odpadów do składowania. Jedna tona odpadów azbestowych zajmuje średnio pojemno ść równ ą 1,3 m 3. Dlatego te Ŝ na potrzeby analizowanego obszaru niezb ędne jest składowisko o pojemno ści 2196,96 m3 . Zgodnie z przyj ętym z 14 maja 2002 r. przez Rad ę Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej ,,Programem usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski” w pierwszym okresie, tj. w latach

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

2003 – 2012 na terenie województwa podlaskiego powinny powsta ć 2 składowiska o powierzchni 2 ha, w latach 2013 – 2022 – jedno składowisko o pojemno ści 5 ha, natomiast w latach 2023 – 2032 dwa składowiska o pojemno ści 2 ha, co daje w sumie 5 składowisk o ł ącznej pojemno ści 13 ha. Ilo ść i lokalizacja składowisk zale Ŝy od decyzji organów samorz ądu powiatowego i gminnego.

2.4.3. Strategia usuwania wyrobów zawieraj ących azbest

Strategia usuwania azbestu oraz wyrobów zawieraj ących azbest z obszaru miasta i gminy Lipsk została oparta na nast ępuj ących kierunkach działa ń.

Inwentaryzacja Rozpoznanie ilo ści, rodzaju i stanu wyrobów azbestowych na terenie miasta i gminy Lipsk.

Baza danych Opracowanie bazy informacyjnej zawieraj ącej dane dotycz ące lokalizacji, ilo ści i stanu wyrobów zawieraj ących azbest na terenie miasta i gminy Lipsk, na podstawie informacji uzyskanych z przegl ądów realizowanych przez wła ścicieli lub zarz ądców obiektów i urz ądze ń budowlanych na mocy rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u Ŝytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649).

Aktualizacja bazy danych Zgodnie z §2 ust. 1 Rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876), wykorzystywanie azbestu lub wyrobów zawieraj ących azbest dopuszcza si ę w u Ŝytkowanych instalacjach lub urz ądzeniach nie dłu Ŝej ni Ŝ do dnia 31 grudnia 2032 roku. Zgodnie z § 6 i 7 tego rozporz ądzenia wła ściciel, zarz ądca lub uŜytkownik instalacji (wyrobów) zawieraj ących azbest powinien je oznakowa ć, zaznaczy ć w planach sytuacyjnych miejsca wyst ępowania tych wyrobów oraz corocznie przedkłada ć informacj ę (do 31 stycznia ka Ŝdego roku) odpowiednio

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032 wojewodzie, wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta. Nale Ŝy opracowa ć i wdro Ŝyć metod ę aktualizacji danych dotycz ących lokalizacji, ilo ści i stanu wyrobów zawieraj ących azbest na terenie miasta i gminy Lipsk.

Przepływ informacji Przedkładanie wojewodzie przez burmistrza informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania azbestu. Informacje te przedkładane s ą raz na rok, do 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy, wg okre ślonego wzoru, zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2002 r. w sprawie sposobu przedkładania wojewodom informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝenie dla środowiska (Dz. U. Nr 175, poz. 1439).

Monitoring usuwania odpadów azbestowych Zaktywizowanie działa ń dyspozycyjno – kontrolnych nadzoru usuwania azbestu oraz usprawnienie monitoringu bezpiecznego usuwania wyrobów zawieraj ących azbest i składowania odpadów azbestowych.

Edukacja ekologiczna Zwi ększenie świadomo ści ekologicznej mieszka ńców miasta i gminy Lipsk poprzez organizacj ę kampanii informacyjnej na temat szkodliwo ści azbestu i jego wyrobów dla zdrowia i Ŝycia, a tak Ŝe o bezpiecznym u Ŝytkowaniu, usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest i post ępowaniu z tymi wyrobami.

Monitoring realizacji Programu Wdro Ŝenie monitoringu realizacji Programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest i unieszkodliwiania odpadów azbestowych.

Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest Bezpieczne usuni ęcie wyrobów zawieraj ących azbest zgodnie z przepisami prawa i unieszkodliwianie odpadów azbestowych.

Udział finansowy w budowie składowiska Uwzgl ędnienie przez miasto i gmin ę Lipsk partycypacji w kosztach budowy wspólnego składowiska odpadów azbestowych ł ącznie z innymi gminami.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

2.4.4. Harmonogram realizacji „Planu ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032”

Odpady zawieraj ące azbest nale Ŝą do odpadów niebezpiecznych dlatego powinny by ć obj ęte planem ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i programem usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Wyroby te nie stanowi ą jednak zagro Ŝenia z momencie, gdy s ą w dobrym stanie technicznym oraz są odpowiednio zabezpieczone. Zagro Ŝenie jednak pojawia si ę wówczas, gdy zaistniej ą warunki stwarzaj ące mo Ŝliwo ści uwalniania si ę włókien azbestowych do otoczenia. Do sytuacji takich dochodzi najcz ęś ciej w wyniku poddawania elementów azbestowych obróbce mechanicznej (łamanie, kruszenie, ci ęcie i ka Ŝda inna obróbka), jak równie Ŝ wskutek naruszania struktury wyrobu spowodowanej naturalnym starzeniem si ę materiału oraz pod wpływem oddziaływania czynników atmosferycznych. Ustalaj ąc poszczególne zadania, maj ące na celu eliminacj ę wyrobów azbestowych z terenu miasta i gminy Lipsk dodatkowo nale Ŝy zwróci ć uwag ę na świadomo ść ekologiczn ą mieszka ńców. Najskuteczniejszym sposobem motywacji do przyst ąpienia do usuwania wyrobów zawieraj ących azbest przez osoby fizyczne i jednostki organizacyjne jest uruchomienie dopłat do kosztów ich usuwania oraz unieszkodliwiania. Dodatkowo dobrym rozwi ązaniem jest nawi ązanie współpracy z lokalnymi mediami, w celu pobudzenia świadomo ści ekologicznej mieszka ńców. Oprócz współpracy z mediami, dobrym rozwi ązaniem jest równie Ŝ współpraca z samorz ądami wy Ŝszego szczebla w zakresie zada ń wynikaj ących z „Planu ochrony…”. Usuwanie azbestu z terenu gminy i miasta Lipsk b ędzie procesem długotrwałym. Zakłada si ę, Ŝe realizacja tego procesu b ędzie trwała około 30 lat. Bardzo wa Ŝne jest, aby cały proces był dokładnie zaplanowany oraz przeprowadzony ze szczególnym zachowaniem zasad bezpiecze ństwa i higieny pracy.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Poni Ŝej przedstawiono zadania do realizacji zwi ązane z likwidacj ą wyrobów zawieraj ących azbest z obszaru miasta i gminy Lipsk wraz z harmonogramem ich realizacji.

Tabela Nr 19. Zadania wraz z harmonogramem realizacji „Planu ochrony…” Lp. Nazwa zadania Okres realizacji 1 Przygotowanie bazy danych o wyrobach zawieraj ących azbest 2 Opracowanie ,,Planu ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu 2007 i programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032” 3 Działalno ść informacyjna i edukacyjna skierowana do wła ścicieli, zarz ądców i u Ŝytkowników budynków, budowli i instalacji zawieraj ących azbest: - przygotowanie ulotek informacyjnych o szkodliwo ści azbestu oraz o obowi ązkach zwi ązanych z konieczno ści ą jego usuwania, - przygotowanie stałej informacji zwi ązanej z tematyk ą azbestu na stronie internetowej miasta i gminy, - okresowe publikacje w prasie lokalnej dotycz ące azbestu 4 Uwzgl ędnienie w planie zagospodarowania przestrzennego na szczeblu gminnym, powiatowym i wojewódzkim lokalizacji 2007 - 2012 składowiska odpadów azbestowych – regionalnego składowiska odpadów azbestowych 5 Mobilizowanie wła ścicieli budynków do usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest poprzez system pomocy edukacyjnej i finansowej. 6 Pomoc w poszukiwaniu źródeł finansowania osobom fizycznym, wspólnotom mieszkaniowym, innym wła ścicielom zasobów mieszkaniowych i przedsi ębiorcom na wymian ę pokry ć dachowych i elewacji z azbestu

7 Coroczna aktualizacja bazy danych o obiektach zawieraj ących azbest oraz o ilo ści i miejscu zlikwidowania wyrobów azbestowych 8 Przeprowadzenie przetargów na wykonawstwo prac zwi ązanych z usuwaniem azbestu 9 Monitoring usuwania oraz prawidłowego post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest 10 Usuni ęcie około 10% aktualnej ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest i ich unieszkodliwienie 11 Coroczna aktualizacja bazy danych o obiektach zawieraj ących azbest oraz o ilo ści i miejscu zlikwidowania wyrobów azbestowych 12 Edukacja ekologiczna

13 Monitoring usuwania wyrobów azbestowych

14 Pomoc w poszukiwaniu źródeł finansowania osobom fizycznym, wspólnotom mieszkaniowym, innym wła ścicielom zasobów 2013 - 2022 mieszkaniowych i przedsi ębiorcom na wymian ę pokry ć dachowych i elewacji z azbestu

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

15 Usuni ęcie około 10% aktualnej ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest i ich unieszkodliwienie 16 Coroczna aktualizacja bazy danych o obiektach zawieraj ących azbest oraz o ilo ści i miejscu zlikwidowania wyrobów azbestowych 17 Edukacja ekologiczna 18 Monitoring usuwania odpadów azbestowych 2023 - 2032 21 Usuni ęcie około 80% aktualnej ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest i ich unieszkodliwienie

2.4.5. Oddziaływanie programu na środowisko

2.4.5.1. Analiza i prognoza oraz wnioski z oddziaływania

W obecnych latach coraz cz ęś ciej powodem zaburze ń zdrowia ludzi przedwczesnych zgonów s ą szkodliwe czynniki środowiska. Wi ąŜ e si ę to z zanieczyszczeniami chemicznymi powietrza, gleby, wody, jak równie Ŝ gromadzeniem odpadów. Dodatkowo jest to zwi ązane z nara Ŝeniem ludzi na czynniki fizyczne środowiska. Oddziaływanie nara Ŝeń środowiskowych na stan zdrowia ludno ści szacuje si ę na ogół na kilka procent wszystkich czynników wpływaj ących na zdrowie, maksymalnie kilkana ście procent na obszarach o wysokim ska Ŝeniu. Jednak Ŝe Światowa Organizacja Zdrowia uwa Ŝa, Ŝe wielko ść oddziaływania szkodliwych czynników środowiska na zdrowie jest niedoszacowana, głównie z powodu bardzo ograniczonych danych na ten temat. Z drugiej strony te kilka czy kilkana ście procent to s ą konkretne liczby przedwczesnych zgonów i uszkodze ń zdrowia spowodowanych zanieczyszczeniem środowiska. Jest to ryzyko, którego mieszka ńcy zanieczyszczonych obszarów nie mog ą unikn ąć . W Polsce cele oraz zadania w dziedzinie zdrowia środowiskowego są realizowane w oparciu o szereg wi ąŜą cych ustale ń pa ństwowych. Konstytucja RP, obowi ązuj ąca od 1997 r., ujmuje problematyk ę środowiska i zdrowia, w szczególno ści w Art.68 p.4: „Władze publiczne s ą obowi ązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska” oraz w Art.5:

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

„Rzeczpospolita Polska.... zapewnia ochron ę środowiska, kieruj ąc si ę zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju”. Dodatkowo Narodowy Program Zdrowia przyj ęty przez Rz ąd RP w 1996 r. na lata 1996 – 2005, jak równie Ŝ „Długookresowa Strategia Trwałego i Zrównowa Ŝonego Rozwoju „Polska 2025” oraz „II Polityka Ekologiczna Pa ństwa”, przyj ęta przez Rz ąd RP w 2000 r. okre ślaj ą cele, zadania, kierunki oraz priorytety działa ń. Azbest nale Ŝy do substancji niebezpiecznych, które zagra Ŝaj ą zdrowiu, a nawet Ŝyciu człowieka. Z przeprowadzonej analizy wynika, iŜ na terenie miasta i gminy Lipsk wyst ępuje 1689,97 Mg wyrobów zawieraj ących azbest (jest to ilo ść z doszacowaniem 10 %). Usuwanie tych wyrobów z posesji b ędzie bezpo średnio wpływało na zwi ększenie ilo ści odpadów niebezpiecznych na analizowanym terenie. Dlatego bardzo wa Ŝne jest, aby wszystkie czynno ści zwi ązanie z usuwaniem azbestu były dokładnie zaplanowane. W niniejszym Programie został zawarty harmonogram, który okre śla proponowane zadania, przewidywane koszty oraz jednostki odpowiedzialne za realizacje i nadzór w postulowanym okresie tj. w latach 2007 - 2032. Z realizacji niniejszego Programu wynika wiele korzy ści, a mianowicie: systematyczne zmniejszenie ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest, których stan techniczny nie pozwala na ich dalsze u Ŝytkowanie, poprawa stanu zdrowotnego mieszka ńców miasta i gminy, nadzór (poprzez monitoring realizacji Planu) nad wła ściwym post ępowaniem z wyrobami azbestowymi, wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców miasta i gminy Lipsk w zakresie wła ściwego zagospodarowania wyrobów zawierających azbest. modernizacja obiektów budowlanych – nowe pokrycia dachowe, poprawa wygl ądu estetycznego analizowanego obszaru oraz środowiska gospodarczego,

Zało Ŝone w niniejszym opracowaniu cele i kierunki działań s ą spójne z Krajowym programem usuwania azbestu, a tak Ŝe z zapisami zawartymi w Planie

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Gospodarki Odpadami i Programie Ochrony Środowiska opracowanych dla miasta i gminy Lipsk 2004 – 2014. Realizacja Programu b ędzie miała wpływ przede wszystkim na zwi ększenie stopnia świadomo ści mieszka ńców Lipska w zakresie bezpo średniego wykorzystywania wyrobów zawieraj ących azbest oraz bezpiecznego usuwania przez jednostki posiadaj ące stosowne zezwolenia wymagane ustaw ą o odpadach, a co za tym idzie przy śpieszenie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, a tym samym ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko (w przypadku mo Ŝliwo ści bezpo średniego dofinansowania).

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

III. CZ ĘŚĆ EKONOMICZNO – FINANSOWA

3.1. Koszty zwi ązane z demonta Ŝem, transportem oraz unieszkodliwianiem wyrobów zawieraj ących azbest

Likwidacja wyrobów zawieraj ących z obszaru miasta i gminy Lipsk, zało Ŝona na lata 2007 – 2032 b ędzie si ę wi ązała z kosztami poniesionymi na demonta Ŝ, transport oraz unieszkodliwienie. W celu oszacowania prawdopodobnych kosztów zwi ązanych z likwidacj ą wyrobów azbestowych z analizowanego terenu przyj ęto nast ępuj ące zało Ŝenia: • koszt demonta Ŝu 1 m 2 przez wyspecjalizowane firmy – 20,00 zł/m 2, (przy czym zale Ŝy on w du Ŝej mierze od nachylenia pokrycia dachowego, dost ępu do wyrobów azbestowych, a tak Ŝe od zakresu wykonywanych prac), • koszt transportu na specjalistyczne składowisko odpadów azbestowych – 1,00 zł/m 2, (zale Ŝy on głównie od długo ści drogi transportu z miejsca demonta Ŝu do miejsca składowania i unieszkodliwiania), • koszt składowania odpadów azbestowych na składowisku – 600 zł za składowanie 1 tony odpadów azbestowych, po przeliczeniu na jednostk ę powierzchni przyj ęto 9,60 zł/m 2. Powy Ŝsze koszty zestawiono w oparciu o koszty u średnione, po przeanalizowaniu rynku firm i przedsi ębiorstw zajmuj ących si ę usuwaniem, transportem, utylizacj ą i zabezpieczeniem wyrobów zawieraj ących azbest.

W celu oszacowania całkowitych kosztów zwi ązanych z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest z obszaru miasta i gminy Lipsk przyj ęto:

Ilo ść wyrobów azbestowych na analizowanym obszarze (z doszacowaniem 10 %):

131455,70 m2

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Średni koszt usuni ęcia i unieszkodliwienia 1 m 2 wyrobów azbestowych: 20,0 + 1,0 + 9,60 = 30,60 zł/m 2

Szacunkowy koszt usuni ęcia wszystkich wyrobów azbestowych z terenu miasta i gminy Lipsk, poniesiony w latach 2007 – 2032:

131455,70 m2 x 30,60 zł = 4022544 zł = 4022,544 tys. zł

Zakładane zmiany kosztów rynkowych w latach 2007 – 2032: 1504904 zł = 1504,904 tys. zł

Razem 5527,448 tys. zł

3.2. Harmonogram czasowo – finansowy wdro Ŝenia „Planu ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032”

Opracowany harmonogram czasowo – finansowy wdro Ŝenia niniejszego „Planu ochrony…” na obszarze miasta i gminy Lipsk uwzgl ędnia zarówno planowane przedsięwzi ęcia zwi ązane z usuni ęciem wyrobów zawieraj ących azbest z analizowanego obszaru, jak równie Ŝ szacunkowe koszty zwi ązane z realizacj ą całego Programu. Dodatkowo wskazuje on jednostki odpowiedzialne za wdra Ŝanie poszczególnych zada ń okre ślonych w niniejszym opracowaniu. 25 letni okres usuni ęcia wyrobów azbestowych został podzielony na podklasy 2007 – 2012, 2013 – 2022 i 2023 – 2032. W celu okre ślenia kosztów wdro Ŝenia Planu dokonano analizy kosztów z tytułu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, transportu i unieszkodliwiania tych wyrobów oraz wymiany na wyroby bezazbestowe. Dodatkowo oszacowano równie Ŝ koszty zwi ązane z budow ą składowisk na odpady azbestowe.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

W niniejszym opracowaniu na podstawie ofert rynkowych przyj ęto: • średni koszt usuni ęcia, transportu i unieszkodliwienia wyrobów azbestowych równy 30,60 zł /m 2, • średni koszt 1 m 2 nowego pokrycia w wysoko ści 40 zł/m 2.

W poni Ŝszej tabeli przedstawiono szacunkowe koszty zwi ązane z usuni ęciem, transportem i unieszkodliwieniem wyrobów zawieraj ących azbest z podziałem na trzy okresy 2007 – 2012, 2013 – 2022 i 2023 – 2032, szacunkowe koszty nowych pokry ć dachowych szacunkowe koszty budowy składowisk odpadów azbestowych. W tabeli uwzgl ędniono równie Ŝ koszty nowych pokry ć dachowych.

Tabela Nr 20. Szacunkowe koszty usuni ęcia wyrobów azbestowych i ich wymiany na bezazbestowe w latach 2007 – 2032 ze wszystkich segmentów ł ącznie

Zestawienie Lata Lp Jednostka Ł cznie kosztowo-ilo ściowe ą 2007 – 2012 2013 – 2022 2023 – 2032 Przewidziana do usuni ęcia ilo ść wyrobów Mg 169 169 1351,97 1689,97 1 azbestowych (kody: 17 06 01, 17 06 05) Przewidziana do 2 usuni ęcia ilo ść wyrobów m2 13145,57 13145,57 105164,55 131455,69 azbestowych (kody: 17 06 01, 17 06 05) Koszty usuni ęcia wyrobów azbestowych wraz z transportem i unieszkodliwieniem

3 Koszty usuni ęcia tys. zł 450,498 1 518,066 2 4558,883 3 5527,448

Nowe pokrycie dachowe

4 Koszty nowego pokrycia tys. zł 588,921 4 677,259 5 5959,675 6 7225,856

Łącznie koszty [tys. zł] 1039,420 1195,327 10518,558 12753,305 Przyj ęto, i Ŝ stawk ą wyj ściow ą do obliczenia kosztów zwi ązanych z usuni ęciem 1 m 2 płyt a – c z terenu miasta i gminy Lipsk w latach 2007 – 2012 jest kwota rz ędu 30,60 zł/m 2, powi ększona o wska źnik inflacji równy 0,02. Zało Ŝono, i Ŝ w kolejnych latach stawk ę bazow ą stanowi stawka z wcze śniejszego okresu realizacji Planu, równie Ŝ powi ększona o zało Ŝony wska źnik inflacji. Analogicznie zało Ŝono obliczaj ąc koszty zwi ązane z nowym pokryciem. Usuwanie płyt a-c: 1 - przyj ęty średni koszt demonta Ŝu, transportu i unieszkodliwienia 1 m 2 płyty a-c 34,27 zł/m 2 (przy zało Ŝeniu, Ŝe wska źnik inflacji wynosi 0,02)

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

2 - przyj ęty średni koszt demonta Ŝu, transportu i unieszkodliwienia 1 m 2 płyty a-c 39,41 zł/m 2 (przy zało Ŝeniu, Ŝe wska źnik inflacji wynosi 0,015) 3 - przyj ęty średni koszt demonta Ŝu, transportu i unieszkodliwienia 1 m 2 płyty a-c 43,35 zł/m 2 (przy zało Ŝeniu, Ŝe wska źnik inflacji wynosi 0,01) Nowe pokrycia: 4 - przyj ęty średni koszt 1 m 2 nowego pokrycia 44,80 zł/m 2 (przy zało Ŝeniu, Ŝe wska źnik inflacji wynosi 0,02) 5 - przyj ęty średni koszt 1 m 2 nowego pokrycia 51,52 zł/m 2 (przy zało Ŝeniu, Ŝe wska źnik inflacji wynosi 0,015) 6 - przyj ęty średni koszt 1 m 2 nowego pokrycia 56,67 zł/m 2 (przy zało Ŝeniu, Ŝe wska źnik inflacji wynosi 0,01)

Tabela Nr 21. Koszt budowy składowiska na odpady azbestowe

Koszt budowy Przewidywana ilo ść składowisk Rok budowy składowiska [tys. zł.] Na potrzeby miasta i gminy Lipsk niezb ędne jest jedno składowisko o do 2012 61,789 pojemno ści ok. 2196,96 [m 3]

Z przeprowadzonej analizy wynika, i Ŝ na obszarze miasta i gminy Lipsk wyst ępuje 131455,69 m2 , tj. ok. 1689,97 Mg odpadów azbestowych, które wymagaj ą unieszkodliwienia. W zwi ązku z tym, i Ŝ odpady azbestowe unieszkodliwiane s ą poprzez składowanie na specjalistycznych składowiskach, oszacowano, i Ŝ na potrzeby Lipska niezb ędne jest składowisko o pojemno ści ok. 2196,96 m 3. Krajowy Program usuwania azbestu zakłada, i Ŝ w pierwszym okresie, tj. w latach 2003 – 2012 w województwie podlaskim potrzebne s ą dwa składowiska odpadów azbestowo – cementowych o pojemno ści 2 ha. Szacuje si ę, i Ŝ składowisko o powierzchni 2 ha ma pojemno ść równ ą ok. 144 tys. m 3 (2 ha, tj. powierzchnia 20000 m 2 x 7,2 m gł ęboko ści = 144 000 m 3). Zakłada si ę, i Ŝ koszt budowy składowiska o powierzchni ok. 2 ha to koszty rz ędu ok. 4050 tys. zł. Wychodz ąc z powy Ŝszych zało Ŝeń oszacowano, Ŝe koszt budowy składowiska, na którym zgromadzono by wszystkie odpady azbestowe z terenu miasta i gminy Lipsk usuni ęte w latach 2007 – 2032 kształtowałby si ę na poziomie 61,789 tys. zł. Zaleca si ę aby miasto i gmina Lipsk nawi ązało współprac ę z s ąsiednimi gminami, powiatami w celu utworzenia jednego regionalnego składowiska odpadów azbestowych, b ądź te Ŝ przekazywało powstaj ące niebezpieczne odpady azbestowe na składowiska wojewódzkie. Zgodnie z Krajowym Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest oraz Planem Gospodarki Odpadami dla

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Województwa Podlaskiego do roku 2012 na terenie woj. podlaskiego maj ą powsta ć 2 składowiska o pojemno ści 2 ha ka Ŝde.

Tabela Nr 22. Harmonogram realizacji Planu w latach 2007 – 2032 z uwzgl ędnieniem jednostki wdra Ŝaj ącej, kosztami i czasem realizacji Jednostka Koszty Czas realizacji Lp. Zadanie wdra Ŝaj ąca [tys. zł] zadania Utworzenie bazy danych dotycz ącej W ramach Urz ąd Miejski Utworzenie bazy 1 lokalizacji, ilo ści i stanu azbestu na terenie prac w Lipsku danych do 2007 r. miasta i gminy Lipsk własnych 2007 – 2012 W ramach Coroczna aktualizacja bazy zgodnie z Urz ąd Miejski 2 prac 2013 – 2022 ocen ą ilo ści i stanu wyrobów azbestowych w Lipsku własnych 2023 – 2032 Przekazywanie wojewodzie informacji o W ramach Urz ąd Miejski Cyklicznie – raz w 3 rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania prac w Lipsku roku azbestu otrzymywanych od osób fizycznych własnych Monitoring usuwania oraz prawidłowego Urz ąd Miejski W ramach 4 post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi w Lipsku, PIP, prac Zadanie ci ągłe azbest WIO Ś własnych W ramach Urz ąd Miejski 5 Działalno ść informacyjno – edukacyjna prac Zadanie ci ągłe w Lipsku własnych Aktualizacja monitorowanych danych realizacji Planu zgodne z aktualizacj ą oceny Urz ąd Miejski W ramach ilo ści i stanu w Lipsku, 6 Monitoring realizacji Programu prac technicznego Urz ąd własnych wyrobów Marszałkowski zawieraj ących azbest, aktualizacj ą baz danych oraz działaniami kontrolnymi WIO Ś Przeprowadzenie przetargów na W ramach W poszczególnych Urz ąd Miejski 7 wykonawstwo prac zwi ązanych z prac okresach realizacji w Lipsku usuwaniem azbestu własnych Planu Wła ściciele, zarz ądcy, W poszczególnych Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest uŜytkownicy okresach realizacji 8 wraz z wymian ą pokry ć dachowych na obiektów, 12753,305 Planu, w zale Ŝno ści bezazbestowe instalacji, w od mo Ŝliwo ści których znajduje finansowych si ę azbest Łączne koszty w tys. zł 12753,305

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

3.3. Wskazanie mo Ŝliwo ści finansowania działań słu Ŝą cych likwidacji zagra Ŝania ze strony wyrobów zawieraj ących azbest na terenie miasta i gminy Lipsk

Odpady zawieraj ące azbest s ą odpadami niebezpiecznymi. Gospodarka odpadami niebezpiecznymi zawieraj ącymi azbest jest wa Ŝnym elementem systemu gospodarki odpadami, a tak Ŝe stanowi integraln ą cz ęść planów gospodarki odpadami. Umieszczenie w planach gospodarki odpadami, planowanych do usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest mo Ŝe pozytywnie wpłyn ąć na skuteczne starania o pozyskanie dodatkowych środków finansowych z krajowych lub zagranicznych funduszy ekologicznych. Ubieganie si ę o środki zewn ętrzne wymaga zawsze posiadania opracowanego programu. Szczegółowe zapisy dotycz ące azbestu zostały zamieszczone w opracowanym dla miasta i gminy Lipsk Planie ochrony. Niniejszy „Plan ochrony…” umo Ŝliwi aplikowanie o środki, a tak Ŝe wykazuje celowo ść wydatków ze środków własnych. W punkcie tym przedstawiono potencjalne źródła finansowania przedsi ęwzi ęć zdefiniowanych w niniejszym „Planie ochrony...”

Regionalny Program Operacyjny Województwa Podlaskiego na lata 2007 – 2013 (projekt) Oś priorytetowa V: Rozwój infrastruktury ochrony środowiska Celem głównym Osi priorytetowej jest zachowanie dziedzictwa środowiska naturalnego poprzez inwestycje infrastrukturalne zmniejszaj ące negatywne skutki cywilizacji. W ramach Priorytetu 2 wsparciem obj ęte b ędą inwestycje skierowane na zwi ększenie zasi ęgu i jako ści funkcjonowania infrastruktury komunalnej, w tym oczyszczalni ścieków i systemów zagospodarowania odpadów. W ramach programu realizowane b ędą projekty z zakresu gospodarowania odpadami przewidziane w Wojewódzkim Planie Gospodarowania Odpadami. Obszarem realizacji Osi priorytetowej jest teren województwa podlaskiego.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Beneficjentami Osi priorytetowej mog ą by ć: - jednostki samorz ądu terytorialnego (JST), ich zwi ązki i stowarzyszenia, - jednostki organizacyjne JST posiadaj ące osobowo ść prawn ą, - administracja rz ądowa, - PGL Lasy Pa ństwowe i jego jednostki organizacyjne, - parki narodowe i krajobrazowe, - jednostki sektora finansów publicznych posiadaj ące osobowo ść prawn ą (nie wymienione wy Ŝej), - organizacje pozarz ądowe, - spółki wodne, - przedsi ębiorcy. W ramach Osi priorytetowej V (w uzasadnionych przypadkach realizacji projektów lub cz ęś ci projektów), dopuszcza si ę mo Ŝliwość finansowania działa ń nale Ŝą cych do obszaru inwestycji EFS, w zakresie nie wi ększym ni Ŝ 10% kosztów kwalifikowanych projektu. Mo Ŝliwo ść ta jest ograniczona jedynie do działa ń i projektów, które s ą niezb ędne dla pomy ślnej realizacji projektu oraz s ą bezpo średnio zwi ązane z projektem. Dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wynosi maksymalnie 85% kwalifikuj ących si ę wydatków.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko Oś priorytetowa II: Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi Głównym celem Osi priorytetowej jest zwi ększenie korzy ści gospodarczych poprzez zmniejszenie udziału odpadów komunalnych składowanych i rekultywacj ę terenów zdegradowanych oraz ochron ę brzegów morskich. Jednym z celów szczegółowych Osi priorytetowej jest redukcja ilo ści składowisk odpadów komunalnych i zwi ększenie udziału odpadów komunalnych poddawanych odzyskowi i unieszkodliwianiu innymi metodami ni Ŝ składowanie oraz likwidacja zagro Ŝeń wynikaj ących ze składowania odpadów zgodnie z krajowym i wojewódzkim planem gospodarki odpadami. Jednym ze środków prowadz ących do realizacji tego celu będzie wdro Ŝenie Dyrektywy Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Priorytet ma przyczyni ć si ę do wdro Ŝenia nowoczesnych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, w tym termicznego przekształcania odpadów oraz intensyfikacji odzysku, a takŜe recyklingu odpadów oraz ich unieszkodliwiania w procesach innych ni Ŝ składowanie. Tym samym przyczyni si ę do realizacji zobowi ąza ń akcesyjnych w zakresie gospodarki odpadowej. Beneficjentami Osi priorytetowej mog ą by ć: - jednostki samorz ądu terytorialnego i ich zwi ązki, - wojsko, - wojewodowie, - PGL Lasy Pa ństwowe i jego jednostki organizacyjne (w zakresie rekultywacji), - urz ędy morskie, - podmioty odpowiedzialne za realizacj ę zada ń wymienionych na li ście indykatywnej. W ramach priorytetu realizowane b ędą du Ŝe inwestycje według listy indykatywnej, inwestycje z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi dotycz ące instalacji i systemów obsługuj ących min. 150 tys. mieszka ńców, inwestycje z zakresu rekultywacji terenów (na cele przyrodnicze) o warto ści min. 5 mln euro.

Fundusz Spójno ści Głównym celem strategii środowiskowej Funduszu Spójno ści jest wsparcie dla realizacji zada ń inwestycyjnych władz publicznych w zakresie ochrony środowiska, wynikaj ących z wdro Ŝenia prawa Unii Europejskiej. Priorytety (tematyka) dla Funduszu Spójno ści w zakresie ochrony środowiska obejmuje mi ędzy innymi racjonalizacj ę gospodarki odpadami. W ramach Funduszu Spójno ści w ochronie środowiska wspierane b ędą nast ępuj ące rodzaje projektów: racjonalizacja gospodarki odpadami, czyli budowa, modernizacja i rekultywacja składowisk odpadów komunalnych i przemysłowych (niebezpiecznych) oraz rekultywacja składowisk wył ączonych z eksploatacji, wybudowanie instalacji do biologicznego i termicznego przetwarzania odpadów, wybudowanie instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, wprowadzenie selektywnej zbiórki odpadów, w tym odpadów niebezpiecznych, komunalne systemy zbiórki, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Środki Funduszu przeznaczone s ą na du Ŝe projekty lub grypy projektów, tworz ących spójn ą cało ść , które w sposób znacz ący wpływaj ą na rozwój sieci transportu transeuropejskiego i na popraw ę stanu środowiska, których bud Ŝet jest nie mniejszy ni Ŝ 10 mln euro. Finansowanie przedsi ęwzi ęć z Funduszu Spójno ści opiera si ę na zasadzie by ć wsparte maksymalnie do wysoko ści 85% wydatków publicznych lub innych równowa Ŝnych wydatków. Strona polska natomiast musi zagwarantowa ć co najmniej 15% środków na pozostałe finansowanie z jednego lub kilku źródeł, którymi mog ą by ć, np. bud Ŝet gminy, bud Ŝet pa ństwa, środki własne przedsi ębiorstw komunalnych, środki NFO ŚiGW (dotacje, kredyty), inne niezale Ŝne źródła (np. Europejski Bank Inwestycyjny, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju).

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Celem działalno ści Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasi ęgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zada ń lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. W Narodowym Funduszu stosowane s ą trzy formy dofinansowywania: • finansowanie po Ŝyczkowe (po Ŝyczki udzielane przez NF, kredyty udzielane przez banki ze środków NF, konsorcja czyli wspólne finansowanie NF z bankami, linie kredytowe ze środków NF obsługiwane przez banki), • finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do kredytów bankowych, umorzenia), • finansowanie kapitałowe (obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych b ądź ju Ŝ istniej ących spółkach w celu osi ągni ęcia efektu ekologicznego). Przedmiotem udzielenia dotacji mog ą by ć przedsi ęwzi ęcia realizowane w ramach priorytetowego programu Ochrona powierzchni ziemi i wód poprzez zapobieganie powstawaniu odpadów, ich zagospodarowanie oraz rekultywacj ę terenów zdegradowanych. W ramach tego priorytetu Uchwała nr 165/06 Rady Nadzorczej NFO ŚiGW z dnia 04.10.2006 r. przewiduje list ę nast ępuj ących działa ń przewidzianych do finansowania w roku 2007:

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

- kompleksowe systemy gospodarowania odpadami komunalnymi od projektu do realizacji, uwzgl ędniaj ące co najmniej: działania prewencyjne, selektywne zbieranie, przygotowanie odpadów do odzysku lub unieszkodliwiania oraz, o ile wynika to z planów gospodarki odpadami, instalacje do odzysku, w tym recyklingu oraz unieszkodliwiania, - budowa: - punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, w szczególno ści odpadów niebezpiecznych oraz unieszkodliwianie, - instalacji umo Ŝliwiaj ących przygotowanie odpadów do procesów odzysku, w tym recyklingu, - instalacji do odzysku, w tym recyklingu poszczególnych rodzajów odpadów komunalnych, - instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych z odzyskiem energii, - instalacji do unieszkodliwiania odpadów komunalnych w procesach innych ni Ŝ składowanie, - kształtowanie postaw konsumentów w zakresie selekcji odpadów, - modernizacja instalacji termicznego unieszkodliwiania odpadów (w kierunku obni Ŝenia emisji zanieczyszcze ń do powietrza), - dostosowanie istniej ących składowisk odpadów do obowi ązuj ących przepisów, - przygotowanie dokumentacji niezb ędnej do wnioskowania i realizacji przedsi ęwzi ęcia (w tym studium wykonalno ści, dokumentacja techniczna dla projektów, dokumentacja przetargowa), - racjonalizacja gospodarki zasobami i odpadami poprzez wsparcie dla wdro Ŝenia nowych technologii w zakresie ograniczania materiałochłonno ści i ilo ści wytwarzanych odpadów innych ni Ŝ komunalne, - wsparcie dla przedsi ębiorstw w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów pou Ŝytkowych lub niebezpiecznych, - zagospodarowanie odpadów opakowaniowych i pou Ŝytkowych, - zagospodarowanie i unieszkodliwianie substancji kontrolowanych, - zbieranie i demonta Ŝ pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz gospodarowanie odpadami powstałymi w wyniku demonta Ŝu pojazdów wycofanych z eksploatacji,

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

- rekultywacja terenów powojskowych oraz zdegradowanych przez przemysł i górnictwo na cele przyrodnicze i u Ŝytkowe (wł ącznie z działaniami udost ępniaj ącymi tereny do rekultywacji – usuwanie min, zanieczyszcze ń ropopochodnych i chemicznych, likwidacja wyrobisk i hałd górniczych, regulacja stosunków wodnych, zabezpieczenie głównych zbiorników wód podziemnych oraz uporz ądkowanie gospodarki wodno-ściekowej na terenach obj ętych zasi ęgiem wpływów eksploatacji), - modernizacja i budowa umocnie ń brzegowych, sztuczne zasilanie wraz z budowlami wspomagaj ącymi (wył ącznie dla przedsi ęwzi ęć dofinansowywanych z bezzwrotnych środków Unii Europejskiej), - przygotowanie dokumentacji niezb ędnej do wnioskowania i realizacji przedsi ęwzi ęcia (w tym studium wykonalno ści, dokumentacja techniczna dla projektów, dokumentacja przetargowa). Beneficjentami ubiegaj ącymi si ę o środki finansowe z Narodowego Funduszu mog ą by ć: - jednostki samorz ądu terytorialnego, - przedsi ębiorstwa, - instytucje i urz ędy, - szkoły wy Ŝsze i uczelnie, - jednostki organizacyjne ochrony zdrowia, - organizacje pozarz ądowe (fundacje, stowarzyszenia), - administracja pa ństwowa, - osoby fizyczne.

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku Po Ŝyczki umarzalne Po Ŝyczki o stopie procentowej nie ni Ŝszej ni Ŝ 4 % mog ą by ć udzielane na tzw. „inne zadania z zakresu ochrony środowiska” . Pomoc mo Ŝe by ć udzielona osobom prawnym, jednostkom organizacyjnym nie posiadaj ącym osobowo ści prawnej, osobom fizycznym prowadz ącym działalno ść gospodarcz ą, jednostkom

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032 organizacyjnym administracji publicznej nie posiadaj ącym osobowo ści prawnej, którym wła ściwy organ administracji udzielił pełnomocnictw. Karencja mo Ŝe by ć maksymalnie 1,5 roku. Po Ŝyczka mo Ŝe by ć cz ęś ciowo umorzona na wniosek po Ŝyczkobiorcy, sporz ądzony wg wzoru okre ślonego przez Wojewódzki Fundusz, zło Ŝony po spełnieniu ł ącznie nast ępuj ących warunków: a) po Ŝyczkobiorca spłacił co najmniej 60 % udzielonej po Ŝyczki, b) zadanie zostało wykonane w terminie okre ślonym w umowie, c) został osi ągni ęty okre ślony w umowie efekt rzeczowy i ekologiczny, d) po Ŝyczkobiorca wywi ązuje si ę z obowi ązku uiszczania opłat i kar stanowi ących przychody Funduszu oraz innych zobowi ąza ń w stosunku do Funduszu. Wysoko ść umorzenia po Ŝyczki udzielonej jednostkom samorz ądu terytorialnego, utworzonym przez samorz ąd terytorialny jednostkom organizacyjnym, organizacjom pozarz ądowym oraz zwi ązkom wyznaniowym i ko ściołom wynosi 25 % udzielonej po Ŝyczki, nie wi ęcej jednak ni Ŝ kwota pozostaj ąca do spłaty w dniu podj ęcia uchwały o umorzeniu po Ŝyczki. Pozostałym po Ŝyczkobiorcom wysoko ść umorzenia mo Ŝe wynie ść do 20 % udzielonej po Ŝyczki, nie wi ęcej jednak ni Ŝ kwota pozostaj ąca do spłaty w dniu podj ęcia uchwały o umorzeniu po Ŝyczki, po spełnieniu wszystkich warunków umowy oraz ni Ŝej wymienionych: a) zadanie realizowane było na obszarach chronionych przyrodniczo – 5 %, b) umorzona kwota zostanie przeznaczona na nowe zadanie dotycz ące odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i pou Ŝytkowych oraz likwidacji niskiej emisji z wykorzystaniem biomasy – 5 %, c) warunki okre ślone w umowie po Ŝyczki zostan ą spełnione terminowo – 10 %

Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Celem działania tych funduszy jest udzielanie dotacji. Z funduszy tych finansowane s ą inwestycje maj ące charakter lokalny i realizowane na terenie własnej gminy. Zakres inwestycji finansowanych przez GFO ŚiGW okre śla art. 406 ustawy Prawo ochrony środowiska, stwierdzaj ący, Ŝe środki gminnych funduszy

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032 przeznacza si ę m.in. na realizacj ę przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z gospodark ą odpadami. Jednocze śnie ustawa nie okre śla trybu i zasad przyznawania środków z GFO ŚiGW. Szczegóły przyznawania środków ustalane s ą indywidualnie przez zarz ąd gminy.

Fundacja EkoFundusz EkoFundusz jest fundacj ą powołan ą w 1992 r. przez Ministra Finansów dla efektywnego zarz ądzania środkami finansowymi pochodz ącymi z zamiany cz ęś ci zagranicznego długu na wspieranie przedsi ęwzi ęć w ochronie środowiska (tzw. ekokonwersja długu). Dotychczas decyzj ę o ekokonwersji polskiego długu podj ęły

Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Włochy, Szwecja (do ko ńca 2003 r.) i Norwegia. Zadaniem Fundacji jest finansowanie przedsi ęwzi ęć w dziedzinie ochrony środowiska, które maj ą nie tylko istotne znaczenie w skali regionu czy kraju, ale tak Ŝe wpływaj ą na osi ągni ęcie celów ekologicznych w skali europejskiej, a nawet światowej uznanych za priorytetowe przez społeczno ść mi ędzynarodow ą. W statucie EkoFunduszu w śród pi ęciu sektorów jako jedn ą z dziedzin priorytetowych uznano racjonalizacj ę gospodarki odpadami i rekultywacj ę gleb zanieczyszczonych (gospodarka odpadami) – sektor V . Sektor V – gospodarka odpadami przewiduje: - organizacj ę kompleksowych systemów zbiórki, recyklingu i zagospodarowania odpadów komunalnych obsługuj ących 50 – 250 tys. mieszka ńców, - unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych, - budow ę instalacji do recyklingu odpadów komunalnych i niebezpiecznych, - modernizacje technologii przemysłowych prowadz ące do eliminacji powstawania odpadów niebezpiecznych (tzw. ,czyste technologie”). W ramach EkoFunduszu wyró Ŝnia si ę nast ępuj ące formy pomocy: - dotacje, w tym konkursy, - dopłaty do projektów o charakterze powtarzalnym, - dopłaty do tworzonych plantacji ro ślin energetycznych. Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane s ą według obowi ązuj ących procedur EkoFunduszu na podstawie kryteriów: ekologicznego, technologicznego,

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032 ekonomicznego i organizacyjnego. Aby otrzyma ć dotacj ę wszystkie te oceny musz ą by ć pozytywne, a wnioskodawca musi wykaza ć si ę wiarygodno ści ą finansow ą, a tak Ŝe zapewnieniem pełnego finansowania projektu w cz ęś ci nie obj ętej dotacj ą EkoFunduszu. EkoFundusz mo Ŝe wspiera ć finansowo zarówno projekty dopiero rozpoczynane, jak i b ędące w fazie realizacji, je Ŝeli ich zaawansowanie finansowe nie przekracza 60% w dniu zło Ŝenia wniosku do EkoFunduszu. Odst ępstwo od tej zasady jest traktowane jako wyj ątkowe i wymaga odr ębnego uzasadnienia. Ze wzgl ędu na ponoszone koszty administracyjne dotacja EkoFunduszu dla pojedynczego projektu nie mo Ŝe by ć ni Ŝsza ni Ŝ 50 tys. zł. Beneficjentami EkoFunduszu mog ą by ć: - przedsi ębiorcy, - małe i średnie przedsi ębiorstwa, - pozostałe przedsi ębiorstwa, - samorz ądy, - inne podmioty.

Bank Ochrony Środowiska S.A. Bank Ochrony Środowiska S.A. oddział w Białymstoku (WFO ŚiGW województwa podlaskiego) w śród usług proekologicznych udziela kredytów ze środków BO Ś S.A. z dotacjami WFO ŚiGW na zakup lub monta Ŝ wyrobów słu Ŝą cych ochronie środowiska. Przedmiotem kredytowania s ą inwestycje zwi ązane m. in. z usuwaniem, unieszkodliwianiem wyrobów zawieraj ących azbest. Beneficjentami uprawnionymi do ubiegania si ę o kredyt s ą: - osoby prawne oraz osoby fizyczne, w tym podmioty prowadz ące działalno ść gospodarcz ą. Warunki kredytowania: - kwota kredytu: (do 50.000 zł - dla osób fizycznych, do 100.000 zł - dla osób prawnych i osób fizycznych prowadz ących działalno ść gospodarcz ą, wskazanych przez Fundusz), - okres kredytowania: do 36 miesi ęcy, - oprocentowanie: 0,4 s.r.w., lecz nie mniej ni Ŝ 4% p.a.,

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Decyzj ę o udzieleniu kredytu preferencyjnego podejmuje Bank po wcze śniejszym zaakceptowaniu danego zadania przez Wojewódzki Fundusz; wnioski składane w Oddziale.

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju poprzez autoryzowane banki krajów Europy Środkowej finansuje projekty z zakresu ochrony środowiska poprzez kredyty dla gmin, przedsi ębiorstw komunalnych oraz władz lokalnych czy zwi ązków gminnych. EBOR specjalizuje si ę równie Ŝ w Partnerstwie Publiczno – Prywatnym, prowadzi Program Finansowania Inwestycji Infrastrukturalnych przeznaczony dla miast poni Ŝej 100 tys. mieszka ńców, jak równie Ŝ współpracuje z bankami partnerskimi. Priorytetowymi s ą projekty maj ące na celu poprawienie zdolno ści kredytowej cz ęsto anga Ŝuj ące innowacyjne rozwi ązania, gdzie EBOR mo Ŝe wykorzysta ć swoje mi ędzynarodowe do świadczenie, jak równie Ŝ mo Ŝliwo ść współfinansowania projektów realizowanych w ramach funduszy unijnych ISPA, funduszy strukturalnych i spójno ści. Formy finansowania: - kredyty, - udział kapitałowy, - gwarancje. Przedmiot kredytowania: - wodoci ągi, - kanalizacja, - odpady stałe , - transport miejski, - rewitalizacja. Kredyty EBOR mog ą by ć przekazane zarówno rz ądom, jak i podmiotom prywatnym. Wysoko ść udzielanego kredytu - powy Ŝej 5 milionów euro. Oprocentowanie: LIBOR lub WIBOR + mar Ŝa. Okres udzielenia kredytu do negocjacji; zazwyczaj 10-15 lat. Maksymalna karencja spłaty rat 4 lata. Warunkiem udzielenia pomocy jest rozwój demokracji i poszanowanie praw człowieka w danym państwie.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Tabela Nr 23. Szacunkowe koszty działa ń przewidzianych do dofinansowania w latach 2007 – 2032

Koszty usuwania azbestu w latach 2007 – 2012 [tys. zł] Potencjalne źródła dofinansowania 2007 – 2032 2013 – 2022 2023 – 2032

450,498 518,066 4558,883 - bud Ŝet Miasta i Gminy Lipsk, Łączne koszty realizacji Planu ochrony w cz ęś ci przewidzianej do dofinansowania [tys. zł] - fundusze ekologiczne, - bud Ŝet pa ństwa, - środki unijne, 5527,448 - środki własne osób fizycznych i osób prawnych

Przedmiotowy Plan okre śla potencjalne źródła zewn ętrznego finansowania zagospodarowania odpadów zawieraj ących azbest. Forma wsparcia beneficjentów ko ńcowych zale Ŝy od wymogów, jakie stawiaj ą poszczególne zewn ętrzne źródła finansowania. W momencie pisania wniosku dotacyjnego do konkretnego źródła zostan ą doprecyzowane formy i wielko ść wsparcia. Sugeruje si ę, aby wsparcie beneficjenta ko ńcowego (mieszka ńca, podmiotu gospodarczego z terenu miasta i gminyLipsk) w formie refundacji uwzgl ędniało cz ęś ciowy lub nawet 100% zwrot kosztów usuni ęcia, transportu i unieszkodliwiania azbestu, a beneficjent ko ńcowy pokryje 100% kosztów nowego pokrycia.

3.4. Organizacja zarz ądzania „Planem ochrony…”

Prawidłowa organizacja zarz ądzania Planem wymaga koordynacji działa ń podejmowanych przez wszystkie jednostki przedmiotowo odpowiedzialne za realizacj ę poszczególnych zada ń lub po średnio bior ących udział w ich realizacji. Niniejszy Plan ochrony zawiera aktualn ą baz ę danych wła ścicieli wyrobów zawieraj ących azbest na terenie miasta i gminy Lipsk, sporz ądzon ą na podstawie samodzielnego zgłaszania przez wła ścicieli obiektów ilo ści posiadanego azbestu. Wszelkie aktualizacje danych powinny by ć dokonywane z wykorzystaniem specjalistycznego programu komputerowego do gromadzenia danych dotycz ących © EKOTON s.c., Białystok 2007 108 Wszelkie prawa zastrze Ŝone

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032 wyrobów zawieraj ących azbest. Program powinien posiada ć mo Ŝliwo ść archiwizacji wykazów obiektów zawieraj ących azbest, miejsc ich wyst ępowania (adres) oraz ilo ści i stanu technicznego, wraz z zestawieniami zbiorczymi. Dane te w dalszej kolejno ści powinny by ć przekazywane do Podlaskiego Urz ędu Wojewódzkiego, gdzie słu Ŝyć b ędą do sporz ądzania zestawie ń zbiorczych, zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2002 r. w sprawie sposobu przedkładania wojewodzie informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro Ŝenie dla środowiska (Dz. U. Nr 175, poz. 1439). Za realizacj ę zada ń bezpo średnio zwi ązanych z usuwaniem odpadów zawieraj ących azbest b ędą odpowiedzialne przedsi ębiorstwa, które posiadaj ą stosowne zezwolenie na prowadzenie tego typu prac.

Poni Ŝej przedstawiono aktualn ą list ę podmiotów, które maj ą uregulowany stan formalnoprawny w zakresie gospodarki odpadami zawieraj ącymi azbest, pochodz ącymi z prac remontowych i rozbiórkowych prowadzonych na terenie powiatu augustowskiego. 1. AWAT Sp. z o. o., ul. Kili ńskiego nr 9, 01-476 Warszawa 2. Zakład Remontowo – Budowlany Antoni Masłowski, ul. Storczykowa 35 a, 16-300 Augustów 3. AM Trans Progres Sp. z o. o., ul. Sarmacka nr 7, 161 616 Pozna ń 4. „JUKO” Szczukocki Jerzy, ul. 1 Maja 25, 97-300 Piotrków Trybunalski 5. Przedsi ębiorstwo Handlowo – Usługowe „WIT” s. c. W Średzi ński, T. Targo ński, ul. Hetma ńska 67, 15 – 727 Białystok 6. Zakład Usług Produkcji i Handlu in Ŝ. Jan Stanisław Górli ński, ul. Moniuszki 85, 06 – 200 Maków Mazowiecki 7. Przedsi ębiorstwo Produkcyjno – Handlowo – Usługowe Bogusław Zegarski, ul. Bluszczowa 4, 16-300 Augustów 8. ENERGE Sp. z o. o., os. Na Stoku 11/30, 31-702 Kraków 9. Azbud +, ul. Piasta 10 LOK. 6, 15-044 Białystok 10. „BRUKPOL” Usługi Budowlano - drogowe Szymczyk Krzysztof, ul. M. Konopnickiej nr 37, 16-200 D ąbrowa Biał.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

11. Zakład Transportowo – Handlowy Bogusław Wisowaty, ul. Jagodowa 12, 19-300 Ełk 12. T.K.J. Matuszewski Spółka Jawna, ul. Por. Krzycha nr 5, 86 – 300 Grudzi ądz 13. P.P.H.U. „Eko – Mix”, ul. Grabiszy ńska nr 163, 50-950 Wrocław 14. Zakład Murarski Sp. J. Wincenty Krahel & Bogdan Dudziuk, ul. Słoneczna nr 9, 16 - 200 D ąbrowa Białostocka 15. Zakład Ogólnobudowlany Dekarsko – Blacharski, ul. Młynarskiego 7/26, 16-400 Suwałki

3.4.1. Koncepcja i schemat zarz ądzania Planem

W celu realizacji niemniejszego „Planu ochrony…” zało Ŝono, i Ŝ b ędzie on realizowany istniej ące struktury samorz ądowe. Nierozł ącznym elementem prawidłowego zarz ądzania Planem b ędzie współpraca samorz ądu z organizacjami pozarz ądowymi oraz mediami.

Poni Ŝej przedstawiono schemat zarz ądzania „Planem ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i programem usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032”.

Schemat Nr 1. Schemat zarz ądzania „Planem ochrony…” na poziomie Miasta i Gminy Lipsk

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

3.4.2. Monitoring systemu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 - 2032

Monitoring realizacji Planu powinien by ć spójny z systemem monitoringu w ramach realizacji Planu Gospodarki Odpadami dla miasta i gminy Lipsk opracowanym na lata 2004 – 2014. Celem aktualizacji danych b ędą wykorzystywane dotychczasowe formy danych pochodz ące z kontroli WIO Ś, informacje o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania wyrobów zawieraj ących azbest przedkładane wojewodzie do dnia 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy (sporz ądzane przez burmistrza Miast i Gminy Lipsk), zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2002 r. w sprawie sposobu przedkładania wojewodzie informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagroŜenie dla środowiska (Dz. U. Nr 175, poz. 1439). Informacje te b ędą wykorzystywane do aktualizowania i monitorowania „Planu ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032” monitorowania Planu Gospodarki Odpadami dla miasta i gminy Lipsk na lata 2004 – 2014 w cz ęś ci dotycz ącej odpadów zawieraj ących azbest oraz monitorowaniu środowiska przez WIO Ś. Posiadacze wyrobów zawieraj ących azbest b ędą przekazywa ć informacje odpowiednio Wojewodzie (osoby prawne) lub Burmistrzowi (osoby fizyczne) oraz do wła ściwego terytorialnie Inspektoratu Nadzorowi Budowlanemu. Szczegółowa kontrola tych informacji b ędzie dokonywana przez wła ściwy terytorialnie Inspektorat Nadzoru Budowlany oraz Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Burmistrz przekazuje zebrane informacje o wyrobach zawieraj ących azbest Wojewodzie, gdzie dokonywany jest ich zapis w Wojewódzkiej Bazie Danych.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

Schemat Nr 2. Schemat funkcjonowania bazy danych zawieraj ącej informacje o wyrobach i odpadach zawieraj ących azbest

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

IV. PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Azbest nale Ŝy do surowców charakteryzuj ących si ę niekorzystnym działaniem zarówno na zdrowie ludzi, jak i na środowisko naturalne. W zwi ązku z tym faktem od 1997 roku zakazano stosowania wyrobów azbestowych. Ze wzgl ędu na obowi ązek wynikaj ący z Krajowego Programu oraz zało Ŝenia „Planu Gospodarki Odpadami dla Zwi ązku Komunalnego Biebrza”, do którego gmina Lipsk nale Ŝy, jak równie Ŝ rosn ącą świadomo ść o zagro Ŝeniu dla zdrowia ludzi i środowiska naturalnego, jakie nios ą za sob ą wyroby azbestowe, gmina Lipsk przyst ąpiła do sporz ądzenia opracowania „Planu ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032” . Priorytetowym celem „Planu ochrony …” jest bezpieczne dla zdrowia ludzi usuni ęcie wyrobów zawieraj ących azbest oraz zdeponowanie ich na wyznaczonych składowiskach, w sposób eliminuj ący ich negatywne oddziaływanie. Do zada ń niniejszego opracowania nale Ŝy okre ślenie warunków sukcesywnego oraz bezpiecznego dla zdrowia ludzi i dla środowiska naturalnego usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. Głównym źródłem danych, które były podstaw ą do sporz ądzenia opracowania programu była przeprowadzona inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest oraz utworzenie bazy danych. W wyniku zinwentaryzowania 561 posesji, nale Ŝą cych do osób fizycznych, podmiotów gospodarczych oraz podmiotów instytucjonalnych, zlokalizowanych na terenie miasta i gminy Lipsk stwierdzono, i Ŝ: ⇒ najwi ększy udział azbestu jest w budynkach, których wła ścicielami s ą osoby fizyczne, ⇒ azbest oraz wyroby zawieraj ące azbest najcz ęś ciej wyst ępuj ą w obiektach inwentarskich i magazynuj ących takich jak: stodoły, obory, chlewy, szopy, spichlerze, ⇒ w wi ększo ści wyroby azbestowe wyst ępuj ą w postaci płyt azbestowo – cementowych falistych, które to stanowi ą 94,18 %, natomiast płyty azbestowo – cementowe płaskie stanowi ą 5,82 %,

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

⇒ płyty azbestowo – cementowe płaskie wyst ępuj ą w ilo ści 1504,87 Mg, a płyty azbestowo – cementowe płaskie – 31,45 Mg, ⇒ łączna ilo ść wyrobów azbestowych wynosi 1536,34 Mg, natomiast doliczaj ąc doszacowanie o 10 %, wówczas ilo ść ta jest równa 1689,97 Mg, ⇒ wyroby azbestowe b ędą sukcesywnie usuwane, 74,01 % w cało ści, a 25,99 % okresowo w momencie zu Ŝycia wyrobu, W niniejszym opracowaniu okre ślono harmonogram najwa Ŝniejszych zada ń przewidzianych do realizacji w rozbiciu na poszczególne lata, ze wskazaniem instytucji wdra Ŝaj ącej. Dodatkowo dokonano szacunkowych kosztów nowego pokrycia, a tak Ŝe wskazano na potencjalne źródła finansowania przewidzianych zada ń. Najwa Ŝniejsze wnioski wypływaj ące z tej cz ęś ci opracowania s ą nast ępuj ące: ⇒ na terenie miasta i gminy Lipsk wyst ępuje 1689,97 Mg (z 10 % oszacowaniem), odpadów azbestowych które wymagaj ą unieszkodliwienia, ⇒ wyroby azbestowe b ędą usuwane w latach 2007 – 2032, z podziałem na okresy: o 2007 – 2012 – 10 %, o 2013 – 2022 – 10 %, o , 2023 – 2032 – 80 %., ⇒ obj ęto ść odpadów azbestowych przewidziana do składowania wynosi 1605,47 Mg, ⇒ niezb ędna pojemno ść składowiska odpadów azbestowych to 2196,96 m 3, ⇒ koszt budowy składowiska odpadów do 2012 roku wyniesie 61,789 tys. zł., ⇒ łączny koszt usuni ęcia wyrobów azbestowych z trenu miasta i gminy Lipsk wyniesie około 5527,448 tys. zł,, ⇒ łączny koszt usuni ęcia, transportu, unieszkodliwienia wyrobów azbestowych oraz koszty nowego pokrycia w latach 2007 – 2032 b ędą wynosiły około 127753,305 tys. zł.

Plan ochrony przed szkodliwo ści ą azbestu i program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu miasta i gminy Lipsk na lata 2007 – 2032

W niniejszym opracowaniu okre ślono potencjalne źródła finansowania usuwania, transportu oraz unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest. Forma wsparcia beneficjentów ko ńcowych zale Ŝy od wymogów, jakie stanowi ą poszczególne zewn ętrzne źródła finansowania. W momencie pisania wniosku dotacyjnego do konkretnego źródła zostan ą sprecyzowane formy i wielko ść wsparcia. Sugeruje si ę, aby wsparcie beneficjenta ko ńcowego w formie refundacji uwzgl ędniało cz ęś ciowy lub nawet 100 % zwrot kosztów usuni ęcia, transportu i unieszkodliwiania azbestu, a beneficjent pokryje 100 % kosztów nowego pokrycia.