Geçmişten Günümüze Şehir Ve Kadın Sempozyum Bildiri Özetleri

V. ULUSLARARASI CANİK SEMPOZYUMU “Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın (01 – 03 Nisan 2016)”

THE 5RD INTERNATIONAL CANİK SYMPOSIUM “Past to Present City and Women (01 – 03 April 2016)”

Sempozyum Kurulu

Onursal Başkan Osman Genç (Canik Belediye Başkanı)

Genel Koordinatör Prof. Dr. Osman Köse

Yürütme Kurulu Prof. Dr. Zafer GÖLEN Prof. Dr. Bünyamin KOCAOĞLU Doç. Dr. Dilşen İNCE ERDOĞAN Doç. Dr. Türkmen TÖRELİ Doç. Dr. Mucize ÜNLÜ Yrd. Doç. Dr. Nurten ÇETİN

Sekreterya Cihad Lütfullah GÜRLER

E-mail: [email protected]

Tel: 444 55 90 (316) 0507 531 2724

Canik Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü Karşıyaka Mah. İlkbahar Sok. No: 1 Canik / Samsun

2 Bilim ve Danışma Kurulu Prof. Dr. Erhan Afyoncu / Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Bayram Akça / Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Prof. Dr. Ahmet Aksın / Fırat Üniversitesi Prof. Dr. Dursun Ali Akbulut / Ondokuz Mayıs Üniversitesi Prof. Dr. Kemal Arı / Dokuz Eylül Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet Aydın / Ondokuz Mayıs Üniversitesi Prof. Dr. Sabina Bakšić, Saraybosna University Prof. Dr. Mehmet Beşirli / Çankırı Karatekin Üniversitesi Prof. Dr. Alena ćatović / Saraybosna University Prof. Dr. Mehmet Çanlı / Hitit Üniversitesi Prof. Dr. Mesut Çapa / Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Hüseyin Çınar / Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Prof. Dr. Yılmaz Çolak / Polis Akademisi Başkanlığı Prof. Dr. Hatice Palaz Erdemir / Celal Bayar Üniversitesi Prof. Dr. Fatma Gül Demirel / Yıldız Teknik Üniversitesi Prof. Dr. İlhan Ekinci / Ordu Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet Evsile / Amasya Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa Daş / Dokuz Eylül Üniversitesi Prof. Dr. Orhan Doğan / Sütçü İmam Üniversitesi Prof. Dr. İlyas Gökhan / Nevşehir Üniversitesi Prof. Dr. Abdullah Gündoğdu / Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Nedim İpek / Ondokuz Mayıs Üniversitesi Prof. Dr. Adnan Jahic / Tuzla Üniversitesi / Bosna-Hersek Prof. Dr. Aleksandar Kadijević / University of Belgrade Prof. Dr. Turan Kaçar / Medeniyet Üniversitesi Prof. Dr. Christopher Miller /University of Texas- Rio Grande Valley Prof. Dr. Ulvi Keser / Girne Amerikan Üniversitesi Prof. Dr. Orhan Kılıç / Fırat Üniversitesi Prof. Dr. Yılmaz Kurt / Ankara Üniversitesi Prof. Dr. Kemalettin Kuzucu / Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Ivan Balta / Osijec University Prof. Dr. Hikmet Öksüz / Karadeniz Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet Öz / Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Azmi Özcan / Bilecik Üniversitesi Prof. Dr. Mustafa Öztürk / Fırat Üniversitesi Prof. Dr. Šerbo Rastoder / Montenegro University Prof. Dr. Fahri Sakal / Ondokuz Mayıs Üniversitesi Prof. Dr. Yusuf Sarınay / TOBB Üniversitesi Prof. Dr. Redzep Skrijeli / Novi Pazar Devlet Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet Ali Ünal / Pamukkale Üniversitesi Prof. Dr. Musa Yıldız / Gazi Üniversitesi Prof. Dr. İbrahim Yılmazçelik / Fırat Üniversitesi Doç. Dr. Tamer Balcı / University of Texas- Rio Grande Valley Doç. Dr. Muhammet Bilal Çelik / Sakarya Üniversitesi Doç. Dr. Önder Duman / Ondokuz Mayıs Üniversitesi Doç. Dr. Erkan Göksu / Dokuz Eylül Üniversitesi Doç. Dr. Fatih Hazar / Adnan Menderes Üniversitesi Doç. Dr. Rıza Karagöz / Ondokuz Mayıs Üniversitesi Doç. Dr. İsmail Kıvrım / Gaziantep Üniversitesi Doç. Dr. Bayram Nazır / Gümüşhane Üniversitesi Doç. Dr. İbrahim Serbestoğlu / Amasya Üniversitesi Doç. Dr. Uğur Ünal / Devlet Arşivleri Genel Müdürü Doç. Dr. Hüseyin Üreten / Adnan Menderes Üniversitesi Doç. Dr. Zübeyde G. Yağcı / Balıkesir Üniversitesi Doç. Dr. Metin Yılmaz / Ondokuz Mayıs Üniversitesi Doç. Dr. Kristine M. Wirts / The University of Texas-Rio Grande Valley Yrd. Doç. Dr. Camelia Elena Călin / Spiru Haret University Yrd. Doç. Dr. Yücel Yiğit / Polis Akademisi Yrd. Doç. Dr. Ayten Can / Adnan Menderes Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Gökçe Şimşek / Adnan Menderes Üniversitesi

V. Uluslararası Canik Sempozyumu: “Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın (01 – 03 Nisan 2016)” The 5th International Canik Symposium “City and Vomen from Past to Present (April 01-03, 2016) “ Samsun - Türkiye

Adı-Soyadı ve Ünvanı Abdurrahman KURT, Prof.Dr. Kurum ve İletişim Adresi Uludağ Ün. İlahiyat [email protected] Fakültesi, Fethiye Mah, Nilüfer-Bursa 05366359878 Bildiri Başlığı ŞEHİR HAYATINDA OSMANLI KADINLARI, BURSA ÖRNEĞİ

ÖZET

Bu bildirinin amacı, Osmanlı kadınlarının Bursa şehir hayatındaki sosyo-ekonomik konumlarını tespit etmektir. Mahkemeye intikal eden örneklerden Bursa’da kadın haklarının kendi dönemlerine göre oldukça ileri düzeyde olduğu anlaşılıyor. Kadınların taşıdığı bazı unvanlar, katıldıkları sosyal ve siyasi etkinlikler ya da karıştıkları kimi olaylar, tarihsel bir şehir hayatının karakteristik veçheleridir. Osmanlı’nın ilk dönemlerinden itibaren Bursalı kadınlar sosyo-ekonomik hayatın içerisinde aktif rol alarak şehir hayatına önemli katkılarda bulunmuşlardır. Kuruluş yıllarında toplum katmanlarının belirgin tarzda ayrışmaması nedeniyle sultan hanımları da toplumsal etkinliklerin içinde yer alabilmekteydi. 15. yüzyıla gelindiğinde Bursalı kadınların sosyo-ekonomik etkinliklerine ilişkin çok sayıda veriyle karşılaşıyoruz. Bir statü göstergesi olarak bazı üst düzey kadınları “paşa” unvanı taşımaktadır. Şehir merkezinde cami, medrese, han, çeşme, köprü, hastane, imaret ve aş ocakları gibi sosyal bina ve kurumların azımsanmayacak bir kısmı üst düzey ailelere mensup kadınlar tarafından kurulmuştur. 16. asırda kâfir Samsun’u fetheden Fatih’in komutanlarından halen Bursa’da metfun Hamza Bey’in kızı Hatice Hatun dikkat çekici bir davayla gündeme gelmiştir. Hatice Hatun’un kayınvalidesi ve adaşı olan İsfendiyar oğlu İbrahim kızı Hatice Hatun ise Bursa’da yaptığı hayır ve kurduğu vakıflarla ünlenmiştir. Bahsedilen yüzyılın sonlarına doğru, zaviyelere “şeyh” tayin edilen kadınlarla karşılaşıyoruz. Hemen her dönemde kimsesiz ve fakir aile çocuklarına yönelik “koruyucu aile” hizmetinde görev alan kadınlar vardı. Böylesine bir etkinlik, sosyal yaraları tedavi etmede onların ne derecede etkin görev yaptıklarının göstergesidir. Bazı kadınlar sahip oldukları dükkanlarını ve topraklarını kiraya verirken azımsanmayacak sayıda el işçiliğine dayanan zenaatle ilgileniyordu.

Bu Çalışmada Abdurrahman Kurt, Bursa Sicllerine Göre Osmanlı Ailesi (1839- Kullanılan 1876), Sentez Yay, Bursa 2013. Kaynaklar Kâmil Kepecioğlu, Bursa Kütüğü, Bursa Büyükşehir Belediyesi Yay, (c. I-IV) Bursa 2010. Saadet Maydaer, 16. Yüzyılda Bursa Kadınları, Emin Yay, Bursa „2010. Fatma Aliye, Nisvan-ı İslâm, İst. Tarihsiz. Gerber, H., “Social and Economic Position of Women in an Ottoman City, Bursa 1600-1700”, International Journal of Middle East Studies 12 (3), 1980. Ronald C. Jennings, Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640, New York and London, 1993.

Alan Duben ve Cem Behar, Istanbul Households, Cambridge

Adı-Soyadı ve Ünvanı Abdurrahman KURT, Prof.Dr. University and Address Uludağ Ün. İlahiyat [email protected] Fakültesi, Fethiye Mah, Kurum ve İletişim Adresi Uludağ Ün. İlahiyat [email protected] Nilüfer-Bursa 05366359878 Fakültesi, Fethiye Mah, Nilüfer-Bursa 05366359878 Presentation Title OTTOMAN WOMEN İN CİTY LİFE, THE SAMPLE OF BURSA Bildiri Başlığı ŞEHİR HAYATINDA OSMANLI KADINLARI, BURSA ÖRNEĞİ Abstract ÖZET This paper aims to explore the socioeconomic position of Ottoman women in Bursa city life. It is understood from the court cases that the rights of women in Bursa are at advanced level compared to their time. Some of the titles possesed by women, their participation in social and political activities Bu bildirinin amacı, Osmanlı kadınlarının Bursa şehir hayatındaki sosyo-ekonomik konumlarını tespit and their involvement in some social events are some of historical aspects of city life. Ottoman etmektir. Mahkemeye intikal eden örneklerden Bursa’da kadın haklarının kendi dönemlerine göre women have contributed a remarkable effect to city life by actively taking part in socio- oldukça ileri düzeyde olduğu anlaşılıyor. Kadınların taşıdığı bazı unvanlar, katıldıkları sosyal ve siyasi economic life since the first period of Ottoman Empire. etkinlikler ya da karıştıkları kimi olaylar, tarihsel bir şehir hayatının karakteristik veçheleridir. During foundation period, because social strata were not separated, wives of sultans were able Osmanlı’nın ilk dönemlerinden itibaren Bursalı kadınlar sosyo-ekonomik hayatın içerisinde aktif to participate in social activities. Considering 15th century, we encounter a lot of data about the rol alarak şehir hayatına önemli katkılarda bulunmuşlardır. Kuruluş yıllarında toplum socioeconomic activities of Ottoman women. As a sign of status, some exclusive women bear katmanlarının belirgin tarzda ayrışmaması nedeniyle sultan hanımları da toplumsal etkinliklerin “paşa” (pahsa) title. içinde yer alabilmekteydi. 15. yüzyıla gelindiğinde Bursalı kadınların sosyo-ekonomik Many of city center mosques, madrasas, inns, drinking fountains, bridges, hospitals, imarets, soup etkinliklerine ilişkin çok sayıda veriyle karşılaşıyoruz. Bir statü göstergesi olarak bazı üst düzey kitchens (aş evleri) were established by women coming from higher-up families. In the 16th century, kadınları “paşa” unvanı taşımaktadır. Şehir merkezinde cami, medrese, han, çeşme, köprü, Mrs. Hatice, the daughter of Mr. Hamza Who is one of the commanders of Sultan Mehmed II hastane, imaret ve aş ocakları gibi sosyal bina ve kurumların azımsanmayacak bir kısmı üst düzey and buried in Bursa currently, appeared in a court with a remarkable case. The daughter of Mr. ailelere mensup kadınlar tarafından kurulmuştur. 16. asırda kâfir Samsun’u fetheden Fatih’in Ibrahim –the son of Isfendiyar-, lady Hatice, who is the namesake and the mother-in-law of Mrs. komutanlarından halen Bursa’da metfun Hamza Bey’in kızı Hatice Hatun dikkat çekici bir davayla Hatice, has a good reputation for her charity and establishing foundations. gündeme gelmiştir. Hatice Hatun’un kayınvalidesi ve adaşı olan İsfendiyar oğlu İbrahim kızı Towards the end of the 16th century, we see women who were appointed to zawiyas as sheikh. Hatice Hatun ise Bursa’da yaptığı hayır ve kurduğu vakıflarla ünlenmiştir. Bahsedilen yüzyılın There were women who took on responsibility for the care of homeless and poor children as foster sonlarına doğru, zaviyelere “şeyh” tayin edilen kadınlarla karşılaşıyoruz. Hemen her dönemde families. This aktivity shows their efficient contribution to heal the social wounds. Some women were kimsesiz ve fakir aile çocuklarına yönelik “koruyucu aile” hizmetinde görev alan kadınlar vardı. interested in a considerable amount of craftsmanship depending on hand workmanship when they Böylesine bir etkinlik, sosyal yaraları tedavi etmede onların ne derecede etkin görev yaptıklarının rented out their shops and lands. göstergesidir. Bazı kadınlar sahip oldukları dükkanlarını ve topraklarını kiraya verirken azımsanmayacak sayıda el işçiliğine dayanan zenaatle ilgileniyordu.

Bu Çalışmada Abdurrahman Kurt, Bursa Sicllerine Göre Osmanlı Ailesi (1839- Bibliography Abdurrahman Kurt, Bursa Sicllerine Göre Osmanlı Ailesi (1839- Kullanılan 1876), Sentez Yay, Bursa 2013. 1876), Sentez Yay, Bursa 2013. Kaynaklar Kâmil Kepecioğlu, Bursa Kütüğü, Bursa Büyükşehir Belediyesi Yay, Kâmil Kepecioğlu, Bursa Kütüğü, Bursa Büyükşehir Belediyesi Yay, (c. I-IV) Bursa 2010. (c. I-IV) Bursa 2010. Saadet Maydaer, 16. Yüzyılda Bursa Kadınları, Emin Yay, Bursa Saadet Maydaer, 16. Yüzyılda Bursa Kadınları, Emin Yay, Bursa „2010. „2010. Fatma Aliye, Nisvan-ı İslâm, İst. Tarihsiz. Fatma Aliye, Nisvan-ı İslâm, İst. Tarihsiz. Gerber, H., “Social and Economic Position of Women in an Ottoman City, Gerber, H., “Social and Economic Position of Women in an Ottoman City, Bursa 1600-1700”, International Journal of Middle East Studies 12 (3), 1980. Bursa 1600-1700”, International Journal of Middle East Studies 12 (3), 1980. Ronald C. Jennings, Christians and Muslims in Ottoman Cyprus Ronald C. Jennings, Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640, New York and London, and the Mediterranean World, 1571-1640, New York and London, 1993. 1993

1 2

Adı-Soyadı ve Ünvanı Dr. Zübeyde Cihan ÖZSAYINER

Bildiri Başlığı Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Kadın Hattatlarımız ÖZET Osmanlı'nın seçkin sınıfına mensup ailelerin kızları hat sanatını öğrendiler ve özellikle Tanzimat sonrasında hilye, icazetname, divan ve Kur’an yazdılar. 1914 yılına kadar hat eğitimi veren resmi bir kuruluş yoktu. Hat dersleri, Meşrutiyetin ilanından önce rüştiyelerde (ortaokul) ve 1911 yılında açılan kız idadisinin ''iptidai sınıflarında'' verilirdi. Hat eğitimi veren ilk resmi kuruluş olan ''Medresetü'l- Hattatin'' 1914 yılında İstanbul’da Babıali semtinde açıldı ve 1929 yılına kadar da faaliyet gösterdi. HATİCE HURİYE HANIM HATTI Sultan Abdülaziz devrinde yaşayan ve seçkin bir aileye mensup olduğu tahmin edilen Hatice Huriye Hanım’ın sülüs nesih hat ile yazdığı eserinde ''Besmele'' ve altında üç satırlık hadis metni vardır. SELMA HANIM HATTI Kazasker Mustafa İzzet Efendi’den icazet alan Selma Hanım’ın talik hat ile Türkçe olarak yazdığı 1881 tarihli hat yazısı bugün Türk Vakıf Hat Sanatları Müzesi’nde muhafaza ediliyor. EMİNE BEHÇET NAMIKA HATTI Sami ve Hafız Ahmet Fahri isimli hattatlardan icazet aldığı bilinen Emine Behçet Namıka’ın 33X35 cm. ebatlı, sülüs ve nesih hat ile yazılmış eserin boşluklarında ''rokoko'' bezemeler süslenmiş. NASİYE CARİYE HATTI Nasiye Cariye tarafından talik hat ile Farsça olarak yazılan ve Sultan II.Abdülhamid’e övgü sözcükleri içeren hat, bordo renkli zemine, dival tekniğinde işlenerek iki ayrı çerçeve içine 8 satır olarak yazılmıştır

Name-Surname and Title Dr. Zübeyde Cihan ÖZSAYINER

Adı-Soyadı ve Ünvanı Dr. Zübeyde Cihan ÖZSAYINER Presentation Title FEMALE CALLIGRAPHER OF THE OTTOMAN PERIOD Bildiri Başlığı Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Kadın Hattatlarımız Abstract ÖZET Girls of the Ottoman elite class learned the art of calligraphy, producing hilya, Islamic certificates, divans (collections of verse) and Qurans, especially in the Osmanlı'nın seçkin sınıfına mensup ailelerin kızları hat sanatını öğrendiler ve period that followed the Tanzimat or mid-19th century reforms. Until 1914 there özellikle Tanzimat sonrasında hilye, icazetname, divan ve Kur’an yazdılar. 1914 had been no official institution providing calligraphic instruction. Prior to the yılına kadar hat eğitimi veren resmi bir kuruluş yoktu. Hat dersleri, Meşrutiyetin promulgation of the 1908 Constitution, calligraphic lessons were given in the ilanından önce rüştiyelerde (ortaokul) ve 1911 yılında açılan kız idadisinin ''iptidai middle schools and then in primary classes at the Girls’ School opened in 1911. sınıflarında'' verilirdi. Hat eğitimi veren ilk resmi kuruluş olan ''Medresetü'l- The first official institution to offer calligraphic instruction was the Hattatin'' 1914 yılında İstanbul’da Babıali semtinde açıldı ve