projekt
GMINA GŁUBCZYCE
Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Głubczyce
Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego
Zał ącznik Nr 1 do uchwały Nr ……….. Rady Miejskiej w Głubczycach z dnia ………………. r. w sprawie uchwalenia studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Głubczyce, wraz z rysunkiem, stanowi ącym zał ącznik graficzny do niniejszej uchwały: - Nr 1A „Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego gminy Głubczyce STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
ZESPÓŁ AUTORSKI STUDIUM:
Główny Projektant mgr in ż. arch. Szymon Zabokrzecki (POIU Nr G-092/2002)
Zespół autorski: mgr in ż. Łukasz Szyma ński mgr in ż. Arkadiusz Świder mgr in ż. Katarzyna Deptuła in ż. Agnieszka Grabowska mgr in ż. Krzysztof Szlubowski
Opracowanie wykonano w:
BDK
BDK – Inplus Sp. z o.o. 10-686 Olsztyn ul. Wilczy ńskiego 25E/215 [email protected] www.inplus.pl
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 2
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE SPIS TRE ŚCI Wst ęp ______6 Zawarto ść studium ______8 Ogólna charakterystyka gminy ______9 1 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO, W TYM STANU ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKO ŚCI I JAKO ŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO ______11 1.1 Struktura przyrodnicza oraz stan i funkcjonowanie środowiska naturalnego gminy ______11 1.1.1 Poło żenie ______11 1.1.2 Budowa geologiczna ______11 1.1.3 Rze źba terenu ______12 1.1.4 Wody powierzchniowe ______14 1.1.5 Klimat ______16 1.1.6 Gleby ______17 1.1.7 Flora ______18 1.1.8 Fauna ______20 1.2 Zasoby i walory przyrodnicze oraz ich ochrona ______21 1.2.1 Obszary i obiekty obj ęte prawnymi formami ochrony przyrody ______21 1.2.1.1 Obszary Chronionego Krajobrazu ______21 1.2.1.2 Natura 2000 – Góry Opawskie ______22 1.2.1.3 Pomniki przyrody ______23 1.3 Korytarze ekologiczne ______24 1.4 Rolnicza przestrze ń produkcyjna ______25 1.5 Le śna przestrze ń produkcyjna ______27 2 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓ Ż KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH ______28 2.1 Udokumentowane zło ża kopalin ______28 2.2 Wody podziemne ______29 3 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH (W TYM WYST ĘPOWANIA TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH) ______30 4 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGRO ŻEŃ GEOLOGICZNYCH ______35 5 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WARUNKÓW I JAKO ŚCI ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA ______35 5.1 Statystyka ludno ści. ______36 5.1.1 Struktura wieku i płci. ______41 5.1.2 Poziom wykształcenia ludno ści. ______48
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 3
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
5.1.3 Sie ć osadnicza. ______49 5.2 Zatrudnienie. ______51 5.2.1 Bezrobocie. ______53 5.3 Mieszkalnictwo. ______57 5.4 Usługi publiczne. ______59 5.4.1 Placówki samorz ądowe w zakresie o światy. ______59 5.4.2 Opieka zdrowotna. ______64 5.4.3 Placówki upowszechniania kultury. ______66 6 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU PRAWNEGO GRUNTÓW ______68 7 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ ______70 7.1 Rys historyczny ______70 7.2 Rejestr zabytków województwa opolskiego ______73 7.3 Gminna ewidencja zabytków ______80 7.4 Stanowiska archeologiczne ______105 7.5 Strefy ochrony konserwatorskiej ______157 8 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z ZAGRO ŻENIA BEZPIECZE ŃSTWA LUDNO ŚCI I JEJ MIENIA ______158 8.1 Zagro żenia naturalne ______158 8.2 Zagro żenia antropogeniczne ______159 9 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU SYSTEMU KOMUNIKACJI I INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ______160 9.1 Gminny system komunikacyjny ______160 9.1.1 Drogi krajowe ______160 9.1.2 Drogi wojewódzkie ______162 9.1.3 Drogi powiatowe ______162 9.1.4 Drogi gminne ______163 9.1.5 Zaplecze komunikacji kołowej ______166 9.1.6 Sie ć kolejowa i jej zaplecze ______167 9.1.7 Transport zbiorowy ______168 9.1.8 Szlaki rowerowe ______168 9.2 Infrastruktura techniczna ______169 9.2.1 System zaopatrzenia w wod ę ______169 9.2.2 Kanalizacja sanitarna i deszczowa ______172 9.2.3 Gospodarka odpadami ______176 9.2.4 System elektroenergetyczny ______178 9.2.5 Ciepłownictwo ______178 9.2.6 Gazownictwo ______180 9.2.7 Telekomunikacja ______180
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 4
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
10 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU ORAZ ZE STANU ŁADU PRZESTRZENNEGO I WYMOGÓW JEGO OCHRONY ______182 10.1 Gmina Głubczyce na tle systemu osadniczego województwa ______182 10.2 Gmina Głubczyce w planie zagospodarowania przestrzennego województwa opolskiego _184 10.3 Sytuacja planistyczna na terenie gminy ______187 10.4 Struktura przestrzenna gminy ______193 10.5 Bilans terenów – dotychczasowe przeznaczenie terenów ______200 10.6 Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony _____201 11 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z POTRZEB I MO ŻLIWO ŚCI ROZWOJU GMINY 202 12 UWARUNKOWANIA SŁU ŻĄ CE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH ______204 13 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYMAGA Ń OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ ______205 SPIS OBRAZÓW: ______206 SPIS RYSUNKÓW: ______206 SPIS WYKRESÓW: ______206 SPIS TABEL: ______207
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 5
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
Wst ęp Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Głubczyce jest dokumentem planistycznym sporz ądzonym dla obszaru całej gminy, wykonanym zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Studium okre śla polityk ę przestrzenn ą gminy, w tym lokalne zasady zagospodarowania przestrzennego, a zawarto ść jest zgodna z zakresem przedmiotowym wskazanym w art. 10 ust. 1 i 2 powołanej ustawy oraz Rozporz ądzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Prace nad studium prowadzono na podstawie Uchwały z dnia 25 czerwca 2009 r. Nr XXXIII/298/09 Rady Miejskiej w Głubczycach, w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzenia zmiany „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Głubczyce”. Podstawowym celem studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy w my śl przepisów ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jest okre ślenie polityki przestrzennej miasta, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego. W szczególno ści w studium uwzgl ędniono uwarunkowania wynikaj ące z (art. 10 ust.1): − dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu; − stanu ładu przestrzennego, wymogów jego ochrony; − stanu środowiska, w tym stanu rolniczej przestrzeni produkcyjnej, wielko ści jako ści zasobów wodnych oraz wymogów ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu kulturowego; − stanu dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; − warunków i jako ści życia mieszka ńców, w tym ochrony ich zdrowia; − zagro żenia bezpiecze ństwa ludno ści i jej mienia; − potrzeby i mo żliwo ści rozwoju gminy; − stanu prawnego gruntów; − wyst ępowanie obiektów i terenów chronionych na podstawie przepisów odr ębnych; − wyst ępowanie obszarów naturalnych zagro żeń geologicznych; − wyst ępowanie udokumentowanych złó ż kopalin oraz zasobów wód podziemnych; − wyst ępowania terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odr ębnych; − stanu systemów komunikacji infrastruktury technicznej, w tym stopnia uporz ądkowania gospodarki wodno – ściekowej, energetycznej oraz gospodarki odpadami; − zada ń słu żą cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych; − wymaga ń dotycz ących ochrony przeciwpowodziowej.
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 6
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
Analiza uwarunkowa ń w obszarach przedstawionych powy żej, wraz z analiz ą wniosków organów, urz ędu gminy i osób fizycznych stanowiły podstaw ę do formułowania kierunków zagospodarowania przestrzennego. W zakresie kierunków zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy, w studium okre ślono w szczególno ści: − kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów; − kierunki i wska źniki dotycz ące zagospodarowania oraz u żytkowania terenów, w tym tereny wył ączone spod zabudowy; − obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, − krajobrazu kulturowego i uzdrowisk; − obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej; − kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej; − obszary, na których rozmieszone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym; − obszary, na których rozmieszczone b ędą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa i ustaleniami programów, o których mowa art.48 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym; − obszary, dla których obowi ązkowe jest sporz ądzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odr ębnych, w tym obszary wymagaj ące przeprowadzenia scale ń podziałów nieruchomo ści, tak że obszary rozmieszczenia obiektów handlowych powierzchni sprzeda ży powy żej 2000 m 2 oraz obszary przestrzeni publicznej; − obszary, dla których gmina zamierza sporz ądzi ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w tym obszary wymagaj ące zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych na cele nierolnicze i niele śne; − kierunki i zasady kształtowania rolniczej i le śnej przestrzeni produkcyjnej; − obszary szczególnego zagro żenia powodzią oraz obszary osuwania si ę mas ziemnych; − obiekty lub obszary, dla których wyznacza si ę w zło żu kopaliny filar ochronny; − obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowi ązuj ące na nich ograniczenia prowadzenia działalno ści gospodarczej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. Nr 41, poz. 412 oraz z 2002 r. Nr 113, poz. 984 i nr 153, poz. 1271); − obszary wymagaj ące przekształce ń i rehabilitacji; − granice terenów zamkni ętych i ich stref ochronnych;
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 7
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
− inne obszary problemowe, w zale żno ści od uwarunkowa ń i potrzeb zagospodarowania wyst ępuj ących w gminie.
Zawarto ść studium Na studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Głubczyce składaj ą si ę nast ępuj ące elementy: • Uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, będące diagnoz ą stanu istniej ącego, stanowi ące zał ącznik nr 1 do Uchwały wraz z zał ącznikiem graficznymi nr 1A. • Kierunki zagospodarowania przestrzennego, okre ślaj ące podstawowe cele i zadania słu żą ce kształtowaniu polityki przestrzennej gminy, stanowi ące zał ącznik nr 2 do Uchwały wraz z zał ącznikiem graficznymi nr 2A. • Uzasadnienie przyj ętych rozwi ąza ń oraz synteza ustale ń projektu studium, stanowi ąca zał ącznik nr 3 do Uchwały.
Zał ączniki graficzne niniejszego studium, dla ułatwienia odbioru i uczytelnienia, zostały podzielone na 9 sekcji, które przedstawiaj ą obszar obj ęty zmian ą studium (obszar całej gminy). Dodatkowo została wydzielona sekcja 10, która przedstawia oznaczenia (legend ę) użyte na rysunku studium.
Ponadto, cz ęść tekstowa studium została dodatkowo zilustrowana rysunkami (spis rysunków zamieszczony na ko ńcu opracowania), które stanowi ą integralne cz ęś ci tekstu studium, a dodane zostały dla pełniejszego zobrazowania ustale ń cz ęś ci tekstowej. Rysunki, które stanowi ą integralne cz ęś ci Uwarunkowa ń zagospodarowania przestrzennego w nazwie opatrzone zostały liter ą „U”, natomiast te, które s ą integralnymi cz ęś ciami Kierunków zagospodarowania przestrzennego – liter ą „K”.
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 8
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE Ogólna charakterystyka gminy Gmina miejsko – wiejska Głubczyce poło żona jest w południowo - zachodniej cz ęś ci Polski, na terenie województwa opolskiego, w powiecie głubczyckim. Od południa s ąsiaduje z gmin ą Branice, od wschodu z gminami Baborów i Pawłowiczki, a od północy z gmin ą Głogówek. Od zachodu na długo ści około 43 km granica gminy pokrywa si ę z granic ą pa ństwa z Republik ą Czesk ą. Według danych GUS z 2009 roku powierzchnia gminy wynosi 29 434 ha, co stanowi prawie 44% powierzchni powiatu głubczyckiego i jednocze śnie kwalifikuje ją jako najwi ększ ą gmin ę w województwie. W skład gminy wchodz ą 44 sołectwa: Bernacice, Bernacice Górne, Biernatów, Bogdanowice, Braciszów, Chomi ąż a, Chróstno, Ciermięcice, Debrzyca, Dobieszów, Gadzowice, Głubczyce-Sady, Gołuszowice, Grobniki, Kietlice, Klisino, Krasne Pole, Królowe, Krzy żowice, Kwiatoniów, Lenarcice, Lisi ęcice, Lwowiany, Mokre, Mokre - Kolonia, Nowa Wie ś Głubczycka, Nowe Gołuszowice, Nowe Sady, Nowy Ro żnów, Opawica, Pielgrzymów, Pietrowice, Pomorzowice, Pomorzowiczki, Radynia, Równe, Sławoszów, Ściborzyce Małe, Tarnkowa, Widok, Zawiszyce, Zopowy, Zopowy Osiedle oraz Zubrzyce. Głównym o środkiem jest miasto Głubczyce o powierzchni
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 9
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
1 254 ha (wg danych GUS z 2009r). Liczba ludno ści w 2009 roku (dane GUS) w gminie wynosiła 23 922 osoby, co stanowi 48,4% ludno ści powiatu i 2,32% ludno ści województwa. W samym mie ście Głubczyce zamieszkuje 13 301 osób, co stanowi 55,6% mieszka ńców gminy. Głównym szlakiem komunikacyjnym gminy Głubczyce jest droga krajowa nr 38 o znaczeniu regionalnym relacji granica pa ństwa – Pietrowice – Głubczyce – Kędzierzyn Ko źle. Uzupełniaj ą j ą dwie drogi wojewódzkie: nr 416 relacji Krapkowice - Głogówek - Głubczyce – Kietrz – Racibórz oraz nr 417 relacji Laskowice – Klisino – Szonów – Szczyty – Racibórz. Dodatkowo przez gmin ę przebiegaj ą linie kolejowe: nr 177 relacji Racibórz - Głubczyce oraz nr 294 Głubczyce – Racławice Śląskie. Od w ęzłów autostrady A4 relacji Drezno-Berlin-Zgorzelec-Wrocław-Opole-Gliwice- Katowice-Kraków-Rzeszów-Medyka-Kijów miasto oddalone jest o około 35 km (w ęzły: "Gogolin", "D ąbrówka") i 40 km (alternatywne w ęzły; "Olszowa", "Nogowczyce"). Gmina Głubczyce ma charakter rolniczy. Rozwojowi rolnictwa sprzyjaj ą zarówno bardzo dobre gleby (gleby klasy I-III stanowi ą 74% ogólnej powierzchni gruntów ornych) jak i odpowiedni klimat. Powierzchnia u żytków rolnych w gminie wynosi 23 451 ha, co stanowi 40,9% powierzchni u żytków rolnych powiatu. Dodatkowo miejscow ą gospodark ę tworz ą przede wszystkim zakłady bran ży spo żywczej, metalowej i kosmetyczno – farmaceutycznej. Główne walory wpływaj ące na rozwój turystyki to m.in. liczne zabytki z różnych epok, ponadto cz ęść gminy to obszar chronionego krajobrazu w rejonie Mokre - Lewice, obejmuj ący fragment Gór Opawskich oraz obszar chronionego krajobrazu Las Głubczycki poło żony na północ od miasta, obejmuj ący cz ęść zlewni Straduni wraz z licznymi w ąwozami i parowami. Dodatkowo w Głubczycach istnieje mo żliwo ść korzystania z basenu kąpielowego, który znajduje si ę ok. 500 m od dworca PKS. Do rozwoju turystyki przyczynia si ę również w znacznej mierze usytuowanie gminy Głubczyce przy granicy z Republik ą Czesk ą, co sprawia, że obszar gminy jest miejscem ch ętnie odwiedzanym przez turystów podró żuj ących do Czech.
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 10
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
1 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO, W TYM STANU ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ, WIELKO ŚCI I JAKO ŚCI ZASOBÓW WODNYCH ORAZ WYMOGÓW OCHRONY ŚRODOWISKA, PRZYRODY I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO 1.1 Struktura przyrodnicza oraz stan i funkcjonowanie środowiska naturalnego gminy 1.1.1 Poło żenie Gmina Głubczyce jest gmin ą miejsko – wiejsk ą poło żon ą w południowej cz ęś ci województwa opolskiego, w powiecie głubczyckim. Według regionalizacji fizyczno- geograficznej Polski (Kondracki J., 1994) miasto i gmina Głubczyce poło żona jest w nast ępuj ących jednostkach: • Megaregion: Pozaalpejska Europa Środkowa (3), • Prowincja: Ni ż Środkowoeuropejski (31), Masyw Czeski (33), • Podprowincja: Niziny Środkowopolskie (318), Sudety z Przedgórzem Sudeckim (332), • Makroregion: Nizina Śląska (318.5), Sudety Wschodnie (332.6), • Mezoregion: Płaskowy ż Głubczycki (318.58), Góry Opawskie (332.63). Gmina Głubczyce le ży na obszarze dwóch prowincji - Masywu Czeskiego i Ni żu Środkowoeuropejskiego (przewa żaj ąca cz ęść ). Granica pomi ędzy nimi przebiega w zachodniej cz ęś ci gminy.
1.1.2 Budowa geologiczna Gmina Głubczyce zlokalizowana jest w zasi ęgu dwóch du żych geologicznych jednostek tektonicznych, a mianowicie: Metamorfiku Sudetów Wschodnich oraz cz ęś ciowo Depresji Śląsko-Opolskiej. W cz ęś ci Metamorfiku Sudetów Wschodnich wyst ępuj ą karbo ńskie skały osadowe, sfałdowane, niezmetamorfizowane, zaliczane do facji kulmowej. Buduj ą one gł ębokie podło że geologiczne gminy, odsłaniaj ąc si ę na powierzchni w zwartym obszarze w południowo-zachodniej cz ęś ci gminy, na terenach Gór Opawskich. Mi ędzy Zawiszycami a Lisi ęcicami, na prawobrze żnych zboczach doliny Straduni, odsłania si ę kompleks warstw morawickich. Młodsze stratygraficznie warstwy karbońskie reprezentowane s ą przez warstwy hradeckie i kyjowickie. W obr ębie gminy warstwy hradeckie i kyjowickie wyst ępuj ą w podło żu praktycznie na całej powierzchni gminy. Warstwy hradeckie osi ągaj ą mi ąż szo ść do 500m, natomiast mi ąż szo ść warstw kyjowickich mo że dochodzi ć do 800m. Oprócz Gór Opawskich,
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 11
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE naturalne odsłoni ęcia karbonu wyst ępuj ą na kraw ędziach dolinnych, najliczniej w dolinie Straduni, Opawicy, Psiny, Troi i Złotnika. Stwierdzono je równie ż w nieczynnych kamieniołomach koło Gołuszowic. Skały w ęglanowe tworz ą dzi ś rozległ ą jednostk ę strukturaln ą – Depresj ę Śląsko-Opolsk ą, rozci ągaj ącą si ę na północ od gminy. Południowa strefa Depresji zaznacza si ę na terenie gminy Głubczyce jedynie w jej północno-wschodniej cz ęś ci. Inn ą form ą wyst ępowania na terenie gminy s ą utwory kredowe, w niewielkiej ilo ści zalegaj ą na skałach karbo ńskich. Czwartorz ęd, na obszarze gminy, zaznaczył si ę wkraczaniem i regresj ą lądolodu. Na całym obszarze gminy powszechnie wyst ępuj ą plejstoce ńskie piaski i żwiry wodnolodowcowe lub gliny zwałowe, pochodz ące ze zlodowacenia południowopolskiego i środkowopolskiego. Mi ąż szo ść utworów polodowcowych waha si ę od 15 do 20 m. W pó źniejszym okresie czwartorz ędu (po ust ąpieniu lodowców), tak że w holocenie, nast ąpił etap formowania si ę współczesnych dolin. Równie ż w tym czasie zbocza wysoczyzn i dna suchych dolin zostały wypełnione glinami deluwialnymi, stanowi ącymi materiał denudacyjny, którego mi ąż szo ść mo że dochodzi ć do kilku metrów. Aktualnie pokrywa geologiczna składa si ę głównie z mało odpornych na erozj ę utworów lessowych. Taka budowa geologiczna w poł ączeniu z czynnikami antropogenicznymi (wylesianie znacznych obszarów Płaskowy żu Głubczyckiego, intensywnie prowadzona gospodarka rolna), powoduje ryzyko intensyfikacji zjawisk erozji wodnej i wietrznej.
1.1.3 Rze źba terenu Powierzchnia gminy Głubczyce ukształtowana jest na granicy du żych jednostek strukturalnych: Masywu czeskiego i Nizin Środkowoeuropejskich. Masyw Czeski jest reprezentowany przez fragment mezoregionu Góry Opawskie wchodz ącego w skład makroregionu Sudety Wschodnie, natomiast w skład Nizin Środkowoeuropejskich wchodzi makroregion Nizina Śląska, która z kolei reprezentowana jest przez mezoregion Płaskowy ż Głubczycki. Wi ększo ść obszaru gminy Głubczyce znajduje si ę w obr ębie Płaskowy żu Głubczyckiego, który charakteryzuje si ę płask ą powierzchni ą, łagodnie nachylon ą ku południowemu wschodowi. Cały obszar płaskowy żu porozcinany jest sieci ą ró żnej wielko ści dolin rzecznych i w wi ększo ści pokryty jest utworami lessowymi. W niektórych częś ciach płaskowy żu wyra źnie zaznaczaj ą si ę (głównie na zboczach dolin) osta ńcowe formy osadów starszych. Rze źba Płaskowy żu Głubczyckiego bardzo silnie nawi ązuje do powstałego w wyniku działalno ści tektonicznej podło ża podczwartorz ędowego. Obejmuje cz ęść gminy zlokalizowan ą na wschód i północ od pasa wychodni podło ża podczwartorz ędowego Gór Opawskich. Charakterystyczne dla tego terenu jest występowanie zró żnicowanej w formach
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 12
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE rze źby szeroko pagórkowatej i falistej powi ązanej z gł ęboko rozcinaj ącymi podło że dolinkami rzek. Obszar płaskowy żu w granicach gminy wznosi si ę na wysoko ść od ok. 220 w cz ęś ci północnej do 320 m n.p.m. w cz ęś ci południowej. Najwy ższa koncentracja wzniesie ń dolnokarbo ńskich wyst ępuje mi ędzy Radyni ą, Pielgrzymowem i Dobieszowem, gdzie wysoko ści dochodz ą maksymalnie do 476 m n.p.m. Zró żnicowanie wysoko ści wzgl ędnych jest tu jak na warunki panuj ące na Płaskowy żu bardzo du że i waha si ę w granicach od ok. 220 m n.p.m. w cz ęś ci północnej poprzez 240-280 m n.p.m., w cz ęś ci wschodniej i centralnej, do 320 na przedpolu Gór Opawskich. W południowo – zachodniej cz ęś ci gminy, poni żej doliny rzeki Troi, rozci ąga si ę fragment mezoregionu Gór Opawskich. Na obszarze tym wyst ępuj ą silnie denudowane wzniesienia o wzgl ędnej wysoko ści do 150 m. W wi ększo ści obszar ten zbudowany jest z utworów fliszu dolnokarbo ńskiego i ma wysoko ść do 500 m n.p.m. Najwi ększe zag ęszczenie wzniesie ń zaobserwowa ć mo żna mi ędzy Radyni ą, Pielgrzymowem i Dobieszowem. Pod wzgl ędem genezy form rze źby w geomorfologii gminy wyst ępuj ą 4 rodzaje struktur morfologicznych: • erozyjne dolinne – obejmuj ą nawi ązuj ące do tektonicznych obni żeń podło ża trzeciorz ędowego, wyci ęte w osadach polodowcowych i lessach rynny Troi, Straduni, Osobłogi, Opawicy, Psiny, Złotnika oraz dolinki ich dopływów. Struktury dolinne najwi ększe znaczenie maj ą w rze źbie północnej i wschodniej cz ęś ci gminy. Formy rze źby zwi ązane z dolinami to: − rozległe obni żenia dolinne, − wąwozy i suche dolinki erozyjne, − płaskie holoce ńskie terasy zalewowe − kraw ędzie denudacyjne dolin rzek, − koryta rzek, − namuliska. • polodowcowe – obejmuj ą obszary zrówna ń i wzniesie ń polodowcowych stadiału maksymalnego zlodowacenia środkowopolskiego. Formy rze źby zwi ązane ze strukturami polodowcowymi to: − wzniesienia i erozyjne odsłoni ęcia glin zwałowych, − erozyjne odsłoni ęcia wodnolodowcowe. • eoliczne – obejmuj ą obszary wyst ępowania procesów akumulacji lessów. Powstawały one w kilku okresach lessotwórczych, z których ostatni przypada na zlodowacenia bałtyckie. W okresach tych na terenach na południe od czoła lodowca panowała wieczna zmarzlina. Charakterystyczne dla tego okresu silne wiatry i burze polarne wywiewały z zamarzni ętej
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 13
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
powierzchni pyłowy materiał i przenosiły go na niejednokrotnie znaczn ą odległo ść . Formy eoliczne rze źby na terenie gminy to: − pokrywy lessowe, − gł ębokie i silnie rozgał ęzione parowy, − płytkie parowy, − formy reprezentuj ące wszystkie stadia rozwojowe w ąwozów, intensywnie modelowane współcze śnie. • osta ńców denudacyjnych – obejmuj ą wyra źnie zaznaczone w krajobrazie wzniesienia wychodni starszych utworów, które oparły si ę procesom denudacji oraz odsłoni ęcia tych utworów na zboczach dolin: − wzgórza Gór Opawskich, − obni żenia, − erozyjne odsłoni ęcia karbonu w dolinach rzecznych na pokrytym lessami płaskowy żu, − osta ńce wulkaniczne. Wa żnym aspektem dotycz ącym charakteru rze źby terenu na terenie gminy Głubczyce s ą silne procesy erozyjne (zarówno erozji wodnej jak i wietrznej). Procesy te w głównej mierze zachodz ą na obszarach pokrytych utworami lessowymi. Na intensyfikacj ę tych procesów szczególnie nara żone s ą zbocza dolin o wi ększych spadkach (8-10%), a uzale żnione jest to od siły i ilo ści opadów atmosferycznych, a tak że od braku pokrywy ro ślinnej na terenach upraw rolnych w okresach pozawegetacyjnych.
1.1.4 Wody powierzchniowe W zakresie wód płyn ących system wód powierzchniowych gminy Głubczyce obejmuje: • dwie du że regionalne rzeki: Osobłog ę (6,5 km odcinek rzeki na terenie gminy) i Opawic ę (10 km odcinek stanowi ący zachodni ą granic ę gminy oraz jednocze śnie granic ę Polski z Republik ą Czesk ą), • pocz ątkowe odcinki innych du żych rzek: Straduni (długo ść 12,4 km w granicach gminy), Psiny (długo ść 12 km w granicach gminy) i Troi (długo ść 10 km w granicach gminy). Obszar gminy nale ży do zlewni Odry, w obr ębie której wyró żnia si ę cztery zlewnie podrz ędne: Osobłogi, Straduni, Psiny i Opawy. Dorzecze Opawy charakteryzuje si ę wyst ępowaniem jednego głównego cieku Opawicy oraz licznych małych dopływów. Dorzecze Psiny zajmuje wi ększ ą cz ęść gminy i obejmuje zlewnie rzeki Troi oraz Psiny ze Złotnikiem, natomiast dorzecze Straduni obejmuje dwa główne cieki Straduni ę i Gnojnik wraz z dopływami.
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 14
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
Rzeki wyst ępuj ące na terenie gminy nale żą do rzek o re żimie niwalno – fluwialnym, który charakteryzuje si ę bardzo wysok ą amplitud ą miedzy wezbraniami a ni żówkami. Nawet niewielkie cieki wodne przy obfitych opadach mog ą sta ć si ę powa żnym zagro żeniem powodziowym. Sytuacja ta jest o tyle problemowa, i ż wi ększo ść miejscowo ści (co jest charakterystyczne dla obszaru całego Płaskowy żu Głubczyckiego) le ży w obr ębie dolin rzecznych, a dodatkowo zlewnie wi ększo ści rzek zostały silnie wylesione, co pot ęguje ryzyko podtopie ń. Gmina Głubczyce charakteryzuje si ę znacznym zró żnicowaniem g ęsto ści sieci rzecznej. Najwi ększ ą g ęsto ści ą cechuj ą si ę tereny w obni żeniu Opawicy i Osobłogi, które obejmuj ą dno dolin rzek, a tak że wpływaj ące do nich od strony północnej i południowej krótkie dopływy. Znacznie mniejsza g ęsto ść sieci rzecznej wyst ępuje na obszarze pocz ątkowego biegu rzek Psiny i Straduni, znajduj ącym si ę na północ oraz na zachód od Głubczyc. Jej warto ść wynosi tu od 0,5 do 0,75 km/km 2. Do najwa żniejszych rzek na terenie gminy nale żą : • Rzeka Osobłoga – stanowi lewy dopływ Odry II rz ędu. Powierzchnia jej zlewni wynosi 758 km 2 i przepływa na terenie gminy w km 24,3 – 30,8. Na terenie gminy Głubczyce Osobłoga jest rzek ą nizinn ą o przepływie Q=0,36 m 3/s, co kwalifikuje j ą jako rzek ę o najwi ększym przepływie na terenie gminy. • Rzeka Opawica – rzeka o charakterze typowo górskim. Na terenie gminy (km 3,4 – 13,5) stanowi ona granic ę pa ństwa z Republik ą Czesk ą. Powierzchnia zlewni Opawicy wynosi ok. 240 km 2, a jej przepływ Q=0,28 m 3/s. • Rzeka Stradunia – jest lewostronnym dopływem Odry III rz ędu. Na terenie gminy Głubczyce znajduje si ę 12,4 km pocz ątkowego fragmentu rzeki. Przepływ Straduni wynosi Q=0,032 m 3/s. • Rzeka Psina - jest lewostronnym dopływem Odry III rz ędu, który ma swoje źródła na terenie gminy Głubczyce (okolice wsi Równe). Przepływ wynosi Q=0,050 m 3/s. • Rzeka Troja – rzeka, która równie ż ma swoje źródła na terenie gminy. Jej przepływ wynosi Q=0,042 m 3/s, a powierzchnia zlewni w przekroju uj ściowym wynosi 36,6 km 2. System hydrologiczny gminy charakteryzuje si ę wyst ępowaniem licznych suchych dolin erozyjnych, niegdy ś aktywnie uczestnicz ących w odwadnianiu terenu, obecnie poro śni ętych ro ślinno ści ą drzewiast ą, krzewiast ą oraz murawow ą, co spowodowało unieruchomienie spływów powierzchniowych wód. Okresowa aktywno ść dolin mo że by ć obserwowana w przypadku wyst ępowania du żej ilo ści opadów. Gmina odznacza si ę niewielk ą ilo ści ą du żych zbiorników wodnych i znaczn ą liczb ą małych stawów. Stawy te wyst ępuj ą najliczniej w okolicach Głubczyc (Głubczyce - Sady), Le śniczówki, doliny Straduni, przy drodze Lisi ęcice – Królowe i przy Le śniczówce Ściborzyce Małe. Dodatkowo mo żna tu spotka ć poeksploatacyjne zbiorniki wodne znajduj ące si ę
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 15
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE w licznych kamieniołomach, wyrobiskach kruszywa naturalnego oraz w wyrobiskach surowców ilastych w Głubczycach.
Dla poprawy ochrony przeciwpowodziowej oraz dla wzmocnienia zdolno ści retencyjnych terenu wybudowany został zbiornik Włodzienin. Budowa przeciwpowodziowego zbiornika retencyjnego Włodzienin przeprowadzona została w korycie rzeki Troi, w której przy wi ększych opadach deszczu b ądź nagłych roztopach, nast ępuje gwałtowny przybór wód w korycie. Jego głównym zadaniem b ędzie ochrona od powodzi terenów poło żonych w dolinie rzeki Troi poni żej zbiornika. Po wybudowaniu zbiornika nast ąpiła redukcja fali powodziowej - co najmniej o 25% i przesuni ęcie kulminacji fali o 16 godzin, co zwi ększyło bezpiecze ństwo przeciwpowodziowe gmin Branice i Kietrz. Wa żną funkcj ą jak ą pełni zbiornik jest równie ż funkcja rekreacyjna dla mieszka ńców okolicznych terenów. W przypadku zbiornika Włodzienin ogromnym mankamentem jest brak istnienia systemów kanalizacji zbiorczej na otaczaj ących go terenach, co powoduje bardzo du ży spływ zanieczyszcze ń i sukcesywn ą degradacj ę zbiornika.
1.1.5 Klimat Warunki klimatyczne w gminie Głubczyce ró żni ą si ę od klimatu wyst ępuj ącego w pozostałej cz ęś ci województwa opolskiego. S ą one mniej korzystne ni ż średnio w regionie. Przejawia si ę to wi ększymi amplitudami temperatur, ni ższymi temperaturami w okresie letnim, pó źniejszym okresem nadej ścia wiosny i lata, skróconym sezonem wegetacyjnym, ni ższym promieniowaniem i usłonecznieniem, grubsz ą pokryw ą śniegow ą i dłu ższym okresem jej wyst ępowania. Bardzo istotny wpływ na klimat ma lokalizacja gminy, poniewa ż jest ona poło żona w obr ębie Płaskowy żu Głubczyckiego i u podnó ża gór. Generalnie mo żna stwierdzi ć, i ż gmina zlokalizowana jest w rejonie przenikania si ę klimatycznych elementów chłodniejszych z obszarów górskich (Sudety) od strony południowej i zachodniej oraz cieplejszych przemieszczaj ących si ę wzdłu ż doliny Odry i poprzez obni żenie Bramy Morawskiej. Wyra źnie na terenie gminy wyodr ębniaj ą si ę dwa podobszary o odmiennych warunkach klimatycznych: • Podobszar południowo-zachodni obejmuje tereny Gór Opawskich i charakteryzuje si ę ostrzejszymi warunkami klimatycznymi. • Podobszar północno-zachodni i zachodni zlokalizowany w zasi ęgu Płaskowy żu Głubczyckiego charakteryzuj ący si ę klimatem nieco łagodniejszym.
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 16
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
Średnia roczna temperatura powietrza na terenie analizowanego obszaru wynosi 7,5 oC, co stanowi warto ść ni ższ ą ni ż średnia temperatura powietrza na obszarze środkowej Opolszczyzny. Najzimniejszym miesi ącem jest stycze ń ( średnio -2,5 oC), a najcieplejszym lipiec ( średnio 17 – 17,5 oC) i niekiedy sierpie ń. Roczna suma usłonecznienia faktycznego wynosi do 1400 godzin. Ze wzgl ędu na wysokie poło żenie gminy nad poziomem morza, jej obszar charakteryzuje si ę chłodniejszym latem ni ż tereny Płaskowy żu Głubczyckiego bardziej wysuni ęte na północ. Rozpatruj ąc rozkład temperatur na terenie gminy, zauwa żyć mo żna, i ż jej południowo – zachodnia (obszary górskie) cze ść ró żni si ę od pozostałych fragmentów gminy. Średnia roczna temperatura, a tak że średnia temperatura poszczególnych miesi ęcy, w południowo – zachodnich partiach gminy ró żni si ę o ok. 0,5 – 1,0 oC od pozostałej cz ęś ci. Z poło żeniem gminy nad poziomem morza zwi ązane jest równie ż przesuni ęcie termicznych pór roku (kilka dni pó źniej w przypadku wiosny i lata oraz kilka dni wcze śniej jesieni ą i zim ą). Gmina Głubczyce nale ży do obszarów charakteryzuj ących si ę do ść nisk ą sum ą opadów. W ci ągu roku ilo ść opadów wynosi ok. 650 mm. Wielko ść ta wzrasta do 700 mm w południowo – zachodnich kra ńcach gminy. Najwy ższa suma opadów przypada na lipiec i wynosi 100 – 120 mm na północy gminy, a na południu ok. 80 – 100 mm. Miesi ącem o najmniejszej ilo ści opadów jest stycze ń (ok. 30 mm). Na półrocze ciepłe przypada ok. 60% opadów, które wynosz ą 400 – 450 mm. Zaobserwowa ć mo żna ok. 160 – 165 dni z opadami, z czego ok. 15 z opadami ulewnymi. Suma opadów w półroczu chłodnym wynosi 200 - 250 mm. Na obszarze gminy nie wyst ępuj ą wi ększe ró żnice w wilgotno ści wzgl ędnej powietrza. Średnia roczna wilgotno ść wynosi 78 – 80%. Zwi ązane z wilgotno ści ą wyst ępowanie mgieł, najwyra źniej uwidacznia si ę w miesi ącach jesiennych, zimowych i wczesnowiosennych. Ich pojawianie si ę ści śle zwi ązane jest z lokalnymi uwarunkowaniami ukształtowania terenu, ze wskazaniem na najcz ęstsze pojawianie si ę ich na obszarach dolin rzecznych. Na terenie gminy przewa żaj ą wiatry południowe i w mniejszej ilo ści wiatry zachodnie. W półroczu letnim wzrasta znaczenie wiatrów północnych. Średnia pr ędko ść wiatrów, mierzona na wysoko ści 10 m nad poziomem terenu, wynosi 2,5 m/s. Wiatry południowe stanowi ą 15% wiatrów, wiatry północne 12%, natomiast wiatry z zachodu 10%. Okres ciszy wynosi średnio 32,4%.
1.1.6 Gleby Tereny gminy Głubczyce charakteryzuj ą si ę wysok ą bonitacj ą gruntów. Przewa żaj ą gleby bardzo dobre i dobre (głównie pszenno-buraczane). W gminie, podobnie jak w powiecie głubczyckim dominuj ą głównie gleby klasy I do IV, dzi ęki temu najwi ększ ą powierzchni ę zajmuje uprawa zbó ż z dominuj ącą przewag ą pszenicy. Na nast ępnych
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 17
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE miejscach znajduj ą si ę mieszanki zbo żowe, żyto i pszen żyto ozime, owies oraz ro śliny okopowe. Na obszarze gminy Głubczyce gleby odznaczaj ą si ę wysok ą warto ści ą dla produkcji rolnej. Wynika to z wysokiej jako ści produkcyjnej gleb, które powstały w głównej mierze ze skały macierzystej, jak ą jest less. Ponadto dla gminy charakterystyczne jest równie ż, i ż w obr ębie wysoczyzn przewa ża u żytkowanie orne, natomiast w zasi ęgu dolin rzecznych u żytkowanie orne współwyst ępuje z zagospodarowaniem gleb w charakterze u żytków zielonych. Najwi ększe powierzchniowo obszary, obj ęte przede wszystkim rolniczym sposobem zagospodarowania, zajmuj ą nast ępuj ące typy gleb: • Gleby brunatne - zajmuj ą w gminie najwi ększe obszarowo powierzchnie, głównie w obrębie zboczy wysoczyzny, cz ęsto równie ż w rejonie ich kulminacji. Dominuj ącym gatunkiem gleby s ą lessy i utwory lessowate ilaste. Mo żna przyj ąć , i ż znaczna wi ększo ść obecnych gleb brunatnych powstała w wyniku procesu brunatnienia i ługowania gleb pierwotnie wyst ępuj ących jako czarnoziemy. • Czarnoziemy zdegradowane oraz czarnoziemy deluwialne - są glebami wytworzonymi z lessów. Aktualnie zasi ęgi wyst ępowania czarnoziemów ulegaj ą zmniejszaniu w skutek erozji i degradacji, głównie z uwagi na jednostronne u żytkowanie w postaci gruntów ornych. Czarnoziemy zdegradowane na terenie gminy wyst ępuj ą najcz ęś ciej na eksponowanych fragmentach Płaskowy żu Głubczyckiego, w zasi ęgu wyst ępowania lessów. • Gleby pseudobielicowe - pod wzgl ędem obszarowym s ą trzecim najcz ęś ciej występuj ącym typem gleby w gminie. Wyst ępuj ą głownie na wychodniach osadów polodowcowych oraz utworów karbo ńskich, z których zdarta została pokrywa lessowa. • Mady rzeczne - gleby tego typu wyst ępuj ą na zalewowych terasach rzecznych. Na terenie gminy wy ściełaj ą dna dolin wi ększych rzek, a tak że niektóre z ich mniejszych dopływów. • Gleby inicjalne - zajmuj ą bardzo niewielk ą powierzchni ę w pokrywie glebowej. Wyst ępuj ą najcz ęś ciej w wierzchołkowych partiach wzniesie ń w południowo-zachodniej i południowej cz ęś ci gminy. W zwi ązku z niewielk ą przydatno ści ą do uprawy przy niekorzystnych warunkach rze źby tereny wyst ępowania tych gleb zostały w wi ększo ści zalesione.
1.1.7 Flora Zró żnicowana rze źba terenu, ró żnego typu gleby, warunki klimatyczne w tym głównie wilgotno ść wpłyn ęły na du że zró żnicowanie ro ślinno ści badanego obszaru. Wyst ępuje tu wiele interesuj ących zbiorowisk ro ślinnych i gatunków ro ślin. Stosunkowo du że zró żnicowanie umo żliwiło rozwój wielu zbiorowiskom ro ślinnym, zarówno naturalnym (m.in.
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 18
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE le śne, murawowe, wodne, szuwarowe), jak i półnaturalnym i antropogenicznym (m.in. łąkowe, polne, ruderalne). Na terenie gminy stwierdzono wyst ępowanie 95 zespołów i zbiorowisk ro ślinnych. Najbardziej pospolitymi zbiorowiskami gminy Głubczyce s ą zespoły ro ślinne u żytków rolnych. Zbiorowiska chwastów towarzysz ące uprawom ro ślin zbo żowych i okopowych zajmuj ą du że powierzchnie i stanowi ą bardzo wa żny element krajobrazu. Grupa zbiorowisk ro ślin wodnych na terenie gminy Głubczyce, ze wzgl ędu na brak wi ększych zbiorników wodnych, spotykana jest dosy ć rzadko. W sąsiedztwie zbiorników wodnych, na płaskich brzegach rzek i stawów rozwijaj ą si ę zbiorowiska letnich terofitów z dominacj ą uczepów i rdestów. Na terenie gminy Głubczyce wyst ępuje 15 siedlisk przyrodniczych podlegaj ące w Polsce ochronie. Najcenniejsze i najbogatsze pod wzgl ędem florystycznym s ą zbiorowiska le śne stanowi ące integraln ą i dominuj ącą cz ęść krajobrazu. Najwi ększy z nich to Las Głubczycki, nieco mniejsze znajduj ą si ę w południowo zachodniej cz ęś ci gminy, m.in. w okolicach Pielgrzymowa, Pietrowic, Radyni, Braciszowa oraz na wschód od Chróstna. Grupa ro ślin chronionych na terenie gminy Głubczyce obejmuje 33 gatunki, 19 spo śród nich obj ętych jest ochron ą ścisł ą, a 14 cz ęś ciow ą. Odnaleziono tu równie ż 27 gatunków rzadkich i gin ących w skali województwa i regionu. Na terenie gminy Głubczyce obecnie stwierdzono występowanie 4 gatunków grzybów obj ętych ochron ą ścisł ą tj. Flagowiec olbrzymi, Purchawica olbrzymia, Sromotnik bezwstydny, Szmaciak gał ęzisty oraz 1 rzadkiego w skali kraju i regionu, objętego ochron ą cz ęś ciow ą - Czarka szkarłatna. Ekosystemy zbiorowisk le śnych cechuj ą si ę wysokim stopniem ró żnorodno ści biologicznej, skomplikowan ą sieci ą zale żno ści mi ędzygatunkowych i przez to wysokimi walorami poznawczymi, ochronnymi i estetycznymi. Warto ści u żytkowe drzewostanów stały si ę przyczyn ą ich gospodarczej, cz ęsto rabunkowej eksploatacji i dlatego niektóre zbiorowiska le śne nale żą dzi ś do zanikaj ących. Dotyczy to głównie lasów ł ęgowych rosn ących niegdy ś w dolinie Osobłogi, Opawicy, Straduni i Psiny. Cz ęść lasów, poło żonych na terenie Obszarów Chronionego Krajobrazu Las Głubczycki oraz Rejon Mokre-Lewice, charakteryzuje si ę naturalnym charakterem. Do najwa żniejszych typów lasów nale żą poło żone w podmokłych zagł ębieniach terenu olsy porzeczkowe stwierdzone na północ od Klisina, ł ęgi wierzbowe i łęgi jesionowo-olszowe oraz podgórskie ł ęgi jesionowe rosn ące w Lesie Głubczyckim w okolicach Wilczego Stawu. Lasy o charakterze borów sosnowych i borów mieszanych zajmuj ą na omawianym terenie najwi ększ ą powierzchni ę. Wyst ępuj ą m.in. w Lesie Głubczyckim, w okolicach Chomi ąż y, Chróstna, Dobieszowa. S ą to jednak zbiorowiska wtórne, ze sztucznie nasadzon ą sosn ą, świerkiem i modrzewiem na siedliskach gr ądowych, które maj ą niewielk ą warto ść
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 19
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE przyrodnicz ą. W bardzo ubogim pod wzgl ędem florystycznym runie tych lasów dominuj ą ró żne gatunki je żyn. oraz trzcinnik piaskowy szczególnie bujnie rozwijaj ące si ę w partiach nadmiernie prze świetlonych.
1.1.8 Fauna Na terenie gminy Głubczyce wyst ępuje do ść mała liczba gatunków zwierz ąt. Jest to gmina raczej uboga pod tym wzgl ędem, mimo i ż wyst ępuje tu wiele interesuj ących zbiorowisk ro ślinnych i gatunków ro ślin. Zdecydowana wi ększo ść terenów intensywnej produkcji rolnej i mały udział lasów powoduje, że nie obserwuje si ę tutaj znacz ącej ilo ści zwierzyny kopytnej i płowej. Pomimo jednak wyst ępowania du żej ilo ści upraw wielkopowierzchniowych na terenie gminy wyst ępuje 125 gatunków zwierz ąt obj ętych ochron ą prawn ą na podstawie Rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004r. w sprawie gatunków dziko wyst ępuj ących ro ślin obj ętych ochron ą. Na takich obszarach jak Las Głubczycki, obszar muraw, ł ąk i lasów na zachód od Pielgrzymowa, kompleks stawów koło Głubczyc-Sady oraz przy rzece Osobłoga wyst ępuj ą liczne siedliska zwierz ąt. Wśród chronionych gatunków wyró żnia si ę: • 1 gatunek paj ąka - Tygrzyk paskowany; • 1 gatunek mi ęczaka - Ślimak winniczek; • 2 gatunki motyli dziennych - modraszek oraz mieniak stru żnik; • 10 gatunków płazów Kumak górski, grzebiuszka ziemna, ropucha szara, ropucha zielona, rzekotka drzewna, żaba wodna, żaba jeziorkowa, żaba trawna, traszka zwyczajna, traszka grzebieniasta; • 5 gatunków gadów: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec, zaskroniec, żmija zygzakowata; • 96 gatunków ptaków, w tym 2 podlegaj ących ochronie cz ęś ciowej (m.in. trzmielojad, błotniak stawowy, krogulec, myszołów, pustułka, płomykówka, pójd źka, puchacz, puszczyk, sowa uszata, sóweczka, i • 10 gatunków chronionych ssaków: je ż zachodni, kret, ryjówka aksamitna, ryjówka malutka, rz ęsorek rzeczek, z ębiełek, mroczek pó źny, gacek brunatny, badylarka, wiewiórka, borsuk.
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 20
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
1.2 Zasoby i walory przyrodnicze oraz ich ochrona 1.2.1 Obszary i obiekty obj ęte prawnymi formami ochrony przyrody 1.2.1.1 Obszary Chronionego Krajobrazu Zgodnie z Ustaw ą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku art. 23 „Obszar chronionego krajobrazu obejmuje tereny chronione ze wzgl ędu na wyró żniaj ący si ę krajobraz o zró żnicowanych ekosystemach, warto ściowe ze wzgl ędu na mo żliwo ść zaspokajania potrzeb zwi ązanych z turystyk ą i wypoczynkiem lub pełnion ą funkcj ą korytarzy ekologicznych”. Na terenie gminy Głubczyce zlokalizowano nast ępuj ące obszary chronionego krajobrazu: • Obszar Chronionego Krajobrazu Las Głubczycki - obejmuje powierzchni ę 1597,5 ha. Jest to jeden z nielicznych kompleksów le śnych wyst ępuj ących na niemal całkowicie pozbawionym lasów - Płaskowy żu Głubczyckim. Na obszarze chronionego krajobrazu rosn ą ró żnego typu naturalne zbiorowiska le śne. Na żyznym podło żu lessowym rozwin ęły si ę gr ądy, które miejscami łagodnie przechodz ą w łęgi. Du że powierzchnie zajmuj ą bory sosnowe i bory mieszane. S ą to jednak zbiorowiska wtórne, ze sztucznie nasadzon ą sosn ą, świerkiem i modrzewiem na siedliskach gr ądowych, które maj ą niewielk ą warto ść przyrodnicz ą. Obszar przecina sie ć licznie wyst ępuj ących, drobnych strumieni, które miejscami tworz ą malownicze w ąwozy i parowy. Z gatunków rzadkich i zagro żonych, zasiedlaj ących w Las Głubczycki, na uwag ę zasługuj ą: padalec, pustułka, turkawka, kr ętogłów, dzi ęcioł czarny, muchołówka białoszyja, krzy żodziób świerkowy, wiewiórka. Las Głubczycki b ędący du żym obszarem le śnym, posiadaj ącym znaczne walory bioterapeutyczne, ma du że znaczenie dla turystyki i wypoczynku mieszka ńców Głubczyc.
• Obszar Chronionego Krajobrazu Rejon Mokre-Lewice - wyst ępuj ą tu ró żnego typu naturalne zbiorowiska le śne: ł ęgi jesionowo - olszowe, podgórskie ł ęgi jesionowe oraz gr ąd subkontynentalny. Okolice Pielgrzymowa i Dobieszowa porastaj ą płaty d ąbrowy acydofilnej. Najwi ększe powierzchnie zajmuj ą tu bory sosnowe, świerków, modrzewiowe i bory mieszane. S ą to jednak zbiorowiska wtórne, ze sztucznie nasadzon ą sosn ą, świerkiem i modrzewiem na siedliskach gr ądowych, które maj ą niewielk ą warto ść przyrodnicz ą. Wyst ępuje tu równie ż wiele chronionych i rzadkich gatunków ro ślin, m.in.: buławnik mieczolistny, ciemi ęż yca zielona, dziewi ęć sił bezłodygowy, kruszczyk szerokolistny, kukułka bzowa, kukułka szerokolistna, lilia złotogłów, podkolan biały, pokrzyk wilcza jagoda, storczyk m ęski, wawrzynek wilczełyko, pierwiosnek wyniosły, naparstnica zwyczajna, czerniec gronkowy,
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 21
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
lepi ęż nik biały, oman szlachtawa, pi ęciornik wyprostowany, przytulia okr ągłolistna, turzyca obła, ukwap dwupienny, wyka le śna, zanokcica skalna. To tutaj znajduj ą si ę jedyne znane w gminie stanowiska rzadkich motyli: pazika d ębowca, modraszka nausitous, osadnika kostrzewca. Z innych gatunków zwierz ąt na uwag ę zasługuj ą: chroniony paj ąk - tygrzyk paskowany, trzmielojad, przepiórka, turkawka, strumieniówka, muchołówka białoszyja i badylarka.
Na obszarach chronionego krajobrazu obowi ązuj ą zakazy wymienione w Ustawie o ochronie przyrody oraz w rozporz ądzeniach wykonawczych.
1.2.1.2 Natura 2000 – Góry Opawskie Na obszarze gminy Głubczyce zlokalizowano cz ęść specjalnego obszaru ochrony siedlisk Góry Opawskie [PLH160007]. Pozostała cz ęść obszaru Góry Opawskie poło żona jest w południowo – zachodniej cz ęś ci województwa opolskiego, na terenie gmin: Prudnik, Głuchołazy i Lubrza. Ze wzgl ędu na cenne zbiorowiska ro ślin chronionych utworzono tam Park Krajobrazowy „Góry Opawskie”. Obszar ochrony siedlisk Góry Opawskie jest to najdalej na wschód wysuni ęta cz ęść Sudetów Wschodnich zapadaj ąca si ę w obni żenie Bramy Morawskiej. Strukturalna rze źba ma charakter wyspowych masywów górskich o deniwelacjach kilkuset metrów wynurzonych z osadów trzeciorz ędowych i czwartorz ędowych. Skały ró żnych formacji lokalnie tworz ą strome zespoły skałkowe z urwiskami. Masywy górskie rozdzielone s ą gł ębokimi dolinami rzecznymi i przełomami. W śród obszarów o najwy ższych walorach przyrodniczych dominuj ącymi formami pokrycia terenu są lasy, w wi ększo ści kwa śne buczyny i świerczyny, a w dolinach rzek i potoków - łęgi. Na obszarach niele śnych wyst ępuj ą ekstensywnie użytkowane ł ąki. Według materiałów archiwalnych na terenie gminy Głubczyce, w obr ębie Gór Opawskich, zinwentaryzowano gatunki ro ślin chronionych i rzadkich. Są to mi ędzy innymi: buławnik mieczolistny, ciemi ęż yca zielona, dziewi ęć sił bezłodygowy. Buławnik mieczolistny to gatunek podlegaj ący ochronie ścisłej. Na terenie województwa opolskiego wyst ępuje na około 48 stanowiskach. Na terenie omawianej gminy wyst ępuje mi ędzy Dobieszowem a Opawic ą. Głównym zagro żeniem tego gatunku jest intensywna gospodarka le śna. Kolejny gatunek, podlegaj ący ścisłej ochronie, wyst ępuje mi ędzy Opawic ą i Pielgrzymowem oraz w samym Pielgrzymowie głównie w zbiorowiskach gr ądu. Gatunek ten preferuje głównie zaro śla i traworo śla. Gatunek wyst ępuje w miejscach trudnodost ępnych, na obszarach w ąwozów i dolin, nie podlega szczególnym rodzajom zagro żeń.
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 22
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
Oprócz ww gatunków ro ślin wymienionych na omawianym terenie, tak że w obr ębie obszaru chronionego krajobrazu Mokre - Lewice, mo żna spotka ć: kruszczyk szerokolistny, kukułka bzowa, kukułka szerokolistna, lilia złotogłów, podkolan biały, pokrzyk wilcza jagoda, storczyk m ęski, wawrzynek wilczełyko, pierwiosnek wyniosły, naparstnica zwyczajna, czerniec gronkowy, lepi ęż nik biały, oman szlachtawa, pi ęciornik wyprostowany, przytulia okr ągłolistna, turzyca obła, ukwap dwupienny, wyka le śna, zanokcica skalna.
1.2.1.3 Pomniki przyrody Zgodnie z Ustaw ą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku art. 40 „ pomnikami przyrody s ą pojedyncze twory przyrody żywej i nieo żywionej lub ich skupiska o szczególnej warto ści przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczaj ące si ę indywidualnymi cechami, wyró żniaj ącymi je w śród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie”.
Na terenie gminy Głubczyce znajduje si ę obecnie pi ęć pomników przyrody, w tym dwie aleje drzew. S ą to: Tabela 1 – Pomniki przyrody na terenie gminy Głubczyce Obwód pnia na Nazwa pomnika Nr rej. Wysoko ść Data Lokalizacja wysoko śc Wiek Podstawa prawna przyrody Woj. [m] ustanowienia i 1,3 m [cm] Pomorzowice - Dz. Urz.Woj.Opolskiego Miłorz ąb teren Około 150 z dnia 7 dwuklapowy 269 280 cm 14 m 21.11.2005r. zabudowa ń lat listopada 2005r. Nr 72, Ginkgo biloba gospodarstwa. poz. 2231 Pomorzowice - Dz. Urz.Woj.Opolskiego Miłorz ąb teren Około 150 z dnia 7 dwuklapowy 330 270 cm 17,5 m 21.11.2005r. zabudowa ń lat listopada 2005r. Nr 72, Ginkgo biloba gospodarstwa. poz. 2231 Pole uprawnym w pobli żu Dąb błotny nasypu Dz. Urz.Woj.Opolskiego Quercus kolejowego Około 200 z dnia 7 379 300 cm 21 m 21.11.2005r. palustris pomi ędzy lat listopada 2005r. Nr 72, Pomorzowicami poz. 2231 a Racławicami Śl. Pomniki przyrody – aleje drzew Obwód najgrubsz Obwód Nazwa pomnika Nr rej. ego Średnia Data Lokalizacja najcie ńszeg Podstawa prawna przyrody Woj. drzewa grubo ść ustanowienia o drzewa w pier śni cy Aleja lip drobnolistnych Zlokalizowana Tilia cordata przy drodze Dz. Urz.Woj.Opolskiego Wielorz ędowa z Klisina do 60 cm Od 240 do z dnia 7 6 540 cm 21.11.2005r. (2, 3, miejscami Pomorzowic (dosadzone) 360 cm listopada 2005r. Nr 72, 4 rz ędowa) – Długo ść alei to poz. 2231 334 sztuk około 800 m. drzew*
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 23
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
Aleja lip drobnolistnych Zlokalizowana Tilia cordata przy drodze Dz. Urz.Woj.Opolskiego Wielorz ędowa z Tarnkowej do 65 cm Od 180 do z dnia 7 408 440 cm 21.11.2005r. (dwu lub Głubczyc (dosadzone) 200 cm listopada 2005r. Nr 72, trzyrz ędowa) – Długo ść alei - poz. 2231 1403 sztuk około 5500 m. drzew Źródło: Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza gminy Głubczyce, BIO- PLAN, Krasiejów 2003.
* Aleja ta wymaga pilnych zabiegów ochronnych. Jej pielęgnacji zaniechano po 1945 r. Przed wojn ą drzewa były ogławiane i utrzymywane w formie kulistej. Obecnie na pniach znajduj ą si ę liczne nieformowane, pionowe konary, a mi ędzy drzewami i na trasie alei rosn ą liczne samosiewy, które nale ży usun ąć . Ze wzgl ędu na jej du że walory przyrodniczo-krajobrazowe, aleja ta mogłaby by ć jedn ą z atrakcji przyrodniczych gminy.
1.3 Korytarze ekologiczne Ustawa o ochronie przyrody z dn. 16 kwietnia 2004 r. definiuje korytarz ekologiczny jako „obszar umo żliwiaj ący migracj ę ro ślin, zwierz ąt lub grzybów” (art. 5, pkt. 2). Stanowi on istotny, z punktu widzenia funkcjonowania środowiska, element przestrzeni, gwarantuj ący (poprzez zachowanie warunków migracji organizmów) zachowanie ró żnorodno ści biologicznej środowiska. Szczególnie wa żną rol ę w kształtowaniu zewn ętrznych zale żno ści przyrodniczych pełni w gminie sie ć dolin rzecznych. Zapewniaj ą one powi ązania zewn ętrzne wilgotnych ekosystemów dolinnych, głównie ł ąkowych, ł ęgowych i wodnych. Posiadaj ą znaczny potencjał bioró żnorodno ści i zbli żony do naturalnego charakter. Na analizowanym obszarze wymieni ć nale ży nast ępuj ące główne struktury przyrodnicze, z siedliskami wychodz ącymi poza obszar gminy: • dolina Osobłogi, • dolina Straduni, • dolina Psiny, • dolina Złotnika, • dolina Troi, • dolina Opawicy. Wymienione korytarze regionalne ł ącz ą przestrzenny system ekologiczny gminy z pozostał ą cz ęś ci ą systemu ekologicznego Płaskowy żu Głubczyckiego i Gór Opawskich po stronie Czeskiej oraz z systemem ekologicznym mi ędzynarodowego korytarza ekologicznego doliny Odry. Funkcjonalno ść korytarzy zwi ązana jest ze stopniem zurbanizowania dolin rzecznych. Na odcinkach, przy których zlokalizowane s ą wsie lub miasto Głubczyce, nast ąpiły przekształcenia zakłócaj ące funkcjonowanie dolin. Najkorzystniejsz ą pod tym wzgl ędem struktur ę maj ą doliny Straduni i Osobłogi.
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 24
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
Oprócz dolin szczególne znaczenie w systemie przyrodniczym gminy maj ą obszary stanowi ące centra zasilania biologicznego obszarów przyległych i całego układu przyrodniczego. S ą to tzw. w ęzły ekologiczne, w śród których na terenie gminy Głubczyce wyodr ębniono: Las Głubczycki, Lasy mi ędzy Opawic ą, Pielgrzymowem, Dobieszowem a Radyni ą oraz Kompleks le śny na zachód od Klisina. Wymienione powy żej obszary, tj. ekosystemy dolinne o funkcjach korytarzy ekologicznych stanowi ące główne szlaki przemieszczania si ę materii, energii i organizmów, z którymi zwi ązana jest du ża ró żnorodno ść nisz ekologicznych i tym samym potencjalna bioró żnorodno ść , a tak że w ęzły ekologiczne - główne centra zasilania całego układu przestrzennego, powinny zosta ć zachowane i chronione w procesach zagospodarowania przestrzennego. W granicach administracyjnych gminy Głubczyce obszary dolin rzek: Psiny, Osobłogi oraz Straduni proponowane s ą do obj ęcia prawn ą ochron ą w ramach Obszarów Chronionego Krajobrazu. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu środowiska przyrodniczego dla miasta Głubczyce przybli żone zostały na Rysunku nr 1U Uwarunkowania wynikaj ące z wyst ępowania obszarów i obiektów środowiska przyrodniczego i środowiska kulturowo – krajobrazowego (w tym obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów ochrony przyrody). 1.4 Rolnicza przestrze ń produkcyjna Istniej ące poło żenie, ukształtowanie i zagospodarowanie gminy wskazuj ą na jej rolniczy charakter. Do niedawna w sposób jednoznaczny okre ślano Gmin ę Głubczyce jako gmin ę rolnicz ą. Rolnictwo jest dominuj ącą dziedzin ą gospodarki. Średnia wielko ść gospodarstwa rolnego wynosi ok. 10 ha. Na u żytkach rolnych, z przewag ą II i III klasy uprawiane s ą głownie: buraki, rzepak i pszenica, prowadzone s ą tak że hodowle krów mlecznych i trzody chlewnej. Przemysł jest zwi ązany w du żej cz ęś ci z przetwórstwem rolno-spo żywczym (mleczarnie, cukrownie, słodowniczo-browarniany, wytwórnie napoi) oraz w mniejszej z elektromechanik ą, ceramik ą i przetwórstwem drewna. Gmina Głubczyce nale ży do głubczyckiego regionu glebowo-rolniczego, który charakteryzuje si ę najlepszymi w województwie opolskim warunkami do produkcji rolnej. Przewa ża tu IIIa i IVa klasa bonitacji gruntów (pszenny dobry), stanowi to ok. 88% wszystkich u żytków rolnych. Udział poszczególnych klas bonitacyjnych u żytków rolnych w gminie Głubczyce przedstawiony został w poni ższej tabeli:
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 25
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
Tabela 2 – Udział procentowy klas bonitacyjnych u żytków rolnych Klasy bonitacyjne u żytków rolnych [%] I II II I IV V VI 1,2 7,3 41,0 34,4 11,8 4,2 Źródło: opracowanie na podstawie „Programu ochrony środowiska dla gminy Głubczyce na lata 2009-2012 z perspektyw ą na lata 2013-2016” Przewa żaj ąca cz ęść gleb to czarnoziemy zdegradowane wytworzone z utworów lessowych ilastych oraz gleby brunatne wyługowane wytworzone z glin ci ęż kich pylastych. Wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej w gminie Głubczyce wynosi 93,9 (mo żliwo ści produkcyjne bardzo dobre) i lokuje gmin ę na 8 miejscu w województwie. Warunki agroklimatyczne i glebowe dla rolnictwa s ą korzystne, gmina charakteryzuje si ę jednymi z najlepszych w województwie warunkami dla produkcji rolniczej. W gminie Głubczyce du ża liczba jednostek jest zró żnicowanych pod wzgl ędem wielko ści gospodarstw, jak i kierunku i poziomu produkcji, co powoduje złożono ść i zmienno ść sytuacji ekonomicznej w gospodarstwach rolnych. Na terenie gminy Głubczyce ok. 80% powierzchni stanowi ą u żytki rolne. Świadczy to o wybitnie rolniczym charakterze analizowanego obszaru. Struktura u żytków rolnych w gminie przedstawia si ę nast ępuj ąco:
Tabela 3 – Struktura u żytków rolnych na terenie miasta Głubczyce Użytek rolny Pow. [ha] Udział % Grunty orne 792 2,69 Sady 15 0,05 Łąki trwałe 22 0,07 Pastwiska trwałe 35 0,12 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Miejskiego w Głubczycach Najwi ększy udział % u żytków w mie ście stanowi ą grunty orne, wynosi on 2,69% tj. 792 ha. Pozostałych u żytków jest znacznie mniej, najmniej sadów – 15 ha, co stanowi 0,05% powierzchni gminy, nast ępnie ł ąki trwałe zajmuj ą 22 ha tj. 0,07 % i pastwiska trwałe 35 ha tj. 0,12 % powierzchni gminy. Tabela 4 – Struktura u żytków rolnych na terenach wiejskich gminy Głubczyce Użytek rolny Pow. [ha] Udział % Grunty orne 20690 70,29 Sady 123 0,42 Łąki trwałe 809 2,75 Pastwiska trwałe 809 2,75 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Urz ędu Miejskiego w Głubczycach Na terenach wiejskich najwi ększy udział % u żytków tak że stanowi ą grunty orne, ich powierzchnia wynosi 20 690 ha tj. 70,29%. Pozostałe użytki zajmuj ą ju ż znacznie mniejsz ą powierzchni ę, sady 123 ha, co stanowi 0,42 % powierzchni gminy, ł ąki trwałe 809 ha tj. 2,75%, pastwiska trwałe tak że 809 ha.
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 26
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
Ogółem na terenie gminy funkcjonuje 1908 gospodarstw rolnych. Pod wzgl ędem areału najwi ęcej gospodarstw znajduje si ę w grupie do 1 ha - 705, co stanowi ok. 36% ogółu gospodarstw. Gospodarstw powy żej 10.0 ha istnieje - 327 co stanowi 17% ogółu gospodarstw indywidualnych. Taka struktura wskazuje na znaczne rozdrobnienie gospodarstw rolnych. Jednocze śnie funkcjonuje ok. 20 gospodarstw o powierzchni powy żej 100 ha.
1.5 Le śna przestrze ń produkcyjna Gmina Głubczyce charakteryzuje si ę niewielk ą lesisto ści ą. W ogólnej powierzchni gminy lasy zajmuj ą jedynie 11,2% powierzchni. Taki stan rzeczy jest bezpo średni ą konsekwencj ą doskonałych warunków dla rozwoju rolnictwa, co spowodowało znaczne wylesienie obszaru gminy, a tym samym wzrost powierzchni u żytków rolnych. Tabela 5 – Struktura gruntów le śnych w gminie Głubczyce Powierzchnia Wyszczególnienie wg form własno ści [ha] Grunty le śne ogółem 3 373,4 Lasy ogółem 3 298,1 Grunty le śne publiczne ogółem 3 161,7 Grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa 2 769,3 Grunty le śne publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych 2 719,3 Grunty le śne prywatne 211,7 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS za rok 2009
Zgodnie z przyj ętą Regionalizacj ą Przyrodniczo – Le śną, lasy na terenie gminy zaliczone zostały do V Śląskiej krainy przyrodniczo – le śnej, w 3 Dzielnicy Przedgórza Sudeckiego oraz w 3b mezoregionie Płaskowy żu Głubczyckiego (równie ż fragment południowo – zachodni gminy – obszar górski zaliczony został do mezoregionu Płaskowy żu Głubczyckiego). Lasy na terenie gminy le żą w cało ści na terenach podległych Nadle śnictwu Prudnik. Na północ od miasta Głubczyce zlokalizowany jest duży kompleks le śny, nazwany Lasem Komunalnym miasta Głubczyce. Kompleks ten przeznaczony jest dla celów turystyki i spełnia rol ę miejsca rekreacji i wypoczynku dla mieszka ńców miasta. Na całej swojej powierzchni Las Komunalny poło żony jest w granicach obszaru chronionego krajobrazu. W kompleksie tym wyró żnia si ę dwa zasadnicze typy siedlisk le śnych: L św – las świe ży i LM św – las mieszany świe ży. Tylko w niewielkiej cz ęści siedliska maj ą naturalny charakter, który w wi ększo ści zatracony został przez domieszki i monokultury sosnowe i świerkowe. Istotnym jest, aby sukcesywnie przebudowywa ć drzewostan w celu otrzymania bardziej
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 27
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE urozmaiconego składu gatunkowego drzewostanu. Średni wiek drzewostanów wynosi 60 lat, a ich przeci ętna zasobno ść 261 m 3/ha. Rozmieszczenie terenów le śnych na terenie gminy jest nierównomierne. Najwi ększe kompleksy le śne skupiaj ą si ę na północy i południu gminy. Zlokalizowane tam tereny lasów skupiaj ą si ę w granicach obszarów chronionego krajobrazu (OChK Las Głubczycki na północy i OChK Mokre – Lewice na południu). Rozmieszczenie pozostałych kompleksów ści śle zwi ązane jest z prowadzon ą gospodark ą roln ą. Kompleksy le śne na terenie gminy skupiaj ą si ę na terenach niekorzystnych dla rozwoju rolnictwa. Na obszarach górskich, w obr ębie zboczy o du żym nachyleniu i skarp dolin rzecznych niemo żliwe było wprowadzenie upraw rolnych, co spowodowało naturalną sukcesj ę lasów na tych obszarach. Du że rozproszenie lasów na terenie gminy wpływa niekorzystnie na zachowanie ci ągło ści ekosystemów przyrodniczych. Wszystkie lasy znajduj ące si ę w granicach administracyjnych gminy według informacji od Nadle śnictwa Prudnik zaliczone zostały do lasów ochronnych.
2 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓ Ż KOPALIN ORAZ ZASOBÓW WÓD PODZIEMNYCH 2.1 Udokumentowane zło ża kopalin W granicach administracyjnych gminy Głubczyce znajduje si ę sze ść udokumentowanych złó ż kopalin. Poni ższa tabela przedstawia wykaz złó ż zlokalizowanych na terenie gminy wraz ze stanem ich zagospodarowania i wielko ści ą zasobów.
Tabela 6 – Wykaz udokumentowanych złó ż kopalin w gminie Głubczyce Stan Zasoby Wydobycie Nazwa Rodzaj Lp. zagospodarowania Geologiczne zło ża kopaliny Przemysłowe zło ża bilansowe 1.Racławice Kruszywa Zło że o zasobach Śląskie - naturalne rozpoznanych 52 169 Głogówek wst ępnie (kat. C2) 2.Zopowy Kruszywa Zło że 214 5 naturalne eksploatowane 3.Zubrzyce Kruszywa Eksploatacja zło ża 1 181 naturalne zaniechana 4.Głubczyce Surowce Eksploatacja zło ża ilaste zaniechana 1 220 ceramiki budowlanej 5.Głubczyce I Surowce Eksploatacja zło ża ilaste zaniechana 241 ceramiki budowlanej 6.Braciszów Kamie ń Złoże łamany zagospodarowane, 8 843 8 129 (dawniej eksploatowane kamienie
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 28
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
drogowe i budowlane)
7.Chomi ąż a Łupki Eksploatacja zło ża 309 fyllitowe zaniechana Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Pa ństwowego Instytutu Geologicznego; www.pgi.gov.pl
2.2 Wody podziemne Na terenie gminy Głubczyce wody podziemne wyst ępuj ą w kilku poziomach w utworach karbonu, kredy, trzeciorz ędu i czwartorz ędu: • karbo ńskie pi ętro wodono śne - pi ętro tworz ą piaskowce i łupki wraz z wietrzelinami, buduj ące obszar wzgórz Przedgórza Sudetów Wschodnich; wody podziemne zgromadzone s ą najcz ęś ciej w rumoszach, zwietrzelinach i drobnych szczelinach oraz sp ękaniach skał, nie tworz ąc trwałego i ci ągłego poziomu wodono śnego; poziom karbo ński wyst ępuje w zachodniej i południowej cz ęś ci gminy (wsie Zopowy, Zubrzyce, Równe, Pietrowice, Krasne Pole, Opawice, Dobieszów), • kredowe pi ętro wodono śne - pi ętro tworz ą piaskowce górnokredowe, słabo wodono śne (do kilku m 3/h), zalegaj ące na gł ęboko ściach od kilku do kilkunastu metrów p.p.t.; poziom kredowy wyst ępuje we wschodniej cz ęś ci gminy (Tarnkowa, Bernacice, Boguchwałów, gmina Baborów), • trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne - warstw ę wodono śną buduj ą piaski ze żwirem, piaski pylaste i żwiry zaglinione wyst ępuj ące w przewarstwieniach w śród grubej serii iłów trzeciorz ędowych; poziom trzeciorz ędowy wyst ępuje we wschodniej i północnej cz ęś ci gminy; zwierciadło wody ma charakter naporowy i wyst ępuje na znacznej gł ęboko ści poni żej 20 – 50 m p.p.t., • czwartorz ędowe pi ętro wodono śne - jest ono powszechne na terenie całej gminy, stanowi ąc poziom uzupełniaj ący dla ni żej ległych poziomów; na terenach Płaskowy żu Głubczyckiego wykształcone jest w piaskach i żwirach akumulacji wodnolodowcowej, w przewarstwieniach piaszczystych i żwirowych w śród glin morenowych oraz w piaskach i żwirach rzecznych Osobłogi, Psiny, Straduni, Troji i ich dopływów. Północno-zachodni skraj powiatu głubczyckiego poło żony jest w zasi ęgu GZWP 332 zbiornik Subniecka K ędzierzy ńsko-Głubczycka tzw. Basen Sarmacki. Zbiornik ten znajduje si ę równie ż na terenie gminy Głubczyce. Jest to zbiornik wód podziemnych o ośrodku porowym, obejmuj ący swym zasi ęgiem poł ączone hydraulicznie struktury wodono śne trzeciorz ędowe sarmatu i tzw. gł ębokiego czwartorz ędu o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 13 0000 m 3/24h i średniej gł ęboko ści uj ęć 80 m – 120 m. Zbiornik ten rozci ąga si ę na rozległym obszarze od Białej na zachodzie, przez K ędzierzyn-Ko źle, do terenów le żą cych przed Gliwicami na wschodzie. Zbiornik GZWP 332 to rozległa niecka, której dno stanowi ą łupki i szarogłazy karbonu, zalegaj ące na gł ęboko ści około 550 m p.p.t.
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 29
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
Powierzchnia GZWP wynosi 1350 km 2, a na obszarze województwa opolskiego znajduje si ę jego północno – zachodnia cz ęść . Na obszarze analizowanego zbiornika najwi ększe znaczenie u żytkowe ma trzeciorz ędowy, mioce ński poziom wodono śny. Zalega on na gł ęboko ści 40 – 100 m pod utworami słabo przepuszczalnymi. Zasilanie zbiornika w głównej mierze stanowi ą opady atmosferyczne, które zasilaj ą go na zasadzie infiltracji. W aspekcie obszaru gminy cze ść zbiornika wyst ępuje w północnej cz ęś ci gminy, w granicach sołectw Pomorzowice i Klisino (jest to obszar ONO – obszar najwy ższej ochrony). Mniejsza cz ęść zbiornika znajduje si ę w południowej cz ęś ci gminy w obr ębie sołectw Grobniki, Bogdanowice, Debrzyca, Bernacie, Krzy żowice i Nowa Wie ś Głubczycka. W tej cz ęś ci GZWP stanowi wąsk ą odnog ę biegn ącą od doliny Odry i ma status OWO – obszaru wysokiej ochrony. Poni ższa tabela przedstawia charakterystyk ę zbiornika:
Tabela 7 Główne Zbiorniki Wód Podziemnych na terenie gminy Głubczyce Nr zbiornika 332 Nazwa zbiornika Subniecka K ędzierzy ńsko - Głubczycka Wiek * Tr, Q Środowisko porowaty GZWP 1980 Powierzchnia ONO 631 [km 2] OWO 799 ONO+OWO 1440 Śr. głeboko ść 80 - 120 Zaboby 75 [tys.m 3/d] Na obszarze woj. opolskiego znajduje si ę ok. 80% powierzchni Uwagi zbiornika, pozostała cz ęść na terenie woj. śląskiego
* - Tr - trzeciorz ęd, Q - czwartorz ęd
Źródło: opracowanie na podstawie „Diagnoza stanu środowiska na terenie gminy Głubczyce”
3 UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z WYST ĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH (W TYM WYST ĘPOWANIA TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH) Na terenie gminy Głubczyce, na podstawie ni żej wymienionych przepisów odr ębnych chronione s ą: • Na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 1994r. Prawo geologiczne i górnicze
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 30
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
− obszar i teren górniczy Braciszów II (pierwotnie obszar górniczy Braciszów) zatwierdzony decyzj ą Marszałka Województwa Opolskiego nr 52/2008 [DO Ś.II.JJ-7513- 13/07 z dnia 8 lutego 2008. Obszar górniczy obejmuje zło że kamienia łamanego i bocznego. Zło że eksploatowane jest okresowo, a koncesja na wydobycie wa żna jest do 31 grudnia 2028. U żytkownikiem obszaru s ą Kopalnie Odkrywkowe Surowców Drogowych S.A. Powierzchnia obszaru wynosi 6,08 ha − obszar i teren górniczy Zopowy zatwierdzony decyzją Starosty Głubczyckiego. Obszar obejmuje zło że kruszywa naturalnego. Koncesja na wydobycie wa żna jest do 31 grudnia 2013r., a użytkownikiem jest p. M. Wiecha, Firma „AL. – MAR”. Powierzchnia obszaru wynosi 1,9 ha. • Na podstawie przepisów ustawy z dnia 18 lipca 2001r. Prawo Wodne : − uj ęcia wody ze strefami ochrony zlokalizowane na terenie gminy Głubczyce (uj ęcia wody szczegółowo opisane s ą w rozdziale 9.2.1); − obszary szczególnego zagrożenia powodzi ą w oparciu o „Opracowanie
zasi ęgu zalewów rzek kontrolowanych na obszarze RZGW przy uwzgl ędnieniu Q 1% i maksymalnych stanów z okresu obserwacyjnego”, szczegółowo opisane w rozdziale 8.1.; − wody podziemne, ze szczególnym uwzgl ędnieniem ochrony GZWP nr 332; − wody powierzchniowe w zakresie utrzymania i poprawy ich stanu ekologicznego i chemicznego. • Na podstawie przepisów ustawy z dnia 3 lutego 1995r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych : − grunty rolne stanowi ące u żytki rolne klas I – III, zlokalizowane w zwartym obszarze przekraczaj ącym 0,5 ha, w przypadku przeznaczenia ich na cele nierolnicze, wymagaj ą uzyskania zgody Ministra wła ściwego do spraw rozwoju wsi; − grunty le śne b ędące własno ści ą Skarbu Pa ństwa, w przypadku przeznaczenia ich na cele niele śne, wymagaj ą uzyskania zgody Ministra wła ściwego do spraw środowiska. • Na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody : − obszary chronionego krajobrazu Las Głubczycki oraz Mokre – Lewice; − obszar Natura 2000 – Góry Opawskie; − pomniki przyrody zlokalizowane w granicach gminy Głubczyce; − ochrona gatunkowa ro ślin i grzybów – na terenie gminy Głubczyce tym typem ochrony obj ęte s ą: Grzyby:
• Czarka szkarłatna Sarcoscypha coccinea
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 31
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
• Flagowiec olbrzymi Meripilus giganteus
• Purchawica olbrzymia Langermannia gigantea
• Szmaciak gał ęzisty Sparassis crispa Ro śliny obj ęte ochron ą ścisł ą:
• Barwinek pospolity Vinca minor
• Bluszcz pospolity Hedera helix
• Buławnik mieczolistny Cephalanthera longifolia
• Ciemi ęż yca zielona Veratrum lobelianum
• Dziewi ęć sił bezłodygowy Carlina acaulis
• Kukułka bzowa Dactylorhiza sambucina
• Kukułka szerokolistna Dactylorhiza majalis
• Lilia złotogłów Lilium martagon
• Listera jajowata Listera ovata
• Obrazki alpejskie Arum alpinum
• Paprotka zwyczajna Polypodium vulgare
• Parzydło le śne Aruncus sylvestris
• Podkolan biały Platanthera bifolia
• Pokrzyk wilcza jagoda Atropa belladonna
• Storczyk m ęski Orchis mascula
• Śnie życzka przebi śnieg Galanthus nivalis
• Wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum
• Zimowit jesienny Colchicum autumnale Ro śliny obj ęte ochron ą cz ęściow ą:
• Centuria pospolita Centaurium erythraea
• Go ździk kartuzek Dianthus cartusianorum
• Go ździk kropkowany Dianthus deltoides
• Kalina koralowa Viburnum opulus
• Konwalia majowa Convallaria majalis
• Kopytnik pospolity Asarum europaeum
• Kruszyna pospolita Frangula alnus
• Miodownik melisowaty Mellittis mellisophyllum
• Pierwiosnek wyniosły Primula elatior
• Porzeczka czarna Ribes nigrum
• Przylaszczka pospolita Hepatica nobilis
• Przytulia wonna Galium odoratum − Ochrona gatunkowa zwierz ąt – na terenie gminy Głubczyce tym typem ochrony obj ęte s ą:
UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 32
BDK STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY GŁUBCZYCE
Bezkr ęgowce:
• Tygrzyk paskowany Argyope bruennichii
• Ślimak winniczek Helix pomatia
• Modraszek telejus (Maculinea teleius)
• Modraszek nausitous Maculinea mausithous
• Czerwo ńczyk nieparek (Lycaena dispar)
• Mieniak stru żnik Apatura ilia. Płazy:
• Kumak górski Bombina variegata,
• Grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus,
• Ropucha szara Bufo bufo,
• Ropucha zielona Bufo viridis,
• Rzekotka drzewna Hyla arborea,
• Żaba wodna Rana esculenta,
• Żaba jeziorkowa Rana lessonae,
• Żaba trawna Rana temporaria,
• Traszka zwyczajna Triturus vulgaris,
• Traszka grzebieniasta Triturus cristatus. Gady:
• Jaszczurka zwinka Lacerta agilis,
• Jaszczurka żyworodna Lacerta viviparia,
• Padalec Anguis fragilis,