Samstarf Grænlands Og Íslands Á Nýjum Norðurslóðum
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Desember 2020 Samstarf Grænlands og Íslands á nýjum Norðurslóðum Tillögur Grænlandsnefndar utanríkis- og þróunar samvinnuráðherra Samstarf Grænlands og Íslands á nýjum Norðurslóðum Tillögur Grænlandsnefndar utanríkis- og þróunar samvinnuráðherra Útgefandi: Utanríkisráðuneytið Desember 2020 utn.is | [email protected] Umbrot og textavinnsla: Utanríkisráðuneytið / Hildur Sigurðardóttir ©2020 Utanríkisráðuneytið ISBN 978-9935-9582-2-8 Desember 2020 Qaanaaq Thule herstöðin Avannaata Kommunia Kalaallit nunaanni Nuna eqqissisimatiaq (Northeast Greenland National Park) Upernavik Uummannaq Ittoqqortoormiit Qeqertarsuaq Ilulissat Aasiaat Kangaatsiaq Qasigiannguit Kommuneqarfik Kommune Sermersooq Quqertalik Sisimiut Qeqqata 2.166.086 km2 Kommunia Flatarmál Grænlands Maniitsoq 80% Tasiilaq flatarmáls er jökull Nuuk 21x flatarmál Íslands 44.087 km Lengd strandlengjunnar Paamiut Kommune Kujalleq Ivittuut 3.694 m Hæsti punktur, Narsarsuaq Gunnbjörnsall Narsaq Qaqortoq 56.081 íbúar Nanortalik 3 Samstarf Grænlands og Íslands á nýjum Norðurslóðum Efnisyfirlit Formáli. ............................................................ 10 Helstu tillögur til stefnumörkunar. 12 I. Rammasamningur og tillaga til þingsályktunar ......................... 12 II. Tíu tillögur til stefnumörkunar ....................................... 12 1. Tvíhliða viðskiptasamningur ...................................... 12 2. Frístundaheimili í Tasiilaq ........................................ 12 3. Stuðningur við berskjaldaða ......................................13 4. Uppbygging fjarnáms ............................................13 5. Nýr alhliða fiskveiðisamningur ....................................13 6. Leit og björgun .................................................13 7. Smávirkjanir á Austur-Grænlandi ..................................13 8. Alþjóðleg hugveita ..............................................14 9. Samningur á heilbrigðissviði .....................................14 10. Norðurslóðasetur ..............................................14 1. Grænland og Ísland í nýrri heimsmynd Norðurslóða ...................... 15 1.1 Alþjóðleg áhrif bráðnunar ..........................................16 1.2 Nýjar siglingaleiðir ................................................18 1. Norðausturleiðin. ...............................................18 2. Norðvesturleiðin. ...............................................18 3. Miðleiðin. ......................................................18 1.3 Auðlindir. 20 1.4 Valdatafl á Norðurslóðum .......................................... 21 1.5 Fráhvarf af Norðurslóðum ..........................................23 1.6 Kína og Norðurslóðir ..............................................26 1.7 Ný stefnumótun – Bandaríkin vakna .................................29 1.8 Óvænt áhersla á Ísland ............................................30 1.9 Grænland og Bandaríkin ...........................................32 1.10 Innbyrðis samvinna og ytri tengsl ..................................33 1.11 Gagnkvæmur ávinningur ...........................................35 4 Desember 2020 2. Land og samfélag ....................................................38 2.1 Íbúafjöldi og mannfækkun .........................................38 2.2 Þéttbýli og þorp ..................................................40 2.3 Víðfeðm sveitarfélög ..............................................43 2.4 Fjögur tungumál ..................................................44 2.5 Tekjuskipting – atvinna ............................................46 2.6 Árekstur og aðlögun ...............................................50 1. Áfengisneysla hrapar ............................................52 2. Lægri afbrotatíðni ...............................................53 3. Ævilíkur aukast .................................................53 4. Há tíðni sjálfsvíga ...............................................54 3. Stjórnskipulag og stjórnmál ...........................................56 3.1 Stjórnskipulag og stjórnsýsla .......................................56 3.2 Utanríkis- og öryggismál ...........................................59 3.3 Stjórnmál samtímans ..............................................64 3.4 Frá nýlendu til nútíma .............................................65 3.5 Íslendingar á Grænlandi ........................................... 71 4. Innviðir í uppbyggingu ................................................ 72 4.1 Öflun vatns, fráveitur, förgun sorps .................................. 72 4.2 Heilbrigðisþjónusta ...............................................75 4.3 Samgöngur í torfæru landi .........................................76 4.4 Fjarskipti – nettengingar ...........................................78 4.5 Orkuöflun og virkjanir .............................................80 4.6 Dreifing nauðsynja á landsbyggðinni ................................82 4.7 Vegakerfi ........................................................83 4.8 Skólar og menntun ...............................................83 4.9 Fjölmiðlar, menning og listir ........................................89 4.10 Íþróttir .........................................................91 5 Samstarf Grænlands og Íslands á nýjum Norðurslóðum 5. Sjávarútvegur í fremstu röð ...........................................93 5.1 Grænlenskt góðæri ................................................95 5.2 Mikilvægi julluveiðanna ............................................96 5.3 Nýtt og gagnsætt veiðigjaldakerfi ...................................98 5.4 Grænlenskir risar .................................................99 5.5 Brimar af Íslandi .................................................100 5.6 Tillögur: ........................................................ 101 1. Nýr heildstæður fiskveiðisamningur .............................. 101 2. Samstarf systurstofnana ........................................102 3. Sameiginlegar þorskrannsóknir ..................................104 4. Samstarf fyrirtækja ............................................108 5. Þjálfun í fisktækni. 109 6. Grænlenskur sjávarklasi .........................................111 7. Vinnsla uppsjávarafla. ...........................................112 6. Ferðaþjónusta til framtíðar ...........................................113 6.1 Inngangur ........................................................113 6.2 Grænlenskur ferðaiðnaður nú ......................................115 6.3 Lykilstofnanir .................................................... 118 1. Visit Greenland ................................................ 118 2. Air Greenland .................................................120 3. Flugvallabyltingin – Kalaallit Airports ..............................121 4. Heimskautatúrismi – Campus Kujalleq ............................ 123 6.4 Möguleikar í ferðaþjónustu ........................................ 124 6.5 Möguleg samstarfssvið ...........................................128 6.6 Tillögur ......................................................... 133 1. Sameiginleg markaðssetning .................................... 133 2. Samráð yfirstjórna ferðamála .................................... 133 3. Stefnumót fyrirtækja ........................................... 133 4. Miðlun lausna og nýmæla í stjórnsýslu ........................... 133 5. Starfsnám í heimskautaleiðsögn .................................134 6 Desember 2020 6. Ferðaþjónustureikningar ........................................134 7. Skógræktin og stígagerð .........................................134 8. Vernd íslenskra minja í Suður-Grænlandi .........................134 9. ATWS-kaupstefnan ............................................. 135 10. Innviðasjóður Norðurslóða ..................................... 135 7. Námuvinnsla á Grænlandi ............................................ 136 7.1 Málmar og eðalsteinar ............................................ 137 7.2 Sjaldgæfir málmar ............................................... 137 7.3 Mikill þéttleiki – mikið magn .......................................139 7.4 „Suðupunktur“ námuheimsins ......................................141 7.5 Stjórnfesta og traust stjórnarfar. 142 7.6 Stórar námur á dagskrá ........................................... 143 7.7 Vinnuafl – stoðþjónusta – samstarf .................................145 7.8 Möguleg samstarfssvið ............................................146 7.9 Tillögur .........................................................150 8. Víðtækir möguleikar til samstarfs ..................................... 152 8.1 Forystumenn, ráðuneyti, stofnanir .................................. 153 8.2 Upplýsing, þekking, ímynd .........................................157 8.3 Stuðningsverkefni Rauða krossins ..................................159 8.4 Íslenska forvarnalíkanið ...........................................161 8.5 Samstarf á íþróttasviði ...........................................163 8.6 Fjarnám – samstarf Háskólans á Akureyri og Ilisimatusarfik ...........165 8.7 Samvinna á heilbrigðissviði ....................................... 167 8.8 Geislavarnir ......................................................171 8.9 Leit og björgun ...................................................172 8.10 Vatnsafl á Grænlandi ............................................ 174 8.11 Mannvirkjagerð ..................................................177 8.12 Loftferðir, lækkun fargjalda og íslenska flugstjórnarsvæðið ...........180 8.13 Nýtt siglinganet – lækkun vöruverðs á Grænlandi – íslenskir stórmarkaðir. .. .184 8.14 Tvíhliða viðskiptasamningur