RREGIONEGION PPUSZCZYUSZCZY BBIAŁOWIESKIEJIAŁOWIESKIEJ Informator turystyczny SSpispis ttrereśccii

O regionie Szlaki turystyczne: piesze, rowerowe, nordic walking, trasy do nart biegowych Najciekawsze obiekty w Powiecie Hajnowskim PL Zwiedzanie białoruskiej części BY Puszczy Białowieskiej Obiekty Białowieskiego Parku Narodowego Obieżylas - mobilny przewodnik po puszczy białowieskiej Turystyczna kolejka wąskotorowa Białowieskie Drezyny Ścieżki edukacyjne

Punkty informacji turystycznej Questing

Biura, agencje turystyczne, Obiekty sakralne usługi przewodnickie i inne

Muzea, skanseny, Wypożyczalnie sprzętu izby regionalne, galerie sportowo-rekreacyjnego

Miejsca ogniskowe Konie (bryczki, sanie)

Wieże widokowe Kąpieliska, obiekty rekreacyjne, sauny, ruskie banie, wędkarstwo Noclegi

Wioski tematyczne Gastronomia

Inne atrakcje Przydatne adresy

2 niami. W wielu z tych domów znajdują się kwate- O RREGIONIEEGIONIE ry agroturystyczne, których gospodarze serdecznie przyjmują turystów. Urocze przydomowe kwietni- ki zachęcają do spotkań z przyjaciółmi i spędzenia czasu, oddychając puszczańskim powietrzem. We wschodniej części Polski, tuż przy grani- Serdecznie zapraszamy. cy z Białorusią leży Puszcza Białowieska - jeden z najcenniejszych kompleksów leśnych w Europie, ostatni naturalny las niżowy oraz królestwo naj- NNAJCIEKAWSZEAJCIEKAWSZE OOBIEKTYBIEKTY większego europejskiego ssaka - żubra. W PPOWIECIEOWIECIE HHAJNOWSKIMAJNOWSKIM Region Puszczy Białowieskiej jest idealnym miejscem do wypoczynku dla spragnionych Miasto Hajnówka – „Brama do Puszczy”, www.hajnowka.pl

Sobór Św. Trójcy – jeden z najciekawszych przy- kładów nowoczesnej architektury cerkiewnej; w maju odbywają się tu koncerty Międzynarodo- wego Festiwalu Hajnowskie Dni Muzyki Cerkiew- nej, ul. Ks. Dziewiatowskiego 15, tel. 85 682 29 71, 85 873 4723. Muzeum Kowalstwa i Ślusarstwa - wystawa narzę- dzi oraz wyrobów kowalskich i ślusarskich, a po wcześniejszym uzgodnieniu pokazy kowalstwa, ul. Lipowa 1, tel. 85 682 25 64, 601 073 775. Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej – wysta- spokoju i kontaktu z przyrodą turystów. Dzięki sie- wy stałe i czasowe, dotyczące kultury mniejszo- ci szlaków turystycznych dotrzecie Państwo do ści białoruskiej oraz wystawy miejscowych arty- najbardziej urokliwych puszczańskich zakątków, stów, ul. 3 Maja 42, tel. 85 682 28 89. a ścieżki edukacyjne pozwolą na poznanie różnych Pomnik żubra – odlana z brązu sylwetka żubra ciekawostek i jej mieszkańców. naturalnej wielkości, znajduje się na skwerku Niecodzienną atrakcję stanowi przejazd kolejką przy ulicy Aleksego Zina. wąskotorową do śródleśnej osady Topiło, gdzie w Park Wodny - nowoczesny basen rekreacyjny pięknie położonych stawach można złowić bardzo z licznymi atrakcjami, sauna, tężnia; czynny 7 duże ryby, a w ich pobliżu pobawić się przy ogni- dni w tygodniu od 6.00 do 22.00, ul. 3 Maja 50, sku, czy po prostu pospacerować. tel. 85 876 78 60, www.parkwodny.hajnowka.pl. Równie interesującymi miejscami do wypo- Ośrodek Sportu i Rekreacji – basen pływac- czynku są zbiorniki wodne: Siemianówka, Repczy- ki letni, korty, boiska, ul. Dziewiatowskiego 2, ce i Bachmaty, gdzie można wędkować, uprawiać tel. 85 682 2776. sporty wodne, a w ich otoczeniu zbierać owoce Centrum Turystyczno – Rekreacyjne – korty teni- runa leśnego. Doliny rzek i oferują sowe, skate park, boiska do koszykówki i siat- swoje skarby miłośnikom natury, wędkarzom i or- kówki, ul. Parkowa, tel. 85 682 2776. nitologom. Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego – we W regionie Puszczy Białowieskiej, od stuleci żyją wnętrzu znajdują się unikatowe organy z przeło- obok siebie różne narodowości, wytworzył się spe- mu XIX i XX, ul. Ks. P. Ściegiennego 7. cyficzny klimat pogranicza. Kultura polska, biało- Nordic Walking Park „Kraina Puszczy i Żubra” – ruska i ukraińska stworzyły niespotykaną kompo- sieć szlaków nordic walking; dostępnych jest 7 zycję. Dawne zwyczaje i święta, a także miejscowy tras o różnej długości zlokalizowanych w prze- dialekt, są cechami charakterystycznymi dla tego pięknej scenerii Puszczy Białowieskiej; punk- regionu. Religie: katolicka i prawosławna, odegra- ty wyjścia na trasy zlokalizowane zostały przy ły ogromną rolę w kształtowaniu dzisiejszej spo- Parku Wodnym w Hajnówce oraz na parkingu łeczności regionu. Miejscowa architektura zachwy- „Zwierzyniec” – przy drodze nr 689 Hajnówka – ca - zarówno piękne prawosławne świątynie, jak Białowieża. i drewniane domy ozdobione misternymi rzeźbie- Park Miniatur Zabytków Podlasia – podziwiać tu

3 można charakterystyczną dla regionu koloro- wieś Pod Kopułami, Wioska Małego Osocznika wą architekturę drewnianą, obiekty sakralne itp.; w Dubinach. miniatury wykonane w skali 1:25, ul. Bielska 120, przy drodze nr 689 Hajnówka-Bielsk Pod- Gmina Białowieża, laski, tel. 604 218 864, www.bialowieza.gmina.pl www.parkminiatur-hajnowka.pl. Obiekty Białowieskiego Parku Narodowego: Obręb Gmina Hajnówka, Ochronny Rezerwat - najstarsza i najlepiej www.gmina-hajnowka.pl zachowana część Puszczy Białowieskiej, Rezer- wat Pokazowy Żubrów, Park Pałacowy - typ Drewniane budynki mieszkalne i inwentarskie z XIX ogrodu angielskiego z XIX w., Muzeum Przy- w. m.in. we wsiach Czyżyki, Nowosady. rodniczo-Leśne z wieżą widokową, www.bpn. Zabytkowe cerkwie prawosławne w Nowoberezo- com.pl wie (zwanym „wsią cerkiewek”) i Dubinach oraz Zabudowania carskie (z czerwonej cegły), m. in. cerkiew i kapliczka z „cudownym” źródełkiem Dom Marszałkowski, dawna Stajnia Carska w Krynoczce k/Hajnówki. z końca XIX w. oraz brama pałacowa, Dom Łaź- Obiekty Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Pusz- ni i Dom Szoferów. cza Białowieska”: kolejka wąskotorowa, ścieżki edukacyjne. Liczne rezerwaty przyrody: Szczekotowo – naj- większe zbiorowisko kurhanów, Głęboki Kąt – olsy, łęgi i grądy, świerczyna na torfie o charak- terze tajgowym. Zagroda Stefana - skansen urządzony w starej podlaskiej chacie, gdzie zostały zebrane przed- mioty codziennego użytku; zwiedzanie po wcze- śniejszym uzgodnieniu, Nowoberezowo 90, tel. 85 873 1210 lub 602 828 457, www.czabaj-stefan.fm.interia.pl. Park Dyrekcyjny założony po I wojnie światowej – Chatka Baby Jagi – to idealne miejsce na rodzinną rosną tu głównie rodzime gatunki drzew liścia- wycieczkę; oferuje m. in. takie atrakcje jak: goto- stych, w centrum Parku znajduje się cmentarz wanie zupy, magiczne pierniki, łóżko na zapiec- wojskowy. ku, waga prawdy i wiele innych; Orzeszkowo Cerkiew pw. Św. Mikołaja Cudotwórcy - we wnętrzu 98A, 17-200 Hajnówka, tel. 600 493 666, znajduje się unikatowy, porcelanowy ikonostas. www.chatkababyjagi.pl Skansen Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Topiło – sztuczny zbiornik na rzece Perebel, końco- Podlasia – do obejrzenia stare chałupy, prawo- wy przystanek kolejki leśnej, miniskansen pusz- sławna kapliczka, wiatrak, ule, tel.85 681 20 95, czańskiej kolejki wąskotorowej. 608 582 840. Wioski tematyczne: Lipiny- wioska Bulwy, Bory- Museum Tamara Tarasiewicz – muzeum lalek (lal- sówka- wieś Drewniana, Nowoberezowo - ki kolekcjonerskie z całego świata), muzeum pamięci regionu, galeria sztuki znanej w USA malarki Tamary Tarasiewicz, ul. O. Gabiec 47, tel. 85 681 27 66, www.tamaratarasiewicz.com, Galeria Sztuki Regionu i Pogranicza „Kresy” w Pogorzelcach 19, w niej: rzeźby, malarstwo, garncarstwo, ceramika, bednarstwo, tkactwo, dywany dwuosnowowe, koronkarstwo i inne, www.galeriakresy.pl, tel. 604 162 203, 85 681 26 66 Białowieskie drezyny - zwiedzanie Puszczy Bia- łowieskiej drezyną napędzaną siłą mięśni; tel. 783 002 927, www.drezyny.bialowieza.pl

4 Kościół rzymskokatolicki – piękny wystrój kaplicy Rezerwat przyrody (przy Św. Huberta z wykorzystaniem korzeni i rogów. drodze nr 691) – zachodzi tu Zabytkowy zespół dworca kolejowego Białowieża sukcesja wtórna odtwarzająca Towarowa (obecnie „Restauracja Carska”). ekosystem leśny; przy drodze Rezerwaty przyrody m. in.: Podolany, Kozłowe znajduje się również drewnia- Borki, Podcerkwa. na wiata i parking. Ścieżki edukacyjne Leśnego Kompleksu Promo- Galeria Sławomira Smyka – eks- cyjnego „Puszcza Białowieska”: Żebra Żubra ponaty przedstawiają nowo- - początek przy drodze Białowieża- Pogorzel- czesną rzeźbę w drewnie. ul. ce, Krajobrazy Puszczy – początek przy siedzi- Świerczewskiego 4, tel. 85 bie Nadleśnictwa Białowieża, Drzewa Puszczy, 681 83 77, 607 896 729. Miejsce Mocy – początek przy szosie Białowie- Zbiornik wodny – miej- ża – Hajnówka, Szlak Dębów Królewskich i Ksią- sce rekreacji, pole namiotowe oraz wypożyczalnia żąt Litewskich – na uroczysku Stara Białowieża. sprzętu wodnego. Skansen Sioło Budy - na terenie skansenu znajdu- Centrum Turystyki i Kultury „Hładyszka” – pracow- je się zagroda z XIX w. składająca się z dobrze nia garncarska, Ametystowa Komnata, galeria zachowanej chaty pokrytej strzechą, budynków rzeźby, kawiarenka internetowa, sala audiowi- gospodarczych oraz płot wierzbowy, Budy 41, zualna, herbaciarnia „Filiżanka Smaku”, pokoje tel. 660 681 274, 664 775 55, gościnne, ul. 1 Maja 19, tel. 85 681 80 54. www.siolobudy.pl Izba edukacyjno-pszczelarska w Dobrowodzie – Białowieska Aleja Gwiazd – Park Edukacyjny prezentacja pszczelarstwa, najsłodsze arcydzie- w rekonstruowanym XIX-wiecznym dwor- ło przyrody - pszczeli chleb, degustacja miodu cu kolejowym, przyrodnicza wystawa plenero- i gry inspirowane światem pszczół, ul. Cicha 8, wa, ścieżka dydaktyczna oraz edukacyjny plac Dobrowoda, tel. 508 358 024, 600 521 094. zabaw, ul. Kolejowa 1a, tel. 692 012 087, www.wejmutka.pl Gmina Czyże, www.ugczyze.pl

Miasto i Gmina , Zabytkowy układ urbanistyczny wsi Czyże tzw. uli- www.kleszczele.pl cówka, z przełomu XV i XVI wieku. - grodzisko średniowieczne z IX-XII w. Drewniana dzwonnica z 1709 r. w Kleszczelach - Zabytkowe budynki mieszkalne i inwentarskie pozostałość po świątyni św. Mikołaja Cudotwór- w Czyżach, zespół zagród we wsi Morze i Rako- cy, która spłonęła w 1659 r. wicze z okresu międzywojennego. Zabytkowy, drewniany budynek dworca kolejowe- Zabytkowe cmentarzyska: choleryczny we wsi go w Kleszczelach z końca XIX w., wybudowany Zbucz z 1 poł. XIX w., epidemiczny we wsi Kojły w stylu szwajcarskim. z XIX w., Hrabniak z X – XII w. i epidemiczny we Zabytkowe cerkwie w Kleszczelach, Kośnej oraz wsi Osówka z XIX / XX w. Sakach. Cerkwie w Czyżach, Klejnikach i Kuraszewie Prawosławny Monaster św. Dymitra Sołuńskiego i Ladach (kapliczka z cudownym źródełkiem). w Sakach. Archeologiczna ścieżka edukacyjna prowadząca Dom Zakonny pw. św. Katarzyny w Zaleszanach. przez najważniejsze stanowiska archeologiczne: Murowany kościół katolicki pw. św. Zygmunta Lady (cmentarzysko), Kuraszewo (w uroczysku z 1907 r. w Kleszczelach – reprezentuje interesu- Zamczysko niedaleko wsi znajduje się cmenta- jący przykład XX-wiecznej architektury sakralnej, rzysko z X-XII w. oraz kurhany z II-III w. n.e.), wystrój wnętrza barokowy; drewniana dzwonni- Kamień (kurhan „Kościa Górka”), Kojły (kur- ca z 1910 r. han), Zbucz (cmentarzysko kurhanowe w obsta- Kaplica prawosławna pw. św. Paraskiewy i Kaplicz- wach kamiennych oraz grodzisko średniowiecz- ka prawosławna, drewniana z 1 połowy XIX w. ne datowane na IX-XII w.). w Dobrowodzie. Pomnik króla Zygmunta Starego w Kleszczelach. , www.czeremcha.pl Domy drewniane z końca XIX wieku i początku XX w. w Daszach, Kleszczelach. Zabytkowe prawosławne cerkwie w Czeremsze

5 i Zubaczach. , Zabytkowe budownictwo drewniane: m.in. nastaw- www.portals.narew.gmina.pl nia kolejowa w Czeremsze, a także budynki Drewniane budownictwo sakralne – drewniany w Czeremsze, przy ul. Lipowej i 1-go Maja, kościół w Narwi z 1748 r. wraz z dzwonnicą z Pozostałość parku dworskiego w miejscowości ok. 1773 r. oraz Jancewicze - miejsce rekreacyjne i wiata przy Zabytkowe, drewniane cerkwie w Narwi, Łosin- rzece Pulwa. ce, Trześciance, Puchłach oraz Tyniewiczach Grodzisko wczesnośredniowieczne (Zamczysko) Dużych. w pobliżu wsi Jancewicze z XII w. Skit Św. św. Antoniego i Teodozjusza Kijowsko- Gminny Ośrodek Kultury w Czeremsze – wysta- Pieczerskich w Odrynkach. wy stałe i czasowe, pokoje gościnne, warsztaty Wczesnośredniowieczne cmentarzysko kurhanowe rękodzieła ludowego, ul. 1 Maja 77, tel. 85 685 w Waśkach (6 kurhanów). 00 84. Krzyże wotywne z XIX/XX w. zlokalizowane we Zabytkowe XIX- wieczne cmentarze prawosławne wsiach m.in. w Narwi, Łosince, Chrabostówce, we wsi Zubacze, Czeremcha Wieś oraz Kuzawa. Janowie, Kaczałach, Skryszewie, Gradocznie, Izba Tradycji, Pamięci Regionu i Kolei – w izbie Tyniewiczach Małych, Sakach. zgromadzono stare przedmioty, maszyny i narzę- Układ przestrzenny wsi Narew w XVI w., z zacho- dzia gospodarskie, stare fotografie, dokumenty wanym rynkiem w centrum. i legitymacje oraz eksponaty związane z koleją Kraina Otwartych Okiennic - wsie: Puchły, Soce, i wiele innych, ul. Ogrodowa 6, tel. 85 685 00 80. Trześcianka, gdzie znajdują się drewniane Muzeum Kolejnictwa – eksponaty przedstawiają- budynki mieszkalne o unikatowej ornamenty- ce tabor kolejowy wykorzystywany na przestrze- ce, nawiązującej do zdobnictwa stosowanego ni lat (m.in. parowóz TP 4) w tutejszym węźle w rosyjskiej architekturze ludowej - piękne zdo- kolejowym, tel. 85 685 01 58, ul. 1-go Maja 78. bienia snycerskie i kolorowe okiennice. Drewniana architektura z XIX-XX w. m.in. w Narwi, Gmina , Janowie, Kaczałach, Doratynce, Gradocznie, www.dubicze-cerkiewne.pl Waśkach, Krzywcu. Prywatne Muzeum Wsi w Narwi - kolekcja przed- Zabytkowe, drewniane, prawosławne cerkwie miotów gospodarstwa domowego używanych w Starym Korninie, Dubiczach Cerkiewnych, przez mieszkańców podlaskiej wsi oraz maszyny Werstoku. rolnicze, ul. Dąbrowskiego 8, tel. 85 681 60 50; Drewniane wiatraki w Grabowcu, Dubiczach Cer- Izba regionalna „Ruta” - zbiór zabytkowych przed- kiewnych i Koryciskach. miotów gospodarstwa domowego (tkactwo, Drewniany zespół dworski w Jodłówce z 1860 r. rybołówstwo, przedmioty kultu religijnego, (obiekt prywatny). Kapliczka nad źródełkiem z cudowną wodą w Sta- rym Koninie. Izba Kultury i Tradycji OSP w Dubiczach Cerkiew- nych, tel. 85 685 20 50. Zabytkowe cmentarze: w Starym Korninie (przy cerkwi pw. św. Michała z 1630 r., parafialny z XIX w.), w Dubiczach Cerkiewnych (XIXw.), w Werstoku (przycerkiewny z XVIII w., parafial- ny z XIX w.). dokumenty z XIX w.), zwiedzanie po wcześniej- Rezerwaty przyrody: i Czechy Orlańskie. szym uzgodnieniu telefonicznym, Skaryszewo Zbiornik wodny „Bachmaty” i Ośrodek Wypoczyn- 29, tel. 85 681 62 76. kowy - możliwość wynajęcia domku, wypoży- czenia sprzętu wodnego lub rowerów, tel. 85 , www.narewka.pl 682 79 99, 85 685 20 54. Galeria Leśna – Wygon - fotografie regionu, twór- Zbiornik wodny Siemianówka - doskonałe miejsce czość rękodzielników, Wygon, tel. 667 368 327, dla wędkarzy i miłośników ptaków, miejsce na www.galerialesna-wygon.pl rekreację.

6 Wieża widokowa Maruszka w Siemieniakowszczyź- OOBIEKTYBIEKTY W BBIAIAŁOOWIESKIMWIESKIM nie. PPARKUARKU NNARODOWYMARODOWYM Północno-Zachodnia część Obrębu Ochronnego wwww.bpn.com.plww.bpn.com.pl Rezerwat (dawny Obręb Ochronny Hwoźna) Bia- łowieskiego Parku Narodowego – udostępniona Białowieski Park Narodowy bezpłatnie dla turystów, wejście w miejscowo- ści Masiewo; poruszanie się po parku ułatwia- Zajmuje niespełna 17% polskiej części Pusz- ją szlaki piesze: Wokół Uroczyska Głuszec, Car- czy Białowieskiej, ale jest to najcenniejszy przy- ska Tropina, Wilczy Szlak, Tropem Żubra i dwa rodniczo fragment całego kompleksu Puszczy. rowerowe: Kosy Most – Narewka, Narewka – Park chroni najlepiej zachowany na Niżu Europej- uroczysko Wilczy Szlak – Narewka. skim las naturalny, w którym nieprzerwanie trwa- Rezerwaty przyrody, m.in. Gnilec, Dolina Wali- ją procesy przyrodnicze, zapewniające życie czówki. Szlaki turystyczne prowadzące do Hajnówki, Bia- łowieży i Siemianówki, ukazujące piękno przy- ro dnicze i kulturowe regionu Puszczy Białowie- skiej. Cmentarz żydowski z przełomu XIX i XX w. w Narewce i protestancki cmentarz niemieckich osadników z XIX w. w Masiewie. Zabytkowe prawosławne cerkwie w Narewce, Sie- mianówce i Lewkowie Starym. Ścieżki edukacyjne Leśnego Kompleksu Promo- cyjnego „Puszcza Białowieska”: Pod Dębami w Świnorojach, Masiewo – Zalew Siemianówka oraz Tropem Żubra. wielkiej różnorodno- Galeria im. Tamary Sołoniewicz – wystawy malar- ści gatunków roślin, skie, prezentacja historii i etnografii Ziemi grzybów i zwierząt. Narewkowskiej, Narewka, ul. Mickiewicza 50, Dlatego jest to miej- tel. 85 685 80 12. sce wymarzone dla Park Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Nadleśnic- miłośników przyrody. twie Browsk w Gruszkach, herbarium, słone- Ale każdy turysta odnajdzie tu coś wyjątkowego czny poromierz, celtycki krąg mocy, oryginalne – wewnętrzną równowagę i siłę, które zaczerpnąć pszczele barcie, pomnik Lasowida oraz zło- można z obserwacji i obcowania z tutejszą przy- ty szlak Św. Eustachego z kapliczką rzeźbioną rodą. w 360-letnim suchym dębie, tel 85 685 83 44. Ośrodek Turystyczno - Rekreacyjno - Kulturalny w Starym Dworze - kąpielisko z plażą, plac Rezerwat Pokazowy Żubrów zabaw dla dzieci, wypożyczalnia sprzętu wodne- go, korty tenisowe, pole namiotowe i kempingo- Położony jest przy szosie Hajnówka–Białowieża, we, ścianka wspinaczkowa, amfiteatr. ok. 3 km przed Białowieżą. Na powierzchni ok. 27 Muzeum Pszczelarstwa w Narewce, Dwór Bartni- ha, w warunkach zbliżonych do naturalnych, pre- ka, ul. Hajnowska 2/1, tel. 85 685 83 88, 609 zentowane są wszystkie gatunki ssaków kopyt- 850 957 nych żyjących w Puszczy Białowieskiej oraz duże Stanica kajakowa w Narewce, ul. Hajnowska 33, drapieżniki. Kto przemierzając szlaki Puszczy Bia- tel. 85 685 80 62 łowieskiej nie miał szczęścia, by zobaczyć żubra, Podlaska Wioska Tematyczna - W świecie Pod- może go zobaczyć w Rezerwacie. W zagrodach laskiej Zagrody w Lewkowie, tel. 669 407 250, żyją również łosie, jelenie, sarny, dziki, wilki, ry- 85 685 61 07. sie, koniki typu tarpana, żubronie – krzyżówki (hy- brydy) żubra z bydłem domowym. Godziny otwar- cia: w sezonie pn.–nd. 9.00-17.00, poza sezonem wt.–nd. 8.00-16.00, tel. 85 681 23 98.

7 Muzeum Przyrodniczo-Leśne

W ciekawy sposób przybliża przyrodę i historię Puszczy Białowieskiej oraz wielowiekową działal- ność człowieka na tym terenie. Efekty dnia i nocy, odgłosy Puszczy sprawią, że poczujemy się, jak w środku lasu. Muzeum organizuje również wystawy czasowe. Dodatkową atrakcją jest wieża widokowa, z której rozpościera się widok na Polanę Białowie- ską. W muzeum znajduje się Punkt Informacji Tu- rystycznej z pamiątkami. Godziny otwarcia: w se- zonie pn.-pt. 9.00–16.30, sb.-nd. i dni świąteczne od ponad 90 lat. Po trasie poruszać się można wy- 9.00–17.00; poza sezonem: wt.-nd. 9.00–16.00. łącznie pod opieką pracownika BPN lub licencjono- UWAGA: wanego przez BPN przewodnika, w grupie do 12 wejście na ekspozycję stałą 30 min. przed osób. Zwiedzanie tego obszaru możliwe jest rów- zamknięciem muzeum, tel. 85 682 97 02. nież bryczką lub saniami. Północna część Obrębu Ochronnego Rezerwat Obręb Ochronny Rezerwat jest najszerzej udostępniona turystom. Ponad 25 km szlaków pieszych i 14 km szlaków rowerowych Porasta go las, który w wielu miejscach zacho- ukazuje najbardziej urokliwe miejsca tej części Par- wał swój naturalny charakter. Dotyczy to w szcze- ku. Drewniane kładki prowadzące przez podmokłe gólności południowej części Obrębu, czyli daw- tereny, wieża i punkty widokowe, miejsca odpo- nego Rezerwatu Ścisłego, oraz obszarów leśnych czynku, zimowe ostoje żubrów udostępnione tu- znajdujących się w północnej części BPN na tere- rystom ułatwiają poznawanie przyrody. Zwiedza- nie uroczysk Głuszec i Wilczy Szlak. Las naturalny, nie tej części Parku jest bezpłatne, jedynie grupy który nie został posadzony przez człowieka i rośnie powyżej 20 osób muszą być pod opieką pracow- nika BPN lub licencjonowanego przez BPN prze- wodnika.

Park Pałacowy

Założony został na przełomie XIX-XX w. wokół wznoszonej w latach 1889–1894 myśliwskiej rezy- dencji carów Rosji. Jego powierzchnia wynosi bli- sko 50 ha. Głównym obiektem tej rezydencji był pałac, który spłonął w 1944 r. Ocalała jedynie tzw. brama kuchenna. Park stanowi dziś urokliwe miej- sce spacerowe, na którego terenie można zobaczyć pozostałości zabudowań carskich, np.: Dom Mar- bez jego ingerencji, tworzy wiele gatunków drzew. szałkowski, Dom Szoferów, Stajnię Carską, Dwo- To las różnowiekowy. Turysta może zobaczyć rek Gubernatora Grodzieńskiego z 1845 r. (obecnie w nim cały cykl życiowy drzewa – od siewki po siedziba Ośrodka Edukacji Przyrodniczej, organizu- drzewa obumarłe. Szczególną uwagę zwiedzają- jącego zajęcia dydaktyczne dla dzieci i młodzieży). cych zwraca duża ilość martwego drzewa: stojące Park zaprojektowany został w stylu angielskim, na- suche pnie, złomy, wykroty. Właśnie dzięki niemu zywanym też krajobrazowym, przez znanego pla- występują tu najrzadsze gatunki grzybów i zwie- nistę – Waleriana Kronenberga. Zachowało się tu rząt. Wiele żyjących w Parku gatunków jest relik- blisko 90 gat. drzew i krzewów. Spragniony odpo- tami lasów pierwotnych. czynku turysta może liczyć na chwilę relaksu nad W południowej części Parku dostępna jest tra- malowniczymi stawami, pomiędzy którymi stoi sa „Do Dębu Jagiełły” o dł. 4 km, nieoznakowana obelisk upamiętniający polowanie króla Augusta III w terenie. Prowadzi przez fragment najcenniejszej Sasa urządzone w 1752 r. przyrodniczo części Parku, podlegającej ochronie

8 Na terenie Parku Pałacowego mieści się Dyrek- wieskiej, stanowi więc oryginalną formę `poznania cja Białowieskiego Parku Narodowego, Muzeum przyrody. Kolejka jeździ przez cały rok, ale po se- Przyrodniczo-Leśne z Punktem Informacji Tury- zonie przejazd jest możliwy tylko dla grup zorgani- stycznej oraz Pokoje Gościnne BPN. zowanych, po telefonicznym uzgodnieniu. Turyści indywidualni mogą korzystać z usług kolejki w se- Aplikacja mobilna BPN: zonie turystycznym (maj - wrzesień). www.bpn.treespot.pl Początek trasy: Hajnówka, ul. Kolejki Leśne 12 Park można zwiedzać z aplikacją mobilną, która Trasy kolejki: jest doskonałym przewodnikiem. W aplikacji zna- HAJNÓWKA – TOPIŁO, 11 km. leźć można m.in.: bazę obiektów turystycznych, Czas przejazdu (w tym postój): dla grup zorganizo- atrakcje przyrodniczo-kulturowe, infrastruktu- wanych , maksymalnie 5 h, dla osób indywidu- rę turystyczną. Atrakcją są także propozycje tras alnych - 3 h wycieczkowych, m.in. „Tropem Żubra” lub „Wil- Minimalna liczba osób indywidualnych - 40 osób czy Szlak”, które wytyczone zostały po najbardziej HAJNÓWKA - DOLINA LEŚNEJ, 6 km. urokliwych zakątkach Parku. Ciekawym sposobem Czas przejazdu: ok. 2 godz. , zwiedzania są także questy, które prowadzą tury- Minimalna liczba osób indywidualnych - 20 osób stę po kolejnych ciekawych punktach na mapie. Uwaga! Aplikacja do prawidłowego działania nie wymaga W sprawie godzin i terminów odjazdu kolejki na- połączenia z Internetem, wszystkie dane można za- leży kontaktować się z Nadleśnictwem Hajnówka, importować wcześniej, aby już z gotowym prze- ul. Kolejki Leśne 12, 17-200 Hajnówka, tel. 85 682 wodnikiem wyruszyć na zwiedzanie Parku. Mo- 26 89, 693 337 290, e-mail: [email protected]) bilny przewodnik przygotowany został w dwóch oraz Centrum Turystyki Regionu Puszczy Białowie- wersjach językowych: polskiej i angielskiej skiej’ w Hajnówce, ul. 3 Maja 45, tel. 85 682 43 81.

TTURYSTYCZNAURYSTYCZNA KKOLEJOLEJ BBIAIAŁOOWIESKIEWIESKIE DDREZYNYREZYNY WĄSSKOTOROWAKOTOROWA Na przejażdżkę po puszczy zapraszają Biało- Gdy w czasie I wojny światowej wschodnia ścia- wieskie Drezyny, które przewożą turystów na tra- na Polski została inkorporowana przez Niemców, sie kolejowej położonej w samym sercu Puszczy rozpoczęła się intensywna wycinka zasobów le- Białowieskiej. Dostępne są trasy o różnym stopniu śnych. W tym celu zbudowana została kolej wą- trudności: 4 km (w obie strony) do przystanku Bia- skotorowa, służąca wówczas do przewozu drewna łowieża Pałac, 7 km do Grudek (ok. 1 godz. w obie (funkcję tę pełniła do lat 80. XX w.). Dziś jest to nie- strony). Najdłuższa trasa dla najwytrwalszych liczy codzienna atrakcja wykorzystywana w celach tury- 36 km, a przejazd w obie strony zajmuje ok. 7 godz. stycznych. Jej trasa biegnie w głąb Puszczy Biało- Należy wziąć pod uwagę, że czas przejazdu zależy tylko i wyłącznie od siły i sprawności uczestników

9 wycieczki, bowiem drezyny napędzane są siłą mię- Nowosady 114 (budynek świetlicy wiejskiej), śni pasażerów. Taka podróż może dostarczyć nie- tel. 85 686 30 79, zapomnianych wrażeń, a przy odrobienie szczęścia e-mail: [email protected] można spotkać zwierzęta zamieszkujące puszczę. Czynny: 12.00-20.00 (od wtorku do soboty) Możliwe są także wyjazdy nocne, podczas których Język obcy: rosyjski można zobaczyć Puszczę Białowieską pod księży- cem i gwiazdami. Białowieża: Białowieskie Drezyny, tel. 783 002 927, www.drezyny.net. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze o/Białowieża ** ul. Kolejowa 17, tel. 85 681 22 95 PPUNKTYUNKTY IINFORMACJINFORMACJI fax. 85 681 26 24 www.pttk.bialowieza.pl TTURYSTYCZNEJURYSTYCZNEJ e-mail: [email protected] Czynne: lipiec – sierpień codziennie 8.00 - 18.00, Członkowie Lokalnej Organizacji Turystycznej wrzesień - czerwiec, codziennie 8.00 - 16.00 „Region Puszczy Białowieskiej”, języki obce: angielski, niemiecki, rosyjski, ***, **, * – Certyfikowane Punkty Informacji hiszpański Turystycznej Punkt Informacji Turystycznej Miasto Hajnówka Białowieskiego Parku Narodowego*** Muzeum Przyrodniczo-Leśnego BPN, Park Pałaco- Lokalna Organizacja Turystyczna wy 11, tel. 85 681 29 01, „Region Puszczy Białowieskiej”, e-mail:[email protected], www.bpn.com.pl Centrum Turystyki Regionu Czynny jest w godzinach pracy muzeum: Puszczy Białowieskiej *** - poza sezonem turystycznym ul. 3 Maja 45, tel. 85 682 43 81, (od 16 października do 15 kwietnia): fax. 85 682 51 41 wtorek–niedziela: w godz. 9:00 – 16:00 e-mail: [email protected], - w sezonie turystycznym e-mail: [email protected] (od 16 kwietnia do 15 października): www.lot.bialowieza.pl, poniedziałek–piątek: w godz. 9:00 – 16:30 www.powiat.hajnowka.pl/ctrpb, sobota, niedziela, dni świąteczne: Czynne: maj - wrzesień w godz. 9:00 – 17:00 od poniedziałku do soboty 9.00 – 17.00 języki obce: angielski, niemiecki, rosyjski październik – kwiecień od poniedziałku do piątku 8.00 – 16.00 Biuro Turystyki „Ryś” język obcy: angielski, rosyjski, niemiecki ul. Krzyże 22, tel./fax. 85 681 22 49, tel. 608 582 840, 660 667 790 ◊ Infokiosk (24 h) e-mail: [email protected], ul. 3 Maja 45, 17-200 Hajnówka www.biurorys.internetdsl.pl, www.turystyka-rys.pl język obcy: angielski, rosyjski, niemiecki, czeski Punkt Informacji Turystycznej w Muzeum ◊ Kowalstwa i Ślusarstwa Infokiosk (24 h) ul. Lipowa 1 (róg ul. 3 Maja), tel. 85 682 25 64, ul. Sportowa 1 (przy siedzibie Urzędu Gminy), 601 073 775; Czynny: od wtorku do soboty ◊ Turystyka Przyrodnicza „Sóweczka” 9.00 - 18.00, w niedziele 10.00 - 18.00 Arkadiusz Szymura, ul. Kolejowa 8, język obcy: rosyjski tel. 669774777, 601931787 e-mail: [email protected], Gmina Hajnówka www.bialowieza.info.pl informacja bezpośrednia w sezonie, poza sezonem - telefonicznie ◊ Punkt Informacji Turystycznej w Nowosadach Język: angielski, niemiecki, hiszpański, francuski, przy Lokalnym Ośrodku Zarządzania rosyjski, ukraiński, portugalski i włoski Ruchem Turystycznym Gminy Hajnówka

10 DUBICZE CERKIEWNE: BBIURA,IURA, AAGENCJEGENCJE TTURYSTYCZNE,URYSTYCZNE, UUSSŁUUGIGI ◊ Ośrodek Wypoczynkowy „Bachmaty” PPRZEWODNICKIERZEWODNICKIE I IINNENNE 17-204 Dubicze Cerkiewne, tel. 85 685 20 54, 606 769 992 czynny w sezonie: maj-październik język obcy: rosyjski Członkowie Lokalnej Organizacji Turystycz- nej „Region Puszczy Białowieskiej” ◊ Gminny Ośrodek Kultury Organizatorzy turystyki i pośrednicy ul. Główna 67, tel. 85 682 79 99 turystyczni (stan na 25.04.2017 r.) czynny: od poniedziałku do piątku 8:00 -16:00 język obcy: rosyjski Biuro Turystyki “Ryś” NAREWKA ul. Krzyże 22, 17-230 Białowieża, tel./fax. 85 681 22 49, 85 681 20 95, ◊ Stanica Kajakowa*** 608 582 840, 660 667 790, ul. Hajnowska 33, tel. 85 685 80 62, e-mail: [email protected], e-mail: [email protected] www.biurorys.internetdsl.pl, www.turystyka-rys.pl Czynna w sezonie codziennie 8.00 – 20.00, Wycieczki z przewodnikiem (w tym do białoruskiej po sezonie: od poniedziałku do piątku 8.00 – 16.00 części Puszczy Białowieskiej), przejazdy bryczka- mi, kuligi, ogniska, rajdy, zloty, obozy przetrwania, CZEREMCHA „zielone szkoły”, rezerwacja wyżywienia i nocle- gów, wypożyczalnia rowerów i nart, informacja turystyczna. ◊ Gminny Ośrodek Kultury Język obcy: angielski, niemiecki, rosyjski, czeski, ul. 1 Maja 77, tel. 515 275 536, 515 275 553, białoruski e- mail: [email protected] Czynny: od wtorku do soboty 12.00 – 20.00 język obcy: rosyjski PTTK Oddział Białowieża ul. Kolejowa17, 17-230 Białowieża, CZYŻE tel. 85 681 22 95, fax. 85 681 26 24, e-mail: [email protected], www.pttk.bialowieza.pl Infokiosk (24 h) Przewodnictwo (w tym do białoruskiej części Czyże 98 (przy siedzibie Urzędu Gminy), Puszczy Białowieskiej), wypożyczalnia rowerów, obsługa konferencji, zjazdów, ogniska, przejażdżki KLESZCZELE bryczkami, kuligi, „zielone szkoły”. Język obcy: angielski, niemiecki, rosyjski, Centrum Turystyki i Kultury „Hładyszka” ** francuski, włoski, hiszpański ul. 1 Maja 19, tel. 85 68 18 054, e-mail: [email protected], BP „Junior”S.C. www.kleszczele.e-kultura.pl, ul. Stołeczna 25, 15-879 Białystok, Czynne: poniedziałek -piątek 8.00-16.00, tel. 85 744 43 26, fax. 85 741 57 20 sobota: 10.00-17.00 e-mail:[email protected], język obcy: rosyjski www.bialowieza.net.pl Kompleksowa obsługa turystyki przyjazdowej do NAREW regionu Puszczy Białowieskiej, rezerwacja nocle- gów on-line, wycieczki na Białoruś. ◊ Punkt IT przy Gminnej Bibliotece Publicznej Język obcy: angielski, rosyjski, niemiecki Ul. Mickiewicza 18, tel. 85 681 68 70 Czynny: wtorek, piątek: 9.00-19.00, Biuro Usług Turystycznych „DYLIŻANS” środa-czwartek: 9.00-18.00, sobota: 9.00-17.00 ul. Waryńskiego 6 lok.18, 15-461 Białystok, Zewnętrzny infokiosk czynny 24h, filia punktów tel./fax: +48 85 744-63-32, 607 154 373, 723 044 614 it w Trześciance i Łosince www.dylizans.com.pl, [email protected] Język obcy: angielski, rosyjski

11 ◊ Biuro Turystyki Aktywnej „Nes – Tur” MANDRIVKA Ewa Stepaniuk ul. Główna 99, 17-204 Dubicze Cerkiewne, Puchły 62, 17-210 Narew , tel. 662-044-775, tel. 85 685 20 41, 608 444 536 [email protected] e-mail: [email protected], www.turystykapodlasie.pl Przewodnictwo i pilotaż wycieczek Przewodnictwo, pilotaż wycieczek, obozy turystyki kwalifikowanej, wycieczki szkolne, spływy kajako- ◊ Agencja „Folk” we, rajdy rowerowe, ,,zielone szkoły’’ ul. 3 Maja 18, 17-200 Hajnówka, język obcy: niemiecki tel. 507 244 050, e-mail: [email protected] Przewodnictwo, fotografia ◊ Biuro Turystyki Przyrodniczej, Język obcy: angielski, białoruski ul. Nałkowskiej 9, 17-200 Hajnówka, tel. 608 485 913, 85 682-38-55 ◊ Agencja Turystyczna CZAJKA Ludmiła Żłobin, e-mail: [email protected], 48, 17-220 Narewka, tel. 661 492 372 www.ornitours.com.pl, www.przewodnik-puszcza-bialowieska.eu Wycieczki ogólnoprzyrodnicze i ornitologiczne Przewodnictwo i pilotaż wycieczek (Biebrzański Park Narodowy, Puszcza Białowieska, Język obcy: rosyjski, białoruski Dolina Narwi), Język obcy: niemiecki ◊ Biuro „Białowieża Forest” Sławomir Przygodzki ◊ ul. Podolany 1/2, 17-230 Białowieża, IWA sp. z o.o. tel./fax. 85 681 20 07, 606 443 007, ul. Olgi Gabiec 6, 17-230 Białowieża, e-mail: [email protected] tel. +48 85 68 29 400, +48 601 213 812 Przewodnictwo i pilotaż wycieczek e-mail: [email protected], Język obcy: angielski www.hotel-zubrowka.pl Kompleksowa obsługa pobytów w Hotelu, regionie ◊ Biuro Turystyczne „Teo-Eko” Język obcy: angielski, rosyjski, francuski Park Dyrekcyjny 13/4, Białowieża, ◊ tel. 85 681 23 11, 608 454 107, fax. 85 681 24 04, NATURE TRAVEL S.J. M. Czarny e-mail:[email protected] J. Sorko-Czarny Przewodnictwo i pilotaż wycieczek, obserwacje pta- ul. Wyszyńskiego 2/1, 15-888 Białystok, tel. 85 744 ków i zwierząt 45 62, fax. 85 744 45 34 Język obcy: rosyjski, niemiecki, angielski e-mail: [email protected] Turystyka rowerowa, tygodniowe wycieczki po re- ◊ Biuro Usług Przewodnickich „PUSZCZA BIAŁO- gionie Puszczy Białowieskiej, oferta konferencyjna WIESKA” Lucyna Szymura, Język obcy: angielski, niemiecki, francuski, rosyj- ul. Park Dyrekcyjny 1, 17-230 Białowieża, ski, hiszpański, węgierski tel. 601-931-787, e-mail: [email protected] Przewodnictwo (w tym specjalistyczne przyrodni- Przewodnictwo (w tym po obiektach Białowieskie- cze) i pilotaż wycieczek; polski, angielski, francuski, go Parku Narodowego), pilotaż wycieczek i inne: włoski, hiszpański, portugalski, rosyjski, białoruski, ukraiński, niemiecki Nina Zin ul. Kolejki Leśne 2 b , 17-200 Hajnówka, ◊ ECO GUIDE tel. 721 591 353; e-mail: [email protected], Rutka 5, 17-204 Dubicze Cerkiewne, www.sites.google.com/site/firmazin tel. 692 931 881, 692 807 216, Przewodnictwo (w tym po białoruskiej części Pusz- e-mail: [email protected], czy Białowieskiej), pilotaż wycieczek www.przewodnicy.bialowieza.pl Język obcy: rosyjski Przewodnictwo i pilotaż wycieczek Język obcy: rosyjski, niemiecki, angielski Riksza-Zybi ul. Sportowa 29/2, Białowieża, tel. 505 044 742 ◊ „MAJA” Tadeusz Przygodzki Usługi Przewodnictwo (w tym po białoruskiej części Pusz- Przewodnickie czy Białowieskiej), pilotaż wycieczek, przewóz rik- Park Dyrekcyjny 13A/2, 17-230 Białowieża, szą, obsługa grup z osobami niepełnosprawnymi tel. 696 434 672, 85 681 24 56, i grup z dziećmi. e-mail: [email protected]

12 Przewodnictwo i pilotaż wycieczek ◊ Białowieskie Centrum Sportu Język obcy: angielski, niemiecki ul. Kamienne Bagno 4, 17-230 Białowieża, tel. 733 587 583, www.cs.bialowieza.pl ◊ Stowarzyszenie Koło Przewodników ,,Zięba’’ 12 rowerów dla dorosłych, 15 dla młodzieży i 6 dla ul. Park Dyrekcyjny 11/1, 17-230 Białowieża, dzieci. tel. 85 681 25 79 ◊ Pensjonat „Sioło Budy” język obcy: niemiecki, angielski, rosyjski, francuski, Budy 41, 17-230 Białowieża, tel. 660 681 274, włoski, hiszpański 664 775 554, www.silobudy.pl 6 rowerów dla dorosłych i młodzieży, 2 dla dzieci. ◊ Turystyka Przyrodnicza „Sóweczka” ◊ Dworek „Gawra” Arek Szymura ul. Południowa 2, 17-230 Białowieża, ul. Kolejowa 1, 17-230 Białowieża, tel. 85 681 28 04, 85 681 24 84,600 201 389, tel. 669 774 777, www.gawra.bialowieza.com www.bialowieza.info.pl, 30 rowerów dla dorosłych i młodzieży. e-mail: [email protected] ◊ Biuro Turystyki „Ryś” Przewodnictwo (w tym specjalistyczne przyrodni- ul. Krzyże 22, 17-230 Białowieża, tel. 85 681 22 49, cze) i pilotaż wycieczek. 85 681 20 95, 608 582 840, 660 667 790 Język obcy: angielski, niemiecki, rosyjski, włoski, 13 rowerów dla dorosłych, 2 małe dla dzieci oraz hiszpański, węgierski, francuski siodełka dla dzieci. ◊ Hotel „Żubrówka”**** ul. O. Gabiec 6, 17-230 Białowieża, WWYPOYPOŻYYCZALNIECZALNIE SSPRZPRZĘTTUU tel/fax 85 681 23 03 40 rowerów dla dorosłych i młodzieży, 2 dla dzieci. SSPORTOWO-REKREACYJNEGOPORTOWO-REKREACYJNEGO ◊ Hotel „Białowieski”*** ul. Waszkiewicza 218b, 17-230 Białowieża, WYPOŻYCZALNIE ROWERÓW tel. 85 681 20 22, 85 681 20 21 200 rowerów dla dorosłych i młodzieży. ◊ Wypożyczalnia rowerów rent a bike „Wilux” ◊ Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Siemianówce ul. O. Gabiec 11, ul. Waszkiewicza 124, ul. Szkolna 35, 17-220 Narewka, tel. 85 685 71 69, 17-230 Białowieża, tel. 660 451 540, 85 685 70 03, 501 077 522, 80 rowerów dla dorosłych i 20 dla dzieci, przyczepy e-mail:[email protected], dwukołowe, siodełka dla dzieci, kaski. Istnieje moż- www.oee.narewka.pl, liwość wypożyczenia roweru w jednym punkcie i 12 rowerów dla dorosłych i młodzieży. zdania w drugim. ◊ Centrum Turystyki i Kultury „Hładyszka” ul. 1 Maja 19, 17-250 Kleszczele, tel. 85 681 80 54 6 rowerów dla dorosłych i młodzieży. ◊ Biuro Turystyki Aktywnej „NES – TUR” Jerzy Nesteruk Jerzy Nesteruk, Główna 62, 17-204 Dubicze Cerkiewne, tel. 85 682 62 46, 85 685 20 41, 608 444 536 16 rowerów dla dorosłych i młodzieży; możliwość transportu rowerów przyczepą. ◊ PHU Mirosław Kowszuk ul. Zaułek Targowy 5, 17-200 Hajnówka tel. 511 744 701, 20 rowerów dla dorosłych i młodzieży

WYPOŻYCZALNIE NART BIEGOWYCH

◊ Urząd Gminy Białowieża, ul. Sportowa 1, 17-230 Białowieża, tel. 85 681 24 87, www.bialowieza.gmina.pl 15 par nart biegowych (9 dla dorosłych, 6 dla dzieci).

13 ◊ Biuro Turystyki „RYŚ” Bazyli Skiepko ◊ Bojarski Gościniec ul. Krzyże 22, 17-230 Białowieża, tel. 85 68 12 249, ul. Ogrodowa 28, 17-220 Narewka, 660 66 77 90, 608 58 28 40, tel. 606 264 022, 11 kajaków e-mail: [email protected] ◊ Zbiornik wodny Bachmaty 10 par nart biegowych. ul. Główna 67, 17-204 Dubicze Cerkiewne, ◊ Białowieskie Centrum Sportu tel. 85 682 79 99 , 85 685 20 54, ul. Kamienne Bagno 4, 17-230 Białowieża, Wypożyczalnia sprzętu wodnego w sezonie letnim tel. 733 587 583, e-mail: [email protected] (maj - wrzesień) w godz. 8.00 – 20.00 www.cs.bialowieza.pl 11 rowerów wodnych, 5 kajaków, 6 żaglówek 60 par nart biegowych, 75 par obuwia narciarskiego. ◊ Zbiornik wodny Repczyce ◊ Ośrodek Edukacji Ekologicznej tel. 85 681 80 54, 506 921 197, ul. Szkolna 35, Siemianówka, 17-220 Narewka, 17-250 Kleszczele tel.85 685 70 03, 85 685 71 69, 501 077 522, wypożyczalnia sprzętu wodnego w sezonie letnim e-mail: [email protected], (czerwiec- sierpień). www.oee.narewka.pl 8 kajaków, 4 rowery wodne 35 par nart biegowych. ◊ Biuro Turystyki Aktywnej „NES – TUR” Jerzy Nesteruk WYPOŻYCZALNIE SPRZĘTU WODNEGO Główna 62, 17-204 Dubicze Cerkiewne, tel. 85 682 62 46, 85 685 20 41, 608 444 536 ◊ Wypożyczalnia kajaków i rowerów wodnych 40 kajaków EXTREME WATER Sebastiana Demianowicza ◊ Kwatery agroturystyczne posiadające w ofer- Stary Dwór, 17-220 Narewka, tel. 663 749 360 cie kajaki: 1 skuter, 8 rowerów wodnych, 4 kajaki Lena Charkiewicz ,,Melisa’’, Planta 41, ◊ Centrum Turystyki i Kultury „Hładyszka” 17-220 Narewka, tel. 502 161 180 (8 kajaków) ul. 1 Maja 19, 17-250 Kleszczele, tel. 85 681 80 54 Jerzy Charkiewicz ,,Karp’’ , 44, 8 kajaków 17-220 Narewka, tel. 606 116 863 (14 kajaków) ◊ Wypożyczalnia sprzętu wodnego „CYPIS” Borys Kozłowski, ,,Bora Zdrój’’, Lewkowo Nowe 93, Rudnia koło miejscowości Bondary, 17-220 Narewka, tel. 85 685 61 14, 693 674 840 tel. 696 214 763, 10 kajaków, 4 rowery wodne (6 kajaków) ◊ Wypożyczalnia kajaków i łodzi wiosłowych Mirosław Stepaniuk, ,,Raduha’’, Puchły 62, w Ośrodku Edukacji Ekologicznej w Siemia- 17-210 Narew, tel. 743 73 23, 602 430 772 nówce (7 kajaków, 1 canone) ul. Szkolna 35, 17-220 Narewka, Irena Ignaciuk „U Ireny” Lewkowo Stare 35, tel. 85 685 70 03, 85 685 71 69, 501 077 522 17-220 Narewka, tel. 85 685 60 97 e-mail: [email protected], (9 kajaków, 1 kanu) www.oee.narewka.pl „U Sienkiewiczów”, Gromotne 3/1, 17-210 Narew, 8 kajaków, 4 łodzie wiosłowe tel. 85 681 63 28,693 335 514, (6 kajaków) Jan Zubrycki „Żubrowa Ostoja”, Słobódka 20, tel. 660 494 765, (2 kajaki) Jerzy Bobrowski „Bobrowa Zagroda”, Siemianówka, ul. Łąkowa 42, tel. 85 741 57 20/602 470 422, (2 kajaki)

KKONIEONIE

◊ Karczewska Alicja, Czechy Orlańskie 28, tel. 606 450 949, 791 803 358, instruktor jazdy konnej i hipoterapii, 1 koń ◊ Stanica kajakowa ◊ Karczewski Andrzej, ul. Hajnowska 33, 17-220 Narewka, Masiewo I 34, tel. 793 455 702, tel. 85 685 80 62,e-mail: [email protected], www.masiewo.net, www.gci.narewka.pl instruktor jazdy konnej, 11 hucułów 16 kajaków, 3 rowery wodne

14 ◊ Kińdziuk Roman, ◊ „Dotyk Natury” Day Spa Postołowo 27, tel. 85 682 42 32, ul. 3 Maja 50 (w Parku Wodnym w Hajnówce), 1 bryczka dla 4 osób, 1sanie - przejazdy dla 20 tel. 505 496 266, osób, 1wóz - przejazdy dla 20 osób e-mail: [email protected], ◊ Sienkiewicz Irena „U Sienkiewiczów”, www. dotyknatury.com.pl/ Gromotne 3/1, 17-210 Narew, tel. 85 681 63 28, Miejsce zainspirowane naturą - idealne dla osób, 693 335 514 które cenią sobie profesjonalizm i komfort. Specja- www.gramotne.eu, lizacja w najlepszych masażach, kosmetyce twarzy i 3 konie (1 siodło), 1bryczka - przejazdy dla 5 osób, skutecznym odchudzaniu. W ofercie również sean- 2 sań - przejazdy dla 15 osób, 1 wóz - przejazdy se w saunie na podczerwień, kosmetyka dłoni i stóp dla 10 osób oraz organizacja babskich wieczorów. ◊ Usługi Turystyczne „Kornik” Puszczański Przewóz Konny, Danuta Bajko, ul. Waszkiewicza 105, 17-230 Białowieża, tel. 604 566 321, 660 613 519, 9 koni, 6 bryczek - przejazdy dla 32 osób, 5 sań - przejazdy dla 24 osób, 3 wozy - przejazd dla 18 osób ◊ Usługi Turystyczne „Dziki Bór” Puszczański Przewóz Konny, Sławomir Czarnulicz, (w trakcie wyprawy leśnik opowiada o florze i fau- nie puszczy oraz jej historii), ul. Stacja Towarowa 2, tel. 602 473 694, 1 koń, 3bryczki - przejazdy dla 11 osób, 2 sań - przejazdy dla 9 osób ◊ ◊ Wiącek Dariusz, Ośrodek Sportu i Rekreacji Teremiski 1, tel. 85 681 24 58, tel. 600 939 296, ul. Dziewiatowskiego 2, tel. 85 682 27 76 3 konie, 4 sanie - przejazdy dla 12 osób, 3 wozy Basen pływacki letni (czynny: czerwiec-sierpień - przejazdy dla 12 osób w godz. 9.00 – 18.00). Stadion, boisko, kort do tenisa ziemnego, wypo- Przejazdy bryczkami i saniami organizuje również życzalnia sprzętu sportowego. biuro PTTK w Białowieży (do 80 osób), tel. 85 681 ◊ Hajnowski Klub Sportowy „Żubr” 22 95 oraz BP „Junior” S.C., Białystok, tel. 85 744 ul. Piłsudskiego 1, tel. 697 016 970, 43 26, fax. 85 741 57 20 i Biuro Turystyki „Ryś”, prowadzenie sekcji: judo, kulturystyka 608 582 840, 660 667 790. ◊ Centrum Turystyczno-Rekreacyjne w Hajnówce ul. Parkowa, tel. 85 682 27 76 w godzinach 7.30- KĄPPIELISKA,IELISKA, OOBIEKTYBIEKTY 15.30; czynne: codziennie od 11.00-19.00 (wstęp wolny - wyłączając korty tenisowe); zespół dwóch RREKREACYJNE,EKREACYJNE, SSAUNY,AUNY, kortów tenisowych, skate park i funbox’y przezna- RRUSKIEUSKIE BBANIE,ANIE, WĘDDKARSTWOKARSTWO czone do uprawiania różnych konkurencji na de- skorolkach, rolkach i wrotkach; boisko do nauki gry Hajnówka w tenisa ziemnego oraz wielofunkcyjne boisko do gry w koszykówkę i siatkówkę. ◊ Park Wodny w Hajnówce ul. 3 Maja 50, tel. 85 876 78 60, fax 85 876 78 63, Narewka www.parkwodny.hajnowka.pl Czynny: 7 dni w tygodniu w godz. 6.15 – 21.45, ◊ Zbiornik wodny „Siemianówka” Basen sportowy 25 m, basen rekreacyjny z Doskonałe miejsce dla wędkarzy i ornitologów, ką- atrakcjami: masaże ścienne, dwa tory do nauki pły- piel uzależniona od stanu wody. wania, zjeżdżalnia duża zewnętrzna, przeciwprąd, ◊ Ośrodek Turystyczno-Rekreacyjny i Kulturalny kula wywołująca falę, gejzer podwodny, urządzenia w Starym Dworze do masażu karku, sztuczna rzeka, mała zjeżdżalnia, tel. 85 685 80 45 basen jacuzzi; sauna sucha i parowa, aqua aerobik, Kąpielisko i pole namiotowe, 2 korty tenisowe, tężnie solankowe, spa. ścianka wspinaczkowa, boisko do gry w siatkówkę, koszykówkę i badmintona, obiekty socjalno-sani-

15 tarne, trzy rekreacyjne pomosty, plac zabaw, par- +48 601 213 812, +48 85 68 29 450 kingi, wypożyczalnia sprzętu rekreacyjnego. www.hotel-zubrowka.pl, ◊ Stanica kajakowa w Narewce 8 gabinetów zabiegowych, zabiegi SPA na ciało ul. Hajnowska 33, tel. 85 685 80 62 i twarz, masaże, Grota Solna, kompleks basenowy Kajaki, rowery wodne, wypożyczalnia sprzętu, bo- z atrakcjami, sauny, 2 jacuzzi, wypożyczalnia rowe- isko do siatkówki, Orlik, informacja turystyczna rów, nart, kije do Nordic Walking, 2 korty tenisowe, (czynna: w sezonie letnim od poniedziałku do nie- mini golf 18 - dołkowy, nowoczesny plac zabaw dla dzieli 10.00 – 18.00, po sezonie od poniedziałku do dzieci, dwa miejsca ogniskowe dostępne dla Gości piątku 8.00 – 16.00). - wiata na terenie kompleksu sportowego oraz miej- ◊ SPA i Sala fitness w Dworze Bartnika sce ogniskowe na polanie w Puszczy Białowieskiej. ul. Hajnowska 2/1, tel. 85 685 83 88, ◊ Kompleks wodny i Centrum Spa w Hotelu „Bia- 609 850 957, 721 907 000, łowieski”*** e-mail: [email protected], ul. Waszkiewicza 218 b, tel. 85 681 20 22, 85 681 e-mail: [email protected], www.dworbartnika.pl, 20 23, www.hotel.bialowieza.pl Jacuzzi, sauna mokra, aromaterapia, koloroterapia, Rowery, kajaki, basen: w tym ‘dzika rzeka’ z prze- ozonoterapia, masaż Vichy, muzykoterapia. ciwprądem, gejzery powietrzne, ławka z powietrz- nym masażem karku, brodzik dziecięcy, podwodne Kleszczele oświetlenie, całoroczne jacuzzi zewnętrzne, jacuzzi wewnętrzne, łaźnie parowe, sauny fińskie (suche), ◊ Basen kąpielowy w Kleszczelach Sauna piwna Centrum SPA: turecki hammam – łaź- ul. Kolejowa 16, tel. 85 681 80 54 nia błotna, masaże w pianie, 8 gabinetów odnowy Czynny: lipiec-sierpień. biologicznej – zabiegi na twarz i ciało, szeroki wy- ◊ Zbiornik wodny Repczyce bór masaży, wielofunkcyjna kapsuła SPA. ◊ Zbiornik utworzony na rzece Nurzec, koło miejsco- Ruska bania przy apartamencie carskim w za- wości Dobrowoda; pole namiotowe, boisko do piłki bytkowej wieży ciśnień w Białowieży plażowej, wypożyczalnia sprzętu wodnego, sanita- Stacja Towarowa 4, tel. 85 681 21 19, 602 243 228, riaty, ujęcie wody, podłączenie do prądu; www.restauracjacarska.pl tel. 85 681 80 54, 506 921 197 ◊ Ruska bania w „Siole Budy, Budy 41, tel. 660 681 274, 664 775 554, www.siolobudy.pl ◊ Turnusy rehabilitacyjne DPS „Rokitnik” w Białowieży ul. Centura 2, tel./fax 85 681 24 24, www.dps.bialowieza.pl Aktywne formy rehabilitacji, doskonałe wyposaże- nie w sprzęt i aparaturę do wykonywania zabiegów z zakresu kinezyterapii, fizykoterapii, elektroterapii, światłolecznictwa, laseroterapii i hydroterapii; do dyspozycji uczestników turnusów przydomowy teren rekreacyjny z altankami, stolikami, miejscem na grill i ognisko, oczkami wodnymi, sauna, jacuzzi, ◊ Dubicze Cerkiewne fitness club. Zbiornik wodny Bachmaty Sztuczny akwen utworzony na rzece Orlanka. Mie- Narew ści się tu Ośrodek Wypoczynkowy „Bachmaty” z kilkoma domkami do wynajęcia, pole namiotowe i ◊ Zajazd „Pod Akacją” miejsca ogniskowe, wypożyczalnia sprzętu rekreacyj- ul. Mickiewicza 105, tel. 85 681 60 86, nego (rowery, kajaki, rowery wodne), boisko do sauna, siłownia, kort tenisowy. siatkówki plażowej; tel. 85 682 79 99, 85 685 20 54. Możliwość skorzystania z sauny oferuje wiele kwa- ter agroturystycznych. Białowieża Kontakt przez Stowarzyszenia Agroturystyczne: ◊ ◊ Agroturystyczne Stowarzyszenie „Puszcza Centrum Spa, kompleks basenowy i kompleks Białowieska”, sportowy w Hotelu Żubrówka**** ul. Mickiewicza 50, 17-220 Narewka ul. Olgi Gabiec 6, tel. +48 85 68 29 400,

16 tel. 85 685 82 15 – Prezes Stowarzyszenia e-mail: [email protected] WWIOSKIIOSKI TTEMATYCZNEEMATYCZNE www.agrokwatera.eu ◊ Białowieskie Stowarzyszenie Agroturystyczne ◊ Lewkowo – Podlaska Wioska Tematyczna „ŻUBR”, - W świecie Podlaskiej Zagrody ul. Południowa 4, 17-200 Hajnówka, Warsztaty rękodzieła: Świat Gliny - lepienie Adres korespondenycjny: Zabłotczyzna 12, 17-220 Narewka, w glinie, zwiedzanie zakładu ceramiki budowla- tel. 607 319 760, e-mail: [email protected] nej, kopalni pisaku i gliny, Od Owieczki do Nite- www.agrobialowieza.pl czki - warsztaty tkackie i przędzenia na kołowrotku, Swojskie Smaki - wypiek bułeczek drożdżowych WĘDKARSTWO i chleba, wyrób sera białego i masła, ponadto: po- byt w leśnej galerii, spływy kajakowe, przejażdżka By móc wędkować, należy posiadać pozwo- wozem „bonanzą”, tel. 669 407 250, 85 685 61 07, lenie. W tym cele należy skontaktować się z Pol- e-mail: [email protected], Lewkowo, skim Związkiem Wędkarskim, oddział Koło 17-220 Narewka ◊ Miejskie w Hajnówce. Więcej informacji moż- Lipiny - Wioska Bulwy na uzyskać w biurze Koła, ul. Piłsudskiego 10 (www.podlaskiewioski.pl) oraz pod nr telefonu 609 682 828, 507 205 452, W ofercie: Przygody z Ziemniakiem - warsztaty www.pzw.org.pl/hajnowka kulinarne „zamieszany ziemniak”, ,,babka czyli nie tylko rodzina”, „zakręcona bulwa”, bulwapiada – gry i zabawy, warsztaty artystyczne „bulwoludki”, fotobulwa; „bulwastemple”, „kukiełki bulbełki”. Dodatkowo: quest ,,50 twarzy ziemniaka”, geoca- ching , sklepik z pamiątkami, możliwość zorganizo- wania ogniska - pieczenie kiełbasek i ziemniaków. Stowarzyszenie „Krynica” , Lipiny 46a, 17-200 Hajnówka, email: [email protected] tel. 508 068 675 lub tel. 608 172 110. ◊ Borysówka - Wieś Drewniana (www.podlaskiewioski.pl) Oferta: Drewniana Olimpiada - gry i zaba- Zbiornik wodny Repczyce - pięknie położony za- wy integracyjne, Drewniany Artysta - warszta- lew, utworzony na rzece Nurzec, koło miejscowo- ty tematyczne, Szlakiem drewnianych zawodów ści Dobrowoda. - edukacyjna wycieczka po wsi, zwiedzanie „Macie- Zbiornik wodny Bachmaty - sztuczny akwen jukowego Siedliska”, warsztaty kulinarne: Szarlot- utworzony na rzece Orlanka. ka Drewniaka, Ciasteczka Drewniaka, Wareniki, Pli- Zbiornik wodny Siemianówka - jeden z najwięk- mieniki, ognisko. szych sztucznych zbiorników, utworzony na rzece Na- Borysówka, 17-200 Hajnówka, rew, doskonałe miejsce dla wędkarzy i ornitologów. e-mail: [email protected] Topiło – osada leśna – znajdują się tu śródleśne tel. 602 282 083, 507 058 511 ◊ stawy; w celu wykupienia pozwolenia na wędkowa- Nowoberezowo - Wieś Pod Kopułami nie należy skontaktować się z Kołem PZW Leśnik (www.podlaskiewioski.pl) przy Nadleśnictwie Hajnówka, ul. Kolejki Leśne 12, W ofercie: warsztaty tematyczne - „O-świecenie” tel. 85 682 26 89, e-mail: [email protected]. - manufaktura samodzielnego wyrobu świeczek Stawy w Parku Pałacowym w Białowieży – po- woskowych, „Ikono-pisanie”- artystyczny warsz- zostałość po malowniczo urządzonym otoczeniu tat tworzenia ikonki, „Foto-grafia” – plener fotogra- rezydencji carskiej, licencję wędkarską można wy- ficzny, poświęcony fotografowaniu cerkwi i innych kupić w recepcji Pokoi Gościnnych Białowieskiego zabytków we wsiach, gra terenowa (quest): „Mię- Parku Narodowego. dzy starymi kopułami i pięknymi domami”, wypra- wy terenowe: odwiedziny zabytkowej świątyni, wi- zyta w sadzie, gdzie wśród dawnych odmian drzew

17 owocowych zobaczyć można domki dla owadów wycieczkę. To miejsce zarówno dla tych najmłod- przygotowujących wosk - materiał na świece, wy- szych, jak też dla tych starszych, którzy być może prawa „na kolonię”, do domku na drzewie, integra- ze wzruszeniem wspominać będą niezwykłe i nie- cyjne gry i zabawy. samowite opowieści czytane przez rodziców czy Nowoberezowo, 17-200 Hajnówka, też dziadków. Liczne atrakcje z animatorem: goto- e-mail: [email protected] wanie zupy, magiczne pierniki, ,lóżko na zapiecku, tel. 508 930 409. waga prawdy, magiczny kamień itp. ◊ Dubiny - Wioska Małego Osocznika ◊ „RIKSZA - ZYBI” (www.podlaskiewioski.pl) Zbigniew Małyszko; ul. Sportowa 29/2, W ofercie: warsztaty kulinarne : Warenniki 17-230 Białowieża, tel. 505 044 742 Osoczników, warsztaty plastyczne: Klejna i asy- Przejazdy i wynajem riksz (do dyspozycji 2 rik- gnaty – ABC leśnego skryby, Osocznik Twojej wy- sze 3-osobowe). Istnieje możliwość zamówienia obraźni, gry i zabawy: Leśne Szczupaki, Zmagania przejazdu, wynajmu w dowolnym terminie. Riksze Leśnych Siłaczy, quest Skarb Osoczników, opo- nadają się do przewozu osób niepełnosprawnych. wieści o pierwszych mieszkańcach Puszczy Biało- ◊ WYCIECZKI MELEXEM wieskiej - Rzecz o Osocznikach. Oferta wycieczek wózkiem elektrycznym typu Dubiny, 17-200 Hajnówka, Melex po zróżnicowanych trasach obejmujących e-mail: [email protected], centrum Białowieży oraz jej okolice wraz z odcinka- tel. 509-876-179 mi leśnymi. w trakcie wycieczki - informacje i cie- ◊ Kraina Otwartych Okiennic - Puchły, Soce, kawostki przewodnika. Pojazd posiada 13 miejsc Trześcianka, siedzących. W ofercie: warsz- Mariusz Nowogrodzki taty zdobienia pier- 17-230 Białowieża, ul. Zastawa 23, ników - Kraina tel. 607 091 274. Otwartych Okiennic ◊ BIAŁOWIESKI EXPRES to świat bogato zdo- Krzysztof Szkuta, tel. 692 558 843, bionych domów w www.bialowieskiexpress.bialowieza.pl postaci nad- i pod- Przejazdy busem stylizowanym na kolejkę wąsko- okienników, naroż- torową po Białowieży i najciekawszych zakątkach ników, wiatrownic Puszczy Białowieskiej. W trakcie przejazdu opowie- i okiennic wykona- ści o historii miejscowości oraz atrakcjach przyrod- nych w drewnie; niczych okolicy. Odjazd z parkingu przy biurze PTTK propozycja zabawy (ul. Kolejowa 17), bądź umówionego miejsca, mak- w małego architekta symalna liczna osób: 30 i więcej (dotyczy dzieci). z takim narzędziem Kwatera „Bora Zdrój” – przejazd wozem „Bo- jak lukier; space- nanza”, plac zabaw, Lewkowo Nowe 93, ry kulturowo-przy- tel. 85 685 61 14 / 693 674 840 rodnicze po Krainie ◊ PRZEJAŻDŻKI KATAMAREM Otwartych Okiennic; dawne gry (przyrodnicze „kół- po zbiorniku wodnym Siemianówka ko i krzyżyk”, bierki); ręcznie dekorowane pierniki Zajazd WIM, ul. Białostocka 26, 16-050 Micha- ozdobne na każdą okazję. łowo, tel. 501 235 625; Maksymalna liczba osób Puchły 62,17-210 Narew, 25. e-mail: [email protected], tel.: 662 044 775 ◊ PŁYWANIE KATAMARANEM W BIAŁOWIEŻY - „NARWIK” ul. Rzeczna 2, 17-230 Białowieża, IINNENNE AATRAKCJETRAKCJE tel. 606 937 281, 795 478 554, e-mail:[email protected] Start przy moście przy ulicy Parkowej. Maksy- ◊ CHATKA BABY JAGI malna liczba osób 10. Orzeszkowo 98A, 17-200 Hajnówka, ◊ LOTY BALONEM – BLUE SKY BALLONS http://chatkababyjagi.pl/, tel. 600 493 666 – www.lataj-balonem.pl, tel. 600 221 661 Świat Baby Jagi to idealne miejsce na rodzinną Profesjonalna firm oferującą pasażerskie loty

18 balonem nad Puszczą Białowieską i innymi obsza- rami atrakcyjnymi turystycznie. Maksymalna licz- ba osób - 8.W ofercie: loty turystyczno-widokowe, okolicznościowe, na uwięzi, fotografowanie i filmo- wanie, skoki spadochronowe, wynajem samolotu. ◊ LOTY BALONEM - www.asvector.pl, tel. 509 077 549, ASVector.pl zaprasza na wycieczkę po okolicy Białowieży, Hajnówki i Bielska Podlaskiego i Sie- mianówki z lotu ptaka. Można zobaczyć pobliską ziemię dosłownie z kilkunastu jak i z 1500 metrów.

SSZLAKIZLAKI TTURYSTYCZNEURYSTYCZNE SSZLAKIZLAKI PPIESZEIESZE Szlak ma charakter obwodnicy turystycznej. Trasa szlaku biegnie obrzeżami Puszczy do wsi Puszczę Białowieską przecina kilkanaście szla- Orzeszkowo, gdzie znajduje się pomnik powstań- ków turystycznych umożliwiających odkrycie ta- ców rozstrzelanych w 1863 r. oraz krzyż z czasów jemnic i piękna regionu. Trasy szlaków biegną II wojny światowej postawiony przez mieszkańców żwirowymi lub asfaltowymi duktami o małym natę- w podziękowaniu za ocalenie wsi przed spaleniem. żeniu ruchu drogowego, w głąb Puszczy Białowie- W Łozicach stoi pomnik upamiętniający walkę pol- skiej i jej okolicy. skich i radzieckich partyzantów z okupantem hitle- ◊ Hajnówka - Białowieża (zielony, 25 km) rowskim. Dalej szlak zagłębia się w leśne ostępy, Szlak biegnie przez utworzony w 1921 r. Rezer- doprowadzając do pomnika przyrody „Car Dąb”. wat Krajobrazowy im. Władysława Szafera, rozcią- Choć ten potężny dąb usechł w 1984 r. to wciąż gający się wzdłuż drogi łączącej obie miejscowości. stoi, strzegąc lasu. Kierując się na wschód dotrze- Rezerwat chroni florę i faunę Puszczy Białowieskiej my do trasy przejazdu kolejki wąskotorowej. Szlak oraz ok. 37 kurhanów z X - XIII wieku. W połowie biegnie przy rezerwacie „Głęboki Kąt”, który został trasy szlak dwukrotnie przecina szosę Hajnówka – utworzony w celu ochrony boru świerkowego. W Białowieża, prowadzi do Rezerwatu Pokazowego końcowym odcinku trasy, za szosą wiodącą do Bia- Żubrów, w którym można zobaczyć zwierzęta żyją- łowieży, skręcamy na północ w leśną drogę, którą ce w puszczy. Szlak kończy się w Białowieży. dochodzimy do miejsca straceń z lat 1941 – 1943. ◊ Hajnówka - Narewka „Szlak walk Szlak kończy się w Hajnówce. ◊ partyzanckich” (czerwony, 22 km) Białowieża - Topiło (żółty, 19 km) Historyczny szlak prowadzący w głąb pusz- Szlak wiedzie Drogą Sinicką w głąb Puszczy czańskiej kniei. Podążając śladami oddziałów par- przez rezerwaty: Podcerkwa, Berezowo, Olszan- tyzanckich, docieramy do cennych kulturowo ka Myśliszcze, Michnówka. Chronią one przede i przyrodniczo zakątków. Mająca swój początek wszystkim miejsca bytowania motyli dziennych i w Hajnówce trasa szlaku biegnie bowiem przez re- kraśników. Szlak kończy się w leśnej osadzie To- zerwat „Lipiny”, utworzony w celu zachowania je- piło - śródleśnej wsi stanowiącej końcowy przysta- dynego na terenie Puszczy stanowiska dębu bez- nek kolejki wąskotorowej. Główną atrakcją jest zlo- szypułkowego oraz rezerwat „Szczekotowo”, który kalizowany w pobliżu wsi sztuczny zbiornik wodny chroni największe w puszczy zbiorowisko kurhano- podzielony groblą, na której znajduje się tor kolej- we (131 kurhanów z X –XIII w.). W dalszej części ki wąskotorowej. W jego pobliżu znajduje się mini trasy, po przejściu 7 km od rezerwatu Szczekoto- skansen kolejki leśnej, parking leśny z placem za- wo, dochodzimy do skraju lasu i osady Świnoroje, baw dla dzieci i stoły z ławkami a przy stawie - wia- gdzie znajduje się ścieżka dydaktyczna „Pod Dęba- ty i miejsce ogniskowe. Wokół akwenu prowadzi mi” Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Puszcza ścieżka edukacyjna „Puszczańskie Drzewa”. Przy Białowieskiej”. Szlak kończy się w Narewce. zbiorniku wodnym Topiło rozpoczyna się ścieżka ◊ Hajnówka - Orzeszkowo - Hajnówka „Szlak dotycząca ochrony orlika krzykliwego. ◊ Śladami Powstania Styczniowego” (niebie- Białowieża - Czerlonka Osada - Zwierzyniec ski, 31 km) (niebieski, 17 km)

19 Szlak rozpoczyna się przy zabytkowym, drew- utworzonego na terenie Puszczy Białowieskiej. Ko- nianym dworcu Białowieża Towarowa zbudowa- lejnym etapem wędrówki jest miejscowość Grusz- nym w 1903 r. na polecenie cara Mikołaja II (obec- ki, gdzie mieści się siedziba nadleśnictwa Browsk. nie mieści się tam „Restauracja Carska”), prowadzi Znajdują się tam m. in. ciekawa ścieżka edukacyj- przez wsie Podolany I i Podolany II, do Ośrodka na Złoty szlak św. Eustachego z kapliczką rzeźbio- Edukacji Leśnej „Jagiellońskie”. W dalszej czę- ną w 360 - letnim dębie, zegar słoneczny zwany ści szlak biegnie Trybem Jagiellońskim do śródle- poromierzem, herbarium oraz Izba edukacji przy- śnych miejscowości: Czerlonki, a stamtąd do Osa- rodniczo – leśnej. Ciekawostką jest fakt, iż Nadle- dy Zwierzyniec. śnictwo Browsk realizuje projekt „Żubr w kadrze”, ◊ Białowieża - „Miejscami Pamięci Narodowej” polegający na całodobowej obserwacji żubra i in- (czerwony, 14 km) nych zwierząt w Puszczy Białowieskiej (żubry on- Szlak pokrywa się częściowo ze ścieżką edu- line można obejrzeć na stronie nadleśnictwa: www. kacyjną „Krajobrazy Puszczy” oraz szlakiem nie- lasy.com.pl/web/browsk). Kolejny etap wędrówki bieskim. Trasa rozpoczyna się w Białowieży przy to Babia Góra, gdzie znajduje się wieża widokowa Parku Pałacowym, dalej biegnie niedaleko zabyt- Maruszka. Szlak kończy się w Siemianówce - wsi kowego, drewnianego dworca Białowieża Towa- położonej przy zbiorniku Siemianówka. To dosko- rowa (dziś: „Restauracja Carska”), docierając do nałe miejsce do uprawiania sportów wodnych ta- położonego w lesie Ośrodka Edukacji Leśnej „Ja- kich jak kajakarstwo, żeglarstwo czy windsurfing. giellońskie”. Szlak przypomina o tragicznej, wo- ◊ Białowieża - Narewka (żółty, 21 km) jennej przeszłości, upamiętnia miejsca kaźni. Trasa biegnie w głąb Puszczy, przez wieś Pogo- Jednym z takich miejsc jest znajdująca się nieopo- rzelce, w której mieści się galeria ,,Kresy’’ prezen- dal Ośrodka dawna żwirownia, gdzie stoi pomnik tująca wyroby sztuki ludowej oraz przez Uroczysko przypominający o zbrodni hitlerowskiej dokonanej Stara Białowieża, gdzie znajduje się kilkusetmetro- na 77. mieszkańcach Białowieży i okolic. To naj- wa ścieżka edukacyjna – „Szlak Dębów Królew- większe miejsce straceń w Białowieży z okresu skich i Książąt Litewskich”. Szlak prowadzi Drogą okupacji niemieckiej. Kolejne znajduje się w oko- Narewkowską przez Janowo do Narewki. Zachwy- licy ulicy Granicznej w Białowieży, do której doj- cające bogactwo przyrodnicze - to główne atuty dziemy minąwszy uprzednio wsie Podolany I i Po- tego szlaku. dolany II. Teren, o którym mowa to miejsce kaźni ◊ Zamosze – tzw. Kosy Most (Wilczy Szlak, zie- 13. osób podejrzanych o współpracę z partyzanta- lony, 11,5 km) mi. Szlak kończy się w Białowieży przy bramie Par- Szlak wiedzie przez malownicze obszary leśne ku Pałacowego. północnej części Białowieskiego Parku Narodowe- ◊ Białowieża - Siemianówka (niebieski, 41 km) go. Rozpoczyna na skraju osady Zamosze. Szlak Trasa prowa- biegnie na zachód Parku za tzw Kosy Most. Na tra- dzi przez Pogorzel- sie znajdują się m. in. Uroczysko Głuszec z wystę- ce, gdzie zachowała pującymi tu borami bagiennymi, ekspozycja leśnej się drewniana archi- kolejki wąskotorowej, ogromny głaz narzutowy, tektura wsi podla- Uroczysko Wilczy Szlak, w pobliżu którego zloka- skiej. Następnie bie- lizowana jest ścieżka edukacyjna „Przez trzy zbio- gnie przez uroczysko rowiska’, stary dąb o dużych rozmiarach, łąki nad- Stara Białowieża ze rzeczne nad rzeką Narewka. Od szlaku, tuż przy ścieżką edukacyjną Kosym Moście odchodzi szlak oznakowany ko- „Szlak Dębów Kró- lorem czarnym, prowadzący do ostoi żubrów (dł. lewskich i Książąt Li- 200 m). Dalej można wrócić leśną drogą gruntową, tewskich”. Dalej szlak potem asfaltową przez Janowo do Narewki. prowadzi leśnymi ◊ - Uroczysko „Głuszec”- Stare duktami wzdłuż gra- Masiewo (czerwony, 6,5 km) nicy Białowieskiego Jest to szlak okrężny, częściowo pokrywa się Parku Narodowego z zielonym „Wilczym Szlakiem”. Rozpoczyna się oraz siedliska Pogo- we wsi Masiewo Stare, prowadzi wokół Uroczy- rzelce – najmniejsze- ska Głuszec, którego południową część w przeszło- go rezerwatu przyrody ści chroniono jako rezerwat przyrody. Przy trasie

20 znajduje się m. in. Polana Masiewska ze wsią Ma- Szlak promuje kulturę prawosławia na Północ- siewo Stare, z charakterystyczną dla tych terenów nym Podlasiu, ukazuje jej architektoniczny dorobek drewnianą zabudową szeregową, Uroczysko Głu- - od monumentalnych świątyń, stanowiących wi- szec z występującymi tu borami bagiennymi, po- zostałości mielerza do wypalania węgla drzewnego, ekspozycja leśnej kolejki wąskotorowej. Od szlaku w okolicy wsi Masiewo Stare odchodzi szlak ozna- kowany kolorem czarnym, prowadzący do ostoi żu- brów „Czoło” i cmentarza ewangelickiego (dł. 2 km). ◊ „Carska Tropina” (czarny, 4 km) Rozpoczyna się na składnicy przed Kosym Mo- stem. Szlak prowadzi wzdłuż doliny rzeki Narewka starą drogą usypaną jeszcze za czasów carskich - stąd nazwa szlaku. Ukazuje jeden z ciekawszych zakątków północnej części Białowieskiego Parku Narodowego. Na trasie znajdują się m. in. wieża zytówkę regionu (m. in. Cerkiew pw. św. Mikołaja widokowa z widokiem na dolinę rzeki Narewka – Cudotwórcy z 1846 r., w której znajdują się relikwie doskonałe miejsce do obserwacji ptaków i dużych Gabriela Zabłudowskiego czy Sobór pw. św. Trój- ssaków Puszczy Białowieskiej oraz dobrze zacho- cy w Hajnówce) po małe, zabytkowe cerkiewki wto- wane zbiorowiska leśne, zbliżone charakterem do pione w pejzaż wsi. Na trasie natrafimy również na naturalnych, głównie grady i olsy. Interesującym maleńkie kapliczki oraz krzyże wotywne, dotrzemy miejscem na szlaku jest punkt widokowy, nawią- ponadto do miejsc cudownych objawień (w okoli- zujący architekturą do tradycyjnych brogów, z któ- cy wsi Chraboły znajduje się uroczysko Główkowo, rego roztacza się widok na nadrzeczne łąki i obszar w którym wg. legendy objawiła się ikona Matki Bo- ochrony ścisłej BPN. żej). Przebycie szlaku to doskonała okazja do po- ◊ „Kleszczele – miasto królewskie na Kresach” znania wielokulturowego charakteru regionu. Krótki szlak spacerowy ukazujący wielowieko- ◊ „Carski Szlak” („Carski Hostineć”) wą historię, kulturę i piękno miasta Kleszczele. – ok. 35 km Ścieżka rozpoczynająca się przy pomniku Zygmun- Przebieg szlaku: Studziwody - Bielsk Podlaski – ta, prowadzi turystę do najciekawszych punktów Widowo – Użyki – Łoknica – – Czy- w mieście. Poruszanie po szlaku ułatwiają tabli- że – Osówka – Kojły - Noweberezowo – Czyżyki ce informacyjne przybliżające turyście historię po- - Hajnówka. szczególnych obiektów. Zabytkowe obiekty sa- Carski Hostineć to trasa, którą przez Bielsk Pod- kralne, historia miasta związana ze społecznością laski do Białowieży podróżowali rosyjscy carowie, żydowską, Holendrami, Centrum Turystyki i Kul- książęta i arystokraci. Jest to trasa godna uwagi ze tury „Hładyszka”, gdzie znajdują się Ametystowa względu na zabytki kulturowe i historyczne, świad- Komnata, wystawa rzeźb Sławomira Smyka i fili- czące o bogatej przeszłości tych terenów. Jednym żanka smaków - to główne elementy szlaku. z ciekawszych miejsc jest Cmentarzysko Hrabniak. To wczesnośredniowieczne cmentarzysko z kurha- SZLAKAMI KULTUROWEGO PIĘKNA nami i grobami w obstawach kamiennych datowa- REGIONU: ne na X-XII wiek. W połowie drogi między Czyżami ◊ „Szlak Prawosławnych Świątyń” a Zbuczem należy skręcić w polną drogę prowa- (żółty,164 km) dzącą do oddalonego o kilkaset metrów lasu. Po- Trasa przebiegu szlaku: Białystok – Dojlidy -Ha- dążając w kierunku cmentarzyska natkniemy się na lickie –Zwierki – Pasynki – Zabłudów – Ostrówki – skupisko krzyży (najstarszy z XIX w.) oraz kamień Pawły – Ryboły -most na rzece Narew – Ploski – z wyrytym napisem oraz datą wskazującą 1834 r. Knorozy – Chraboły – Rajsk – Haćki - Hryniewicze Ponadto, szlak ukazuje piękno podlaskiej architek- Duże - Bielsk Podlaski – Parcewo – Orla – Szczy- tury sakralnej i mieszkalnej. ty – Czyże – Nowoberezowo - Hajnówka - Dubiny ◊ Podlaski Szlak Kulturowy „Drzewo i Sacrum” - Wasilkowo – Łosinka - Chrabostówka – Narew - Szlak został utworzony z myślą o ukazaniu pięk- Iwanki Rohozy – Trześcianka - Folwarki Tylwickie – na drewnianej architektury oraz najciekawszych Topolany – Hieronimowo - Michałowo. i atrakcyjnych turystycznie miejsc znajdujących się

21 w powiatach bielskim i hajnowskim. Podlaski Szlak staurowana zabytkowa Stacja Kolejowa „Białowie- Kulturowy „Drzewo i Sacrum” przebiega przez gmi- ża Towarowa” to tylko niektóre z atrakcji, czekają- ny: Bielsk Podlaski, Orla, Dubicze Cerkiewne, Haj- cych na białowieskich trasach. Z parku korzystać nówka, Czyże, Narew, Zabłudów. Na trasie mamy mogą nie tylko entuzjaści nordic walking, ale rów- okazję zobaczyć drewniane budownictwo o uni- nież miłośnicy innych dyscyplin: biegacze, space- katowej ornamentyce – zachwyca bogactwo form rowicze, a zimą także narciarze biegowi. Na trasach zdobniczych oraz bogate wnętrza prawosławnych zainstalowano tablice zawierające propozycje ćwi- świątyń. Szlak polecamy dla wszystkich, którzy do- czeń do samodzielnego wykonania oraz punkty po- głębnie chcą poznać kulturę regionu. Więcej infor- miaru tętna. macji można uzyskać na stronie: „Wysokie Bagno” (żółta) http://drzewoisacrum.eu/pl/trasa 3,6 km ok. 30 min. „Dziedzinka” (zielona) SZLAKI NORDIC WALKING 8,8 km ok. 1 godz. 20 min. ◊ NORDIC WALKING PARK „KRAINA PUSZCZY „Białowieski rekonesans” (czerwona) I ŻUBRA” 8,9 km ok. 1 godz. 30 min. Nordic Walking Park (NWP) „Kraina Puszczy „Białowieska wyprawa” (czarna) i Żubra” stanowi sieć 7 szlaków, gdzie trasy popro- 10,6 km ok. 1 godz. 40 min. wadzone są w postaci różnej wielkości pętli i po- siadają punkty wspólne, a w niektórych miejscach ◊ NORDIC WALKING PARK „KRAINA ODBRYCH pokrywają się i krzyżują. Szlaki są czytelnie ozna- WIATRÓW” (okolice Narewki) kowane, opatrzone w szczegółowe mapy, zgod- Nordic Walking Park „Zielona Kraina Dobrych nie z ogólnoeuropejskimi standardami rekreacji. Wiatrów” to blisko 40 km znakomitych i czytelnie Punkty wyjścia na trasy zlokalizowane zostały w 2 oznakowanych tras do uprawiania Nordic Walking. miejscach: przy Parku Wodnym w Hajnówce oraz W skład Parku wchodzi 5 tras. Wejście na nie zlo- na parkingu „Zwierzyniec” – przy drodze na 689 kalizowano w 3 punktach: Ośrodku Edukacji Eko- Hajnówka – Białowieża. logicznej w Siemianówce, parkingu Nadleśnictwa „Leśna przechadzka” (zielona) Browsk w Gruszkach oraz przy Urzędzie Gminy w 3 km ok. 30 min. Narewce. Trasy wiodą w głąb Puszczy, ukazując „W pobliżu Krynoczki” (zielona) piękno jej północnej części. 9 km ok. 1 godz. 30 min. „Leśny elementarz” (żółta), „Wokół Sacharewa” (czerwona) 4, 2 km, ok. 25 min. 11 km ok. 2 godz. „Puszczańska pętla” (zielona), „Krajobrazy Czerlonki” (czerwona) 7, 9km, ok.1 godz. 10 min. 9 km ok. 1 godz. 30 min. „Siemieniakowszczyzna” (zielona), „Trybami Puszczy Białowieskiej” (czarna) 8, 2 km, ok. 1 godz. 15 km ok. 3 godz. „Narewkowska Droga” (czerwona), „Pętla Żubra” (czarna) 7, 7 km, ok. 1 godz. 30 min. 15 km ok. 3 godz. „Kapliczka św. Eustachego” ( czarna ), „Do Starej Białowieży” ok. 12, 7 km, ok. 2 godz. (czarna) 21 km ok. 4 godz. SZLAKI ROWEROWE ◊ NORDIC WALKING PARK „BIAŁOWIEŻA” ◊ Hajnówka - Topiło – Hajnówka To ponad 30 km znakomitych i czytelnie oznako- (niebieski, 42 km) wanych tras, które posiadają punkty wspólne, po- Szlak ma charakter pętli, jego trybami dotrze- krywają się lub krzyżują. W skład Parku wchodzą 4 my do najcenniejszych obszarów puszczy w oko- trasy, których początek zlokalizowano we wschod- licy Hajnówki. Trasa prowadzi bowiem przez ma- nich krańcach Białowieży – na parkingu leśnym lownicze doliny rzek: Chwiszczej i Leśnej oraz 4 przy ul. Gen. Aleksandra Waszkiewicza. Trasy pro- rezerwaty: „Głęboki Kąt”, „Nieznanowo”, „Olszanka wadzą leśnymi duktami i drogami Puszczy Biało- Myśliszcze” oraz „Michnówka”, które chronią uni- wieskiej i granicą Białowieskiego Parku Narodowe- katową florę i faunę białowieskiej kniei. Szlak bie- go. Rezerwat przyrody Wysokie Bagno, urokliwie gnie do miejscowości Topiło – urokliwej wsi, która wijąca się rzeka Narewka czy pieczołowicie odre- leży nad śródleśnymi stawami utworzonymi na rze-

22 ce Perebel. W pobliżu zbiornika znajdują się wiaty r., gdzie znajduje się XVII – wieczna ikona Opieki i miejsca ogniskowe, czekające na turystów przy- Najświętszej Marii Panny), miejsc pamięci narodo- jeżdżających tu kolejką wąskotorową. Znajduje się wej oraz kompleksu drewnianych budynków stacji tam też mini skansen kolejki leśnej, parking leśny Białowieża Towarowa z przełomu XIX i XX wieku z placem zabaw dla dzieci i stoły z ławkami Wokół (obecnie restauracja ,,Carska’’). akwenu - ścieżka edukacyjna „Puszczańskie Drze- ◊ Narewka - „Składnica Szypulowa” - (czarny, wa”. Przy zbiorniku wodnym rozpoczyna się ścież- 9 km) ka dotycząca ochrony orlika krzykliwego. W dal- Szlak ma początek w Narewce przy ul. Mickie- szej części trasy szlak wiedzie przez Orzeszkowo, wicza, dalej drogą żwirową prowadzi wzdłuż ma- gdzie znajduje się mogiła 6. nieznanych powstań- lowniczej doliny rzeki Narewka. We wsi Gruszki - ców z 1863 r. Szlak kończy się w Hajnówce. siedzibie Nadleśnictwa Browsk znajduje sie Izba ◊ Dubicze Cerkiewne – Topiło – Białowieża (zie- Przyrodniczo-Leśna, ciekawa ścieżka edukacyjna lony, 41 km) Złoty szlak św. Eustachego z kapliczką rzeźbioną w Szlak łączy dwie miejscowości: Dubicze Cer- 360 - letnim dębie, zegar słoneczny zwany poro- kiewne i Białowieżę. Trasa szlaku wiedzie przez ma- mierzem, herbarium. Następnie szlak prowadzi do lownicze wsie wtopione w pejzaż pól, łąk i lasów, Puszczy, przekracza malowniczą dolinę leśnej rzeki czyniąc go atrakcyjnym dla wszystkich pragnących Braszczy i następnie osiąga granicę Białowieskiego kontaktu z przyrodą i kulturą regionu. Podróżując Parku Narodowego. Ostatni odcinek szlaku prowa- szlakiem mamy okazję wykąpać się w zbiorniku dzi wśród dobrze zachowanych borów aż do tzw. wodnym Bachmaty w Dubiczach Cerkiewnych, zo- „składnicy Szypulowej”, gdzie łączy się ze szlakiem baczyć ostatnie drzewostany dawnej Puszczy Biel- zielonym. skiej chronione przez rezerwat „Czechy Orlańskie”, ◊ Narewka - Masiewo (niebieski, 25 km) zajrzeć do wnętrza zabytkowej cerkwi z 1768 r. w Szlak ma początek w Narewce, przy budynku Werstoku, zrobić pamiątkowe zdjęcie przy czyn- szkoły i dalej prowadzi w kierunku wsi Siemianów- nej kolejce wąskotorowej w Topile oraz „nałado- ka. Za wsią Leśna po obu stronach drogi na otwar- wać się” pozytywną energią w „Miejscu Mocy”. A tych łąkach widoczne są tzw. „brogi” służące do wszystko to w malowniczej scenerii Puszczy Bia- przechowywania siana, niegdyś typowe dla nadnar- łowieskiej. wiańskich krajobrazów. Ze wsi Siemianówka szlak ◊ Hajnówka – Dubicze Cerkiewne – Czeremcha – wiedzie obok murowanej cerkwi na wschód w kie- Piaski (czerwony, 85 km) runku wsi Siemieniakowszczyzna. Na skrzyżowaniu Szlak wiedzie przez pięć gmin i ukazuje pię- przed wsią można udać się w kierunku wieży wido- kno architektury Podlasia, wyeksponowanej na kowej W odległości około 0,5 km od miejscowości tle Puszczy Białowieskiej. To także idealna ścież- znajduje się wieża widokowa Maruszka przy Zbior- ka do poznania wielokulturowego charakteru re- niku Siemianówka - doskonałe miejsce do obser- gionu. Zabytkowe cerkwie z XVIII/ XIX w Nowobe- wacji ptaków. Dalej szlak prowadzi do Babiej Góry i rezowie, Werstoku, Kleszczelach czy Czeremsze, następnie przez rezerwat Siemianówka, na południe zabytkowe, drewniane zabudowania o unikatowej wzdłuż edukacyjnej ścieżki ornitologicznej. Po dro- ornamentyce w Wojnówce, Czyżach, Morzu czy dze mija osobliwości przyrodnicze np. „zakochane Dubiczach Cerkiewnych, archeologiczne pozosta- drzewa” oraz cenne pod względem przyrodniczym łości w Zbuczu (kurhany i grodzisko z IX w.) a tak- drzewostany, np. zgrupowanie około 300-letnich że zbiornik wodny Bachmaty, Puszcza Białowieska sosen. W pobliżu wsi Masiewa I szlak niebieski łą- - to główne atrakcje na szlaku. czy się ze szlakiem zielonym. ◊ Wokół Białowieży i Polany Białowieskiej ◊ Narewka - Masiewo - Narewka (zielony, 36 km) (czarny, 13,5 km) Szlak w postaci pętli prowadzi po drogach as- Wędrówka szlakiem umożliwia poznanie za- faltowych i żwirowych z Narewki, przez wieś Ja- bytków, tradycyjnego budownictwa i najbliższych nowo do Puszczy Białowieskiej, dalej leśnymi okolic Białowieży - ,,stolicy’’ Puszczy Białowie- drogami do dawnej składnicy drewna na granicy Biało- skiej: zabytkowych budynków związanych z leśnic- wieskiego Parku Narodowego. Stąd można udać twem i łowiectwem, parków (Park Dyrekcyjny z XIX się na wieżę widokową na Kosym Moście i szlak w. oraz Park Pałacowy), obiektów sakralnych wy- pieszy „Carska Tropina” lub pojechać dalej szla- znania katolickiego i prawosławnego (m.in. kaplica kiem rowerowym do „Kosego Mostu” na rzece Na- prawosławna p.w. św. Cyryla i Metodego z 1873 rewce (malowniczy widok na dolinę) i dalej do tzw.

23 „składnicy Szypulowej”, gdzie szlak zielony łączy się z czarnym. Następnie szlak prowadzi leśną dro- gą, mijając stare puszczańskie drzewostany, aż do pieszej ścieżki edukacyjnej przez naturalne zbioro- wiska leśne. Dalej szlak podąża w kierunku Masie- wa, pokrywając się na wielu odcinkach z Wilczym Szlakiem (szlak pieszy). Po drodze możemy odje- chać około 0,5 km od szlaku i zobaczyć głaz narzu- towy przyniesiony przez lodowiec. Na szlaku mija- my składnicę drewna oraz dawne miejsce postoju kolejki wąskotorowej. Za składnicą szlak prowadzi przez obszar uroczyska Głuszec z dobrze zacho- wanymi partiami borów sosnowych i bagiennych. Mijając osadę Zamosze szlak przekracza granicę BPN i dochodzi do Masiewa, gdzie łączy się ze szla- stronie granicy, zwiedzić muzeum przyrodnicze, kiem niebieskim. Z Masiewa wraca drogą asfalto- rezerwat zwierząt, odwiedzić Dziadka Mroza czy też wą przez wieś Olchówka do Narewki. muzeum regionu ◊ Białowieski Szlak Transgraniczny (żółty, 58 ◊ Michnówka - Nowa Łuka –Stary Dwór – Tarno- km w części polskiej, 146 km na Białorusi) pol – Siemianówka (czarny, 11 km) Przebieg szlaku: Narew – Tyniewicze Duże – Ka- Tematem wiodącym szlaku jest zbiornik wodny mień – Kuraszewo – Nowy Kornin – Nowoberezo- Siemianówka utworzony na rzece Narew – jeden wo– Hajnówka – Budy – Teremiski – Stara Biało- z największych w Polsce sztucznych zbiorników, o wieża – Białowieża – Grudki – granica państwowa powierzchni 3250 ha. Wybudowany w latach 1977 między Polską a Białorusią – Biały Lasek – Sze- – 1993 sztuczny akwen to doskonałe miejsce do reszewo – Prużany – Różany – Łyskowo – Nowy uprawiania sportów wodnych: windsurfingu, że- Dwór glugi, kajakarstwa. Zapaleni wędkarze i miłośni- Białowieski Szlak Transgraniczny to dobrze cy przyrody również się nie rozczarują – zbiornik oznakowana sieć dróg leśnych, żwirowych i asfal- jest bowiem miejscem bytowania rzadkich gatun- towych, po obu stronach granicy. Szlak łączy w ków ptaków, został ponadto sztucznie zarybiony. sobie piękno przyrody, zabytki historyczne, i wie- Zmęczeni jazdą rowerzyści mogą liczyć na chwile lokulturowy i wieloreligijny charakter regionu, o relaksu na jednym z dwóch kąpielisk zlokalizowa- którym przypomina bliskie sąsiedztwo prawosław- nym przy zbiorniku. nych i katolickich świątyń oraz unikatowa archi- ◊ Do wsi w dolinie Narwi. Doratynka – – tektura drewnianych domostw. Po stronie polskiej Lady – Kuraszewo (niebieski, 23, 5 km) szlak prowadzi przez stare, urokliwe miejscowo- Ciekawy szlak skupiający zabytki architekto- ści osadzone na przedpolu Puszczy. Za Hajnówką niczne, historyczne i kulturowe. Podróżując przez szlak prowadzi przez Puszczę Białowieską uznaną malownicze wsie, osadzone w krajobrazie pól i la- przez UNESCO, jako polsko – białoruski transgra- sów, można odnieść wrażenie, że czas tu sie za- niczny obiekt Światowego Dziedzictwa Ludzkości. trzymał. Szlak prowadzi przez niewielkie miejsco- Najcenniejsze przyrodniczo tereny chroni najstar- wości, które w pełni oddają kulturową atmosferę szy park narodowy w Polsce – Białowieski Park regionu. We wsi Klejniki możemy obejrzeć obiek- Narodowy, zaś na Białorusi cały obszar puszczy zo- ty sakralne, w pobliżu wsi Lady stoi maleńka ka- stał poddany ochronie przez Park Narodowy ,,Belo- pliczka z cudownym źródełkiem otoczonym krzy- vezskaya puscha’’. żami ofiarnymi. Z kolei w okolicy wsi Kuraszewo Trasa szlaku prowadzi przez pieszo-rowerowe obok architektonicznych skarbów sakralnych (cer- przejście Białowieża – Piererow. Aby przekroczyć kiew parafialna pw. św. Antoniego Pieczerskiego granicę polsko – białoruską należy posiadać pasz- z 1868 r.), możemy podziwiać także zabytki histo- port, ubezpieczenie i wizę upoważniającą do wjaz- ryczne: kurhany z II – III w. n.e. oraz wczesnośre- du na teren Republiki Białoruś. Można również dniowieczne cmentarzysko. odwiedzić białoruski park narodowy bez wizy, z ◊ – Czyże – – Nowe Berezo- paszportem, na podstawie przepustki. Wtedy moż- wo (czarny, 43, 5 km) na zobaczyć Puszczę Białowieską po białoruskiej Trasa umożliwia poznanie architektury sakralnej

24 i wiejskiej Podlasia. Ze wsi Lady (tu znajduje się nówka – Lewkowo Stare – – Susz- kapliczka pw. św. Braci Machabeuszy z cudownym czy Borek – Minkówka – Zabłotczyzna – Narewka źródełkiem) wędrujemy do Leniewa, gdzie na rzece – Świnoroje – Budy (niebieski, 36.6 km) Łoknica został utworzony niewielki zbiornik wod- Szlak łączy miejscowości położone wokół ny. Dalej trasa prowadzi do gminnej miejscowości Puszczy Ladzkiej (pozostałość po Puszczy Biel- Czyże. O wielowiekowej historii Czyż przypomina skiej, część Puszczy Białowieskiej) i wiedzie w głąb zabytkowy układ urbanistyczny (XVI w.) z drewnia- białowieskiej kniei. Szachownica pól i łąk zlokali- nymi i murowanymi domami. Znajduje się tu rów- zowana na przedpolu puszczy oraz zabytki kultu- nież nowoczesna cerkiew murowana pw. Zaśnięcia rowo – historyczne to główne atuty tej trasy. Do- Najświętszej Bogurodzicy, a także cmentarz z ka- lina rzeki Narew w Rybakach, zabytkowe obiekty miennymi nagrobkami z kapliczką pw. św. Kosmy i sakralne m.in. kościół Wniebowzięcia Najświętszej Damiana z 1812 r. Dalej szlak wiedzie przez wsie: Marii Panny i Św. Stanisława Biskupa i Męczenni- Osówkę, Szostakowo do Nowoberezowa – wsi cer- ka w Narwi z 1748 i cerkiew pw. św. Piotra Paw- kiewek. Znajduje się tu m.in. drewniana cerkiew ła z XVIII w. Lewkowie Starym, cmentarz żydowski pw. św. Jana Teologa z XVIII w. oraz murowana i galeria im. Tamary Sołoniewicz w Narewce czy cerkiew pw. Wniebowstąpienia Pańskiego z 1873 r. ścieżka edukacyjna „Pod Dębami” to tylko niektó- ◊ ,,Kraina Otwartych Okiennic’’ : Narew – An- re z atrakcji na szlaku. W Budach można odwiedzić cuty – Trześcianka – Soce – Puchły (zielony, skansen przy kompleksie noclegowo - restauracyj- 16,2 km) nym „Sioło Budy”. Szlak obejmuje trzy miejscowości o unikatowej ◊ „Szlakiem bocianich gniazd”- nieoznakowana architekturze: Puchły, Soce i Trześcianka. Kraina ścieżka rowerowa w gminie Kleszczele: Klesz- ulokowana w dolinie Narwi, to perła architektury czele – dolina rzeki Nurzec – – podlaskiej wsi. Wsie zachowały bowiem zabytkowy – Kośna – Kleszczele (20 km) układ przestrzenny oraz tradycyjną architekturę; Szlak ma charakter pętli, prowadzi przez miej- drewniane domy charakteryzują się bogatą orna- scowości stanowiące miejsca bytowania bocianów mentyką, nawiązującą do zdobnictwa stosowanego – ptaków uważanych w tradycji ludowej za przy- w rosyjskiej architekturze ludowej. Specyfiką za- noszących szczęście. Ścieżka rowerowa rozpo- budowań jest bogata dekoracja snycerska w formie czyna się w zachodniej części miasta Kleszczele, barwnych okiennic, nad – i podokienników, naroż- gdzie można zobaczyć 14 bocianich gniazd. Dalej ników oraz dekoracyjnego oszalowania elewacji prowadzi do wsi Pogreby, Żuki oraz Dasze, w któ- i szczytów. W zdobnictwie dominują motywy geo- rych również można oglądać bocianie gniazda. Na- metryczno – roślinne, które często pomalowane są leży jednak zaznaczyć, iż trasa ta to nie tylko okazja na inny, kontrastowy kolor w stosunku do pozosta- do podejrzenia ,,boćków’’ – to przede wszystkim łej powierzchni domu. Krajobraz kulturowy „Krainy ścieżka ukazująca piękno przyrody i bogactwo kul- Otwartych Okiennic” to nie tylko piękna architek- turowe gminy Kleszczele. Piękna Dolina rzeki Nu- tura domów i chłopskich zagród. Piękne cerkwie rzec, stary las Puchowo ze swoim bogactwem flo- i krzyże wotywne wtopione w krajobraz, pól, łąk ry i fauny, zabytkowa architektura domostw we wsi i lasów przypominają o wielokulturowej historii re- Żuki i Dasze oraz zabytkowa cerkiew św. Mikołaja gionu i przywiązaniu do tradycji jego mieszkańców. z 1889 r. w Kośnej to atrakcje czekające w terenie. Nad wsią Trześcianka górują kopuły Cerkwi Para- Z kolei w Kleszczelach można poznać wielowieko- fialnej p.w. Archanioła Michała z 1867 r. Miejsco- wą historię, kulturę miasta podążając szlakiem wość Puchły wiąże się z kultem Matki Bożej. Wedle spacerowym ,,Kleszczele – miasto królewskie na przekazów miała się tu dwukrotnie objawić ikona Kresach’’. Matki Boskiej – w miejscu cudownych objawień ◊ Czeremcha – Siemiatycze (zielony, 59 km) stoi dziś Cerkiew Parafialna pw. Opieki Matki Bo- Ciekawy szlak ukazujący bogactwo krajoznaw- żej z cudowną ikoną Bogurodzicy (XVIII w.). Z kolei czo – kulturowe Podlasia. Trasa szlaku wiedzie w miejscowości Soce znajduje się drewniana ka- przez miejscowości, których drewniana zabudowa, pliczka z XX w., we wnętrzu której znajduje się wy- układ przestrzenny, zabytkowe obiekty sakralne konany przez mieszkańców prosty ikonostas i wy- oraz pozostałości historyczne przypominają o wie- soki krzyż z rzeźbą. lowiekowej historii i kulturze regionu. Szlak wiedzie ◊ „Do Puszczy Ladzkiej”: Narew – Makówka – do Mielnika – jednego z najstarszych historycznych Hajdukowszczyzna – Rybaki –Eliaszuki – Mich- grodów na Podlasiu. O bogatej historii tego miej-

25 sca przypominają liczne zabytki: Góra zamkowa z Szlak wiedzie przez ciekawe miejscowości pre- grodziskiem z XI w., ruiny kościoła zamkowego z zentujące kulturę i historię regionu Puszczy Biało- XV w. oraz zabytkowa cerkiew pw. Narodzenia Bo- wieskiej. Miasta, większe i malutkie wsie, drewnia- gurodzicy z 1825 r. Dalej trasa wiedzie do Maćko- na architektura domostw z bogatymi zdobieniami, wicz, gdzie możemy zajrzeć do bunkrów wybudo- zabytkowe obiekty sakralne umieszczone na tle wanych w latach 1940 – 1941. Trasa kończy się w pól, łąk i lasów, gościnni ludzie – to esencja Pod- Siemiatyczach, gdzie warto zwiedzić m.in. zabytko- lasia, jego pierwotne piękno. Dodatkowymi atrak- we obiekty sakralne. cjami zlokalizowanymi na szlaku są dworek Wo- ◊ Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo, www. łyńcewiczów w Jodłówce, kąpielisko Bachmaty w greenvelo.pl, aplikacja mobilna Dubiczach Cerkiewnych , malownicze, śródleśne Najdłuższy szlak rowerowy w Polsce (ponad zbiorniki wodne w Topile. UWAGA! Szlak nie jest 2 tys. km), spójnie oznakowany, przebiegający jeszcze oznakowany. przez pięć województw Polski Wschodniej, przez 12 tzw. „królestw rowerowych”; przy szlaku MO- R-y - Miejsca Obsługi Rowerzystów i MPR - Miej- PL ZZWIEDZANIEWIEDZANIE BBIAIAŁOORUSKIEJRUSKIEJ sca Przyjazne Rowerzystom. W regionie Puszczy BY CCZZĘĘŚŚCCII PPUSZCZYUSZCZY Białowieskiej jego przebieg jest bardzo ciekawy, BBIAIAŁOOWIESKIEJWIESKIEJ przedstawia dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze obszaru, prowadzi od Czeremchy, przez Kleszczele, Dubicze Cerkiewne, Hajnówkę, Białowieżę, okolice RUCH BEZWIZOWY W PARKU NARODOWYM Narewki, zbiornik Siemianówka, przechodząc dalej „BIAŁOWIEŻSKAJA PUSZCZA” w kierunku Puszczy Knyszyńskiej. Główne atrakcje białoruskiej części Puszczy Bia- ◊ Podlaski Szlak Bociani (czerwony, 412 km, łowieskiej to: Muzeum Przyrody, woliery ze zwie- w powiecie hajnowskim 62 km) rzętami, siedziba białoruskiego „Dziadka Mroza”, To najdłuższy szlak rowerowy w województwie. atrakcyjne trasy rowerowe oraz piesze szlaki tury- Biegnie przez cztery parki narodowe – Białowieski, styczne, Muzeum Tradycji Ludowych, gdzie można Narwiański, Biebrzański i Wigierski. Podążając śla- spróbować regionalnego trunku oraz wiele innych dem bociana, turysta poznaje walory przyrodnicze ciekawych miejsc. i kulturowe Podlasia. Białowieża, Puszcza Biało- Do bezwizowego przekroczenia granicy nie- wieska i obiekty Białowieskiego Parku Narodowe- zbędne jest posiadanie paszportu, ubezpieczenia go – kraina leśnych wędrówek, Narewka i zbior- i specjalnej przepustki, którą wydaje Park Narodo- nik wodny Siemianówka – Zielona Kraina Dobrych wy „Puszcza Białowieska” w Kamieniukach. Prze- Wiatrów, Kraina Otwartych Okiennic i dolina rzeki pustkę taką można uzyskać samodzielnie bądź za Narew – to najciekawsze miejsca na szlaku w re- pośrednictwem polskich biur podróży. Aby uzy- gionie Puszczy Białowieskiej. skać ją samodzielnie należy: - wypełnić ankietę rejestracyjną dostępną na stro- nie internetowej www.npbp.brest.by (dane muszą TRASA DO NART BIEGOWYCH być zgodne z danymi zawartymi w paszporcie, sto- Trasa o długości 10 km położona na terenie gmi- sujemy łacińskie znaki, nie wpisujemy ś, ć, ź, ł, ż ny Białowieża, przechodzi przez malowniczą okolicę itp.); w trakcie rejestracji należy wybrać program Polany Białowieskiej i terenów leśnych Puszczy Bia- wycieczki - pakiet podstawowy obejmuje minimum łowieskiej. pętla o długości około 1,3 km długości dwie usługi), prowadzi przez Park Pałacowy z końca XIX i począt- - przepustka zostanie wysłana na wskazany adres ku XX wieku, która stanowi część Białowieskiego Parku Narodowego. Trasa oznakowana jest tablicz- kami kierunkowymi w kolorze niebiesko-białym.

SZLAK SAMOCHODOWY (ok. 90 km) Hajnówka, Orzeszkowo, Topiło, Dłu- gi Bród, , Wojnówka, Starzyna, Jodłów- ka, Opaka Duża, Dobrowoda, Kleszczele, Jelonka, Dubicze Cerkiewne, , Stare Berezowo, Szostakowo, Nowoberezowo, Hajnówka

26 mailowy (czas oczekiwania ok.2-3h), rzędziem dla każdego, kto planuje odkrywać uroki - wydrukować (najlepiej w dwóch egzemplarzach) Puszczy Białowieskiej i jej okolic. Przyjazna, prak- otrzymaną przepustkę i zapoznać sie z informacja- tyczna mapa z wyraźnymi znacznikami miejsc war- mi w niej zawartymi, tych odwiedzenia sprawi, że nawigacja w Puszczy - każda przepustka ważna jest 3 dni. będzie prosta i intuicyjna. Dzięki aplikacji możemy Kompleksową organizacją wyjazdów na Biało- również rozpoznawać ptaki i rośliny. Aplikacja krok ruś zajmują się: po kroku pomoże nam w ich oznaczeniu na pod- Biuro Podróży „Junior” – tel:+48 85 744 43 26, stawie pory obserwacji, środowiska oraz zaobser- www.junior.bialystok.pl wowanych barw kwiatów lub upierzenia ptaków. Biuro Turystyki „Ryś” - tel: +48 85 681 20 95, Bogata baza wiedzy została podzielona na katego- www.turystyka-rys.pl rie, aby ułatwić w kilka chwil znalezienie potrzeb- PTTK o. Białowieża - tel: +48 85 681 22 95, nych informacji o Puszczy, jej mieszkańcach i hi- www.pttk.bialowieza.pl storii. Przewodnik opisuje atrakcje z regionu całej Ważne informacje: polskiej części Puszczy – zarówno obszarów, któ- Przejście na którym obowiązuje bezwizowy ruch rymi zarządza Państwowe Gospodarstwo Leśne turystyczny Białowieża – Piererow – jest przejściem pieszo-rowerowym; przejście graniczne czynne jest: w okresie od 1-go kwietnia do 30-go września w godzinach 8:00 – 20:00; od 1-go października do 31-go marca w godzinach 8:00 - 18:00. Turysta zobowiązany jest mieć i przechowywać przy sobie: przepustkę, paszport, ubezpieczenie; Wszelkie opłaty związane z pobytem na Biało- rusi (opłata za autobus, wynajem rowerów, opłata zamówionych usług) można uiścić uprzednio prze- lewem (system PayPal) lub kartą płatniczą w punk- Lasy Państwowe jak i Białowieski Park Narodowy. cie it, który znajduje się tuż za przejściem grani- Zawiera bazę adresową biur przewodnickich, kwa- cznym w Piererowie. Terminale znajdują się tak- ter turystycznych, restauracji z kuchnią regionalną że w obiektach turystycznych zlokalizowanych na oraz najważniejsze kontakty. Znajdziemy tu także terenie Parku. Istnieje możliwość opłaty gotów- informacje, gdzie można wypożyczyć kajak, rower ką – ale tylko walutą białoruską. Na terenie Par- czy narty, z kim umówić się na organizację kuligu ku znajdują się dwa punkty wymiany walut (w Ka- lub ogniska. Planując przyjazd w okolice Puszczy mieniukach); Białowieskiej warto zapoznać się z kalendarzem cy- Ruch turystyczny po terenie Parku Narodowego klicznych wydarzeń kulturalnych organizowanych dokonywany jest tylko według określonych szla- przez różne instytucje i podmioty promujące lokal- ków. ną kulturę i tradycje. Dla turystów poruszających się pieszo zorgani- zowany jest darmowy przejazd autokarem (w sezo- ŚCCIEIEŻKKII EEDUKACYJNEDUKACYJNE LLEEŚNNEGOEGO nie - czas PL): kurs granica państwa– Kamieniuki: 10.00 i 17.30, kurs Kamieniuki – granica państwa: KKOMPLEKSUOMPLEKSU PPROMOCYJNEGOROMOCYJNEGO 9.30, 17.00). „„LASYLASY PPUSZCZYUSZCZY Dodatkowe informacje można otrzymać pod BBIAIAŁOOWIESKIEJ”WIESKIEJ” nr tel: *+3751631 - 56398 dział turystyczny *+3751631 - 56200 dział rezerwacji hotelowej TEREN NADLEŚNICTWA HAJNÓWKA ◊ „Kolejką wąskotorową do Topiła” (11 km) OOBIEBIEŻYYLASLAS - MMOBILNYOBILNY Ścieżkę można przebyć pieszo, rowerem bądź PPRZEWODNIKRZEWODNIK PPOO PPUSZCZYUSZCZY kolejką wąskotorową. Trasa wiedzie przez piękne BBIAIAŁOOWIESKIEJWIESKIEJ puszczańskie ostępy, przecina dolinę rzeki Leśna do śródleśnej osady Topiło. To malownicza miej- scowość położona nad dwoma stawami, wokół www.e-puszcza.pl których rozpościera się kolejna ścieżka, tj. „Pusz- Aplikacja przygotowana przez trzy Nadleśnictwa: czańskie Drzewa”. Białowieża, Browsk i Hajnówka jest przydatnym na-

27 ste, puszczańskie zakątki do Rezerwatu Pokazo- wego Żubrów, gdzie zazębia się z kolejną ścieżką – „Drzewa Puszczy”. Przy ścieżce znajduje się par- king. ◊ „Puszczańskie drzewa” (4 km) Ścieżka biegnie przez rezerwat krajobrazowy im. Władysława Szafera, ciągnący się wzdłuż szosy Hajnówka-Białowieża. Prowadzi przez lasy grądo- we z okazałymi drzewami do Rezerwatu Pokazowe- go Żubrów. Wędrówka ścieżka to doskonała oka- zja do poznania walorów przyrodniczych puszczy. ◊ „Szlak Dębów Królewskich i Książąt Litew- skich” (0,9km) Ścieżka znajduje się w uroczysku Stara Białowie- ◊ „Puszczańskie Drzewa” (2,2 km) ża, biegnie wśród dębów liczących sobie 150-500 Ścieżka prowadzi wokół śródleśnych stawów lat, nazwanych imionami królów i książąt, którzy w miejscowości Topiło. Na jej trasie ustawiono niegdyś polowali w tym lesie. Ścieżka oddaje ma- tablice opisujące podstawowe gatunki drzew jestat puszczy – miejsca od wieków goszczącego występujących w puszczy, skansen wąskotorowej królewskich dostojników. ◊ kolejki leśnej oraz kapliczkę ekumeniczną. „Miejsce Mocy” (0,5 km) ◊ „Tropem orlika” (2,2 km) Bodaj najbardziej tajemnicze miejsce w Puszczy Ścieżka usytuowana jest w sąsiedztwie osady Białowieskiej, obszar dawnego kultu Prasłowian Topiło. Prowadzi przez miejsca, które pozwalają bądź plemion pogańskich, znane z tzw. pozytyw- przedstawić środowiska niezbędne dla rozwoju po- nego promieniowania. Atmosferę niesamowitości pulacji orlika krzykliwego w Puszczy Białowieskiej potęguje kamienny krąg oraz drzewa o nietypowym oraz metody zdobywania przez tego drapieżnego kształcie. W sąsiedztwie kamiennego kręgu zlokali- ptaka pokarmu. Dziesięć przystanków daje możli- zowane jest jeziorko. Do Miejsca Mocy można do- wość poznania relacji między orlikiem a człowie- jechać Drogą Sinicką odchodzącą od szosy Haj- kiem na przestrzeni dziejów. a także przedstawia nówka – Białowieża (zjazd w tym kierunku dobrze zagrożenia dla tego ptaka w czasach dzisiejszych. oznakowany). Orlik krzykliwy to gatunek znajdujący się w Polsce pod ścisłą ochroną, znajduje się także w Polskiej TEREN NADLEŚNICTWA BROWSK ◊ Czerwonej Księdze Zwierząt. „Pod Dębami” (9 km) Ścieżka umożliwia kompleksowe poznanie pusz- TEREN NADLEŚNICTWA BIAŁOWIEŻA czy, jej walorów przyrodniczych oraz zagrożeń ha- ◊ „Krajobraz Puszczy” (5,4 km) mujących jej rozwój. Zbiorowisko kurhanów, od- Ścieżka ma początek w Białowieży przy siedzi- krywka glebowa umożliwiająca poznanie gleby, bie Nadleśnictwa Białowieża i wiedzie poprzez re- marsz wśród 100-150-letnich drzewostanów oraz zerwat „Wysokie Bagno”, do Ośrodka Edukacji poznanie metod zwalczania negatywnych skutków Leśnej „Jagiellońskie”. Prezentuje różne zbiorowi- działania kornika drukarza – to główne atuty tego ska leśne oraz zjawiska towarzyszące działalności szlaku. ◊ człowieka w środowisku naturalnym – od wylesień „Masiewo – Siemianówka” (9 km) na potrzeby osadnicze i rolnicze, aż po odnowie- Ścieżka prezentuje interesujący fragment pusz- nia lasu stosowane w gospodarce leśnej. Można tu czy, od polany Masiewo przez lasy rezerwatu Sie- zobaczyć różne, głównie wilgotne siedliska leśne: mianówka po zbiornik wodny Siemianówka. Tra- olsy i olsy jesionowe (łęgi), a także lasy położone sa kończy się przy wieży widokowej „Maruszka”, na wyniesieniu morenowym. skąd rozpościera się widok na zalew Siemianówka. ◊ „Żebra Żubra” (3,6 km) Ścieżka służy do obserwacji ptaków i ich siedlisk w Jedna z najstarszych ścieżek w Polsce. Rozpo- Puszczy Białowieskiej i w Dolinie Narwi. ◊ czyna się przy szosie łączącej Białowieżę ze wsią „Tropem Żubra” (20 km) Pogorzelce. Jest to niekonwencjonalna trasa – wie- Turystyczna trasa pieszo-rowerowa. Wiedzie dzie drewnianymi groblami i kładkami przez bagni- przez tereny Białowieskiego Parku Narodowego

28 oraz Nadleśnictwa Browsk. Łączy dwa miejsca zi- miejsce. Dlaczego? Ponieważ stwierdzono tu wy- mowego dokarmiania żubrów, zwane brogami: stępowanie aż około 280 gatunków ptaków, z tego Kosy Most, gdzie jest początek ścieżki, oraz Babią 26 z nich to gatunki wymienione w Polskiej Czer- Górę – tu szlak się kończy. wonej Księdze Zwierząt. ◊ „Szlakiem Puszczańskich Mokradeł” (12 km) ◊ „Szlakiem Orlika Krzykliwego” (1,7 km) Ścieżka rozpoczyna się w miejscowości Nowo- Na miłośników przyrody i orlika krzykliwego sady i prowadzi przez najciekawsze tereny Nadle- czeka 10 tablic, które informują o życiu i zwycza- śnictwa Browsk związane z gospodarką wodną i jej jach orlika. Nie są to standardowe tablice, ponie- tematyką. waż przedstawiają ciekawy temat w formie komi- ◊ „Złoty Szlak Ekumeniczny Św. Eustachego” ksu. S Trasę można przejść pieszo lub przejechać (11 km) rowerem. Szlak wchodzi w skład Parku Edukacji Przyrod- niczo – Leśnej przy Nadleśnictwie Browsk. Głów- QQUESTINGUESTING ną atrakcją szlaku jest kapliczka wyrzeźbiona w WWYPRAWYYPRAWY OODKRYWCÓWDKRYWCÓW 360-letnim suchym dębie. Obok w parku znajduje W PPUSZCZYUSZCZY BBIAIAŁOOWIESKIEJWIESKIEJ się szereg innych atrakcji: malownicze herbarium, słoneczny poromierz, celtycki krąg mocy oraz ory- ◊ Questy o tematyce historycznej: ginalna pszczela barć. Hajnówka – tytuł: „Drzewiej w Hajnówce”, opie- ◊ „Miodowa Ścieżka Edukacyjna” kun: Miejska Biblioteka Publiczna w Hajnówce Na miłośników przyrody i tematu bartniczego (czytelnia), ul. 3 Maja 45, tel. 85 682 29 69, czeka przy siedzibie Nadleśnictwa 7 tablic, które e-mail: [email protected] informują o życiu i zwyczajach niezwykłych owa- Narew – tytuł: „Śladami królowej Bony w Nar- dów – pszczół, przedstawia historię bartnictwa, wi”, opiekun: Gminna Biblioteka Publiczna w Nar- proces produkcji miodu i innych pszczelich pro- wi, ul. Mickiewicza 18, tel. 85 681 68 70, duktów, a także pracę pszczelarza oraz właściwo- e-mail: [email protected] ści medyczne owadzich wytworów (miodu, pyłku, Białowieża – tytuł: „Sławni i znani z Białowie- wosku, kitu oraz mleczka). Ścieżka jest nietypowa żą związani”- quest rowerowy, opiekun: Wejmutka, bo tworzy nie pętlę jak na ogół jest przyjęte, a plac ul. Kolejowa 1a, tel. 85 681 21 17, edukacyjny. e-mail: [email protected] ◊ „Ptaki Zbiornika Siemianówka” (4,5 km) Białowieża – tytuł: „Dawne białowieskie zawo- Ścieżka biegnie południowym brzegiem zbiorni- dy”, opiekun: Urząd Gminy Białowieża, ul. Sporto- ka wodnego Siemianówka, od miejscowości Kruh- wa 1, e-mail: [email protected]. lik przez Siemianówkę aż do punktu widokowego Białowieża - tytuł: „Carska Białowieża”, „Ślada- Maruszka. Po drodze można skorzystać z kilku wież mi osadnictwa w Puszczy Białowieskiej”, opiekun: widokowych zlokalizowanych na brzegu. Zbiornik, Białowieski Park Narodowy, Ewa Natalia Moroz- jak i otaczająca go dolina Narwi to jedna z najważ- Keczyńska, Park Pałacowy 11, tel. 85 682 97 11 niejszych ostoi ptaków północno-wschodniej Pol- Narewka – tytuł: „Żydowska historia Narewki”, ski i jeden z najważniejszych przystanków podczas opiekun: Stanica Kajakowa w Narewce, ul. Hajnow- ptasich wędrówek. Ornitolodzy z całej Europy, któ- ska 33, tel. 85 685 80 62, rzy regularnie pojawiają się w okolicach Puszczy e-mail: [email protected] Białowieskiej obowiązkowo odwiedzają również to ◊ Questy przyrodnicze: Białowieża - tytuł: „Mieszkańcy Parku Pałaco- wego w Białowieży”, opiekun: Białowieski Park Na- rodowy, Ewa Natalia Moroz-Keczyńska, Park Pała- cowy 11, tel. 85 682 97 11 Siemianówka – tytuł: „Przyrodnicze wędrówki brzegiem Siemianówki”, opiekun: Ośrodek Eduka- cji Ekologicznej w Siemianówce, ul. Szkolna 35, tel. 85 685 71 69, e-mail: [email protected] Krynoczka – tytuł: „Świetlista Krynoczka”, opie- kun: Urszula Janiel, tel. 784 44 55 49, e-mail: [email protected]

29 Hajnówka - tytuł: „Ptaki hajnowskich drzew”, opiekun: Ireneusz Siemiacki, Park Wodny w Haj- nówce, tel. 783 376 256, e-mail: [email protected] ◊ Questy o tematyce kulturowej: Nowoberezowo – tytuł: „Wiejski krajobraz drew- nem zdobiony”- quest rowerowy, opiekun: Ewa Moroz-Keczyńska, tel. 508 930 409 Czeremcha – tytuł: „Dzieła rąk z Czeremchy”, opiekun: Gminny Ośrodek Kultury w Czeremsze, Barbara Kuzub-Samosiuk, e-mail: [email protected] Czyże – tytuł: „W poszukiwaniu lwa i koguci- ka w Czyżach”, opiekun: Katarzyna Szyryńska, tel. 85 681 89 96, e-mail: [email protected] Kleszczele – tytuł: „Wielonarodowo w Kleszcze- lach”, opiekun: Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Kleszczelach, ul. 1 Maja 19, tel. 85 681 80 54, e-mail: [email protected] Dubicze Cerkiewne – tytuł: „Szlakiem błęki- tu w Dubiczach”, opiekun: Gminna Bibliotek Pu- bliczna w Dubiczach Cerkiewnych, ul. Główna 67, tel. 85 682 79 98, e-mail: [email protected] CZYŻE: cerkiew pw. Zaśnięcia Bogurodzi- cy – parafialna, murowana z lat 1984-1993, OOBIEKTYBIEKTY SSAKRALNEAKRALNE powstała na miejscu drewnianej z XVII w. Czyże 72, tel. 85 681 35 42. Na terenie parafii znajduje się Mozaika kulturowa i etniczna regionu Puszczy kaplica cmentarna pw. św. św. Kosmy i Damiana Białowieskiej znalazła odzwierciedlenie w archi- z 1812 r. tekturze sakralnej. Bliskie sąsiedztwo prawosław- DUBINY: cerkiew pw. Zaśnięcia Bogurodzicy – nych i rzymskokatolickich świątyń podkreśla wy- parafialna, murowana cerkiew z 1872 r., w środku jątkowość regionu. Zabytkowe, bogato zdobione dębowy ikonostas; Dubiny, ul. Szkolna 2, tel. 85 cerkwie oraz monumentalne kościoły wtopione w 682 40 40, www.dubinycerkiew.pl. Parafii podle- pejzaż wsi i lasów budzą zachwyt. Tuż obok nich głe są kaplice św. Eliasza z 1975 r. i św. Tomasza znajdują się cmentarze: katolickie, prawosławne i z 1897 r. w Dubinach oraz „Krynoczka”. ekumeniczne, stanowiące symbol mijającego cza- KRYNOCZKA: cerkiew p.w. św. św. Braci Ma- su. Podążając w zadumie cmentarnymi alejkami, chabeuszy - drewniana z 1848 r., położona w Uro- natrafić można na nagrobki z XIX w. o niebieskim czysku Krynoczka w Puszczy Białowieskiej. Obok kolorze i w kształcie koniczynki. świątynie znajduje się „cudowne” źródełko o lecz- niczej mocy. Tel. 682 40 40. CERKWIE PRAWOSŁAWNE HAJNÓWKA: Sobór św. Trójcy - we wnętrzu BIAŁOWIEŻA : Cerkiew pw. św. Mikołaja Cu- ceramiczny ikonostas, piękne polichromie oraz dotwórcy – parafialna, murowana świątynia z 1897 ogromny żyrandol w kształcie krzyża. W maju od- r., we wnętrzu ikonostas z kolorowej, chińskiej bywa się tu Międzynarodowy Festiwal Hajnowskie porcelany. ul. Sportowa 9, tel. 85 681 25 00, e- Dni Muzyki Cerkiewnej. ul. Ks. A. Dziewiatowskie- mail: [email protected], www.bialowieza.cer- go 15, tel. 85 873 29 71, www.festiwal.cerkiew.pl. kiew.pl. Godziny pracy kancelarii parafialnej: 9.00– HAJNÓWKA: cerkiew pw. Narodzenia św. Jana 12.00; 14.00- 16.00. Cerkwi podlega Kaplica p.w. Chrzciciela - we wnętrzu ikonostas z mozaiki; św. Cyryla i Metodego (kaplica cmentarna z 1873 ul. Reja 12, tel. 85 682 48 84. r., we wnętrzu znajduje się XVII –wieczna ikona HAJNÓWKA: cerkiew św. Dymitra Sołuńskiego Opieki Najświętszej Marii Panny). - we wnętrzu freski, dębowy ikonostas oraz rzeźby

30 wykonane z dębu, ul. Warszawska 103, tel. 85 683 TRZEŚCIANKA: cerkiew pw. św. Michała Archa- 28 08. nioła – parafialna, drewniana, wzniesiona w latach KURASZEWO: cerkiew pw. św. Antoniego Pie- 1864-1867. Trześcianka 120, tel. 85 681 55 21. czerskiego – parafialna, drewniana z 1868 r. Ku- Parafii podlega kaplica cmentarna pw. Ofiarowania raszewo 86, tel. 85 681 35 63. Parafii podlega Najświętszej Marii Panny z XIX w. kapliczka w Ladach. TYNIEWICZE WIELKIE: cerkiew pw. św. Ewan- LADY: kaplica Świętych Braci Machabeuszy – gelisty Łukasza - wybudowana w latach 1944 – prawosławna, drewniana wybudowana w 1942 r. 1948, na gruzach świątyni z 1750 r. Tyniewicze r. z „cudownym” źródełkiem otoczonym krzyżami Duże 74, tel: 85 681 65 60. ofiarnymi. KOŹLIKI: cerkiew pw. św. Mikołaja Cudotwórcy LEWKOWO STARE: cerkiew pw. św. św. Piotra i - cerkiew filialna, drewniana, wzniesiona w latach Pawła - drewniana, wzniesiona w 1574 r., Lewko- 1793 - 1864, tel. 85 681 30 11. wo Stare 23, tel. 85 685 60 15, KLESZCZELE: cerkiew p.w. Zaśnięcia Najświęt- www.parafialewkowo.prv.pl. szej Marii Panny w Kleszczelach - z ok. 1870 r. NAREWKA: cerkiew pw. Św. Mikołaja - wybu- oraz podległa jej drewniana dzwonnica z 1709 r. dowana po 1864 r., ul. Mickiewicza 58, tel. 85 685 w Kleszczelach – obecnie cerkiew pomocnicza pw. 80 11. św. Mikołaja, jest pozostałością po świątyni św. NOWOBEROZOWO: cerkiew pw. Wniebowstą- Mikołaja Cudotwórcy, która spłonęła w 1659 r. ul. pienia Pańskiego - z 1873 r. oraz podległe jej drew- 1 Maja 2, tel. 85 681 80 43. niana cerkiew p.w. św. Jana Teologa z XVIII w. oraz KOŚNA: murowana cerkiew pw. Św. Mikołaja z kapliczki z XIX w., Nowberezowo 46, tel. 85 686 ok. 1870 r., chrzcielnica kamienna z XVIII w., ogro- 44 85. dzenie z bramą murowane z kamienia z ok. 1870 r., SIEMIANÓWKA: cerkiew pw. św. Jerzego Zwy- tel. 85 681 80 29. cięscy - z końca XVIII w., ul. Szkolna 46, tel. 85 685 CZEREMCHA: cerkiew pw. Matki Bożej Miłują- 70 06, www.cerkiew.siemianowka.pl. cej oraz kapliczka cmentarna p.w. św. Kosmy i Da- STARY KORNIN: cerkiew pw. św. Michała Ar- miana z XVII w., ul. Szkolna 7a, tel. 85 685 02 57. chanioła - z 1893 r, oraz cerkiew pomocnicza p.w. DUBICZE CERKIEWNE: cerkiew pw. Opieki Mat- Św. Anny z 1773 r., Stary Kornin 23, tel. 85 685 30 ki Boskiej - drewniana, konsekrowana w 1955 r., 65, www.starykornin.cerkiew.pl. Parkowa 15, tel. 85 685 20 15. NAREW: cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża WERSTOK: cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Świętego – parafialna, wzniesiona w latach 1881- Św. – drewniana z 1769 r., tel. 503 019 114. 1885, ul. Poniatowskiego 27, tel. 85 681 60 45. Pa- ZUBACZE: cerkiew pw. Opieki Matki Boskiej – rafii podlega kaplica cmentarna pw. Kazańskiej Iko- drewniana z 1895 r., Zubacze 37, tel. 85 685 00 59. ny Matki Bożej w Narwi. ZALESZANY: Dom Zakonny w Zaleszanach - z ODRYNKI: skit Św. Św. Antoniego i Teodozjusza przełomu XIX w. i XX w. Kijowsko - Pieczerskich - miejsce odosobnienia ks. SAKI: cerkiew pw. Św. Dymitra - z końca XVIII Ojca Gabriela nad rzeką Narew, tel. 784 406 094 w., drewniana, rozbudowana w 1959r. Saki 50, tel. KLEJNIKI: cerkiew pw. Wniebowstąpienia Pań- 85 681 87 21, http://saki.pl/. Historia powstania skiego - Parafii podlega kapliczka cmentarna Prze- cerkwi we wsi Saki jest ściśle związana z cudowną mienienia Pańskiego z lat 30 XX w. Klejniki 55, tel. ikoną św. Dymitra Sołuńskiego. 85 681 30 11. ŁOSINKA: cerkiew pw. św. Apostoła Jakuba - KOŚCIOŁY KATOLICKIE drewniana, wzniesiona w latach 1882-1886 i podle- HAJNÓWKA: kościół p.w. Podwyższenia Krzy- gła jej cerkiew cmentarna pw. św. Jerzego z 1863 r. ża Św. - zabytkowe organy z przełomu XIX/XX w., tel. 85 681 50 06. koncerty muzyki organowej. Ul. Ściegiennego 1, PUCHŁY: cerkiew Opieki Matki Bożej - drewnia- tel. 85 682 22 50. na, wzniesiona w latach 1913-1919, wiąże się kul- HAJNÓWKA: kościół p. w. Św. Cyryla i Meto- tem Matki Bożej. Puchły 49, tel. 85 681 55 27. dego - we wnętrzu unikatowe żyrandole, kinkiety SOCE: kapliczka pw. św. Eliasza - XX w., drew- i świeczniki wykonane z poroża, ul. 3 Maja 65, tel. niana, w której wnętrzu znajduje się wykonany 85 682 29 14. przez mieszkańców prosty ikonostas i wysoki krzyż HAJNÓWKA: kościół i klasztor Klarysek od Wie- z rzeźbą. Cerkiewka podlega parafii w Puchłach. czystej Adoracji, ul. Lipowa 209, tel. 85 684 25 97.

31 BIAŁOWIEŻA: kościół p.w. Św. Teresy - z 1927 CZYŻE: cmentarz prawosławny, cerkiew cmen- r. z kaplicą Św. Huberta (piękny wystrój z wykorzy- tarna p.w. Św. Św. Kosmy i Damiana z 1812 r. staniem korzeni i rogów), ul. Park Dyrekcyjny 2, KLEJNIKI: cmentarz prawosławny z 2.połowy tel. 85 681 22 38. XIX w. KURASZEWO: cmentarz prawosławny z 2.poło- wy XIX w. oraz prawosławny z XIX w., czynny do ok. 1928 r. HAJNÓWKA: cmentarz wojenny żołnierzy Armii Radzieckiej z okresu II wojny światowej, ul. 3 Maja. ŁOSINKA: cmentarz prawosławny, cerkiew cmentarna p.w. św. Jerzego z 1779 r. NOWOBEREZOWO: cmentarz prawosławny, cerkiew cmentarna p.w. Przemienienia Pańskiego z 1840 r. WERSTOK: cmentarz prawosławny (parafia p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego), zachowane stare nagrobki oraz drewniane krzyże. NAREWKA: cmentarz żydowski (na wzgórzu, przy drodze do Guszczewiny). MASIEWO: protestancki cmentarz niemieckich osadników z XIX w. położony w lesie (znajduje się 2 km na południe). DUBICZE CERKIEWNE: cmentarz prawosławny, charakterystyczne niebieskie krzyże w kształcie ko- niczynki. KLESZCZELE: fragment cmentarza żydowskiego (położony za zabudowaniami w okolicy drogi do Czeremchy) oraz cmentarz prawosławny z drew- nianymi i żelaznymi krzyżami z XIX wieku. SAKI - cmentarz prawosławny, cerkiew cmen- NAREW: kościół p.w. Wniebowzięcia NMP i Św. tarna p.w. Dymitra, z końca XVIII w. Stanisława Kostki - z 1748 r., , ul. Kościelna 2, tel. 85 681 60 43. Kościół w Narwi jest jednym z naj- cenniejszych zabytków architektury drewnianej na MMUZEA,UZEA, SSKANSENY,KANSENY, IIZBYZBY Podlasiu. RREGIONALNE,EGIONALNE, GGALERIEALERIE KLESZCZELE: kościół p.w. Św. Zygmunta - z 1907 r. murowany, z drewnianą dzwonnicą z 1923 r. ◊ Muzeum i Ośrodek Kultury Białoruskiej ul. 1 Maja 1, tel. 85 681 80 57. ul. 3-go Maja 42, 17-200 Hajnówka, CZEREMCHA: kościół p.w. NMP Królowej Pol- tel. 85 682 28 89, ski - z 1958 r., powstała na gruzach kaplicy z e-mail: [email protected]. 1935 r. zniszczonej w trakcie II wojny światowej, www.muzeumbialoruskie.hajnowka.pl ul. 1 Maja 76, tel. 85 685 00 13. Wystawy stałe i czasowe, dotyczące kultury mniejszości białoruskiej oraz wystawy miejsco- CMENTARZE wych artystów. Godziny otwarcia: od wtorku do BIAŁOWIEŻA: cmentarz ekumeniczny (z nagrob- soboty 8.00-16.00, w niedziele 10.00 – 18.00. kami zmarłych różnych wyznań i ludzi niewierzą- ◊ Muzeum Kowalstwa i Ślusarstwa cych), cerkiew cmentarna p.w. Św. Św. Cyryla i ul. Lipowa 1 (róg ul. 3 Maja), 17-200 Hajnówka, Metodego z 1873 r.; cmentarz niemiecki w Parku tel. 85 682 25 64, 601 073 775 Dyrekcyjnym, który jest pamiątką po I woj. Świa- Wystawa narzędzi i wyrobów kowalskich i ślu- towej. sarskich, a po wcześniejszym uzgodnieniu pokazy CZEREMCHA: cmentarz prawosławny, cerkiew kowalstwa. Godziny otwarcia: od wtorku do soboty cmentarna p.w. Św. Św. Kosmy i Damiana z 1797 r. 9.00 - 18.00, w niedziele 10.00 - 18.00.

32 ◊ Park Miniatur Zabytków Podlasia ul. Bielska 120, 17-200 Hajnówka, tel. 604 218 864, www.parkminiatur-hajnowka.pl - podziwiać tu można charakterystyczną dla regionu architekturę drewnianą, obiekty sakralne itp. - miniatury wyko- nane w skali 1:25. ◊ Zagroda Stefana Nowoberezowo 90, 17-200 Hajnówka, tel. 602 828 457, http://czabaj-stefan.fm.interia.pl/ Skansen urządzony w starej podlaskiej chacie, gdzie zostały zebrane dawne przedmioty codzien- niem, ule, wiatrak, kapliczka. Zwiedzanie w gru- nego użytku; właściciel prowadzi również fermę pach, po wcześniejszym uzgodnieniu. strusi. Czynny codziennie, zwiedzanie po wcze- ◊ Skansen w „SIOŁO BUDY” śniejszym uzgodnieniu. Budy 41, 17-230 Białowieża, ◊ Izba Regionalna tel. 660 681 274, 664 775 554, ul. Warzywna 14, 17-200 Hajnówka, www.siolobudy.pl tel.604 254 455/604 288 994 W skansenie: dobrze zachowana chata z 1836 Zbiory przedmiotów gospodarstwa domowego, roku - z jedynym w Polsce czynnym drewnianym które były używane przez mieszkańców wsi pod- kominem, budynek gospodarczy, stodoła, wozow- laskiej. Izba czynna w sezonie: czerwiec-wrzesień. nia, studnia z żurawiem, bróg na siano oraz ogro- Zwiedzanie bezpłatne po wcześniejszym telefoni- dzenie z płotu tynowego. Przy Skansenie znajduje cznym uzgodnieniu. się również „Galeria Rękodzieła” - wystawy sztuki ◊ Muzeum Przyrodniczo-Leśne BPN ludowej, regionalne malarstwo i rzeźba. Zwiedza- Park Pałacowy 11, 17-230 Białowieża, nie po wcześniejszym telefonicznym uzgodnieniu. tel. 85 681 22 75, www.bpn.com.pl ◊ Muzeum Pszczelarstwa w „Dworze Bartnika” W ciekawy sposób przybliża przyrodę i historię ul. Hajnowska 2/1, 17-220 Narewka, Puszczy Białowieskiej oraz wielowiekową działal- tel. 85 685 83 88, 609 850 957, ność człowieka na tym terenie. Muzeum organizu- www.dworbartnika.pl, czynne codziennie. Pre- je również wystawy czasowe. Dodatkową atrak- zentacja historii pszczelarstwa, sprzedaż miodu. cją jest wieża widokowa, z której rozpościera się ◊ Prywatne Muzeum Wsi widok na Polanę Białowieską. Godziny otwarcia: ul. Dąbrowskiego 8, 17-210 Narew, w sezonie pn.-pt. 9.00–16.30, sb.-nd. i dni świą- tel. 85 681 60 50 teczne 9.00–17.00; poza sezonem: wt.-nd. 9.00– Prywatny skansen, w którym zgromadzono ko- 16.00. UWAGA: wejście na ekspozycję stałą 30 min. lekcję przedmiotów gospodarstwa domowego uży- przed zamknięciem muzeum, tel. 85 682 97 02. wanych przez mieszkańców podlaskiej wsi oraz ◊ Museum Tamara Tarasiewicz maszyny rolnicze. Zwiedzanie bezpłatne po wcze- ul. O. Gabiec 47, 17-230 Białowieża, śniejszym telefonicznym uzgodnieniu. tel. 85 681 27 66, www.tamaratarasiewicz.com ◊ Izba Regionalna „RUTA” Muzeum prezentuje pracy cenionej i znanej Skaryszewo 29, 17-210 Narew, tel. 85 681 62 76 w świecie malarki Tamary Tarasiewicz, ponadto: Zbiór starych przedmiotów gospodarstwa do- muzeum lalek (lalki kolekcjonerskie z całego świa- mowego (tkactwo, rybołówstwo, przedmioty kultu ta), muzeum pamięci regionu – zabytkowe sprzęty religijnego, książki i dokumenty z XIX w.). Zwiedza- gospodarstwa domowego, narzędzia rolnicze itp., nie po wcześniejszym telefonicznym uzgodnieniu. korzenioplastyka, zabytkowa ceramika. Czynne ◊ Izba Tradycji, Pamięci, Regionu i Kolei w okresie letnim: V-X. ul. Ogrodowa 6, 17-240 Czeremcha, ◊ Skansen Architektury Drewnianej Ludności tel. 85 685 00 80 Ruskiej Podlasia W Izbie zgromadzono stare przedmioty, maszy- ul. Zastawa, 17-230 Białowieża, ny i narzędzia gospodarskie, stare fotografie, doku- kontakt: Biuro Turystyki Ryś tel. 85 681 20 95, menty i legitymacje oraz eksponaty związane z ko- 608 582 840. Drewniane chaty wraz z wyposaże- lejnictwem i wiele innych. Zwiedzanie bezpłatne po

33 wcześniejszym telefonicznym uzgodnieniu. ◊ Galeria Sztuki Regionu i Pogranicza „Kresy” ◊ Izba edukacyjno-pszczelarska Pogorzelce 19 k/Białowieży, 17-230 Białowieża, ul. Cicha 8, Dobrowoda, 17-250 Kleszczele, tel.85 681 26 66, 694 518 114, 604 162 203, tel. 508 358 024, 600 521 094 www.galeriakresy.pl. Dowiesz się w niej o tajemnicach zamkniętych w Galeria przedstawia różnorodność kulturową i ulu, o najsłodszym arcydziele przyrody, o pszcze- przybliża twórczość miejscowych artystów oraz rę- lim chlebie. Skosztujesz też miodu i zabawisz się w kodzielników. W galerii można obejrzeć i kupić pra- gry inspirowane światem pszczół. ce z zakresu rzeźbiarstwa, malarstwa, garncarstwa, ceramiki, bednarstwa, tkactwa, koronkarstwa, dy- Izby regionalne w kwaterach wany dwuosnowowe, i inne. Sezonowo odbywa- agroturystycznych: ją się tutaj tematyczne wystawy i wernisaże podla- Bora Zdrój w Lewkowie Nowym 93, skich artystów. Czynna codziennie. tel. 85 685 61 14, 693 674 840; ◊ Galeria im. Tamary Sołoniewicz wystawy: Cerkiewne Podlasie - zdjęcia ikon i ul. Mickiewicza 50, 17-220 Narewka, cerkwi z Podlasia, informacje na temat symboli- tel. 85 68 58 012. ki krzyża, ikon pisanych, uzdrawiającej mocy wód Galeria jest miejscem wystaw malarskich – sta- świętych; Leśna Galeria - makiety zwierząt w na- łych i czasowych, demonstracji prac poplenero- turalnym, leśnym krajobrazie z opisem; Gościnny wych, miejscem lekcji historii i etnografii, związa- Las -plansze tematyczne o zwierzętach, ptakach, nych z bogatymi tradycjami Ziemi Narewkowskiej, przedstawiających jej różnorodność etniczną i wy- znaniową. Godziny otwarcia: od środy do piątku 12.00 - 20.00, w sobotę i niedzielę 10.00 - 18.00. ◊ Galeria Sławomira Smyka ul. Świerczewskiego 4, 17-250 Kleszczele, tel. 681 83 77 lub 607 896 729, www.smyk-art.com Pracownia rzeźbiarska i galeria ekspozycji przedstawiających współczesną rzeźbę w drewnie; temat – kobieta; zwiedzanie w grupach do 10 osób, po wcześniejszym telefonicznym uzgodnieniu. ◊ Ametystowa Komnata Centrum Kultury i Turystyki „Hładyszka” w Kleszczelach, ul. 1 Maja 19, tel. 85 681 80 54 e-mail:[email protected], grzybach i rybach; Ojcowizna - narzędzia i maszy- www.kleszczele.e-kultura.pl. ny dawniej używane, pracownie: ręcznego cięcia Wystawa stała minerałów świata pana Mikoła- drzewa, mielenia zboża w żarnach, cepowania, ubi- ja Podłaszczyka z największą kolekcją ametystów jania masła, tkania dywanów, szukania wody za po- w Polsce. Godziny otwarcia: poniedziałek- piątek mocą różdżki. 8.00- 16.00, sobota 10.00-17.00. Melisa w Plancie 41, tel. 502 161 180 – Mu- ◊ Galeria Leśna „Wygon” zeum Rodzinne. tel. 667 368 327, Na skraju puszczy w Zabłotczyźnie 7, tel. 85 e-mail: [email protected], 685 82 15,691 912 973 - eksponaty narzędzi rol- www.galerialesna-wygon.pl. niczych - staroci. Fotografie z regionu, twórczość rękodzielników, w Suszczym Borku 7, tel.85 685 dawne przedmioty codziennego użytku. 60 43,605 830 955 – muzeum chleba, pokazy wy- pieku chleba w muzeum chlebowym, żniw. U Ireny w Lewkowie Starym 35, tel. 85 685 MMIEJSCAIEJSCA OOGNISKOWEGNISKOWE 6097, 608 078 796 – warsztaty tkackie. Osada Ecosoce w Socach 168, tel. 85 655 04 Kolejki Leśne, Judzianka (Hajnówka), Lipiny, „To- 62, 662 057 747 - Skansen Regionalny - historia piłówka” (Topiło) - Nadleśnictwo Hajnówka, i tradycje rzemiosła wiejskiego na Podlasiu. tel. 605 150 873, 85 682 26 89,

34 Uroczysko Hajduki, Pogorzelce, przy szlaku Dę- bów Królewskich, „Jagiellońskie” (przy Ośrodku Edukacji Leśnej) - Nadleśnictwo Białowieża, tel. 85 681 24 05, 681 24 10, „Dworny Grądek” w Gruszkach, „Pod Dębami” w Świnorojach - Nadleśnictwo Browsk, tel. 85 685 83 44, 685 86 77, „Filipówka”, Zamosze - Białowieski Park Narodo- wy , tel. 85 681 29 01, 694 456 669, . „Rokitnik”, ul. Centura 2, 17-230 Białowieża, tel./fax 85 681 24 24, www.dps.bialowieza.pl, Uroczysko Pogorzelce - Biuro Podróży „Junior” s.c., tel. 85 74 15 720, 602 470 422, e-mail: [email protected], www.bialowieza.net.pl „Polana Żubra“, Pogorzelce 47A, 17-230 Białowieża, tel. 607 531 995, 723 044 614, email: [email protected] Stary Dwór, Nowa Łuka, , Siemianówka, Siemieniakowszczyzna, Lewkowo Stare, Bernac- ki Most - Gmina Narewka, tel. 85 682 98 80 Narew, przy rzece Narew, Gmina Narew, tel.85 681 60 16 Przy zbiorniku wodnym Bachmaty - Ośrodek Wy- Punkt widokowy Ostoja żubrów w Babiej Górze poczynkowy „Bachmaty”, 17-204 Dubicze Cer- i przy drodze Leśna-Siemianówka w Nadleśnictwie kiewne, tel. 85 685 20 54, 85 682 79 99 Browsk. Przy zbiorniku wodnym w Repczycach, Miejski Obiekt widokowy przy „Miejscu Mocy” w Nadle- Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Kleszcze- śnictwie Białowieża. lach, tel. 85 6818054 Punkt widokowy między stawami na Topile w Nad- leśnictwie Hajnówka.

WWIEIEŻE WIDOKOWEWIDOKOWE NNOCLEGIOCLEGI Wieża w Muzeum Przyrodniczo - Leśnym BPN w Białowieży (wstęp płatny). Informacje o baza noclegowej w regionie Pusz- Wieża widokowa Kosy Most w północnej części czy Białowieskiej można znaleźć na następujących Białowieskiego Parku Narodowego. witrynach internetowych: Wieże widokowe: przy rzece Narewka w Białowie- Lokalna Organizacja Turystyczna ży, przy drodze Białowieża - Pogorzelce, przy dro- „Region Puszczy Białowieskiej” dze Teremiski - Budy, w Podolanach. www.lot.bialowieza.pl Wieża widokowa w Gruszkach w Nadleśnictwa Browsk. Centrum Turystyki Regionu Puszczy Wieże widokowe: „Maruszka” w Siemienia- Białowieskiej kowszczyźnie, Bindziuga w Siemianówce, w Kruh- www.powiat.hajnowka.pl/ctrpb liku przy zbiorniku wodnym Siemianówka. Wieża widokowa w Narwi przy rzece Narew. Białowieskie Stowarzyszenie Platforma widokowa Ostoja żubrów Czoło i Osto- Agroturystyczne „Żubr” ja żubrów Kosy Most w północnej części Białowie- www.agrobialowieza.pl skiego Parku Narodowego. Punkt widokowy przy szlaku „Carska Tropina” w Agroturystyczne Stowarzyszenie dolinie rzeki Narewka, w północnej części Biało- „Puszcza Białowieska” wieskiego Parku Narodowego. www.agrokwatera.eu

35 tel. 501 277 631, pierogi domowe (rożne rodza- je), frytki, kebab, zapiekanki, tortilla (rożne ro- dzaje), hamburger, zestawy obiadowe ∙ Lokal gastronomiczny, ul. 3 Maja 51, tel. 85 873 33 29, 85 873 33 31, zestawy śnia- daniowe i kolacyjne, obiady tradycyjne, imprezy okolicznościowe ∙ Pizzeria „Alto”, ul. 11 Listopada 1, tel. 505 348 888, www.altopizza.pl, pizza, kebab, sałatki ∙ Pizzeria „Siciliana”, ul. Górna 17, tel. 85 683 22 66, www.pizzeriasiciliana.pl, piz- za, kebab, sałatki, dowóz na terenie miasta ∙ Pizzeria „Vera”, ul. Warszawska 15A, tel. 570 603 561, pizza z pieca ∙ Restauracja Pizzeria „Pychotka”, ul. Armii Krajowej 20, tel. 537 440 007, GGASTRONOMIAASTRONOMIA www.pychotka.hajnowka.com, zestawy obiado- we, sałatki, pizza, przekąski członkowie Lokalnej Organizacji ∙ Restauracja „Hajnowianka”, ul. 11 Listopada 1, Turystycznej „Region Puszczy Białowieskiej” tel. 503 087 224, 730 986 888, www.hajnowianka.pl, kuchnia polska, regional- HAJNÓWKA na, organizacja imprez okolicznościowych (lokal ∙ Babushka Bistro, ul. 3 Maja 59 k, otwierany tylko na zamówienie) tel. 535 007 127, dania regionalne, kuchnia ∙ Restauracja „Leśny Dworek”, ul. 3 Maja 42, wschodnia, obiady domowe, organizacja imprez tel. 85 682 51 61, 602 633 040, fax. 85 682 51 61, okolicznościowych kuchnia polska, regionalna i międzynarodowa ∙ Restauracja „Leśniczanka”, ∙ Zajazd „Wrota Lasu”, ul. Armii Krajowej 26, tel. 85 682 24 50, ∙ ul. Piłsudskiego 14, tel. 85 876 72 34, 600 062 175, 604 611 347, obsługa imprez www.wrotalasu.pl, kuchnia polska i regionalna, okolicznościowych i grup zorganizowanych po pizza prosto z pieca, desery, telefonicznym uzgodnieniu ∙ Bar Domowe Obiady, Andrzej Orzechowski, ∙ Restauracja „Na Bielskiej”, ul. Bielska 23, ul. Warszawska 1 b, tel. 85 876 74 45 , tel. 786 250139, 501 357 684, 509 501 256, dania obiadowe, kuchnia regionalna, ∙ Bar Szybkiej Obsługi Anatoliusz Trusiewicz, ∙ Snacks’s food, ul. ks. Ignacego Wierobieja, ul. 3 Maja 37, tel. 510 123 417, zapiekanki, hot- tel. 791 463 066, sałatki, kanapki grillowane, dogi, itp. burgery, hot-dog francuski ∙ Cafe Bar „Pokusa”, ul. Armii Krajowej 26, ∙ Zajeździk „Ostatni Grosz”, Topiło 4 (przystanek tel. 85 682 24 50 końcowy kolejki wąskotorowej) ∙ Bar&Restauracja „Starówka”, ul. Wierobieja 21, tel. 606 402 216, www.ostatnigrosz.pl, kuchnia tel. 85 873 14 21, 509 773 416, regionalna podawana z pieca, organizacja ognisk www.starowka.euroadres.pl, ∙ „Żubr”, ul. Warszawska 71 tel. 85 683 20 67, kuchnia regionalna, organizacja imprez klima- www.noclegizubr.pl, dania regionalne, dania tycznych i okolicznościowych obiadowe, imprezy okolicznościowe ∙ GrilluJemy, ul. Armii Krajowej 20, ∙ Stołówka „Wieral” przy Zespole Szkół Zawodo- tel. 577 017 373, burgery - całkowicie wych, ul. 3 Maja 23, tel. 517 172 670, 881 349 przygotowywane samodzielnie 965, usługi gastronomiczne, obiady okoliczno- ∙ INDOOR jadania, ul. Lipowa 143 c, tel. ściowe, catering 792 694 859, śniadania, obiady, kuchnia ∙ Usługi cateringowe CARINO przy Zespole Szkół tradycyjna i wegetariańska, kanapki, z Dodatkową Nauką Języka Białoruskiego, buły na ciepło ul. J. Piłsudskiego 3, tel. 502 265 487 ∙ Kebab w piwnicy, ul. 3 Maja 59a,

36 ∙ Możliwość korzystania z posiłków obiadowych nalna, białoruska, ukraińska, dania z dziczyzny w stołówkach: - przy Zespole Szkół Ogólnokształ- (w menu m.in. wareniki, bliny, soljanka i szurpa, cących, ul. J. Piłsudskiego 7, tel. 533 012 511 kozacki smakojed), - przy SP ZOZ w Hajnówce ul. Lipowa 190, ∙ Klubokawiarnia Walizka, ul. Waszkiewicza 148, tel. 85 682 91 13, 85 682 91 14 tel. 505 323 427, organizacja imprez kulturalnych (wernisaży, BIAŁOWIEŻA warsztatów itp.), lekkie posiłki, ciasta, desery ∙ „Polana Żubra”, Pogorzelce 47 A, tel. 607 ∙ „Knieja” przy DPS „Rokitnik”, ul. Centura 2, 531 995, 85 744 63 32, www.polanazubra.pl, tel. 85 681 24 24, 85 681 25 08, sala konsumpcyjna z kominkiem, zadaszona i kuchnia regionalna oświetlona wiata, organizacja ognisk i imprez ∙ Pensjonat “Unikat”, ul. Waszkiewicza 39, okolicznościowych, latem stoliki na wolnym tel./fax 85 681 27 74, www.unikat.bialowieza.pl, powietrzu, pełne wyżywienie, dania regionalne, kuchnia regionalna, dziczyzna własne przetwory domowe, możliwość obser- ∙ Pizzeria „Siciliana”, ul. Waszkiewicza 22, wacji ptaków i zwierząt, wypożyczalnia rowerów, tel. 85 681 25 54, www.pizzeria-bialowieza.pl, materiały promocyjne regionu i pamiątki oryginalna pizza Siciliana, dania gorące, przy- ∙ Restauracja „STOCZEK 1929” , ul. Waszkie- stawki wicza 74, tel. 601 588 828, 85 7303209, ∙ Restauracja „Gospoda pod Żubrem”, www.stoczek1929.pl, specjały kuchni białoru- ul. Kolejowa 17, tel. 608 192 955 skiej, ukraińskiej, litewskiej, żydowskiej, polskiej www.gospodapodzubrem.pl, kuchnia regional- i rosyjskiej, imprezy okolicznościowe, wieczory na, dania domowe koneserów itp., latem stoliki w sadzie, pamiąt- ∙ Restauracja „Parkowa”, ul. Park Pałacowy 11, ki z regionu tel. 85 730 34 46, 721 294 337, ∙ www.parkowa.bialowieza.pl, kuchnia regional- na, myśliwska ’’Białowieskie Jadło”, organizacja imprez okolicznościowych ∙ Restauracja w Hotelu „Białowieski***”, ul. Waszkiewicza 218 b , tel/fax: 85 7444 380, Fax: 85 7444 534, recepcja: 85 681 20 22, www.hotel.bialowieza.pl, kuchnia polska, regio- nalna i międzynarodowa ∙ Regionalna Restauracja w Hotelu Żubrówka****, ul. Olgi Gabiec 6, tel. 85 682 94 34, fax. 85 681 25 70, www.hotel-zubrowka.pl, także kawiarnia oraz ∙ „Restauracja Carska”, Klub Nocny ,,Carski Buduar”, kuchnia regional- ul. Stacja Towarowa 4, tel. 85 681 21 19, 602 243 228 na, dziczyzna fax. 85 681 21 13, www.restauracjacarska.pl, ∙ Dworek „Gawra”, ul. M. Polecha 2, kuchnia rosyjska, kuchnia polska, organizacja tel. 85 681 28 04, fax 85 681 24 84 kuligów, ognisk, przyjęć okolicznościowych www.gawra.bialowieza.com, kuchnia regionalna ∙ Bar Biesiada, ul. Sportowa 2, tel. 796 642 012, ∙ Zajazd Myśliwski „U Kolarza”, Budy 73, kuchnia regionalna, dziczyzna, kawiarnia tel. 792 354 371, kuchnia puszczańska, organi- ∙ Bike Cafe, ul. Kolejowa, tel. 733 587 583, ka- zacja rajdów rowerowych, imprezy okoliczno- wiarnia oferująca kawę, herbatę oraz duży wy- ściowe, spotkania biesiadne, kuligi, ogniska bór regionalnych napojów, polskich i litewskich ∙ Zajazd „Nad Stawami” ∙ Gospoda „Pasibrzuch”, (parking przy biurze PTTK Białowieża), ul. Nowa 32, tel. 85 68 12 778 / 602 261 738, tel. 608 192 955, kuchnia regionalna www.wypoczynekwbialowiezy.pl , kuchnia re- ∙ Możliwość korzystania z posiłków obiadowych: gionalna, myśliwska, taras, bar, organizacja im- - w Szkole Podstawowej prez okolicznościowych (ul. Waszkiewicza 2), tel. 681 23 97 ∙ Karczma Osocznika, Budy 41, tel. 660 681 274, - w Zespole Szkół Leśnych (Park Dyrekcyjny 1), 664 775 554, www.siolobudy.pl, kuchnia regio- tel. 681 24 04

37 DUBICZE CERKIEWNE NAREW ∙ Zajazd „U Jana” przy drodze Hajnówka – ∙ Bar na stacji benzynowej, ul. Ogrodowa 31, tel. Kleszczele, tel. 501 294 562, 692 888 852, 85 681 61 91, dania obiadowe na wcześniejsze dania obiadowe, tradycyjna kuchnia podlaska i telefoniczne zamówienie białoruska ∙ Pizzeria Siciliana, Bielska 20, tel. 509 ∙ Pub „Sena”, ul. Parkowa 1, 424 399,www.narew.siciliana.pl, pizza, dania re- tel. 85 685 21 50, 601 258 327, gionalne kuchni podlaskiej www.koral-dubicze.webd.pl, kuchnia regionalna ∙ Restauracja „Piekielna Kuchnia”, ul. Bielska 47 ∙ Dom Gościnny Pronar, ul. Główna 5, tel. 85 685 b, tel. 660 797 288, kuchnia regionalna 20 13, 608 736 166, www.domgoscinnydubicze.pl, dania obiadowe, KLESZCZELE imprezy okolicznościowe ∙ Karczma „U Walentego”, Plac Parkowy 34, tel. 85 681 80 92, 507 084 192, kuchnia regio- NAREWKA nalna, wyżywienie grupowe po wcześniejszym ∙Restauracja Bojarski Gościniec ul. Ogrodowa telefonicznym uzgodnieniu 28, tel. 606 232 528, 606 264 022, ∙ Stołówka przy Zespole Szkół w Kleszczelach, 85 676 05 76, www.bojarskigosciniec.eu, kuch- ul. Plac Parkowy 4, tel. 85 681 81 16 - dla zor- nia regionalna, dania obiadowe, imprezy oko- ganizowanych grup po uprzednim zamówieniu licznościowe posiłków ∙ Restauracja „Carska Komnata”, ul. Hajnowska 2/1, tel. 85 685 83 88, 609 850 957, 721 907 000, www.dworbartnika.pl, kuch- PPRZYDATNERZYDATNE AADRESYDRESY nia regionalna, dania obiadowe, imprezy okoli- cznościowe, dania na bazie miodu ∙ Restauracja „Stara Gospoda”, ul. Hajnowska 35, www.powiat.hajnowka.pl/ctrpb tel. 85 685 83 15, 501 784 982, 792 694 859, Centrum Turystyki Regionu Puszczy Białowieskiej kuchnia regionalna, dania obiadowe www.powiat.hajnowka.pl Starostwo Powiatowe w Hajnówc www.bpn.com.pl Białowieski Park Narodowy, www.bpn.treespot.pl Aplikacja mobilna Białowieskiego Parku Narodo- wego www.e-puszcza.pl Portal Lasów Państwowych - Nadleśnictwa: Bia- łowieża, Browsk, Hajnówka, Obieżylas - mobilny przewodnik po Puszczy Białowieskiej www.lot.bialowieza.pl Lokalna Organizacja Turystyczna „Region Puszczy Białowieskiej” www.bialowieza.gmina.pl Gmina Białowieża www.turystyczna.hajnowka.pl, www.hajnowka.pl Miasto Hajnówka www.gmina-hajnowka.pl Gmina Hajnówka www.turystyczna.narewka.pl, www.narewka.pl Gmina Narewka www.siemianowka.pl Siemianówka i okolice

38 www.dubicze-cerkiewne.pl www.ugczyze.pl Gmina Czyże www.kleszczele.pl www.agrokwatera.eu Miasto i Agroturystyczne Stowarzyszenie www.czeremcha.pl „Puszcza Białowieska” Gmina Czeremcha www.agrobialowieza.pl www.narew.gmina.pl Białowieskie Stowarzyszenie Gmina Narew Agroturystyczne „Żubr”

39 SStarostwotarostwo PPowiatoweowiatowe w HHajnówceajnówce WWydziaydział PPromocjiromocji i RRozwojuozwoju uul.l. AA.. ZZinaina 11,, 117-2007-200 HHajnówkaajnówka ttel.el. 8855 668282 5511 999,9, 8855 668282 2277 118,8, ffaxax 8855 668282 4422 2200 ee-mail:-mail: [email protected],owiat.hajnowka.pl, [email protected] wwww.powiat.hajnowka.plww.powiat.hajnowka.pl

CCentrumentrum TTurystykiurystyki RRegionuegionu PPuszczyuszczy BBiaiałoowieskiejwieskiej BBiuroiuro LLOTOT „„RegionRegion PPuszczyuszczy BBiaiałoowieskiej”wieskiej” - LLOGOOGO LLOT-uOT-u uul.l. 3 MMajaaja 45,45, 17-20017-200 HHajnówka,ajnówka, ttel.el. 8855 668282 4433 881,1, ffaxax 8855 668282 5511 4411 ee-mail:-mail: [email protected],owiat.hajnowka.pl, [email protected] www.powiat.hajnowka.pl/ctrpbw.powiat.hajnowka.pl/ctrpb wwww.lot.bialowieza.plww.lot.bialowieza.pl

IISBN:SBN: 998-97883-?????-?-?8-97883-?????-?-?