STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH MIASTA PUSZCZYKOWO 2021 - 2026
PUSZCZYKOWO 2021
Spis treści Wstęp ...... 3 Charakterystyka Puszczykowa ...... 3 Uwarunkowania demograficzne ...... 4 Infrastruktura społeczna w Puszczykowie ...... 9 Mieszkalnictwo komunalne i socjalne ...... 9 Infrastruktura żłobkowo-przedszkolna...... 10 Żłobki ...... 10 Przedszkola ...... 11 Infrastruktura pomocy społecznej ...... 11 Infrastruktura na terenie gminy ...... 11 Infrastruktura na terenie powiatu ...... 14 Sytuacja gospodarcza w Puszczykowie ...... 15 Sytuacja gospodarcza w wymiarze lokalnym ...... 15 Ekonomia społeczna i solidarna ...... 16 Sytuacja na lokalnym rynku pracy ...... 17 Zagrożenia społeczne w świetle lokalnego badania ...... 19 Identyfikacja postaw mieszkańców Puszczykowa wobec alkoholu ...... 20 Postawy mieszkańców Puszczykowa wobec narkotyków ...... 22 Postawy mieszkańców Puszczykowa wobec zjawiska przemocy w rodzinie ...... 22 Statystyki gminnej pomocy społecznej w Puszczykowie ...... 24 Kadra pomocy społecznej ...... 24 Rodziny korzystające z pomocy społecznej ...... 26 Powody korzystania z pomocy społecznej w Puszczykowie ...... 29 Świadczenia z pomocy społecznej ...... 30 Świadczenia pieniężne ...... 30 Świadczenia niepieniężne ...... 32 Usługi opiekuńcze ...... 33 Wspieranie rodziny i piecza zastępcza ...... 34 Inne rodzaje świadczeń – świadczenia rodzinne ...... 36 Lokalny budżet pomocy społecznej ...... 38 Działalność organizacji pozarządowych w sferze społecznej w Puszczykowie...... 40 Analiza SWOT ...... 41 Otoczenie strategiczne Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puszczykowo na lata 2021-2026 ...... 43 Kontekst ogólnokrajowy ...... 43
2
Kontekst wojewódzki ...... 45 Kontekst powiatowy ...... 49 Misja i wizja Strategii ...... 52 Cele i zadania Strategii ...... 52 Monitoring i ewaluacja ...... 72
Wstęp Współczesne problemy społeczne oraz związane z nimi ryzyka socjalne wyznaczają przed samorządami szereg wyzwań. W celu opracowania efektywnych rozwiązań samorząd gminy powinien określić horyzontalne cele i zadania w oparciu o lokalne zasoby instytucji publicznych, ale też kapitał społeczny mieszkańców. Strategiczny charakter działań powinien opierać się na kilku fundamentalnych założeniach, które stały się również punktem wyjścia dla autorów niniejszego dokumentu.
Po pierwsze, dokument charakteryzuje się podejściem do realizacji celów publicznych (w tym przypadku do kwestii rozwiązywania problemów społecznych) w sposób kompleksowy, ze wskazaniem konieczności integracji nie tylko działań, ale również podmiotów funkcjonujących w formule międzysektorowej współpracy. Po drugie, Strategia opiera się na pogłębionej diagnozie i stanowi odpowiedź na konkretne zapotrzebowanie gminnej wspólnoty. Po trzecie, działania strategiczne cechują się długim horyzontem czasu – cele opracowane na okres długoterminowy przy jednoczesnym założeniu ciągłości funkcjonowania poszczególnych podmiotów w toku ich realizacji. Po czwarte wreszcie, opracowanie strategicznych działań ma na celu określenie kierunków efektywnego zarządzania, zintegrowanego z dokumentami strategicznymi wyższych szczebli i wpisującego się w założenia programów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puszczykowo na lata 2021-2026 w pełni realizuje powyższe założenia.
Charakterystyka Puszczykowa Miasto Puszczykowo położone jest w centralnej części województwa wielkopolskiego, w południowej części powiatu poznańskiego ziemskiego. Miasto graniczy z następującymi gminami wspomnianego powiatu: od północy i północnego-zachodu – z gminą Komorniki, z pozostałych stron – z gminą Mosina (od południa bezpośrednio z miastem Mosina). Puszczykowo położone jest w odległości ok. 4,5 km od południowych i południowo-zachodnich granic administracyjnych Poznania oraz w odległości niespełna 2 km na południe od Lubonia. Wschodnia granica miasta przebiega wzdłuż rzeki Warty. Część Puszczykowa (dotyczy to głównie terenów lasów) znajduje się w Wielkopolskim Parku Narodowym (WPN). Pozostała część miasta pozostaje w granicach otuliny WPN. Od strony wschodniej - wzdłuż Warty - Puszczykowo graniczy z Rogalińskim Parkiem Krajobrazowym. Skrajnie południowy fragment miasta (na południe od Kanału Mosińskiego) położony jest w obrębie Rogalińskiego Parku Krajobrazowego. Puszczykowo zdecydowanie wyróżnia się na tle innych miejscowości znajdujących się wokół Poznania pod względem przyrodniczym i architektonicznym.
Przez miasto przebiega linia kolejowa relacji Poznań – Wrocław oraz droga wojewódzka Poznań - Mosina - Śrem. Miasto posiada dwa dworce kolejowe: Puszczykowo i Puszczykówko. Miastem
3
partnerskim Puszczykowa od 1997 roku jest francuskie miasto Châteaugiron oraz od 2011 roku Szklarska Poręba1.
Uwarunkowania demograficzne Powierzchnia Puszczykowa wynosi 16,4 km2 , co sprawia że Puszczykowo zaraz za Luboniem jest najmniejszą gminą położoną w powiecie poznańskim. W Puszczykowie na 1 km2 przypada 591,7 osób i pod względem gęstości zaludnienia zajmuje 2 miejsce, na pierwszym miejscu najgęściej zaludnionych gmin powiatu znajduje się Luboń z liczbą 2364 os. na km2. Dla porównania gmina miejsko-wiejska Pobiedziska, mająca największą powierzchnię (189 km2) spośród wszystkich 17 gmin powiatu poznańskiego, posiada jedną z najmniejszych gęstości zaludnienia (104 osoby na km2) i zajmuje pod tym względem 15 miejsce.
Puszczykowo, według danych Głównego Urzędu Statystycznego, w 2019 roku zamieszkiwało 9 657 osób2. Proporcje płci mieszkańców w latach 2017-2019 pozostawały bez większych zmian, odsetek kobiet w analizowanych latach był nieznacznie wyższy (niecałe 3%). Szczegółowe dane znajdują się na poniższej grafice.
Grafika nr 1. Liczba mieszkańców Puszczykowa wraz z podziałem na płeć w latach 2017-2019
Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego W porównaniu do 2017 w 2019 roku liczba ludności zmniejszyła się o 36 osób. Spośród wszystkich gmin powiatu poznańskiego tylko Puszczykowo zanotowało w analizowanych latach spadek liczby ludności. Ogólną tendencją w powiecie poznańskim jest suburbanizacja, czyli migracja mieszkańców Poznania na tereny gmin ościennych, jednak to zjawisko w latach 2018-2019 nie dotyczyło Puszczykowa.
Strukturę wieku mieszkańców Puszczykowa w 2017 i 2019 roku, w podziale na funkcjonalne grupy wieku zaprezentowano na poniższym wykresie.
1 Informacje zaczerpnięto z Oficjalnego serwisu internetowego Urzędu Miejskiego w Puszczykowie https://puszczykowo.pl/strefa-miejska, https://www.polskawliczbach.pl/Puszczykowo#, https://pl.wikipedia.org/wiki/Puszczykowo, Raport o stanie miasta Puszczykowa za rok 2019. 2 Dane pochodzą z Banku Danych Lokalnych GUS. 4
Wykres nr 1. Liczba ludności w Puszczykowie według funkcjonalnych grup wieku w 2017 i 2019 roku (os.) oraz odsetek ludności w funkcjonalnych grupach wieku wśród wszystkich mieszkańców w 2019 roku (%)
2000 1899 25% 1794 1800
1600 1468 1491 20% 1416 1431 19,7% 1400 1320 1241 1246 1233 1200 15,2% 14,8% 15%
1000 12,9% 12,8%
800 10% 614 623 600 505 6,5% 470 368 362 387 371 400 5% 264 293 308 4,9% 246 3,7% 3,8% 200 2,5% 3,2% 0 0% 0-2 3-6 7-12 13-15 16-19 20-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65 i 2017 2019 2019 więcej
Źródło: Bank Danych Lokalnych Głównego Urzędu Statystycznego, dane za rok 2019
Strukturę wieku mieszkańców Puszczykowa należy określić jako bardzo dojrzałą (z tendencją do starzenia się).
Najliczniej reprezentowaną grupą w 2019 roku były osoby w wieku 65 lat i więcej – 19,7%, następnie w wieku 35-44 lat – 15,2%, 55-64 lat – 14,8%. Grupa dzieci do 12 roku życia stanowi 12,7%, grupa nastolatków w wieku 13-19 lat to 7% mieszkańców, a młodzi dorośli w wieku 20-34 lat – 17,8%. W 2019 roku, w porównaniu do 2017 liczba ludności zwiększyła się w następujących kategoriach wieku: 65 lat i więcej, 35-44 (o 52 os.), 13-15 (o 15 os.), 7-12 (o 9 os.), z tego najwięcej osób przybyło w najstarszej kategorii wieku (o 105 os.).
Puszczykowo jako jedyna gmina w powiecie poznańskim odnotowała w latach 2017-2019 ujemny przyrost naturalny3, który w 2019 roku wynosił -25, dla porównania gminami, które w powiecie poznańskim miały najwyższy dodatni przyrost naturalny w 2019 roku to: Komorniki (408 w 2019 roku), Kórnik (307), Swarzędz (297), Dopiewo (216).
3 Przyrost naturalny – różnica pomiędzy liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów. Wartość dodatnia oznacza liczbę urodzeń przewyższającą liczbę zgonów, ujemna – odwrotnie. 5
Analizując rozkład procentowy mieszkańców Puszczykowa w ekonomicznych grupach wieku, na przestrzeni ostatnich kilku lat, nieznacznie zmalał odsetek osób będących w wieku przedprodukcyjnym z 17,9% w 2017 do 17,8% w 2019 roku oraz w wieku produkcyjnym z 59,3% w 2017 roku do 58,3% w 2019 roku. W kategorii osób starszych, tworzących grupę osób w wieku poprodukcyjnym, nastąpił wzrost w analizowanych latach z 22,7% w 2017 do 23,9% w 2019 roku. Analizując pozostałe gminy powiatu poznańskiego to w Puszczykowie osoby w wieku poprodukcyjnym stanowią największy odsetek mieszkańców. Drugą w kolejności gminą z największym odsetkiem osób w wieku poprodukcyjnym jest Luboń (18,8%).
Z prognoz GUS4 wynika, że w kolejnych latach przewidywany jest dalszy wzrost liczby mieszkańców powiatu poznańskiego, o 24,7% w 2030 r., w tym o 11,4% osób w wieku przedprodukcyjnym, o 26,4% w wieku produkcyjnym i 37,5% w wieku poprodukcyjnym.
Analiza struktury wieku mieszkańców oraz analiza sytuacji demograficznej wymaga sformułowania następujących wniosków i rekomendacji dla gminnego systemu polityki społecznej:
. Starzejące się społeczeństwo stanowi wyzwanie dla samorządów gminnych, zjawisko demograficznego starzenia się (spadek urodzeń, ujemny przyrost naturalny, przechodzenie osób z młodszych kohort wiekowych z wyżów demograficznych z lat 70. i 80. w starsze kategorie wiekowe) będzie się pogłębiać. . Jednym z priorytetów lokalnej polityki społecznej powinna stać się troska o najstarszych mieszkańców miasta, wyrażona m.in. poprzez budowanie systemu dobrej jakości, przystępnych cenowo, zróżnicowanych usług w odpowiedzi na aktualne potrzeby starzejącego się społeczeństwa (od aktywizacyjnych i integracyjnych, po opiekuńcze – środowiskowe). Grupa seniorów nie jest grupą jednorodną wewnętrznie. W literaturze wyróżnia się kategorie trzeciego wieku, tzw. Young Old (60-79) oraz czwartego wieku, tzw. Old Old (powyżej 80 roku życia). Wśród osób będących w grupie IV wieku wyróżnia się dodatkowo okres długowieczności – The Oldest Old (od 90 roku życia). Wśród reprezentantów III i IV wieku występują znaczne różnice w sferze: aktywności społeczno-zawodowej, doświadczeń życiowych, stanu zdrowia, statusu materialnego, a przede wszystkim potrzeb, w tym wsparcia społecznego, socjalnego, opiekuńczego oraz pielęgnacyjnego5. . Zabezpieczenie osób zależnych w ośrodkach całodobowego wsparcia typu dom pomocy społecznej (DPS), jest dla samorządów gminnych kosztochłonne. W 2019 roku miasto Puszczykowo pokryło koszty pobytu w DPS dla 21 osób (19 os. w 2017 roku) w kwocie 578 073,00 zł (522 615,00 zł w 2017 roku)6. W gminnym systemie wsparcia miasta Puszczykowa katalog usług wspomagających osoby zależne w jak najdłuższym pozostaniu w środowisku zamieszkania jest mało zróżnicowany. Priorytetem przyszłych działań powinno być tworzenie mieszkań ze wsparciem, które skutecznie wspomagają samodzielność osób starszych czy osób z niepełnosprawnościami, utrzymując takie osoby w środowisku
4 Dane GUS dotyczące prognoz liczby ludności dostępne są tylko na poziomie powiatów i miast na prawach powiatów. „Prognoza dla powiatów i miast na prawie powiatu oraz podregionu na lata 2014-2030 r.” GUS, 2014. 5 „Pogłębione studium usług opiekuńczych skierowanych do osób starszych. Środowiskowa opieka formalna i nieformalna”, ROPS w Poznaniu, Poznań, 2017, s. 43 6 Sprawozdanie merytoryczne dot. działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Puszczykowie za 2017 i 2019 rok. 6
zamieszkania, zgodnie z koncepcją ageing in place7 (starzenie się w środowisku/miejscu zamieszkania), która jest założeniem priorytetowym w kontekście trendu deinstytucjonalizacji usług8. . Wydłużanie się życia jest zjawiskiem pożądanym, jednak powoduje ryzyko dłuższego życia w niepełnej sprawności9 (zwiększa się popyt na usługi pielęgnacyjne i opiekę długoterminową), z danych GUS wynika, że w Wielkopolsce w 2019 roku 60 letni mężczyzna będzie miał przed sobą 19,1 lat życia z czego 10,8 w zdrowiu, natomiast 60 letnia kobieta – 24 lata, z czego 12,2 w zdrowiu. System oparcia społecznego powinien być przygotowany na potrzeby opiekuńcze, zdrowotne, w zakresie usprawniania osób starszych. . Na szczególną uwagę systemu pomocy społecznej zasługują gospodarstwa domowe prowadzone przez seniorów, w szczególności te jednoosobowe, w kontekście warunków życia, jakości posiłków, czy potrzeb opiekuńczych. . Sędziwa starość w Polsce ma twarz kobiety, tendencją ogólnokrajową jest wzrastający wraz z wiekiem współczynnik feminizacji. Należy zatem monitorować gospodarstwa domowe składające się z samych kobiet w wieku emerytalnym, które częściej dotyka problem ubóstwa emerytalnego10. Wśród populacji osób w starszym wieku, większość stanowią kobiety (ponad 58%), na 100 mężczyzn przypada ich 140 (dla całej ludności Polski wskaźnik feminizacji wynosi 107). Rosnący wraz z wiekiem udział kobiet w populacji jest konsekwencją nadumieralności mężczyzn i zróżnicowania parametrów trwania życia – kobiety osiągające wiek 60 lat mają przed sobą o 5 lat więcej dalszego trwania życia niż mężczyźni. Przewaga liczebna kobiet wzrasta wraz z przechodzeniem do kolejnych grup podeszłego wieku, np. w grupie 60-64 lata kobiety stanowią ponad 53% zbiorowości i współczynnik feminizacji wynosi 114, a wśród osób co najmniej 85-letnich już ponad 72% to kobiety i na 100 mężczyzn przypada ich 260 (w miastach 251, a na wsi 277)11. . Przemiany społeczne w rodzinie spowodowały częstsze występowanie problemu samotności i osamotnienia seniorów. Dużym wyzwaniem dla samorządów jest zlokalizowanie takich osób
7 Zofia Szweda-Lewandowska Modele opieki nad osobami niesamodzielnymi, [w:] W. Koczur, A. Rączaszek (red.) Polityka społeczna wobec problemu bezpieczeństwa socjalnego w dobie przeobrażeń społeczno-gospodarczych, „Zeszyty Naukowe Wydziałowe”, nr 179, Katowice 2014, s. 218-220. 8 „Strategia Polityki Społecznej Województwa Wielkopolskiego do roku 2030” – Deinstytucjonalizacja to proces przejścia od opieki świadczonej w dużych instytucjach na rzecz tworzenia systemu wsparcia lokalnego (środowiskowego) lub systemu małych instytucji o charakterze quasi-rodzinnym, w miejscu zamieszkania osób, które tego wsparcia wymagają. Proces deinstytucjonalizacji jest istotny z punktu widzenia interesu jednostkowego – osoby objętej wsparciem, która może pozostać w swoim miejscu zamieszkania i utrzymać więzi w swojej wspólnocie np. więzi sąsiedzkie, społecznego – bogatszy katalog usług społecznych świadczonych w lokalnej społeczności, możliwość działania wielu podmiotów świadczących wsparcie, wygenerowanie miejsc pracy i ekonomicznego – z różnych szacunków dotyczących kosztów wsparcia osób, które nie są obłożnie chore czy leżące, wynika, że wsparcie świadczone w środowisku jest mniej kosztowne, co oznacza możliwość dostarczenia większej liczby usług, dla większej grupy odbiorców. 9 Wskaźnik GUS „Oczekiwane lata przeżyte w zdrowiu” to współczynnik obrazujący sytuację zdrowotną ludności, obliczany na podstawie tablic trwania życia oraz indywidualnie i subiektywnie postrzeganej niepełnosprawności. Interpretuje się go jako przewidywaną średnią liczbę lat jaką ma do przeżycia bez niepełnosprawności osoba w wieku x ukończonych lat, pod warunkiem, że aktualne warunki umieralności i utraty zdrowia populacji utrzymają się na obecnym poziomie. 10 Piotr Błędowski, „Gospodarstwa domowe i sytuacja mieszkaniowa ludzi starych”, [w:] Synak B. (red.) „Polska starość”, Wydawnictwo UG, Gdańsk 2002. 11 Główny Urząd Statystyczny, "Informacja o sytuacji osób starszych na podstawie badań Głównego Urzędu Statystycznego”, Warszawa 2018, s. 4. 7
na terenie gminy i zorganizowanie im adekwatnego wsparcia. Jednym z narzędzi do przeciwdziałania samotności/osamotnieniu jest metoda OSL (organizowanie społeczności lokalnej), która ma na celu budowanie więzi sąsiedzkich i uwrażliwienie otoczenia na kwestię potrzeb i problemów seniorów, co przekłada się na skuteczniejsze monitorowanie i reagowanie. . W Puszczykowie wzrastają wartości współczynnika obciążenia demograficznego osobami starszymi12, z 27,8 w 2017 roku do 30,1 w 2019 roku, będąc wyższe od średnich wartości wojewódzkich, które w analogicznych latach wyniosły 23,2 i 25,2. W 2019 roku, spośród wszystkich gmin powiatu poznańskiego, to w Puszczykowie wskaźnik ten osiągnął najwyższą wartość, drugą gminą w kolejności był Luboń – 23,4. Najniższą wartość współczynnika obciążenia demograficznego w 2019 roku odnotowały gminy: Kleszczewo – 13,5; Komorniki – 14,4 i Dopiewo – 14,7. . Należy zweryfikować skalę zapotrzebowania na wsparcie dla opiekunów rodzinnych. Podając za Zofią Szwedą-Lewandowską, opiekę nad osobami starszymi w ramach rodziny sprawują najczęściej osoby w wieku 45-64 lat (najczęściej kobiety). W literaturze przedmiotu ta generacja opiekunów nazywana jest sandwich generation. Określenie to nawiązuje do sytuacji społecznej osób, znajdujących się pomiędzy dwoma generacjami13: swoich dzieci, które mogą potrzebować pomocy przy swoich dzieciach, swoich rodziców, którzy wymagają pomocy i wsparcia w codziennym funkcjonowaniu. Problemami opiekunów rodzinnych, czyli osób, które w pracę opiekuńczą zaangażowane są również poprzez emocjonalną relację z podopiecznym (osobą starszą, osobą z niepełnosprawnościami), są często: wypalenie opiekuńcze, brak aktywności zawodowej i relacji społecznych, trudności w odnalezieniu się w życiu codziennym po zakończeniu pełnienia roli opiekuna. . Należy zweryfikować skalę zapotrzebowania na wsparcie dla dzieci i młodzieży w kontekście czasowego wyłączenia tej grupy z edukacji stacjonarnej i ograniczenia kontaktów z rówieśnikami. Pandemia wirusa SARS-CoV-2, konieczność edukacji zdalnej oraz spędzania w domu zarówno czasu nauki, jak i czasu wolnego przez dzieci i młodzież, mogła przyczynić się do zintensyfikowania występowania negatywnych zjawisk np. przemocy, uzależnień behawioralnych, wykluczenia cyfrowego z uwagi na złą jakość łącza internetowego oraz sprzętu komputerowego. Rozwój interwencji kryzysowej (np. poprzez prowadzenie punktu interwencji kryzysowej), czy poradnictwa specjalistycznego, jest obok troski o najstarszych mieszkańców miasta, priorytetowym zadaniem pomocy społecznej w pandemicznej i popandemicznej rzeczywistości społecznej.
12 Liczba osób starszych (w wieku 65 lat i więcej) przypadająca na 100 osób w wieku 15-64 lata. 13 Zofia Szweda-Lewandowska, „Zapotrzebowanie na instytucjonalne formy pomocy osobom starszym w perspektywie dwudziestu pięciu lat w świetle aktualnych determinant w mikro- i makroskali”, [w:] J.T. Kowalewski (red.), „Przestrzenne zróżnicowanie starzenia się ludności Polski. Przyczyny, etapy, następstwa”, Łódź 2011, s. 173. 8
Infrastruktura społeczna w Puszczykowie Mieszkalnictwo komunalne i socjalne Zarówno mieszkania komunalne, jak i lokale socjalne, należą do samorządu gminnego. Politykę w zakresie mieszkalnictwa komunalnego i socjalnego oraz warunki przyznawania tego typu mieszkań kształtuje samorząd gminny.
W Puszczykowie usytuowanych jest 5 budynków komunalnych, w tym 53 lokali mieszkalnych, w tym: 1 mieszkanie socjalne, 31 lokali komunalnych, 10 lokali w budynkach użyteczności publicznej i 11 lokali w budynkach wspólnot mieszkaniowych. Według stanu na dzień 31 grudnia 2019 roku na liście oczekujących na przydział mieszkania komunalnego było 76 osób14.
Liczba lokali komunalnych i socjalnych w latach 2017-2019 uległa drobnej zmianie, zasób lokali komunalnych w 2019 roku skurczył się o 1 lokal. W latach 2018-2019 wzrosła o 6 osób liczba oczekujących na przydział lokalu komunalnego.
Na terenie Puszczykowa diagnozuje się niską dostępność mieszkań komunalnych i socjalnych. Na szczególną uwagę zasługują grupy osób wykluczonych społecznie np. osób w kryzysie bezdomności, które miały swoje ostatnie miejsce zameldowania na pobyt stały w Puszczykowie, a obecnie przebywają w placówkach dla osób bezdomnych.
Kontekstem do analizy sytuacji mieszkaniowej w Puszczykowie jest wartość wskaźnika liczby mieszkań przypadających na 1000 mieszkańców, która w latach 2017-2019 wzrastała i wynosiła kolejno: 334,7; 337,1 i 340,6. W latach 2017-2019 zwiększała się również liczba wszystkich mieszkań w Puszczykowie – 3244 w 2017 roku, 3269 w 2018 roku i 3289 w 2019 roku, było to spowodowane budownictwem prywatnym, w tym deweloperskim.
Na terenie gminy istnieje potrzeba rozwoju taniego budownictwa komunalnego. Z podobnymi problemami boryka się wiele samorządów w kraju. Problem mieszkaniowy jest problemem ogólnokrajowym. W Polsce istnieje duży deficyt mieszkań, a rynek prywatny (deweloperski) nie przynosi rozwiązań mieszkaniowych dla osób, których nie stać np. na zgromadzenie oszczędności na wkład własny i pozyskanie kredytu hipotecznego. Z opracowania rządowego „Raport o stanie mieszkalnictwa”15 przygotowanego w 2020 roku przez Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii, wynika, że w skali kraju, w strukturze nowych mieszkań oddanych w 2019 r. największy odsetek (97,8%) stanowiło budownictwo deweloperskie oraz inwestycje realizowane przez osoby fizyczne. Obiektywnie najtrudniejsza jest sytuacja rodzin z dziećmi (im więcej dzieci, tym sytuacja jest bardziej skomplikowana), osób samotnie wychowujących dzieci i ludzi młodych. Z badania wynika również, że pomimo tego, że zasób mieszkaniowy w Polsce systematycznie wzrasta, istotnym problemem pozostaje deficyt mieszkaniowy (rozumiany statystycznie jako różnica pomiędzy liczbą lokali
14 Raport o stanie miasta Puszczykowa za rok 2019, s. 35 15 https://www.gov.pl/web/rozwoj-praca-technologia/raport-o-stanie-mieszkalnictwa (dostęp 03.01.2021). 9
zamieszkanych a liczbą gospodarstw domowych). Ministerstwo Rozwoju szacuje, że na koniec 2019 r. deficyt ten wynosił 641 tys. mieszkań. Oznacza to, że około 4,5% gospodarstw domowych w Polsce zamieszkiwało niesamodzielnie. Infrastruktura żłobkowo-przedszkolna Żłobki W 2017 roku na terenie miasta funkcjonowały 2 placówki żłobkowe, łącznie z 80 miejscami. Oba żłobki były placówkami niepublicznymi prowadzonymi przez podmioty prywatne. Na wniosek organu prowadzącego jeden ze żłobków w 2018 roku został zlikwidowany i wykreślony z rejestru żłobków i klubów dziecięcych.
„Jedyny żłobek funkcjonujący na terenie Miasta Puszczykowa w 2019 r. to placówka niepubliczna, prowadzona przez podmiot prywatny Na mocy uchwały Nr 32/18/VIII Rady Miasta Puszczykowa z dnia 18 grudnia 2018 r. z budżetu Miasta Puszczykowa przekazywana jest dotacja celowa na każde dziecko, które jest objęte opieką w żłobku prowadzonym na terenie Puszczykowa w wymiarze nie mniejszym niż 5 godzin dziennie i którego rodzice/prawni opiekunowie rozliczają podatek dochodowy od osób fizycznych w Urzędzie Skarbowym Poznań-Wilda, ze wskazaniem adresu zamieszkania na terenie Miasta Puszczykowa. Dotacja w wysokości 300 złotych miesięcznie na dziecko” 16.
W ramach 1 placówki opieki żłobkowej w 2018 i 2019 roku opiekę otrzymało 48 dzieci.
Na poniższej grafice zaprezentowano wskaźnik dzieci objętych opieką żłobkową w Puszczykowie, czyli odsetek dzieci objętych opieką w żłobkach do liczby dzieci w grupie wieku do lat 3 (bez trzylatków).
Grafika nr 2. Wskaźnik dzieci objętych opieką żłobkową w Puszczykowie
Źródło: Raport o stanie miasta Puszczykowa za rok 2018 i 2019 oraz dane GUS BDL
16 Raport o stanie miasta Puszczykowa za rok 2018, s. 49 i 2019, s. 49. 10
Z uwagi na likwidację jednego ze żłobków spadła wartość wskaźnika opieki żłobkowej z 30,3% w 2017 roku do 19,5% w 2019 roku.
Funkcja opiekuńcza w Polsce zarówno wobec małoletnich, jak i dorosłych osób zależnych jest silnie sfeminizowana. Żłobki mają istotne znaczenie w aktywizacji zawodowej kobiet, szczególnie w ich powrocie na rynek pracy po urlopie macierzyńskim.
Przedszkola17 Wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci w wieku 3-6 lat. W latach 2017-2019 na terenie miasta Puszczykowa sukcesywnie wzrastała liczba oddziałów przedszkolnych (uwzględniając oddziały przy szkołach podstawowych, w przedszkolach publicznych i niepublicznych) oraz liczba dzieci do nich uczęszczających.
Grafika nr 3. Liczba oddziałów przedszkolnych i dzieci uczęszczających do nich
Źródło: Raport o stanie miasta Puszczykowa za rok 2018 i 2019 Odsetek dzieci w wieku 3-6 lat objętych wychowaniem przedszkolnym na terenie Puszczykowa w latach 2017-2019 wyniósł odpowiednio: 116,3%, 121,4%, 131,5%, co oznacza, że wychowaniem przedszkolnym objęte zostały dzieci również spoza Puszczykowa. W mieście funkcjonowało w analizowanych latach 5 przedszkoli niepublicznych. Infrastruktura pomocy społecznej Infrastruktura na terenie gminy Puszczykowo dysponuje słabo rozbudowanym gminnym zasobem infrastruktury pomocy społecznej, który byłby prowadzony przez samorząd, lub na zlecenie samorządu, a tylko w takim zasobie samorząd
17 Ibidem, 2018 r., s. 42-44, 2019 r., s. 43-45. 11
ma wpływ na zapewnienie ciągłości świadczenia usług, kontroli ich jakości oraz bieżące dostosowywanie oferty do zmieniających się potrzeb jej odbiorców.
Miasto prowadzi placówkę wsparcia dziennego (PWD), działającą w obszarze wspierania rodzin w trudnościach opiekuńczo-wychowawczych, Miejski Klub Seniora, Punkt Konsultacyjny ds. uzależnień oraz punkt nieodpłatnej pomocy prawnej. Wskazane podmioty usytuowane są przy Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Puszczykowie.
• Świetlica Socjoterapeutyczna i Środowiskowa przy MOPS w Puszczykowie – Klub Puszcza. W świetlicy prowadzone są zajęcia socjoterapeutyczne dla dzieci z rodzin borykających się z problemami opiekuńczo-wychowawczymi, których może dotyczyć również problem uzależnienia. Placówka prowadzona jest przez Fundację ReStart i jest to specjalistyczna instytucja wsparcia dziennego dla dzieci i młodzieży. Ważnym elementem działań jest całościowe ujęcie rodziny, dlatego w projekcie przewidziano prowadzenie zajęć również dla rodziców dzieci uczęszczających do świetlicy. Klub Puszcza jest czynny od poniedziałku do piątku, w godzinach 14:00 – 18:00. Wsparcie dla dzieci i młodzieży (szkoła podstawowa, gimnazjum) przewiduje: rozwijanie mocnych stron, zwiększenie koncentracji i motywacji do nauki, rozwiązywanie problemów w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami i dorosłymi, rozwiązywanie trudności wieku dorastania, trening umiejętności radzenia sobie z emocjami. Ponadto w świetlicy dzieci i młodzież mogą odrabiać lekcje i spędzać wolny czas. Wsparcie dla rodziców i opiekunów przewiduje: wspieranie w nauce skutecznych sposobów porozumiewania się w dzieckiem, wsparcie w trudnych sytuacjach wychowawczych18. Dobrą praktyką funkcjonowania PWD, realizowaną w Puszczykowie, jest uzupełnianie oferty PWD o komponent wsparcia i pracy z rodzicami – „Taka sytuacja wzmacnia oddziaływanie terapeutyczne placówek wsparcia dziennego w całym systemie rodzinnym. Dodatkowo, rzadziej dochodzi do sytuacji, w której dziecko dostaje sprzeczne komunikaty dotyczące rozwiązywania problemów czy podejmowania pewnych decyzji od rodziców i prowadzących zajęcia w placówce, co przekłada się na spójny i jednolity przekaz, wzmacniający proces wychowawczo-edukacyjny”19. Świetlica finansowana jest z budżetu gminy w ramach Miejskiego Programu Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Przeciwdziałania Narkomanii.
18 http://cpe.poznan.pl/event/klub-puszcza/ (dostęp 12.01.2021) 19 „System wsparcia rodzin przeżywających trudności w pełnieniu funkcji opiekuńczo-wychowawczej w województwie wielkopolskim”, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Poznaniu, Poznań 2019, s. 120. 12
Grafika nr 4. Funkcjonowanie placówki wsparcia dziennego w Puszczykowie w latach 2017- 2019
Źródło: Ocena Zasobów Pomocy Społecznej Puszczykowa za lata 2017-2019 • Miejski Klub Seniora działa w strukturach Ośrodka Pomocy Społecznej, prowadzi działalność kulturalną i rekreacyjną dla osób starszych20. • Punkt Konsultacyjny ds. uzależnień oraz punkt nieodpłatnej pomocy prawnej na terenie powiatu działają w strukturach Ośrodka Pomocy Społecznej. W latach 2017-2020 liczba osób korzystających ze wsparcia Punktu była zmienna, najwięcej osób skorzystało ze wsparcia w 2019 roku – 46 os., najmniej w 2018 roku – 25. Patrząc jednak na liczbę konsultacji w analizowanych latach pozostaje ona w zasadzie na tym samym poziomie. Można domniemywać, że pomimo małej, w porównaniu do innych lat, liczby osób korzystających ze wsparcia, sprawy z którymi zwracali się mieszkańcy wymagały odbycia kilku spotkań.
Podmiotami funkcjonującymi na terenie miasta Puszczykowa, które są finansowo i administracyjnie niezależne od samorządu gminnego, stanowiąc istotny zasób instytucjonalny dla mieszkańców Miasta są:
• „Klub Seniora w Puszczykowie” projekt realizowany przez Fundację im. Królowej Polski św. Jadwigi. Projekt oferuje: porady prawne, psychologiczne; spotkania ze specjalistami, tj.: geriatrą, kardiologiem, specjalistą w zakresie kultury fizycznej, dietetykiem, fizjoterapeutą; prelekcje/ warsztaty dotyczące funkcjonowania osób starszych w codziennym; zajęcia komputerowe; zajęcia usprawniające ruchowo. • Klub Integracji Społecznej (KIS) funkcjonuje na terenie Puszczykowa, prowadzony samodzielnie przez organizację pozarządową – Fundację im. Królowej Polski św. Jadwigi. „KIS wspiera uczestników w odbudowaniu umiejętności uczestnictwa w życiu społecznym, w powrocie do pełnienia ról społecznych oraz w podniesieniu kwalifikacji zawodowych. KIS działa na rzecz integracji osób o podobnych trudnościach i problemach życiowych, pomaga
20 Sprawozdanie merytoryczne dot. działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Puszczykowie za 2019 rok. 13
samoorganizować się w grupy, podejmować wspólne inicjatywy i przedsięwzięcia w zakresie aktywizacji zawodowej”21. W 2018 roku KIS wspierał 6 osób. • Środowiskowy Dom Samopomocy (Dom Pomocy Maltańskiej) działa na terenie miasta. Posiada 25 miejsc i zapewnia wsparcie w społecznym funkcjonowaniu oraz integracji społecznej osobom z zaburzeniami psychicznymi. ŚDS w Puszczykowie swoim zasięgiem obejmuje cały powiat. Z 25 dostępnych miejsc w 2019 r. skorzystało 28 osób. Pod koniec 2019 r. na przyjęcie oczekiwały tu 2 osoby. • 3 placówki całodobowej opieki dla osób starszych22 prowadzone w ramach działalności gospodarczej o łącznej liczbie miejsc – 126. Placówki te odpowiadają na potrzeby opiekuńcze, są one placówkami komercyjnymi, dlatego odpłatność za miejsce w placówce spoczywa w 100% na mieszkańcach bądź ich rodzinach. Infrastruktura na terenie powiatu Uzupełnieniem gminnej infrastruktury społecznej są zasoby powiatu poznańskiego. Z powiatowego zasobu instytucjonalnego mogą również korzystać mieszkańcy Puszczykowa, czy system wsparcia rodzin i dzieci, w tym system pieczy zastępczej. Do zasobu instytucjonalnego pomocy społecznej powiatu poznańskiego (o zasięgu ponadgminnym) należą23:
• Dom Pomocy Społecznej w Lisówkach na 100 miejsc (w 2019 r. skorzystało 130 os.), przeznaczony dla osób w podeszłym wieku wymagających całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, nie mogących samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, i którym nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych24. • Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Kobylnicy, zapewniający kompleksową pomoc osobom i rodzinom będącym w różnego typu kryzysach, ze szczególnym uwzględnieniem ofiar przemocy w rodzinie. Ośrodek świadczy pomoc ambulatoryjnie oraz dysponuje 16. miejscami całodobowego pobytu (w 2019 r. skorzystało 132 os.). • 3 mieszkania chronione treningowe, oferujące 9 miejsc. Mieszkania usytuowane są przy Ośrodku Interwencji Kryzysowej w Kobylnicy. W 2019 roku skorzystało z nich 8 osób. • 8 Warsztatów Terapii Zajęciowej – w 2019 roku 289 osób z powiatu poznańskiego uczestniczyło w rehabilitacji społeczno-zawodowej oferowanej w tych placówkach. • Ośrodek Wspomagania Rodziny w Kobylnicy (OWR) to placówka opiekuńczo-wychowawcza typu socjalizacyjnego i interwencyjnego przeznaczona dla 28 wychowanków, z 20 miejscami socjalizacyjnymi i 8 miejscami interwencyjnymi. • Dom Dziecka w Kórniku-Bninie jest placówką opiekuńczo-wychowawczą typu socjalizacyjnego zapewniającą opiekę i wychowanie dzieciom potrzebującym opieki zastępczej w wieku od 10 lat. Placówka prowadzi zajęcia wychowawcze, korekcyjne, logopedyczne, terapeutyczne i rekompensujące brak wychowania w rodzinie. Pracownicy opiekujący się swoimi podopiecznymi podejmują działania mające umożliwić dzieciom powrót do rodziny naturalnej, umieszczenia w rodzinie zastępczej, adopcyjnej, bądź działania zmierzające do zabezpieczenia opieki w placówce innego typu. Placówka przeznaczona jest dla 28. dzieci.
21 http://kis.jadwiga.org/puszczykowo/klub-integracji-spolecznej (dostęp 03.01.2021). 22 https://www.poznan.uw.gov.pl/rejestry-ewidencje-i-archiwa/wydzial-polityki-spolecznej (dostęp 03.01.2021). 23Opracowano na podstawie danych zamieszczonych na stronie internetowej PCPR w Poznaniu: http://pcpr.powiat.poznan.pl/?c=85 (dostęp 03.01.2021) oraz sprawozdania MRiPS-03 za 2019 r. 24 Dane pochodzą ze sprawozdania MPiPS-05 za 2019 r. 14
• Dom Rodzinny w Swarzędzu jest placówką opiekuńczo-wychowawczą typu rodzinnego. Placówka tworzy jedną, wielodzietną rodzinę dla dzieci, którym nie znaleziono rodziny zastępczej lub przysposabiającej.
Analiza lokalnego zasobu infrastruktury społecznej oraz aktualnych wyzwań społecznych, skłaniają do zarekomendowania podjęcia następujących działań:
• Nadanie wysokiego priorytetu dla tworzenia mieszkań chronionych, wspomaganych lub innych form całodobowych ze wsparciem asystenckim: dla osób w kryzysie bezdomności, osób starszych wymagających wsparcia, osób z niepełnosprawnościami, które chcą np. prowadzić samodzielne gospodarstwo domowe niezależnie od swoich opiekunów. • Według Powiatowego Rejestru Osób Niepełnosprawnych prowadzonego przez Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności, w 2019 roku Puszczykowo zamieszkiwało 496 osób z orzeczoną niepełnosprawnością25. Należałoby uwzględnić te informacje w kontekście planowanego wsparcia dla tej grupy np. utworzenia klubu samopomocy. • Nadanie wysokiego priorytetu dla tworzenia dodatkowych form wsparcia dla rodzin/rodziców przeżywających trudności opiekuńczo-wychowawcze, w postaci np. szkoły dla rodziców, lokalnego klubu rodzinnego. • Nadanie wysokiego priorytetu dla uruchomienia usług wspierających osoby (dorosłe i małoletnie) w kryzysie psychicznym, osoby z zaburzeniami psychicznymi, w tym osoby chorujące psychicznie.
Sytuacja gospodarcza w Puszczykowie Sytuacja gospodarcza w wymiarze lokalnym Usytuowanie Puszczykowa jest niewątpliwie dużym zasobem Miasta, stwarzającym bardzo korzystne warunki do poszukiwania pracy, prowadzenia działalności gospodarczej, poszukiwania innowacyjnych rozwiązań i pozyskiwania na nie środków finansowych, czy korzystania z inkubatorów przedsiębiorczości.
Wskaźniki ekonomiczno-gospodarcze osiągane w Wielkopolsce są z reguły wyższe niż średnie krajowe. Województwo wielkopolskie jest jednym z silniejszych gospodarczo regionów w kraju. Z analizy przeprowadzonej przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że ponad połowę całkowitej wartości PKB w 2017 roku wygenerowało 5 województw: warszawski stołeczny oraz śląskie, wielkopolskie, dolnośląskie i małopolskie. W województwie wielkopolskim wytworzono 9,9% produktu krajowego brutto w 2017 roku (3 pozycja w kraju za regionem warszawskim stołecznym – 17,2% i województwem śląskim – 12,3%). Jak wynika z raportu, taki stan rzeczy jest cechą charakterystyczną polskiej gospodarki, gdzie występuje silna koncentracja generowania produktu krajowego brutto w kilku regionach kraju26.
Bardzo bliskie sąsiedztwo Poznania, sprawia, że mieszkańcy Puszczykowa mają dostęp do rynku pracy zróżnicowanego i poszukującego pracownika, środowiska przyjaznego funkcjonowaniu
25 https://www.bip.powiat.poznan.pl/2282,powiatowy-rejestr-osob-niepelnosprawnych (dostęp 04.01.2021). 26 Informacja sygnalna GUS „Produkt krajowy brutto w województwie wielkopolskim w 2017 roku”, 23.12.2019 r. 15
przedsiębiorczości, również przedsiębiorczości społecznej. „Puszczykowo jest członkiem stowarzyszenia Metropolia Poznań od momentu jego założenia, które miało miejsce 18 lutego 2011 r. Celem Stowarzyszenia jest wspieranie idei samorządu terytorialnego oraz obrona wspólnych interesów członków stowarzyszenia, a w szczególności wspieranie rozwoju społeczno-gospodarczego Metropolii oraz współpracy gmin i powiatów w tym zakresie”27.
Usytuowanie Puszczykowa oraz aktywność miasta m.in. w stowarzyszeniu Metropolia Poznań są niewątpliwie dużym zasobem i kapitałem Miasta.
W roku 2019 w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) było zarejestrowanych 1229 podmiotów posiadających główne miejsce wykonywania działalności w Puszczykowie oraz mających status inny niż wykreślony. Pod względem rodzaju działalności, najwięcej wpisów posiadało przeważający kod prowadzenia działalności należący do Sekcji G (handel hurtowy i detaliczny, naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle) – 233 wpisów, Sekcji M (działalność profesjonalna, naukowa i techniczna) – 195 wpisy, Sekcji Q (opieka zdrowotna i pomoc społeczna) – 147 wpisów, Sekcji F (budownictwo) – 146 wpisów28.
W 2019 roku Puszczykowo zajmowało 3 lokatę (213) w powiecie poznańskim pod kątem funkcjonujących podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON na 1000 ludności, 1 pozycję w tym zakresie zajmował Suchy Las (237)29.
W 2019 roku w Puszczykowie na 1000 ludności przypadało 15 nowo zarejestrowanych jednostek w rejestrze REGON (4 pozycja w powiecie, 1 pozycja to Tarnowo Podgórne – 17 nowo zarejestrowanych jednostek). Wartość wskaźnika nowo zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w sektorze prywatnym na 10 tys. mieszkańców wyniósł w Puszczykowie w 2019 roku 131 jednostek (4 pozycja w powiecie poznańskim, 1 pozycja to Komorniki – 136 jednostek). Procentowy udział nowo zarejestrowanych podmiotów sektora kreatywnego, w liczbie nowo zarejestrowanych podmiotów ogółem, wyniósł w 2019 roku 9,52% (2 lokata w powiecie za Komornikami – 9,92%). W 2019 roku wartość wskaźnika osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 1000 ludności wyniósł w Puszczykowie 167 osób – 1 lokata w powiecie.
W powiecie poznańskim wysokość przeciętnego wynagrodzenia wynosiła w 2018 roku 4 241,36 zł, co stanowiło 87,7% wysokości przeciętnej krajowej i 96,8% wojewódzkiej. W 2019 roku przeciętne wynagrodzenie w powiecie poznańskim wynosiło 4 624,14 zł, co stanowiło 89,2% wysokości przeciętnej krajowej. Powiaty, które przekroczyły średnią wartość dla województwa to: Poznań (o 22%), powiat szamotulski (o 6,8%), średzki (o 1,3%) oraz minimalnie pilski30. Ekonomia społeczna i solidarna W Wielkopolsce w ostatnich latach bardzo intensywnie rozwija się sektor ekonomii społecznej i solidarnej (przedsiębiorczości społecznej). Ekonomia społeczna i solidarna w systemie pomocy społecznej postrzegana jest jako narzędzie pracy z osobami należącymi do kategorii wysokiego ryzyka socjalnego, które są defaworyzowane na rynku pracy, np. osoby bezrobotne, osoby w kryzysie bezdomności, czy osoby z niepełnosprawnością.
27 Raport o stanie miasta Puszczykowa za rok 2019, s. 18-19. 28 Raport o stanie miasta Puszczykowa za rok 2019, s. 5-7. 29Dane BDL GUS 30 Publikacja „Warunki życia ludności w województwie wielkopolskim w 2018 r.”, Urząd Statystyczny w Poznaniu, Poznań 2020 r., s. 32. 16
Podmioty ekonomii społecznej, za które uznaje się wiele różnych typów i form działalności mieszczących się zarówno w sektorze spółdzielczym, jak i sektorze pozarządowym. To np. stowarzyszenia, fundacje, spółdzielnie socjalne, spółdzielnie inwalidów i niewidomych, spółdzielnie pracy, podmioty kościelne czy koła gospodyń wiejskich. Do grona PES zalicza się także jednostki odgrywające ważną rolę w reintegracji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, czyli m.in. warsztaty terapii zajęciowej, centra i kluby integracji społecznej, zakłady aktywności zawodowej i zakłady pracy chronionej31.
W całym powiecie poznańskim w 2019 roku funkcjonowało 37 podmiotów ekonomii społecznej32.
Na terenie Puszczykowa funkcjonowały w 2019 roku co najmniej 4 podmioty ekonomii społecznej33:
• 1 zakład pracy chronionej34 • 1 klub integracji społecznej35 • 1 spółdzielnia socjalna • 1 Fundacja
W Wielkopolsce funkcjonują instytucje wspierające tworzenie nowych oraz działalność już istniejących podmiotów ekonomii społecznej – ośrodki wsparcia ekonomii społecznej (OWES) funkcjonują we wszystkich subregionach województwa wielkopolskiego. Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka wraz z Miastem Poznań, jako Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej realizuje od września 2018 roku, projekt „Wielkopolskie Centrum Ekonomii Solidarnej”. Sytuacja na lokalnym rynku pracy W 2019 roku sytuację na rynku pracy w powiecie poznańskim można opisać jako bardzo korzystną, w skali województwa wielkopolskiego powiat poznański oraz m. Poznań charakteryzowały się najniższą stopą bezrobocia, a problematycznym z punktu widzenia pracodawców stało się pozyskiwanie pracowników. W poprzednich latach poziom bezrobocia sukcesywnie spadał, a rynek poszukiwał pracowników. Czas pandemii, a w zasadzie skutki wyłączenia możliwości funkcjonowania pewnych sektorów gospodarki (kwiecień 2020, październik 2020), zapewne wpłyną na zmiany na rynku pracy. Poniżej opisano najważniejsze informacje dotyczące rynku pracy w powiecie poznańskim i Puszczykowie. Zaprezentowane dane pochodzą z 31 grudnia 2019 roku i 30 listopada 2020, tak aby uchwycić ewentualne zmiany, które mogła wywołać pandemia wirusa SARS-CoV-236, choć na wnioski dotyczące pełnego obrazu wpływu pandemii na rynek pracy przyjdzie jeszcze poczekać: . W powiecie poznańskim i m. Poznań, wartości osiąganej stopy bezrobocia w 2019 roku były bardzo niskie (najniższe w Polsce) – 1,1%. W analogicznym okresie stopa bezrobocia w Polsce kształtowała się na poziomie 5,2%, a w województwie wielkopolskim 2,8%. W końcu grudnia
31 https://www.ekonomiaspoleczna.gov.pl/Ekonomia,Spoleczna,i,Solidarna,4016.html (dostęp 28.12.2020). 32 Obliczenia własne na podstawie danych ze sprawozdawczości resortowej sprawozdań CIS, KIS i rejestrów Wojewody Wielkopolskiego oraz http://wces.barka.org.pl/2019/06/19/przedsiebiorstwa-spoleczne-w- powiecie-poznanskim/. 33 http://wces.barka.org.pl/2019/06/19/przedsiebiorstwa-spoleczne-w-powiecie-poznanskim/ (dostęp 28.12.2020). 34 https://www.poznan.uw.gov.pl/rejestry-ewidencje-i-archiwa/wydzial-polityki-spolecznej (dostęp 28.12.2020). 35 Ibidem. 36 https://wuppoznan.praca.gov.pl/rynek-pracy/statystyki-i-analizy (dostęp 28.12.2020). 17
2019 r. w rejestrze PUP było o 14% mniej bezrobotnych niż na koniec grudnia 2018 roku. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w 2019 roku wyniosła 5 889 os. (3 737 m. Poznań, 2 152 powiat ziemski), 56,5% osób zarejestrowanych stanowiły kobiety (53,8% m Poznań, 61,4% powiat ziemski). . W listopadzie 2020 roku w Wielkopolsce odnotowano 3,7% stopę bezrobocia, w Polsce 6,1%. W powiecie poznańskim stopa bezrobocia wyniosła 1,9% (2% dla powiatu ziemskiego i 1,9% dla m. Poznań). . Liczba bezrobotnych na koniec grudnia 2019 w powiecie poznańskim wyniosła 5 889 os., w powiecie ziemskim – 2 152 os., w m. Poznań – 3 737 os. W listopadzie 2020 roku liczba ta wyniosła 10 800 os., w powiecie ziemskim 3 918 os., w m. Poznań – 6 882 os. W województwie, porównując grudzień 2019 i listopad 2020, nastąpił wzrost liczby zarejestrowanych osób bezrobotnych o 13 691. . Tabela nr 1. Bezrobocie w Puszczykowie w 2019 i 2020 roku
Wolne Liczba miejsca pracy Osoby do 30 Długotrwale Puszczykowo bezrobotnych Kobiety Mężczyźni i miejsca roku życia bezrobotni ogółem aktywizacji zawodowej 2019 57 31 26 11 24 2 2020 108 51 57 25 28 0 Źródło: https://wuppoznan.praca.gov.pl/rynek-pracy/statystyki-i-analizy (dostęp 11.01.2021) W latach 2019-2020 nastąpił wzrost liczby osób bezrobotnych zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy (PUP). W 2020 roku, wśród osób zarejestrowanych z Puszczykowa nieznacznie przeważali mężczyźni. W 2020 roku wzrosła liczba osób do 30 r. ż. zarejestrowanych w PUP.
. Długotrwale pozostający bez pracy (12 miesięcy i powyżej) w 2019 roku stanowili w powiecie poznańskim ok. 34% wszystkich zarejestrowanych osób. W 2020 roku 28,5%, odsetek ten zmalał z uwagi na napływ osób bezrobotnych rejestrujących się w PUP. Analizując dane do 2019 roku, zauważalny jest spadek odsetka osób długotrwale pozostających bez pracy. Pracodawcy w obliczu znacznego niedoboru pracowników sięgali po dotychczas niewykorzystane zasoby rynku pracy, także wśród długotrwale nieaktywnych zawodowo, trudno prognozować czy ten trend utrzyma się w obliczu wzrostu liczby osób rejestrujących się w PUP. . Tabela nr 2. Odsetek bezrobotnych w powiecie poznańskim w podziale na wiek w 2019 roku
Podział na kategorie wiekowe: Powiat poznański
18-24 25-34 35-44 45-54 55-59 60 lat i więcej 2019 6,7% 27,9% 25,8% 18,3% 12,7% 8,5%
Źródło: https://wuppoznan.praca.gov.pl/rynek-pracy/statystyki-i-analizy (dostęp 11.01.2021) Najliczniejszą grupę osób bezrobotnych stanowiły osoby w wieku 25-34 lata – 27,9%, 35-44 lata – 25,8% i 45-54 lata – 18,3%.
18
. W 2019 roku w konsekwencji zwolnień grupowych pracę w powiecie poznańskim (ziemskim i m. Poznań) straciło 13 osób, w 2020 roku – 166 osób. . Tendencją ogólnopolską charakteryzującą działalność PUP w marcu, kwietniu i maju 2020 roku, było zawieszenie aktywizacji bezrobotnych. PUP koncentrowały się na wsparciu przedsiębiorców z tarczy antykryzysowej. W 2020 spadły wskaźniki efektywności zatrudnieniowej, czyli procentowy udział osób, które w wyniku zastosowania instrumentów tj.: staże, szkolenia, prace interwencyjne, roboty publiczne, dotacje na założenie działalności gospodarczej oraz refundacja kosztów doposażenia lub wyposażenia stanowiska pracy, znalazły zatrudnienie37.
Społeczno-gospodarcze koszty pandemii są nadal szacowane, skala problemów i wyzwań, przed którymi staną powiatowe urzędy pracy zapewne ujawnią się w najbliższych kilku miesiącach.
Zagrożenia społeczne w świetle lokalnego badania W II połowie 2019 roku opracowano „Diagnozę lokalnych zagrożeń społecznych w Mieście Puszczykowo”. Na potrzeby diagnozy przeprowadzono badanie ankietowe wśród dorosłych i małoletnich mieszkańców miasta oraz sprzedawców i właścicieli punktów sprzedaży alkoholu. W badaniu ankietowym typu PAPI38, które zrealizowano na próbie osób dorosłych, wzięło udział 103 mieszkańców miasta – 43 mężczyzn i 60 kobiet, średnia wieku respondentów wyniosła 31 lat. Celem badania była identyfikacja zagrożeń społecznych w środowisku lokalnym, w szczególności obejmujących: • postawy społeczne dotyczące problemów istotnych w środowisku lokalnym; • zagadnienia związane z substancjami psychoaktywnymi, takimi jak narkotyki i dopalacze; • zagadnienia związane ze spożywaniem alkoholu, postawami wobec alkoholu oraz problematyką uzależnienia; • zagadnienia związane z uzależnieniem od papierosów oraz e-papierosów; • zagadnienia związane z uzależnieniem od hazardu; • zagadnienia związane z przemocą w rodzinie w tym przekonania dotyczące modelu wychowania dzieci i młodzieży w kontekście stosowania kar fizycznych; • zagadnienia związane z cyberprzemocą oraz uzależnieniami od czynności związanych z nowymi technologiami. Diagnoza jest dostępna w formie osobnego opracowania, dlatego w Strategii, aby nakreślić kontekst społecznego spostrzegania problemów i zagrożeń przez mieszkańców Puszczykowa, przytoczone zostaną najważniejsze ustalenia poczynione podczas realizacji badania. W pytaniu natury ogólnej mieszkańcy Puszczykowa zostali poproszeni o ocenę istotności różnych problemów w środowisku lokalnym.
37 https://forsal.pl/praca/bezrobocie/artykuly/7756752,urzad-pracy-pandemia-brak-ofert-pracy-wzrost- bezrobocia-brak-stazy.html (dostęp 11.01.2021). 38 Ankieta w formie papierowej, wypełniana przez respondentów – mieszkańców Puszczykowa. 19
Wykres nr 2. Ocena istotności lokalnych problemów społecznych przez mieszkańców (odsetek wskazań)
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Zanieczyszczenie powietrza (smog) 9% 50% 32% 9% Zanieczyszczenie wody 4% 51% 37% 8% Zanieczyszczenie krajobrazu (zaśmiecenie) 2% 27% 60% 11% Bezdomność 0% 27% 53% 19% Bieda (ubóstwo) 1% 21% 54% 23% Bezrobocie 2% 17% 67% 15% Wzrost przestępczości 0%13% 63% 24% Kryzys norm moralnych 0%13% 61% 26% Kryzys rodziny 1%11% 63% 24%
Bardzo istotny Raczej istotny Raczej nieistotny Zdecydowanie nieistotny
Źródło: „Diagnoza lokalnych zagrożeń społecznych w Mieście Puszczykowo”. Badania PAPI wśród dorosłych mieszkańców Puszczykowa (N=103) Mieszkańcy, jako problemy istotne, biorąc pod uwagę lokalną sytuację, wskazali zanieczyszczenie powietrza (59% – raczej istotne i bardzo istotne) i zanieczyszczenie wody (55% – raczej istotne i bardzo istotne). Tematy ekologiczne, związane z ochroną środowiska naturalnego oraz dbaniem o zdrowie są aktualnie ważnym punktem w debacie publicznej. Kwestia smogu w ostatnich kilku latach nabrała na znaczeniu również w dyskursie lokalnym. Zagadnienia ekologiczne poruszane są nie tylko w mediach specjalistycznych i naukowych, coraz częściej stają się głównymi tematami omawianymi na łamach lokalnej prasy, w audycjach radiowych oraz w lokalnej telewizji. Tematyka związana z kwestiami ekologicznymi może wywoływać strach, lęk, niepokój i wpływać na obniżenie jakości życia mieszkańców. Z powyższego wykresu wynika, że tradycyjne problemy społeczne, takie jak: ubóstwo, kryzys bezdomności, przestępczość, czy kryzys rodziny, w opinii mieszkańców Puszczykowa, tracą na znaczeniu w kontekście wskazywania ich, jako istotnych zagrożeń dla lokalnej wspólnoty, choć na uwagę zasługuje kryzys bezdomności i bieda, które uzyskały ponad 20% wskazań. W diagnozie szerzej opisano problematykę m.in. spożywania alkoholu, substancji psychoaktywnych oraz przemocy w rodzinie. Poniżej znajdują się główne wnioski dotyczące właśnie tych zagadnień. Identyfikacja postaw mieszkańców Puszczykowa wobec alkoholu • 42% respondentów to osoby deklarujące abstynencję. Odsetek badanych, który przyznała, że spożywa alkohol kilka razy w miesiącu stanowił 22% oraz kilka razy w tygodniu 22%. Tylko 1% mieszkańców wskazało, że spożywa alkohol codziennie. • Badani deklarowali, że najczęściej spożywają jednorazowo 1-2 porcji alkoholu (79%) oraz 3- 4 porcje (15%). 1 porcja alkoholu to porcja standardowa alkoholu (tzn. 10g czystego, 100% alkoholu) zawarta jest w ok. 250 ml piwa o mocy 5% (pół butelki), w ok. 100 ml wina o mocy 12% (jeden kieliszek wina) oraz w ok. 30 ml wódki o mocy 40% (mały kieliszek wódki). • 84% mieszkańców Miasta Puszczykowa uważa, że w okolicy znajduje się odpowiednia liczba punktów, w których można kupić alkohol. 13% respondentów deklaruje, że na terenie miasta jest ich za dużo, a 4% jest zdania, że jest ich za mało.
20
W celu zbadania postaw, przekonań i wiedzy na temat spożywania alkoholu poproszono respondentów o ustosunkowanie się do zaprezentowanych w ankiecie twierdzeń na temat spożywania alkoholu. Na poniższym wykresie zaprezentowano procentowy rozkład odpowiedzi mieszkańców Puszczykowa.
Wykres nr 3. Postawy i przekonania mieszkańców Puszczykowa dotyczące spożywania alkoholu
Kobiety w ciąży mogą bezpiecznie pić niewielkie ilości 1% 15% 51% 33% alkoholu Prowadzenie samochodu po niewielkiej ilości alkoholu 0% 24% 56% 20% jest bezpieczne
Picie pomaga w trudnych sytuacjach życiowych 0% 24% 48% 28%
Osoby nieletnie mogą z łatwością lokalnie kupić alkohol 2% 15% 72% 11%
Osoby pijące alkohol zagrażają lokalnemu 2% 34% 59% 5% bezpieczeństwu Dostęp do alkoholu powinien być ograniczony lub 3% 49% 47% 1% kontrolowany Alkohol zawarty w piwie jest mniej groźny niż ten w 13% 47% 32% 8% wódce
0% 20% 40% 60% 80% 100%
zdecydowanie się zgadzam raczej się zgadzam raczej się nie zgadzam zdecydowanie się nie zgadzam
Źródło: „Diagnoza lokalnych zagrożeń społecznych w Mieście Puszczykowo”. Badania PAPI wśród dorosłych mieszkańców Puszczykowa (N=103)
• W przypadku 60% respondentów istnieje stereotypowe założenie, które jest zarazem błędne i szkodliwe społecznie, że alkohol zawarty w „słabszych” napojach alkoholowych jest mniej szkodliwy, aniżeli ten zawarty w wysokoprocentowych trunkach. • Opinie mieszkańców dotyczące ograniczenia i kontroli sprzedaży alkoholu rozkładają się w zasadzie po równo, z niewielką przewagą (4 punktów procentowych) respondentów, którzy są przekonani, że należy ograniczyć dostęp do napojów alkoholowych – 52%. • Mieszkańcy w 64% oceniają osoby pijące alkohol jako nie zagrażające bezpieczeństwu w środowisku lokalnym. • 83% respondentów raczej i zdecydowanie nie zgadzają się ze stwierdzeniem, że osoby nieletnie mogą z łatwością kupić alkohol w lokalnych sklepach. Jest to pozytywna informacja zwrotna na temat braku dostępu nieletnich do możliwości zakupu alkoholu. • Niepokojący jest fakt, że inicjację alkoholową ma za sobą: 17% badanych uczniów klas SP 4-6; 33% uczniów klas SP 7-8 i aż 72% najstarszych uczniów39. • Najczęściej deklarowaną okolicznością inicjacji alkoholowej najmłodszych uczniów jest towarzystwo rodziny (SP 4-6 – 17%). Wśród starszych uczniów jest to również towarzystwo rodziny (SP 7-8 – 15%; PONADSP – 23%) oraz spotkania ze znajomymi (PONADSP – 28%).
39 Użyte skróty to SP – szkoła podstawowa i PONADSP – ponadpodstawowa. 21
• Powyższe wyniki są niepokojące i mogą świadczyć o społecznym przyzwoleniu na spożywanie alkoholu oraz zdają się potwierdzać prawidłowość związaną z psychospołecznym rozwojem człowieka w wieku dorastania. Dla młodzieży najważniejszą społeczną grupą odniesienia są rówieśnicy. To utrzymanie pozycji w grupie znajomych jest jedną z najsilniejszych motywacji, aby sięgnąć po alkohol. Postawy mieszkańców Puszczykowa wobec narkotyków • 6% dorosłych respondentów zna jedną osobę zażywającą substancje psychoaktywne, tj. narkotyki lub dopalacze. 94% badanych twierdzi, że nie ma w swoim otoczeniu osób przyjmujących substancje odurzające. • 84% dorosłych badanych mieszkańców twierdzi, że nie ma w swoim otoczeniu osób uzależnionych od leków, 5% ma podejrzenia, że tak jest, a 11% potwierdza, że zna osoby mające ten problem. • Wyniki badań w szkołach wskazują, że uczniowie Miasta Puszczykowa nie przejawiają problemów związanych z próbami przyjmowania narkotyków lub dopalaczy (narkotyków nigdy nie próbowało 100% uczniów SP 4-6; 98% uczniów SP 7-8; 97% PONADSP). • Substancją, którą przyjmowały osoby deklarujące kontakt z narkotykami to głównie marihuana. • Zdecydowana większość uczniów nie wie, gdzie można kupić narkotyki lub dopalacze (SP 4-6 – 93%; SP 7-8 – 90%; PONADSP – 91%). Jednakże co czwarty respondent, będący uczniem szkoły ponadpodstawowej uważa, że jest to bardzo łatwe i raczej łatwe (PONADSP - 27%). • Niepokojący jest fakt, że 28% respondentów szkół podstawowych klas 4-6, zgodziło się z twierdzeniem, że dopalacze są mniej szkodliwe niż narkotyki, a 18% zgodziło się z twierdzeniem, że jeśli ktoś bierze narkotyki z umiarem, to się nie uzależni. Z ostatnim stwierdzeniem zgodziło się również 15% respondentów będących uczniami szkół ponadpodstawowych.
Postawy mieszkańców Puszczykowa wobec zjawiska przemocy w rodzinie Celem pytania wprowadzającego w zagadnienie przemocy była identyfikacja przekonań mieszkańców dot. wychowania dzieci. Na poniższym wykresie zaprezentowano odpowiedzi mieszkańców.
22
Wykres nr 4. Przekonania mieszkańców dotyczące wychowania dzieci (odsetek wskazań)
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Przyzwolenie na klapsy od czasu do czasu 24% 52% 22% 2%
Dziecko powinno bać się rodziców 16% 43% 40% 1%
Zakaz prawny dla stosowania kar fizycznych 4% 39% 56% 1%
Kary fizyczne hartują dziecko 2% 26% 66% 6%
zdecydowanie tak raczej tak raczej nie zdecydowanie nie
Źródło: „Diagnoza lokalnych zagrożeń społecznych w Mieście Puszczykowo”. Badania PAPI wśród dorosłych mieszkańców Puszczykowa (N=103) • Respondenci otrzymali propozycje czterech stwierdzeń dotyczących wychowania dzieci. Powyższe wartości pozwalają sądzić, że większość badanych przejawia postawy wychowawcze, które są charakterystyczne dla stylu autokratycznego (autorytatywnego, autorytarnego), taki styl przeważa w rodzinach konserwatywnych. 76% respondentów daje społeczne przyzwolenie używania klapsów, jako metody wychowawczej, 59% mieszkańców uważa, że dziecko powinno bać się rodziców, a 57% nie jest przekonana co do prawnego zakazu stosowania kar fizycznych. Powyższe opinie są niepokojące, gdyż wymierzanie kar cielesnych w postaci klapsów, w opinii ekspertów: psychologów, pedagogów, jest dość kontrowersyjną metodą wychowawczą. Chociaż taka forma dyscyplinowania dziecka ma swoich zwolenników, psychologowie przestrzegają przed jej negatywnymi skutkami, przede wszystkim w aspekcie długoterminowym: przemoc i skłonność do niej „dziedziczona” z pokolenia na pokolenie, negatywne skutki psychiczne stosowania kar cielesnych, niekonstruktywne schematy związane z motywacją i samokontrolą dziecka40. • Przemoc, zarówno ta fizyczna, jak i psychiczna, jest zjawiskiem dość powszechnym w polskiej społeczności. Jest to zjawisko niezwykle trudne do zbadania, ponieważ osoby doświadczające przemocy w różny sposób zniekształcają swoje doświadczenia, np. racjonalizując zachowanie sprawcy lub go usprawiedliwiając. Z tego względu w badaniu aby ustalić rozpowszechnienie przemocy fizycznej oraz psychicznej w środowisku lokalnym, nie zadano bezpośredniego pytania o bycie kiedykolwiek ofiarą lub sprawcą przemocy w rodzinie. Wyniki lokalnych badań nie są niepokojące, ponieważ 82% respondentów deklaruje, że nie ma w swoim otoczeniu osoby, która doświadcza przemocy w rodzinie, 16% ma podejrzenia, że tak się dzieje, a zaledwie 2% potwierdza taki stan rzeczy.
40 https://dziecisawazne.pl/czy-klaps-to-przemoc/, https://parenting.pl/zobacz-jak-pozornie-niewinne-klapsy- wplywaja-na-psychike-dziecka (dostęp 03.01.2021). 23
• Niepokój budzi niski poziom wiedzy dot. miejsc, instytucji, placówek, do których mogłaby się zgłosić ofiara przemocy. Wśród badanych mieszkańców zaledwie 3% badanych wie, do jakich instytucji może zgłosić się osoba doświadczająca przemocy w rodzinie, natomiast pozostałe 97% respondentów nie ma pojęcia, gdzie szukać pomocy w takiej sytuacji. • Łącznie 37% badanych zgadza się ze stwierdzeniem, że przyczyną przemocy w rodzinie jest alkohol. Warto pamiętać, że spożywanie alkoholu nasila tendencję do stosowania przemocy, ale nie jest jej bezpośrednią przyczyną. Oznacza to, że wyleczenie uzależnienia od alkoholu nie musi bezpośrednio przełożyć się na zakończenie problemu przemocy w rodzinie. • W społeczeństwie obecne jest przekonanie, że przemoc zdarza się w tzw. „dobrych domach”. 33% mieszkańców miasta Puszczykowo jest skłonnych myśleć schematycznie o przemocy w rodzinie, co oznacza, że w ich opinii przemoc występuje tylko w domach z marginesu społecznego. • 67% mieszkańców zgadza się ze stwierdzeniem, że ofiarą przemocy w rodzinie może stać się zarówno kobieta, jak i mężczyzna. • Wartościami wskazującymi na niską świadomość badanych mieszkańców na temat specyfiki przemocy, jest przekonanie o tym, że: „Przemoc w rodzinie to prywatna sprawa, nikt nie powinien się wtrącać” - 26% respondentów jest przekonana o prawdziwości takiego stwierdzenia, „Przemoc jest tylko wtedy, gdy są widoczne ślady na ciele ofiary” – 15%, „Policja nie powinna interweniować w sprawach rodzinnych” – 26%.
Statystyki gminnej pomocy społecznej w Puszczykowie Kadra pomocy społecznej Gminną kadrę pomocy społecznej na terenie Puszczykowa stanowią pracownicy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, w 2019 roku Zespół MOPS tworzyło 19 osób, w tym 4 pracowników socjalnych – 3 starszych specjalistów pracy socjalnej i 1 specjalista pracy socjalnej. Samorząd gminny odpowiedzialny jest za wspieranie rodziny przeżywającej trudności opiekuńczo- wychowawcze, zgodnie z zapisami ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w zakresie pracy z rodziną biologiczną, gmina zatrudnia asystentów rodziny. W latach 2017-2019 ośrodek zatrudniał 2 asystentów rodziny. Ustawa o pomocy społecznej reguluje kwestie minimalnego zatrudnienia pracowników socjalnych w OPS tak, aby zapewnić ich dostępność dla klientów pomocy społecznej i zapobiec przeciążeniu obowiązkami służbowymi. Art. 110 ustawy nakłada na OPS obowiązek zatrudniania co najmniej 1 pracownika socjalnego na 2 000 mieszkańców gminy (nie mniej jednak niż 3 pracowników) lub też na 1 pracownika socjalnego ma przypadać maksymalnie 50 rodzin lub osób samotnie gospodarujących, objętych pracą socjalną. Pierwszego wymogu ustawowego nie spełniła w 2019 roku żadna z gmin powiatu poznańskiego. W przypadku drugiego warunku sytuacja wygląda znacznie lepiej, tutaj obowiązku ustawowego nie spełnia 5 gmin.
24
Tabela nr 3. Spełnianie wymogów ustawowych dotyczących dostępności pracowników socjalnych w gminach powiatu poznańskiego w 2019 r. Wymóg 2 Wymóg 1 1 pracownik socjalny na Gmina 1 pracownik socjalny na 50 środowisk objętych 2000 ludności pracą socjalną
Buk 0,63 0,99 Czerwonak 0,72 3,94 Dopiewo 0,5 0,97 Kleszczewo 0,9 0,64 Komorniki 0,33 1,5 Kostrzyn 0,87 8 Kórnik 0,4 1,33 Luboń 0,75 2,03 Mosina 0,48 2,52 Murowana Goślina 0,71 1,75 Pobiedziska 0,61 1,34 Puszczykowo 0,83 9,09 Rokietnica 0,54 4,46 Stęszew 0,53 0,66 Suchy Las 0,44 1,74 Swarzędz 0,82 1,92 Tarnowo Podgórne 0,36 0,79 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania MRiPS-03 za 2019 rok
W kontekście kadry pomocy społecznej, w dokumencie „Strategia Polityki Społecznej Województwa Wielkopolskiego do roku 2030”41 oraz „Ocena zasobów pomocy społecznej województwa wielkopolskiego za rok 2019”42, pojawia się kilka postulatów, które stanowią istotne wyzwania również w wymiarze lokalnym, należą do nich:
. Zapewnienie dostępu i finansowania usług superwizji dla pracowników instytucji pomocy i integracji społecznej jako jednego z czynników służących profilaktyce wypalenia zawodowego oraz poprawiających jakość pracy z klientem. . Ochrona bezpieczeństwa fizycznego pracowników socjalnych, podniesienie poziomu bezpieczeństwa, również tego odczuwanego przez pracowników socjalnych w miejscu pracy, zarówno w biurze, jak i w terenie. . Ochrona pracowników w dobie pandemii. W wojewódzkim sprawozdaniu OZPS za 2019, samorządy wskazywały na trudności z zapewnieniem środków ochrony osobistej dla pracowników socjalnych, osób realizujących usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania klientów i miejscach całodobowego pobytu oraz innych pracowników. Pojawiły się również postulaty dotyczące konieczności opracowania przez instytucje pomocy społecznej niezbędnych procedur na wypadek zagrożenia epidemicznego, tak aby natłok zaleceń, wymagań i zmian przepisów nie wpływał istotnie na jakość pracy, co nastąpiło w tym okresie. . Konieczność spełnienia wymogu ustawowego zatrudnienia pracowników socjalnych.
41 https://rops.poznan.pl/strategia-i-programy/strategia/ (dostęp 14.01.2021) 42 https://rops.poznan.pl/badania-i-analizy-spoleczne/ocena-zasobow-pomocy-spolecznej/ (dostęp 14.01.2021) 25
. Dbanie o godne warunki pracy, w tym warunki finansowe, dla kadry pomocy społecznej.
Doświadczenia z 2020 roku, (lockdown związany z pandemią) pokazały, że kadra pomocy społecznej, stanowi duży kapitał lokalnej wspólnoty. Pomimo obostrzeń sanitarnych, dystansowania społecznego, praca ośrodka trwała nieprzerwanie, co prawda w nieco zmienionej formule działania, jednakowoż wszystkie zdania były realizowane. MOPS w Puszczykowie w ramach wsparcia mieszkańców Puszczykowa: seniorów i osób z niepełnosprawnościami, współkoordynował wolontariat i powstającą bazę wolontariuszy, w ramach inicjatywy „Widzialna Ręka Puszczykowo”.
Rodziny korzystające z pomocy społecznej W tej części diagnozy przeanalizowane zostaną dane dot. pomocy społecznej świadczonej na terenie miasta Puszczykowa. Statystyki pochodzą ze sprawozdań merytorycznych dot. działalności MOPS w Puszczykowie za lata 2017-2018 oraz sprawozdań resortowych MRiPS-03 miasta Puszczykowa.
Stałym trendem, do 2018 roku, był spadek liczby rodzin korzystających z pomocy społecznej, również w przypadku danych ogólnowojewódzkich. W 2019 roku w Puszczykowie po raz pierwszy od kilku lat liczba ta wzrosła, w porównaniu do roku ubiegłego. Szczegółowy rozkład danych znajduje się na poniższym wykresie.
Wykres nr 5. Liczba rodzin i osób w rodzinie, które otrzymały świadczenie z pomocy społecznej w latach 2017-202043
300 264 256 250 246 226 200 143 140 145 150 128 100 50 0 2017 2018 2019 2020
Liczba rodzin Liczba osób w rodzinie
Źródło: Sprawozdanie merytoryczne dot. działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Puszczykowie za 2017-2020 rok Co prawda w 2019 roku liczba rodzin w porównaniu do 2018 roku wzrosła zaledwie o 5 rodzin, jednak liczba osób w rodzinie wzrosła już o 18 osób.
43 Dane za 2020 zaprezentowano na dzień 30 listopada 2020. 26
Wskaźnik korzystania z pomocy społecznej w latach 2017-2019, liczony jako udział osób w rodzinach korzystających z pomocy w ludności zamieszkującej Puszczykowo, kształtował się na następującym poziomie: w 2017 roku – 2,6%, w 2018 roku – 2,5% i w 2019 roku – 2,7%. W skali województwa w 2019 roku wskaźnik ten wynosił 4,6%.
Poniższy wykres obrazuje odsetek wymienianych w sprawozdawczości typów rodzin, wśród ogółu rodzin korzystających z pomocy społecznej.
Wykres nr 6. Odsetek wyróżnionych typów rodzin w latach 2017-2019 (odsetki w poszczególnych latach nie sumują się do 100%, gdyż przedstawiono wybrane typy rodzin)
35% 32,4% 30,7%31,0% 30% 27,5% 27,0% 25,5% 25%
20% 16,1% 13,8% 15% 12,7%
10%
5%
0% Rodziny niepełne Rodziny z dziećmi Rodziny emerytów i rencistów
2017 2018 2019
Źródło: Sprawozdania resortowe MRiPS Puszczykowa za lata 2017-2019 Wśród rodzin korzystających z pomocy społecznej w latach 2017-2019 minimalnie przeważają rodziny emerytów i rencistów.
Analizując skład osobowy gospodarstw domowych korzystających z pomocy społecznej, należy odnotować wzrost odsetka 1-osobowych gospodarstw domowych, wśród wszystkich gospodarstw korzystających z pomocy społecznej. Szczegółowe informacje znajdują się na poniższym wykresie.
27
Wykres nr 7. Odsetek 1-osobowych gospodarstw domowych wśród wszystkich gospodarstw, które korzystały z pomocy społecznej w latach 2017-2019
2019 62,1%
2018 62,0%
2017 58,5%
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70%
Źródło: Sprawozdania resortowe MRiPS Puszczykowa za lata 2017-2019 W 2019 roku odsetek 1-osobowych gospodarstw domowych korzystających ze wsparcia systemu wyniósł 62,1% i w porównaniu do 2017 roku wzrósł o 3,6 punktów procentowych. W ciągu trzech analizowanych lat w Puszczykowie przybyło 7 takich gospodarstw domowych (z 83 do 90).
Na poniższym wykresie zaprezentowano informacje dotyczące gospodarstw domowych prowadzonych przez emerytów i rencistów. Wykres nr 8. Liczba gospodarstw domowych prowadzonych przez emerytów i rencistów, z uwagi na liczbę osób w gospodarstwie domowym w latach 2017-2019
50 46 42 45 40 36 32 33 30
20 10 10 11 10 0 0 1 0 2017 2018 2019
Gospodarstwa 1-osobwe Gospodarstwa 2-osobowe Gospodarstwa 3-osobowe Gospodarstwa emeryckie ogółem
Źródło: Sprawozdania resortowe MRiPS Puszczykowa za lata 2017-2019 Liczba gospodarstw prowadzonych przez emerytów i rencistów w latach 2017-2019 była zmienna, jednak w 2019 roku nastąpił niewielki wzrost ich liczby o 3 gospodarstwa. Wśród takich gospodarstw dominują te 1-osobowe.
28
Należy w sposób szczególny monitorować sytuację socjalną w gospodarstwach 1- osobowych, w szczególności tych prowadzonych przez emerytów i rencistów (np. poprzez usługi teleopieki).
Powody korzystania z pomocy społecznej w Puszczykowie Na poniższym wykresie znajduje się rozkład liczbowy rodzin w podziale na powody korzystania z systemu pomocy społecznej w latach 2017-2019. Liczby w poszczególnych latach nie sumują się do 100% ponieważ 1 rodzina mogła korzystać z pomocy systemu z uwagi na kilka przesłanek. Wykres nr 9. Powody udzielenia pomocy i wsparcia rodzinom zamieszkującym Puszczykowo w latach 2017-2019 (liczba rodzin)
0 20 40 60 80 64 DŁUGOTRWAŁA LUB CIĘŻKA CHOROBA 63 68 59 NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ 54 58 63 UBÓSTWO 60 58 23 BEZRADNOŚĆ W SPRAWACH OPIEK.-WYCH. 29 38 36 BEZROBOCIE 34 33 16 ALKOHOLIZM 22 21 14 POTRZEBA OCHRONY MACIERZYŃSTWA 22 20 11 BEZDOMNOŚĆ 8 8 TRUDNOŚCI W PRZYSTOSOWANIU DO ŻYCIA PO 2 1 ZWOLNIENIU Z ZAKŁADU KARNEGO 2 2 PRZEMOC W RODZINIE 2 1 1 SYTUACJA KRYZYSOWA 0 1 0 SIEROCTWO 1 0 1 NARKOMANIA 0 0
2017 2018 2019
Źródło: Sprawozdania resortowe MRiPS-03 miasta Puszczykowa za lata 2017-2019 4 najczęstszymi przyczynami korzystania z pomocy społecznej były: długotrwała lub ciężka choroba, niepełnosprawność, ubóstwo i bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych. Dopiero na 5.
29
miejscu znalazło się bezrobocie, które z uwagi na występowanie pozytywnych trendów na rynku pracy, straciło na znaczeniu jako powód udzielania pomocy społecznej.
Wzrost liczby rodzin korzystających z pomocy społecznej nastąpił w latach 2017-2019, w szczególności z powodu: bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych (wzrost o 15 rodzin), potrzeby ochrony macierzyństwa (o 6 rodzin), długotrwałej lub ciężkiej choroby (o 4 rodziny) i alkoholizmu (o 5 rodzin).
Świadczenia z pomocy społecznej Odsetek świadczeniobiorców świadczeń pieniężnych i niepieniężnych został zobrazowany na poniższym wykresie. Wykres nr 10. Struktura świadczeniobiorców w systemie pomocy społecznej
2019 65,6% 53,0%
2018 63,3% 55,1%
2017 68,0% 51,0%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
% świadczeniobiorców pieniężnych % świadczeniobiorców niepieniężnych
Źródło: Sprawozdania resortowe MRiPS-03 miasta Puszczykowa za lata 2017-2019 W latach 2017-2019 przeważali świadczeniobiorcy świadczeń pieniężnych. W 2019 roku różnica w procentowym udziale świadczeniobiorców pieniężnych i niepieniężnych, wśród wszystkich osób pobierających świadczenia, wyniosła 12,6 punktów procentowych.
Świadczenia pieniężne Zasiłki w pomocy społecznej Ustawa o pomocy społecznej określa rodzaje zasiłków, kryterium dochodowe, wysokości świadczeń i zasady ich waloryzowania. System zasiłków oparty jest na trzech podstawowych rodzajach zasiłków: zasiłku stałym, okresowym i celowym.
30
Wykres nr 11. Liczba osób, które pobierały zasiłki w latach 2017-2019
127 Zasiłek celowy 111 129
58 Zasiłek okresowy 48 50
19 Zasiłek stały 19 23
0 20 40 60 80 100 120 140
2019 2018 2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie OZPS za 2018 i 2019 r.
Wykres nr 12. Kwota świadczeń wydatkowana na zasiłki w latach 2017-2019
75 140 zł Zasiłek celowy 89 103 zł 87 928 zł
97 456 zł Zasiłek okresowy 89 741 zł 81 888 zł
95 341 zł Zasiłek stały 85 262 zł 102 360 zł
0 zł 20 000 zł 40 000 zł 60 000 zł 80 000 zł 100 000 zł120 000 zł
2019 2018 2017
Źródło: Opracowanie własne na podstawie OZPS za 2018 i 2019 r.
W latach 2017-2019 zarówno liczba osób, jak i kwoty świadczeń były zmienne. Jedynie w przypadku zasiłku stałego w roku 2018 i 2019 liczba osób pozostawała na niezmiennym poziomie (19 os.).
31
Grafika nr 5. Liczba osób pobierających zasiłek stały w podziale na osoby samotnie gospodarujące i osoby w rodzinie w latach 2017-2019
Źródło: Opracowanie własne na podstawie OZPS za 2018 i 2019 r.
Osoby pobierające zasiłek stały w latach 2017-2018 w zdecydowanej większości prowadziły jednoosobowe gospodarstwa domowe. W 2017 – 16 na 23 osoby, w 2018 – 15 na 19 osób, a w 2019 – 14 na 19 osób.
Na poniższej grafice zobrazowano najczęstsze powody przyznawania zasiłku okresowego.
Grafika nr 6. Liczba osób pobierających zasiłek okresowy z tytułu bezrobocia, niepełnosprawności i długotrwałej choroby w latach 2017-2019
Źródło: Opracowanie własne na podstawie OZPS za 2018 i 2019 r.
Trzema najczęstszymi powodami pobierania zasiłku okresowego w latach 2017-2019 były: bezrobocie, niepełnosprawność i długotrwała choroba.
Tylko w przypadku zasiłku okresowego z tytułu niepełnoprawności w latach 2017-2019 nastąpił spadek liczby osób pobierających to świadczenie. Świadczenia niepieniężne W latach 2017-2019 nastąpił wzrost liczby osób korzystających ze świadczeń niepieniężnych: w 2017 – 102 os., w 2018 – 108 os. i w 2019 – 114 os. Szczegółowe informacje dot. wybranych świadczeń niepieniężnych znajdują się na poniższej grafice.
32
Grafika nr 7. Liczba osób i kwota wydatkowana na świadczenia niepieniężne: zapewnienie schronienia, posiłku i odpłatność gminy za pobyt mieszkańca w DPS w latach 2017-2019
Źródło: Opracowanie własne na podstawie OZPS za 2018 i 2019 r.
. Zapewnienie schronienia dotyczyło osób w kryzysie bezdomności, które to osoby zostały zabezpieczone przez gminę w placówkach. W latach 2017-2019, w lokalnym systemie pomocy społecznej nie zanotowano większych przyrostów lub spadków liczby osób w kryzysie bezdomności. Warto w tym miejscu odnotować, że jednym z problemów postrzeganych przez mieszkańców jako lokalne zagrożenie była bezdomność – 27% mieszkańców odnotowało ten problem jako raczej istotny. . Ze wsparcia gminy w postaci zapewnienia posiłku korzystało w latach 2017-2019 od 77 do 81 osób, w tych latach liczba ta minimalnie wzrosła. Należy podkreślić przyrost liczby dzieci korzystających z posiłków z 43 os. do 52 os. W analizowanych latach wzrosła kwota przeznaczana na ten cel, w 2019 roku przeznaczono o 23 950,00 zł więcej, aniżeli w 2017 roku. . Rosną koszty związane z odpłatnością za pobyt mieszkańca w DPS, wydatki na ten cel w latach 2017-2019 wzrosły o 55 458,00 zł. Usługi opiekuńcze W latach 2017-2019 nastąpił wzrost liczby osób korzystających z usług opiekuńczych. Na terenie Puszczykowa nie świadczono specjalistycznych usług opiekuńczych, ani specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi.
33
Grafika nr 8. Liczba osób, liczba świadczeń i kwota wydatkowana na zapewnienie usług opiekuńczych mieszkańcom Puszczykowa w latach 2017-2019
Źródło: Opracowanie własne na podstawie MRiPS-03 za 2017, 2018 i 2019 r.
. Na terenie Puszczykowa w latach 2017-2019 wzrosło zapotrzebowanie na usługi opiekuńcze. . Średnio na 1 osobę w skali roku, w latach 2017-2018 przypadało – 328 godzin usług, a w 2019 roku – 285 godzin usług, co dawało miesięcznie średnio 27 h usług na osobę w latach 2017- 2018 i 24 h usług w 2019 roku. . Wzrastają koszty ponoszone przez Miasto na zapewnienie usług opiekuńczych, w 2019 roku wydatki na ten cel wzrosły w porównaniu do 2017 roku o 35%. . Na terenie Miasta nie świadczono specjalistycznych usług, ani specjalistycznych usług dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Ta forma wsparcia pozwala utrzymać osoby chorujące psychicznie lub osoby z niepełnosprawnością intelektualną w środowisku zamieszkania. Co prawda specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi są formą wsparcia adresowaną bezpośrednio do osób z zaburzeniami, jednak myśląc np. o opiekunach dorosłych osób z niepełnosprawnością intelektualną, ta forma wsparcia może być traktowana pośrednio jako usługa wytchnieniowa dla opiekunów, którzy chcą w tym czasie zrobić coś dla siebie lub załatwić inne sprawy. Koszty specjalistycznych usług dla osób z zaburzeniami psychicznymi ponosi administracja rządowa. Wspieranie rodziny i piecza zastępcza Samorząd gminny odpowiedzialny jest za wspieranie rodziny przeżywającej trudności opiekuńczo- wychowawcze, zgodnie z zapisami ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej w zakresie pracy z rodziną biologiczną, gmina zatrudnia asystentów rodziny. W przypadku podjęcia przez sąd rodzinny decyzji o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej, gmina zobowiązana jest do współfinansowania pobytu dziecka w pieczy.
Na poniższej grafice znajdują się dane liczbowe dotyczące wspierania rodziny i pieczy zastępczej w Puszczykowie w latach 2017-2019.
34
Grafika nr 9. Wspieranie rodziny w kryzysie i piecza zastępcza w latach 2017-2019
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania merytorycznego dot. działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Puszczykowie za 2017, 2018 i 2019 rok
Spada nasycenie usługą asystentury rodzinnej. W roku 2017 asystenci 1 rodziny obejmowali wsparciem /2 rodzin korzystających z pomocy społecznej z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych 1 1 i ochrony macierzyństwa, w 2018 roku /3 rodzin, a w 2019 /4 takich rodzin.
. W latach 2017-2019 wzrastała kwota wydatkowana na finansowanie pieczy zastępczej. . W analizowanych latach spadała liczba rodzin korzystających z poradnictwa specjalistycznego w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w 2017 roku z tej usługi skorzystało 70 rodzin, w 2018 – 67 rodzin, a w 2019 – 45 rodzin. . W mieście Puszczykowo w ramach działalności Zespołu Interdyscyplinarnego w 2019 roku uruchomiono 21 procedur Niebieskiej Karty, zakończono 17 takich procedur, odbyły się 4 posiedzenia zespołu interdyscyplinarnego i powołano 21 grup roboczych do wsparcia indywidualnych przypadków przemocy w rodzinie (które zorganizowały 80 posiedzeń). Do 30 listopada 2020 roku uruchomiono 17 procedur Niebieskiej Karty, odbyły się 4 posiedzenia zespołu oraz 46 posiedzeń 16 grup roboczych. . W 2019 roku wsparcie Zespołu Interdyscyplinarnego w m. Puszczykowo uzyskało 49 osób pokrzywdzonych przemocą w rodzinie (25 rodzin), w tym 25 kobiet, 15 dzieci i 9 mężczyzn. W porównaniu z rokiem 2017 liczba tych osób zmniejszyła się o 9 osób, zwiększył się za to udział kobiet w tej grupie (z 21 do 25). Do 30 listopada 2020 roku Zespół objął wsparciem 24 osoby (17 rodzin), w tym 12 kobiet, 3 mężczyzn, 9 dzieci. Z powodu ustania przemocy zamkniętych zostało 12 procedur. . Z danych sprawozdawczych wynika, że zarówno w m. Puszczykowo, jak i na terenie powiatu poznańskiego w 2019 roku odnotowano spadek liczby procedur Niebieskiej Karty
35
uruchamianych przez zespoły interdyscyplinarne (w m. Puszczykowo – liczba ta spadła o 4 w porównaniu z 2017 rokiem, w powiecie poznańskim – o 31). Inne rodzaje świadczeń – świadczenia rodzinne Przyznanie prawa do zasiłku rodzinnego uzależnione jest m.in. od spełnienia kryterium dochodowego. Zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 674 zł. W przypadku, gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 764 zł44. Na poniższej grafice zaprezentowano szczegółowe dane dot. wypłacania świadczeń rodzinnych w Puszczykowie.
Grafika nr 10. Liczba rodzin otrzymująca świadczenia rodzinne i kwota świadczeń wypłacona w latach 2017-2019
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania merytorycznego dot. działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Puszczykowie za 2017, 2018 i 2019 rok Odkąd w 2015 roku wprowadzono świadczenie wychowawcze 500+, najważniejszą zmianą w dystrybuowaniu świadczenia wychowawczego, która nastąpiła w 2019 roku było zniesienie kryterium dochodowego na pierwsze dziecko w rodzinie, od 1 lipca 2019 roku świadczenie wychowawcze przysługuje na wszystkie dzieci do 18. roku życia, bez względu na dochody uzyskiwane przez rodzinę. Na poniższej grafice zaprezentowano dane szczegółowe dot. tego świadczenia.
44 https://www.gov.pl/web/rodzina/zasilek-rodzinny (dostęp 12.01.2021). 36
Grafika nr 11. Liczba rodzin otrzymująca świadczenie wychowawcze i kwota świadczeń wypłacona w latach 2017-2019
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania merytorycznego dot. działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Puszczykowie za 2017, 2018 i 2019 rok Przyrost liczby rodzin i dzieci, którym przysługiwało w 2019 świadczenie wychowawcze, spowodował wzrost wydatków ponoszonych na ten cel w porównaniu do 2018 roku o 1 976 831 zł.
Świadczenia z funduszu alimentacyjnego przysługują w wysokości bieżąco ustalonych alimentów, jednakże nie wyższej niż 500 zł miesięcznie. Świadczenia te przysługują, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 900 zł. Do świadczenia z funduszu alimentacyjnego ma prawo osoba uprawniona do alimentów od rodzica na podstawie tytułu wykonawczego pochodzącego lub zatwierdzonego przez sąd, jeżeli egzekucja okazała się bezskuteczna. Świadczenie z funduszu alimentacyjnego przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 800 zł miesięcznie45.
45 https://www.gov.pl/web/rodzina/wiadczenia-z-funduszu-alimentacyjnego (dostęp 12.01.2021). 37
Grafika nr 12. Liczba rodzin otrzymująca świadczenie wychowawcze i kwota świadczeń wypłacona w latach 2017-2019
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania merytorycznego dot. działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Puszczykowie za 2017, 2018 i 2019 rok Dodatek mieszkaniowy jest dofinansowaniem do wydatków mieszkaniowych wypłacanym przez gminę. Przyznanie dodatków mieszkaniowych jest uzależnione od miesięcznych dochodów oraz od powierzchni zajmowanego lokalu mieszkalnego. Pomoc ta przyznawana jest zawsze na 6 miesięcy i wypłacana jest z budżetu Miasta.
Grafika nr 13. Liczba rodzin otrzymująca dodatek mieszkaniowy w latach 2017-2019
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania merytorycznego dot. działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Puszczykowie za 2017, 2018 i 2019 rok Lokalny budżet pomocy społecznej W latach 2017-2018 budżet na wydatki z zakresu pomocy społecznej i świadczeń na rzecz rodziny sukcesywnie wzrastał. W 2019 roku przeznaczono na wydatki związane z pomocą społeczną i
38
wsparciem rodziny o 21% większe nakłady, aniżeli w 2017 roku. Szczegółowe dane znajdują się na poniższym wykresie.
Wykres nr 13. Wysokość wykonanego budżetu na wydatki z zakresu pomocy społecznej i świadczeń na rzecz rodziny w latach 2017-2019
14 000 000 zł 12 129 099 zł 12 000 000 zł 9 568 500 zł 9 658 354 zł 10 000 000 zł 8 000 000 zł 6 000 000 zł 4 000 000 zł 2 000 000 zł 0 zł 2017 2018 2019
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania merytorycznego dot. działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Puszczykowie za 2017, 2018 i 2019 rok Niewątpliwie za wzrost środków wydatkowanych z budżetu w 2019 roku odpowiada zmiana dystrybuowania świadczenia wychowawczego 500+, które od 1 lipca 2019 roku świadczenie wychowawcze przysługuje na wszystkie dzieci do 18. roku życia, bez względu na dochody uzyskiwane przez rodzinę. Porównując wysokość wydatków na ten cel w latach 2017-2019, wzrosły one w 2019 roku o 1 976 831 zł.
W latach 2017-2019 nieznacznie zmieniła się proporcja środków składających się na budżet pomocy społecznej i wsparcia rodziny Puszczykowa. Szczegółowe dane znajdują się na poniższym wykresie.
Wykres nr 14. Proporcja środków finansowych składających się na budżet na wydatki z zakresu pomocy społecznej i świadczeń na rzecz rodziny w latach 2017-2019
2019 19,38% 80,62%
2018 22,80% 77,20%
2017 21,70% 78,30%
0% 20% 40% 60% 80% 100%
środki własne środki zewnętrzne
Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdania merytorycznego dot. działalności Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Puszczykowie za 2017, 2018 i 2019 rok Znakomitą większość budżetu pomocy społecznej i działań wspierających rodzinę stanowiły w latach 2017-2019 środki zewnętrzne – pochodzące z budżetu centralnego, środków Wojewody Wielkopolskiego.
39
W latach 2017-2019 należy odnotować następujące trendy w wydatkach budżetowych pomocy społecznej:
. Wzrastają koszty związane z odpłatnością za pobyt w DPS, wydatki na ten cel w latach 2017- 2019 wzrosły o 55 458,00 zł. . Wzrastają koszty ponoszone przez Miasto na zapewnienie usług opiekuńczych, w 2019 roku wydatki na ten cel wzrosły w porównaniu do 2017 roku o 35%. . W latach 2017-2019 wzrastała kwota wydatkowana na finansowanie pieczy zastępczej (o 6 093 zł). . W perspektywie wydatków na wsparcie rodziny, wzrost wydatków w tej sferze jest niewątpliwie inwestycją w funkcjonowanie systemu rodzinnego. Zatem jako pozytywny trend należy ocenić wzrost wydatków w 2019 roku o 8 422 zł w porównaniu do roku 2017, na zapewnienie wsparcia dla dzieci i ich rodziców w świetlicy środowiskowej i socjoterapeutycznej.
Działalność organizacji pozarządowych w sferze społecznej w Puszczykowie Podmioty III sektora są ważnym partnerem dla samorządów w realizacji zadań publicznych. Obecność podmiotów III sektora jest jedną z miar stanu społeczeństwa obywatelskiego lokalnych społeczności. Zaangażowani mieszkańcy, potrafiący się samoorganizować są niewątpliwie dużym kapitałem społecznym wspólnot lokalnych.
Z bazy puszczykowskich NGO46 wynika, że na terenie Miasta działa 29 organizacji pozarządowych. Na poniższej grafice zaprezentowano liczbę organizacji w odniesieniu do obszaru jej działalności.
Grafika nr 14. Organizacje pozarządowe działające na terenie miasta Puszczykowa
Źródło: https://puszczykowo.pl/ngo/baza-puszczykowskich-ngo (dostęp 15.01.2021) Puszczykowo posiada potencjalnych partnerów społecznych do realizacji działań i projektów. Miasto charakteryzuje się zróżnicowanym zasobem NGO działającym na jego terenie.
Corocznie opracowywany jest program współpracy z organizacjami pozarządowymi, który po konsultacjach społecznych uchwalany jest przez Radę Miasta.
46 https://puszczykowo.pl/ngo/baza-puszczykowskich-ngo (dostęp 15.01.2021). 40
W 2019 roku miasto Puszczykowo przeznaczyło 534 262 zł na współpracę z NGO, zlecając realizację zadań w drodze otwartych konkurów ofert i małych grantów47:
. na przeciwdziałanie uzależnieniom i patologiom społecznym w 2019 roku przeznaczono 100 000 zł na prowadzenie świetlicy socjoterapeutycznej i środowiskowej. . na realizację zadania „Pomoc społeczna w tym pomoc rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób” wydatkowano 19 600 zł (2 projekty). . na sfinansowanie obszaru „Ochrona i promocja zdrowia w tym działalność lecznicza w rozumieniu ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej” wydatkowano 28 000 zł (3 projekty w tym 1 mały grant). . na działalność na rzecz osób z niepełnosprawnościami wydatkowano 16 000 zł (zrealizowano 4 projekty).
Analiza SWOT Mocne strony Słabe strony
1. Dostępność na terenie miasta 1. Puszczykowo dysponuje słabo bezpłatnego poradnictwa rozbudowanym gminnym zasobem specjalistycznego, rodzinnego, infrastruktury pomocy społecznej, która psychologicznego i prawnego. byłaby prowadzona przez samorząd, lub 2. Funkcjonowanie na terenie miasta na zlecenie samorządu, a tylko w takim świetlicy socjoterapeutycznej i zasobie samorząd ma wpływ na środowiskowej przy MOPS w zapewnienie ciągłości świadczenia usług, Puszczykowie – Klubu Puszcza. W kontroli ich jakości oraz bieżące świetlicy prowadzone jest wsparcie dostosowywanie oferty do zarówno dla dzieci i młodzieży, jak i zmieniających się potrzeb jej odbiorców. rodziców i opiekunów. 2. Niewystarczająca, w odniesieniu do 3. Funkcjonowanie na terenie miasta potrzeb, skala zatrudnienia asystentów organizacji pozarządowych, które mogą rodziny. być potencjalnymi realizatorami zadań 3. Brak infrastruktury opieki publicznych lub partnerami w wytchnieniowej adresowanej dla projektach. opiekunów rodzinnych. 4. Brak oferty wsparcia dla opiekunów 4. Dynamiczny rozwój gospodarczy gminy oraz powiatu poznańskiego - pozytywne rodzinnych osób z niepełnosprawnością konsekwencje dla rynku pracy daje w postaci szkoleń, wsparcia bliskość przestrzenna prężnie psychologicznego. rozwijającego się ośrodka miejskiego.
5. Wykwalifikowana kadra instytucji pomocy społecznej przygotowana do kompleksowego wsparcia osób
47http://bip3.wokiss.pl/puszczykowo/zasoby/files/organizacje_pozarzadowe/2019/Sprawozdanie/sprawozdani e-z-realizacji-rpw-2019.pdf (dostęp 15.01.2021). 41
doświadczających różnych problemów społecznych. 6. Niewielka liczba osób bezrobotnych. 7. Raczej dobra sytuacja materialna większości gospodarstw domowych z Puszczykowa. 8. Mała liczba osób bezdomnych. 9. Duża liczba przedszkoli. 10. Funkcjonowanie na terenie miasta środowiskowego domu samopomocy. 11. Bogata oferta działań aktywizacyjnych dla osób starszych. 12. Wystarczająca podaż pomocy żywnościowej w stosunku do potrzeb.
Szanse Zagrożenia
1. Wprowadzenie świadczenia 1. Strukturę wieku mieszkańców wychowawczego 500+ wpłynęło na Puszczykowa należy określić jako bardzo poprawę sytuacji finansowej rodzin z dojrzałą (z tendencją do starzenia się). dziećmi i zredukowanie ubóstwa dzieci. 2. Rosnący koszt utrzymania 1 mieszkańca 2. Możliwość pozyskania środków DPS, wzrastające ogólne koszty europejskich w przyszłej perspektywie utrzymania tego zasobu. Rosnące koszty unijnej na działania na rzecz również dla gmin, które ponoszą zapewnienia zróżnicowanych usług odpłatność za swojego mieszkańca w opiekuńczych w miejscu zamieszkania DPS. Promowanie innowacji społecznych w 3. Wzrost skali występowania zagrożeń dla obszarze wsparcia społecznego osób z prawidłowego funkcjonowania rodziny: niepełnosprawnością i z zaburzeniami rozpadu więzi rodzinnych, uzależnień, psychicznymi. przemocy. 3. Powstawanie na terenie województwa 4. Pandemia wirusa SARS-CoV-2 i wielkopolskiego Inkubatorów Innowacji wprowadzony lockdown spowodowały Społecznych, np. w zakresie włączenia zwiększenie skali występowania społecznego, edukacji, rozwiązań na kryzysów psychicznych, związanych z rynku pracy, w ramach których można koniecznością zachowania dystansu uzyskać wsparcie finansowe na społecznego, izolowania się lub utratą wypracowanie i przetestowanie źródła dochodu innowacji społecznej. 5. Rosnąca liczba osób z niepełnosprawnością i długotrwale
4. Możliwość uzyskania pomocy ze strony chorujących wśród klientów pomocy Ośrodka Wsparcia Ekonomii Społecznej społecznej w powiecie. w zakresie zakładania i funkcjonowania podmiotów ekonomii społecznej, w tym 6. Występujący w społeczeństwie problem spółdzielni socjalnych. osamotnienia, które dotyka w 5. Większa świadomość społeczna szczególności osoby starsze.
42
dotycząca potrzeby dbania o zdrowie 7. Wysokie ceny działek budowlanych psychiczne. Tematyka zdrowia w Puszczykowie i znacząco ograniczone psychicznego weszła do dyskursu możliwości budownictwa publicznego, organizowane są dyskusje, wielorodzinnego, co utrudnia osiedlanie debaty na ten temat. Zdrowie się osób młodych o niskim lub średnim psychiczne przestało być tematem tabu. statusie materialnym. 6. Wprowadzenie prawnej możliwości zakładania CUS - Centrów Usług Społecznych jest szansą na koordynację usług społecznych na rzecz osób w kryzysach oraz scentralizowanie wiedzy na temat różnych form wsparcia. Mieszkaniec może otrzymać w ten sposób kompleksową informację i indywidualny plan usług (kompleksowe i skoordynowane wsparcie). 7. Otwartość instytucji na współpracę i pomoc w realizacji zadań, np. Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Poznaniu.
Otoczenie strategiczne Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puszczykowo na lata 2021-2026
Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puszczykowo na lata 2021-2026 opracowana została z uwzględnieniem dokumentów kluczowych dla realizacji zadań przez inne szczeble samorządu terytorialnego. Uwzględniono zatem akty prawne regulujące realizację zadań z zakresu pomocy społecznej oraz opracowania strategiczne (krajowe, wojewódzkie, powiatowe) wyznaczające główne kierunki rozwoju.
Warto jednak podkreślić, że z racji specyficznego momentu kalendarzowego (tj. 2020 rok), aktualność niektórych dokumentów wkrótce się skończy (np. wraz z końcem 2020 roku). Niektóre z nich nie będą miały systemowej kontynuacji, a inne zostaną uaktualnione, choć w chwili przygotowywania niniejszej Strategii nie są one jeszcze dostępne. Kontekst ogólnokrajowy Najważniejsze kierunki działania w zakresie aktywności na rzecz rozwiązywania problemów społecznych zostały zdefiniowane na poziomie dokumentów ogólnokrajowych. Znajomość tych ustaw, strategii i programów stanowi ważną ramę lokalnego rozwiązywania problemów społecznych.
43
Tabela nr 4. Kontekst ogólnokrajowy NAJWAŻNIEJSZE OBSZARY ISTOTNE DLA STRATEGII TYP NAZWA DOKUMENTU ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DOKUMENTU POWIATU POZNAŃSKIEGO NA LATA 2021-2026 USTAWA Ustawa o pomocy społecznej (Dz. U. 2004 Nr 64 poz. 593) pomoc społeczna, rodzina, świadczenia społeczne Ustawa o świadczeniach rodzinnych (Dz.U. 2003 nr 228 poz. 225) pomoc społeczna, rodzina, świadczenia społeczne Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 1998 Nr 137 poz. 887) ubezpieczenia, świadczenia społeczne Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. 2003 Nr 96 poz. 873) aktywność obywatelska Ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. 2004 nr 99 poz. 1001) rynek pracy Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawność, rynek pracy, świadczenia społeczne niepełnosprawnych (Dz. U. 1997 Nr 123 poz. 776) Ustawa o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. 2003 Nr 122 poz. 1143) niepełnosprawność, rynek pracy, świadczenia społeczne Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. 1994 Nr 111 poz. 535) zdrowie, niepełnosprawność Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. 1982 Nr zdrowie, uzależnienia, alkoholizm 35 poz. 230) Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. 2005 Nr 179 poz. 1485) zdrowie, uzależnienia, narkotyki Ustawa o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin „ Za życiem” (Dz.U.2020.1329) rodzina, świadczenia społeczne Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. 2005 Nr 180 poz. 1493) przemoc w rodzinie Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. 2011 Nr 149 poz. 887) pomoc społeczna, rodzina PROGRAMY Rodzina 500 plus rodzina, świadczenia społeczne OGÓLNOKRAJOWE Dobry Start rodzina, świadczenia społeczne Z ZAKRESU Maluch+ rodzina, opieka, praca POLITYKI Program „Posiłek w szkole i w domu” rodzina, pomoc społeczna SPOŁECZNEJ Rządowy Program na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych na lata 2014–2020 polityka senioralna, aktywność obywatelska, zdrowie Program Wieloletni „Senior+” na lata 2015-2020 (wcześniej Program „Senior-WIGOR”) polityka senioralna, aktywność obywatelska, zdrowie Opieka 75+ polityka senioralna, zdrowie Narodowy Program Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2017-2022 zdrowie, Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej do 2023 roku. Ekonomia Solidarności praca Społecznej Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata 2014-2020 przemoc, rodzina Polityka społeczna wobec osób starszych 2030. BEZPIECZEŃSTWO – UCZESTNICTWO polityka senioralna, zdrowie - SOLIDARNOŚĆ Narodowy Program Zdrowia na lata 2016-2020 zdrowie
44
Kontekst wojewódzki Regionalne dokumenty z zakresu polityki społecznej są ważnym punktem odniesienia dla Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puszczykowo na lata 2021-2026. Strategiczne kierunki wyznaczone na poziomie województwa Wielkopolskiego określają mechanizmy rozwoju dla całego regionu, którego powiat poznański jest częścią. Wytyczając zatem kierunki i cele działań w zakresie gminnego rozwiązywania problemów społecznych należy uwzględnić także priorytety wskazane dla rozwoju całego województwa.
45
Tabela nr 5. Dokumenty na poziomie wojewódzkim CELE I PRIORYTETY ISTOTNE DLA STRATEGII ROZWIĄZYWANIA DOKUMENT PRIORYTETY/CELE STRATEGICZNE PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH POWIATU POZNAŃSKIEGO NA LATA 2021-2026 STRATEGIA ROZWOJU Strategia zawiera cztery cele strategiczne rozpisane Istotne dla Strategii są następujące cele strategiczne i operacyjne: WOJEWÓDZTWA na pomniejsze cele operacyjne: WIELKOPOLSKIEGO CEL STRATEGICZNY 1. DO 2030 ROKU CEL STRATEGICZNY 1. Wzrost gospodarczy wielkopolski bazujący na wiedzy swoich Wzrost gospodarczy wielkopolski bazujący na wiedzy swoich mieszkańców mieszkańców Cel operacyjny 1.2. Wzrost aktywności zawodowej i utrzymanie wysokiej jakości CEL STRATEGICZNY 2. zatrudnienia Rozwój społeczny wielkopolski oparty na zasobach materialnych Kluczowe kierunki interwencji: i niematerialnych regionu . Tworzenie miejsc pracy wysokiej jakości . Aktywizacja niewykorzystanych zasobów pracy CEL STRATEGICZNY 3. CEL STRATEGICZNY 2. Rozwój infrastruktury z poszanowaniem środowiska Rozwój społeczny wielkopolski oparty na zasobach materialnych przyrodniczego wielkopolski i niematerialnych regionu Cel operacyjny 2.1. CEL STRATEGICZNY 4. Rozwój Wielkopolski świadomej demograficznie Wzrost skuteczności wielkopolskich instytucji i sprawności Kluczowe kierunki interwencji: zarządzania regionem . Wzmacnianie potencjału demograficznego i funkcji rodziny . Rozwój srebrnej gospodarki . Wzrost atrakcyjności osiedleńczej regionu . Promocja zdrowego stylu życia, rozwój opieki i infrastruktury zdrowotnej Cel operacyjny 2.2. Przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniom Kluczowe kierunki interwencji: . Poprawa dostępu i standardów usług oraz funkcjonowania infrastruktury społecznej . Wyrównywanie szans edukacyjnych . Rozwijanie sektora ekonomii społecznej i solidarnej Cel operacyjny 2.3. Rozwój kapitału społecznego i kulturowego regionu Kluczowe kierunki interwencji:
46
. Kształtowanie i wzmacnianie postaw prospołecznych, równościowych, innowacyjnych, w tym rozwój innowacji społecznych . Wzmacnianie potencjału kulturowego i infrastruktury kultury . Rozwój przemysłu czasu wolnego STRATEGIA POLITYKI Strategia zawiera 5 celów strategicznych rozpisanych na zadania: Szczególnie istotne są cele: 1, 2, 3 w ramach których realizowane są SPOŁECZNEJ DLA działania z zakresu rozwiązywania problemów społecznych oraz WOJEWÓDZTWA 1. Usługi społeczne dostępne i wysokiej jakości wzmacniania społeczności lokalnej. WIELKOPOLSKIEGO DO 2. Infrastruktura zróżnicowana i dostępna w środowisku lokalnym 2030 ROKU 3. Wielkopolska obywatelska, potrafiąca się samoorganizować 4. Mieszkańcy aktywni i włączeni w główny nurt życia społeczno- gospodarczego 5. Regionalny system polityki społecznej – skoordynowany, wielosektorowy i międzyinstytucjonalny WIELKOPOLSKI Program opiera się na sześciu priorytetach: W zakresie zadań gminy leżą działania mieszczące się we wszystkich PROGRAM priorytetach. PRZECIWDZIAŁANIA I. Wielkopolski Program Przeciwdziałania Przemocy PRZEMOCY W RODZINIE w Rodzinie oparty o rzetelną diagnozę zjawiska NA LATA 2010-2020 przemocy II. Wielkopolanie świadomi zjawiska przemocy w rodzinie III. Wielkopolska wspierająca ofiary pomocy w rodzinie IV. Wielkopolski Model Pracy ze Sprawcą Przemocy szansą skutecznych oddziaływań na osoby stosujące przemoc V. Wysoka jakość usług w wielkopolskich instytucjach organizacjach w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie VI. Wielkopolska otwarta na skuteczne rozwiązania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie
Wielkopolski Program Priorytety Programu to: W zakresie zadań gminy leżą działania mieszczące się w priorytetach Wspierania Rodziny i Pieczy odnoszących się szczególnie do wsparcia rodzin biologicznych. Zastępczej do 2020 roku I. Rozwój systemu wspierania rodziny i pieczy zastępczej na terenie Wielkopolski na bazie rzetelnej diagnozy.
47
II. Dobrze funkcjonujące wielkopolskie rodziny. III. Wielkopolski system wspierania rodziny adekwatny do występujących w regionie potrzeb. IV. Wielkopolski system pieczy zastępczej adekwatny do występujących w regionie potrzeb. V. Wysoka jakość usług w wielkopolskich instytucjach i organizacjach realizujących zadania z zakresu wspierania rodziny i pieczy zastępczej. VI. Zapewnienie rodzin adopcyjnych dzieciom zakwalifikowanym do przysposobienia.
Wielkopolski Program na Wyróżnionymi priorytetami Wielkopolskiego Programu na Rzecz Polityka społeczna na poziomie gminnym obejmuje swoimi Rzecz Osób Starszych do Osób Starszych do 2020 są: działaniami wszystkie cztery priorytety. 2020 I. Edukacja II. Aktywność III. Zdrowie IV. Bezpieczeństwo
Program wyrównywania Program wyróżnia pięć priorytetów: Wszystkie priorytety wojewódzkiego Programu są istotne dla działań szans osób w ramach gminy. z niepełnosprawnościami Priorytet I. Aktywność społeczna osób z niepełnosprawnościami przeciwdziałania ich Priorytet II. Aktywność zawodowa osób z niepełno- wykluczeniu społecznemu sprawnościami oraz pomocy w realizacji Priorytet III. Rehabilitacja i profilaktyka zdrowotna osób zadań na rzecz zatrudniania z niepełnosprawnościami osób z niepełno- Priorytet IV. Infrastruktura dostosowana do potrzeb osób sprawnościami z niepełnosprawnościami w województwie Priorytet V. Wsparcie otoczenia osób z niepełnosprawnościami wielkopolskim na lata 2014 – 2020
Program Profilaktyki i Celem nadrzędnym polityki zdrowotnej w województwie W przypadku zdrowia zadaniem gminy jest przede wszystkim Promocji Zdrowia dla wielkopolskim zdefiniowanym w Programie jest: „Poprawa stanu promocja zdrowia i zdrowego stylu życia. Województwa zdrowia i związanej z nim jakości życia mieszkańców Wielkopolskiego na lata województwa wielkopolskiego oraz zmniejszanie nierówności 2014-2020 w zdrowiu”.
48
Osiągnięcie tego celu jest możliwe poprzez : . kształtowanie prozdrowotnego stylu życia społeczeństwa, . ograniczenie występowania najpoważniejszych problemów zdrowotnych, . zmniejszenie różnic społecznych i terytorialnych w stanie zdrowia populacji, . aktywizowanie jednostek samorządu terytorialnego i organizacji pozarządowych do działań na rzecz zdrowia, . aktywizowanie innych partnerów programu do działań na rzecz zdrowia
Źródło: Opracowanie własne Kontekst powiatowy Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puszczykowa na lata 2021-2026 uwzględnia również kontekst powiatowy, ponieważ Puszczykowo jest integralną częścią powiatu.
49
Tabela nr 6. Dokumenty na poziomie powiatowym CELE I PRIORYTETY ISTOTNE DLA STRATEGII DOKUMENT PRIORYTETY/CELE STRATEGICZNE ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH POWIATU POZNAŃSKIEGO NA LATA 2021-2026 STRATEGIA ROZWOJU POWIATU Strategia Rozwoju stanowi ramowy dokument definiujący W kontekście Strategii kluczowe są przede wszystkim dwa cele POZNAŃSKIEGO DO 2030 ROKU kierunki rozwoju całego Powiatu Poznańskiego. Składa się ona strategiczne i towarzyszące im zadania: z pięciu priorytetów: Cel strategiczny 2: Cel strategiczny 1: Poprawa zdrowia i zmniejszenie nierówności społecznych Ochrona i kształtowanie walorów środowiska przyrodniczego w zdrowiu oraz wzrost integracji społecznej mieszkańców oraz dziedzictwa kulturowego powiatu poznańskiego powiatu poznańskiego. Porządek publiczny i bezpieczeństwo Cel strategiczny 2: obywateli Poprawa zdrowia i zmniejszenie nierówności społecznych 2.1. Poprawa zdrowia i związanej z nim jakości życia oraz w zdrowiu oraz wzrost integracji społecznej mieszkańców zwiększenie dostępności opieki zdrowotnej powiatu poznańskiego. Porządek publiczny i bezpieczeństwo 2.2. Wzmocnienie integracji społecznej obywateli 2.3. Współpraca z organizacjami pozarządowymi Cel strategiczny 3: i rozwój społeczeństwa obywatelskiego Rozwój edukacji, rynku pracy i wspieranie rozwoju 2.4. Rozwój działalności kulturalnej gospodarczego powiatu poznańskiego 2.5. Podwyższenie stanu i poczucia bezpieczeństwa Cel strategiczny 4: Cel strategiczny 3: Rozwój zrównoważonego i zintegrowanego transportu na terenie Rozwój edukacji, rynku pracy i wspieranie rozwoju powiatu poznańskiego gospodarczego powiatu poznańskiego Cel strategiczny 5: 3.1. Rozwój edukacji ponadgimnazjalnej, podnoszenie poziomu Rozwój przyjaznej administracji, współpraca samorządowa wykształcenia i kwalifikacji zawodowych mieszkańców i kształtowanie wizerunku powiatu poznańskiego 3.2. Promocja zatrudnienia i przeciwdziałanie bezrobociu 3.3. Wspieranie rozwoju gospodarczego powiatu poznańskiego PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA Cel główny Programu to zmniejszenie skali zjawiska przemocy PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ w rodzinie poprzez zwiększenie skuteczności ochrony ofiar OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W przemocy w rodzinie i dostępności pomocy oraz skuteczności RODZINIE W POWIECIE POZNAŃSKIM działań interwencyjnych i korekcyjnych wobec osób stosujących NA LATA 2013-2020 przemoc w rodzinie. Cel I. Prowadzenie działań zapobiegających występowaniu przemocy w rodzinie. Cel II. Zwiększenie skuteczności podejmowanych działań w zakresie udzielania pomocy osobom dotkniętym przemocom.
50
Cel III. Odziaływanie korekcyjno-edukacyjne na sprawców przemocy w rodzinie Cel IV. Usprawnienie funkcjonowania instytucji i placówek działających w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Cel V. Koordynowanie i monitorowanie realizacji Programu.
POWIATOWY PROGRAM DZIAŁAŃ Działania na rzecz osób z niepełnosprawnościami NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNO- w Powiecie zostały określone w ramach czterech zadań: SPRAWNYCH 2014- 2020 1. Podniesienie jakości życia osób niepełnosprawnych 2. Podejmowanie działań w zakresie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu 3. Aktywizacja zawodowa oraz promocja zatrudnienia osób niepełnosprawnych 4. Współpraca i integracja podmiotów wspierających osoby niepełnosprawne PROGRAM DZIAŁAŃ POWIATU Program uwzględnia główne kierunki polityki zdrowotnej i POZNAŃSKIEGO W ZAKRESIE stwarza szansę na skuteczniejszą realizację zadań Powiatu PROMOCJI I OCHRONY ZDROWIA NA związanych ze zdrowiem społeczeństwa. Jest to dokument, w LATA 2020-2024 którym wskazano najważniejsze obszary wymagające szczególnego zainteresowania samorządu. Za podstawowy cel uznano zmniejszenie nierówności w dostępności do świadczeń zdrowotnych i poprawę stanu zdrowia mieszkańców, a zarazem jakości ich życia. Osiągnąć te zamierzenia można, wpływając na czynniki determinujące zdrowie. Źródło: Opracowanie własne
51
Misja i wizja Strategii Charakter szczegółowych działań opisanych w dalszej części Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puszczykowo na lata 2021-2026 opiera się na poczuciu określonej misji, jaka przyświeca realizacji tychże działań oraz wizji identyfikującej docelowy stan rozwoju.
Misja: Zapewnienie mieszkańcom równego i powszechnego dostępu do systemu usług pozwalających przeciwdziałać występowaniu problemom społecznym.
Wizja: Puszczykowo gminą równych szans i możliwości dla wszystkich mieszkańców.
.
Tak zdefiniowana misja i wizja wyznacza ramę zaangażowania instytucji pomocy społecznej.
Cele i zadania Strategii Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych Miasta Puszczykowo na lata 2021-2026 wytycza cztery cele strategiczne, doprecyzowane poprzez cele operacyjne i zadania.
Uzasadnieniem dla wyboru poniższych obszarów strategicznych była przygotowana diagnoza społeczna oraz opracowana na jej podstawie analiza SWOT.
52
Struktura celów Strategii
Kreowanie przestrzeni przyjaznej rodzinie • Cel operacyjny 1.1.: Poprawa kondycji socjalnej rodzin i wsparcie ról opiekuńczych rodzin • Cel operacyjny 1.2.: Rozwój usług społecznych skierowanych dla osób i rodzin dotkniętych przemocą domową • Cel operacyjny 1.3.: Inicjowanie działań w zakresie profilaktyki agresji i przemocy w szkole • Cel operacyjny 1.4.: Zapewnienie dostępności do świadczeń z zakresu terapii i rehabilitacji dla osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków • Cel operacyjny 1.5.: Udzielanie osobom uzależnionym oraz członkom ich rodzin pomocy psychospołecznej i prawnej • Cel operacyjny 1.6.: Wsparcie merytoryczne kadry pracującej z rodzinami oraz rozwój infrastruktury pomocy i wsparcia dla rodzin
Poprawa jakość życia seniora • Cel operacyjny 2.1.: Rozwój środowiskowych usług opiekuńczych i poprawa warunków mieszkaniowych • Cel operacyjny 2.2 .: Kształtowanie pozytywnego wizerunku osób starszych w społeczności lokalnej
Tworzenie warunków rozwoju dla osób z niepełnosprawnościami i osób doświadczających zaburzeń psychicznych • Cel operacyjny 3.1.: Zapewnienie dostępności przestrzeni publicznej osobom ze szczególnymi potrzebami • Cel operacyjny 3.2.: Rozwój wysokiej jakości usług opiekuńczych dla osób z niepełnosprawnościami i osób z zaburzeniami psychicznymi • Cel operacyjny 3.3.: Wzrost motywacji osób pozostających długotrwale bez pracy do zmiany swojej sytuacji i przyjęcia postawy aktywnej w pokonywaniu trudności życiowych
Rozwój aktywności obywatelskiej • Cel operacyjny 4.1.:Wzmacnianie współpracy międzysektorowej • Cel operacyjny 4.2.:Integracja lokalnej społeczności poprzez kulturę, sport i rekreację
53
Kierunki działań
Cel strategiczny 1: Kreowanie przestrzeni przyjaznej rodzinie
Cel operacyjny 1.1.: Poprawa kondycji socjalnej rodzin i wsparcie ról opiekuńczych rodzin Zadania Podmioty Źródło Wskaźniki realizacji odpowiedzialne za finansowania realizację zadań Realizacja programów Miejski Ośrodek Budżet Gminy Liczba osób i kwota dożywiania oraz wsparcia Pomocy Społecznej wydatkowana na materialnego rodzin świadczenia niepieniężne najuboższych. w formie posiłku. Udzielanie wszechstronnej Miejski Ośrodek Budżet Gminy Liczba udzielanych informacji o możliwych Pomocy Społecznej, informacji o możliwych formach wsparcia w zakresie Urząd Miejski w formach wsparcia w świadczeń pieniężnych i Puszczykowie. zakresie świadczeń usług. pieniężnych i usług. Systematyczny rozwój Urząd Miejski w Budżet Gminy Liczba oddanych mieszkań mieszkalnictwa socjalnego i Puszczykowie. socjalnych komunalnego. i komunalnych. Zwiększenie dostępności Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba placówek opieki usług wychowawczo- Puszczykowie. środki żłobkowej. opiekuńczych w formie pozyskane z Liczba dzieci objętych opieki żłobkowej dla dzieci w funduszy opieką żłobkową. wieku 0-3 lata zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych. Zwiększenie dostępu dzieci i Organizacje Budżet Gminy, Liczba ofert zajęć młodzieży do aktywnych pozarządowe środki pozalekcyjnych i form spędzania czasu realizujące zadania pozyskane z pozaszkolnych . wolnego. związane z realizacji funduszy Liczba dzieci zadań z zakresu zewnętrznych: uczestniczących w sportu i turystyki, rządowych, zajęciach pozalekcyjnych i placówki pozarządowych, pozaszkolnych. oświatowe. programów celowych. Zapewnienie dzieciom Organizacje Budżet Gminy, Liczba dzieci pomocy psychologicznej i pozarządowe środki uczestniczących w socjoterapeutycznej oraz realizujące zadania pozyskane z zajęciach. dożywiania w ramach związane funduszy Liczba projektów realizowanych programów. z profilaktyką i zewnętrznych: realizowanych przez rozwiązywaniem rządowych, Świetlicę problemów pozarządowych, Socjoterapeutyczną i uzależnień, programów Środowiskową. Świetlica celowych. Socjoterapeutyczna i Środowiskowa
54
Cel strategiczny 1: Kreowanie przestrzeni przyjaznej rodzinie
Cel operacyjny 1.2.: Rozwój usług społecznych skierowanych dla osób i rodzin dotkniętych przemocą domową
Zadania Podmioty Źródło Wskaźniki realizacji odpowiedzialne za finansowania realizację zadań Pomoc osobom doznającym Miejski Ośrodek Budżet Gminy Liczba świadczeń w przemocy w formie zasiłków Pomocy Społecznej formie zasiłków celowych, celowych, okresowych, okresowych, pomocy pomocy żywnościowej oraz żywnościowej oraz pomocy rzeczowej. pomocy rzeczowej.
Podejmowanie działań Miejski Ośrodek Budżet Gminy Liczba zrealizowanych interwencyjnych w oparciu o Pomocy Społecznej, procedur „Niebieskiej procedurę „Niebieskiej Zespół Karty”. Karty” Interdyscyplinarny ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Tworzenie indywidualnych Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba zrealizowanych planów działania z rodzinami Pomocy Społecznej, środki planów z rodzinami doświadczającymi przemocy Zespół pozyskane z doświadczającymi domowej. Interdyscyplinarny funduszy przemocy domowej z ds. Przeciwdziałania zewnętrznych: uwzględnieniem Przemocy w rządowych, adresatów wsparcia, Rodzinie. pozarządowych, sposobów realizacji programów działań oraz osób celowych. odpowiedzialnych. Organizacja zajęć Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba godzin wsparcia psychoterapeutycznych dla Pomocy Społecznej, środki udzielonych w ramach osób doświadczających Zespół pozyskane z zajęć terapeutycznych. przemocy domowej oraz Interdyscyplinarny funduszy stworzenie grupy ds. Przeciwdziałania zewnętrznych: psychoedukacyjnej dla osób Przemocy w rządowych, dotkniętych przemocą. Rodzinie, Miejska pozarządowych, Komisja programów Rozwiązywania celowych, Problemów funduszy Unii Alkoholowych, Europejskiej. Punkt Konsultacyjny ds. Uzależnień, Świetlica Socjoterapeutyczna i Środowiskowa. Udzielanie bezpłatnych Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba udzielanych porad porad prawnych, socjalnych i Pomocy Społecznej, środki prawnych, socjalnych i rodzinnych dla osób Zespół pozyskane z rodzinnych dla osób doświadczających przemocy. Interdyscyplinarny funduszy
55
ds. Przeciwdziałania zewnętrznych: doświadczających Przemocy w rządowych, przemocy. Rodzinie, Miejska pozarządowych, Komisja programów Rozwiązywania celowych, Problemów funduszy Unii Alkoholowych, Europejskiej. Punkt Konsultacyjny ds. Uzależnień, Punkt nieodpłatnej pomocy prawnej dla mieszkańców gminy prowadzony przez starostwo powiatowe. Dalszy rozwój działalności Punkt Budżet Gminy, Liczba udzielanych Punktu Konsultacyjnego ds. Konsultacyjny ds. środki konsultacji i porad dla Uzależnień poprzez Uzależnień pozyskane z osób doświadczających udzielanie konsultacji i funduszy przemocy domowej i poradnictwa dla osób zewnętrznych: stosujących przemoc doświadczających przemocy rządowych, wobec swoich bliskich. domowej i stosujących pozarządowych, przemoc wobec swoich programów bliskich. celowych, funduszy Unii Europejskiej. Wspieranie funkcjonowania Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba dzieci objętych Świetlicy Pomocy Społecznej, środki wsparciem Świetlicy Socjoterapeutycznej i Urząd Miejski w pozyskane z Socjoterapeutycznej i Środowiskowej. Puszczykowie. funduszy Środowiskowej. zewnętrznych: Liczba projektów rządowych, realizowanych przez pozarządowych, Świetlicę. programów celowych, funduszy Unii Europejskiej. Informowanie o telefonach Miejski Ośrodek Środki Liczba przeprowadzonych zaufania, interwencyjnych Pomocy Społecznej, pozyskane z działań informacyjnych lub informacyjnych dla osób Miejska Komisja funduszy nt. telefonów zaufania, doświadczających przemocy. Rozwiązywania zewnętrznych: interwencyjnych lub Problemów rządowych, informacyjnych dla osób Alkoholowych, pozarządowych, doświadczających Punkt programów przemocy. Konsultacyjny ds. celowych, Uzależnień, funduszy Unii Świetlica Europejskiej. Socjoterapeutyczna i Środowiskowa,
56
Urząd Miejski w Puszczykowie, , Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Kobylnicy, organizacje pozarządowe, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Poznaniu, Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Poznaniu, Policja. Utrzymywanie kontaktu z Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba osób objętych Ośrodkiem Interwencji Pomocy Społecznej, środki wsparciem Ośrodka Kryzysowej w Kobylnicy w Miejska Komisja pozyskane z Interwencji Kryzysowej w celu zapewnienia osobom Rozwiązywania funduszy Kobylnicy. dotkniętym przemocą w Problemów zewnętrznych: rodzinie bezpiecznego Alkoholowych, rządowych, schronienia. Punkt pozarządowych, Konsultacyjny ds. programów Uzależnień, celowych, Świetlica funduszy Unii Socjoterapeutyczna Europejskiej. i Środowiskowa, Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Kobylnicy.
Cel strategiczny 1 : Kreowanie przestrzeni przyjaznej rodzinie
Cel operacyjny 1.3.: Inicjowanie działań w zakresie profilaktyki agresji i przemocy w szkole
Zadania Podmioty Źródło Wskaźniki realizacji odpowiedzialne za finansowania realizację zadań Organizowanie kampanii Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba zorganizowanych antyprzemocowych w Pomocy Społecznej, środki kampanii środowisku szkolnym i Miejska Komisja pozyskane z antyprzemocowych w czynnych przedsięwzięć w Rozwiązywania funduszy środowisku szkolnym i formie konkursów, Problemów zewnętrznych: czynnych przedsięwzięć w konferencji, wystaw na Alkoholowych, rządowych, formie konkursów, temat ochrony praw dziecka. Punkt pozarządowych, konferencji, wystaw na Konsultacyjny ds. programów temat ochrony praw Uzależnień, celowych, dziecka. Świetlica funduszy Unii Socjoterapeutyczna Europejskiej. i Środowiskowa,
57
Urząd Miejski w Puszczykowie. liceum ogólnokształcące, szkoły podstawowe, organizacje pozarządowe Zwiększenie dostępu dzieci i Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba zajęć młodzieży do aktywnych Pomocy Społecznej, środki pozalekcyjnych i form spędzania czasu Miejska Komisja pozyskane z pozaszkolnych, w tym wolnego, m.in. poprzez Rozwiązywania funduszy sportowo-rekreacyjnych i rozszerzenie oferty zajęć Problemów zewnętrznych: kulturalnych, pozalekcyjnych i Alkoholowych, rządowych, organizowanie wycieczek pozaszkolnych, w tym Punkt pozarządowych, i wypoczynku. sportowo-rekreacyjnych i Konsultacyjny ds. programów Liczba osób biorących kulturalnych, organizowanie Uzależnień, celowych, udział w zorganizowanym wycieczek i wypoczynku. Świetlica funduszy Unii wypoczynku. Socjoterapeutyczna Europejskiej. i Środowiskowa, Urząd Miejski w Puszczykowie. liceum ogólnokształcące, szkoły podstawowe, organizacje pozarządowe Organizowanie warsztatów z Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba warsztatów z tematyki asertywności i Pomocy Społecznej, środki tematyki asertywności i komunikacji dla uczniów Miejska Komisja pozyskane z komunikacji dla uczniów szkół podstawowych na Rozwiązywania funduszy szkół podstawowych na terenie miasta Puszczykowa. Problemów zewnętrznych: terenie Gminy. Alkoholowych, rządowych, Liczba osób biorących Punkt pozarządowych, udział w warsztatach. Konsultacyjny ds. programów Uzależnień, celowych, Świetlica funduszy Unii Socjoterapeutyczna Europejskiej. i Środowiskowa, Urząd Miejski w Puszczykowie. liceum ogólnokształcące, szkoły podstawowe, organizacje pozarządowe Prowadzenie w środowisku Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba działań młodzieży pozaszkolnej Pomocy Społecznej, środki informacyjno- działań informacyjno- Miejska Komisja pozyskane z edukacyjnych na temat edukacyjnych na temat Rozwiązywania funduszy konsekwencji zachowań konsekwencji zachowań Problemów zewnętrznych: agresywnych i sposobach agresywnych i sposobach Alkoholowych, rządowych, radzenia sobie z
58
radzenia sobie z problemem Punkt pozarządowych, problemem przemocy przemocy domowej. Konsultacyjny ds. programów domowej. Uzależnień, celowych, Świetlica funduszy Unii Socjoterapeutyczna Europejskiej. i Środowiskowa, Urząd Miejski w Puszczykowie, organizacje pozarządowe Pedagogizacja rodziców na Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba szkoleń dla temat przeciwdziałania Pomocy Społecznej, środki rodziców na temat zachowaniom agresywnym Miejska Komisja pozyskane z przeciwdziałania wśród dzieci oraz na temat Rozwiązywania funduszy zachowaniom budowania właściwych Problemów zewnętrznych: agresywnym wśród dzieci relacji między rówieśnikami Alkoholowych, rządowych, oraz na temat budowania oraz rodzic – dziecko. Punkt pozarządowych, właściwych relacji między Konsultacyjny ds. programów rówieśnikami oraz rodzic Uzależnień, celowych, – dziecko. Świetlica funduszy Unii Liczba rodziców biorących Socjoterapeutyczna Europejskiej. udział w szkoleniach. i Środowiskowa, Urząd Miejski w Puszczykowie. liceum ogólnokształcące, szkoły podstawowe, organizacje pozarządowe
Cel strategiczny 1 : Kreowanie przestrzeni przyjaznej rodzinie
Cel operacyjny 1.4.: Zapewnienie dostępności do świadczeń z zakresu terapii i rehabilitacji dla osób uzależnionych od alkoholu i narkotyków Zadania Podmioty Źródło Wskaźniki realizacji odpowiedzialne za finansowania realizację zadań Finansowanie terapii dla Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba placówek objętych osób uzależnionych, Pomocy Społecznej, środki dofinansowaniem spożywających alkohol Miejska Komisja pozyskane z Liczba osób objętych ryzykownie lub szkodliwie Rozwiązywania funduszy terapią, lub używających substancji Problemów zewnętrznych: Liczba udzielonych porad psychoaktywnych oraz Alkoholowych rządowych, członków ich rodzin. pozarządowych, programów celowych, funduszy Unii Europejskiej.
59
Motywowanie osób Miejska Komisja Budżet Gminy, Liczba konsultacji uzależnionych Rozwiązywania środki motywujących i współuzależnionych do Problemów pozyskane z do podjęcia leczenia podjęcia terapii w Alkoholowych, funduszy placówkach leczenia Miejski Ośrodek zewnętrznych: odwykowego. Pomocy Społecznej, rządowych, Punkt pozarządowych, Konsultacyjny ds. programów Uzależnień. celowych, funduszy Unii Europejskiej. Udzielanie wsparcia Punkt Budżet Gminy, Liczba spotkań psychologicznego i Konsultacyjny ds. środki w ramach grupy wsparcia socjalnego Uzależnień pozyskane z dla osób po zakończonej funduszy terapii odwykowej. zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych, funduszy Unii Europejskiej. Realizacja programów terapii Punkt konsultacyjny Budżet Gminy, Liczba dzieci i młodzieży rodzin z udziałem rodziców i ds. Uzależnień środki oraz opiekunów opiekunów dzieci, u których pozyskane z korzystających z występuje problem funduszy programów uzależnienia od alkoholu, zewnętrznych: narkotyków lub innych rządowych, substancji psychoaktywnych. pozarządowych, programów celowych, funduszy Unii Europejskiej.
Cel strategiczny 1: Kreowanie przestrzeni przyjaznej rodzinie
Cel operacyjny 1.5.: Udzielanie osobom uzależnionym oraz członkom ich rodzin pomocy psychospołecznej i prawnej Zadania Podmioty Źródło Wskaźniki realizacji odpowiedzialne za finansowania realizację zadań Prowadzenie usług Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba przeprowadzonych poradnictwa i świadczenie Pomocy Społecznej, środki usług poradnictwa i wsparcia dla osób Punkt pozyskane z wsparcia. uzależnionych, członków ich Konsultacyjny ds. funduszy Liczba osób rodzin z problemem Uzależnień, Zespół zewnętrznych: korzystających z usług alkoholowym i narkomanii Interdyscyplinarny. rządowych, poradnictwa i wsparcia. oraz osób dotkniętych pozarządowych, przemocą domową. programów celowych,
60
funduszy Unii Europejskiej. Udzielanie wsparcia Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba przeprowadzonych psychologicznego i Pomocy środki godzin wsparcia socjoterapeutycznego Społecznej, pozyskane z psychologicznego. dzieciom z rodzin, gdzie Świetlica funduszy Liczba dzieci występują problemy Socjoterapeutyczna zewnętrznych: korzystających ze uzależnień. i Środowiskowa. rządowych, wsparcia pozarządowych, psychologicznego i programów socjoterapeutycznego. celowych, funduszy Unii Europejskiej. Realizacja programów Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba zrealizowanych socjalnych wpierających Pomocy środki programów. proces readaptacji Społecznej pozyskane z Liczba osób biorących społecznej osób funduszy udział w programach. uzależnionych, członków zewnętrznych: rodzin z problemem rządowych, alkoholowym i narkomanii. pozarządowych, programów celowych, funduszy Unii Europejskiej. Świadczenie usług Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba zrealizowanych nieodpłatnej pomocy Pomocy Społecznej, środki usług nieodpłatnej prawnej zmierzającej Punkt nieodpłatnej pozyskane z pomocy prawnej. do ochrony pomocy prawnej funduszy Liczba osób przed następstwami dla mieszkańców zewnętrznych: korzystających z usług nadużywania alkoholu i gminy prowadzony rządowych, nieodpłatnej pomocy narkotyków przez bliską przez starostwo pozarządowych, prawnej. osobę. powiatowe. programów celowych, funduszy Unii Europejskiej.
Cel strategiczny 1 : Kreowanie przestrzeni przyjaznej rodzinie
Cel operacyjny 1.6.: Wsparcie merytoryczne kadry pracującej z rodzinami oraz rozwój infrastruktury pomocy i wsparcia dla rodzin Zadania Podmioty Źródło Wskaźniki realizacji odpowiedzialne za finansowania realizację zadań Wsparcie asystentów Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba godzin rodziny zatrudnionych w Pomocy Społecznej, środki przeprowadzonych gminie poprzez szkolenia i Miejska Komisja pozyskane z szkoleń i innych form doskonalenie zawodowe. Rozwiązywania funduszy podnoszenia kwalifikacji. Problemów zewnętrznych: Liczba asystentów Alkoholowych, rządowych, uczestnicząca w Punkt pozarządowych, szkoleniach i innych Konsultacyjny ds. programów
61
Uzależnień, celowych, formach podnoszenia Świetlica funduszy Unii kwalifikacji. Socjoterapeutyczna Europejskiej. i Środowiskowa, Urząd Miejski w Puszczykowie. liceum ogólnokształcące, szkoły podstawowe, organizacje pozarządowe. Podnoszenie kwalifikacji Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba godzin wsparcia w osób pracujących z osobami Pomocy Społecznej środki formie szkoleń dla osób zagrożonymi określonymi pozyskane z pracujących z osobami ryzykami socjalnymi funduszy zagrożonymi określonymi (przemoc, długotrwała zewnętrznych: ryzykami socjalnymi choroba, bezdomność, rządowych, (przemoc, długotrwała uzależnienia). pozarządowych, choroba, bezdomność, programów uzależnienia). celowych, Liczba osób biorących funduszy Unii udział w szkoleniach. Europejskiej. Realizacja superwizji dla Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba godzin superwizji kadry ośrodka pomocy Pomocy Społecznej środki dla kadry instytucji społecznej. pozyskane z pomocy społecznej funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych, funduszy Unii Europejskiej. Wsparcie rodzin w kryzysach Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba asystentów rodziny opiekuńczo-wychowawczych Pomocy Społecznej środki Liczba rodzin z poprzez zatrudnienie pozyskane z problemami opiekuńczo- kolejnego asystenta rodziny . funduszy wychowawczymi objętych zewnętrznych: wsparciem asystenta rządowych, rodziny pozarządowych, programów celowych, funduszy Unii Europejskiej. Wzmocnienie infrastruktury Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Wybudowanie nowego społecznej poprzez Pomocy Społecznej środki budynku Miejskiego wybudowanie nowego pozyskane z Ośrodka Pomocy budynku Miejskiego Ośrodka funduszy Społecznej Pomocy Społecznej. zewnętrznych: rządowych, pozarządowych,
62
programów celowych, funduszy Unii Europejskiej.
Cel strategiczny 2: Poprawa jakość życia seniora
Cel operacyjny 2.1.:Rozwój środowiskowych usług opiekuńczych i poprawa warunków mieszkaniowych Zadania Podmioty Źródło Wskaźniki realizacji odpowiedzialne za finansowania realizację zadań Rozwój usług opiekuńczych Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba udzielonych usług w miejscu zamieszkania o Puszczykowie, środki opiekuńczych w miejscu charakterze Miejski Ośrodek pozyskane z zamieszkania o wspomagającym, Pomocy Społecznej, funduszy charakterze opiekuńczym i organizacje zewnętrznych: wspomagającym, pielęgnacyjnym. pozarządowe, Klub rządowych, opiekuńczym i Seniora, Świetlica pozarządowych, pielęgnacyjnym. Socjoterapeutyczna programów Liczba osób i Środowiskowa celowych, korzystających z usług podmioty ekonomii funduszy Unii opiekuńczych w miejscu społecznej. Europejskiej zamieszkania o charakterze wspomagającym, opiekuńczym i pielęgnacyjnym.
Rozwój specjalistycznych Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba udzielonych usług opiekuńczych. Puszczykowie, środki specjalistycznych usług Miejska Biblioteka pozyskane z opiekuńczych. Publiczna, Centrum funduszy Liczba osób Animacji Kultury w zewnętrznych: korzystających ze Puszczykowie, rządowych, specjalistycznych usług Muzeum - pozarządowych, opiekuńczych. Pracownia Literacka programów Arkadego Fiedlera celowych, liceum funduszy Unii ogólnokształcące, Europejskiej. szkoły podstawowe, organizacje pozarządowe, media lokalne, kościoły i związki wyznaniowe, Klub Seniora, Świetlica Socjoterapeutyczna i Środowiskowa. Monitoring jakości Miejski Ośrodek Budżet Gminy Roczne sprawozdanie z świadczonych usług Pomocy Społecznej realizacji usług np. OZPS.
63
opiekuńczych oraz ciągły monitoring potrzeb opiekuńczych osób starszych.
Inicjowanie i wspieranie Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba nowych form tworzenia nowych form Puszczykowie, środki opieki środowiskowej. środowiskowej opieki dla Miejski Ośrodek pozyskane z Liczba osób osób niesamodzielnych np. Pomocy Społecznej, funduszy korzystających z nowych dziennych domów opieki organizacje zewnętrznych: form opieki medycznej (DDOM), pozarządowe. rządowych, środowiskowej. rodzinnych domów pomocy pozarządowych, społecznej, sąsiedzkich usług programów opiekuńczych. celowych, funduszy Unii Europejskiej. Inicjowanie i/lub wspieranie Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba utworzonych tworzenia mieszkań Pomocy Społecznej, środki mieszkań chronionych. chronionych dla osób organizacje pozyskane z starszych. pozarządowe. funduszy zewnętrznych: rządowych, pozarządowych, programów celowych, funduszy Unii Europejskiej. Zatrudnienie w ośrodku Miejski Ośrodek Budżet Gminy Liczba zatrudnionych w pomocy społecznej Pomocy Społecznej ośrodku pomocy pracownika socjalnego - społecznej asystentów asystenta osoby starszej, osoby starszej. odpowiedzialnego za zaspokojenie potrzeb społecznych, rekreacyjnych, kulturalnych osób starszych w gminie. Pomoc finansowa na Urząd Miejski w Budżet Gminy Wysokość środków wykonanie remontu lub Puszczykowie, przeznaczonych na przebudowy mieszkań Miejski Ośrodek wykonanie remontu lub komunalnych w celu Pomocy Społecznej. przebudowy mieszkań dostosowania ich do potrzeb komunalnych w celu osób starszych. dostosowania ich do potrzeb osób starszych. Liczba przeprowadzonych remontów lub przebudów mieszkań komunalnych w celu dostosowania ich do potrzeb osób starszych.
64
Cel strategiczny 2: Poprawa jakość życia seniora
Cel operacyjny 2.2 .: Kształtowanie pozytywnego wizerunku osób starszych w społeczności lokalnej Zadania Podmioty Źródło Wskaźniki realizacji odpowiedzialne za finansowania realizację zadań Angażowanie przedszkoli i Przedszkola i szkoły, Budżet Gminy, Liczba zrealizowanych szkół w inicjatywy na rzecz organizacje środki inicjatyw angażujących aktywizacji osób starszych. pozarządowe, Klub pozyskane z przedszkola i szkoły na Seniora, Miejska funduszy rzecz aktywizacji osób Biblioteka zewnętrznych: starszych. Publiczna, Centrum rządowych, Animacji Kultury w pozarządowych, Puszczykowie. programów celowych, funduszy Unii Europejskiej Podniesienie świadomości Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba zrealizowanych społecznej dotyczącej Puszczykowie, środki inicjatyw: spotkań, bezpieczeństwa osobistego Miejski Ośrodek pozyskane z seminariów, kampanii, seniorów oraz możliwości Pomocy Społecznej, funduszy etc. zagrożenia oszustwem. organizacje zewnętrznych: pozarządowe, rządowych, Policja, straż pozarządowych, miejska. programów celowych, funduszy Unii Europejskiej. Uczestnictwo w społecznych Jednostki Środki Liczba kampanii kampaniach edukacyjnych o samorządu pozyskane z społecznych charakterze lokalnym i powiatowego, funduszy realizowanych przez krajowym wojewódzkiego, zewnętrznych: podmioty publiczne i przeciwdziałających administracja rządowych, społeczne funkcjonujące stereotypom na temat rządowa. pozarządowych, na terenie Gminy. starości . programów celowych, funduszy Unii Europejskiej.
65
Cel strategiczny 3 : Tworzenie warunków rozwoju dla osób z niepełnosprawnościami i osób doświadczających zaburzeń psychicznych
Cel operacyjny 3.1.: Zapewnienie dostępności przestrzeni publicznej osobom ze szczególnymi potrzebami Zadania Podmioty Źródło Wskaźniki realizacji odpowiedzialne za finansowania realizację zadań Zapewnienia niesłyszącym Urząd Miejski w Budżet Gminy, Dostępność tłumacza interesantom możliwości Puszczykowie, środki migowego w Urzędzie porozumienia się za Miejski Ośrodek pozyskane z Gminy pośrednictwem tłumacza Pomocy Społecznej, funduszy Stworzenie gminnej bazy języka migowego. organizacje zewnętrznych: instytucji publicznych, pozarządowe. rządowych, organizacji pozarządowych, pozarządowych oraz programów pracodawców celowych, zaangażowanych w funduszy Unii rehabilitację społecznąi Europejskiej. zawodową. Inicjowanie działań Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba inicjatyw służących służących zapewnieniu Puszczykowie, środki zapewnieniu dostępności dostępności cyfrowej Miejski Ośrodek pozyskane z cyfrowej wszystkich stron wszystkich stron Pomocy Społecznej, funduszy internetowych (zgodnie z internetowych (zgodnie z organizacje zewnętrznych: WCAG 2.0 albo 2.1), WCAG 2.0 albo 2.1.), pozarządowe. rządowych, aplikacji mobilnych, aplikacji mobilnych, pozarządowych, dokumentów tekstowych. dokumentów tekstowych programów funkcjonujących w ramach celowych, instytucji miejskich. funduszy Unii Europejskiej. Zapewnienie dostępności Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba placówek informacyjno- Puszczykowie środki publicznych dostępnych komunikacyjnej w szkołach, pozyskane z informacyjno- placówkach zdrowia, funduszy komunikacyjnie, których domach kultury czy innych zewnętrznych: organem prowadzącym miejscach użyteczności rządowych, jest Miasto Liczba publicznej, gdzie organem pozarządowych, przeprowadzonych prowadzącym jest Miasto. programów audytów dostępności celowych, miejskich instytucji. funduszy Unii Europejskiej. Ciągły monitoring miejsc Urząd Miejski w Budżet Gminy, Stworzenie mapy miejsc publicznych pod względem Puszczykowie, środki wrażliwych pod względem ich dostępności dla osób ze Miejski Ośrodek pozyskane z ich dostępności dla osób szczególnymi potrzebami - Pomocy Społecznej. funduszy ze szczególnymi stworzenie mapy miejsc zewnętrznych: potrzebami. wrażliwych. rządowych, pozarządowych, programów celowych,
66
funduszy Unii Europejskiej. Usuwanie barier Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba usuniętych barier i architektonicznych i Puszczykowie, środki wprowadzonych komunikacyjnych w Miejski Ośrodek pozyskane z usprawnień. korzystaniu z przestrzeni Pomocy Społecznej. funduszy publicznej i usług zewnętrznych: zdrowotnych oraz rządowych, społecznych i edukacyjnych. pozarządowych, programów celowych, funduszy Unii Europejskiej. Powołanie pełnomocnika Urząd Miejski w Budżet Gminy Powołanie pełnomocnika osób z niepełnosprawnością Puszczykowie, osób z lub pełnomocnik ds. Miejski Ośrodek niepełnosprawnością lub równego traktowania Pomocy Społecznej. pełnomocnika ds. reprezentującego interesy i równego traktowania prawa osób z reprezentującego interesy niepełnosprawnością. i prawa osób z niepełnosprawnością.
Cel strategiczny 3: Tworzenie warunków rozwoju dla osób z niepełnosprawnościami i osób doświadczających zaburzeń psychicznych
Cel operacyjny 3.2.: Rozwój wysokiej jakości usług opiekuńczych dla osób z niepełnosprawnościami i osób z zaburzeniami psychicznymi Zadania Podmioty Źródło Wskaźniki realizacji odpowiedzialne za finansowania realizację zadań Rozwój specjalistycznych Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób Pomocy Społecznej środki usług opiekuńczych dla z niepełnosprawnościami pozyskane z osób z oraz dla osób z zaburzeniami funduszy niepełnosprawnościami psychicznymi. zewnętrznych: oraz dla osób z rządowych, zaburzeniami pozarządowych, psychicznymi. programów Liczba osób celowych, korzystających ze funduszy Unii specjalistycznych usług Europejskiej. opiekuńczych dla osób z niepełnosprawnościami oraz dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Podejmowanie działań w Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba osób zakresie ułatwiania dostępu Puszczykowie, środki korzystających ze do środowiskowych domów Miejski Ośrodek pozyskane z wsparcia samopomocy (ŚDS). Pomocy Społecznej, funduszy Środowiskowego Domu organizacje zewnętrznych: Samopomocy. pozarządowe. rządowych,
67
pozarządowych, programów celowych, funduszy Unii Europejskiej. Wsparcie procesów Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba mieszkań usamodzielniania się osób Puszczykowie, środki chronionych na terenie z niepełnosprawnościami Miejski Ośrodek pozyskane z Gminy oraz osób z zaburzeniami Pomocy Społecznej, funduszy Liczba mieszkań psychicznymi poprzez organizacje zewnętrznych: treningowych na terenie tworzenie oferty mieszkań pozarządowe. rządowych, Gminy chronionych, treningowych i pozarządowych, Liczba mieszkań wspomaganych. programów wspomaganych na celowych, terenie Gminy. funduszy Unii Europejskiej. Zapewnienie wsparcia Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba instytucji opiekunom rodzinnym osób Puszczykowie, środki wytchnieniowych na z niepełnosprawnościami, w Miejski Ośrodek pozyskane z terenie Gminy. tym szczególnie osób z Pomocy Społecznej, funduszy niepełnosprawnością organizacje zewnętrznych: intelektualną, poprzez pozarządowe. rządowych, tworzenie instytucji opieki pozarządowych, wytchnieniowej. programów celowych, funduszy Unii Europejskiej.
Cel strategiczny 3: Tworzenie warunków rozwoju dla osób z niepełnosprawnościami i osób doświadczających zaburzeń psychicznych
Cel operacyjny 3.3.: Wzrost motywacji osób pozostających długotrwale bez pracy do zmiany swojej sytuacji i przyjęcia postawy aktywnej w pokonywaniu trudności życiowych Zadania Podmioty Źródło Wskaźniki realizacji odpowiedzialne za finansowania realizację zadań Wsparcie finansowe Urząd Miejski w Budżet Gminy, Wysokość środków inicjatyw służących Puszczykowie, środki przeznaczonych na zatrudnianiu osób z Miejski Ośrodek pozyskane z finansowe inicjatyw niepełnosprawnościami na Pomocy Społecznej, funduszy służących zatrudnianiu otwartym rynku pracy. organizacje zewnętrznych: osób z pozarządowe, rządowych, niepełnosprawnościami lokalni pozarządowych, na otwartym rynku pracy. przedsiębiorcy. programów celowych, funduszy Unii Europejskiej Wsparcie w formie dotacji Urząd Miejski w Budżet Gminy, Wysokość dotacji umożliwiających osobom z Puszczykowie, środki przekazanych na rzecz niepełnosprawnościami Miejski Ośrodek pozyskane z rozpoczęcia własnej Pomocy Społecznej, funduszy działalności gospodarczej
68
rozpoczęcie własnej organizacje zewnętrznych: przez osoby z działalności gospodarczej. pozarządowe. rządowych, niepełnosprawnościami pozarządowych, Liczba dotacji programów przekazanych na rzecz celowych, rozpoczęcia własnej funduszy Unii działalności gospodarczej Europejskiej. przez osoby z niepełnosprawnościami. Wspieranie programów i Miejski Ośrodek Budżet Gminy, Liczba działań modeli aktywizacji Pomocy Społecznej, środki nakierowanych na zawodowej przy aktywnym organizacje pozyskane z wspieranie programów i współudziale zakładu pracy pozarządowe. funduszy modeli aktywizacji chronionej i spółdzielni zewnętrznych: zawodowej przy socjalnej. rządowych, aktywnym współudziale pozarządowych, zakładu pracy chronionej i programów spółdzielni socjalnej. celowych, funduszy Unii Europejskiej.
Cel strategiczny 4: Rozwój aktywności obywatelskiej
Cel operacyjny 4.1.:Wzmacnianie współpracy międzysektorowej Zadania Podmioty Źródło Wskaźniki realizacji odpowiedzialne za finansowania realizację zadań Wzmacnianie roli organizacji Urząd Miejski w Budżet Gminy, Wysokość środków pożytku publicznego w Puszczykowie, środki uzyskanych przy wsparciu realizacji działań w zakresie Miejski Ośrodek pozyskane z Urzędu Miejskiego przez wspierania rodziny, Pomocy Społecznej, funduszy organizacje pożytku promowanie ich działalności organizacje zewnętrznych: publicznego ze źródeł oraz udzielanie im pomocy w pozarządowe. rządowych, innych niż Budżet Gminy. pozyskiwaniu środków, z pozarządowych, innych niż Budżet Gminy, programów źródeł finansowania . celowych, funduszy Unii Europejskiej. Wsparcie różnych form Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba działań podjętych wolontariatu na rzecz Puszczykowie, środki przez Urząd Miejski we wsparcia rodziny, dzieci i Miejska Biblioteka pozyskane z współpracy z innymi młodzieży (m.in. wolontariat Publiczna, Centrum funduszy instytucjami publicznymi i uczniowski, senioralny). Animacji Kultury w zewnętrznych: organizacjami Puszczykowie, rządowych, pozarządowymi na rzecz Muzeum - pozarządowych, pozyskiwania Pracownia Literacka programów wolontariuszy Arkadego Fiedlera celowych, zaangażowanych na rzecz liceum funduszy Unii lokalnej społeczności. ogólnokształcące, Europejskiej. szkoły podstawowe, organizacje pozarządowe,
69
media lokalne, kościoły i związki wyznaniowe, Klub Seniora, Świetlica Socjoterapeutyczna i Środowiskowa. Włączanie samorządu w Urząd Miejski w Środki Liczba ogólnopolskich, ogólnopolskie, regionalne i Puszczykowie, pozyskane z regionalnych i powiatowe kampanie Miejska Biblioteka funduszy powiatowych kampanii społeczne z zakresu Publiczna, Centrum zewnętrznych: społecznych profilaktyki i rozwiązywania Animacji Kultury w rządowych, realizowanych przez określonych problemów Puszczykowie, pozarządowych, podmioty publiczne i społecznych. Muzeum - programów społeczne funkcjonujące Pracownia Literacka celowych, na terenie Gminy. Arkadego Fiedlera funduszy Unii liceum Europejskiej. ogólnokształcące, szkoły podstawowe, organizacje pozarządowe, media lokalne, kościoły i związki wyznaniowe, Klub Seniora, Świetlica Socjoterapeutyczna i Środowiskowa.
Cel strategiczny 4: Rozwój aktywności obywatelskiej
Cel operacyjny 4.2.:Integracja lokalnej społeczności poprzez kulturę, sport i rekreację Zadania Podmioty Źródło Wskaźniki realizacji odpowiedzialne za finansowania realizację zadań Inicjowanie/organizowanie Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba imprez imprez edukacyjnych i Puszczykowie, środki edukacyjnych i kulturalno-sportowych o Miejska Biblioteka pozyskane z kulturalno- charakterze lokalnym. Publiczna, Centrum funduszy sportowych, których Animacji Kultury w zewnętrznych: samorząd był Puszczykowie, rządowych, organizatorem, Muzeum - pozarządowych, współorganizatorem Pracownia Literacka programów albo partnerem. Arkadego Fiedlera celowych, liceum funduszy Unii ogólnokształcące, Europejskiej. szkoły podstawowe, organizacje pozarządowe, media lokalne, kościoły i związki wyznaniowe, Klub Seniora, Świetlica
70
Socjoterapeutyczna i Środowiskowa. Kontynuacja /wzbogacanie Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba osób oferty imprez sportowych, Puszczykowie, środki zaangażowanych w rekreacyjnych i turystycznych o liceum pozyskane z aktywności sportowe/ zasięgu lokalnym. ogólnokształcące, funduszy rekreacyjne/ szkoły podstawowe, zewnętrznych: turystyczne na organizacje rządowych, terenie Gminy. pozarządowe pozarządowych, Liczba realizujące zadania programów zróżnicowanych zajęć związane z realizacji celowych, sportowych/ zadań z zakresu funduszy Unii rekreacyjnych/ sportu i turystyki, Europejskiej. turystycznych Klub Seniora, oferowanych Świetlica mieszkańcom Gminy. Socjoterapeutyczna i Środowiskowa. Wspieranie różnorodnych form Urząd Miejski w Budżet Gminy, Liczba osób twórczości i ruchu artystycznego Puszczykowie, środki najstarszego i najstarszego i najmłodszego Miejska Biblioteka pozyskane z najmłodszego pokolenia mieszkańców Gminy. Publiczna, Centrum funduszy pokolenia Animacji Kultury w zewnętrznych: zaangażowanych w Puszczykowie, rządowych, ruch artystyczny na Muzeum - pozarządowych, terenie Gminy Pracownia Literacka programów Liczba Arkadego Fiedlera celowych, zróżnicowanych zajęć liceum funduszy Unii artystycznych ogólnokształcące, Europejskiej oferowanych szkoły podstawowe, mieszkańcom Gminy organizacje pozarządowe, media lokalne, kościoły i związki wyznaniowe, Klub Seniora, Świetlica Socjoterapeutyczna i Środowiskowa.
71
Monitoring i ewaluacja Każdy proces zarządzania strategicznego musi również uwzględniać etap ewaluacji. Monitoring i ewaluacja strategii są koniecznymi elementami weryfikacji stopnia osiągania założonych w niej rezultatów, a co za tym idzie stopnia wywoływanej zmiany społecznej w obszarze pomocy społecznej na terenie Puszczykowa.
W tym celu opracowano wskaźniki przyporządkowane każdemu zadaniu w ramach Strategii. Do niektórych zadań zaproponowana została większa liczba wskaźników. W takich wypadkach można traktować je w sposób alternatywny (wybrać jeden ze wskaźników) lub komplementarny (pomiar realizacji zadania zapewni dopiero analiza wszystkich zaproponowanych wskaźników).
Należy podkreślić, że większość wskaźników ma charakter kontekstowy. Oznacza to, że wartości wskaźników analizować trzeba w odniesieniu do ich wartości sprzed okresu wdrażania Strategii (np. wartości z 2024 a wartości z 2018 roku) albo – w ramach ewaluacji śródokresowej – w odniesieniu do określonego etapu wdrażania Strategii (np. wartości z 2021 a 2024 roku). Podmiotem odpowiedzialnym z ramienia Urzędu Miejskiego za proces kompletowania danych i sporządzania raportów z ewaluacji będzie Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej.
72