„Literatury Mniejsze” Europy Romańskiej 2
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Twórcy „literatur mniejszych” są przekonani, że historia nie obywa się bez 2 romańskiej Europy mniejsze” „Literatury mitów, które kształtują się, przetwarzają i giną, a następnie odradzają w innym S wcieleniu i kontekście kulturowym. [...] Wobec procesów globalizacji, zjawisk „Literatury swobodnego przemieszczania i samodeterminacji imperatyw zachowania Ł własnego języka i związanej z nim tożsamości zostaje wystawiony na trudną próbę. Przyswojenie i reinterpretacja obcych – nawet globalnych – mitów mniejsze” i cudzej historii modyfikuje tożsamości „literatur mniejszych”. I ta właśnie ich O porowatość, wrażliwość na zjawiska zewnętrzne wynikające z przemian współ- czesnego zglobalizowanego świata, jest ważną cechą ujawniającą się w tym Europy tomie. W zebranych tu artykułach raz jeszcze został podkreślony polityczny W wymiar tworzenia „literatur mniejszych” – są one prawie zawsze krytyczne wobec polityki rzeczywistej i symbolicznej dominacji, wobec traktowania ich romańskiej jako elementu folkloru czy regionalnego zabytku. Dla autorów tekstów omówio- A nych w naszej książce pisanie w „języku mniejszym”, jak pisanie w każdym innym języku, jest doświadczeniem niepowtarzalnym i w pewnym sensie Między historią a mitem a historią Między 2 nieprzeszczepialnym. ze Wstępu I M I E J Między historią S a mitem ISBN 978-83-232-2917-9 C ISSN 0554-8187 A Wydawnictwo Naukowe UAM „Literatury mniejsze” Europy romańskiej SŁOWA I MIEJSCA „Literatury mniejsze” Europy romańskiej Red. MiRosław Loba, baRbaRa łuczak i aLfons GReGoRi Powinowactwa Pessoi Red. Joanna Roszak i aRkadiusz Żychliński Mario Vargas Llosa – w kręgu twórczości Red. Magda Potok i Judyta WachoWska Świat powieści José Saramago Red. WoJciech chaRchalis Katedra Bolaño Red. WoJciech chaRchalis I aRkadiusz Żychliński UNIWERSYTET IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU SEria fiLoLogia roMańSka nr 54 „Literatury mniejsze” Europy romańskiej 2 Między historią a MitEM redaktorzy tomu MiRosłaW loba, baRbaRa łuczak i alfons gRegoRi POZNAŃ 2015 ABSTRACT. Loba Mirosław, Łuczak Barbara, Gregori Alfons (eds), „Literatury mniejsze” Europy romańskiej 2. Między historią a mitem [The „Minor Literatures” of Romance Europe 2. Between History and Myth]. Adam Mickiewicz University Press. Poznań 2015. Seria Filologia Romańska nr 54. Pp. 260. ISBN 978-83-232-2917-9. ISSN 0554-8187. Texts in Polish. The volume is an attempt to analyze the tension which the “minor literatures” of Romance Europe create between history and myth. The articles included herein address various aspects of the topic, such as the subject’s and the community’s attitude to their own history and myth, the relation between remembrance and oblivion, migration of myth, the phenomenon of acquisition and reinterpretation of alien myths and histories, placing them in the context of identity issues, and the changes occurring in the modern intercultural and globalized world. Mirosław Loba, Barbara Łuczak, Alfons Gregori, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Neofilologii, Instytut Filologii Romańskiej, al. Niepodległości 4, 61-874 Poznań, Poland Recenzent prof. dr hab. Anna Tylusińska-Kowalska Publikacja dofinansowana przez Instytut Filologii Romańskiej UAM © Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2015 Projekt okładki: Michał Loba Redaktor: Monika Krzywoszyńska Redaktor techniczny: Elżbieta Rygielska Łamanie komputerowe: Elżbieta Rygielska ISBN 978-83-232-2917-9 ISSN 0554-8187 WYDAWNICTWO NAUKOWE UNIWERSYTETU IM. ADAMA MICKIEWICZA W POZNANIU 61-701 POZNAŃ, UL FREDRY 10 www.press.amu.edu.pl Sekretariat: tel. 61 829 46 46, faks 61 829 46 47, e-mail: [email protected] Dział sprzedaży: tel. 61 829 46 40, e-mail: [email protected] Wydanie I. Ark. wyd. 16,00. Ark. druk. 16,25. DRUK I oprawa: EXPOL, WŁOCŁAWEK, UL. BRZESKA 4 spis treści Wstęp ....................................................................................................... 7 Mity, Migracja, dialog Międzykulturowy .................................. 9 EWa ŁukaSzyk goytisolo w Marrakeszu. Pisarstwo transkulturowe jako wyjście z dylematów „małych literatur” ................................................ 11 karoL karP W pułapce historii? o relacji przeszłość/teraźniejszość/przyszłość w twórczości Carmine abatego ............................................................ 25 Marta tórz obraz zachodu w Jurnalul fericirii nicolae Steinhardta ......... 35 JErzy LiS Między prowizorycznym a ostatecznym. o losach emigracji w po- wieści Jeana Portante’a Pamięć wieloryba ........................................... 47 MagdaLEna zdrada-Cok Mit Wilhelma tella w kontekście dialogu mię- dzykulturowego: La véritable histoire de Gayoum ben Tell rafika Ben Salaha ................................................................................................ 59 Piotr SadkoWSki Strategie niewspółobecności. Mity „wielkiego” i „małego kontekstu” we francuskojęzycznym pisarstwie migracyjnym ................ 69 Mity założycielskie, Mity lokalne .............................................. 79 dorota SzELiga genewa w okresie reformacji – narodziny mitu ............. 81 Maria fiLiPoWiCz-rudEk Historia nieobecna i mit – wypisy z literatury galicyjskiej .......................................................................................... 93 Marta koBiELa-kWaŚniEWSka o mitach założycielskich nacjonalizmu galisyjskiego w XiX i XX wieku ............................................................ 103 anna LoBa Tempo di Roma – czas historii, czas mitu ................................ 117 BarBara kornaCka Pad w literaturze padańskiej – mitotwórcza moc rze- ki w opowiadaniach guida Contiego .................................................... 127 MiroSŁaW LoBa W Szwajcarii, czyli nigdzie… Prawda o sprawie Harry’ego Queberta Joëla dickera ....................................................................... 139 6 Spis treści Mity, literatura, historia .............................................................. 147 Marta SukiEnniCka romantycy na prowincji: literatura „ekscentralna” według Charles’a nodiera .................................................................... 149 Maria BoguSzEWiCz Jak kopciuszek spotkał księcia: ¡Desperta Polska! Eduarda Pondala ................................................................................ 163 PauLina MaLiCka Sycylia w twórczości dialektalnej ignazia Buttitty ......... 177 EWa graBoWSka Współcześni pisarze belgijscy wobec ii wojny światowej 193 zofia StaSiakiEWiCz gabriel ferrater tłumacz. Mit a postać literacka .... 207 aLfonS grEgori Mecanoscrit del segon origen Manuela de Pedrolo: echa mitów biblijnych w czasach postapokaliptycznych ............................... 219 BarBara ŁuCzak „kiedy historia jego się skończyła, a epopea zaczyna...”: o mirażach w powieści Baltasara Porcela ............................................. 235 informacje o autorkach i autorach ............................................................. 249 abstracts ................................................................................................... 254 Wstęp iteratury mniejsze” mają swoją bogatą i złożoną historię, która toczy- „Lła się równolegle z dziejami krajów i prowincji oraz losami zamiesz- kujących je ludzi. Wynikający z tej różnorodności, często zawikłany splot wielorakich zagadnień staramy się pokazać w naszej serii poświęconej refleksji nad „literaturami mniejszymi” Europy romańskiej. Wypada przy- pomnieć, że nasze rozumienie „literatury mniejszej” nie jest ściśle deleu- zjańskie, gdyż nie chodzi nam o podkreślenie subwersywności podziem- nej mowy, lecz o pokazanie skomplikowanych zależności zachodzących pomiędzy literaturą mniejszości a twórczością mającą wsparcie wielora- ko pojętego centrum. Pojęcie „literatur mniejszych Europy romańskiej” okazuje się niezwykle inspirujące i użyteczne, ujawnia bowiem trwałość lokalnych tradycji i sekretnych związków zachodzących w obrębie literac- kiego świata romańskiego, które wymykają się najczęściej opisom propo- nowanym przez narodowe historie literatur oraz polityczne konstrukcje tożsamościowe. W artykułach ujętych w pierwszym tomie serii zwrócono uwagę na problemy tożsamości, przynależności do miejsca i mowy oraz konflikty występujące między centrum a peryferiami, polityką a prywatnością, prze- mocą symboliczną wywieraną przez państwo a żądaniem uznania języko- wej i literackiej odrębności. drugi tom jest próbą przyjrzenia się napięciu, jakie „literatury mniejsze” Europy romańskiej ustanawiają między histo- rią i mitem. W omówionych tu tekstach, powstałych w różnych krainach romańskich, przeszłość jawi się jako ciężar i zarazem bogactwo. nowo- czesne doświadczenia polityczne i społeczne pokazują, że zmierzenie się z nią może przynieść nie tylko rozczarowanie, lecz także doznanie nicości. „Literatury mniejsze”, ściśle związane z małą i wielką historią, najczęściej bolesną, szukają wyjścia z niej właśnie poprzez mit, poprzez odwołania do uniwersalnej, wspólnotowej perspektywy. W obliczu historycznych dramatów, w chwili konfrontacji z problemami wielokulturowych społecz- ności, migracją i płynnością, mit okazuje się często jedynym sposobem podtrzymania zbiorowej i indywidualnej tożsamości. równocześnie jed- 8 Wstęp nak należy podkreślić, że literatury te również bronią się przed mitem i historią poprzez dystans, maskę, śmiech i tragiczną ironię. Prace zebrane w prezentowanym przez nas tomie dotyczą przede wszystkim (choć nie jedynie) tekstów dwudziestowiecznych pisarzy two- rzących w językach uznawanych za „mniejsze” w państwach, na których terytorium są używane.