Rocznik Wołomiński – Tom X
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
1 Miejska Biblioteka Publiczna im. Zofii Nałkowskiej w Wołominie ROCZNIK WOŁOMIŃSKI TOM X WOŁOMIN 2014 2 3 Komitet redakcyjny: Janusz Bublewski, Ewa Kuba (sekretarz redakcji), Arkadiusz Kupiec, Ryszard Musiałowicz, Wanda Lipińska, Marek Rogusz, Jarosław Stryjek Przedmowa (redaktor naczelny), Anna Wojtkowska. Szanowni Czytelnicy, Pozycja sfinansowana przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Wołominie © Copyright by Miejska Biblioteka Publiczna im. Zofii Nałkowskiej w ołominieW po raz kolejny jestem bardzo szczęśliwy, że ukazała się publikacja dokumentująca jakże bogatą historię naszej „Małej Ojczyzny”. Czytając artykuły zamieszczone ISSN: 1734-7815 w X tomie Rocznika czuje dumę, że jestem mieszkańcem Wołomina i że lokalna Na okładce: Metryka Mazowiecka, księga 3, karta 73, fragment. Źródło: Archiwum społeczność zaufała mi powierzając funkcję Burmistrza, naszego niezwykłego Główne Akt Dawnych Miasta. Takie publikacje jak ta, którą właśnie oddajemy w Państwa ręce, umacniają Projekt okładki: Arkadiusz Kupiec naszą wspólnotę i kształtują poczucie tożsamości. Z ostatniego tomu dowiadujemy się między innymi, że historia Wołomina jest Adres redakcji: Miejska Biblioteka Publiczna im. Zofii Nałkowskiej w ołominieW znacznie dłuższa niż dotąd sądziliśmy. Tekst pana Michała Janika dowodzi, że ul. Wileńska 32, 05-200 Wołomin, tel. 22 776 29 53, kom. 519 723 455 najstarsza wzmianka o miejscu, w którym żyjemy pochodzi z Metryki Królewskiej z 1421 roku!!!!! Odkrycie zupełnie niezwykłe, świadczące o tym, że nasze korzenie są zaledwie sto lat młodsze od Warszawy. Artykuł przeczytałem jednym tchem Autorzy: i jestem pewny, że wielokrotnie będę do niego wracał. Dodatkowym atutem X tomu Janusz Bublewski - Zielonka Teresa Rogulska - Wołomin Rocznika jest Wołomińska Kronika Filmowa, dołączona do każdego egzemplarza Bogdan Chodkiewicz - Wołomin Piotr Roguski - Warszawa na płycie DVD. Myślą przewodnią Kroniki jest ocalenie od zapomnienia miejsc, Paweł Tadeusz Gajzler - Zielonka Marek Rogusz - Marki wydarzeń, scen z życia miasta, które przechodzą do historii. To bardzo ciekawe Barbara Grabuś - Kobyłka Irena Rybak - Wołomin i wartościowe dopełnienie tegorocznej edycji Rocznika Wołomińskiego. Michał Janik - Wolomin Sara Sagatelian – Wołomin Co roku z wielką satysfakcją obserwuję jak wielkie zainteresowanie i oczekiwanie Andrzej W. Kaczorowski - Warszawa Czesław Sitarz - Wołomin wzbudza zapowiedź publikacji kolejnego tomu Rocznika. Po bezpłatny egzemplarz Małgorzata Kogutowicz - Wołomin Dorota Skibicka - Wołomin zgłaszają się setki mieszkańców Wołomina, co świadczy o tym, że historia naszego Sylwester Kot - Wołomin Jarosław Stryjek - Wołomin miasta nie jest im obojętna. Dlatego, z całego serca pragnę podziękować wszystkim, Marzena Kubacz - Wołomin Małgorzata Prawdzic-Szczawińska - Wołomin którzy zechcieli się podzielić swoją wiedzą, osobistymi pamiątkami, fotografiami Monika Kupiec - Wołomin Jacek Emil Szczepański - Warszawa i historycznymi dokumentami. Wanda Lipińska - Wołomin Antoni Widomski - Marki Szczególnie serdecznie dziękuję redaktorowi naczelnemu Jarosławowi Stryjkowi, Danuta Michalik - Wołomin Anna Wojtkowska - Wołomin który niestety złożył rezygnację z zajmowanej funkcji. Nie jestem w stanie Ryszard Musiałowicz - Wołomin Justyna Zawadzka - Wołomin w krótkim wstępie wymienić wszystkich Autorów, którym jestem ogromnie wdzięczny Teresa Nowak - Wołomin za żmudną, ale jakże owocną pracę. Wasze dzieło, trafia także do wszystkich najważniejszych bibliotek w Polsce i jest nie tylko pomnikiem dla Wołomina, ale Korekta: Wioletta Adamczyk także śladem nieocenionych poszukiwań i odkryć, które nierzadko mają historyczny wymiar. Skład i łamanie: ARWAY, Arkadiusz Kupiec Życzę zatem miłej lektury, która z pewnością wypełni Państwu wiele długich, 05-200 Wołomin, ul. Miła 43, tel. 602 576 109 jesiennych i zimowych dni. e-mail: [email protected], www.arway.waw.pl Burmistrz Wołomina Druk i oprawa: PHU "LOGOS" s.c. Ryszard Madziar 05-200 Wołomin, ul. Szosa Jadowska 48a 4 5 Wstęp Z dużym zadowoleniem Komitet Redakcyjny oddaje w ręce Czytelników tom X – jubileuszowy – „Rocznika Wołomińskiego”. Stanowi on plon rocznej pracy osób, które zaangażowały się w jego przygotowanie poprzez opracowanie niniejszych tekstów. Każdy z autorów albo starał się dotrzeć do wyjątkowych dokumentów aby je móc zaprezentować, albo w poczuciu potrzeby dbania o prawdę historyczną, opisał wydarzenia, których był uczestnikiem. Nasz Rocznik rozpoczynamy wyjątkowym tekstem Michała Janika, historyka specjalizującego się w średniowieczu. Przypomnę tylko, że już dwa lata temu w dwutygodniku „Fakty WWL” pisałem, że powstanie Wołomina możemy datować na rok 1421. Dzięki dociekliwości Michała Janika uzyskaliśmy pełną wiedzę na ten temat. To wspaniałe ustalenie, poświadczone odpowiednim wpisem w Metryce Królewskiej, postanowiliśmy w sposób specjalny zaznaczyć, dlatego też na okładce „Rocznika Wołomińskiego” zamieściliśmy skan fragmentu dokumentu odnoszący się do naszego miasta. Udało się zatem skorygować ustalenia autorów „Dziejów Wołomina i okolic” i obalić stwierdzenie, jakoby Wołomin był nazywany w XV wieku Zacięciwą. Już od dziś możemy się wspólnie przygotowywać do świętowania w dniu 11 listopada 2021 - 600-lecia Wołomina. Zawartość tomu X będzie, będzie wspaniałą lekturą dla każdego Czytelnika. Zaprezentowaliśmy w nim wiele po raz pierwszy publikowanych informacji, rzucających nowe światło na dzieje Wołomina. Jak zwykle wysoki poziom informacyjny zawierają teksty Teresy Rogulskiej, Doroty Skibickiej, Anny Wojtkowskiej, Wandy Lipińskiej, Marka Rogusza, Janusza Bublewskiego, Ryszarda Musiałowicza, Czesława Sitarza, Pawła Tadeusza Gajzlera i Antoniego Widomskiego, którzy po raz kolejny dzielą się z Czytelnikami swoją przeogromną wiedzą. Cieszy, że w tomie X zostały zamieszczone teksty nowych piszących m.in.: Danuty Michalik, Teresy Nowak, Sylwestra Kota oraz na podstawie informacji uzyskanych od Pani Zawadzkiej i Jerzego Szymanowskiego. Wyrazy uznania należą się Arkadiuszowi Kupcowi, dzięki któremu Rocznik znowu został przygotowany pod kątem edytorskim. Jest to już Jego 10. „Rocznik Wołomiński”. Z końcem 2013 r. zmienił się wydawca „Rocznika Wołomińskiego”. Decyzją burmistrza Ryszarda Madziara obowiązki związane z wydawaniem Rocznika zostały przekazane z Urzędu Miejskiego do Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Zofii Nałkowskiej w Wołominie. Wprowadziło to określone zmiany. Do redakcji weszła Ewa Kuba, pracownik biblioteki, w charakterze sekretarza redakcji, a korektą zajęła się Wioletta Adamczyk, również zatrudniona w bibliotece. Poza tym na stronie 6 I.Najstarszy ARTYKUŁY, dokument STUDIA, dotyczący ROZPRAWY Wołomina 7 internetowej Miejskiej Biblioteki Publicznej została założona zakładka Rocznika. „Rocznik Wołomiński” W ten sposób Czytelnicy otrzymali łatwiejszy kontakt z redakcją Rocznika. Poprzez tom X, 2014 internet mogą również zapoznawać się ze spisami treści dotychczasowych wydań, a od tego tomu przewidziane jest udostępnienie Rocznika w wersji cyfrowej. Tym Michał Janik sposobem dotrze do większego grona zainteresowanych, a kontakt z redakcją został znacznie ułatwiony. Najstarszy dokument dotyczący Wołomina Prace związane z wydaniem kolejnego tomu „Rocznika Wołomińskiego” weszły w nowe realia. Jest to dobra okazja aby pogłębić zmiany i nadać im nowe oblicze. W „Słowniku geograficznym-historycznym ziem polskich w średniowieczu” Dlatego też, mając na uwadze nowe wyzwania, które stoją przed nowym wydawcą pod hasłem „Wołunino” znajduje się spis dokumentów dotyczących Wołomina1. złożyłem na ręce Dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wołominie Izabeli Pierwszy z nich jest datowany na rok 1421 i informacja o nim znajduje się w tzw. Bochińskiej rezygnację z zajmowanej funkcji redaktora naczelnego. Metryce Mazowieckiej2. Metryka Mazowiecka jest to rejestr dokumentów wydanych przez kancelarie książąt mazowieckich w okresie niezależności politycznej Mazowsza. Najstarsze księgi Metryki Mazowieckiej i ich kopie obejmują zapisy od roku 1400, ale większość Wołomin, 11 listopada 2014 r. Jarosław Stryjek zawiera materiał rozpoczynający się dopiero od 2 dziesięciolecia XV wieku3. Po inkorporacji naszej dzielnicy do Polski Metryka Mazowiecka została włączona do Metryki Koronnej w 1539 roku i od tej pory dzieliła jej losy4. Jest to źródło historyczne o podstawowym znaczeniu dla badań prawa, gospodarki, genealogii, demografii itd. Księstwa Mazowieckiego. Metryka Mazowiecka jest regestem dokumentów, co oznacza, że nie zawiera zazwyczaj całości tekstu dokumentów, a jedynie datę i miejsce jego sporządzenia oraz krótki opis treści tj. podejmowanej czynności prawnej. Opis taki zawiera najczęściej standardowe formułki kancelaryjne, często skracane przez książęcego notariusza, co powoduje pewne trudności w odczytaniu współcześnie dokładnej treści wpisów, choć ich sens jest jasny. Notatki tego typu zaczęto tworzyć zapewne w XIV stuleciu dla zebrania wszystkich przywilejów wydanych przez księcia (np. by uniemożliwić fałszerstwa lub ułatwić pracę kancelarii – najpierw notowano treść dokumentu w obecności księcia, potem wystawiano go wg obowiązujących formuł)5. Pierwszy znany dokument dotyczący Wołomina zawiera nadanie przez księcia warszawskiego Janusza I Starszego 10 włók ziemi na prawie niemieckim (ius Theutonicum) niejakiemu Stanisławowi z Piwonina. Z kolejnego wpisu w Metryce Mazowieckiej dotyczącego Wołomina z roku 1437 dowiadujemy się, że tenże Stanisław z Piwonina doszedł do funkcji skarbnika czerskiego6. Nadanie ziemi na prawie niemieckim oznaczało, że obdarowany był zwolniony 1 Słownik historyczno-geograficzny