Postmodern Sanatta Eklektik Nesneler
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI RESİM-İŞ EĞİTİMİ BİLİM DALI POSTMODERN SANATTA EKLEKTİK NESNELER Hikmet ŞAHİN DOKTORA TEZİ Danışman Prof. Dr. Alaybey KAROĞLU Konya–2011 T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI RESİM-İŞ EĞİTİMİ BİLİM DALI POSTMODERN SANATTA EKLEKTİK NESNELER Hikmet ŞAHİN DOKTORA TEZİ Danışman Prof. Dr. Alaybey KAROĞLU Konya–2011 i T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü BİLİMSEL ETİK SAYFASI Adı Soyadı Hikmet ŞAHİN Numarası 075117021002 Ana Bilim / Bilim Güzel Sanatlar Eğitimi/Resim-İş Eğitimi Dalı Programı Doktora Öğrencinin Tezin Adı Postmodern Sanatta Eklektik Nesneler Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm. Hikmet ŞAHİN ii iii ÖNSÖZ Sanat insanoğlunun şu ana dek kazanmış olduğu kültür birikimini taşıyan ve geliştiren bir kavram olmuştur. Aslında bu kavramın tanımını yapmak oldukça zordur. Genel geçerli bu kavramın şu ana dek altı çizili olarak işaretlenmiş bir örneği de yoktur. Tanımı bu kadar zor ve muğlak olan bir kavram nasıl oluyor da insanları bu kadar meşgul edebiliyor? Birçok defa sorulan bu sorunun cevabını vermek neredeyse imkansız. Ancak insanoğlunun doğası gereği anlama ve öğrenmeye çalışmak hevesi, karşılaşılan birçok güçlüğü aşmış ve kendine evren üzerinde yeni bir yol çizmesini sağlamıştır. Sanat bu çetin yolda ilerlerken hep insanoğlunun yanında olmuş, ona güzelliklerle dolu bir cennet bahçesi sunmuştur. Postmodern sanat denilen kavramın günümüzde ne kadar yaygınlık kazandığı şüphesiz herkesin kabul ettiği bir durumdur. Ancak kavramlar kargaşası içerisinde bulunan dünya kültür ve sanat ortamı, postmodern dönemlerin sınırlarını tam olarak çizememiştir. Günümüz sanatını değerlendiren estetisyen ve eleştirmenlerin çoğu postmodern sanatın tanımını yapmakta zorlanmış, hatta bazıları geçici bir heves olduğunu, üzerinde durulmasına gerek duyulmayacak kadar önemsiz bulmuşlardır. Birkaç yıl öncesine kadar hakim olan bu düşünce günümüz sanatına yerleşmiş esnek bakış açısıyla postmodern sanatın varlığını ortaya koymuştur. Günümüz sanatının modern sanat kriterleri gibi sabit değerleri yoktur. Kuralsızlık parolasıyla yola çıkan postmodern sanatın hangi noktaya ne zaman varacağı kimse tarafından bilinmemektedir. Bu itibarla, modern dönemleri geride bırakan günümüz postmodern sanatına eleştirel yönden bakıldığında ne gibi sorunlarla karşılaşırız? Esasında bu sorunun özü şudur: Günümüz sanatı nedir? Günümüz sanatında isimler ve kavramlar nelerdir? Postmodern sanat ve kültürü neyi, neleri ifade eder? Çalışmada tüm bu soruların cevapları aranmaya çalışılmıştır. Postmodern kültür içerisinde olduğumuz şu dönemlerde sanatın farklı bir noktaya doğru gitmesi elbette kaçınılmazdır. Postmodern çağda yaşayan biz insanlar ve dahası sanatı paylaşan bireyler olarak bizler günümüz sanatını anlama noktasında neredeyiz? Ve ne kadar yol alabiliriz? Eklektizm her dönemde kendisini gösteren karmaşık bir yapıdır. Sanatsal dönemler kendilerine ait eklektik oluşumlar gösterirler. Bu eklektik oluşumlar ilkin iv yapıştırma, tutturma ve eğreltileme gibi görünse de belli bir zaman sonra yapının karakteristik özelliklerini taşıyan bir oluşum içerisine girmeye başlamışlardır. Modern dönemlerin katı, tutucu ve sözüm ona ilerlemeci anlayışı belirli bir dönemden sonra avangard özelliğini yitirmiş, kendini ve değerlerini yozlaştırarak tekrar kaosunun içerisine düşmüştür. Milyonlarca kişinin hayatına mal olan teknolojik gelişmeler günümüz sanat anlayışının ancak eleştiri boyutunda var olabileceği bir yerde durmaktadır. Elbette teknolojik bağlantılı yapılan işler ve çalışmalar konumuzun dışında kalan diğer başlıklardır. Tarih boyunca eklemlenerek gelen sanat anlayışı sürekli olarak kendinden önceki döneme öykünerek, taklit ederek ayakları üzerinde durmayı başarmış, zaman sonra kendi kurallarını ortaya koyup klasikleşmiştir. Sözgelişi, Romalıların Yunan kültürünü taklit etmeleri onların yeni bir kültürüne kavuşmalarını sağlamıştır. Sanatta eklektizm konusu sanatın her aşamasında bilinen ancak üzerinde çok fazla düşünülmeyen kavramların içerisinde yer almıştır. Modern sanatın sürekli yeniyi elde etme peşinde koşması, kültürel toplum değerlerini etkilemiş, yerel kültür özelliklerini reddeden bir tavır takınmıştır. İçinde yaşadığımız post ve modern zamanlarda gelişen birey kendi bilincinde oluşturduğu sorular ve sorunlarla birlikte kendisine yeni bir yol çizmiştir. Formülize edilemeyen bu yaşayış tarzı yine modern zamanların üretim-tüketim kültürüyle ilişkili bir konudur. Postmodern sanatı anlamak oldukça zor bir uğraştır. Sınırları esnek, kuralları yok denecek kadar bağımsız, kaynakları sonsuz denecek kadar geniştir. Postmodernizm ilk bakışta modernliği eleştiren bir bakış açısına sahiptir denilebilir. Ancak durum bundan biraz farklıdır. İçerisinde modern değerleri taşıyan bu anlayış akımdan çok bir yaşayış-düşünüş şeklidir. Öncelikle araştırmama yardımcı olan tüm Yazar, Filozof, Sanat Tarihçi, Estetisyen, Eleştirmen, Ressam, Heykeltıraş, kısaca tüm yazın ve literatür, çalışmalarıyla bana esin kaynağı olan kişilere teşekkür ediyorum. Çalışmamda ve tüm yüksek öğrenim hayatım boyunca yanımda olan ve yardımlarını esirgemeyen danışmanım ve değerli hocam Prof. Dr. Alaybey Karoğlu’na, tezin şekillenmesinde Prof. Dr. Melek Gökay’a, bilgi ve kaynaklarından v faydalandığım Yrd. Doç. Dr. Zuhal Arda’ya, görüş ve yardımlarını esirgemeyen değerli hocam Yrd. Doç. Dr. Hülya Karoğlu’na, tez ve içerik açısından bilgilerinden yararlandığım Yrd. Doç. Dr. Nihat Şirin’e, literatür ve görsel kaynaklar konusunda Selçuk Üniversitesi Kütüphanesine ve çalışanlarına, sabır ve anlayışından dolayı sevgili eşim ve oğluma teşekkür ederim. Hikmet ŞAHİN Konya 2011 vi T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü Adı Soyadı Hikmet ŞAHİN Numarası 075117021002 Ana Bilim / Bilim Güzel Sanatlar Eğitimi/Resim-İş Eğitimi Dalı Programı Doktora Tez Danışmanı Prof. Dr. Alaybey KAROĞLU Öğrencinin Tezin Adı Postmodern Sanatta Eklektik Nesneler ÖZET Çalışmanın başlığını oluşturan Postmodern Sanatta Eklektik Nesneler konusunun asıl amacı günümüz sanatının etkilendiği belli başlı dinamiklere ışık tutmaktadır. Postmodernizm kavramının kullanıldığı 60’lı yıllardan günümüze, güzel sanatlar içerisine giren resim, heykel, grafik, mimarlık, felsefe alanlarında kendisini gösteren bu tanım ifadesini sanat ve nesneleri üzerinde bulmuştur. Geçmişten günümüze sanat anlayışlarının birbirini takip ettiği, güncel sanatın bir önceki dönemi yadsıdığı bilinen bir gerçektir. Postmodern sanat, devamı niteliğindeki modern sanattan farklı kimliklere bürünmüş, sanat hayatına yeni kavram ve bakış açıları getirmiştir. Tepki göstermesine rağmen içerisinde modernizmin yapısal özelliğini de barındıran postmodernizm, çoğu zaman gelişmiş modernizm olarak adlandırılmıştır. Postmodernist sanatın temel özelliklerini barındıran kolaj, asamblaj, pastiş ve ironi gibi kavramlar ele alınmış ve eklektik değer içerisinde sunulmuştur. Postmodern sanat eselerinin oluşumunda önemli bir yere sahip olan eklektik nesnelerin (sanat formlarının) araştırılması, içinde yaşadığımız sanat kültürünü özümsememiz açısından önemlidir. vii Modernizmin sanat anlayışı ve postmodern sanata etkileri araştırılmaya çalışılmıştır. Tanımlar ve kavramların içerisinde bulunduğu çalışmada, sanat hayatına yeni kazandırılan teknik ve üslupların, postmodern sanat tavrına etkileri incelenmiştir. Sanat hayatını etkileyen ve farklı kültür özelliği taşıyan sanatsal formların postmodern sanata etkilerini araştırmak günümüz sanatını anlamak açısından önem taşımaktadır. Batı Sanatı Tarihi içerisinde eklektik sanat yapıtlarının ortaya konması postmodern sanatla ilişkileri araştırılmış; Türk sanatında meydana gelen benzer nitelikler açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmada özellikle postmodern anlayış, düşünüş ve sanatsal ifadelerin bulunduğu akımlar ele alınmış; bu akımların önemli temsilcilerinin altları çizilerek sanatsal görüşleri ve bu görüşlerin eserlerine ne derecede yansıdığı vurgulanmıştır. Modernizmle biyolojik bir bağ oluşturan postmodernizmin hangi felsefelerden yola çıktığını, hangi sanatsal anlayışlara karşı olduğu, yazar ve eleştirmenlerin görüşleriyle ortaya konmuştur. Postmodern sanat nesnesinin (sanat eserinin) oluşum süreci içerisinde eklektik etkileri araştırılmaya çalışılmış; eser üretiminde sanatçının kavramsal ve yorumsal çerçevede yaptığı açıklamalara yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Postmodern, Sanat, Eklektik Sanat viii T. C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü Adı Soyadı Hikmet ŞAHİN Numarası 075117021002 Ana Bilim / Bilim Güzel Sanatlar Eğitimi/Resim-İş Eğitimi Dalı Programı Doktora Tez Danışmanı Prof. Dr. Alaybey KAROĞLU Öğrencinin Tezin İngilizce Adı Eclectic Object in Post-Modern Art SUMMARY The main purpose of the topic “Eclectic Objects in Post-Modern Art, which makes up the title of the study, is to shed light on the dynamics which have an influence on the modern art. Since the 60s, when the Post Modernism concept was used, this term, which has shown itself in the fine arts which include (art) painting, sculpture, architecture, philosophy has found its expression on the arts and objects. It is a well-known