OPŠTINA BOSILEGRAD

NACRT STRATEGIJE RAZVOJA

2006-2011

Novembar, 2006.god.

Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad SADRŽAJ:

I - UVOD...... 3

II - METODOLOGIJA ...... 4

III - OPIS OPŠTINE...... 5

A: Trenutno Stanje 1. Geografski položaj ...... 1 2. Kratka istorija ...... 6 3. Infrastruktura...... 7

B: Populaciona i kadrovska struktura 1. Ukupan broj stanovnika...... 10 2. Broj izbeglih lica...... 11 3. Broj zaposlenih u zajednici...... 11 4. Broj i kvalifikaciona struktura nezapošljenih lica...... 12

C: Privreda 1. Lokalna industrija ...... 13 2. Prosečni prihodi po stanovniku ...... 13 3. Tržište ...... 13 4. Proizvodi ...... 13 5. Proizvodnja...... 14 6. Usluge ...... 14 7. Konkurencija ...... 14 8. Skorašnje ekonomske i socijalne promene...... 14 8.1. Stanje privatizacije u opštine ...... 14 9. Broj zanatlija – privatnih preduzetnika i vrsta delatnosti...... 15 10. Društvena prduzeća, privatna preduzeća, zadruge udruženja i organizacije...... 16

D: Poljoprivreda i prirodni resursi (potencijali) 1. Opis...... 16 2. Površinu koju zajednica pokriva ...... 16 3. Površina obradive površine ...... 16 4. Stočni fond – grla stoke ...... 17 5. Izvori hrane i vode ...... 17 6. Pašnjaci ...... 17 7. Ostali prirodni resursi ...... 18

E: Opis stanja po oblastima 1. Zaštita životne sredine ...... 18 2. Zdravstvo ...... 18 3. Obrazovanje ...... 18 4. Socijalna Zaštita...... 19 5. Kultura...... 19 - 1 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

6. Informisanje - Mediji...... 20 7. Turizam i ugostiteljstvo...... 20

IV - SWOT ANALIZA Jake tačke – Snaga ...... 21 Slabosti – Ranjivost ...... 21 Šanse – Mogućnosti ...... 22 Opasnost – Pretnje ...... 22

V - STEP ANALIZA...... 23

VI VIZIJA: Bosilegrad – grad nade bez prirodnih i državnih granica kao centar međunarodne granične saradnje...... 24

VI Strateški ciljevi: 1. Razvoj infrastrukture u cilju poboljšanja ekonomskog razvoja Prioriteti i detaljni ciljevi...... 24 2. Stvaranje uslova za razvoj ruralne oblasti i sela i omogućiti bolji život stanovništva Prioriteti i detaljni ciljevi...... 25 3. Stvaranje uslova i klime za korišćenje prirodnih potencijala Prioriteti i detaljni ciljevi...... 25 4. Omogućiti zapošljavanje radno sposobnog stanovništva Prioriteti i detaljni ciljevi...... 25 5. Stvaranje boljih uslova za život Prioriteti i detaljni ciljevi...... 26

- 2 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad I UVOD:

Evropska unija deluje u Srbiji već nekoliko godina, ali je pomoć većih razmera počela tek nakon oktobra 2000. godine. Od 2001. godine, zahvaljujući partnerstvu između Evropske unije (preko Evropske agencije za rekonstrukciju), Svetske banke, Švedske, Norveške, Luksemburga, Holandije i programa za razvoj Ujedinjenih nacija (UNDP) sa Vladom Republike Srbije uspešno su realizovani programi podrške u opštinama na Jugu Srbije. Druga faza programa MIR objavljena je u februaru 2006. godine, koju opet sprovodi UNDP, u saradnji sa međunarodnim partnerima, Evropskom Unijom, preko Evropske Agencije za Rekonstrukciju, vladama Austrije, Švedske i Norveške kao i sa Vladom Republike Srbije i 13 opština na jugu Srbije. Cilj ovog programa je da se izgrade kapaciteti lokalne samouprave tako da opštine u Južnoj Srbiji, pojedinačno i zajednički, planiraju i preduzimaju strateške akcije kako bi ostvarili održivi ekonomski i socijalni razvoj u regionu i ispunili svoje obaveze prema građanima. Shvativši značaj strateškog planiranja i ulogu strateških planova u razvoje neke opštine, regiona pa i celokupne države i Vlada Republike Srbije je tokom 2004, 2005, i 2006. godine donela 24 strateška dokumenta iz različitih oblasti koji predstavljaju akcioni plan delovanja za razvoj Republike Srbije i približavanje Evropskoj Uniji. Sam proces stvaranja ovog dokumenta je bio čvrsto vođen idejom da stanovnici opštine mogu najbolje identifikovati probleme opštine i dati najbolja rešenja. U tom smislu ovaj dokument je i "vlasništvo" opštine i on ukazuje na ključne razvojne proiritete koje su definisali sami stanovnici opštine uključeni u proces. Ovako definisan plan daje strateški okvir za buduće delovanje a njegov sastavni deo je i operativni program koji precizira konkretne aktivnosti, izvore njihovog finansiranja i ključne aktere za njihovo sprovođenje. Ovaj strateški dokument predstavlja vodič za akciju za razvoj opštine za period od 5 godina i postavlja smernice, prioritete, akciju i odgovornost za implementaciju.

- 3 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

II METODOLOGIJA

Prilikom izrade ovog dokumenta primenjivani su osnovni principi koji se i inače primenjuju bez obzira na to koje telo vrši izradu strateškog plana: 1. Partnerstvo u procesu izrade i implementacije plana – Ovaj princip je veoma bitan zbog održivosti Strateškog plana te su zbog toga i svi relevantni učesnici: lokalna samouprava, javna preduzeća, privredni subjekti, udruženja građana, društvena zajednica, NVO itd. uključeni u proces. 2. Zajednička odgovornost i učešće 3. Transparentnost procesa – Sve aktivnosti u ovom procesu su bile predmet javnih diskusija, a rezultati su predočavani javnosti. 4. Strateški plan je kombinacija vizije, strateških ciljeva, prioriteta, detaljnih ciljeva i konkretnih projekata za unapređenje zajednice 5. Stvaranje plana je trajan proces – Strateški plan se mora neprekidno i neophodno stalno menjati i prilagođavati.

Korak po korak – Proces izrade Strateškog plana sastojao se iz niza koraka i faza koje su međusobno povezane tako da je izlaz iz jedne faze predstavljao i koristio se kao ulaz u sledeću fazu procesa

Koordinacija svih faza, procesa i grupa – Sve faze su se međusobno koordinirale da ne bi došlo do preklapanja aktivnosti.

Glavni akteri u realizaciji strateškog plana su: 1. Koordinator za strateško planiranje je deo opštinske administracije, upravlja sastancima, uključujući pozive, dnevni red, zapisnik, izrada dokumenata koji čine plan itd.; 2. Fasilitator MIR 2 Programa u opštini, podržava proces, savetuje učesnike, radi na problemima koji ugrožavaju proces, pomaže u izradi finalnog nacrta strategije; 3. Glavna grupa je vodeća uloga u izradi strategije, nadgleda radne grupe, ustanovljava sistem kontrole sprovođenja procesa, tj. monitoring i evaluacioni plan strategije; 4. Radne grupe: - Za socijalna pitanja, kulturu, obrazovanje, zdravstvo; - Za infrastrukturu i ekologiju; - Za ekonomski razvoj i poljoprivredu. Uloga radnih grupa je razvijanje dela strategije koji pokriva njihovu oblast uključujući i sakupljanje i analizu informacija.

Tokom procesa izrade Strateškog plana u potpunosti su poštovani pravni propisi i zakoni Republike Srbije.

- 4 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad III. OPIS OPŠTINE: A: Trenutno stanje

1. Geogarfski položaj Opština Bosilegrad se nalazi u jugoistočnom delu R Srbije, sl.1.

Opština Bosilegrad se graniči: - sa opštinom Surdulica na severu, - sa opštinom Vranje na severo-zapadu, - sa opštinom Trgovište na zapadu, - sa R Makedonijom na jugo-zapadu, - sa R Bugarskom na istoku.

Granica sa Bugarskom je u dužini od 54 km. Granica sa Makedonijom je u dužini od 9 km. Sl.1. Karta Srbije

Na teritoriji opštine Bosilegrad hidrografsku mrežu čini reka Dragovištica sa pritokama Brankovske, Ljubatske i Lisinske reke. Sve vodotokove sa ovog područja su usmereni ka Strumi odnosno Egejskom moru, sem Božičke, Lisinske i Ljubatske koje se preko Lisinskog jezera usmeravaju ka Vlasinskom hidroakumulacionom sistemu. Područje ove opštine je bogato podzemnim vrlo slabim mineralnim vodama. Okosnicu saobraćajne mreže na području opštine čine regionalni putevi P - 122 i P- 239, preko kojih je Bosilegrad povezan sa jednom od važnijih evropskih saobraćajnica, sa Evropskim autoputem E-75. Opština Bosilegrad se prostire na krajnjem jugoistoku R Srbije prigranična, teritorijalno periferna, nerazvijena, od Beograda udaljena 400km a od Sofije 132km. Sam administrativni centar nalazi se na 620 metara nadmorske visine, a celu opštinu karakteriše brdsko-planinski predeo sa nadmorskom visinom od 600 do 1922m. Nepovoljna konfiguracija terena i struktura zemljišta uslovljavaju neizgrađenost putne mreže tako da su i osnovne saobraćajnice kojom je opština povezana sa unutrašnjošću a i prema R Bugarskoj su izuzetno slabog kvaliteta što direktno uslovljava razvijenost opštine. Konfiguracija terena opštine se deli na planinski, brdski i veoma malo ravničarski. Klima je umereno kontinentalna, odnosno planinska. Odlikuje se svežim letima i nešto dužim, hladnim i snežnim zimama. Na prostoru od 571 km² u 37 zajednica živi 9.931 stanovnika. Opština Bosilegrad pripada grupi 24 najnerazvijenih opština u Republici ima status I ranga prioriteta u razvojnoj politici Republike što je uzrokovano, kako izrazitim demografskim pražnjenjem teritorije, tako i veoma niskim opštim nivoom razvijenosti. U okviru prirodnih resursa ubrajamo rudno polje Blagodat gde se vrši eksploatacija olova i cinka, a identifikovana su, ali nedovoljno istražena nalazišta volframa i zlata. Geološkim istraživanjima utvrđena su rude metaličnih i nemetaličnih mineralnih sirovina koje se u određenom trenutku u zavisnosti od ekonomskih uslova mogu eksploatisati. Do sada je eksploatisano oko 100.000 tona hidrotermalnog kvarca. Jedino ležište u jugoistočnoj Evropi fosfata je otkriveno 1959.godine na području zajednice Lisina sa rudnom rezervom od 82.422.139 tona, dolomit na području zajednice Izvor sa rudnom rezervom 1.760.000 tona, grafit sa rudnom rezervom od 204.709 tona na više lokaliteta, arhitektonsko građevinski kamen volfram i dr.

- 5 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

Pod šumama je oko 28% od ukupne teritorije opštine koji šumski fond predstavlja relativno značajan resurs pri čemu treba imati u vidu da su šume u velikom stepenu degradirane i malih produktivnih mogućnosti. Opština raspolaže značajnim vodnim potencijalom. Postoji vodovodna mreža pijaće vode u samom administrativnom centru i zajednici Rajčilovci u državnoj svojini. Takođe postoje izgrađene vodovodne mreže pijaće vode u više zajednica u privatnom vlasništvu. Na području opštine postoje izvori slabomineralnih voda. Ležišta takvih voda su Veliki i Bezimeni izvor izdašnosti 16,40 l/s hidrokarbonatno-kalcijumskog tipa koja se može koristiti kao mineralna sirovina za flaširanje, stona pijaća voda i industriji bezalkoholnih pića. Drugi po izdašnosti je ležište Šopor i druga. Kao resurs od bitnog značaja za razvoj opštine izdvajamo lekovite, aromatične, retke i zaštićene biljne vrste. Na području opštine na preko dvadesetak lokaliteta uspevaju preko 150 bilnih vrsta. Najveća koncentracija nalazi se na planini Rudina nedaleko od zajednice Izvor i Besne Kobile na zapadnoj strani opštine. Od šumskih plodova najviše je zastupljena pečurka-vrganj i lisičara, kao i borovnica. Turistički potencijali u globalnom smislu su skromni, međutim može se razvijati seoski, zdrastveno-rekreativni, sportsko-rekreativni, lovno-ribolovni, tranzitni turizam obogaćeni raznovrsnim kulturnim sadržajima. Na teritoriji opštine postoje više potencijalnih turističkih lokaliteta: Lisinsko jezero, seoska naselja, etno centri, zdrastveno- rekreativni centri, lovo-ribolovno područja i dr.

Iz dosada iznetog mogu se uočiti neke komparativne prednosti opštine i to: • geografski položaj: blizina granice, konfiguracija teritorije, • prirodni resursi: hidropotencijal, Lisinsko jezero, ekološki čista sredina, čista voda, šumski potencijal • celo područje opštine: lekovito bilje, turistički potencijal i dr.

2. Kratka istorija

Bosilegrad kao administrativni centar opštine datira iz novijeg vremena, od kada je prenešen iz današnje zajednice Izvor udaljena na 5km. Inače demografsko naseljavanje ovih prostora potiče još iz vremena turaka što dokazuju ostaci manastira i sakrilnih objekata, arheoloških nalazišta, preko 36 crkava, spomenici, objekti građanske arhitekture, objekti narodnog graditeljstva i dr. Spomenici kulture kao svedoci naše prošlosti su naša kulturna dobra. Narod ovog kraja se je od davnina bavio poljoprivredom, zanatstvom, dunđerajom i trgovinom. U novije vreme mnogi su radili kao rudari, građevinari, trgovci i zanatlije. Zanatstvo je zastupljeno samo za potrebe stanovništva kao i poljoprivreda. U poslednjih dvadesetak godina stanovništvo je upošljavano u postojećim industrijskim kapacitetima. Od ranije a naročito posle drugog svetskog rata čitovo seosko područje je zahvačeno jakim migracionim procesom. Od 37 seoskih naselja 22 imaju manje od 200 stanovnika, među njima 8 ispod 100, odnosno 4 naselja beleže ispod 50 stanovnika sa tendencijom gašenja čitavih domaćinstava. Intenzitet odliva stanovništva je takav da se u narednom periodu može očekivati gašenje više od 5 zajednica pre svega u prigraničnom pojasu prema R Makedoniji i R Bugarskoj. Evidentni problem opštine Bosilegrad predstavlja apsolutno smanjenje stanovnišva sa celog područja, osim iz sedišta opštine i prigradskog naselja Rajčilovci. Proces demografskog pražnjenja stanovništva može zaustaviti samo dinamični ekonomski razvoj.

- 6 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

3. Infrastruktura

Putna mreža – Na teritoriji opštine putnu mrežu čine regionalni putevi i lokalni putevi koji su u lošem stanju. Prosečna brzina kretanja na regionalnim putevima je ispod 40km/h, a na lokalnim ispod 20km/h. Regionalni putevi su 70% asfaltirani od kojih preko polovine u lošem stanju. Takođe i signalizacija je nedovoljna.

Na celoj teritoriji opštine putnu mrežu čini sl.2.

- 7 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

PUTNA MREŽA REGIONALNI PUTEVI (111km) LOKALNI PUTEVI (400km)

SAVREMENI TUCANIK ZEMLJANI TUCANIK ZEMLJANI

36 km 35 km 40 km 2.5 km 397.5 km

Sl.3. Putna mreža teritorije opštine Bosilegrad

Ulice u gradu – kako na urbanističkom tako i na neurbanom delu u zajednicama Bosilegrad i Rajčilovci ulice su nedovoljno uređene signalizacijom i trotoarom. Ne postoje uređena parkirališta i sve ovo upućuje na potrebu značajnih investicija. U toku 2004. i 2005.godine intenzivno se radi na uređenju ulica međutim evidentan je problem nedostizajućih finansijskih sredstava i odgovarajuća mehanizacija za izvođenje pripremnih radova.

Vodosnabdevanje - gradskog područja i zajednice Rajčilovci je u nadležnosti javnog komunalnog preduzeća i relativno zadovoljava potrebe građana. Izdašnost izvorišta Izvor 17 l/s, Blat 11 l/s, sa kapacitetima rezervoara 200m³, odnosno 180m³. Prosečna potrošnja vode je 146 l/stanovniku, a vodovodna mreža je izgrađena 95% u naseljenim mestima Bosilegrad i Rajčilovci. Ispravnost uzoraka vode za piće je preko 98% i jedino se vrši hlorisanje. U pogledu poboljšanja vodovodne mreže započeta je rekonstrukcija zamenom azbestnih cevi te je preostalo za zamenu još 2,8km. U seoskim područjima izgrađeni vodovodi su individualni, nestandardizovani i o njima ne postoje konkretni podaci.

Kanalizaciona mreža - na prostoru zajednica Bosilegrada i Rajčilovci u odnosu na izgrađenu vodovodnu mrežu, pokrivenost je 75%. Ukupna dužina mreže je 18km a dovršetak predstoi u zajednici Rajčilovci u dužini od 6km. Zapušenja nisu do sada evidentirana što govori o stabilnom sistemu.Predstoi izgradnj glavnog fekalnog kolektora, stanica za prečišćavanje otpadnih voda i izmeštanje ulivnih vodova u reku Dragovišticu. Seoska naselja nemaju kanalizacionu mrežu, pa se uglavnom koriste septičke jame što ima za posledicu zagađenja podzemnih voda, aktivnih bunara i lokalnih vodovoda iz kojih se stanovništvo snabdeva pijaćom vodom.

Upravljanje čvrstim otpadom – Pokrivenost iznošenja smeća u zajednicama pomenute u prethodnom stavu je oko 85% i obuhvata 4.500 stanovnika, 60 radnji, 26 ustanova i preko 10 industrijskih, odnosno privrednih subjekata. U ostalim zajednicama na području opštine nije organizovano uklanjanje otpada. Ovaj sistem je u veoma lošem stanju jer ne poseduje odgovarajuće standardne posude za sakupljanje otpada, odgovarajuće vozilo pa čak i deponija je bez čuvarske službe, kapije, kućice, neograđena i sa lošim prilaznim putem. Otpad odnosno smeće se može uočiti pored reka i potoka, puteva i na drugim mestima koja predstavljaju divlje deponije. Navedene činjenice upućuju na urgentno reševanje ovog problema.

Sistem grejanja – Industrijski objekti i ustanove sa velikim objektima imaju sopstvena grejanja, a kao pogonsko gorivo koriste ugalj i ogrevno drvo, odnosno Dom kulture dizel gorivo. Stambeni objekti se zatopljavaju individualno odnosno pećima na - 8 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

čvrsto gorivo i električnom energijom. Aerozagađenje se ne prati tako da se ne utvrđuju parametri vrednosti emisija štetnih materija.

Mostovi – mostove možemo svrstavati u više grupa. Mostovi sagrađeni na regionalnim putevima, mostovi na lokalnim putevima, mostovi na nektegorisanim putevima i mostovi za premošćavanje ulica. S obzirom na stanje u kojem se nalaze pojedini mostovi potrebno je izvršiti sanaciju i rekonstrukciju, a radi rasterećenje mosta u gradu na regionalnom putu potrebno je izgraditi novi most na reci Dragovištica u reonu naselja Orište.

Javna rasveta – u samom gradu postoji ulična rasveta koja je u relativno dobrom stanju, međutim nedovoljna je rasveta javnih objekata. Javna rasveta u zajednicama koje vodimo kao seoski centri je zadovoljavajuća, dok u više zajednica je neizvodljivo projektovati javnu rasvetu.

Telekomunikacije – u oblasti telekomunikacija postoji analogna telefonska centrala u Bosilegradu, a ''PTT Srbija'' ima tri isturena odeljenja u tri seoska centra G.Lisina, D.Ljubata i Bistru. Pokrivenost mobilnom telefonijom, operater ''Telekom Srbija 064'' 70% pokrivenost, a operater ''Mobtel 063'' 40% pokrivenost teritorije opštine. Novembra meseca tekuće godine biće puštena u rad nova digitalna centrala i na taj način biće kvalitativno i kvantitativno poboljšana telekomunikacijska mreža na području opštine. U samom administrativnom centru i zajednici Rajčilovci prisutna je internet mreža preko PTT provajdera.

Elektoenergetika – RJ Elektrodistribucije Bosilegrad pripada pogonu u Leskovcu koja pokriva celu teritoriju opštine na kojoj ima izgrađene: visokonaponski dalekovod u dužini od 241km, od kojih 6km podzemnim kablom, niskonaponska mreža od 495km sa 10km podzemnim kablom, vezane jednim trafom od 110/35 KW, četiri trafoa 35/10 KW i 130 trafoa 10/04 KW. Visokonaponska mreža je preko 96% vezana na čelično rešetkaste i betonske stubove, dok niskonaponska mreža je vezana preko 95% betonskim stubovima, a samo 5% preko drvenih stubova. Na području opštine je evidentirano 4125 potrošača i preko 300 pravnih lica – potrošača. Zbog konfiguracije terena i razjuđenosti zajednica, usled vremenskih neprilika dolazi do čestih kvarova pa je neminovna dogradnja visokonaponske mreže.

Javne ustanove – na području opštine postoje iz svih oblasti međutim usled nedostatka finansijskih sredstava otežani su uslovi rada pa je čak potrebna rekonstrukcija i adaptacija prostorija i objekata koje koriste javne ustanove. U takvim uslovima javne ustanove nezadovoljavaju u potpunosti potrebe građana.

Zgrada opštine – vršena je delimična adaptacija uz pomoć donacija proteklih godina, međutim ne nalazi se na zavidnom nivou, a naročito spoljna fasada zgrade Opštinske uprave.

Objekti predškolskih ustanova, osnovnih i srednjih škola – objekti koji se nalaze u gradu i zajednici Rajčilovci su u relativno dobrom stanju, međutim u samim objektima a naročito u osnovnoj školi ne postoje kabineti te nemožemo u potpunosti govoriti o ispunjenosti normativnih uslova. U zajednicama stanje objekata je u lošijem stanju, a neki od njih nemaju ni osnovnu infrastrukturu. U zajednicama evidentan je mali broj dece.

- 9 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

Sportska dvorana – kao objekat zatvorenog tipa za okupljanjem i bavljenjem sporstsko-rekreativnim aktivnostima dece, omladine i odraslih ne postoji, tako da u zimskom periodu je nemoguće baviti se nekom od tih aktivnosti imajući u vidu trajanje zimskog perioda na području opštine.

Pijace – postoji samo zelena pijaca koja nije dovoljno uređena i organizovana tako da ne zadovoljava osnovne uslove. Nema dovoljan prostor, nepostoji urađena elektoinstalacija, odgovarajući prateći objekti tako da je neophodna dalja investicija.

Autobuska stanica – je u sastavu Autotransportnog preduzeća koja nema odgovarajuće izgrađene objekte za zadovoljenje građana. Ne postoje peroni, adekvatni prilaz, parking i svi ostali potrebni servisi.

Urbanističko-projektna dokumentacija – i strateški planovi u oblasti urbanističkog planiranja su od vitalnog značaja za razvoj opštine i predstavljaju osnovu uspešnog organizovanja i funkcionisanja mnogih sistema od interesa za grad. Za ove aktivnosti postoji potpora u zakonskim propisima i odlukama SO Bosilegrad. Obimnost, kompleksnost i značaj njihove realizacije zahteva, dobru opremljenost i znatan ljudski- stručni resurs, da bi svi poslovi bili u roku i kvalitetno završeni.

B: Populaciona i kadrovska struktura

1. Ukupan broj stanovnika – 9931.

0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80-89 90godina nepoznato godina godina godina godina godina godina godina godina godina i više 931 1093 1221 1235 1278 1184 1364 1192 324 10 99

Starosna struktura stanovništva

1400 1200 1000 800 600 400

Broj stanovnika 200 0 0-9 10 19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80-89 90 i više i 90 Godina starosti

- 10 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

¾ MESNE ZAJEDNICE NA TERITORIJI OPŠTINE BOSILEGRAD

2. Broj izbeglih lica – 164

3. Broj zaposlenih u zajednici - 1626

osnovna škola srednja škola visoka škola 298 1008 320

- 11 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

20% 18% osnovna škola srednja škola visoka škola 62%

4. Broj i kvalifikaciona struktura nezapošljenih lica ²

I i II stepen stručnosti III i IV stepen stručnosti V, VI i VII stepen stručnosti 395 650 72

I i II stepen stručnosti 6% 35% III i IV s tepen

stručnosti

59% V, VI i VII stepen stručnosti

² Podaci o broju nezapošljenih lica za period od 01.01. do 31.07.2005.god.

- 12 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

C. PRIVREDA

1. Lokalna industrija

Ekonomsku bazu opštine činila je industrija koja je upošljavala preko 50% stanovništva a ostvarivala više od 70% društvenog proizvoda privrede. Zbog smanjenja ukupne privredne aktivnosti poslednjih godina došla je do stagnacije privrednog razvoja opštine i pogoršanja razvojne pozicije. Izgrađeni privredni objekti sada predstavljaju samo početni oslonac daljeg razvoja odnosno slobodni privredni kapaciteti, tako da je sada naša realnost nikakva iskorišćenost industrijskih kapaciteta i prikrivena zaposlenost, u svim delatnostima a posebno u industriji. U toku je privatizacija DP ''Napredak'', DGP ''Izgradnja'', a privatizovana preduzeća trenutno imaju poremećaj u poslovanju te imamo paradoksalnu situaciju: stalno opada ukupan broj stanovnika a broj nezaposlenih raste. Zbog nerazvijenosti privatnog sektora, u kratkom i srednjoročnom periodu, smanjenje nezaposlenosti će biti ograničeno jer su za otvaranje novih radnih mesta neophodne pored domaćih i strane direktne investicije koje nema u očekivanom obimu. Pored nezaposlenosti i socijalnih tenzija trenutno stanje karakterišu nepostojanje razvojnih fondova, agencija, organizacija i strateških dokumenata.

2. Prosečni prihodi po stanovniku

PROSEČNI PRIHODI PO GLAVI STANOVNIKA

DRUŠTVENI PROIZVOD NARODNI DOHODAK

28.829,00 din. 23.465,00 din

3. Tržišta

Bosilegradskim privrednicima je potpuno dostupno lokalno neorganizovano tržište. Domaće tržište nije marketinški obrađeno a inostrano nit ispitano, sem tržište u oblasti čaraparstva koje je ovladano od strane SPR ''Anitex''.

4. Proizvodi

Industrija: čaraparstvo (dečji, ženski i muški program), nameštaj u manjim koločinama, europaleta i drugi poluproizvodi od drveta, tehnička građa, ogrevno drvo, konfekcija (odevni predmeti). Poljoprivreda: sir, jagnjad, junad, med, povrtarski proizvodi u manjim količinama, voćarski proizvodi i rakija. • Nedovoljna tolerantnost, nagomilani od ranije problemi u pogledu imovinsko pravnih odnosa.

- 13 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

5. Proizvodnja

U ovoj oblasti nedostaje proizvodni programi za postojeće kapacitete, nedovoljna inicijativa privrednih subjekata-potencijalnih proizvođača uslovljeni finansijskim mogućnostima. Nerazvijene menadžmentske sposobnosti pojedinaca i neprilagođavanje na savremenom domaćem i inostranom tržištu. Nepostojeći infrastrukturni objekti kao osnovni preduslovi za nove investicije a naročito neorganizovan granični prelaz Ribarci za uvoz odnosno izvoz roba. Potenciranje novih proizvodnih programa, kroz upotrebu postojećih kapaciteta i izgradnja novih. Stimulisanje potencijalnih proizvođača zdrave hrane implementacijom projekata u oblasti poljoprivrede. Iznalaženje mogučnosti za korišćenje, prerade i prodaje prirodnog potencijala opštine. Edukovanje i upošljavanje mladih u privredne aktivnosti subjekata na području opštine.

6. Usluge

Turističke: organizacija lovnog i ribolovnog turizma, organizovanje putovanja, izleta, đačkih ekskurzija. Ugostiteljske: kafane, restorani, kafići. Zanatske: za potrebe lokalnog stanovništva limari, auto-limari, mehaničari, bravari, farbari, krojači, obućari, berberi, staklorezaći i dr. Finansijske, osiguranje, agencijske, advokatske, trgovinske i dr.

7. Konkurencija

U određenim delatnostima imajući u obzir otvorenost tržišta postoji zdrava konkurencija, međutim zbog nedovoljno registrovanih privrednih subjekata za obavljnje određenih delatnosti može se govoriti da nema konkurencije u određenim delatnostima.

8. Skorašnje ekonomske i socijalne promene

Stvarnost privrednog života karakteriše proces privatizacije koji do sada nije dao željene rezultate. Porast broja nezaposlenih pojačava socijalni pritisak na lokalnu samoupravu, bez obzira na njenu nenadležnost u rešavanju pitanja zaposlenih u društvenim preduzećima. Impuls privrednom porastu nedovoljno daju privatna preduzeća i radnje s obzirom na njihovu profitabilnost i fleksibilnost u novim tržišnim uslovima. Nedostatak razvojnih projekata i realizacija istih usporeno menja i veoma sporo liberalizuje ukupnu privrednu strukturu.

a. Stanje privatizacije u opštini Ključna ograničenja razvoja leži u slaboj privredi, velikoj zaduženosti, nedovoljna kreditna sposobnost, sporim institucionalnim reformama, u sporoj privatizaciji, nedovoljne izgrađenosti infrastrukture i dr. Posmatrajući privatizaciju kao prodaju cele imovine ili samo jednog njenog dela mogu se uočiti dva metoda: • javni tender, na kome se ponude javno prikupljaju • aukcija, gde potencijalni kupci javno učestvuju. - 14 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

Poslovima privatizacije se bavi i Agencija za privatizaciju, preko regionalnog koordinatora sa sedištem u Nišu. Sva privatizovana preduzeća su prikazana u tabeli br.1.

Tabelarni prikaz privatizovanih preduzeća

broj radnika naziv preduzeća delatnost pre posle privatizacije privatizacije DP ''Bor'' prerada drveta 120 50 DP ''Progres'' pekarstvo i uslužne delatnosti 25 8 DP ''Autotransport'' prevoz putnika i roba 78 78 Zdravlje Leskovac- prerada voća i povrća 4 RJ Bosilegrad DP ''Izgradnja'' gradjevinski poslovi 41 28 Tabela br.1.

I ako su ova preduzeća privatizirana iz ove tabele DP ''Autotransport'' i dalje posluje, DP ''Izgradnja'' delimično posluje, dok DP ''Bor'', DP ''Progres'' i Zdravlje Leskovac-RJ Bosilegrad više ne obavljaju svoje delatnosti. Preduzeće JUMKO iz Vranja u čijem je sastavu PC ''KOBOS'' iz Bosilegrada je privatizovano po ranijem Zakonu o svojinskoj transformaciji kada je imalo oko 500 upošljenih radnika, a sada broji 150 radnika i rade sa minimalnim primanjima. DP ''SLOGA'' koja je bila ranije nosilac brojnih razvojnih aktivnosti sa preko 200 upošljenih radnika, posle završenog stečaja upošljavala je samo jednog radnika. Kasnije na osnovu odluge agencije za privatizaciju imovina DP ''Sloge'' pripojena je imovini JP ''Usluge'' iz Bosilegrad DP ''Napredak'' je u fazi privatizacije i predala je dokumentaciju finansijskom savetniku, tek pokrenuta inicijativa za privatizaciju. Sama privatizacija i stečaj nose velike rizike i u dosadašnjoj praksi nisu dali željene rezultate u pogledu smanjenja nezaposlenosti pa i u pogledu razvojne klime na području opštine Bosilegrad.

9. Broj zanatlija – privatnih preduzetnika i vrsta delatnosti

U opštini Bosilegrad je registrovano 354 radnji različitih delatnosti od kojih je 70% aktivno. Najzastuljene su trgovinske radnje kojih ima 98; • trgovinske radnje prehrambenim i neprehrambenim proizvodima 91, • mesare 2, • apoteke 2, • ostale 3 • proizvođači hleba 4, • u oblasti građevinarstva 73, • prerađivačka industrija 23, • ostale 20

- 15 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

U samom Bosilegradu postoji zelena pijaca kao i nekoliko trgovaca na tezgama. Ostala trgovina se obavlja preko prodajnih objekata registrovanih preduzeća u privatnoj svojini. U okviru pružanja ugostiteljskih usluga postoje dve podele: • posluživanje pića i napitaka gde kao barovi posluju 3 radnje i • posluživanje hrane gde posluju 13 restorana. U okviru zanatstva i lične usluge posluju desetak od kojih stolari, berberi, limari, auto-limari, moleri, staklorezci i dr. Registrovanih taksista nema ali postoje i rade 28 radnji za prevoz roba u drumskom saobraćaju.

10. Društvena preduzeća, privatna preduzeća, zadruge, udruženja i organizacije

¾ društvena preduzeća 4, ¾ privatna preduzeća koja se prvenstveno bave trgovinom 16, ¾ zadruge poljoprivredne 2, ¾ zadruga pčelarska 1, ¾ zadruge u oblasti građevinarstva-zanatstva 2, ¾ veterinarna stanica1, ¾ udruženja razna 6, ¾ NVO 2.

D: Poljoprivreda i prirodni resursi (potencijali)

1. Opis Poljoprivredno zemljište obuhvata oko 65% teritorije opštine od kojeg dominiraju livade oko 25%, pašnjaci 52%, ostalo oranice i bašte što ukazuje na stočarski karakter ovog područja. Činjenica da je polovina ukupne teritorije opštine pod livadama i pašnjacima ukazuje na razvojni značaj ovog resursa koji omogućava intenziviranje stočarske proizvodnje, uspostavljanje tesne međusobne veze između biljne i stočarske proizvodnje u cilju očuvanja ekološke ravnoteže i stvaranja uslova i pogodnosti za izgradnjom prerađivačkih kapaciteta.

2. Površina koju zajednica pokriva - 571 km²

3. Površina obradive zemlje – 36459 ha

- 16 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

25000

20000

15000

20710 10000

5000 6769 8036 944 0 Oranice i voćnjaci livade pašnjaci njive

4. Stočni fond - grla stoke

broj konja broj goveda broj ovaca broj svinja živina 35 4315 11239 2973 11333

Broj svinja Broj ovaca 10% 38%

Živina Broj goveda 38% Broj konja 14% 0%

Broj konja Broj goveda Broj ovaca Broj svinja Živina

5. Izvori hrane i vode

Poljoprivredni proizvodi, stočarstvo, šumski plodovi, rečna korita i jezero. Sadašnje vodosnabdevanje je iz izvora zajednice Izvor.

6. Pašnjaci

Površina pod pašnjacima je 20.710 ha Prednost bosilegradskih pašnjaka je u tome što se na njima nalaze preko 20 lokaliteta lekovitog bilja na kojima se pretežno vrši uzgoj krupne stoke tako da je kvalitet mleka i mesa na veoma visokom nivou. Za pašnjake se može dodati da se nalaze u oazi čiste i zdrave ekološke sredine.

- 17 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

7. Ostali prirodni resursi Šume se prostiru većim delom u brdsko-planinskom predelu i zauzimaju 15.642ha i o njima se može govoriti kako o drvnoj masi za preradu tako i o turističko lovnom sportsko rekreativnom potencijalu imajući u vidu brojne staze, uređena lovišta i čist vazduh. Geološkim istraživanjima utvrđena su rude metaličnih i nemetaličnih mineralnih sirovina koje se u određenom trenutku u zavisnosti od ekonomskih uslova mogu eksploatisati. Do sada je eksploatisano oko 100.000 tona hidrotermalnog kvarca. Jedino ležište u jugoistočnoj Evropi fosfata je na području zajednice Lisina, dolomit na području zajednice Izvor, grafit, arhitektonsko građevinski kamen volfram i dr.

E. Opis stanja po oblastima

1. Zaštita životne sredine

Što se tiče opštine Bosilegrad nepostoji LEAP koji je vrlo bitan za dalji razvoj u tu oblast i treba pre svega izraditi i implementirati isti.. Isto takođe treba napomenuti da je neadekvatno uređen protor za odlaganje čvrstog otpada, uginulih životinja ili njihovih delova posle prerade te i nedostatak potrebnih i odgovarajućih vozila za odvoz istih i dr. Povodom toga treba uraditi plansku dogradnju infastrukturnih objekata, deponija za odlaganje otpadnih materija i uginulih životinja, ili njihovih delova posle prerade. Istim projektom obezbediti odgavarajuće vozilo, odgovarajuće kante za sakupljanje smeća i drugog otpadnog materijala. Zelene površine, kej na reci Dragovištici i kej na Dobrodolskom potoku su nedovoljno uređeni kao i nedovoljno zaštićeni, a nepostoje ni gradski parkovi. Pomenute površine neodržavaju se dovoljno i pravovremeno što nedoprinosi zaštiti životne sredine.

2. Zdravstvo

U ovoj oblasti zastarela je oprema i objekti, a nedostaju finansijska sredstva za nabavku nove i održavanje objekata. Iz ovih razloga potrbna je nabavka savremene opreme i to: rendgen aparat, vozila sanitetska 2, terensko jedno i putničko jedno, labaratorijska oprema, tri zubne jedinice jedna za školsku ambulantu, jedna za Dom zdravlja i jedna za terensku zdravstvenu stanicu, oprema za hitnu medicinsku pomoć. Što se tiče objekata potrebna je adaptacija i sanacija zgrada terenskih zdravstvenih stanica i ambulanti.

3. Obrazovanje

Na teritoriji opštine Bosilegrad postoji jedna matična osmogodišnja i četiri isturene osmogodišnje škole, kojima pripadaju 28 isturene četvorogodišnje škole sa oko 800 učenika, kao i Gimnazija koja je smeštena u zgradi sa relativno dobrim uslovima. Zbog nedostatka finansijskih sredstava za održavanje postojećih objekata isti su u vrlo lošem stanju. Potrebno je izvršiti rekonstrukciju fiskulturne sale pri matičnoj školi, adaptaciju i opremanje šest učionica-kabineta u matičnoj školi i doopremanje kabineta za informatiku nabavkom 10 kompjutera.

- 18 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

Pored ovoga treba rekonstruisati krovove zgrada u većini isturenih odeljenja odnosno u selima gde je stanje mnogo gore, mali broj dece, nastava se odvija u veoma starim zgradama u kojima nema čak izgrađene osnovne infrastrukture (vodovod, kanalizacija i dr).

4. Sociјalna zaštita

Usled brzih promena u starosnoj stukturi, odnosno povećanja kontingenta najstarijeg stanovništva, problemi socijalne zaštite postaju sve izraženiji. Glavni nosilac i realizator aktivnosti iz delokruga socijalne zaštite je Centar za socijalni rad u Bosilegradu, koji posluje kao samostalna ustanova. Centar je više funkcionalna ustanova socijalne zaštite, čije su osnovne funkcije: - neposredno ostvarivanje socijalne zaštite građana i njihovih porodica, - ostvarivanje funkcija organa starateljstva, - praćenje i proučavanje socijalnih potreba i problema, - preventivna delatnost, - planiranje i programiranje socijalne zaštite, - koordiniranje aktivnosti na sprovođenju socijalne zaštite i socijalnog rada u opštini.

Objekat u kojem su smeštene kancelarije Centra ne zadovoljavaju potrebe korisnika i zaposlenih za normalan rad. Pored uređenja objekta (otvaranje novih prostorija) za ovu ustanovu neophodno je nabaviti savremenu tehniku (kompjutere) i vozilo za obilazak terena. S obzirom da se poslednjih godina beleži konstantno povećanje broja korisnika materijalne pomoći, kućne nege, maloletničke delikvencije i zahteva za domski smeštaj, neophodno je obratiti posebnu pažnju kadrovskoj popunjenosti, organizacionoj funkcionalnosti i materijanoj snazi Centra za socijalni rad. U narednom periodu akcenat treba da bude na novim formama institucionalnog i vanistitucionalnog rešavanja problema socijalno ugroženih slojeva stanovništva: - Obezbeđivanje prostora za rad Centra za socijalni rad; - Jačanje (organizaciono, kadrovski i materijalno) patronažne službe i službe za negu starih i obolelih lica; - Nabavka terenskog vozila.

5. Kultura

Delatnost kulture u opštini se odvija u Centru za kulturu u Bosilegradu i domovima kulture i u prostorijama zaduženih domova u selima Opštine. U Centru za kulturu u Bosilegradu postoje: bioskop i biblioteka i u nemu se održavaju kino-projekcije, pozorišne predstave, koncerti, izložbe i dr. Domovi kulture u sklopu zadružnih domova postoje i u Gornjoj i Donjoj Ljubati, Gornjoj i Donjoj Lisini, Donjem Tlaminu, Gložju i Brankovcima. Biblioteke se nalaze pri osmogodišnjim osnovnim školama i pri domovima kulture u Bosilegradu, Gornjoj i Donjoj Ljubati i G. lisini.

- 19 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

6. Informisanje - Mediji

Čujnost i vidljivost radio i TV programa na teritoriji opštine Bosilegradje veoma slaba. Prvi i drugi program RTS-a pokrivaju 50%, odnosno svega 1/3teritorije opštine. Čujnost radio programa je na veoma niskom nivou i u čestom prekidu zbog dotrajale opreme i neredovnog održavanja radio repetitora. S obzirom na prigranični položaj opštine i mogućnost praćenja radio i TV programa Bugarske i Makedonije od strateškog je značaja izgradnja odgovarajućih radio i TV repetitora koji bi omogućili praćenje radio i TV programa RTS-a.

7. Turizam i ugostiteljstvo

Bogatstvo turistikog potencijala ovog jedinstvenog planinskog područja u Republici, sa prirodnim raritetima koji su obuhvaćeni posebnim režimom zaštite, kao što su: prirodni rezervat Jarešnik (32 ha), staro stablo crnog bora kao prirodna retkost, prirodni rezrvat Vardenik (11ha), Lisinsko jezero, Goleš (jedinstvena po lepoti planinska visoravan na 1829 m) i Bele Vode, blizina Vlasinskog jezera, Besna Kobila, brojna planinska izvorišta, Milevska planina, Ćustendilska kotlina i kulturno-istorijski spomenici u velikom je raskoraku sa njihovom valorizacijom, organizovanim uključivanjem prirodnih i kulturno-istorijskih potencijala u razvoj turizma i komletiranjem kroz turističku ponudu. Opština Bosilegrad, kao jedinstveni prirodni rezervat u Republici organizovanom kompleksnom valorizacijom bogatog turističkog potencijala (nezagađena prirodna sredina, prirodni rezervati, mnogobrojni čisti vodotoci, atraktivni punktovi brojnih vidikovaca i visokih planinskih travnatih terasa, bogata flora i fauna, geografski položaj, kulturno- istorijski lokaliteti lovno-ribolovnog, zimskog, zdravstveno-rekreativnog, tranzitnog, izletničkog seoskog i đačko-omladinskog turizma. Razvoj turizma i ugostiteljstva u opštini Bosilegrad, kao jedan od prioriteta programsko-razvojne orijenntacije opštine i u peridu posle 2006. godine težište aktivnosti treba usmeriti ka daljem razvoju zdravstveno-rekreativnog, seoskog, lovno-ribolovnog i tranzitnog turizma, obogaćivanju raznovrsnosti sadržaja boravka turista i njenom prilagođavanju širem krugu korisnika, u skladu sa trendovima na turističkom tržištu. Prioritet će i dalje imati sadržajnija ponuda lokaliteta Jarešnik i Vardenik i afirmacija graničnih prelaza, brža valorizacija i aktiviranje značajnih turističkih lokaliteta na celokupnom seoskom brdsko-planinskom području, sve u cilju kako razvoja turizma, tako i zadržavanja stanovništva na ovom području. Komletiranjem infrastrukture i edukacijom domaćinstava treba stvarati uslove za razvoj seoskog turizma. Poželjno bi bilo da se na seoskom području (Dukatu, Gornjem Tlaminu, Donjem Tlaminu, Gornjoj Lisini, Donjoj Lisini, Gornjoj Ljubati, Donjoj Ljubati i Bistru) osnuje etno-centar, u kome bi bio obezbeđen prostor za umetničku koloniju, stare zanate, domaću radinost i sl.

- 20 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad IV SWOT ANALIZA

PREDNOSTI

• Geografski položaj (Bugarska, Makedonija i Srbija • Ljudski potencijal (postojanje stručnih timova iz različitih oblasti) • Dostupna je infrastruktura institucija • Postojeći infrastrukturni kapaciteti PTT, elektrosnabdevanje, kanalizacije, vodosnabdevanje i putne mreže • Postojeći prirodni resursi (ruda, šume, divlje plodove...) • Veliki potencijal vodotoka, bogatsvo u vodama i veliki broj izvora • Postojeći, a neiskorišćeni kapaciteti za preradu voća i povrća, kapaciteti za obradu drveta • Plodno zemljište za određene kulture • Veliki potencial za turizam - zdrava životna sredina i netaknuta priroda • Higijenski najispravnija voda po izveštaju higijenskog zavoda iz Vranja u Pčinjskom okrugu u periodu 2004-2006 god. • Dobra i korektna saradnja i zajedničke aktivnosti između Opštinske uprave, javna preduzeća i institucija

SLABOSTI

• Nezapošljenost i nema nova radna mesta • Usitnjeni posedi, nedostatak mehanizacije i zastarelost postojeće • Neorganizovani tržišni nastup i nedovoljna razvijenost preduzetničkog duha • Opadanje stočnog fonda • Nepostojanje adekvatne razvojne strategije • Zastarelost opreme i nedostatak finansijskih sredstava za nabavku nove i održavanje postojeće • Ekstenzivna upotreba prirodnih resursa • Kolaps postojećih proizvodnih kapaciteta • Slaba infrastruktura (putna infrastruktura, fekalne kanalizacije, atmosferske kanalizacije, postrojenje za preradu otpadnih voda) • Nema vozilo za sakupljanje i iznošenje smeća kao i nedostatak sudova za smeće (kanti i kontejneri) • Loša deponija (prilazni put loš, neograđena i neuređena bez ulazne kapije i čuvarske kućice) • Nedostatak urbanističkih planova, neprimenljivost i zastarelost postojećih za Bosilegrad i Rajčilovci, te je potrebno preispitivanje (potrebna izrada novih i preispitivanje starih) • Nema prostorni plan posebne namene graničnog prelaza Ribarci • Nedostatak planske urbanističke dokumentacije • Nedostatak projektne dokumentacije za projekte koji bi bili finansirani i realizovani od strane domaćih i stranih investitora i donatora

- 21 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

MOGUĆNOSTI

• Mogućnost izmene Zakona (bolja zakonska rešenja), poboljšanje saradnje sa ministarstvom i svim institucijama • Mogućnost podnošenja projekata pri ministarstvu i raznim donatorima • Veća saradnja institucija između sebe i vraćanje poverenja u institucije • Brže uključivanje mladih u rad i stvaranje dohotka • Modernizacija infrastrukture (postojećih putnih pravaca, vodosnabdevanje, kanalizacije, preradu otpadnih voda...) • Povećana tražnja za zdravom hranom i vodom • Uključenje u EURO Region • Uvećane aktivnosti različitih fondova i donatora • Povećanje «eko» proizvodnje, proizvodnja kultura pogodnih za naše klimatsko područje (krompir, šargarepa, luk, maline, kupine i dr.) • Razvoj seoskog turizma • Pomoć međunarodnih donatorskih organizacija i od strane republičkih fondova • Razvoj graničnih prelaza prema Bugarskoj i Makedoniji što će privući investitore i poboljšati infrastrukturu • Regionalni pristup rašavanja pitanja kao što je orto-foto snimanje

PRETNJE

• Opasnost od centralizacije Republičkih službi • Učestala promena Zakona • Nedovoljna aktivnost građana u rešavanju svojih problema • Brzo starenje stanovništva i njegovo smanjenje, velika migracija, pad nataliteta zbog demografskog položaja opštine • Nemogućnost zapošljenja zbog slabe kvalifikacione strukture • Neadekvatna pomoć od strane Vlade • Nepovoljni uslovi za dobijanje kredita • Nelojalna konkurencija iz istočnih zemalja • Veoma slaba zainsteresovanost od strane mladih ljudi za ostanak na selu

- 22 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

V STEP ANALIZA-BOSILEGRAD

SOCIJALNI TRENDOVI TEHNOLOŠKI TRENDOVI

• Opadanje nataliteta • Zastarela tehnologija u • Migracija stanovništva ka selima industriji I ka većim centrima • Zastarela mehanizacija i • Smanjenje broja stanovnika u prema brdsko-planinskom delu a • Uvođenje nove agrotehnike I povećenje broja u ravničarskom mehanizacije u poljoprivredi delu opštine • Uvođenje računarske • Starenje stanovništva tehnologije I korišćenje • Nezainteresovanost mladih za interneta brak • Poboljšana infrastrukturno • Napuštanje i ostavljanje starih da komunalne infrastruktura žive sami od strane deca • Poboljšana telekomunikaciona • Postepeno umiranje selo mreža (digitalna centrala) i • Sve teže snabdevanje seoskog povećan broj mobilnih telefona stanovništva • Porast broja nezapošljenih • Opadanje životnog standarda • Sposobnost prilagođavanje svetskim standardima • Stradicionalno gostoprimstvo EKONOMSKI TRENDOVI POLITIČKI TRENDOVI

• Porast broja malih i srednjih • Veliki uticaj politike na preduzeća društveni i privredni život • Nizak nacionalni dohodak građana • Zarade ispod republičkog • Zastupljenost nacionalnih I proseka (drastično) etničkih manjina u političkom • Privatizacija skoro završena životu • Pad proizvodnje • Jačanje regionalne saradnje • Povlašćen tretman države prema opštini • Slabo prilagođavanje tržišnoj ekonomiji • Povećanje zainteresovanosti polj. proizvođača za povećanje polj. proizvodnja • lakši pristup fondovima za investicije

- 23 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad VI V I Z I J A:

Bosilegrad – grad nade bez prirodnih i državnih granica kao centar međunarodne granične saradnje

VII Strateški ciljevi:

1. Razvoj infrastrukture u cilju poboljšanja ekonomskog razvoja P R I O R I T E T I : 1.1 Razvoj graničnih prelaza kao preduslov razvoja infrastrukture i privrede DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET: 1.1.1 Izrada urbanističkih planova za granične prelaze Ribarci i Goleš 1.1.2 Izrada Glavnih projekata – tehničke dokumentacije za granične prealze Ribarci i Goleš 1.1.3 Izrada infrastrukture potrebne za moderno opremanje graničnih prelaza 1.1.4 Izgradanja potrebnih objekata i opremanje graničnih prelaza po Evropskim standardima 1.2 Poboljšati infrastrukturu u Bosilegradu i Rajčilovci kao podrška razvoju ekonomije DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET: 1.2.1 Izrada projekta za ulice u užem centru grada sa njegovom realizacijom (zamena donjeg stroja, gornjeg stroja, kolovoza, trotoara, ivičnjaka i atmosferske kanalizacije) 1.2.2 Poboljšati vodosnabdevanje Bosilegrada i Rajčilovce dovodom nove pijaće vode 1.2.3 Rešavanje uskih grla na međunarodnom saobraćajnom koridoru R-122 kroz Bosilegrad i Rajčilovci (mostovi i nove trase) 1.2.4 Izgraditi i održavati potrebnu infrstrukturu i objekte u cilju ekonomskog razvoja 1.3 Efikasno prostorno i urbanističko planiranje u cilju privrednog razvoja DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET: 1.3.1 Ortofotometrijsko snimanje opštine Bosilegrad kao deo regionalnog projekta 1.3.2 Izrada planova detaljne regulacije za prostor obuhvaćen generalnim planom (bosilegrad, Rajčilovci, Radičevci) 1.4 Poboljšati i zaštititi životnu sredinu kao preduslov kvalitetnijeg života i rada ljudi DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET: - 24 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

1.4.1 Dovršavanje kanalizacione mreže u Bosilegradu i Rajčilovci, izrada kolektora i prečistne stanice 1.4.2 Suzbijanje divljih deponija i modernizacija postojeće deponije, nabavka vozila – smećara i kontejnera i kanti 1.4.3 Uređenje zelenih površina u gradu, izrada novih površina (kod sportskog centra i bivše kasarne) kao i promovisanje zaštite životne sredine

2. Stvaranje uslova za razvoj ruralne oblasti i sela i omogućiti bolji život stanovništva P R I O R I T E T I : 2.1 Unaprediti infrastrukturu u selima DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET: 2.1.1 Poravka, održavanje i modernizovanje lokalnih i nekategorisanih puteva 2.1.2 Izrada i popravka lokalne vodovodne mreže i izrada kanalizacije u centrima sela 2.1.3 Poboljšanje elektro-energetskog napajanja sela i zaseoka 2.1.4 Pokrivanje svih sela mobilnom telefonijom, radio i TV signalom 2.2 Poboljšanje uslova života u selima DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET: 2.2.1 Omogućiti socijalnu zaštitu u selu po gradskom uzorku 2.2.2 Poboljšati zdravstvenu zaštitu u selima i ruralnim oblastima 2.2.2 Razviti sela putem izrade planske dokumentacije za infrastrukturu i ekonomski razvoj

3. Stvaranje uslova i klime za korišćenje prirodnih potencijala P R I O R I T E T I : 3.1 Unapređena i profitabilna poljoprivredna proizvodnja DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET 3.1.1 Povećanje stočnog fonda-rasnim grlima (kroz donacije polj.fond.) 3.1.2 Gajenje poljoprivrednih kultura karakterističnih za ovo podneblje 3.1.3 Adekvatna povezanost između proizvođača i izvora potražnje 3.2 Unapređen tržišni nastup i promovisanje prirodnih potencijala DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET 3.2.1 Stvaranje brendova zasnovanim na proizvodima karakterističnim za naše područje 3.2.2 Poboljšan kvalitet proizvodnje 3.2.3 Stvaranje informacioni sistem (reprezent. široj javnosti) 3.3 Stvaranje imidža Bosilegrada kao buduće turističke destinacije DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET

- 25 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

3.3.1 Promocija – geografskih istorijskih i kulturnih karakter. 3.3.2 Sređena turistička ponuda 3.3.3 Obuka turističkog osoblja

4. Omogućiti zapošljavanje radno sposobnog stanovništva P R I O R I T E T I : 4.1 Razvoj malih i srednjih preduzeća DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET: 4.1.1 Otvaranje mini prerađivačkih pogona 4.1.2 Otvaranje mini proizvodnih pogona 4.1.3 Različite finansijske olakšice za sve privrednje preduzetnike koji ulažu u proizvodnju 4.2 Unapređena proizvodnja DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET: 4.2.1 Zamena tradicionalne proizvodnje savremenim metodama 4.2.2 Proizvodnja novih proizvoda prema potrebama tržišta 4.2.3 Međusobna saradnja

5. Stvaranje boljih uslova za život P R I O R I T E T I : 5.1 Podizanje nivoa znanja poboljšanjem obrazovnog sistema i orijentisnih obuka DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET: 5.1.1 Obrazovanje kadrova za rad u privredi i prekvalifikacija zaposlenih 5.1.2 Modernizacija programa obuke i permanentno obrazovanje odraslih 5.1.3 Stvoriti bolje uslove u predškolskoj ustanovi i školama za uspešniji rad 5.2 Stvaranje boljih uslova za ugrožene grupe i njihovo integrisanje u društvo DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET: 5.2.1 Ukljčivanje radno sposobnih socijalno ugroženih lica na javnim lokalnim radovima preko postojeće Odluke za jednokratnu novčanu pomoć 5.2.2 Stvaranje mogućnosti za zapošljavanje invalidnih i socijalno ugroženih grupa 5.2.3 Osposobljavanje roma za njihovo integrisanje u društvu 5.2.4 Izrada socijalne karte pojedinih ugroženih grupa 5.3 Poboljšanje socijalne infrastrukture DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET: 5.3.1 Stvaranje nove socijalne infrastrukture kao i modernizacija već postojeće (Centar za socijalni rad, bolnice, škole, Dom kulture) 5.3.2 Modernizacija postojeće infrastrukture za ljude sa posebnim potrebama 5.3.3 Sanacija napuštenih javnih objekata i promena njihove namene 5.4 Bolja saradnja lokalne samouprave sa javnim ustanovama DETALJNI CILJEVI ZA PRIORITET: - 26 - Dugoročni plan razvoja opštine Bosilegrad

5.4.1 Uspostaviti bolju saradnju lokalne samouprave sa javnim ustanovama uz povećano učešće medija i NVO 5.4.2 Omogućiti brže i kvalitetnije usluge građanima

- 27 - AKCIONI PLAN

Iznos Proističe iz kog Vremenski Izvori finansiranja (procenjena Akcija prioriteta/detaljn Očekivani rezultati Dugoročni uticaj okvir 2006- (može biti više od vrednost) u og cilja 2010 je Ko jednog) evrima odgovoran? Izrada urbanističkih planova za granične prelaze Ribarci i Goleš 1.1.1 Izrada urbanističkog plana za 1 Završen urbanistički plan Omogućen dalji razvoj 2007-2009 Opština i Ministarstvo 20.000,00 granični prelaz Ribarci za prelaz Ribarci graničnog prelaza Ministarstvo finansije Izrada urbanističkog plana za 2 Završen urbanistički plan Omogućen dalji razvoj 2007-2009 Opština i Ministarstvo 15.000,00 granični prelaz Goleš za prelaz Goleš graničnog prelaza Ministarstvo finansije i donatori

Izrada Glavnih projekata – tehničke dokumentacije za granične prelaze Ribarci i Goleš 1.1.2 Izrada Glavnih projekata – tehničke 1 Obezbeđen prostor za 2007-2009 Opština i Ministarstvo Završena tehnička dokumentacije za granične prelaze unapređenje i izgradnju Ministarstvo finansije i donatori dokumentacija za Ribarci graničnoog prelaza granični prelaz Ribarci Ribarci. Izrada Glavnih projekata – tehničke 2 Obezbeđen prostor za 2007-2009 Opština i Ministarstvo Završena tehnička dokumentacije za granične prelaze unapređenje i izgradnju Ministarstvo finansije i donatori dokumentacija za Goleš graničnog prelaza granični prelaz Goleš Ribarci. Izrada infrastrukture potrebne za moderno opremanje graničnih prelaza 1.1.3 Izgradnja objekta za policiju i 1 Nova zgrada MUP-a Bolje funkcionisanje 2007 Opština i Ministarstvo 600.000,00 vatrogasnu službu MUP-a Ministarstvo unutrašnjih poslova Dovod TF mreže koaksialnim 2 Bolje korišćenje TF 2006-2007 "Telekom" "Telekom" 200.000,00 kablom do graničnog prelaza mreže Ribarci Izgradanja potrebnih objekata i opremanje graničnih prelaza po Evropskim standardima 1.1.4 Modernizacija graničnog prelaza 1 Oživljavanje graničnog Povećanje prometa na 2007-2009 Opština i Ministarstvo 1.000.000,00 Ribarci - izrada terminala i kolske prelaza Ribarci - veći graničnom prelazu Ministarstvo finansija (NIP) vage promet Ribarci Izrada pratećih objekata (sanitarni 2 Oživljavanje graničnog Povećanje prometa na 2007-2009 Opština i Ministarstvo 500.000.00 čvorovi, špedicije, banke, pošte, prelaza Ribarci - veći graničnom prelazu Ministarstvo finansija (NIP) ugostiteljski objekti i dr.) promet Ribarci Izrada projekta za ulice u užem centru grada sa njegovom realizacijom (zamena donjeg stroja, gornjeg stroja, kolovoza, trotoara, ivičnjaka i atmosferske kanalizacije) 1.2.1 Izrada projektno tehničke 1Veća i bolja bezbednost Bolja komunikacija u 2007-2009 Opština i Opština, 15.000.00 dokumentacije za rekonstrukciju saobraćaja i putnika užem centru grada Ministarstvo Ministarstvo za ulica i rekonstrukcija ulica u užem kapitalne investicije centru grada (ulica G.Dimitrov, i donator M.Tita, 7. Juli, H.Botev, V.Levski, Kej Dobri Dol (leva i desna strana).

Izgranja ulice u užem centru grada 2 Poboljšan saobraćaj u Bolja komunikacija u 2007-2008 Opština i Opština, 485.000.00 (zamena donjeg stroja, gornjeg gradu užem centru grada Ministarstvo Ministarstvo za stroja, kolovoza, trotoara, ivičnjaka i kapitalne investicije atmosferske kanalizacije) i donator

Poboljšati vodosnabdevanje Bosilegrada i Rajčilovce dovodom nove pijaće vode 1.2.2 Dovod nove vode sa izvora "RODA" 1 Rešavanje problema Redovno i stabilno 2007 Opština i Opština Bosilegrad, 850.000,00 Milevci vodosnabdevanja vodosnabdevanje Ministarstvo Мinistarstvo PŠ i V Bosilegrada i prigradskih Min. finansija i naselja donatori

Vodosnabdevanje naselja Dobri Dol, 2 Rešavanje Vodosnabdevanje 2007 Opština i Opština Bosilegrad, 80.000,00 izrada Buster stanice i rezervoara V vodosnabdevanja naselja Ministarstvo Мinistarstvo PŠ i V 80 m3. Dobri Dol i donatori.

Nabavka rovokopača za JP Usluga 3 Održavanje vodovodnih Redovno i stabilno 2007-2008 Opština i Opština Bosilegrad, 60.000,00 instalacija vodosnabdevanje Ministarstvo Мinistarstvo i donatori.

Rešavanje uskih grla na međunarodnom saobraćajnom koridoru R-122 kroz Bosilegrad i Rajčilovci (mostovi i nove trase) 1.2.3 Izrada projektne dokumentacije za 2 Rasterećenje od Bezbednije i brže 2007-2009 Opština i Ministarstvo za 500.000,00 AB most (kod benzinske pumpe) i saobraćaja u tranzitu - kretanje kroz Bosilegrad Ministarstvo kapitalne investicije izrade obilaznice na Regionalnom otklanjanje "uskog grla". i Republička putu. direkcija za puteve

Izgraditi i održavati potrebnu infrastrukturu i objekte u cilju ekonomskog razvoja 1.2.4 Izgradnje stočne pijace u 1 Poboljšanje higijenskih Ekonomski efekti 2007 Opština Opština i donatori 50.000,00 Bosilegradu uslova i uslova prodaje

Modernizacija gradske pijace u 2 Poboljšanje higijenskih Ekonomski efekti 2007 Opština Opština i donatori 80.000,00 Bosilegradu. uslova i uslova prodaje

Izrada AB mosta prema postojećoj 3 Rasterećenje saobraćaja Lakši pristup s jedne na 2007-2009 Opština i Ministarstvo za 400.000,00 projektnoj dokumentaciji na ulici u delu grada kod drugu stranu grada , pri Ministarstvo kapitalne investicije Dušanovoj (kod sportskog centra). sportskog centra tom izbeći centar grada i Republička direkcija za puteve Ortofotometrijsko snimanje opštine Bosilegrad kao deo regionalnog projekta 1.3.1 Izrada orto-foto snimaka opštine 1.3.1 Završen orto-foto snimak Evidentirano postojeće 2007-2009 Opština Opština, Geodetski Cena prema Bosilegrad stanje Zavod i drugi cenovniku RGZ donatori Skeniranje geodetskih podloga u 1.3.1 Kompletno pokrivanje Izrada GUPa, evidencija 2007 Opština Opština, Geodetski 4.000,00 razmer 1:1000 za Bosilegrad i katastarskim podlogama bespravno sagrađenih Zavod i drugi 1:2500 za preostalu teritoriju na OF snimcima objekata donatori Izrada planova detaljne regulacije za prostor obuhvaćen generalnim planom (Bosilegrad, Rajčilovci, Radičevci) 1.3.2 Izrada detaljnih urbanističkih 1 Omogućiti legalizaciju Dugoročno saobraćajno 2007-2009 Opština Opština i donatori 50.000,00 planova i planova detaljne regulacije objekata i urbanistično rešenje za Bosilegrad sa prigradskim Bosilegrada i prigradskih naseljima i Rajčilovci naselja

Dovršavanje kanalizacione mreže u Bosilegradu i Rajčilovci, izrada kolektora i prečistne stanice 1.4.1 Izrada glavnog fekalnog kolektora 1 Sprečavanje daljeg Zagađenje reke 2008 Opština Opština Bosilegrad, 500.000,00 zagađivanja reke Dragovištice Ministarstvo PŠ i V i Dragovištice donatori

Nabavka specijalnog vozila 2 Rešavanje problema Sprečavanje 2008 Opština Opština i donatori 100.000,00 (cisterne) za čišćenje i ispiranje održavanja kanalizacije zagađivanja fekal. Kanalizacije. Izrada atmosferskekanalizacije za 3 Poboljšanje higijenskih Stvaranje boljih uslova 2007-2009 Opština Opština, JP 100.000,00 uži deo grada (od reke Dragovištice uslova u gradu za život i rad građana "Srbijavode" i do Keja Dobri Dol) i donator rešavanjeatmosferskih voda koje se slivaju sa brda Risovice i Ramni del.

Izrada postrojenja za mehaničku 4Očuvanje životne sredine Sprečavanje daljeg 2008 Opština Opština Bosilegrad, 1.000.000,00 preradu otpadnih voda. zagađenja reke Ministarstvo PŠ i V i Dragovištice donatori

Suzbijanje divljih deponija i modernizacija postojeće deponije, nabavka vozila – smećara i kontejnera i kanti 1.4.2 Uređenje deponije po Evropskim 1Očuvanje životne sredine Sprečavanje daljeg 2010 Opština Opština, 1.000.000,00 standardima zagađenja okoline Ministarstvo životne sredine i donatori

Nabavka specijalnog vozila za 2 Efikasno sakupljanje i Sprećavanje 2007 Opština Opština, 60.000,00 smeće odvoz smeća zagadjivanja Ministarstvo životne sredine i donatori

Uređenje zelenih površina u gradu, izrada novih površina (kod sportskog centra i bivše kasarne) kao i promovisanje zaštite životne sredine 1.4.3 Nabavka specijalnog vozila za 1 Čist grad Zaštita životne sredine 2007 Opština Opština i donatori 45.000,00 čišćenje ulica u gradu (mini čistilica)

Nabavka multi kultivatora, kosilica, 2 Uređenje zelenih Očuvanje i uređenje 2007 Opština Donatori 15.000,00 freza i druge priključke površina životne sredine Izrada nastavka regulacije reke 3 Uređena obala reke Poboljšanje higijenskih 2007 Opština JP "Srbijavode" 200.000,00 Dragovištice kod sportskog centra u uslova, lepša i čistija dužini od 200 m. obala reke Izrada brane sa tablastim 4 Uređenija obala reke Mesto mladima za 2007 Opština Opština i donatori 70.000,00 zatvaračima za kupalište na reci Dragovištice druženje i rekreaciju u Dragovištici kod sportskog centra. letnjem periodu Poravka, održavanje i modernizovanje lokalnih i nekategorisanih puteva 2.1.1 Rekonstrukcija i modernizacija 1 Poboljšanje saobraćaja Bolja saobraćajna 2007-2009 Opština i Ministarstvo za 4.000.000,00 Regionalnog puta Brankovci - Goleš na regionalnom putu situacija na regionalnom Ministarstvo kapitalne investicije u dužini od 25 km. putu i Republička Direkcija za puteve

Rekonstrukcija i modernizacija 2 Poboljšanje saobraćaja Bezbednije odvijanje 2007-2009 Opština i Ministarstvo za 800.000,00 Regionalnog puta "4. Kilometar - na regionalnom putu saobraćaja Ministarstvo kapitalne investicije Dve reke"u dužini od 6 km. i Republička Direkcija za puteve

Rekonstrukcija i modernizacija 3 Poboljšanje saobraćaja Bezbednije odvijanje 2007-2009 Opština i Ministarstvo za 3.000.000,00 Regionalnog puta " Dve reke - na regionalnom putu saobraćaja Ministarstvo kapitalne investicije Dukat - Zagranja"u dužini od 15 km. i Republička Direkcija za puteve

Delimično asfaltiranje lokalnih 4 Bezbednije odvijanje Bezbednije odvijanje 2007-2009 Opština i Ministarstvo za 600.000,00 puteva saobraćaja i pešaka saobraćaja Ministarstvo kapitalne investicije, Opština i donatori

Nabavka Grejdera 5 Poboljšanje saobraćaja Održavanje puteva i 2006-2007 Opština i Ministarstvo za 110.000,00 na regionalim i lokalnim bezbednije odvijanje Ministarstvo kapitalne investicije, putevima saobraćaja Opština i donatori

Čišćenje i proširenje lokalnih 6 Bezbednije odvijanje Održavanje puteva i 2007-2009 Opština i JP JP "Direkcija za 200.000,00 puteva, nasipanje peskovito- saobraćaja i pešaka bezbednije odvijanje "Direkcija za GZP opštine šljunkovitim materijalom i izrada saobraćaja GZP opštine Bosilegrad", mesni propusta. Bosilegrad" samodoprinos Rekonstrukcija i modernizacija 7 Poboljšanje saobraćaja Bezbednije odvijanje 2007-2009 Opština i Ministarstvo za 3.500.000,00 regionalnog puta "Dve reke -Ljubata na regionalnom putu saobraćaja Ministarstvo kapitalne investicije - Kriva Feja" u dužini od 18 km. i Republička Direkcija za puteve Nabavka buldozera 8 Održavanje Održavanje puteva 2008 Opština i Opština i donatori 100.000,00 Ministarstvo Izrada i popravka lokalne vodovodne mreže i izrada kanalizacije u centrima sela 2.1.2 Popravka i izgradnja lokalnih 1 Bolje vodosnabdevanje Stvaranje boljih uslova 2007-2009 Opština Opština i donatori 100.000,00 vodovoda po selima za život Realizacija godišnjih Programa JP 2 Bolja povezanost Tekuće izvršavanje 2007-2009 Opština i JP JP "Direkcija za 300.000,00 "Direkcije za GZP opštine centralno gradskog obaveza JP "Direkcije "Direkcija za GZP opštine Bosilegrad" područja sa svim za GZP" GZP opštine Bosilegrad", opština mesnim zajednicama Bosilegrad" i donator Nabavka teretnog vozila 3 Održavanje Održavanje 2008 Donatori 75.000,00

Poboljšanje elektro-energetskog napajanja sela i zaseoka 2.1.3 Dovršenje 35 КV DV Bosilegrad - 1 Poboljšanje energetskih Bolji uslovi za razvoj 2006-2007 Opština i Ministarstvo za 200.000,00 Donje Tlamino. uslova sekundarnih privrede Ministarstvo energetiku centara Elektrodistribucije Dovršenje 35 КV DV Bosilegrad - 2 Poboljšanje energetskih Bolji uslovi za razvoj 2007-2009 Opština i Ministarstvo za 80.000,00 Donja Ljubata. uslova sekundarnih privrede Ministarstvo energetiku centara Elektrodistribucije Pokrivanje svih sela mobilnom telefonijom, radio i TV signalom 2.1.4 Montaža telefonskih centrala u 1 Bolje pružanje usluga Bolja komunikacija 2007-2009 "Telekom" "Telekom" 300.000,00 sekundarnim centrima za fiksnu telefoniju. Proširenje telefonske mreže za 2 Zadovoljniji građani i Bolja komunikacija sa 2007-2008 "Telekom" "Telekom" 200.000,00 Bosilegrad i Rajčilovci za novih meštani sela Rajčilovce svetom i mogućnost 1000 broja za nove TF brojeve. priključivanja na internet

Omogućiti socijalnu zaštitu u selu po gradskom uzorku 2.2.1 Prihvatna stanica za sve uzraste uz 1 Zbrinjavanje 20-30 lica Pomoć trenutno 2006-2010 Opština, Opština i donatori 15.000,00 Dom za penzionere. godišnje ugroženim licima Pomoć u kući (starim osobama) 2 Pomoć najugroženijem Poboljšanje uslova za 2006-2010 Opština, Opština i 10.000,00 delu stanovništva život starih CSR, NVO i participacija patronažna korisnika služba Kupovina vozila lada "NIVA" za CSR 3 Poboljšanje uslova rada Poboljšanje uslova rada 2007 Opština Opština 9.000,00

Poboljšati zdravstvenu zaštitu u selima i ruralnim oblastima 2.2.2 Izgradnja otvorenih sportskih terena 1 Uređen prostor za Poboljšanje zdravstveno 2007 Opština i Ministarstvo 53.000,00 i dečijih igrališta u selima. bavljenje sportom stanje Ministarstvo finansija (NIP) Kombi - sanitet sa pratećom 2 Hitno ukazivanje pomoći Poboljšanje 2007 25.000,00 opremom za reanimaciju zdravstvenih uslova Razviti sela putem izrade planske dokumentacije za infrastrukturu i ekonomski razvoj 2.2.3 Razviti sela putem izrade planske 1 Planska documentacija Orijentisani razvoj Opština i Opština Bosilegrad i dokumentacije za infrastrukturu za infrastrukturu 2007-2009 Ministarstvo donatori. 5.000,00

Razviti sela putem izrade planske 2 Planska documentacija Orijentisani razvoj Opština i Opština Bosilegrad i dokumentacije za ekonomski razvoj zaekonomski rayvoj 2007-2010 Ministarstvo donatori. 5.000,00

Povećanje stočnog fonda-rasnim grlima (kroz donacije polj.fond.) 3.1.1 Kupovina rasnih grla 1 Povećanje obima Profitnija proizvodnja 2007 Individu.proiz Opština, Min.polj. i 15.000,00 proizvodnje vođač. donatori Veštačko osemenjavanje 2 Povećan prirast i prinos Veći prihodi i 2008-2011 Individu.proiz Opština, Min.polj. i 30.000,00 mleka zapošljenost vođač. donatori Otvaranje mini farmi za tov junadi 3 Povećana proizvodnja Veći prihodi i 2008-2011 Individu.proiz Opština, Min.polj. i 70.000.00 mesa zapošljenost vođač.i opšt. donatori Otvaranje mini farmi za krave 4 Povećana proizvodnja Veći prihodi i 2008-2011 Individu.proiz Opština, Min.polj. i 80.000.00 muzare mleka zapošljenost vođač.i opšt. donatori Nabavka pčelinjih društava 5 Povećana proizvodnja Jačanje ekonomije i 2007 Udruženje Opština, Min.polj. i 20.000,00 meda i ostalih pčelinjih smanjenje pčelara donatori proizvoda nezapošljenosti Gajenje poljoprivrednih kultura karakterističnih za ovo podneblje 3.1.2 Sadnja medonosnih bilja 1 Povećanje prinosa od 2007 Individu.proiz Opština, Min.polj. i Razvoj pčelarstva 2.000.00 meda vođač.i opšt. donatori Nabavka sadnica kultivisane 2 Organizovano gajenje i Veća zapošljenost i 2008-2011 Individu.proiz Opština, Min.polj. i 2.000.00 borovnice veći prihodi proizvodnja vođač.i opšt. donatori Sadnja polj. kultura karakterističnih 3 Povećana produktivnost Pad cena na tržištu 2008-2011 Individu.proiz Opština, Min.polj. i 30.000,00 za ovo područje vođač. donatori Edukacija za gajenje pečuraka i 4 Podrška privatnoj Tržišno i izvozno 2008-2011 Opština i MZ Opština, Min.polj. i 10.000,00 kultivisane borovnice inicijativi orijentisana donatori poljoprivreda Adekvatna povezanost između proizvođača i izvora potražnje 3.1.3

Adekvatna povezanost između 1 Povećanje obima 2007 Privatni Veći prhodi Opština i privrednici proizvođača i izvora potražnje proizvodnje preduzetnici Bolja organizovanost tržišta 2 Stvaranje preduslova za Veći prihodi i 2008-2011 Opština i R Opština, Min.polj. i 5.000,00 povećanje proizvodnje zapošljenost Srbija donatori

Otvaranje otkupnih stanica 3 Razvoj sakupljačkih 2008-2011 Privatni Min. polj.,privatni 30.000.00 aktivnosti Veći prhodi preduzetnici i preduzetn., i opština donator Otvaranje stočne pijace 4 Povećanje proizvodnje 2007 Privatni Min. polj. i privatni 7.000.00 Veći prhodi preduzetnici preduz. I donator Potpisivanje ugovora između 5 Sigurnost u plasmanu Veći prihodi i 2007 Privatni Opština i privatni proizvođača stoke i vlasnika zapošljenost preduzetnici preduzetnici mesarskih radnji Ostvarivanje saradnje između 6Veća proizvodnja i veći Veći prihodi i 2007 Privatni Opština i privatni prerađivačke industrije iz prihodi zapošljenost preduzetnici preduzetnici unutrašnjosti sa individualnim proizvođačima Stvaranje brendova zasnovanim na proizvodima karakterističnim za naše područje 3.2.1 Unapređen tržišni nastup i 1 Modernizacija Približavanje 2008-2011 Opština i R Opština, Min.polj. i 5.000.00 promovisan prirodni potencijal. proizvodnje standardima EU Srbija donatori Izrada studije razvoja poljoprivrede 2 Povećanje obima Profitnija proizvodnja 2008-2011 Opština Opština i nevlad. 5.000.00 na teritoriji opštine. proizvodnje Organizacije Stvaranje brendova 3 Modernizacija Profitnija proizvodnja 2008-2011 Stručna Opština, Min.polj. i 10.000,00 proizvodnje služba donatori Poboljšan kvalitet proizvodnje 3.2.2 Poboljšan kvalitet proizvodnje 1 Sertifikovanje proizvoda Tržišno i izvozno 2008-2011 Proizvođ. Opština, Min.polj. i 30.000,00 karakter. za naše orijentisana stručna donatori područje poljoprivreda služba Nabavka savremene opreme 2 Povećanje obima Modernizacija 2008-2011 Proizvođ. Opština, Min.polj. i 20.000,00 proizvodnje proizvodnje stručna donatori služba Nabavka poljoprivredne 3 Povećanje obima Modernizacija 2007 Proizvođ. Opština, Min.polj. i 20.000,00 mehanizacije proizvodnje proizvodnje stručna donatori služba Podizanje svesti o zdravoj hrani 4 Plasiranje konkurentnih Veći prihodi i osvajanje 2007 Opština Opština, Min.polj. i 1.000.00 proizvedenoj u ekološki čistoj proizvoda na tržištu tržišta donatori sredini Stvaranje informacionih sistema (reprezent. široj javnosti) 3.2.3 Stvaranje informacionih sistema 1 Upoznavanje šire Veći prihodi i 2008-2011 Proizvođ. Opština, Min.polj. i 10.000,00 javnosti zapošljenost stručna donatori služba i lok. mediji Organizovanje seminara 2 Razmena iskustava Bolji kvalitet veći prihodi 2007 Stručna Opština, Min.polj. i 5.000,00 služba i donatori donatori Organizovanje sajmova 3 Prezentacija široj Povećanje proizvodnje, 2008-2011 Stručna Opština, Min.polj. i 20.000,00 javnosti samim tim i prihoda služba i donatori donatori Stimulisanje udruživanja 4 Bolja ponuda Sigurniji nastup na 2008-2011 Udruženje Opština i donatori preduzetnika tržištu pred. I opština Biznis inkubator centar 5 Bolja org.proizv. Tržišno i 2008-2011 Opština Opština i donatori 2.000.00 proizv.orijentisani pp. Promocija – geografskih istorijskih i kulturnih karakter 3.3.1 Stvaranje imidža Bosilegrada 1 Upoznavanje šire Veći prihodi i 2008-2011 Opština i Opština, 1.000.00 javnosti zapošljenost donatori Min.turizma i donatori Promocija geografskih 2 Podsticaj za razvoj Razvoj turiz. kao prof. 2007 Opština i Opština i donatori 1.000.00 karakteristika područja turizma grane donatori Promocija kulturnih karakteristika 3 Povećan broj turista Veći prihodi i 2008-2011 Opština i Opština i donatori 5.000,00 područja zapošljenost donatori Sređena turistička ponuda 3.3.2 Sređena turistička ponuda 1 Više posetilaca Razvijena turistička 2008-2011 Opština, Opština, 10.000,00 destinacija Min.turizma i Min.turizma i donatori donatori Obeležavanje turističkih destinacija 2 Razvoj turizma Izrada turističkih 2007 Opština Opšt. I Min.finansija 3.000.00 prosp.opš. Upis smeštajnih kapaciteta 3 Dovođenje turista Razvoj turizma 2008-2011 Privr.pred. Opš. I min.turizma Izgradnja sportsko - rekreativnih 4 Uvećanje broja turista Razvoj turizma, a samim 2008-2011 Opština Opština i min.sporta 60.000.00 terena tim i veći prihodi

Ponuda turistima domaća 5 Privlačenje potenc. Veći prihodi 2008-2011 Priv.pred. Privatni preduzetnici tradicionalna jela Turista Izrada i prodaja suvenira 6 Dobar mar. Opštine Veći prihodi 2008-2011 Priv.pred. I Priv.pred. i opština 1.000.00 opština Mogućnost iznajmljivanja narodnih 7 Pružanje turistima više Centar kulture 2008-2011 Centar kulture Centar kulture i 1.000.00 nošnji usluga opština Obuka turističkog osoblja 3.3.3 Otvaranje turističkog centra 1 Više posetilaca Razvijena turistička 2008-2011 Opština, Opština, 10.000,00 destinacija Min.turizma i Min.turizma i donatori donatori Obuka turističkih vodiča 2 Kvalitetno pružanje 2008-2011 Opština, Opština, 5.000.00 usluga Veći prihodi Min.turizma i Min.turizma i donatori donatori Edukacija stanovništva o bavljenju 3 2007 Opština, Opština, 5.000.00 Bolja saradnja između turizmom u privatnom smeštaju Veći prihodi Min.turizma i Min.turizma i stanovništva i pot.turis. donatori donatori Edukacija i uključivanje u saradnju 4 2007 Opština, Opština, 5.000.00 Centra kulture iz Bosilegrada sa Bolja ponuda Min.turizma i Min.turizma i Veći prihodi turističkim centrom potenc.turista donatori donatori

Ponuda kulturno umetničkog 5 2008-2011 Opština, Opština, 2.000.00 Bolja ponuda programa Veći prihodi Min.turizma i Min.turizma i potenc.turista donatori donatori Organizovanje prevoza izletnika 6 2008-2011 Opština, Opština, Bolja ponuda Veći prihodi Min.turizma i Min.turizma i potenc.turista donatori donatori Otvaranje mini prerađivačkih pogona 4.1.1 Razvoj malih i srednjih preduzeća1Veća zapošljenost Dugoročni razvoj opštine 2008-2011 Opština, Opština, Min.priv. i 100.000,00 Min.priv. i donatori donatori Otvaranje mini prerađivačkih 2 Iskorišćavanje prirodnog Veća zapošljenost, 2008-2011 Opština, Opština, Min.priv. i 50.000.00 kapaciteta voća (jabuka, kruška, potencijala samim tim i razvoj Min.priv. i donatori šljiva, šipurak, borovnica i dr.) opštine donatori Otvaranje mini prerađivačkih 3Veća upošljenost Dugoročni razvoj opštine 2008-2011 Opština, Opština, Min.priv. i 50.000.00 kapaciteta povrća (šargarepa, Min.priv. i donatori luk,krompir i dr.) donatori Renoviranje i otvaranje postojeće 4Veća upošljenost i Veći prihodi a samim tim 2008-2011 Opština, Opština, Min.priv. i 10.000.00 sušare voća iskorišćenje postojećih i pozitivan razvoj opštine Min.priv. i donatori kapaciteta donatori Otvaranje mini pogona za preradu i 5 Otvaranje novih radnih Smanjenje 2008-2011 Opština, Opština, Min.priv. i 5.000.00 konzerviranje pečuraka masta nezaposlenosti i Min.priv. i donatori ostvarivanje većih donatori prihoda Otvaranje mini proizvodnih pogona 4.1.2 Otvaranje mini proizvodnih pogona 1 Veća zapošljenost Dugoročni razvoj opštine 2008-2011 Privatni Opština, Min. 100.000,00 preduzetnici priv.privatni preduzetnici i donatori Adaptacija postojećeg preduzeća 2 Iskorišćenje postojećih 2008-2011 Opština, i Povećanje obima "Bor" za proizvodnju nameštaja kapaciteta i veća agencija za Opština i akcionari 10.000.00 proizvodnje zapošljenost privatizaciju Otvaranje mini proizvodnih pogona 3 Dugoročni razvoj opštine 2008-2011 Privatni Opština, Min. Upošljavanje radnika i za nameštaj i dr. Proizvoda od preduzetnici priv.privatni iskorišćavanje prirodnih 10.000.00 drveta preduzetnici i resursa donatori Otvaranje mini fabrike za flaširanje 4 Upošljavanje radnika i Dugoročni razvoj opštine 2008-2011 Opština Opština i vode iskorišćavanje prirodnih min.šumarstav i 50.000.00 resursa vodoprivrede Otvaranje mini mlekare 5 Plasiranje mleka od Povećanje broja 2008-2011 Individualni Opština, minist. strane individualnih individualnih proizvođača proizvođači Poljoprivrede i 50.000.00 proizvođača mleka mleka donatori Iznalaženje mogućnosti za 6 Iskorišćenje postojećih Veći prihodi 2008-2011 Opština i 20.000.00 Opština, minist. otpočinjanje sa radom postojeće kapaciteta individualni Poljoprivrede i mlekare u okviru DP "Napredak" proizvođači donatori mleka Različite finansijske olakšice za sve privrednje preduzetnike koji ulažu u proizvodnju 4.1.3 Finansijske olakšice za privredne 1 Povećanje broja Dugoročni razvoj opštine 2007-2009 Opština Opština preduzetnike preduzetnika Finansijske olakšice za proizvođače 2 Povećanje obima Dugoročni razvoj opštine 2008 Opština Opština, koji se bave poljoprivrednom i proizvodnje min.privrede i stočarskom proizvodnjom poljoprivrede

Druge nefinansijske olakšice priv. 3 Povećanje obima Dugoročni razvoj opštine 2008-2011 Opština Opština, Preduzetnicima koji zapošljavaju proizvodnje min.privrede i veći broj zaposlenih poljoprivrede

Zaštita domaće proizvodnje 4 Sigurnost tržišta Dugoročni razvoj opštine 2008-2011 Opština Opština, min.privrede i poljoprivrede Finansijska podrška 5 Povećanje broja Dugoročni razvoj opštine 2008-2011 Opština Opština, 10.000.00 zainteresovanim za poljoprivrednu poljoprivrednih min.privrede i proizvodnju od strane lokalne proizvođača poljoprivrede i samouprave donatori Pomoć proizvođačima od strane 6 Povećanje obima Dugoročni razvoj opštine 2008-2011 Opština i Opština, 1.000.00 lokalne vlasti putem dovođenja proizvodnje i nabavka donatori min.privrede i nevladinih organizacija i donatora savremene opreme poljoprivrede i donatori Zamena tradicionalne proizvodnje savremenim metodama 4.2.1 Unapređena kadrovska struktura 1 Povećana produktivnost Dugoročni razvoj opštine 2008-2011 Opština i Opština, Min.priv. i 10.000,00 stručna donatori služba Zamena tradicionalne proizvodnje u 2Veća produktivnost Profitnija proizvodnja i 2008-2011 Privatni Opština, Min. 50.000,00 pojedinim sferama - novim rast zapošljenosti preduzetnici priv.privatni metodama preduzetnici i donatori Očuvanje tradicionalne proizvodnje 3 Stvaranje zaštićenih Preduslov za razvoj 2008-2011 Opština Opština, Min. 5.000.00 brašna "vodenice potočare" proizvoda turizma priv.privatni preduzetnici i donatori Očuvanje tradicionalne proizvodnje 4 Stvaranje preduslova za Preduslov za razvoj 2008-2011 Privatni Opština, Min. 5.000.00 rakije i njeno etiketiranje organiz. turizma preduzetnici priv.privatni Kvalit.proizvodnju preduzetnici i donatori Očuvanje tradicionalne proizvodnje 5 Razvoj turizma Razvoj turizma 2008-2011 Privatni Opština, Min. 2.000.00 pekmeza i njegovo etiketiranje preduzetnici priv.privatni preduzetnici i donatori Proizvodnja novih proizvoda prema potrebama tržišta 4.2.2 Proizvodnja novih proizvoda prema 1Veća zapošljenost Profitnija proizvodnja i 2008-2011 Privatni Opština, Min. 50.000,00 potrebama tržišta rast zapošljenosti preduzetnici priv.privatni preduzetnici i donatori Iskorišćenje postojećih prirodnih 2Veća zapošljenost Dugoročan razvoj 2008-2011 Opština Opština i min.RS resursa opštine Proizvodnja "eko hrane" 3 Osvajanje tržišta Dugoročan razvoj 2008-2011 Opština Opština i min.RS 60.000.00 opštine Unapređena kadrovska struktura 4 Poboljšan kvalitet Veći prihodi 2008-2011 Opština Opština i min.RS proizvodnje Međusobna saradnja 4.2.3 Međusobna saradnja 1 Bolji međuljudski odnosi Lakši pristup 2008-2011 Opština i MZ Opština 5.000,00 informacijama iz svih oblasti Saradnja preduzetnika i lokalne 2 Stvaranje preduslova za Dugoročan razvoj 2008-2011 Opština i Opština vlasti razvoj privrede opštine MZ Saradnja sa međunarodnim 3 Povećanje obima Dugoročan razvoj 2008-2011 Opština i Međunarodne org. I nevladinim organizacijama proizvodnje opštine MZ opština Posećivanje postojećih sajmova i 4 Edukacija proizvođačaVeća i kvalitetnija 2007 Opština i Opština i min.RS 2.000.00 seminara proizvodnja priv.preduz. Mogućnost izrade zajedničke 5 Bolji nastup na tržištu Tržište izvozno 2007 Opština i Opština i donatori strategije sa susednim opštinama iz orijentisano MZ 5.000.00 pojedinih oblasti Obrazovanje kadrova za rad u privredi i prekvalifikacija zaposlenih 5.1.1 Obrazovanje kadrova za rad u 1 2008-2011 Opština i Veća produktivnost i brže Opština i privredi i prekvalifikacija zaposlenih Povećana produktivnost donatori 3.000,00 zapošljavanje Ministarstvo Modernizacija programa obuke i permanentno obrazovanje odraslih 5.1.2 Modernizacija programa obuke i 1 Poboljšanje Smanjenje siromaštva2008-2011 Opština, Opština, Ministarstvo Ministarstvo permanentno obrazovanje odraslih 10.000,00 prosvete i prosvete i sporta i sporta donatori Stvoriti bolje uslove u predškolskoj ustanovi i školama za uspešniji rad 5.1.3

Rekonstrukcija fiskulturne sale o.š. 1 80.000,00 "Georgi Dimitrov" u Bosilegradu Korišćenje same sale Stvaranje boljih uslova kako za redovnu Opština, Opština, učenika za redovno nastavu, slobodne Ministarstvo Ministarstvo 2007-2008 izvođenje nastave sportske aktivnosti prosvete i prosvete i sporta i fizičkog vaspitanja učenika i omladine sporta donatori Bosilegrada i Rajčilovci

Rekonstrukcija parnog grejanja 2 Opština, Opština, 100.000,00 Stvaranje boljih uslova Korišćenje grejanja za o.š."Georgi Dimitrov" u Bosilegradu Ministarstvo Ministarstvo za zagrevanje školskih zagrevanje školskih 2007-2008 prosvete i prosvete i sporta i prostorija prostorija osnovne škole sporta donatori Opremanje kabineta za informatiku i 3 Poboljšanje nastavnog Kabinet će koristiti 8.000,00 računarstvo procesa iz informatike i učenici nižih i viših Opština, Opština, računarstva i ostalih razreda škole, nastavnici Ministarstvo Ministarstvo predmeta, informatike i ostali 2007-2008 prosvete i prosvete i sporta i osposobljavanje nastavnici za sporta donatori nastavnika za rad na poboljšanje nastave iz računaru svih predmeta Rad na rešavanju asocijalnog 4 Regulisanje protokola Smanjenje broja dece 2008-2011 Opština, Opština, donatori i 5.000,00 ponašanja dece ustanova koje se bave sa devijantnim CSR, škole i NVO asocijalnim ponašanjem ponašanjem NVO dece Uključivanje radno sposobnih socijalno ugroženih lica na javnim lokalnim radovima preko postojeće Odluke za jednokratnu novčanu pomoć 5.2.1 Uključivanje radno sposobnih 1 Poboljšanje materijalnog Smanjenje siromaštva 2008-2011 Opština, CSR Opština 20.000,00 socijalno ugroženih lica na javnim položaja cocialno lokalnim radovima preko postojeće ugroženih lica Odluke za jednokratnu novčanu pomoć Stvaranje mogućnosti za zapošljavanje invalidnih i socijalno ugroženih grupa 5.2.2 Stvaranje mogućnosti za 1 Zapošlavanje invalida i Zbrinjavanje ugroženih 2008-2011 Opština, Opština, NSZZ, 10.000,00 zapošljavanje invalidnih i socijalno socialno ugroženih grupa lica NSZZ, CSR Ministarstvo rada, ugroženih grupa zapošljavanje i socialne politike Osposobljavanje roma za njihovo integrisanje u društvu 5.2.3 Osposobljavanje roma za njihovo 1 Poboljšanje materialni h Integracija Roma u 2008-2011 Opština, Opština, 10.000,00 integrisanje u društvu uslova ROMA društvu NVO, Ministarstvo ministarstvo prosvete i sporta i prosvete i donatori sporta Edukacija dece i žena i dr. Od 2 Smanjenje zlostavljanja, Manji broj žrtava nasilja 2008-2011 Opština CSR Opština i donatori 5.000,00 zlostavljanja kućnog nasilja i i NVO zloupotrebe u porodici

Izrada socijalne karte pojedinih ugroženih grupa 5.2.4 Izrada socijalne karte pojedinih 1 Evidencija ugroženih lica Smanjenje socialno 2008-2011 Opština CSR Opština i donatori 10.000,00 ugroženih grupa ugroženih lica Socijalna karta lica koja nemaju 2 Prevencija i praćenje Stalno praćenje 2007 Opština, CSR Opština 2.000,00 stalna primanja broja najugroženijih lica najsiromašnijeg dela stanovništva Stvaranje nove socijalne infrastrukture kao i modernizacija već postojeće (Centar za socijalni rad, bolnice, škole, Dom kulture) 5.3.1 rekonstrukcija D.Z.Bosilegrad 1 Opšta bezbednost Stvaranje boljih uslova 2007 Opština i Ministarstvo 450.000,00 rada Ministarstvo finansija (NIP) Garaže za sanit.vozila (montažna) 2 Pravovremena zaštita Duži radni vek vozila 2008-2011 Opština i Opština, 8.000,00 kom 4. Za D.Zdravlje os.sredstava Ministarstvo Ministarstvo i donatori Izgradnja zgrade Centra za socijalni 3 Regulisanje prostorija za Poboljšanje uslova rada 2008-2011 Opština Opština 30.000,00 rad rad CSR CSR Izrada sportske dvorane u 4 Nešto novo - za druženje 2007-2008 Opština i Ministarstvo 600.000,00 Bosilegradu i rekreaciju Ministarstvo prosvete i sporta Rekonstrukcija parnog kotla vrtića 5 Poboljšanje uslova rada Poboljšanje uslova rada 2007 Opština Opština 12.000.00

Rekonstrukcija električne instalacije 6 Poboljšanje uslova rada Poboljšanje uslova rada 2007 Opština Opština 6.000.00 vrtića Klubove penzionera u Mesnim 7 Poboljšanje uslova rada Poboljšanje uslova rada 2007-2008 Opština i Opština i udruzenje 7.000,00 Zajednicama udruzenje penzionera penzionera Uređenje dvorišta vrtića 8 Poboljšanje uslova rada Poboljšanje uslova rada 2008 Opština Opština 15.000.00

Modernizacija postojeće infrastrukture za ljude sa posebnim potrebama 5.3.2 Modernizacija postojeće 1 Opština, 5.000,00 Opština, infrastrukture za ljude sa posebnim Poboljšanje uslova Omogućavanje lakšeg Ministarstva, 2007-2008 Ministarstva i potrebama invalidnim licima života invalidnim licima ustanove i preduzeća preduzeća Izgradnja Doma za stara i 2 Povećanje smeštajnog Povećanje smeštajnog 2007-2009 Ministarstvo Ministarstvo za rad, 300.000,00 iznemogla lica u Bosilegradu. kapaciteta za stara lica kapaciteta u za rad, zapošlj.i ustanovama. Smanjenje zapošlj.i socijal.politiku usamljenosti, pomoć socijal.politiku starim i iznemoglim licima

Sanacija napuštenih javnih objekata i promena njihove namene 5.3.3 Opremanje ordinacije za ortodonciju 1 Poboljšanje zdravstvenih Poboljšanje 2007-2009 2.500,00 -nabavka inventara, pregrađivanje uslova zdravstvenih uslova Opština i Opština i postojeće ordinacije i formiranje dve Ministarstvo Ministarstvo nezavisne ordinacije

Uspostaviti bolju saradnju lokalne samouprave sa javnim ustanovama uz povećano učešće medija i NVO 5.4.1 Uspostaviti bolju saradnju lokalne 1 Dobra saradnja između Dobra saradnja između 2007-2009 2.000,00 samouprave sa javnim ustanovama indtitucija indtitucija Opština Opština uz povećano učešće medija i NVO

Omogućiti brže i kvalitetnije usluge građanima 5.4.2 3 računara + 3 laser printeraza Dom 1 Poboljšanje Poboljšanje 2007-2009 Opština i Opština i 2.200,00 Zdravlje opremljenosti opremljenosti Ministarstvo Ministarstvo Aparat za automatsko razvijanje 2 Poboljšanje zdravstvenih Unapređenje uslova zdr. 2007-2009 Opština i Opština i 7.200,00 filmova u Rentgen službi uslova zaštite Ministarstvo Ministarstvo Videokolposkop 3 Poboljšanje zdravstvenih Unapređenje uslova zdr. 2007-2009 Opština i Opština i 6.000,00 uslova zaštite Ministarstvo Ministarstvo Objekat za uklanjanje otpadnih 4 Poboljšanje higijenskih Poboljšanje higijenskih 2007-2009 materija -Sakupljanje i disponiranje uslova uslova zavisno od vrste -Posebni Opština i Opština i incenerator (za zarazne ili krvave Ministarstvo Ministarstvo otpatke, zavojni materijal i sl).

Nabavka biohemijskog analajzera i 5 Poboljšanje zdravstvenih Poboljšanje 2007-2009 Opština i Opština i 30.000,00 čitača trake za laboratoriju uslova zdravstvenih uslova Ministarstvo Ministarstvo Transportni inkubator 6 Poboljšanje zdravstvenih Unapređenje uslova zdr. 2007-2009 Opština i Opština i 10.000,00 uslova zaštite Ministarstvo Ministarstvo