Steinparken Guide til Steinparken - mill. år 1. Steinhoggarbua 2. Koronitt, Fylkessteinen i Hordaland 3. Gneis,(Måge Sørfjorden) 4. Uskedalsgranitt (Uskedalen) Steinparken, Tidsaksen, Mineralsamlinga, Fjellhagen og Geostien 5. Melderskingranitt (Rosendal) 900 - 950 6. Augegneis (Larsstø Halsnøy) Steinparken er ei forteljing om det geologiske mangfaldet på Folgefonnhalvøya. Parken er eit av 7. Augegneis (Digranes Sørfjorden) 8. Valenforkastinga, knusingsbreksje ( Langgåt) besøksmåla til Folgefonna nasjonalparksenter. Fagpersonar og lekfolk kjem stadig med gode innspel 9 A.Konglomerat (Gullfjellet) B.Konglomerat (Stord) og Steinparken er difor i utvikling. Fine blokker av bergarter ventar framleis på å bli henta og vist fram. 10 Konglomerat (Jondal) 1500 Mange undrar seg på korleis bergartane har blitt til og kor gamle dei er. Nokre av desse spørsmåla skal 11 Kvernsteinar Steinparken svara på gjennom ein fysisk Tidsakse som viser den geologiske og biologiske utviklinga 12 Ein Blekksprut, Pegmatitt (Naterstad) på Jorda gjennom 4.600 millionar år. 13 Ein kvilestein 14 Rasteplass i granittporfyr (Naterstad) Det er ein nær samanheng mellom berggrunnen, klimaet i høgfjellet og det livet som utfaldar seg i 15 Thulitt (Lom) på Sollesnesskifer nasjonalparken. I Steinparken kan du no sjå om lag 130 ulike planteartar, og i Fjellhagen kan du etter 16 Migmatitt, isskurt, sigdbrot (Nordrepollen) 1700 kvart sjå nokre av høgfjellsplantene. 17 Migmatitt (Nordrepollen) 1700 18 Rasteplass i granitt (Kina) Formidlinga i Steinparken er tett knytta til fleire andre formidlingstiltak, som det unike bildespelet 35 19 Amfibolitt (Naterstad) Drama i Berg, den finastemineralsamlinga på Vestlandet som Folgefonna nasjonalparksenter overtok 20 Gabbro (Varaldsøy, Guddal, Fjellhaugen, Blådalen) 500 frå ein generøs samlar på Stord, og Geostien som no er under utvikling frå Nordrepollen til Botnabreo 21 Kulegabbro (Blådalshorjo) 900 - 950 i Mauranger. Føremålet med denne brosjyren er å gi nokre smakebitar frå desse. 22 Rasteplass i migmatitt (Mauranger) 23 Portal i Vångagranitt (Bård Breivik) The geological presentation in the Stone park is closely related to other information activities such as 36 24 Grindbygg, bord i larvikitt, Noregs nasjonalstein Toalettet the stillfilm the Drama of the Mountains, the exhibition of the finest collection of minerals on the West 25 Ein Kjærastestein coast, gratefully received from a generous collector from Stord, and also the Geotrack being developed 26 Klebersteinar (Måge Sørfjorden og Rosendal) 1500 from the Nordrepollen to the Botnabreo in Mauranger, a sidearm of the Folgefonna glacier. 27 Restar av kvernhus 28 Serpentinittvariantar (Måge Sørfjorden) 29 Ein kvilestein 30 Marmor (Varaldsøya) 440 - 460 31 Agakvartsitt (Aga Sørfjorden) 1500 32 Ein varmestein 33 Dam 34 Faldingar med blåkvarts (Markjelke) 35 Tidsaksen 36 Fossefall (raud vångagranitt /svart diabas) 37 1. g skiftande tider, ber også jorda med seg teikn som er Å lesa landskapet Gråstein Slik eit gamalt menneske ber med seg minne om livet og skiftande tider, ber også jorda med seg teikn er eit kjent uttrykk - men stein er ikkje alltid grå. På nært hald vil du oppdaga at stein er samansett av som er minne om fortida. Desse teikna er lagra i djupet, i overflata, i berggrunnen og i landskapet, og små og store korn som kan ha ulike fargar. Kvite, svarte, rosa, grøne og grå, er vanlegast. Desse korna vi kan lesa og tyda dei. Steinparken er ei forteljing om det geologiske mangfaldet på Folgefonnhalvøya vert kalla mineral, og dei er byggjeklossane i bergartene. Minerala er bygd av ulike grunnstoff. Det fins og om kreftene som har skapt det. Kjenner du denne forteljinga kan du tyda landskapet du ferdast i, og om lag 100 grunnstoff på jorda, men silisium, oksygen, aluminium, jern, kalsium, natrium, magnesium forstå meir av samspelet mellom berggrunnen og mennesket sine aktivitetar. og kalium er dei vanlegaste i stein. Just as old people carry memories of the past and changing times, the Earth also preserves evidence of the past. Rocks are often considered as being dull and grey. But if you look carefully, you will discover that rocks are composed These we can read and interpret to understand how our planet has developed. of crystals of different colour and size. These are called minerals, the building blocks of rocks. Steinen sine fargar Minerala har ulike fargar, og steinen sin farge er bestemt av minerala den inneheld. Feltspat er oftast Krystallar raudleg til kvit, medan kvarts er kvit eller grå. Bergartar med mykje feltspat og kvarts, som granitt og Nokre gonger viser minerala seg frå si beste side - som krystallar. Vi kan finna dei på sprekker og gneis, vil difor vera raudlege eller kvite. Amfibol er eit grønsvart mineral, og gabbro som inneheld mykje holrom i fjellet - der dei har vakse fritt. Krystallane er danna ved at ulike grunnstoff er utskilde frå amfibol vil difor ha mørk farge. Glimmer som er grå eller svart gir farge til den grå glimmerskiferen. varmt vatn i opne sprekker under overflata. Minerals have different colours, and the colours of rocks are determined by their mineral composition. Sometimes minerals are found in their most beautiful habit, with crystal faces. Steinparken Fylkessteinen i Hordaland er ein del av den naturfaglege formidlinga ved Folgefonna nasjonalparksenter. Parken er utforma av Koronitt er ein anortositt med såkalla korona-struktur, ein særeigen bergart for delar av Hordaland RosendalStiftinga i samarbeid med geologane Johan Naterstad og Øystein J. Jansen, Torgeir Garmo, (særleg Bergensområdet) og Indre Sogn. Anortositten er kvit/bleiklilla av farge, og koronastrukturen Haakon Fossen, skulptør Bård Breivik, steinhoggar Rolf Karlsen og Torkjell Nerhus. Han er realisert har ei kjerne av grøn-svart pyroksen med raude granatar rundt. med støtte frå Kvinnherad kommune, Hordaland fylkeskommune, Direktoratet for naturforvalting, Landsforeninga for folkehelse, og frå private. The County rock of Hordaland, Coronite. Whitish anorthosite containing ”coronas” of pyroxene surrounded by rims of red garnets. Valenforkastinga Konglomerat frå Stord Forkastingar er rørslesoner i jordskorpa. Valenforkastinga går i skiljet mellom grunnfjell med granitt og Konglomerat er forsteina grus, og inneheld ofte steinar med ulik form og farge, slik ein kan finna dei gneis i aust og glimmerskifer i vest. Ho er resultat av mange hundre jordskjelv. Halsnøysida har ramla på strender i dag. Den raude steinen er jaspis. ned meir enn 500 m langs forkastinga. Faults are zones of displacement in the Earths crust. A majore faulth in the area is the north-south trending ”Valen Conglomerates are lithified gravels, containing pebbles of different types and colours, like we can find on beaches Fault”, east of Husnes, with at least 500 m of downthrow on the western side. today. Konglomerat frå Jondal Serpentinitt: Dei grøne smykka i parken Rullesteinslag frå ei gamal Folgefonnstrand, danna for 1500 millionar år sidan. No ligg restane av Omdanningbergarten serpentinitt har oftast djup grøn farge, men ved forvitring vert det danna ei stranda i 1300m høgd ved Jonsstein i Jondal. Under den siste istida har breen sprengt laus og frakta brunleg skorpe. Opphavet til serpentinitt er olivinstein som har storkna djupt nede i jordskorpa. Vi finn store blokker heilt ned i låglandet. desse ”gjestene frå djupet” fleire stader på Folgefonnhalvøya, ofte saman med kleberstein. Serpentinite: The green jewels of the Park. The dark green colour of the serpentinite is beautifully displayed on Evidence of a 1500 million year old pebbly ”Folgefonna beach” today lies at 1300 m above sea level. polished surfaces. A lot of small serpentinite bodies are found locally, and often occur together with soapstone. Kulegabbro: Ein sjeldan gjest frå magmakammeret Kulegabbro er kanskje Verdas skjeldnaste bergart. Steinhoggar Rolf Karlsen på besøk i den vesle Berggrunnen på Folgefonnhalvøya førekomsten ved Bukkanuten. Kuleformene oppstår ved at mineralkorna som vert skilde ut frå magmaet ved storkning klumpar seg saman i kuler, nokre gonger med ein kjerne av ein framandstein. Resten av viser ein rikt geologisk mangfald. Dette mangfaldet har hatt avgjerande innverknad på utforminga magmaet som fylte holromma mellom kulene, har deretter storkna og sementert kulene. av landskap, fjell og fjordar, dalar, innsjøar, elvar og fossar, og difor også på livet, næringsvegane og kulturhistoria i regionen. Steinparken er lett tilgjengeleg for alle. Her kan ein rusla og rasta, kanskje finn ein forklaringar på nokre spørsmål, og kanskje dukkar det opp nokre nye. Orbicular gabbro, a special guest from a magma chamber. The rock has a unique appearance due to orbicules, concentrically banded spheroidal structures, probably formed through nucleation around a grain in a cooling The Stone Park is easily accessible for everybody. Here you can explore the geological diversity of the Folgefonna magma chamber. National Park. Granitt Korleis vert bergartane til? Avsetningsbergartar. Konglomerat (Jondal) og vulkanske lag (Botnane i Mauranger) A) Størkningsbergartane fortel si historie Djupbergartane vert danna når magma størknar i store kroppar langt under overflata. Det fins ulike typar djupbergartar, men dei vanlegaste er granitt og gabbro. Dei er ikkje så vanskelege å B) Avsetningsbergartane si historie skilja frå kvarandre – vi kan skilja dei på fargen. Granitt har ljos farge på grunn av at han inneheld Slike bergartar vert danna ved herding av lausmassar som blir til sandstein, leirstein og konglomerat mest feltspat (kvit/raudleg)