Bouwstenen Voor Een Regionale Landbouwidentiteit
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Bouwstenen voor een regionale landbouwidentiteit Een (kleine) geschiedenis van de landbouw en enkele boerderijen in het Tielts Plateau (ca. 1800 tot nu) Brecht Demasure Sarah Luyten COLOFON Bouwstenen voor een regionale landbouwidentiteit. Een (kleine) geschiedenis van de landbouw en enkele boerderijen in het Tielts Plateau (ca. 1800 tot nu). Dit rapport is het resultaat van een studie uitgevoerd in opdracht van Inagro in het kader van het leaderproject ‘LANDTOER: Multifunctionele landbouwers verhogen het toeristisch- recreatief aanbod in het Tielts Plateau. De regio Tielts Plateau omvat volgende gemeenten: Aarsele, Beernem, Dentergem, Egem, Hertsberge, Kanegem, Koolskamp, Markegem, Oedelem, Pittem, Ruddervoorde, Schuiferskapelle, Sint-Joris, Tielt, Waardamme, Wingene en Zwevezele. Via www.onthaalopdeboerderij.be promoot Inagro initiatieven die landbouw en platteland dichter bij de mensen brengen. Van recreatieve bezoekboerderijen over hoeveproducten tot landbouweducatie. Het project werd uitgevoerd door Brecht Demasure en Sarah Luyten onder leiding van prof. dr. Yves Segers, Interfacultair Centrum voor Agrarische Geschiedenis (ICAG), KU Leuven en vzw Centrum Agrarische Geschiedenis (CAG) Leuven, 2014 Een digitale versie van dit rapport is beschikbaar op www.cagnet.be, www.hetvirtueleland.be en www.inagro.be. Voor meer informatie: Brecht Demasure, Centrum Agrarische Geschiedenis vzw Katrien Grauwet, Inagro VZW Atrechtcollege, Naamsestraat 63 Ieperseweg 87 3000 Leuven 8800 Rumbeke-Beitem E [email protected] E [email protected] T 32 16 32 35 42 T 051 27 32 29 Afbeelding voorblad: Enkele sfeerbeelden van het Tielts Plateau (collectie CAG) Inhoudstafel Inleiding ............................................................................................................... 5 1. Landbouwevolutie in het Tielts Plateau: een synthese .................................... 7 1.1 Bodem en landschap ...................................................................................... 7 1.1.1 Bodem ...................................................................................................... 7 1.1.2 Landschap ................................................................................................. 7 1.2 Ontwikkeling van de landbouw tot ca. 1800 ....................................................... 9 1.3 Een traditionele landbouw tot 1880 ................................................................ 10 1.3.1 Een moeilijke periode ................................................................................ 10 1.3.2 Migratie en vlasnijverheid als overlevingsmiddel ............................................ 11 1.4 Landbouw in transitie (1880-1950) ................................................................ 12 1.4.1 Van graanteelt naar veeteelt en tuinbouw ..................................................... 12 1.4.2 De spectaculaire groei van de veestapel ....................................................... 13 1.4.3 Het belang van zuivelverwerking ................................................................. 14 1.4.4 Afzet op de lokale markten ......................................................................... 16 1.4.5 De impact van de oorlogen ......................................................................... 17 1.5 Landbouw als schakel in de voedselketen (1950-2010) ..................................... 19 1.5.1 De landbouw een halve eeuw in vogelvlucht ..................................................... 19 1.5.1.1 Specialisatie, intensifiëring en mechanisatie (1950-1980) ...................... 19 1.5.1.2 Grenzen aan de groei (1980-2010) .................................................... 20 1.5.2 De voornaamste landbouwteelten ................................................................ 21 1.5.3 Veeteelt domineert het landbouwprofiel van de regio ..................................... 22 1.5.4 Agro-industrie en verwerkende nijverheid ..................................................... 25 1.5.5 Onderwijs en voorlichting ........................................................................... 26 1.6 De afnemende werkgelegenheid ..................................................................... 27 1.7 Het leven op de boerderij .............................................................................. 28 2. Boerderijen en hun bewoners in de regio van het Tielts Plateau ............... 31 2.1 De Lindehoeve ............................................................................................. 31 2.1.1 Herkomst boerderijnaam ............................................................................ 31 2.1.2 Geschiedenis in vogelvlucht ........................................................................ 32 2.2 De Sparre ................................................................................................... 34 2.2.1 Herkomst boerderijnaam ........................................................................... 34 2.2.2 Geschiedenis in vogelvlucht........................................................................ 35 2.3 Landweg ..................................................................................................... 37 2.3.1 Herkomst boerderijnaam ........................................................................... 37 2.3.2 Geschiedenis in vogelvlucht........................................................................ 37 2.4 Meerberghoeve ............................................................................................ 39 2.4.1 Herkomst boerderijnaam ............................................................................ 39 2.4.2 Geschiedenis in vogelvlucht ........................................................................ 39 2.5 Serelly's ..................................................................................................... 41 2.5.1 Herkomst boerderijnaam ............................................................................ 42 2.5.2 Geschiedenis in vogelvlucht ........................................................................ 42 2.6 Schobbejaks Hoogte ..................................................................................... 44 Geschiedenis van de landbouw in het Tielts Plateau 3 2.6.1 Herkomst boerderijnaam ............................................................................ 44 2.6.2 Geschiedenis in vogelvlucht ........................................................................ 44 2.7 Sint-Maartenshove ....................................................................................... 46 2.7.1 Herkomst boerderijnaam ........................................................................... 46 2.7.2 Geschiedenis in vogelvlucht ....................................................................... 47 2.8 Zuivelhoeve ‘t Soetewey ............................................................................... 48 2.8.1 Herkomst boerderijnaam ............................................................................ 48 2.8.2 Geschiedenis in vogelvlucht ........................................................................ 48 2.9 Synthese van de landbouwevolutie in het noorden en zuiden van het Tielts Plateau .. 50 2.9.1 Het noorden van het Tielts Plateau .............................................................. 50 2.9.2 Het zuiden van het Tielts Plateau ................................................................. 51 3. Conclusie: elementen voor een regio-identiteit ......................................... 53 4. Bibliografie ............................................................................................... 54 4.1 Uitgegeven bronnen ..................................................................................... 54 4.2 Literatuur ................................................................................................... 54 4.3 Digitaal ....................................................................................................... 62 5. Bijlagen .................................................................................................... 63 5.1 Bodemkaart Tielts Plateau ............................................................................. 63 5.2 Cultuurareaal in de gemeenten van het Tielts Plateau in hectare (1910) ............... 64 5.3 Cultuurareaal in de gemeenten van het Tielts Plateau in hectare (1980-2010) ...... 70 5.4 Teeltpatronen per gemeente (2007) ............................................................... 73 5.5 Afbeeldingen ............................................................................................... 74 Geschiedenis van de landbouw in het Tielts Plateau 4 Inleiding Het voorliggende document behandelt de geschiedenis van de landbouw in het Tielts Plateau, een afgebakende regio in het oosten van de provincie West-Vlaanderen. Het strekt zich uit over de gemeenten Beernem (Beernem, Oedelem en Sint-Joris), Oostkamp (Waardamme, Hertsberge en Ruddervoorde), Ruiselede, Wingene (Wingene en Zwevezele), Pittem (Pittem en Egem), Ardooie (Koolskamp), Tielt (Tielt, Schuiferskapelle, Kanegem en Aarsele) en Dentergem (Dentergem, Markegem), of 18 deelgemeenten in totaal. De regio overlapt voor een stuk met het Landschapspark Bulskampveld, één van de recreatieve bestemmingsgebieden van de provincie West-Vlaanderen. Kaart 1: Afbakening van het Tielts Plateau Binnen de perimeter van het Tielts Plateau is nog heel wat landbouwactiviteit zichtbaar.1 Een aantal boerderijen stellen hun deuren open voor het brede publiek. Om die bezoekboerderijen te informeren