M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
WÓJT GMINY MIKOŁAJKI POMORSKIE
STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO DLA GMINY MIKOŁAJKI POMORSKIE
CZ ĘŚĆ I: Uwarunkowania rozwoju przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie
Mikołajki Pomorskie 2002
65 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
CZ ĘŚĆ I. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE.
66 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
1. Poło żenie administracyjne i geograficzne Gmina Mikołajki Pomorskie poło żona jest we wschodniej cz ęś ci województwa Pomorskiego. Od strony zachodniej graniczy z gminami Sztum, Ryjewo, od strony północnej z gminami Stary Targ i Dzierzgo ń, od wschodu z gmin ą Stary Dzierzgo ń, a od południa z gmin ą Prabuty. Siedzib ą władz samorz ądu gminnego jest wie ś Mikołajki Pomorskie poło żona w cz ęś ci zachodniej obszaru gminy. Pod wzgl ędem podziału administracyjnego Polski gmina Mikołajki Pomorskie wchodzi w skład powiatu sztumskiego, le żą cego w województwie pomorskim. Poza tym w skład powiatu sztumskiego wchodz ą: miasto i gmina Sztum, gmina Stary Targ, miasto i gmina Dzierzgo ń i gmina Stary Dzierzgo ń. Lokalizacj ę obszaru wzgl ędem najwa żniejszych w skali regionu ośrodków miejskich (punktów w ęzłowych)oraz siedziby władz powiatowych i wojewódzkich nale ży okre śli ć jako niekorzystn ą. • Sztum (siedziba administracji powiatowej) – 21 km • Gda ńsk (siedziba administracji wojewódzkiej) – 95 km • Elbl ąg – 62 km • Gdynia – 120 km • Grudzi ądz – 85 km • Olsztyn – 145 km • Warszawa – 325 km * - odległo ść liczona do wsi Mikołajki Pomorskie Obszar całej gminy poło żony jest poza zasi ęgiem bezpo średniego oddziaływania aglomeracji trójmiejskiej, jak i pozostałych punktów węzłowych. Konsekwencj ą tego s ą słabe poł ączenia komunikacyjne obszaru z reszt ą regionu. O ile w przypadku aglomeracji trójmiejskiej i obszaru, na który oddziaływuje mo żna mówi ć o korzy ściach skali, to Mikołajki Pomorskie pozostaj ą w „martwym” obszarze. Taki układ funkcjonalno – przestrzenny regionu sprawia, że we wsi Mikołajki Pomorskie koncentruje si ę cz ęść funkcji o charakterze lokalnym, a pozostałe znajduj ą si ę w odległym o 16 km Dzierzgoniu lub o 20 km Sztumie.
67 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Obszar gminy Mikołajki Pomorskie le ży poza dwoma głównymi korytarzami transportowymi o znaczeniu mi ędzynarodowym Transeuropejskiej Sieci Transportowej, tj. Korytarzem IA (Ryga – Kaliningrad – Elbl ąg – Gda ńsk) i Korytarzem VI (Gda ńsk – Katowice – Żylina). Najbli żej od strony zachodniej, wzdłu ż linii Wisły biegnie Korytarz VI o znaczeniu mi ędzynarodowym, a w przyszło ści autostrada oznaczona jako A1. Obszar gminy znajduje si ę poza zasi ęgiem bezpo średniego oddziaływania tej trasy - odległo ść wi ększa od 50 km. Uzupełnieniem tego układu jest biegn ąca z Iławy, przez Susz, Dzierzgo ń do Malborka droga wojewódzka o znaczeniu regionalnym. Stanowi ona połączenie z drog ą krajow ą biegn ącą z Elbl ąga do Grudzi ądza i dalej na zachód. Tymi trasami nast ępuje skomunikowanie wa żnych miast w skali regionu (Iława, Kwidzyn, Susz) z przej ściem granicznym w okolicach Braniewa. Najbli ższym l ądowym przej ściem granicznym o randze mi ędzynarodowej jest aktualnie rozbudowywane przej ście kolejowo - drogowe Mamonowo - Grzechotki koło Braniewa, odległe o ok. 90 km. Najbli ższe morskie przej ścia graniczne to porty morskie Gda ńska i Gdyni. Pod wzgl ędem geograficznym gmina Mikołajki Pomorskie poło żona jest na styku dwóch jednostek fizycznogeograficznych rz ędu makroregionów: Pobrze ża Gda ńskiego i Pojezierza Wschodniopomorskiego. Cały obszar gminy nale ży do jednostki mezostrukturalnej okre ślanej mianem Pojezierza Iławskiego. Według podziału geologicznego obszar gminy le ży w syneklizie perybałtyckiej . Prekambryjska platforma skał krystalicznych nadbudowana jest skałami osadowymi o mi ąż szo ściach rz ędu 2 – 2,5 km. Pod wzgl ędem hydrograficznym obszar gminy nale ży do deltowego systemu hydrograficznego (dsh). Pod wzgl ędem klimatycznym obszar gminy nale ży do Krainy Żuław i Dolnej Wisły charakteryzuj ącego si ę średni ą zmienno ści ą typów pogody. Uwarunkowania zewn ętrzne wynikaj ące z poło żenia gminy Mikołajki Pomorskie w strukturze funkcjonalno – przestrzennej regionu przedstawia rysunek 1 .
68 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
69 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
2. Polityka przestrzenna wynikaj ąca z „Długookresowej Strategii Trwałego i Zrównowa żonego Rozwoju – POLSKA 2025”
2.1. Demografia Zakłada si ę, że główne tendencje demograficzne dla miasta i gminy Dzierzgo ń b ędą zgodne z tendencjami dla całego kraju. Do roku 2015 strategia zakłada niewielki wzrost liczby ludno ści kraju (ok. 1%) oraz przesuni ęcia w poszczególnych grupach wiekowych. Spadek liczby osób w grupie wiekowej 0 – 17 lat (ok. –24%) i w grupie wiekowej 19 – 24 lata (ok. –23%) oraz wzrost liczby ludno ści w grupie wiekowej 18 – 59/64 i 60+/65+. Jednocze śnie prognozuje si ę wzrost tempa migracji wewn ętrznych (najcz ęś ciej zwi ązanych z poszukiwaniem pracy) oraz kontynuacj ę procesu „wymierania” cz ęś ci miejscowo ści.
2.2. Gospodarka Rozwój sektora usług. Prognozuje si ę zgodny z tendencjami europejskimi rozwój sektora usług obejmuj ącego: handel hurtowy i detaliczny, handel zagraniczny, transport i ł ączno ść , usługi rz ądowe, a tak że usługi w zakresie ochrony zdrowia, edukacji, kultury i turystyki oraz usługi finansowo – bankowe. Usługi s ą sektorem gospodarki, których rozwój w odró żnieniu od przemysłu czy rolnictwa jest mało uci ąż liwy dla środowiska. Prognozuje si ę wzrost udziału usług w zatrudnieniu do 51,3% (wobec 43,2% w 1996 r.). Najwi ększy wzrost zapotrzebowania nast ąpi w dziedzinie usług komputerowych, po średnictwa finansowego, profesjonalnych usług biznesowych oraz usług hotelarskich i gastronomicznych. Restrukturyzacja tradycyjnych dziedzin gospodarki. Rynkowe mechanizmy gospodarcze spowoduj ą realokacj ę zasobów produkcyjnych do najbardziej rentownych podmiotów. Prognozuje si ę stopniow ą eliminacj ę nierentownych przedsi ębiorstw oraz stopniow ą zmian ę struktury produkcji zgodn ą z tendencjami światowymi (proces globalizacji). Nast ąpi przesuni ęci w kierunku przemysłu wysokiej techniki, który jest jednocze śnie znacznie mniej terenochłonny oraz wymaga znacznie
70 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
lepszego dost ępu do infrastruktury, w tym sieci transportowej. Małe i średnie przedsi ębiorstwa - prognozuje si ę stopniowe likwidowanie barier rozwoju MSP, a tym samym zwi ększenie ich udziału w strukturze uprzemysłowienia regionu.
2.3. Rolnictwo Główne zało żenie strategii rozwoju obszarów wiejskich polega na ich wielofunkcyjnym rozwoju. Towarzyszy ć temu b ędą stopniowa polaryzacja w kierunku gospodarstw obszarowo du żych i małych (stopniowe zanikanie średnich) oraz wprowadzenie nowych funkcji, dotychczas obcych dla gospodarki monofunkcyjnej. Głównym priorytetem jest rozwój przedsi ębiorczo ści na terenach wiejskich, co wymaga powstania odpowiedniej infrastruktury instytucjonalnej i technicznej. Jednym z głównych produktów polskiego rolnictwa (main product) ma by ć żywno ść ekologiczna. St ąd du ży nacisk na ochron ę środowiska przyrodniczego oraz restytucj ę zdegradowanych obszarów. W zakresie wiejskiej sieci osadniczej prognozuje si ę pojawianie si ę w tkance przestrzennej wsi elementów typowych dla tkanki miejskiej oraz optymalizacj ę gospodarowania gruntami. Równolegle post ępowa ć b ędzie stopniowe zalesianie gruntów najsłabszych oraz rozwój małej retencji.
2.4. Energetyka Najwi ększe inwestycje infrastrukturalne w skali kraju zostan ą wykonane w dziedzinie poł ącze ń gazoci ągowych, zapewniaj ących dodatkowe dostawy gazu ziemnego. Prognozuje si ę całkowite zast ąpienie w ęgla kamiennego stosowanego jako paliwo w urz ądzeniach grzewczych małej mocy (w tym urz ądzeniach stosowanych w gospodarstwach domowych) na rzecz gazu ziemnego, nisko zasiarczonego oleju opałowego, paliw z biomasy oraz ciepła odpadowego. Zwi ększenie do co najmniej 14% do 2002 r. udziału energii odnawialnej w bilansie ogólnym oraz wyeliminowanie z procesów wytwarzania energii urz ądze ń o sprawno ści ni ższej ni ż 80%. W śród instrumentów i metod wymienia si ę przekazanie samorz ądowi gminnemu zada ń z zakresu polityki energetycznej, co powinno sprzyja ć lokalnych
71 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
rynków energetycznych oraz finansowanie rozwoju sieci wiejskich z bud żetu pa ństwa.
2.5. Transport Zgodnie z prognozami ruchu krajowego nale ży spodziewa ć si ę stabilizacji lub niewielkiego wzrostu zapotrzebowania na przewozy kolejowe oraz wzrostu przewozów drogowych. W śród zada ń wymienia si ę konieczno ść modernizacji infrastruktury kolejowej na głównych szlakach transportowych, zapewniaj ącej jej konkurencyjno ść wobec transportu drogowego oraz ograniczenie szkodliwego wpływu transportu drogowego na środowisko przyrodnicze. Zakłada si ę równie ż kształtowanie racjonalnej sieci transportowej i rozwoju masowego transportu publicznego zapewniaj ących powszechn ą dost ępno ść transportow ą.
3. Polityka przestrzenna wynikaj ąca z opracowa ń regionalnych dla województwa pomorskiego
3.1. Poło żenie w strukturze przestrzennej województwa Terem gminy Mikołajki Pomorskie znajduje si ę w obr ębie mezoregionu Pojezierza Iławskiego, stanowi ącego fragment makroregionu Pojezierza Wschodniopomorskiego, w wielofunkcyjnej strefie o charakterze rolniczym. 3.2. Rola w sieci osadniczej Sie ć osadnicz ą obszaru tworz ą o środki wiejskie oraz wie ś gminna Mikołajki Pomorskie – jako o środek gminny wyposa żony w usługi lokalne, o przewidywanej istotnej roli w aktywizacji gospodarczej otoczenia. 3.3. Komunikacja o znaczeniu ponadlokalnym 3.3.1. Układ nadrz ędny DW 522 – droga wojewódzka relacji Górki – Prabuty – Trumieje – Sobiewola, zgłoszone do modernizacji w ramach Programu rozwoju województwa w latach 2001 – 2006 na fragmentach Górki-Prabuty i Prabuty – Turnieje. 3.3.2. Układ podstawowy DP 09493 – droga powiatowa relacji Pierzchowice – Kwidzyn DP 09492 – droga powiatowa relacji Ryjewo – Moikołajki Pomorskie
72 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
DP 09500 – droga powiatowa relacji Wilczewo - Kamienna DP 09503 – droga powiatowa relacji Polaszki – Mikołajki Pomorskie DP 09504 – droga powiatowa relacji Postolin - D ąbrówka DP 09507 – droga powiatowa relacji Klecewo - Cierpięta DP 09508 – droga powiatowa relacji Mikołajki Pomorskie – Balewo - Dzierzgo ń DP 09509 – droga powiatowa relacji Stary Targ - Balewo DP 09510 – droga powiatowa relacji Nowy Targ – Mikołajki Pomorskie DP 09564 – droga powiatowa relacji Balewo - Matule DP 09561 – droga powiatowa relacji Dworek - Jakubowo DP 09562 – droga powiatowa relacji Antonin - St ąż ki 3.3.3. Komunikacja kolejowa Mi ędzynarodowa linia kolejowa o podstawowym znaczeniu dla województwa relacji Gda ńsk – Warszawa, planowana do modernizacji w pierwszej kolejno ści w ramach programu modernizacji do roku 2015. 3.4. Infrastruktura techniczna o znaczeniu ponadlokalnym Przez teren gminy przebiega linia elektroenergetyczna 110 kV relacji Grudzi ądz – Kwidzyn – Mikołajki Pomorskie – Susz oraz położony jest główny punkt zasilania GPZ. Planowana jest budowa drugiej linii energetycznej.
Zapisy dotycz ące ochrony środowiska przyrodniczego (w tym zasobów kopalin) oraz ochrony środowiska kulturowego znajduj ą si ę odpowiednio w cz ęś ci II i cz ęś ci III niniejszego opracowania.
Polityk ę przestrzenn ą wynikaj ącą z opracowa ń regionalnych w odniesieniu do terenu gminy Mikołajki Pomorskie przedstawia rysunek 2 .
73 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
CZ ĘŚĆ II. UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE
74 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
1. Uwagi wst ępne
Uwarunkowania ekofizjograficzne rozpoznawane w ramach prac nad studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy s ą płaszczyzn ą wyj ściow ą dla formułowania w studium optymalnych, kierunkowych rozwi ąza ń rozwoju przestrzennego i gospodarczego w aspekcie wymaga ń ochrony środowiska. Tak rozumiana rola uwarunkowa ń przyrodniczych stanowi jednocze śnie wyznacznik mo żliwo ści i ogranicze ń rozwoju gminy. Świadomo ść mo żliwo ści, jak i ogranicze ń wynikaj ących z cech środowiska przyrodniczego pozwala na zró żnicowanie przestrzenne zasad zarz ądzania w zale żno ści od uwarunkowa ń. To z kolei pozwoli na optymalne, a zarazem bezpieczne kreowanie rozwoju w oparciu o zasoby przyrodnicze, realizowanego z respektowaniem przyrodniczych barier. Innymi słowy pozwoli to na realizacj ę równowa żenia rozwoju, gdzie istotnym celem jest jego trwało ść i stabilno ść . Formuła studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego nie zakłada prowadzenia rozpoznania uwarunkowa ń od podstaw. Zakłada ona oparcie si ę głównie na istniej ących opracowaniach, za ś badania z przyczyn obiektywnych winny mie ć charakter uzupełniaj ący. Dlatego te ż tak istotny jest tu stan bazy informacyjnej o środowisku przyrodniczym gminy. Przed przyst ąpieniem do cz ęś ci merytorycznej opracowania studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie przeprowadzono rozpoznanie bazy informacyjnej, obejmuj ącej problematyk ę przyrodnicz ą obszaru. Pozwoliło to na ocen ę jej stanu i przydatno ści do dalszych prac nad studium. Zwracano uwag ę na kompleksowo ść istniej ących opracowa ń, dost ępno ść i stopie ń rozproszenia informacji, poziom ujmowania zagadnie ń w aspekcie funkcjonowania przyrody, analizy kierunków zmian i oceny stopnia przekształcenia środowiska. Głównie wnioski z tego rozpoznania przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: • gmina Mikołajki Pomorskie nie posiada kompleksowego opracowania stanu i funkcjonowania przyrody, opisuj ącego potencjały zasobowo – użytkowe, odporno ściowe i samoregulacyjne oraz główne procesy przyrodnicze w uj ęciu funkcjonalno – przestrzennym; • dla obszaru gminy sporz ądzono w roku 1978 opracowanie pt. „Fizyczno – geograficzna charakterystyka gminy Mikołajki Pomorskie z uwzgl ędnieniem potrzeb rolnictwa i osadnictwa”, wykonane na podstawie dwóch prac magisterskich absolwentów geografii UMK w Toruniu – aktualno ść wielu informacji tam zawartych jest dyskusyjna, a sposób uj ęcia problematyki nie odpowiada w pełni dzisiejszym standardom; • istnieje dokumentacja hydrogeologiczna głównego zbiornika wód podziemnych nr 210 le żą cego w niewielkiej cz ęś ci na południowym wschodzie gminy (oprac. w 1996r.), lecz nie ma ona charakteru kompleksowego opracowania przyrodniczego – jest to jednak wa żne opracowanie, szczególnie w zakresie okre ślania odpowiednich zasad zagospodarowania przestrzeni;
75 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
• dla obszaru gminy nie opracowano inwentaryzacji przyrodniczej, która to inwentaryzacja powinna by ć podstawowym materiałem wej ściowym do prac nad studium; • znaczn ą przydatno ści ą dla studium cechuj ą si ę opracowania bran żowe ujmuj ące mi ędzy innymi takie zagadnienia jak: retencjonowanie wód, zagro żenie wód podziemnych, inwentaryzacja surowców naturalnych, gospodarka ściekowa i odpadami; • znaczna cz ęść dost ępnych informacji o środowisku przyrodniczym gminy ma charakter ogólny, odnosz ący si ę do poziomu subregionu lub regionu (w cz ęś ci do dawnego województwa elbl ąskiego), jak na przykład: − materiały z planu zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego; − dane klimatyczne pochodz ące z Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Oddziału Morskiego w Gdyni (opracowane w 1996 roku); − zestawienie obszarów prawnie chronionych; − studium hydrogeologiczne zasobów wód podziemnych i oceny stanu ekologicznego województwa elbl ąskiego w układzie zlewniowym; − raport o stanie środowiska województwa pomorskiego; • pewna cz ęść informacji wymagała potwierdzenia, w terenie lub na drodze wywiadu – w przypadkach w ątpliwych formułowano wnioski ogólne albo stosowano wnioskowanie wariantowe; Wymienione wy żej materiały w trakcie realizacji opracowania uzupełniano mi ędzy innymi: • wynikami prac terenowych; • wywiadami przeprowadzonymi w ró żnych instytucjach posiadaj ących informacje cz ąstkowe (nadle śnictwa, wojewódzkie słu żby ochrony środowiska, słu żby gminne, przedsi ębiorstwa komunalne i inne); • materiałami archiwalnymi Konserwatora Przyrody i Geologa Wojewódzkiego; • analiz ą: aneksów do map glebowo – rolniczych, ewidencji gruntów gminy Mikołajki Pomorskie, materiałów do mpzp, tre ści map topograficznych i tematycznych (specjalistycznych); • pracami kameralnymi. Dalsze prace, a mianowicie analiza materiałów informacyjnych, zakres własnych bada ń i wnioskowa ń, forma uj ęcia i przedstawienia uwarunkowa ń przyrodniczych, wybór cech i wska źników charakterystycznych i istotnych prowadzono według zało żonych zasad metodycznych. Główne z tych zasad to: • selektywna analiza uwarunkowa ń skupiaj ąca si ę głównie na tych zagadnieniach, które bezpo średnio le żą w sferze relacji człowiek – środowisko, nie zajmowanie si ę w zasadzie gł ębsz ą analiz ą takich elementów środowiska, które wyra źnie nie przystaj ą do powy ższej zasady (za takie uznano mi ędzy innymi szersze ujmowanie geologii warstw gł ębokich, niektóre cechy makroklimatu); • przedstawienie uwarunkowa ń w rozdzieleniu na zewn ętrzne i wewn ętrzne; • oddzielne potraktowanie uwarunkowa ń aprzestrzennych (maj ących charakter tak zewn ętrzny, jak i wewn ętrzny), wynikaj ących z uregulowa ń prawnych, z systemów zarz ądzania, oraz ze stanu i przepływu informacji;
76 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
• sukcesywne okre ślanie uwarunkowa ń i predyspozycji terenu wynikaj ących z cech komponentów i struktur przyrodniczych a także okre ślanie priorytetów w zarz ądzaniu środowiskiem; • identyfikacja struktury przyrodniczej gminy na podstawie wybranych wyró żników; • uwzgl ędnianie znaczenia warunków przyrodniczych dla ekologii człowieka, tak że w aspekcie kształtowania i rozwoju struktur gospodarczych; • zwracanie uwagi na mo żliwo ści i ograniczenia dla zagospodarowania przestrzennego wynikaj ące z cech potencjałów przyrodniczych; • zarysowanie propozycji działa ń ochronnych wynikaj ących z uwarunkowa ń. Podczas redakcji map uwarunkowa ń przyrodniczych zastosowano metod ę szerokiego opisu w obja śnieniach. Uznano, że ułatwi to ich odbiór poprzez ograniczenie konieczno ści korzystania z cz ęś ci tekstowej. W zwi ązku z tym przedstawiony w dalszej cz ęś ci zapis uwarunkowa ń przyrodniczych ma charakter syntetyczny, rozwijaj ący oraz uzupełniający tre ść i opis map.
2. Zakres prac i główne cele opracowania
Zakres przestrzenny prac obejmuje teren gminy Mikołajki Pomorskie, postrzegany w powi ązaniu ze struktur ą przyrodnicz ą przestrzeni mezoregionu Pojezierza Iławskiego, z uwzgl ędnieniem przyrodniczych uwarunkowa ń (powi ąza ń) zewn ętrznych. Zakres merytoryczny uwarunkowa ń obejmuje dwa zasadnicze poziomy odniesienia. S ą to: • uwarunkowania zewn ętrzne , wynikaj ące z cech poło żenia geograficznego gminy; • uwarunkowania wewn ętrzne , wynikaj ące z cech, procesów i zjawisk przyrodniczych na obszarze gminy, z uwzgl ędnieniem wpływu na nie działalno ści człowieka. Ponadto podkre ślono w ogólnym zarysie rol ę uwarunkowa ń aprzestrzennych - systemowych, maj ących charakter tak zewn ętrzny jak i wewn ętrzny i cechuj ących si ę po średnim ale znacz ącym wpływem na rodzaj i jako ść procesów kształtuj ących przestrze ń. Główne cele, jakie przyj ęto w niniejszym opracowaniu to: • okre ślenie uwarunkowa ń dla zagospodarowania przestrzennego, wynikaj ących z wyst ępowania na terenie gminy Mikołajki Pomorskie terenów i obiektów chronionych oraz spełniaj ących kryteria przyj ęte dla obiektów chronionych; • przedstawienie przyrodniczych przesłanek do kreowania rozwoju gminy w duchu równowa żenia rozwoju, poprzez ocen ę podstawowych zasobów przyrodniczych w aspekcie ich dyspozycyjno ści, z wykorzystaniem potencjału przyrodniczego i krajobrazowego (w tym potencjału agroekologicznego); • ogólna ocena przydatno ści terenów dla gospodarki przestrzennej w aspekcie warunków przyrodniczych; • okre ślenie obiektywnych barier rozwoju maj ących swoje źródło w warunkach przyrodniczych gminy oraz identyfikacja istniej ących i potencjalnych sytuacji konfliktowych;
77 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
• oddziaływanie, poprzez tre ść tego opracowania, na kształtowanie si ę powszechnej świadomo ści mieszka ńców o warto ściach, problemach i zagro żeniach środowiska przyrodniczego gminy Mikołajki Pomorskie. Sprowadzaj ąc te cele do wspólnego mianownika mo żna przyj ąć , że efektem analizy uwarunkowa ń jest okre ślenie priorytetowych problemów w zarz ądzaniu środowiskiem, rozumianych szeroko. W takim uj ęciu główne problemy sfery przyrodniczej obejmuj ą tak zjawiska negatywne jak i pozytywne, których rozwi ązanie czy te ż optymalne wykorzystanie stanowi podstaw ę racjonalizmu ekologicznego gminy Mikołajki Pomorskie i ma istotne znaczenie dla realizowania trwałego i stabilnego jej rozwoju.
3. Ogólne cechy obszaru
Obszar gminy Mikołajki Pomorskie charakteryzuj ą ogólnie nast ępuj ące cechy: • poło żenie – mezoregion Pojezierza Iławskiego; • dorzecze – Wisły (prawie cały obszar) i rzeki Elbląg (niewielkie fragmenty we wschodniej cz ęś ci gminy); • powierzchnia – około 92 km² (9 175 ha); • deniwelacje w skali gminy – około 63 m: • maksymalne rz ędne terenu – nieco ponad 115 m n.p.m.; • zró żnicowana i atrakcyjna rze źba terenu cz ęś ci obszaru – zwi ązana ze strefami wzgórz moreny czołowej i rynn ą Jeziora Balewskiego; • lesisto ść – nieco ponad 12,5 %; • jeziora – Balewskie, powierzchnia około 108 ha, długo ść 3400 m, szeroko ść 530 m, gł ęboko ść maksymalna 10,8 m, gł ęboko ść średnia 5,9 m; niewielki, północny fragment Jeziora Dzierzgo ń w granicach gminy (w jej południowej cz ęści); • główne rzeki – Kanał Juranda i Postoli ńska Struga; • znaczna ilo ść terenów podmokłych i zabagnionych oraz oczek wodnych i obszarów bezodpływowych; • wyra źna przewaga typów gleb brunatnych (wyługowanych, kwa śnych, wła ściwych), wykształconych z glin i z piasków gliniastych; ponadto wyst ępuj ą czarne ziemie, gleby bielicowe (pseudobielicowe) i w obni żeniach terenu gleby z grupy hydrogenicznych (torfowe, mułowo – torfowe, murszowe, bagienne); • średnia roczna suma opadów – około 600 mm (stacja Prabuty - 614 mm, lata 1951 - 1994); • znaczna mozaikowato ść klimatu miejscowego uwarunkowana głównie rze źbą, warunkami wodnymi i układem przestrzennym i zadrzewie ń; • obszary i obiekty cenne przyrodniczo, obj ęte ochron ą prawn ą – obszar chronionego krajobrazu i pomniki przyrody; • przewaga wiatrów południowo – zachodnich; • relatywnie dobry stan ogólny środowiska przyrodniczego – nie wyst ępuj ą tu znacz ące zagro żenia, b ędące gdzie indziej skutkami intensywnej działalno ści gospodarczej (przemysł) i urbanizacji; • lokalne zagro żenia środowiska zwi ązane głównie z gospodark ą komunaln ą (ścieki, odpady) i rolnictwem.
78 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
4. Uwarunkowania aprzestrzenne
Uwarunkowania te omówiono w odr ębnym rozdziale, poniewa ż maj ą one charakter uwarunkowa ń zewn ętrznych (w wi ększo ści) jak i wewn ętrznych (na przykład lokalna polityka przestrzenna, prawo miejscowe). Do głównych uwarunkowa ń aprzestrzennych zaliczono: • systemy zarz ądzania środowiskiem (obejmuj ące ró żne jego poziomy); • systemy uregulowa ń prawnych b ędące podstaw ą zarz ądzania, stanowi ące okre ślone normy i standardy; • konsekwencje prawne wynikaj ące z ratyfikowanych konwencji i porozumie ń mi ędzynarodowych, których istot ą jest rygor stosowania odpowiednich standardów i zasad zarz ądzania środowiskiem. • systemy informacji ci ągłej o środowisku (systemy monitoringu środowiska) będące kluczowym elementem warunkuj ącym sprawno ść i efektywno ść zarz ądzania; • systemy uwarunkowa ń społecznych i cech indywidualnych ludzi uczestniczących w grze informacyjno – decyzyjnej w przestrzeni. Systemy te maj ą charakter wybitnie aprzestrzenny, lecz skutki ich oddziaływania mog ą by ć w przestrzeni bardzo wyra źne. Nie oceniano szerzej tej grupy uwarunkowa ń (poza charakterystyk ą stanu informacji o środowisku przedstawion ą na wst ępie). Intencj ą jest zwrócenie uwagi na ich wa żno ść dla funkcjonowania środowiska przyrodniczego, a tym samym dla kreowania rozwoju w oparciu o bezpieczne wykorzystywanie walorów przyrodniczych.
5. Uwarunkowania zewn ętrzne
Uwarunkowania zewn ętrzne odniesione do przestrzeni przyrodniczej wynikaj ą z poło żenia geograficznego gminy w stosunku do mezo- i makrostruktur przyrodniczo – funkcjonalnych o znaczeniu ponad gminnym. Są tak że efektem polityki przestrzennej pa ństwa i regionu szczególnie w jej aspekcie przyrodniczym. Istot ą tych uwarunkowa ń jest obiektywne oddziaływanie na przestrze ń przyrodnicz ą gminy Mikołajki Pomorskie lub stanowienie o charakterze powi ąza ń tej przestrzeni z zewn ętrznymi strukturami przyrodniczymi i gospodarczymi. Do uwarunkowa ń zewn ętrznych nale żą tak że ponad gminne uregulowania prawne, w tym porozumienia i konwencje mi ędzynarodowe. Oddziaływania te mog ą mie ć charakter stymuluj ący b ądź ograniczaj ący rozwój. Do głównych przyrodniczych uwarunkowa ń zewn ętrznych gminy Mikołajki Pomorskie zaliczono: • poło żenie obszaru gminy w obr ębie wysoczyzny pojeziernej, której genetycznie zdeterminowane cechy fizyczno – geograficzne (strefy ci ągów pagórkowatej moreny czołowej ze zró żnicowan ą rze źbą, układ hydrograficzny, litologia) stanowi ą o potencjale przyrodniczym gminy – jest to uwarunkowanie silnie dynamizuj ące wiele procesów i zjawisk przyrodniczych (procesy erozyjne, ruch materii po stoku i jej intensywna migracja, oddziaływanie silnych wiatrów, zró żnicowane nasłonecznienie stoków, atrakcyjne widoki, oddziaływanie na klimat miejscowy i inne); • poło żenie w s ąsiedztwie Jeziora Dzierzgo ń, najwi ększego w tym rejonie Pojezierza Iławskiego, co mo że mie ć znaczenie w formułowaniu koncepcji rozwoju gminy w zakresie turystyki, a jednocze śnie znacz ąco kształtuje niektóre cechy klimatu miejscowego cz ęś ci obszaru;
79 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
• poło żenie gminy w pobli żu du żych kompleksów le śnych o wysokich warto ściach przyrodniczych (lasy iławskie, sztumsko – kwidzy ńskie), stanowi ących centra zasilania genowego; • poło żenie w ogólnoeuropejskim systemie powi ąza ń ekologicznych, co warunkuje generalne kierunki rozwoju widziane w perspektywie wej ścia do struktur UE; jednym z głównych elementów tego systemu jest około bałtycki zielony pier ście ń stanowi ący europejsk ą koncepcj ę osłony ekologicznej Bałtyku; • poło żenie cz ęś ci gminy w obr ębie głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP 210); warunkuje to istotnie standardy gospodarowania na obszarze gminy, które to standardy w wi ększo ści b ędą miały status przepisów prawnych; • poło żenie gminy w s ąsiedztwie Korytarza Ekologicznego Wisły b ędącego elementem krajowej sieci ekologicznej ECONET PL i maj ącego rang ę mi ędzynarodow ą; korytarz ten stanowi główn ą o ś ekologiczn ą kraju; • poło żenie w uwarunkowanej historycznie północnopolskiej strefie funkcjonowania wielkoobszarowych gospodarstw rolnych, co w odniesieniu do sfery przyrodniczej przejawiło si ę znaczn ą degradacj ą naturalnych elementów krajobrazu i wprowadzaniem do niego dysharmonijnych elementów technicznych;
6. Uwarunkowania wewn ętrzne
Wynikaj ą one z cech środowiska przyrodniczego obszaru gminy Mikołajki Pomorskie. Przyrodnicze uwarunkowania wewn ętrzne analizowane s ą w dwóch podstawowych uj ęciach: - funkcjonalnym, gdzie zwracano uwag ę na przebieg procesów przyrodniczych w ich relacji z procesami antropogenicznymi, dysfunkcje układów przyrodniczych i odporno ść struktur przyrodniczych; płaszczyzn ą odniesienia były tu głównie geosystemy zlewniowe, pokrycie i u żytkowanie terenów oraz cechy warunkuj ące obieg wody; - zasobowym, gdzie racjonalne korzystanie z zasobów środowiska przyrodniczego i ochron ę jego walorów uznano za zasadnicze wyznaczniki rozwoju w harmonii z przyrod ą. Tak uj ęcie funkcjonalne, jak i zasobowe przenikaj ą si ę i dopełniaj ą nawzajem. To wzajemne powi ązanie wpisane jest w ogóln ą zasad ę funkcjonowania systemów przyrodniczych, gdzie zmiana jako ściowa lub ilo ściowa jednego z elementów wpływa na inne elementy na zasadzie rezonansu. Przedstawione ni żej uwarunkowania przyrodnicze zapisano w formie syntetycznej, poprzez syntetyczn ą charakterystyk ę głównych komponentów tego środowiska i wynikaj ących st ąd warunków zagospodarowania przestrzennego. Ich rozwini ęcie nast ąpi w zale żno ści od potrzeb w dalszym procesie tworzenia studium.
6.1. Ukształtowanie terenu
Ukształtowanie terenu gminy Mikołajki Pomorskie jest charakterystyczne dla terenów młodoglacjalnych, cechuj ących si ę du żym urozmaiceniem form morfologicznych. Zasadnicze rysy rze źby terenu warunkuj ą tu nast ępuj ące główne formy geomorfologiczne: • morena denna falista jako forma dominuj ąca, stanowi ąca tło krajobrazu młodoglacjalnego;
80 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
• strefy moren czołowych – na obszarze gminy wyst ępuj ą trzy takie strefy: - moreny południowo – mikołajskie z dominuj ącym w południowo – zachodniej cz ęś ci gminy wałem moreny gdakowskiej i z b ędącym jej przedłu żeniem wałem moreny perklickiej; - moreny północno – mikołajskie o charakterze izolowanych grup wzgórz morenowych, wyra źnie widocznych w terenie – głównie pomi ędzy drogami prowadz ącymi z Mikołajek do Balewa i Mini ęt Nowych; - moreny krastudzkie o du żej dynamice rze źby – stromych stokach (spadki cz ęsto powy żej 20 %), deniwelacjach 10 –15 m (lokalnie wi ęcej); • rynna Jeziora Balewskiego o długo ści około 5 km, stanowi ąca o ś geomorfologiczn ą gminy – o wysoko ści wzgl ędnej zboczy 20 – 25 m, lokalnie powy żej 30 m i nachyleniu zboczy rynny cz ęsto powy żej 15 %; • faliste powierzchnie sandrowe – szczególnie wyra źne w północno – wschodniej i w południowo – zachodniej cz ęś ci gminy, z licznymi zagł ębieniami ró żnej wielko ści, cz ęsto zatorfionymi i/lub wypełnionymi wod ą; • pagórki kemowe w okolicach miejscowo ści Krastudy i Kołoz ąb; • liczne obni żenia dolinne, pojeziorne, zagł ębienia wytopiskowe – cz ęsto zatorfione. Około 42 % powierzchni gminy Mikołajki zalicza si ę do rze źby falistej i pagórkowatej, 37 % do rze źby niskofalistej i niskopagórkowatej. Charakterystyczn ą cech ą ukształtowania terenu gminy jest du ży udział obszarów bezodpływowych i o utrudnionym odpływie powierzchniowym. Gmina le ży w strefie orograficznego działu wodnego pierwszego rz ędu. Główne uwarunkowania wynikaj ące z cech rze źby to: • relatywnie wysoka atrakcyjno ść krajobrazowa gminy wynikaj ąca ze znacznego zró żnicowania rze źby (w skali gminy około 63 m, lokalnie nawet do 30 m); zró żnicowanie rze źby stymuluje du żą dynamik ę procesów i zjawisk przyrodniczych uwarunkowanych grawitacyjnie (chodzi tu mi ędzy innymi o szybko ść odpływu powierzchniowego, podatno ść na erozj ę i inne) i stanowi jednocze śnie ograniczenie realizacji niektórych inwestycji, w tym szczególnie zwi ązanych z infrastrukturą; • wyst ępowanie atrakcyjnych wn ętrz krajobrazowych b ędących efektem harmonicznego wpisania zespołów ro ślinno ści wysokiej i cz ęś ci zabudowy w urozmaicon ą rze źbę; • miejscami wysoki potencjał widokowy; • lokalnie znaczne nasilenie erozji gleb – tak wodnej jak i uprawowej, znaczne zagro żenie erozj ą potencjaln ą, dotyczy to szczegółnie stref pagórków moren czołowych i zboczy rynny Jeziora Balewskiego – należy zwraca ć uwag ę na ochron ę ro ślinno ści trwałej na stokach i wprowadzanie jej tam w miejsce gruntów ornych; • stosunkowo niska bonitacja rze źby dla potrzeb rolnictwa – w skali 10 – punktowej gmina posiada wska źnik 6,0 (dla przykładu gmina Ryjewo posiada wska źnik 8,0 za ś gminy żuławskie – powy żej 9 punktów) – 42% powierzchni gminy to tereny średnio korzystne pod tym wzgl ędem (Ryjewo – 8%); • relatywnie du ży udział obszarów bezodpływowych (patrz: mapa uwarunkowa ń ekofizjograficznych) sprawia, że zdolno ść środowiska do samooczyszczania si ę jest tam ograniczona; utrudniony odpływ powierzchniowy wód na cz ęś ci terenu i wynikaj ące z tego niekorzystne warunki (gruntowe, klimatyczne itp.) do zainwestowania technicznego, stwarza ć mo że miejscami istotne utrudnienia dla
81 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
gospodarki przestrzennej a tak że stanowi o konieczno ści stosowania zaostrzonych rygorów gospodarowania i uwzgl ędniania tego przy doborze kryteriów wyboru optymalnych funkcji kierunkowych; • w lokalnych zagł ębieniach terenowych cechy klimatu miejscowego s ą niekorzystne (du ża wilgotno ść powietrza, inwersje termiczne, niebezpiecze ństwo wyst ępowania przymrozków, podatno ść na zaleganie zanieczyszczonego powietrza); • na terenach wyniesionych i odsłoni ętych w czasie wyst ępowania chłodnych wiatrów mo że dochodzi ć do znacznego schłodzenia organizmu; w przypadku lokalizacji zabudowy mieszkaniowej na takich terenach nale ży zwraca ć uwag ę na odpowiedni ą izolacj ę termiczn ą budynków, a tak że na rol ę komponowanej ro ślinno ści wysokiej w łagodzeniu skutków takich wiatrów; • na stokach o ekspozycji generalnie południowej dopływ energii słonecznej jest kilkakrotnie wy ższy ni ż na pozostałych stokach i terenach płaskich – mo że to mie ć znaczenie przy lokalizacji zabudowy lub upraw ciepłolubnych; • ogólny potencjał samoregulacyjno – odporno ściowy środowiska wynikaj ący z cech rze źby jest w gminie średni (lokalnie mo że by ć niski) – ma to istotne znaczenia dla realizacji działa ń gospodarczych w aspekcie ich wpływu na środowisko.
6.2. Litologia i surowce naturalne
W opracowaniu nie zajmowano si ę szerzej analiz ą budowy geologicznej gł ębszych warstw. Skupiono si ę głównie na cechach litologicznych warstwy przypowierzchniowej i zwi ązanym z tymi cechami wyst ępowaniem surowców naturalnych. Zró żnicowanie morfogenetyczne powierzchni gminy Mikołajki warunkuje znaczn ą zmienno ść litologiczn ą obszaru opracowania. W przewa żaj ącej cz ęś ci warstw ę przypowierzchniow ą buduj ą polodowcowe utwory zwałowe (moreny czołowej i dennej) o zró żnicowanym składzie mechanicznym. S ą to gliny o ró żnej ci ęż ko ści (przewa ża glina średnia lub lekka), piaski mi ędzymorenowe cz ęsto zaglinione. Wyst ępuj ące mi ędzy glinami serie piaszczyste posiadaj ą zró żnicowan ą frakcj ę ziaren. Poza utworami zwałowymi warstw ę przypowierzchniow ą buduj ą utwory wodno – lodowcowe (sandrowe), piaszczysto – żwirowe. Utwory sandrowe wyst ępuj ą głównie w północno – wschodniej i w południowo – zachodniej cz ęś ci gminy w postaci wi ększych obszarów. S ą to głównie utwory piaszczyste, średnio- lub drobnoziarniste. Udział żwirów i piasków gruboziarnistych jest niewielki. W naturalnych obni żeniach dolinnych i powytopiskowych wyst ępuj ą holoce ńskie osady mułowo – torfowe i torfowe (patrz mapa), a tak że osady węglanowe. Nie maj ą one wi ększego znaczenia gospodarczego, za ś ich rola ekologiczna jest istotna. Gmina jest mało zasobna w surowce naturalne. Na obszarze gminy nie wyst ępuj ą udokumentowane zło ża surowców. Na podstawie rozpoznania geologocznego wytypowano w gminie sze ść obszarów prognostycznych wyst ępowania kopalin – we wszystkich wyst ępuje kruszywo naturalne drobne (piasek). Obszary prognostyczne zestawiono w tabeli i oznaczono na mapie. Dora źną eksploatacj ę żwiru i piasków na potrzeby lokalne prowadzi si ę w kilku odsłoni ęciach rozrzuconych na obszarze gminy.
82 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Wyst ępuj ące osady torfowe nie maj ą znaczenia gospodarczego. Ponadto z przyrodniczego punktu widzenia nie powinny by ć eksploatowane. Tab.1 . Zestawienie obszarów prognostycznych wyst ępowania kopalin.
Rodzaj Wytypowano Rodzaj Przypuszczalne Prognozowane Forma Miejscowo ść i wiek na opracowania zasoby parametry wyst ępowania kopaliny podstawie geologicznego tys. m 3 złó ż 1 2 3 4 5 6 7 Kruszywo otworu przypuszczalna Krastudy naturalne wiertniczego sprawozdanie 300 – 900 pokładowa mi ąż szo ść drobne - i czynnego A powy żej 4,7 m piasek (Q) wyrobiska przewiduje si ę, że Kruszywo Cierpi ęta zło że wyst ępuje naturalne otworu sprawozdanie 200 – 300 pokładowa warstw ą o B drobne - wiertniczego mi ąż szo ści 6,0m pod piasek (Q) nadkładem 1,0 m Mikołajki Kruszywo zło że zalega naturalne otworu bezpo średnio pod Pomorskie sprawozdanie 500 pokładowa drobne - wiertniczego powierzchni ą terenu C piasek (Q) i si ęga 8,5 m Kruszywo Mikołajki pod 0,4 m warstw ą naturalne otworu Pomorskie sprawozdanie 300 – 400 pokładowa nadkładu zalega 5,0 drobne - wiertniczego m piasku D piasek (Q)
Kruszywo Mikołajki pod 0,3 m warstw ą naturalne otworu Pomorskie sprawozdanie 250 – 350 pokładowa nadkładu zalega 17,5 drobne - wiertniczego m piasku E piasek (Q) nawiercono 6,8 m Kruszywo piasku Balewo naturalne otworów sprawozdanie 400 – 800 pokładowa drobnoziarnistego drobne - wiertniczych F pod nadkładem 1,0 piasek (Q) m Źródło: Inwentaryzacja złó ż i wyrobisk kopalin stałych oraz składowisk odpadów na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie Przedsi ębiorstwo Geologiczne "POLGEOL", Gda ńsk 1994 r. Oznaczenia literowe w kolumnie 1 odpowiadaj ą oznaczeniom na mapie.
Główne uwarunkowania wynikaj ące z cech litologii i stanu bazy surowcowej: • zró żnicowana litologia warunkuje ró żną odporno ść powierzchni terenu na degradacj ę; • znaczny udział glin zwałowych w budowie powierzchni terenu doprowadził do wykształcenia si ę do ść urodzajnych gleb; z wyst ępowaniem utworów wodno – lodowcowych wi ążą si ę najmniej urodzajne gleby w gminie; • z utworami piaszczysto – żwirowymi wi ąż e si ę tak że wyst ępowanie potencjalnych zasobów kruszywa naturalnego; • z wyst ępowaniem utworów lekkich, szczególnie na stokach znacznie nachylonych, wi ąż e si ę wysoki stopie ń podatno ści gleb na degradacj ę, głównie wskutek erozji wodnej i w cz ęś ci wietrznej (mała odporno ść ); • tak że z wyst ępowaniem lekkich utworów o du żej przepuszczalno ści wi ąż e si ę niebezpiecze ństwo dopływu zanieczyszcze ń do wód gruntowych (szczególnie istotne jest to na obszarach bezodpływowych chłonnych – patrz mapa uwarunkowa ń przyrodniczych);
83 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
• z powy ższego wynika konieczno ść stosowania odpowiednich zasad w gospodarowaniu przestrzeni ą – polityka lokalizacyjna, systemy infrastruktury komunalnej; • warunkowana litologi ą ci ęż ko ść gleb do uprawy przedstawia si ę mało korzystnie – około 42 % to gleby ci ęż kie do uprawy (bardzo ci ęż kie – 2,9 %) – ale jednocze śnie wyst ępuje tu relatywnie du żo gleb bardzo lekkich do uprawy; • gmina Mikołajki nie nale ży do zasobnych w pospolite surowce naturalne, brak jest udokumentowanych złó ż kopalin; istniej ą pewne perspektywy na powi ększenie bazy surowcowej (obszary prognostyczne wyst ępowania złó ż piasku) – dla gospodarki jest to istotne ograniczenie, którego skutkiem mog ą by ć wy ższe koszty realizacji wielu inwestycji; • dora źna eksploatacja kopalin jest przyczyn ą degradacji powierzchni ziemi i krajobrazu – zwraca si ę uwag ę na efektywn ą rekultywacj ę wyrobisk (w cz ęś ci wyrobisk zalegaj ą śmieci, które mog ą stanowi ć zagrożenie dla środowiska); • cz ęść obszary prognostycznych wyst ępowania złó ż złó ż surowców naturalnych poło żona jest w obr ębie gruntów rolnych o dobrej jako ści, obj ętych ochron ą – ogranicza to swobodne podejmowanie potencjalnych decyzji o eksploatacji (mo że wyst ąpi ć konflikt na styku: eksploatacja – rolnictwo i le śnictwo).
6.3. Warunki wodne
1) Wody powierzchniowe. Przez obszar gminy Mikołajki przechodzi dział wodny I rz ędu oddzielaj ący dorzecze Wisły od dorzecza rzeki Elbl ąg. Przewa żaj ący obszar gminy nale ży do zlewni Wisły. Tylko niewielkie fragmenty wschodniej cz ęś ci gminy znajduj ą si ę w zlewni rzeki Elbl ąg. Osi ą hydrograficzn ą gminy jest powi ązany system: Jezioro Balewskie – Kanał Juranda (funkcjonuj ący w obr ębie osi geomorfologicznej gminy). Ponadto system hydrograficzny gminy charakteryzuj ą nast ępuj ące cechy: • odwadnianie obszaru gminy przez dwa główne cieki: - Postoli ńsk ą Strug ę wypływaj ącą z południowej cz ęś ci gminy i wpadaj ącą do Liwy; - Kanał Juranda (Malborsk ą Młynówk ę), wypływaj ący z Jeziora Balewskiego, odcinkami płn ący sztucznym korytem; • lączna długo ść cieków i kanałów – ponad 20 km (bez rowów melioracyjnych) • jeziora – Balewskie, powierzchnia około 108 ha, długo ść 3400 m, szeroko ść 530 m, gł ęboko ść maksymalna 10,8 m, gł ęboko ść średnia 5,9 m; niewielki, północny fragment Jeziora Dzierzgo ń w granicach gminy (w jej południowej cz ęści); • wysoki udział obszarów bezodpływowych i o utrudnionym odpływie; • wyra źne rejony zasilania hydrologicznego, istotne dla organizacji funkcjonowania sieci hydrograficznej; • podgórski charakter cz ęś ci odcinków strumieni (zwi ązek z urozmaicon ą rze źbą terenu) - wywołuje to miejscami procesy intensywnej erozji rzecznej i procesy denudacyjne na zboczach obni żeń dolinych; • brak, poza Jeziorem Balewskim, innych wi ększych jezior; • wyst ępowanie znacznej ilo ści terenów podmokłych i zabagnionych (spełniaj ą bardzo wa żną rol ę retencyjn ą) cz ęsto poci ętych rowami melioracyjnymi; • niski potencjał samooczyszczaj ący wód stoj ących lub o niewielkim przepływie;
84 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
• znaczne zanieczyszczenie wód, szczególnie ze źródeł komunalnych i z terenów rolniczych. Na podkre ślenie zasługuje du że znaczenie Jeziora Balewskiego dla gminy Mikołajki – postrzegane w co najmniej dwóch aspektach: − jako „eksportowej” atrakcji turystycznej i krajobrazowej (szczególnie wa żnej dla gminy); − jako bardzo wa żnego korytarza ekologicznego, o znaczeniu ponadlokalnym.
2) Wody podziemne. Podstawowym i powszechnie eksploatowanym pi ętrem wodono śnym na terenie gminy jest czwartorz ęd. Wody wyst ępuj ą w piaskach i żwirach mi ędzymorenowych. Brak jest jednolitego poziomu wodono śnego. Na obszarach sandrowych wody utrzymuj ą si ę w warstwie sp ągowej i w stropie utworów nieprzepuszczalnych, którymi z reguły s ą gliny zwałowe. Przy braku warstwy nieprzepuszczalnej wody z tych obszarów nara żone s ą na zanieczyszczenia antropogeniczne. Wody podziemne plejstoce ńskie wykazuj ą zmienn ą liczb ę poziomów (od 1 do 3), posiadaj ą przewa żnie zwierciadło napi ęte. Wyst ępuje zró żnicowanie w mi ąż szo ści warstw wodono śnych, ich rozprzestrzenieniu i zasobno ści. Zmienna jest tak że wydajno ść warstw wodono śnych. Obszar o najwi ększej potencjalnej wydajno ści typowego otworu studziennego (70 – 120 m 3/h) wyst ępuje we wschodniej cz ęś ci gminy (wg uproszczonej dokumentacji hydrogeologicznej województwa elbl ąskiego). W strefie Pierzchowice – Mikołajki – Cierpi ęta wyst ępuje wysoki stopie ń zagro żenia u żytkowego poziomu wód podziemnych w zwi ązku z niepełn ą izolacj ą od powierzchni (wg „Studium hydrogeologicznego zasobów wód podziemnych... woj. elbl ąskiego”, PG Polgeol Gda ńsk, 1995 r.) W południowo – wschodniej cz ęś ci gminy Mikołajki znajduje si ę fragment głównego zbiornika wód podziemnych (GZWP) Nr 210 (Iławskiego). Jest to zbiornik mi ędzymorenowy wieku czwartorz ędowego o średniej gł ęboko ści uj ęć 5 – 30 m ppt i szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 180 tys m 3/dob ę. Na obszarze GZWP Nr 210 dominuj ą wody klasy Ic. Cechuje je ponadnormatywna zawarto ść żelaza (do 5 mg/dm 3), manganu (do 1 mg/dm 3), a tak że znaczna m ętno ść . W trakcie uzdatniania zwi ązków żelaza zmniejsza si ę równie ż m ętno ść i barwa. Nie stwierdzono w wodach zbiornika obecno ści zanieczyszcze ń pochodzenia antropogenicznego, które zmieniałoby wyra źnie ich jako ść . Dla zbiornika tego zatwierdzono (decyzj ą MO ŚZN i L nr GKkdh/BJ/489 – 6031/98 z dnia 28. 06. 1998r) dokumentacj ę hydrogeologiczn ą wykonan ą w 1996 roku przez Przedsi ębiorstwo Hydrogeologiczne w Gda ńsku, zawieraj ącą mi ędzy innymi okre ślenie granic zbiornika i stref ochronnych oraz obowi ązuj ące nakazy i zakazy, stanowi ące istotne uwarunkowania prawne dla zagospodarowania przestrzennego. Strefy ochronne GZWP 210 dzieli si ę na obszary ochronne oraz obszary o zaostrzonych rygorach . Na obszarze ochronnym proponuje si ę wprowadzi ć nast ępuj ące zakazy: lokalizowanie wysypisk komunalnych i wylewisk nie zabezpieczonych przed przenikaniem do podło ża substancji szkodliwych dla środowiska, lokalizowanie wysypisk i składowisk odpadów niebezpiecznych dla środowiska, lokalizowanie baz i składów prowadz ących przeładunek i dystrybucj ę produktów ropopochodnych i innych substancji niebezpiecznych, prowadzenie ruroci ągów transportuj ących substancje niebezpieczne dla środowiska, zrzutu ścieków sanitarnych, technologicznych, przemysłowych do gruntu lub wód powierzchniowych bez oczyszczenia, lokalizowanie wielkich ferm hodowlanych prowadz ących bez ściółkowy chów zwierz ąt oraz innych obiektów szczególnie niebezpiecznych dla środowiska (np. rafinerie, zakłady chemiczne). Natomiast na obszarach o zaostrzonych rygorach dodatkowo proponuje si ę wprowadzi ć zakazy:
85 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
• lokalizowania wysypisk i wylewisk odpadów komunalnych, przemysłowych i innych, • zrzutu ścieków sanitarnych, przemysłowych, technologicznych i innych do gruntu lub wód powierzchniowych, • magazynowania i składowania odpadów oraz substancji niebezpiecznych bez utwardzonego podło ża i izolacji wykluczaj ącej mo żliwo ść przenikania zanieczyszcze ń do gruntu, • eksploatacji surowców mineralnych powoduj ących powstanie lejów depresyjnych.
3) Wody mineralne i termalne . Na obszarze gminy Mikołajki nie ma gł ębokich wierce ń geologicznych. Jednak taki otwór znajduje si ę w odległo ści kilku kilometrów od granic gminy (Prabuty IG - 1), w którym wyst ępuj ą triasowe wody mineralne na gł ęboko ści 1578 – 1582 m o wydajno ści 3,3 m 3/h. Jest to woda chlorkowo – sodowa z domieszk ą jodu i bromku. Ze wzgl ędu na temperatur ę wody wynosz ącą 30 0C, zaliczana jest równie ż do wód geotermalnych. Blisko ść odwiertu mo że sugerowa ć, że podobna sytuacja wyst ępuje na terenie gminy Mikołajki. Wyst ępuj ące w wodach pierwiastki pozwalaj ą okre śli ć te wody jako potencjalnie lecznicze. W aspekcie u żytkowania ciepła geotermalnego wody te ze wzgl ędu na barier ę techniczno – ekonomiczn ą oraz do ść nisk ą temperatur ę raczej nie b ędą stanowi ć istotnego źródła energii cieplnej dla gminy Mikołajki. Główne uwarunkowania wynikaj ące z charakteru i stanu warunków wodnych: • sie ć hydrograficzne jest jednym z głównych stymulatorów funkcjonowania przyrody i jest jednocze śnie głównym odbiornikiem zanieczyszcze ń; poprzez system hydrograficzny realizuj ą si ę wewn ętrzne i zewn ętrzne powi ązania przyrodnicze (przepływ materii, energii i informacji) – optymalne utrzymanie i kształtowanie jego funkcjonowania jest jednym z głównych warunków poprawnej kondycji procesów przyrodniczych w gminie; • najwi ększy potencjał wodny w gminie posiada Jezioro Balewskie, b ędące niew ątpliw ą atrakcj ą rekreacyjn ą i krajobrazow ą; rozwa żne wykorzystanie tej atrakcji w koncepcji rozwoju jest jednym z wa żnych problemów do rozwi ązania, stoj ącym przed władzami gminy – priorytetem winna by ć szczególna ochrona wód jeziora i jego walorów krajobrazowych; • w zwi ązku z niskimi parametrami przepływów cieków wodnych na cz ęś ci obszaru gminy nie ma dogodnych warunków do odprowadzania ścieków oczyszczonych – w gospodarce ściekowej jest to istotne uwarunkowanie; • znaczne zanieczyszczenie wód powierzchniowych pochodz ące głównie ze źródeł komunalnych i z terenów rolniczych (Jezioro Balewskie nie odpowiada normom czysto ści, Jezioro Dzierzgo ń III klasa czysto ści); mo żna domniemywa ć, że pozostałe nie badane wody powierzchniowe s ą w podobnym stopniu zanieczyszczone); • zanieczyszczenie wód powierzchniowych powodowane jest głównie znacznym dopływem do nich biogenów, w przypadku wód stoj ących lub o niewielkim przepływie mamy do czynienia ze wzmo żon ą eutrofizacj ę prowadz ącą do zarastania zbiorników wodnych – du ży dopływ zanieczyszcze ń wynika mi ędzy innymi z niewystarczaj ącej osłony biologicznej wód powierzchniowych (ro ślinno ść trwała pełni rol ę ochronnych stref ekotonowych); konieczno ść zdecydowanej ochrony zasobów wodnych gminy wskazuje na potrzeb ę powszechnego stosowanie zasady traktowania wodoci ągu i kanalizacji jako jednej (nierozdzielnej) inwestycji; • niski potencjał samooczyszczaj ący charakterystyczny dla wód stoj ących lub o niewielkim przepływie warunkuje szczególn ą konieczno ść realizowania
86 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
prawidłowej gospodarki ściekowej i gospodarki odpadami na tych terenach, a tak że wymaga wysokiej staranno ści i odpowiedzialno ści w przeprowadzaniu zabiegów agrotechnicznych, zwłaszcza zwi ązanych ze stosowaniem środków chemicznych i gnojowicy; wyj ątkowo wysokim zanieczyszczeniem cechuj ą si ę wody powierzchniowe w obr ębie terenów zabudowanych; • w gminie Mikołajki istniej ą dogodne warunki do naturalnej retencji wód – nale ży zwraca ć uwag ę na prowadzenie działa ń sprzyjaj ących takim formom retencjonowania wód; naturalna retencja jest podstawow ą metod ą spowolnienia odpływu wód – ma to du że znaczenie ekologiczne, hydrologiczne i gospodarcze (rolnictwo). • wody podziemne jako źródło zaopatrzenia ludno ści w wod ę pitn ą powinny by ć szczególnie chronione przed wpływem czynników antropogenicznych, działania ochronne powinny by ć ukierunkowane na uporz ądkowaniu gospodarki wodno – ściekowej oraz gospodarki odpadami stałymi i płynnymi jak równie ż ograniczeniu zanieczyszcze ń obszarowych pochodz ących głównie z rolnictwa. • cz ęść zasobów wód podziemnych mo że by ć zagro żona dopływem zanieczyszcze ń z powierzchni w zwi ązku ze sprzyjaj ącymi lokalnie litologiczno – morfologicznymi warunkami do infiltracji wód opadowych (obszary o słabej izolacji, zagł ębienia bezodpływowe chłonne – patrz mapa); • na obszarze ochronnym GZWP 210 (oznaczonym na mapie uwarunkowa ń przyrodniczych) wskazuje si ę (w zwi ązku z wy żej cytowan ą decyzj ą Ministra) na ograniczenia proponowane w dokumentacji geologicznej; dokumentacja okre śla tak że zasady gospodarowania wodami podziemnymi, przedstawia ocen ę skutków wprowadzenia ochrony GZWP oraz okre śla cele polityki przestrzennej na obszarze GZWP i jego strefy ochronnej; • wykorzystanie wód mineralnych wydaje si ę na obecnym poziomie rozpoznania mało realne – dotyczy to tak że ich wykorzystania jako źródła energii cieplnej - tylko w ograniczonym zakresie mog ą by ć wykorzystane jako źródła energii, tak ze wzgl ędu na do ść nisk ą ich temperatur ę jak i na wysokie koszty przedsi ęwzi ęcia.
87 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
6.4. Potencjał agroekologiczny
Potencjał agroekologiczny jest to potencjał produktywno ści biotycznej środowiska (zdolno ści do wyprodukowania biomasy) odniesiony do terenów rolnych. Za jego wyznacznik przyj ęto kompleksy przydatno ści rolniczej gleb. Potencjał agroekologiczny gminy Mikołajki nale ży do jednego z ni ższych w tym rejonie Pojezierza Iławskiego. Ogólny wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej wynosi dla gminy 71,7 (w 100 punktowej skali IUNG). Jest on wy ższy ni ż w gminie Prabuty (70,8), lecz ni ższy od gmin: Ryjewo (73,4) i Dzierzgo ń (83,5). Główne cechy potencjału agroekologicznego gminy Mikołajki przedstawiaj ą si ę nast ępująco: • wyra źna przewaga typów gleb brunatnych (wyługowanych, kwa śnych, wła ściwych), wykształconych z glin i z piasków gliniastych; ponadto wyst ępuj ą czarne ziemie, gleby bielicowe (pseudobielicowe) i w obni żeniach terenu gleby z grupy hydrogenicznych (torfowe, mułowo – torfowe, murszowe, bagienne) oraz miejscami gleby aluwialne; • przewaga gleb kompleksu 2 (pszennego dobrego) – około 35,5 % gruntów ornych i 2z (u żytków zielonych średnich) – około 85,8 % u żytków zielonych; • do ść du ży udział gleb najsłabszych – ponad 17,5 % gruntów ornych i około 14% użytków zielonych (ich rozmieszczenie przedstawiono na mapie uwarunkowa ń przyrodniczych); • wska źnik bonitacji rze źby dla rolnictwa wynosz ący 6,0 w dziesi ęciopunktowej skali IUNG (ni ższy od gmin Prabuty i Ryjewo, wy ższy od gminy Stary Targ); • wska źnik bonitacji warunków wodnych dla rolnictwa - 7,1 pkt. (warunki korzystne); • znaczny udział gleb ci ęż kich i bardzo ci ęż kich do uprawy – 9% (odpowiednio: 42 % i 2,9 %); • zakwaszenie gleb – ponad 67 % gleb wymaga systematycznego wapnowania; • wyra źna przewaga gleb średnich w śród gruntów ornych (IIIb i IVa) – około 60% powierzchni; • zagro żenie erozj ą gleb – wyst ępuje zagro żenie w stopniu umiarkowanym, miejscami – w stopniu średnim.
Główne uwarunkowania wynikaj ące ze stanu potencjału agroekologicznego i z cech przestrzeni rolniczej: • wi ększo ść gleb na terenie gminy nale ży do średnich i wysokich klas bonitacyjnych (klasy IV i III) - warunki glebowe dla rolnictwa s ą wi ęc do ść dobre; • struktura przyrodnicza przestrzeni rolniczej jest do ść korzystna dla ekologicznej gospodarki rolnej – wyst ępuj ą tu oczka wodne z ro ślinno ści ą towarzysz ącą, tereny podmokłe oraz zadrzewienia śródpolne, ró żnej rangi obni żenia dolinne rzek i strumieni dziel ące rozłogi pól, rozczłonkowane kompleksy le śne - struktur ę tak ą nale ży zachowa ć i wzbogaca ć; • gleby organiczne (głównie torfowe) obj ęte ochron ą wyst ępuj ą rozrzucone płatami na prawie całym obszarze gminy, w obni żeniach terenowych ró żnej genezy; • znaczna cz ęść gleb gruntów ornych jest potencjalnie zagro żona erozj ą wodn ą i uprawow ą z uwagi na du że nachylenia stoków; szczególnie w strefach moren czołowych oraz w strefach zboczy rynnowych i dolinnych - mog ą tam wyst ępowa ć procesy erozji gleb o ró żnym nasileniu, zale żnym od nachylenia terenu i „ci ęż ko ści” gleby (erozja wodna i uprawowa) – konieczne s ą odpowiednie zabiegi
88 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
agrotechniczne, wzgl ędnie zmiana u żytkowania (wprowadzenie ro ślinno ści trwałej lub te ż zalesienie stoków o du żym nachyleniu); • przeciwdziałanie zakwaszeniu gleb i uzupełnianie niedoboru składników pokarmowych nale ży uzna ć za podstaw ę ochrony potencjału agroekologicznego gminy – konieczne s ą tu zdecydowane, długofalowe działania zapobiegaj ące degradacji gleb; • gleby najsłabsze wyst ępuj ące znacznej ilo ści w gminie (patrz mapa) – wskazane s ą do zalesie ń lub innego nierolniczego wykorzystania; • tereny rolne granicz ące ze strefami wodnymi nale ży zagospodarowa ć w taki sposób, aby zahamowa ć dopływ rolniczych zanieczyszcze ń powierzchniowych do wód (strefy ekotonowe).
6.5. Ro ślinno ść
Zró żnicowane warunki fizjograficzne gminy Mikołajki s ą przyczyn ą znacznego zró żnicowania szaty ro ślinnej i wysokiej ró żnorodno ści siedlisk. Stan obecny ro ślinno ści gminy stanowi wypadkow ą uwarunkowa ń naturalnych (przyrodniczych) oraz antropogenicznych (antropopresji). Ro ślinno ść gminy Mikołajki tworz ą głównie: • ro śliny kultur rolniczych z charakterystycznym składem gatunkowym (z udziałem chwastów i flory ruderalnej); • ro ślinno ść siedlisk ł ąkowych, w tym zespoły ro ślinno ści ł ąk wilgotnych, obejmuj ących głównie obni żenia z płytko zalegaj ącą wod ą gruntow ą; • trawiasta ro ślinno ść pastwisk; • ro śliny zespołów ruderalnych w obr ębie zabudowy i na obrze żach terenów rolnych oraz w strefach przydro żnych; • zbli żone do naturalnych siedliska ro ślinno ści przywodnej (szuwary, trzcinowiska, łozy i inne) i bagiennej; • siedliska krzewiaste i drzewiaste wzdłu ż cieków wodnych • zespoły komponowanej ro ślinno ści wysokiej parków i cmentarzy; • kępowe formacje drzewiaste i krzewiaste, towarzysz ące zabudowie lub stanowi ące skupienia śródpolne; • zespoły ro ślinno ści okrajkowej (czy żnie), gdzie dominuje tarnina, głóg i dzika róża; • akcentuj ące si ę wyra źnie w krajobrazie gminy alejowe nasadzenia przydro żne i k ępy zieleni śródpolnej; • du że kompleksy le śne. Mimo, że rola ekologiczna wszystkich wymienionych grup ro ślinno ści jest istotna – najwi ększe znaczenie przyrodnicze maj ą tu jednak lasy. Lesisto ść gminy wynosi nieco ponad 12,5 %. Rozmieszczenie lasów jest nierównomierne – cz ęść północno – zachodnia gminy nie posiada wi ększych kompleksów leśnych. Wśród siedlisk le śnych przewa żaj ą typy lasowe, głównie siedliska lasu mieszanego – w pobli żu Mikołajek. Drugim pod wzgl ędem powierzchni w gminie jest las mieszany świe ży. W obu tych typach gatunkiem dominuj ącym na terenie gminy jest sosna z du żym udziałem buka. Ponadto w rejonie Wilczewa wyst ępuj ą siedliska boru świe żego na glebach bielicowych. Tu tak że gatunkiem dominuj ącym jest sosna.
89 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Główne uwarunkowania wynikaj ące z charakteru ro ślinno ści w gminie Mikołajki przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: • z przyrodniczego punktu widzenia rozkład przestrzenny ro ślinno ści wysokiej jest do ść korzystny mimo nierównomiernego rozmieszczenia lasów – rekompensuj ą to liczne zadrzewienia i niewielkie śródpolne zespoły ro ślinno ści wysokiej; • istniej ą warunki do zwi ększenia lesisto ści gminy; zalesienia winny obejmowa ć głównie: − gleby najsłabszych klas bonitacyjnych (piaszczyste i słabogliniaste); − obszary w strefach wododziałowych, szczególnie I i II rz ędu (ze wzgl ędu na rol ę hydrologiczn ą lasów); − obszary w obr ębie lokalnych ci ągów ekologicznych (jako działania wzmacniaj ące ich funkcje przyrodnicze); − obszary w obr ębie stref alimentacji wód; − tereny rolne zagro żone erozj ą, w tym grunty gliniaste na stokach; − tereny w obr ębie stref kraw ędziowych dolin rzecznych; − tereny nieczynnych wyrobisk po eksploatacji kruszywa; − inne tereny, gdzie lasy lokalnie mog ą mie ć znaczenie w ochronie wód powierzchniowych; • jako zalesianie/zadrzewianie powinny by ć tak że traktowane zadrzewienia o charakterze pasmowym w strefach przywodnych (pełni ące rol ę biofiltrów). • zalesienia i zadrzewienia nale ży uzna ć za wa żne działania w zakresie zwi ększania retencji naturalnej, sprzyjaj ące spowolnieniu odpływu wód ze zlewni. • rekompozycji i odnowienia wymagaj ą ro ślinne zespoły parkowe i starych cmentarzy; • bardzo du że znaczenie ekologiczne (tak że agroekologiczne) maj ą zespoły ro ślinno ści śródpolnych terenów wilgotnych i podmokłych oraz niewielkie kompleksy le śne jako lokalne ostoje zwierzyny; • na cz ęś ci monokultur sosnowych zlokalizowanych na żyznych siedliskach (gleby brunatne) wyst ępuje niezgodno ść siedliskowa – wymagana jest przebudowa drzewostanu; • przydatno ść rekreacyjna lasów jest zró żnicowana – wy ższa jest w lasach centralnej i we wschodniej cz ęś ci gminy.
90 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
6.6. Klimat lokalny
W analizie uwarunkowa ń nie zajmowano si ę szerzej warunkami makroklimatycznymi. Skupiono si ę głównie na cechach klimatu lokalnego mog ących mie ć wpływ na wykorzystanie przestrzeni przyrodniczej. Cech ą ogóln ą klimatu lokalnego jest jego du że zró żnicowanie uwarunkowane rze źbą, wyst ępowaniem ro ślinno ści wysokiej (lasów) i lokalnymi warunkami wodnymi. I tak: • na obszarze gminy wyra źnie przewa żaj ą wiatry z kierunku SW; • średnia roczna suma opadów – około 600 mm (stacja Prabuty - 614 mm, lata 1951 - 1994); • znaczna mozaikowato ść klimatu miejscowego uwarunkowana głównie rze źbą, warunkami wodnymi i układem przestrzennym i zadrzewie ń; • na terenach wyniesionych i stokach wyra źnie nachylonych nie ma warunków do zalegania zimnego powietrza – warunki takie wyst ępuj ą w zagł ębieniach terenowych słabo przewietrzanych; • na stokach o ekspozycji generalnie południowej nasłonecznienie jest kilkakrotnie wy ższe ni ż na stokach północnych; • na terenach płaskich mog ą lokalnie wyst ępowa ć inwersje termiczne w czasie pogodnych nocy; • na terenach dolin rzecznych, dolinek, w ąwozów i wilgotnych zagł ębie ń bezodpływowych cz ęste jest zaleganie mgieł – z wy żej poło żonych stoków spływaj ą masy zimnego powietrza, warunki termiczno – wilgotno ściowe s ą niekorzystne; • klimat wn ętrza lasów cechuje si ę: - mniejsz ą amplitud ą temperatur; - stabilniejsz ą (wy ższ ą) wilgotno ści ą powietrza; - mniejsz ą pr ędko ści ą wiatrów; - dłu ższym zaleganiem śniegu; - mniejszym nasłonecznieniem; • klimat lokalny lasów w aspekcie bioklimatycznym jest w gminie zró żnicowany – najkorzystniejsze warunki klimatyczne posiadaj ą lasy w pobli żu Mikołajek i na wschód od Jeziora Balewskiego.
Uwarunkowania wynikaj ące z cech klimatu lokalnego; • warunki klimatu miejscowego s ą zale żne głównie od rze źby, pokrycia terenu i jego uwodnienia – te czynniki te ż nale ży bra ć pod uwag ę przy kwalifikacji terenu pod okre ślone funkcje, a tak że przy ocenie oddziaływania klimatycznego terenów otaczaj ących (na przykład spływy chłodnego powietrza z wy żej poło żonych terenów, oddziaływanie układu zabudowy wysokiej na spowolnienie/przyspieszenie ruchu powietrza – przy lokalizacji placów rekreacyjnych); • bardzo korzystne warunki bioklimatyczne panuj ą na stokach o ekspozycji południowej – s ą to dogodne tereny do lokalizacji upraw ciepłolubnych lub zabudowy; • w zagł ębieniach terenowych słabo przewietrzanych istniej ą warunki do zalegania zimnego powietrza (tak że do zalegania zanieczyszcze ń przenoszonych atmosfer ą) – s ą to miejsca nie wskazane do lokalizacji upraw wra żliwych na temperatur ę i do lokalizacji zabudowy; • na odsłoni ętych stokach i wierzchowinach oraz w obr ębie zabudowy poło żonej na skraju (tak że nie osłoni ętej ro ślinno ści ą wysok ą) dokuczliwe bywaj ą silne wiatry (zim ą wiatry wschodnie s ą ponadto mro źne i pot ęguj ą oddziaływanie tak zwanego chłodu odczuwalnego) – nale ży uwzgl ędnia ć w gospodarce przestrzennej to uwarunkowanie;
91 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
• na terenach zabudowy jednorodzinnej z ogrodami komfort klimatyczny bywa obni żany wskutek emisji niskiej z palenisk domowych – jest to szczególnie uci ąż liwe podczas pogody ni żowej w sezonie grzewczym; • bardzo znacz ącą, pozytywn ą rol ę w kształtowaniu niektórych cech klimatu miejscowego spełniaj ą tereny biologicznie czynne, rola terenów utwardzonych jest zdecydowanie negatywna – w zagospodarowaniu terenu nale ży zwraca ć uwag ę na odpowiedni (wy ższy) udział terenów biologicznie czynnych; istotn ą rol ę tonizuj ącą warunki klimatu lokalnego pełni ro ślinno ść wysoka; • w obni żeniach (dolinnych i innych) istniej ą złe warunki bioklimatyczne – tereny te zaliczane są do niezdrowych – nie s ą one wskazane dla pobytu stałego ludzi; • w ograniczonym zakresie istniej ą warunki do lokalnego wykorzystania energii wiatrów do celów gospodarczych ( średnie roczne pr ędko ści wiatrów przekraczaj ą miejscami 3,5 m/s).
7. System ochrony przyrody
Na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie prawna ochrona przyrody realizowana jest przez nast ępuj ące formy ochrony przyrody: • obszar chronionego krajobrazu Jeziora Dzierzgo ń; • pomniki przyrody. Powierzchnia obszarów chronionych w gminie wynosi około 1 878 ha. Stanowi to około 20,5 % powierzchni ogólnej gminy. Wykaz obszarów i obiektów chronionych przedstawiono w tabelach, a ich lokalizacj ę okre ślono na mapie. Ze wzgl ędu na znacz ącą rol ę lasów ochronnych dla ochrony przyrody zaliczono je tu do systemu obszarów chronionych, pomimo ich innej podstawy prawnej. Ponadto na obszarze gminy wyst ępuj ą chronione stanowiska orlika krzykliwego, kani rudej i bociana czarnego.
1) Obszary i obiekty prawnie chronione. Obszar chronionego Krajobrazu Jeziora Dzierzgo ń. Podstawa prawna: Uchwała nr VI/51/85 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elbl ągu w sprawie utworzenia Zespołu Parków Krajobrazowych nad Zalewem Wi ślanym oraz obszarów chronionego krajobrazu, zmieniona rozporz ądzeniem Wojewody Elbl ąskiego nr 4/97 z dnia 28 kwietnia 1997 roku (Dz. Urz. Woj. Elbl. Nr 7, poz. 43 z 8 maja 1997 r.). Dokumenty te zostały wykazane jako obowi ązuj ące na obszarze województwa pomorskiego (Zarz ądzenie Wojewody Pomorskiego nr 43/99 z 19 marca 1999 roku w sprawie ustalenia wykazu aktów prawa miejscowego obowi ązuj ących w województwie, Dz. Urz. Województwa Pomorskiego nr 22 z dnia 26 marca 1999 roku, poz. 70). Zasady gospodarowania w obr ębie obszaru chronionego krajobrazu zostały okre ślone w przytoczonych wy żej aktach prawnych. 2) Pomniki przyrody. Podstawa prawna: Orzeczenie Nr 48 Prezydium WRN w Gda ńsku z dnia 02.07.1954 r., Rozporz ądzenie Nr 6/96 Wojewody Elbl ąskiego z dnia 25.06.1996 r. Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie ustanowiono dotychczas dwa pomniki przyrody. Ich charakterystyk ę przedstawiono w tabeli a lokalizacj ę oznaczono na mapie.
3) Lasy ochronne. Lasy ochronne stanowi ą wydzielone fragmenty kompleksów le śnych, maj ące du że znaczenie głównie dla ochrony gleb, wód i ostoi zwierzyny. Ochronie podlegaj ą drzewostany i całe siedliska le śne. W lasach ochronnych obowi ązuj ą specjalne standardy gospodarowania zapewniaj ące spełnianie przez nie celów, dla których zostały powołane. Uznanie lasu za ochronny lub pozbawienie go tej funkcji zarz ądza Minister Środowiska na wniosek Dyrektora Generalnego Lasów Pa ństwowych (zaopiniowany przez zarz ąd gminy wła ściwej terytorialnie). Poło żenie lasów ochronnych oznaczono na mapie uwarunkowań przyrodniczych. Wysokie walory przyrodnicze cz ęś ci przestrzeni gminy s ą przesłank ą zasadno ści rozbudowy systemu obszarów chronionych. Zwraca si ę tak że uwag ę na znaczenie promocyjne takich działa ń dla gminy Mikołajki. Proponuje si ę
92 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
rozbudow ę systemu poprzez: ustanowienie u żytków ekologicznych i pomników przyrody oraz poprzez kształtowanie systemu korytarzy ekologicznych o charakterze ł ącznikowym. Propozycje oparto na wst ępnym rozpoznaniu studialnym.
Tab. 2. Zestawienie powierzchni obszarów chronionego krajobrazu. nazwa powierzchnia obszarów chronionych według obrębów obszaru pow. og. nazwa ogółem w tym (w ha) chronion obr ębu / obr ębu ego gminy użytki tereny geodezyjnego ha % lasy wody krajobra (w ha) rolne pozostałe zu
St ążki 2502 876 35,0 718 48 70 40
Perklice 995 567 57,0 360 132 47 28 Jeziora Dzierzgo ń Krasna Ł ąka 1227 435 35,5 224 177 4 30
Razem 4724 1878 x 1302 357 121 98
9175 Ogółem w gminie 1878 20,5 x (1998 r)
Źródło: Wojewódzki Konserwator Przyrody.
93 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Tab.3. Wykaz pomników przyrody. nr opis podstawa administrato gatunek ilo ść poło żenie obwód rejestru otoczenia prawna r Nadle śnictwo Rozporz ądzenie Kwidzyn, Nr 6/96 dąb Nadle śnictwo 131/96 1 Le śnictwo 4.70 na skraju ł ąki Wojewody szypukowy Kwidzyn Waplewo, Elbl ąskiego oddz. 50c z dnia 25.06.1996 r.
przy drodze Orzeczenie Nr 48 polnej Prezydium WRN 48/54 topola 1 do Pierzchowic, 5.10 przy polnej drodze w Gda ńsku z dnia obok zabudowa ń 02.07.1954 r. K. Lemkowskiej
Źródło: Wojewódzki rejestr pomników przyrody.
4) Obszary i obiekty przewidziane do ochrony ze względu na warto ści przyrodnicze. a) Użytki ekologiczne. Proponuje si ę obj ęcie ochron ą prawn ą w formie u żytków ekologicznych wst ępnie rozpoznane cenne ekosystemy na terenie gminy (14 obiektów). Ich poło żenie oznaczono na mapie. S ą to tereny podmokłe, w cz ęś ci zatorfione, zakrzaczone i zadrzewione. Cechuje je du ża ró żnorodno ść siedliskowa i gatunkowa. Pełni ą one znacz ącą rol ę ekologiczn ą (lokalne ostoje przyrody, elementy korytarzy ekologicznych), hydrologiczn ą (lokalne rejony retencji i alimentacji wód) i krajobrazow ą. b) Pomniki przyrody. Ustanowione dotychczas na terenie gminy Mikołajki Pomorskie dwa pomniki przyrody świadcz ą, że teren gminy znajdował si ę gdzie ś na peryferiach zainteresowa ń słu żb odpowiedzialnych za ochron ę cennych okazów drzew. W trakcie prac nad studium nie prowadzono szczegółowej inwentaryzacji poszczególnych drzew. Jednak w czasie prac terenowych oznaczono na mapie miejsca wyst ępowania cennych okazów drzew spełniaj ących warunki okre ślone dla pomników przyrody. c) Korytarze ekologiczne o charakterze ł ącznikowym. Nie stanowi ą okre ślonej ustaw ą formy ochrony przyrody, lecz w przepisach prawnych nadaje si ę im znacz ącą rang ę. Główne korytarze ekologiczne (o charakterze ł ącznikowym) na obszarze gminy oznaczono na mapie. Korytarze te pełni ą bardzo wa żną rol ę ekologiczn ą, mi ędzy innymi jako szlaki w ędrówek zwierz ąt. Uwarunkowania wynikaj ące z funkcjonowania prawnych form ochrony przyrody: • obszary chronione (tak że proponowane do obj ęcia ochron ą) obejmuj ą najcenniejsze pod wzgl ędem przyrodniczym i krajobrazowym elementy przestrzeni gminy Mikołajki i stanowi ą niew ątpliwie jeden z jej głównych walorów – istniej ą przesłanki ku temu, by twierdzi ć, że jest to walor nie w pełni doceniany; • za wiod ącą funkcj ę w obr ębie obszaru chronionego krajobrazu nale ży uzna ć funkcj ę ochrony warto ści przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych, szczególnie ochrony ró żnorodno ści siedliskowej i gatunkowej ; za towarzysz ącą - funkcj ę osłony ekologicznej dla ekosystemów wodnych; • specyfika obszarów chronionych o dopuszczonej działalno ści gospodarczej (obszary chronionego krajobrazu,) stanowi przesłankę do wprowadzania funkcji komplementarnych, takich jak: turystyka (w tym turystyka specjalistyczna), rekreacja, agroturystyka, rolnictwo przyjazne środowisku (rolnictwo ekologiczne), pszczelarstwo, my śliwstwo i inne; ochk powinny by ć kreowane jako obszary wielofunkcyjne a rozwój turystyki i rekreacji stanowi ć winien wa żną motywacj ę do podnoszenia standardu życia mieszka ńców gminy; z uwagi na mo żliwo ść
94 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
wprowadzania funkcji komplementarnych nale ży uzna ć, że istniej ą korzystne warunki do ofertowego zagospodarowania terenów chronionych; • ograniczenia dla swawolnej gospodarki przestrzennej obowi ązuj ące na obszarach chronionych nale ży traktowa ć jako korzystn ą prawn ą barier ę przed substandardowym gospodarowaniem, b ędącym przyczyn ą nieładu w przestrzeni – nie stanowi ą one ograniczenia dla optymalnie formułowanych kierunków zagospodarowania; • gmina realizuje w zakresie swoich kompetencji ogólne zasady gospodarowania w obr ębie obszarów chronionego krajobrazu okre ślone w przytoczonym wy żej akcie prawnym i w odpowiednich ustawach, • jako zasadnicze wyznaczniki standardów w gospodarce przestrzennej na obszarach chronionych nale ży przyjąć : − priorytetow ą realizacj ę inwestycji infrastruktury ochrony środowiska (systemy oczyszczania ścieków i zbierania odpadów stałych), − realizacj ę przedsi ęwzi ęć z uwzgl ędnieniem ochrony krajobrazu jako cało ści i jego poszczególnych elementów, w tym szczególnie zadrzewie ń, wn ętrz krajobrazowych, osi widokowych i harmonijnej zabudowy oraz dziedzictwa kulturowego, − zachowanie warunków równowagi środowiska przyrodniczego, − przywracanie środowiska do wła ściwego stanu na terenach zdewastowanych i zdegradowanych (wyrobiska, wysypiska odpadów), − wprowadzenie zalesie ń/zadrzewie ń na terenach najsłabszych gleb, terenach przywodnych i o znacznych nachyleniach stoków oraz w strefach zabudowy (tak że zadrzewie ń w formie komponowanej), − uwzgl ędnienie mo żliwych preferencji ekonomicznych w przygotowaniu ofert zagospodarowania obszarów i obiektów chronionych , − uwzgl ędnianie w gospodarowaniu standardów unii europejskiej. • w stosunku do cennych okazów drzew pomnikowych obowi ązuje ochrona ich ekspozycji w promieniu nie mniejszym ni ż 15 m i tak że ochrona ich systemów korzeniowych w przypadku prowadzenia liniowych inwestycji infrastruktury podziemnej; nale ży przyj ąć , że zasi ęg systemów korzeniowych odpowiada w przybli żeniu rzutowi korony na powierzchni ę terenu; • wskazuje si ę zasadno ść przeprowadzenia szczegółowej inwentaryzacji okazów drzew pomnikowych na terenie gminy (z wł ączeniem młodzie ży szkolnej), wystosowania nast ępnie odpowiedniego wniosku do konserwatora przyrody lub podj ęcie decyzji o obj ęciu ochron ą w ramach kompetencji gminy; miejsca wyst ępowania okazów dendroflory oznaczono na mapie; • w zagospodarowaniu przestrzennym nale ży przyj ąć ochron ę głównych korytarzy ekologicznych przed dysfunkcj ą Za priorytetow ą nale ży uzna ć ochron ę struktury przyrodniczej terenów korytarzy i ochron ę ich przed zabudow ą; • nale ży zwróci ć uwag ę, że działania ochronne pełni ą wa żną rol ę przy realizacji przyj ętego celu jakim jest edukacja ekologiczna społecze ństwa gminy; organizacja edukacji, jej inicjowanie i wspierania nale ży do wa żnych zada ń gminy.
8. Zagro żenia i zanieczyszczenia środowiska
Ogólnie definiowanym źródłem zanieczyszcze ń i zagro żeń środowiska jest szeroko rozumiana działalno ść gospodarcza. Zagro żenia wi ążą si ę tak że z niektórymi procesami i zjawiskami przyrodniczymi (na przykład powodzie, erozja gleb i inne). Mog ą te ż by ć skutkiem znacznego nasilenia zanieczyszcze ń komponentów środowiska w stopniu mog ącym powodowa ć długotrwałe, degraduj ące ich zmiany, stwarzaj ące zagro żenie dla funkcjonowania układów przyrodniczych i dla zdrowia człowieka. W przypadku nagłego, katastrofalnego wyst ąpienia czynników zanieczyszczaj ących o du żej skali zagro żenia środowiska mamy do czynienia z powa żnymi awariami.
95 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Wyst ępuj ące na obszarze gminy Mikołajki zagro żenia środowiska maj ą charakter naturalny jak i antropogeniczny, za ś ich skala jest w wi ększo ści lokalna.
8.1. Zagro żenia naturalne Na obszarze gminy Mikołajki do zagro żeń naturalnych zalicza si ę: • zagro żenia erozj ą wodn ą gruntów na stokach o du żym nachyleniu i skarpach (o ró żnym stopniu potencjalnego nasilenia) - wyst ępuje głównie na terenach rozło żonych w formie płatów i stref – lokalnie zagro żenie to mo że by ć znaczne; zagro żone erozj ą s ą szczególnie tereny stref zboczowych Rynny Balewskiej oraz zbocza pagórków moreny czołowej; cz ęść tych terenów porastaj ą lasy chroni ące gleb ę przed erozj ą – realne zagro żenie dotyczy gruntów ornych, zwłaszcza tych o lżejszej strukturze; zagro żeniu erozj ą wodn ą mo że równocze śnie towarzyszy ć zagro żenie erozj ą uprawow ą, wywoływan ą niewła ściw ą agrotechniką; • zagro żenia podtopieniami powodziowymi – dotyczy to w szczególno ści niektórych odcinków dolin cieków, a tak że lokalnych zagł ębie ń terenu; zwi ązane to jest z du żym spływem wód z obszarów wysoczyznowych w wyniku intensywnych opadów, wzgl ędnie gwałtownych roztopów. Uwarunkowania wynikaj ące z naturalnych zagro żeń środowiska: • erozja wodna powoduje degradacj ę gleb (tak zwana „plamisto ść gleb”), jest cz ęsto pot ęgowana równolegle zachodz ącą rozj ą uprawow ą – skutkiem jest obni żanie warto ści u żytkowej gleb i tym samym spadek plonów; tereny zagro żone erozj ą wymagaj ą odpowiedniej agrotechniki i odpowiedniego planowania upraw, dla terenów najbardziej zagro żonych wskazane jest wprowadzenie trwałej pokrywy roślinnej (zalesienia, trwałe u żytki zielone); • obok erozji rzeczywistej wyst ępuje zagro żenie erozj ą potencjaln ą – dotyczy to terenów trwale pokrytych ro ślinno ści ą, której usuni ęcie mo że spowodowa ć uruchomienie procesów erozyjnych, nieraz o znacznej skali; • zagro żenie podtopieniami na obszarze gminy nie jest zagrożeniem stałym i o du żej skali – jest to jednak istotne uwarunkowanie polityki przestrzennej w zakresie lokalizacji i u żytkowania terenu a tak że w zakresie gospodarowania w zlewni – chodzi tu głównie o działania prowadz ące do zwi ększenia naturalnej retencji wodnej.
8.2. Zagro żenia antropogeniczne Zanieczyszczenia antropogeniczne s ą pochodn ą działalno ści gospodarczej człowieka. Szczególnie wi ążą si ę z funkcjonowaniem gospodarki rolnej, osadnictwa, przemysłu i transportu. Na obszarze gminy Mikołajki antropogeniczne zanieczyszczenia (zagro żenia) środowiska maj ą swe źródło głównie w gospodarce rolnej i osadnictwie. W cz ęś ci s ą one wynikiem obiektywnych cech danej działalno ści i niedoinwestowania w urz ądzenia ochrony środowiska (na przykład gospodarka na terenach rolnych). Jednak w znacz ącej cz ęś ci przyczyny powstawania zagro żeń środowiska s ą subiektywne – chodzi tu przede wszystkim o przyczyny natury organizacyjnej i wynikaj ące z cech osobowo ści mieszka ńców. Zidentyfikowane zagro żenia i zanieczyszczenia środowiska odniesiono do głównych elementów środowiska gminy Mikołajki.
1) Wody powierzchniowe.
96 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Główne źródła zanieczyszcze ń wód powierzchniowych na terenie gminy Mikołajki to: • ścieki bytowe i rolnicze; • zanieczyszczenia powierzchniowe z terenów rolnych; • materia mineralna i organiczna (próchnica) dostaj ąca si ę do wód w wyniku procesów erozji powierzchniowej i korytowej; • zrzuty śmieci w pobli żu wód (cz ęsto tak że bezpo średnio do wód); • substancje ropopochodne, głównie z terenów komunikacyjnych i obsługi komunikacji, w cz ęś ci z eksploatacji sprz ętu rolniczego. Wody powierzchniowe cechuj ą si ę znaczn ą zawarto ści ą substancji biogennych (azotany, fosforany), pochodz ących głównie z terenów rolnych – a w obr ębie zwartej zabudowy tak że z gospodarstw domowych (odcieki, ścieki). Wody te s ą nadmiernie zeutrofizowane. Lokalnie spotyka si ę znaczne za śmiecenie wód zrzutami śmieci. Zjawisko to cz ęsto wyst ępuje w obr ębie i na obrze żu zwartej zabudowy.
2) Wody podziemne. Wody podziemne o znaczeniu u żytkowym posiadaj ą do ść dobr ą izolacj ę od powierzchni. Podwy ższone ryzyko zagro żeń czysto ści tych wód (obszar o wysokim stopniu zagro żenia u żytkowego poziomu wodono śnego) wyst ępuje w południowej i centralnej cz ęś ci gminy. Obszar ten został oznaczony na mapie. Pierwszy poziom wód gruntowych (szczególnie płytko zalegaj ących) jest nara żony na dopływ zanieczyszcze ń od powierzchni. Głównymi źródłami zanieczyszcze ń wód gruntowych s ą: • nieszczelne urz ądzenia kanalizacyjne; • zrzuty nie oczyszczonych ścieków do gruntu; • ścieki i odcieki rolnicze (gnojówka, odcieki z kiszonek); • dzikie wysypiska śmieci; • nawozy i środki ochrony ro ślin; • zanieczyszczone wody powierzchniowe powi ązane hydraulicznie z wodami gruntowymi.
3) Powietrze atmosferyczne. Zanieczyszczenie powietrza jest skutkiem immisji do atmosfery zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych emitowanych ze źródeł punktowych (kominy), powierzchniowych (wysypiska, tereny rolne) i liniowych (trasy komunikacyjne. Do powietrza odniesiono tak że skutki emisji hałasu i promieniowania elektromagnetycznego. Zanieczyszczenia komunikacyjne na terenie gminy Mikołajki nie wyst ępuj ą w stopniu znacz ącym. Ich wielko ść wzrasta na obszarze wsi Mikołajki, gdzie mog ą ujemnie wpływa ć na komfort zamieszkania. Główne źródła zanieczyszcze ń powietrza w gminie Mikołajki to: • zanieczyszczenia emitowane z palenisk domowych, o znacznej lokalnie uci ąż liwo ści w sezonie grzewczym i przy pogodzie ni żowej; • kotłownie zbiorowych systemów ogrzewania; • niektóre zakłady produkcyjne wtym zakłady produkcji rolnej; • urz ądzenia komunalne (wysypisko śmieci, oczyszczalnia ścieków);
97 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
• tereny rolne. Zagro żenie hałasem nie wyst ępuje na ogół w stopniu znacz ącym. Podwy ższony poziom hałasu wyst ępuje lokalnie i wi ąż e si ę z funkcjonowaniem magistralnej linii kolejowej, okre ślon ą działalno ści ą gospodarcz ą – na przykład praca maszyn budowlanych, funkcjonowanie zakładów mechaniki pojazdowej i in.. Zagro żenie hałasem komunikacyjnym nie wyst ępuje w stopniu zagra żaj ącym zdrowiu mieszka ńców.
3) Promieniowanie elektromagnetyczne wi ąż e si ę przede wszystkim z przebiegiem linii elektroenergetycznych wysokich i średnich napi ęć , lokalizacj ą masztów telekomunikacyjnych i lokalizacj ą wi ększych stacji transformatorowych (GPZ Mikołajki). Okre ślenie przestrzeni zagro żonych promieniowaniem wymaga przeprowadzenia odpowiednich bada ń i ewentualnego okre ślenia obszarów ogranicze ń w u żytkowaniu środowiska. Pole elektromagnetyczne mo że stanowi ć barier ę dla swobodnego przemieszczania si ę niektórych organizmów żywych.
4) Powierzchnia ziemi. Główne czynniki powoduj ące na obszarze gminy Mikołajki zagro żenie powierzchni ziemi degradacj ą to: • składowiska i wysypiska śmieci; • za śmiecenia terenu; • eksploatacja surowców naturalnych; • techniczna zabudowa powierzchni ziemi; • erozja uprawowa gleb jako wynik niewła ściwej agrotechniki i stosowania ci ęż kiego sprz ętu – na terenach o znacznym nachyleniu wyst ępuje ł ącznie a naturaln ą erozj ą wodn ą; • wypalanie traw i ściernisk (zagro żenie biologicznej funkcji powierzchni ziemi); • zrzuty ścieków go gruntu; • składowanie nawozów (tak że składowanie obornika). Czynniki te wyst ępuj ą do ść powszechnie, ich nat ęż enie jest ró żne (lokalnie znaczne – dotyczy to szczególnie terenów składowisk odpadów, tak gminnego jak i składowisk dzikich). Większe w obr ębie terenów zabudowanych i w ich otoczeniu.
5) Krajobraz. Działalno ść materialna człowieka w przestrzeni w znacznym stopniu prowadzi do przekształce ń krajobrazu. W cz ęś ci s ą to przekształcenia degraduj ące krajobraz. Na obszarze miasta i gminy elementami w znacznym stopniu degraduj ącymi krajobraz s ą: • dysharmonijna zabudowa byłych zakładów rolnych; • niektóre obiekty przemysłowo – produkcyjne; • wyrobiska po eksploatacji kopalin; • składowiska i wysypiska odpadów; • za śmiecenia terenu (w tym na obszarach zabudowanych i terenach zieleni – tak że lasów);
98 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
• niektóre składowiska obornika, ł ącznie z towarzysz ącymi im rozlewiskami gnojówki; • agresywne dla krajobrazu elementy infrastruktury technicznej (na przykład linie elektroenergetyczne wysokich napi ęć ); • niezagospodarowane (zdewastowane) tereny niezabudowane widoczne w obr ębie zabudowy cz ęś ci wsi. Potencjalnym zagro żeniem obni żenia walorów krajobrazowych mog ą by ć projektowane lokalizacje obiektów budowlanych nie uwzgl ędniaj ące zasad harmonizacji z krajobrazem (projektowane w oderwaniu od lokalnych cech krajobrazu).
6) Zagro żenie środowiska powa żnymi awariami. Zagro żenie to wi ąż e si ę z przedostaniem si ę do środowiska znacznych ilo ści substancji niebezpiecznych (toksycznych, łatwopalnych, ropopochodnych i in.). Zagro żone mog ą by ć elementy biotyczne środowiska (człowiek, inne organizmy żywe) jak te ż abiotyczne (wody, powietrze, gleba). Ocenia si ę, że skala potencjalnego zagro żenia powa żnymi awariami w gminie Mikołajki nie jest du ża. Uwarunkowania wynikaj ące z istnienia antropogenicznych zanieczyszcze ń i zagro żeń środowiska: • pilnego uporz ądkowania wymaga gospodarka ściekowa, szczególnie na terenach wiejskich – dotyczy to tak że ścieków rolniczych (realizacja odpowiednich składowisk obornika i zbiorników na ścieki z produkcji rolnej); • tak że pilnego uporz ądkowania wymaga gospodarka odpadami – obj ęcie zorganizowanymi formami zbierania odpadów stałych wszystkich „wytwórców” odpadów (z uwzgl ędnieniem segregacji odpadów); • wynikiem antropogenicznych zanieczyszcze ń środowiska jest widoczny miejscami stan nieładu, obni żaj ący znacznie walory estetyczne i krajobrazowe miejsca a tym samym jego atrakcyjno ść – wskazane s ą działania bezinwestycyjne (porz ądkuj ące) i inwestycyjne (realizacja urz ądze ń zabezpieczaj ących środowisko); • lokalnie podwy ższone zanieczyszczenie powietrza w obr ębie terenów zabudowanych obni ża komfort zamieszkania – wskazana jest ekologizacja systemów grzewczych; • zdegradowana wyrobiskami i zrzutami śmieci powierzchnia ziemi (zdegradowany krajobraz) wymaga działa ń rekultywacyjnych; • w szeroko rozumianej rekultywacji krajobrazu szczególnie wa żne wydaje si ę by ć tworzenie i kształtowanie terenów zieleni urz ądzonej i le śnej; • potencjalne zagro żenie powa żnymi awariami ocenia si ę jako stosunkowo niewielkie – mimo to wskazane jest odpowiednie przygotowanie organizacyjne i techniczne w zakresie przeciwdziałanie skutkom awarii.
9. Struktura przyrodniczo – funkcjonalna
99 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Podstaw ą identyfikacji terytorialnych jednostek przyrodniczo – funkcjonalnych była analiza i ocena cech materialnych i funkcjonalnych środowiska przyrodniczego gminy Mikołajki. Główne wyró żniki identyfikacyjne zastosowane w strukturyzacji przestrzeni gminy to: • rze źba terenu jako najwa żniejszy wyró żnik strukturyzacji na obszarach młodoglacjalnych, ze wzgl ędu na rol ę w kształtowaniu funkcjonowania przyrody zró żnicowanym oddziaływaniem grawitacji oraz ze wzgl ędu na jej rol ę w indywidualizowaniu fizjonomii terenu; • cechy systemu hydrograficznego, jako że ruch wody jest jednym z głównych czynników warunkuj ących przebieg procesów przyrodniczych; • pokrycie terenu du żymi zespołami le śnymi – tereny le śne cechuj ą si ę wysok ą bioró żnorodno ści ą i znaczn ą odr ębno ści ą charakteru procesów i zjawisk przyrodniczych od terenów bezle śnych; • wyst ępowanie du żych zespołów agrokompleksów, tak że ze wzgl ędu na odr ębno ść procesów i zjawisk tam zachodz ących, na które wpływ działalno ści człowieka jest najwi ększy; • du że zespoły osadnicze jako techniczne elementy krajobrazu, cechuj ące si ę wyra źną dominacj ą fizjonomiczn ą i silnym oddziaływaniem przekształcaj ącym środowisko. Przyj ęto tak że wyró żniki pomocnicze. S ą to: • cechy litologii, warunkuj ące mi ędzy innymi wielko ść potencjału agroekologicznego i rodzaj pokrycia terenu ro ślinno ści ą; • wyst ępowanie wyra źnych załomów terenu; • przebieg działów wodnych. W wyniku przeprowadzonej strukturyzacji wydzielono strefy – maj ące charakter jednostek głównych struktury przyrodniczej gminy Mikołajki Pomorskie (patrz mapa uwarunkowa ń). S ą to: • Strefa Rynny Balewskiej RB , obj ęta w wi ększo ści ochron ą prawn ą (Obszar Chronionego Krajobrazu Jeziora Dzierzgo ń), ze szczególnymi predyspozycjami do lokalizacji przyjaznej dla środowiska funkcji turystyczno – rekreacyjnej, tak że ze szczególnymi wskazaniami stosowania bardzo wysokich standardów gospodarowania, w tym na obszarze zlewni całkowitej jeziora. • Strefa Centralna (Osadniczo - Rekreacyjna) C OR , obejmuj ąca zespół osadniczy wsi Mikołajki Pomorskie z przestrzeni ą otaczaj ącą, w tym du ży kompleks le śny, główne wskazania – rozwój zespołów „osadniczo – rekreacyjnych”, stwarzaj ących wysoki komfort zamieszkania i regeneracji sił. • Strefa Rolna (Zachodnia) R Z, z preferencjami do rozwoju rolnictwa zintegrowanego i ekologicznego, realizuj ącego programy rolno – środowiskowe. • Strefa Rolna (Wschodnia) R W, z preferencjami jak w strefie R Z.
10. Główne problemy dotycz ące sfery przyrodniczej – gmina Mikołajki Pomorskie
1) Uregulowanie gospodarki ściekowej i odpadami – stan aktualny powoduje lokalnie znaczne zagro żenia środowiska. Ekologizacja terenów wiejskich. 2) Ochrona wysokich warto ści potencjału agroekologicznego. 3) Kompleksowa ochrona zasobów wodnych gminy, zwi ększenie zdolno ści naturalnego retencjonowania wód na terenie gminy 4) Optymalne wykorzystanie jednego z głównych atrybutów rozwoju gminy Mikołajki jakim jest atrakcyjny, harmonijny krajobraz znacznej cz ęś ci obszaru. Przyj ęcie i realizacja ochrony warto ści krajobrazowych jako jednego z priorytetowych działa ń w strategii rozwoju (z wykorzystaniem środków bud żetowych i pozabud żetowych).
100 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
5) Optymalne wykorzystanie przyrodniczych uwarunkowa ń rozwoju rekreacji i turystyki specjalistycznej w gminie. Sformułowanie atrakcyjnej oferty turystycznej i gospodarczej gminy w oparciu o walory przyrodnicze. 6) Ochrona gleb przed erozj ą, efektywne zagospodarowanie słabych gruntów rolnych, (zalesienia, alternatywne zagospodarowanie nierolnicze). 7) Opracowanie gminnego programu ochrony i kształtowania warto ści przyrodniczych, jako wa żnego (okre ślonego prawem ochrony środowiska) instrumentu realizacji zasad rozwoju zrównowa żonego. 8) Kształtowanie gminnego systemu ekologicznego w celu poprawy funkcjonowania przyrody poprzez: a) ochron ę harmonijnego krajobrazu (w tym krajobrazu przyrodniczo – kulturowego); b) ochron ę terenów o cechach u żytków ekologicznych, wprowadzanie innych form ochrony indywidualnej.; c) ochrona funkcji ł ącznikowych korytarzy ekologicznych; d) ochron ę ekosystemów wodnych; e) ochron ę istniej ących i wprowadzanie nowych zadrzewie ń. 9) Rekultywacja i renaturyzacja zdegradowanych lokalnie terenów (głównie wyrobisk poeksploatacyjnych a tak że dzikich wysypisk). Dotyczy to tak że terenów zdewastowanych, „bezpa ńskich”. 10) Organizacja edukacji ekologicznej społecze ństwa gminy.
Zał ącznik nr 1: zał ącznikiem do cz ęś ci II jest rysunek pt. „Ekofizjograficzne uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie.
101 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
CZ ĘŚĆ Iii. uwarunkowania KULTUROWO-KRAJOBRAZOWE
102 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
1. Rozwój osadnictwa na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie Tereny nale żą ce do gminy Mikołajki Pomorskie mimo, że le żały w gł ębi Prus , niemal w centrum Pomezani, zawsze znajdowały si ę w pograniczu r όżnych jednostek terytorialnych, administracyjnych, a nawet politycznych. W czasach najdalej udokumentowanych źrόdłowo, to znaczy na pocz ątku XIII wieku, znajdowała si ę tu rubie ż mi ędzy dwoma słynnymi pruskimi wło ściami – Resia i Aleym. Po zdobyciu Pomezani przez Krzy żak όw pocz ątkowo całe jej terytorium obj ęła komturia dzierzgo ńska, ale około 1250 roku do podział όw – na komturi ę zantyrsk ą ( potem malborsk ą) oraz dominium biskup όw pomeza ńskich. Ziemie gminy Mikołajki Pomorskie znalazły się mi ędzy trzema granicami – na południe od nich wyst ępowały wło ści biskupie, a przez sam środek biegła rubie ż dw όch komturii – malborskiej i dzierzgo ńskiej. Do komturii dzierzgo ńskiej nale żały: Krasna Ł ąka, St ąż ki, Linki, Balewo i Balewko, Cieszymowo i Cieszymek, Mini ęta Nowe, Dworek. Do komturii malborskiej: Mikołajki, Krastudy, teren obecnego PGR Cierpi ęta, Bor όwek, Wilczewo, Sadłuki, D ąbr όwka Pruska, Pierzchowice. Pierwsz ą grup ą miejscowo ści zarz ądzał urz ąd komorniczy z Moran , druga grupa administracyjnie podlegała urz ędowi w όjtowskiemu ze Sztumu. Zupełnie inny charakter miał maj ątek w Str ąż kach – jako jedno z gł όwnych centr όw prywatnego dominium pomeza ńskiego rodu Stango nie podlegał bezpo średniej władzy Zakonu. Był autonomicznym o środkiem politycznym i kulturotw όrczym. W okresie średniowiecza dominował w całej okolicy stanowi ąc wz όr dla innych miejscowo ści – takich jak na przykład Krasna Ł ąka. Warunki kolonizacji prowadzonej przez Krzy żak όw były podobne jak w gminie Dzierzgo ń i Stary Targ – to znaczy dominowała tu rdzenna ludno ść pruska. W zwi ązku z tym na bazie osadnictwa przedlokacyjnego powstało wiele drobnych maj ątk όw tzw. wolnych Prus όw lub wsi relokowanych wg prawa polskiego, z areałem odmierzanym pruskimi lub polskimi pługami, albo tzw. hakami. Dominowały one nad wiejskimi ośrodkami o charakterze „niemieckim”, tzn. lokowanymi wg prawa chełmi ńskiego, lepiej uposa żonymi, o areale podawanym we wł όkach, z dodatkowymi przywilejami. Charakter taki posiadały pierwotnie wła ściwie tylko same Mikołajki Pomorskie. W ko ńcu XV wieku obraz osadnictwa przedstawił si ę nast ępuj ąco: - Wsie czynszowe: Mikołajki, Krasna Ł ąka, Perklice, Sadłuki, D ąbr όwka Pruska – Maj ątki St ąż ki, PGR Linki, PGR Cieszymowo i PGR Cieszynek, Mini ęta Nowe, Krastudy, Wilczewo, PGR Dworek, PGR Cierpięta, Bor όwek, PGR Balewo i Balewko - Podw όjny charakter ( wie ś i maj ątek egzystuj ące obok siebie na przestrzeni wiek όw): w St ąż kach był maj ątek, potem powstała wie ś folwarczna, w Krasnej Ł ące najpierw był maj ątek potem wykształciła si ę wie ś czynszowa, w Balewie egzystowały wie ś i maj ątek; podobnie w Cieszymowie, Pierzchowicach i Sadłukach.
103 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Po wojnie 13-letniej południowa granica dzisiejszej gminy Mikołajki Pomorskie stała si ę rubie żą polityczn ą, oddzielaj ącą polskie Prusy Kr όlewskie od Prus pozostałych przy Zakonie NMP, przekształconych w 1525 roku w Prusy Ksi ążę ce. Ziemie gminy Mikołajki Pomorskie znalazły si ę w cało ści w Prusach Kr όlewskich, wchodz ąc w skład wojew όdztwa malborskiego. Administracyjnie podlegały starostwu sztumskiemu. Nieliczne dawne drobne maj ątki pruskie stopniowo uzyskiwały coraz wi ększe i powa żniejsze przywileje, relokowano je według prawa chełmi ńskiego i zamieniono w dobra szlacheckie, wi ększo ść zachowała w ci ągu wiek όw charakter małych, pozbawionych znaczenia kulturowego folwark όw – szczeg όłowo na temat ka żdego z wi ększych maj ątk όw oraz tutejszych rod όw popatrz w dalszej cz ęś ci, przy omawianiu historii poszczeg όlnych miejscowo ści. Stopniowo, w XVII i XVIII wieku dominuj ącą pozycj ę w śrόd tutejszych miejscowo ści zdobywała wie ś Mikołajki Pomorskie le żą ca przy skrzy żowaniu wa żnych trakt όw: p όłnoc – południe ( o metryce wczesno średniowiecznej ) i wsch όd – zach όd ( zwi ązana z tras ą dyli żans όw poczty elektorskiej, potem kr όlewskiej w Prusach ). Na podniesienie rangi Mikołajek wpłyn ął r όwnie ż fakt, i ż cz ęsto były oddawane w dzier żaw ę starostom sztumskim, co sprzyjało płynnemu rozwojowi; ponadto w XVIII wieku powstał tu urz ąd le śnictwa kr όlewskiego. Liczna społeczno ść wiejska, podzielona wyznaniowo, wybudowała dwie świ ątynie – ewangelick ą i katolick ą w ko ńcu XIX wieku i na pocz ątku XX wieku. W ko ńcu XIX wieku przez miejscowo ść przeprowadzono lini ę kolejow ą. Le śnictwo, świ ątynie, dworzec i przedstawicielstwo starosty ( urz ąd demeralny ) były o środkami kulturowymi, kt όrych r όżnorodno ść zdecydowała o charakterze przestrzennymi miejscowo ści – bardzo jak na wie ś rozległym, bez wyra źnego jednego centrum, z zabudowan ą wiejsk ą oraz o charakterze miejskim; podobne procesy obserwowa ć mo żna w przypadku rozwoju przestrzennego wsi Ryjewo.
2. Aktualny stan zasobu kulturowego gminy Mikołajki Pomorskie
Krajobraz kulturowy gminy Mikołajki Pomorskie nie jest całkowicie rozpoznany, dla przykładu w archiwum WKZ w Elbl ągu brak jest podstawowej dokumentacji na temat obiekt όw zabytkowych z terenu gminy ( poza samymi Mikołajkami i zespołem w St ąż kach ). Niewiele informacji znajdziemy r όwnie ż w przedwojennych opracowaniach niemieckoj ęzycznych. Wynika to z faktu, i ż tutejsze miejscowo ści, powstałe na gruncie pruskiego osadnictwa, przez długi czas zachowywały pierwotny charakter – słabo uposa żone i obdarzone przywilejami egzystowały jako niewielkie o środki. Wi ększo ść miała charakter raczej folwark όw ni ż wiod ących o środk όw kulturotw όrczych – tylko za wyj ątkiem St ąż ek, kt όre od zało żenia były centrum wielkiej własno ści ziemskiej. Nieliczne z tych maj ątk όw rozwin ęły si ę w reprezentacyjne zespoły dworsko – parkowe ( poza St ąż kami, jeszcze Cieszymowo i Cierpi ęta), wi ększo ść upodobniała si ę do przysi όłk όw wiejskich (Balewo, Wilczewo, Linki, Dworek etc) i niewiele r όżniła si ę od wsi rozwini ętych na bazie pruskich kaymis, takich jak D ąbr όwka Pruska, Krastudy, Pierzchowice czy Sadłuki.
104 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
W zwi ązku z tym niewiele na terenie gminy znajdziemy przykład όw interesuj ącej architektury dworskiej czy ludowej. Spotkamy natomiast kilkana ście malowniczo poło żonych starych folwark όw, kt όre powinny by ć inaczej ni ż dotychczas wykorzystane – poza funkcjami gospodarczymi powinny by ć przystosowanie do obsługi turystycznej.
2.1. Wpisy do rejestru zabytków. Na podstawie informacji uzyskanych od Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków stan zasobu zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru przedstawia si ę nast ępuj ąco: 1) Dworek, brama wjazdowa-relikty, aleja prowadz ąca przez teren folwarku, park podworski z XIX w. dec. z 28.06.1978, nr rej. 36/78. 2) Cieszymowo 1 – zespół dworsko-parkowy: park, XVII w., pałac, folwark, dawna uprz ęż alnia XVIII w. dec. z 22.06.1978, nr rej 37/78. 3) St ąż ki – zespół dworsko-parkowy: park XIX w. , grodzisko staropruskie o średnicy 100 m., fundamenty dawnego dworu z XVII w., cmentarz rodowy i 7 grobowców murowanych, dec. z 26. 07. 1978, nr rej. 39/78. 4) Cieszymowo – zespół dworsko-parkowy – dwór z XIX w. dec. z 09.09.1994, nr rej. 391/94. 5) St ąż ki – zespół dworsko-parkowy- dec. z 10.07. 1996, nr rej. 511/96. 6) Mini ęta Szlacheckie – zespół dworsko-parkowy – park podworski z alejami XIX w., dwór XIX w., zespół zabudowy folwarcznej dec. z 26.01.1979 r. 7) Cieszymowo – budynek gospodarczy przy dworze – dec. z 13.08.1962 nr rej. 243 8) Balewo – zespół zagrody nr 9 – dec. z 21.12.1973, nr rej 695. 9) Cierpi ęta – dwór i park z XIX w., dec. z 20.11.1990 nr rej. 182/90 10) Krasna ł ąka – ko ściół p.w. św. Anny z cmentarzem dec z 08.05.1991, nr rej. 189/91. 11) Cieszymowo – spichlerz ob. kaplica XVIII w. dec. z 30. 12. 1991, nr rej. 210/91. 12) Balewo – park podworski i otaczaj ące je od wschodu ł ąki, dwór i zabudowania gospodarcze usytuowane od pn. i pn-wsch cz ęś ci parku dec z 19.05.1978, nr rej 28/78. 13) Cieszymowo II – park podworski XIX w. dec. z 26.05.1978, nr rej. 29/78. 14) Mikołajki Pomorskie – ko ściół parafialny p.w. św. Antoniego Padewskiego XIX w., ziele ń cmentarna wysoka dec. z 20.10.1993, nr rej. 310/93. 15) Mikołajki Pomorskie, kapliczka róg Ko ściuszki i Ko ścielna, dec. z 20.10.1993, nr rej. 310/93 .
2.2. Stanowiska archeologiczne: Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie znajduj ą si ę nast ępuj ące istotne stanowiska archeologiczne: 1) dwie osady wczesno średniowieczne z okresu late ńskiego poło żone na wschodnim brzegu jeziora Balewskiego, na południe od Balewa, przy drodze polnej wiod ącej do St ąż ek; 2) osada średniowieczna poło żona po wschodniej stronie jeziora Balewskiego, na północny-wschód od miejscowo ści St ąż ki; 3) osada pruska z XII-XIII w poło żona na zachodnim brzegu jeziora Balewskiego, na północny zachód od miejscowo ści St ąż ki, na cyplu;
105 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
4) osada pruska z XI – XIII w poło żona na zachodnim na południe od Mikołajek Pomorskich , przy skrzy żowaniu torów kolejowych oraz drogi prowadzonej w kierunku Pierzchowic; 5) osada średniowieczna z okresu XIII – XIV odkryta we wschodniej cz ęś ci Mikołajek Pomorskich, na terenie obecnie zabudowanym; 6) cmentarzysko kultury wschodnio-pomorskiej z okresu late ńskiego, odkryte ju ż w XIX w. usytuowane na wschód od Mikołajek Pomoraskich, pomi ędzy szosami prowadz ącymi do PGR Dworek a szos ą prabuck ą; 7) cmentarzyska kultury wschodnio-pomorskiej z okresu late ńskiego usytuowane pomi ędzy miejscowo ściami Krasna Ł ąka a PGR Mini ęta Nowe.
3. Ocena jako ści przestrzeni kulturowo-krajobrazowej gminy Mikołajki Pomorskie
W granicach administracyjnych gminy mo żna wyodr ębni ć kilka obszar όw stanowi ących istotn ą warto ść dla kreacji jej to żsamo ści przestrzennej . Nale żą do nich: 1) zało żenia ruralistyczne w Cieszymowie, Balewie, Linkach, Krasnej Ł ące, Mikołajkiach Pomorskich, Minietach Nowych, Kołoz ąb, Dabrówka Pruska, Pierzchowice, Wilczewo, Sadułki i otwarcia na sylwety tych jednostek osadniczych z dominuj ącą brył ą ko ścioła; 2) załozenia dworsko-parkowe z elementami zachowanych folwarków w Cieszymowie, St ązkach, Minietach Nowych, Borówku, Wilczewie; 3) historyczna sie ć dro żna z licznymi przydro żnymi alejami oraz otwarciami, ci ągami i punktami widokowymi; 4) nasyp dawnej linii kolejowej Prabuty - My ślice
4. Uwarunkowania wynikaj ące ze stanu i funkcjonowania środowiska kulturowego. 4.1. Uwarunkowania wynikaj ące z środowiska kulturowego rozumie ć nale ży jako: a) całokształt ogranicze ń wynikaj ących z prawnych aspekt όw ochrony przestrzeni kulturowej b) całokształt predyspozycji wynikaj ących z funkcjonowania przestrzeni kulturowej rozumianych jako pozaprawne aspekty oddziaływania jednostek kulturowych na kształtowanie gospodarki przestrzennej, w tym na kreowanie nowych zasob όw środowiska kulturowego w powi ązaniu z istniej ącymi ju ż obiektami.
4.2. Inwentaryzacja jednostek historyczno-kulturowych. Na terenie jednostek osadniczych znajduj ą si ę nast ępuj ące strefy ochronne warto ści kulturowych: 1) Strefa ochrony konserwatorskiej A (strefa pełnej ochrony konserwatorskiej): a) obowi ązuje pełna ochrona konserwatorska, dotycz ąca otoczenia obiekt όw zabytkowychwpisanych do rejestru zabytk όw (do bezwzgl ędnego zachowania) b) obowi ązuje bezwzgl ędny priorytet wymaga ń konserwatorskich c) wszelkie zmiany w zagospodarowaniu przestrzennym wymagaj ą uzgodnienia Wojew όdzkiego Konserwatora Zabytk όw
106 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
niezb ędne jest uzyskanie od Wojew όdzkiego Konserwatora Zabytk όw wytycznych do projektowania, uzgodnie ń koncepcji i projektu technicznego, zezwolenia na realizacj ę, 2) Strefa konserwatorska B : a) obowi ązuje cz ęś ciowa ochrona konserwatorska, dotycz ąca otoczenia obiekt όw zabytkowych powstałych przed 1945 rokiem, a nie wpisanych do rejestru zabytk όw b) wymagana jest opinia Wojew όdzkiego Konserwatora Zabytk όw dla projekt όw Inwestycji c) zmiany w strukturze zabudowy istniej ącej (przebudowa, rozbudowa, modernizacja) wymagaj ą opinii Wojew όdzkiego Konserwatora Zabytk όw 3) Strefa chronionego krajobrazu K : a) obowi ązuje ochrona charakterystycznych cech krajobrazu urz ądzonego i naturalnego o walorach kulturowych, kt όra obejmuje mi ędzy innymi: - eksponowane stoki, pofałdowanie terenu, ewentualnie inne charakterystyczne elementy rze źby terenu, - lokalne rodzaje ziemi, - wody otwarte, systemy kanał όw melioracyjnych itp, - historyczny układ dr όg, rozłog όw p όl, - tradycyjne cechy zabudowy, - panoramy, punkty, osie, otwarcia widokowe, b) zakazuje si ę wprowadzania element όw dysharmonizuj ących w stosunku do wy żej wymienionych cech krajobrazu w tym: - zakazuje si ę zmiany rze źby terenu, przy czym dopuszcza si ę nieznaczne niwelacje w zakresie niezb ędnym dla wykorzystania teren όw, - nakłada si ę obowi ązek dostosowania charakteru i skali nowych budynk όw do warunk όw okre ślonych powy żej, przy jednoczesnym zakazie lokalizacji budynk όw wy ższych i wi ększych ni ż istniej ące w s ąsiedztwie obiekty tradycyjne i zakzie stosowania obcych kulturowo form przestrzennych, - zakazuje si ę zg ęszczenia zabudowy wi ększego ni ż w układach historycznych c) obowi ązuje opinowanie projekt όw inwestycji przez Wojew όdzkiego Konserwatora Zabytk όw w zakresie jak wy żej. 4) Strefa ochrony archeologicznej W: a) wszelkie prace ziemne wymagaj ą zezwolenia Wojew όdzkiego Konserwatora Zabytk όw, kt όry okre śli szczeg όłowe warunki prowadzenia rob όt, b) zakazuje sie działalno ści budowlanej bez zezwolenia Wojew όdzkiego Konserwatora Zabytk όw, dopuszcza si ę ograniczon ą działalno ść inwestycyjn ą, c) wszelkie działania planistyczne i projektowe musz ą nadto by ć opiniowane przez Muzeum Archeologiczne w Gda ńsku 5) Strefa obserwacji archeologicznej OW: obejmuj ąca obszar znajduj ący si ę pod szczególn ą obserwacj ą Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków ze wzgl ędu na udokumentowan ą lub domnieman ą obecno ść reliktów archeologicznych. Obowi ązuje konieczno ść uzgadniania wszelkich działa ń inwestycyjnych z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.
Obszar gminy obejmuje nast ępuj ące jednostki osadnicze:
107 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY a) MIKOŁAJKI POMORSKIE: Ochronie konserwatorskiej podlega: - historyczna zabudowa: ko ści όł parafialny p.w. Św. Antoniego, - ko ści όł ewangelicki na ul. Gdakowskiej, - ul. Dworcowa 1,2,4,6,7,8,12,13,15, - ul. Gdakowa 2,6,9,10,14,18,20, - ul. Ko ścielna 2, - ul.Ko ściuszki 1,2,4,5,8,10,12,13,15,19,23,24,26,28,29,30,31,34,36,38,41,49,51, - Osiedle II 2,3,4,6, - Piaskowa 2,3,4,6 Strefa ochrony konserwatorskiej B po obu stronach ul. Ko ściuszki i Gdakowskiej wraz z parcelami na terenie cmentarzy przy ko ściołach i przy rozje ździe dr όg we wsch. cz ęś ci wsi. Strefa ochrony krajobrazu K zawart ą pomi ędzy szos ą na Dzierzgo ń a ul. Ko ściuszki, pomi ędzy ul. Osiedle II a Gdakowsk ą. Strefa ścisłej ochrony konserwatorskiej W na płd. ko ńcu wsi w miejscu pruskiej osady z XI-XII w. Strefa obserwacji archeologicznej OW po zach. stronie szosy do Prabut poni żej gospodarstwa, na obszarze cmentarzyska kultury pomorskiej i osady puchar όw lejkowatych na płn. Od placu sportowego. b) CIERPI ĘTA: Ochronie konserwatorskiej podlega: - zesp όł dworsko – parkowy wraz z zabudowaniami gospodarczymi. Historyczna zabudowa: - dw όr XVII \ XVIII w. przebudowany w pocz. XX w. ku źnia, stodoła, 2 obory murowane, drewniany spichlerz i obora murowano – drewniana. Strefa ochrony konserwatorskiej B na obszarze maj ątku wraz z parkiem. Strefa ochrony krajobrazu K dookoł zało żenia dworskiego w zakresie widoczno ści uwarunkowanego rze źbą terenu.
c) KOŁOZ ĄB: Ochronie konserwatorskiej podlega: - układ przestrzenny: ulic όwka r όwnole żnikowa na drodze z Cygus i Ramz do Krastud, - historyczna zabudowa: budynek murowany, parterowy, dawniej z gankiem Nr 5,4, - budynek ceglany z ryglowym szczytem Nr 8, - budynek 1,5 kondygnacyjny Nr 10,11, z płytkim ryzalitem Nr 9,1,5 kondygnacjowy z płytkim ryzalitem, nakryty niskim dachem dwuspadowym Nr 13, du ża 4-boiskowa stodoła Nr 5. Strefa ochrony krajobrazu K po zach. stronie wsi. d) SADUŁKI: Ochronie konserwatorkiej podlega: - układ przestrzenny: ulic όwka południkowa, dwustronna na dawnym trakcie Czernin – Sadułki – D ąbr όwka Pruska z koloniami przy lokalnych drogach prowadz ącymi do Postolina, Kołoz ębu, Mirowiec,
108 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
- historyczna zabudowa: szkoła nr 11, murowane, parterowe, 4-5 osiowe budynki, budynek z pi ętrowym ryzalitem i na kolonii; 1,5 kondygnacjowy budynek z ryzalitem nakryty niskim dachem dwuspadowym z pocz. XX w. Stref ę ochrony konserwatorskiej B obejmuj ącą wie ś w obr ębie zabudowy. e) MIROWICE: Ochronie konserwatorskiej podlega: - układ przestrzenny: ulic όwka południkowa, dwustronna na dawnym trakcie Sztum – Czernin – Mirowice – Pierzchowice – Sypanica – Prabuty przeci ęta szos ą Mikołajki Pom. – Postolin. - historyczna zabudowa: budynek z glinobitki z pocz. XIX w. Nr 5, budynek zblokowany z obor ą Nr 9, domy Nr 5,8, du ża stodoła o dw όch boiskach i 3 zespołach Nr 8, ku źnia. Strefa ochrony konserwatorskiej B obejmuj ącą cał ą wie ś w obr ębie zabudowy. Strefa obserwacji archeologicznej OW na zach. od skrzy żowania szosy z lokaln ą drog ą do Watkowic Du żych. f) DĄBRÓWKA PRUSKA: Ochronie konserwatorskiej podlega: - układ przestrzenny: ulic όwka południowa, dwustronna na dawnym trakcie Czernin – Sadłuki – D ąbr όwka Pruska – Pierzchowice, - historyczna zabudowa: budynek z glinobitki z pocz. XIX w. Nr 3,4 budynki zblokowane z obor ą, dom Nr 6, ryglowy dom Nr 5, budynek dawnej szkoły, kapliczka po środku wsi. Stref ę ochrony konserwatorskiej B obejmuj ącą cał ą wie ś w obr ębie zwartej zabudowy. Strefa ochrony krajobrazu K od wschodu pomi ędzy nasypem linii kolejowej a wsi ą na odcinku pomi ędzy przejazdami. g) PIERZCHOWICE: Ochronie konserwatorskiej podlega: - układ przestrzenny: wielodro żny \ pierwotnie zapewne owalnica \, - historyczna zabudowa: - szkoła z 1929 r. obej ście Nr 14, 26, dawna gospoda Nr 30, dom z ko ńca XVIII w. stodoła Nr 20, domy Nr 1,11,12,27,28, fragmenty murowanego ogrodzenia rozebranej dawnej karczmy. Strefa ochrony konserwatorskiej B obejmuj ącą obszar całej wsi w granicach zabudowy. Strefa ochrony krajobrazu K od południa po lini ę pag όrk όw ok. 500 m od wsi. h) PRZYSI ΌŁEK NAMIROWO \ BOR ΌWEK \: Ochron ą konserwatorsk ą obj ęto zabytki: - folwark z IV ćwierci XIX w. - park z IV ćwierci XIX w. - układ przestrzenny: zabudowania ustawione w czworobok wok όł szerokiego placu z dworem i małym parkiem od wschodu, - historyczna zabudowa: ceglany spichlerz i obora. Strefa ochrony krajobrazu K wok όł dawnego maj ątku.
109 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
i) WILCZEWO: Ochronie konserwatorskiej podlega: - układ przestrzenny: składa si ę z zało żenia parkowo – dworskiego po zach. stronie drogi, z parkiem w płd. cz ęś ci, stawem od zachodu i czworak όw po wsch. stronie drogi usytuowanej po obu stronach uliczki biegn ącej na wsch. przy czworakach budynki gospodarcze – drewniane, jednoboiskowe stodoły i niewielkie obory zamykaj ące podw όrze, - zachowana historyczna zabudowa: • dw όr z XVIII w. przebudowany w k. XIX w. i po 1910 r. w typie dworku z nacz όłkowym dachem poł ączony z oficyn ą, • spichlerz, • obora murowana, drewniana, • 4 obory murowane, • czworaki i budynki gospodarcze.
Strefa ochrony konserwatorskiej B obejmuj ącą całe zało żenie dworskie z parkiem i czworakami. Strefa ochrony krajobrazu K obejmuj ącą alej ę przy szosie dojazdowej i drodze do Namirowa oraz od zach. płd. i wsch. płd. wg naturalnych granic – cieki wodne, wzg όrza i lokalnych dr όg. j) KRASTUDY: Ochronie konserwatorskiej podlega: - układ przestrzenny: w płn. cz ęś ci dw όr z parkiem i pozostało ści ą folwarku oraz zabudowania czworak όw, - historyczna zabudowa: - dw όr z k. XIX w. rozebrany do poł. 1,5 kondygnacyjny z pi ętrowym ryzalitem, z bogat ą dekoracj ą terakotow ą, ceglany spichlerz z III ćw. XIX w. drewniana stodoła , 3 dawne czworaki 1,5 kondygnacjowe, wieloosiowe z pocz. XX w., we wsi domy kolonijne 2- 4 osiowe oraz ustawione w czworobok małe obory i stodoły, dawna szkoła z pocz. XX w. k) KRASNA Ł ĄKA: Ochronie konserwatorskiej podlega: - układ przestrzenny: zało żony po wsch. stronie w płd. cz ęś ci wsi, układ wok όł tr όjk ątnego placu \ pozostało ść dawnego układu małej owalnicy\ z ko ściołem i cmentarzem po płn. stronie i kapliczk ą po środku, na osi szosy ulic όwka jednostronna domk όw kolonijnych z lat 20-tych XX w., po zach. stronie pozostało ści dawnego folwarku i resztki parku, - historyczna zabudowa: ko ści όł p.w. Św. Anny z XIV – XIX w. plebania – bud. Murowany parterowy, 6 osiowy z gankiem z k. XIX w. parterowe budynki 5-osiowe z pocz. XX w., domy kolonijne z 20-tych lat XX w. Strefa ochrony konserwatorskiej A obejmuj ącą teren ko ścioła wraz z cmentarzem, układem przestrzennym wsi w obr ębie zabudowy przy placu po płd. stronie ko ścioła. Strefa ochrony konserwatorskiej B obejmuj ącą zabudow ę kolonijn ą w płn. cz. wsi, teren dawnego folwarku oraz koryto i obwałowania kanału Juranda. Strefa ochrony krajobrazu K obejmuj ącą dolin ę Kanału Juranda.
110 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
l) MINI ĘTA NOWE. Ochronie konserwatorskiej podlega: - układ przestrzenny: zesp όł dworsko – parkowy, dw όr pomi ędzy du żym parkiem od wsch. a ogrodem od zach., folwark zło żony z budynk όw ustawionych z podkow ę po zach. stronie oddzielony niewielkim parkiem od dworu, wie ś folwarczna – ulic όwka na osi lokalnej drogi prowadz ącej na płn. - historyczna zabudowa: dw όr w typie willi włoskiej z wie żą , o neomarynistycznej dekoracji, przebudowany, spichlerz z 1837 r. 2 obory mur/drew. murowana obora o dachu nacz όłkowym, stodoła o 6 s ąsiekach, ku źnia, fragment muru ogrodzeniowego, budynek gospodarczy dekorowany kulami. Strefa ochrony konserwatorskiej B na obszarze całego zało żenia dworsko – parkowego oraz cmentarza. Strefa ochrony krajobrazu K dookoła miejscowo ści si ęgaj ąca do koryt pobliskich strumieni wraz z alejami prowadz ącymi na cmentarz, w kierunku południowym i do Krasnej Ł ąki. Stref ę obserwacji archeologicznej OW na wsch. od rozjazdu dr όg w płn. cz ęś ci miejscowo ści.
ł) PERKLICE: Ochronie konserwatorskiej podlega: - układ przestrzenny – pierwotnie widlica zatarty, wie ś zanikaj ąca. Strefa obserwacji archeologicznej OW po zach. stronie jeziora Balewskiego, na płn. od strumienia. m) DWOREK: Ochronie konserwatorskiej podlega: - budynek rz ądc όwki słu żą cy do niedawna jako szkoła. n) BALEWO: Ochronie konserwatorskiej podlega: - historyczna zabudowa: dw όr – willa z k. XIX w., ceglany spichlerz, obora mur/drew., stajnia, czworak Nr 10 mur. drew., dom Nr 5,9. - układ przestrzenny: maj ątek usytuowany w zakolu drogi, na wzg όrzu przy brzegu jeziora, budynki gospodarcze usytuowane w dwa czworoboki, z will ą na wzg όrzu otoczona parkiem od zach. i płd. wsch. cz ęś ci, przy drodze do Krasnej Ł ąki, ulicowa zabudowa wsi. Strefa ochrony konserwatorskiej B na obszarze dawnego maj ątku wraz z parkiem oraz koryto i obwałowania Kanału Juranda. Strefa ścisłej ochrony archeologicznej W na terenie zlokalizowanych osad i cmentarzyska late ńskiego. Strefa obserwacji archeologicznej OW dookoła jeziora Balewskiego na szeroko ść ok. 200-500 m. o) ST ĄŻ KI: Ochronie konserwatorskiej podlega: - układ przestrzenny: maj ątek z dworem i parkiem oraz układ dawnej zabudowy gospodarczej,
111 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
- historyczna zabudowa: - dw όr z XVIII w. wybudowany w pobli żu wcze śniejszego XIV/XV w. przebudowany w k. XVIII w. i modernizowany w 1900 r., spichlerz z 1938 r., parterowa oficyna na wysokiej podmur όwce, drewniana stodoła, budynek stra ży, ogrodzenie.
Stref ę ochrony konserwatorskiej A obejmuj ącą całe zało żenie dworsko – parkowe wraz z parkiem oraz stref ę ochrony konserwatorskiej B na terenie wsi. Strefa ścisłej ochrony archeologicznej W na terenie dawnego grodziska pruskiego i na miejscu dawnego zamku na płn.wsch. od dworu. Stref ę obserwacji archeologicznej OW dookoła dawnego maj ątku i nad brzegiem jeziora Balewskiego.
p) CIESZYOWO WIELKIE: Ochronie konserwatorskiej podlega: - układ przestrzenny – ulic όwka z dwoma maj ątkami, - zabytkowa ziele ń – zało żenie pałacowo – parkowe I, II, - historyczna zabudowa – dw όr barokowy z k. XVIII w. rozbudowany w pocz. XIX w. i w 4 ćwierci XIX w. chlewnia lata 20-te XX w., magazyn XIX / XX w. murowana stodoła z pocz. XX w. obora z lat 20-tych Xx w. oraz na drugim folwarku ciel ętnik, ku źnia, magazyn, 4 domy pracownik όw folwarcznych, fragment ogrodzenia i brama z XIX / XX w. Strefa konserwatorsk ą A na obszarze zało żenia pałacowo – parkowego 1 i stref ę B na obszarze dawnego zało żenia parkowo – folwarcznego 2 i cmentarza. Strefa K po wsch., zach., południowej stronie wsi w granicach widocznej ekspozycji. Strefa obserwacji archeologicznej OW
5. Problemy i zagro żenia zwi ązane z zasobem kulturowo-krajobrazowym miasta Mikołajki Pomorskie
1) warto ści deprecjonowane przez spos όb i kultur ę u żytkowania (pałace i dwory ) 2) warto ści deprecjonowane przez ograniczanie dost ępno ści i dekompozycj ę układu przestrzennego ( zało żenia parkowe raz z systemami dro żnymi i wodnymi, zało żenia folwarczne i dworsko-parkowe ) 3) wart ści zniekształcone przez zaniedbanie i pozbawienie nale żytej obsługi konserwatorskiej (cmentarze wraz z zielenia wysok ą ), 4) warto ści zniekształcane poprzez brak czytelnych zapis όw miejscowych plan όw zagospodarowania przestrzennego, kreuj ących standardy nawi ąza ń do zabudowy regionalnej i historycznej, 5) warto ści w zaniku ze wzgl ędu na brak tradycji kontynuowania okre ślonych zachowa ń przestrzennych ( obumieraj ące zadrzewienia alei wzdłu ż dróg, brak nowych nasadze ń gatunkami szlachetnymi, dewastacja zadrzewie ń i brak czytelnego programu estetyzacji zieleni wiejskiej), 6) warto ści nieeksponowane świadcz ące o historycznej przeszło ści gminy (stanowiska archeologiczne, punkty i otwarcia widokowe, zało żenia dworskie wraz z historyczn ą sieci ą dróg ł ącz ących jednostki osadnicze )
112 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
zał ącznki nr 2 : zał ączikiem nr 2 do III cz ęś ci Uwarunkowa ń zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie jest plansza pt. ”Kulturowe uwarunkowania rozwoju zagospodarowania przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie”.
113 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
CZ ĘŚĆ IV. UWARUNKOWANIA SPOŁECZNO - GOSPODARCZE.
114 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
1. Wprowadzenie.
Prognoza ludno ści gminy Mikołajki Pomorskie o charakterze średniookresowym opracowana została na podstawie stanu ludno ści na dzie ń 31grudnia 2001 r. Przyj ęto, że tendencje zmian demograficznych dla gminy b ędą zgodne z tendencjami wyst ępuj ącymi w prognozie dla całego kraju: - stopniowy wzrost długo ści życia (spadek umieralno ści), - dynamika zmian przyrostu naturalnego z tendencj ą spadkow ą, - dynamika zmian migracji wewn ętrznych na dotychczasowym poziomie, - niezmienne saldo migracji zewn ętrznych. Nie zakładano w prognozie wpływu nadzwyczajnych czynników zewn ętrznych, które miałyby znacz ący wpływ na sie ć osadnicz ą w gminie Mikołajki Pomorskie.
2. Ludno ść gminy.
1.1. Ludno ść gminy według stanu na dzie ń 31 grudnia 2001 r.
Liczba ludno ści gminy Mikołajki Pomorskie na koniec grudnia 2001 roku wynosiła 3923 (według danych Urz ędu Gminy). Tendencje w zmianie liczby ludno ści w poszczególnych miejscowo ściach gminy przedstawia tabela nr 4 oraz rysunek 4.
Tabela 4. nazwa 1997 1998 1999 2000 2001 tendencje Balewo 173 174 174 165 166 ⇓⇓⇓ Balewko 19 19 18 18 17 ⇓⇓⇓ Cierpi ęta 152 153 153 149 150 ⇔⇔⇔ Cieszymowo 578 583 601 603 599 ⇑⇑⇑ Dąbrówka Pr. 86 87 89 89 93 ⇑⇑⇑ Dworek 232 235 236 234 242 ⇑⇑⇑ Kołoz ąb 75 76 76 70 67 ⇓⇓⇓ Kołoz ąb M. 27 27 10 10 10 ⇓⇓⇓ Krasna Ł ąka 237 239 237 234 234 ⇔⇔⇔ Krastudy 159 161 161 158 158 ⇔⇔⇔ Linki 97 98 99 100 100 ⇑⇑⇑ Mikołajki Pom. 1403 1424 1439 1440 1419 ⇑⇑⇑ Mirowice 68 69 68 66 68 ⇔⇔⇔ Namirowo 8 8 9 9 9 ⇑⇑⇑ Nowe Mini ęta 117 119 119 117 122 ⇑⇑⇑ Perklice 26 26 27 27 27 ⇔⇔⇔ Pierzchowice 111 113 114 115 116 ⇑⇑⇑ Sadłuki 89 90 92 93 94 ⇑⇑⇑ St ąż ki 150 152 152 151 153 ⇔⇔⇔ Wilczewo 72 73 73 72 79 ⇑⇑⇑ R A Z E M 3879 3926 3947 3920 3923
115 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
116 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
W strukturze płci przewag ę stanowi ą m ęż czy źni (w przeciwie ństwie do tendencji krajowych), co pokazuje wykres 1.
Wykres 1
Liczba kobiet i m ęż czyzn
2060
2010
1960
1910
1860 1997 1998 1999 2000 2001
kobiety męż czy źni
Na ruch naturalny ludno ści gminy Mikołajki Pomorskie najwi ększy wpływ maj ą dwa czynniki: - liczba urodze ń żywych w kolejnych latach - liczba zgonów w kolejnych latach
Liczba zgonów w latach 1997 – 2001 przewy ższała liczb ę zgonów, chocia ż ró żnica stopniowo si ę zmniejsza, pod ąż aj ąc za tendencjami krajowymi. W zwi ązku z powy ższym trudno okre śli ć tendencje dla wska źnik przyrostu naturalnego.
Ujemne saldo migracji wewn ętrznych w latach 1992, 1993 i 1999 wskazuje na cz ęś ciowy odpływ ludno ści z gminy. W śród kierunków dominuje przechodzenie ludno ści ze wsi do miasta (głównie Gda ńsk). Najwi ększy wska źnik odpływu ludno ści obserwowany jest w grupie wiekowej 18 – 30 lat, a wi ęc cz ęś ci grupy w wieku produkcyjnym (zwi ązane z poszukiwaniem pracy).
Kształtowanie si ę wska źnika przyrostu naturalnego oraz salda migracji w latach 1992 – 2001 przedstawia wykres 2.
117 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Wykres 2
Przyrost naturalny i saldo migracji
60 50 40 30 20 10 0 -10 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 -20
przyrost naturalny migracje
3. Prognoza demograficzna
Prognoza demograficzna obejmuje lata 2002 ÷ 2010. Powstała w wyniku nało żenia prawdopodobnych w prognozowanym okresie tendencji ruchów naturalnych ludno ści w gminie Mikołajki Pomorskie oraz salda migracji wewn ętrznych. Punktem wyj ścia był układ ruchów naturalnych ludno ści oraz salda migracji wewn ętrznych w latach 1997 ÷ 2001 Przyj ęto zało żenia dotycz ące zgodno ści prezentowanej prognozy z ogólnokrajowymi tendencjami wynikaj ącymi z prognozy dla Polski do roku 2010: - stopniowy wzrost długo ści życia (spadek umieralno ści), - zmniejszenie tempa przyrostu naturalnego, - wzrost migracji wewn ętrznych (zwi ększenie mobilno ści), - spadek dzietno ści kobiet. Dodatkowo uwzgl ędniono w prognozie echo wy żu demograficznego z pocz ątku lat 80 – tych oraz przesuni ęcie średniego wieku urodzenia pierwszego dziecka. W wyniku przeprowadzonych analiz ustalono prognoz ę liczby ludno ści do roku 2010: - w latach 2003 ÷ 2005 jako echo wy żu demograficznego lat 80 – tych nast ąpi zwi ększenie przyrostu naturalnego, który cz ęś ciowo równowa żony będzie zwi ększonym odpływem ludno ści zawodowo czynnej na zewn ątrz; pomimo tego nast ąpi niewielki wzrost liczby ludno ści gminy do ok. 3940 osób, - w latach nast ępnych przy znacznym saldzie ujemnym migracji wewn ętrznych i zmniejszeniu przyrostu naturalnego nast ąpi spadek ludno ści gminy do ok. 3920 osób w 2010 roku. Nieznaczne przesuni ęcia nast ąpi ą w strukturze ludno ści wg. ekonomicznych grup wieku. W 2005 roku zwi ększy si ę udział ludno ści zawodowo czynnej do ok. 55% oraz ludno ści w wieku poprodukcyjnym do ok. 15%. Nast ąpi spadek w grupie wiekowej 0 ÷ 17 lat do ok. 30%.
118 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
W badanym okresie prognozuje si ę równie ż ujemne saldo migracji wewn ętrznych. Nast ąpi zwi ększony odpływ w przedziale wiekowym 19 – 31 lat, głównie w poszukiwaniu lepszych warunków życia lub pracy. Mo że to doprowadzi ć do starzenia si ę populacji gminy Mikołajki Pomorskie. Prognozowa ć nale ży równie ż stopniowe wyludnianie si ę niektórych obszarów gminy. Byłoby to ści śle powi ązane z przekształceniami własno ściowymi w rolnictwie.
Prognoz ę ludno ści gminy Mikołajki Pomorskie do roku 2010 przedstawia wykres 3 .
Wykres 3
Prognoza ludno ści dla gminy Mikołajki
4100 4050 4000 3950 3900 3850 3800 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
liczba ludno ści
119 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Tab. 5. Demografia gminy Mikołajki Pomorskie
120 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
121 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Tab. 6. Liczba ludno ści w gminie Mikołajki Pomorskie.
122 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
4. Jako ść życia mieszka ńców.
4.1. Działalno ść gospodarcza Działalno ść gospodarcza na terenie gminy koncentruje si ę we wsi gminnej Mikołajki Pomorskie (wi ększo ść zakładów pracy zatrudniaj ących powy żej 5 pracowników). W pozostałych miejscowo ściach zlokalizowane są jedynie punkty handlowe zatrudniaj ące 1 ÷2 osób oraz jednoosobowe firmy usługowe. W rejestrze ewidencji działalno ści gospodarczej obecnie jest zarejestrowanych 100 podmiotów gospodarcze. Ich klasyfikacja przedstawia si ę nast ępuj ąco:
Placówki handlowe i handel obwo źny - 38 Gastronomia - 0 Produkcja wyrobów przemysłowych - 1 Produkcja wyrobów spo żywczych - 1 Usługi transportowe - 8 Zakłady produkcyjno – usługowe - 39 Inne - 13
Liczb ę nowo rejestrowanych podmiotów gospodarczych na terenie gminy Mikołajki Pomorskie w ostatnich pi ęciu latach przedstawia tabela nr 7.
Tab. 7. Ilo ść podmiotów gospodarczych. Klasyfikacja 1997 1998 1999 2000 2001
sklepy 3 9 10 1 4 handel obwo źny 3 2 1 1 - gastronomia - 1 - - - dla ludno ści - - - 1 - stolarstwo 1 - 1 1 - rolnicze i wet. 2 - 4 - - transport 2 1 1 1 4 budowlane 4 - 2 6 2 usługi mechaniczne 1 - 10 9 3 cukiernictwo - 1 - - - medyczne - 1 1 - 3 doradztwo i wynajem - 2 1 - 1 marketing, informatyczne - - 1 1 1 le śne - - - 1 -
Tabela nr 8 przedstawia liczb ę podmiotów rezygnuj ących z prowadzenia działalno ści gospodarczej, które dokonały wyrejestrowania firmy z ewidencji działalno ści gospodarczej w ostatnich pi ęciu latach. Tab. 8. klasyfikacja 1997 1998 1999 2000 2001
Handel 7 14 14 12 23 Usługi 7 5 5 17 20
123 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Ilo ść punktów handlowych i usługowych w poszczególnych miejscowo ściach gminy przedstawia tabela 9.
Tab. 9. miejscowo ść handel usługi
Mikołajki Pomorskie 22 29 Cieszymowo 2 7 Krasna Ł ąka 1 4 Balewo 1 1 Dworek 2 2 St ąż ki 1 1 Linki 1 0 Sadłuki 0 0 Dąbrówka Pruska 0 1 Wilczewo 0 0 Pierzchowice 0 2 Namirowo 0 1 Mirowice 0 1 Kołoz ąb 0 0 Krastudy 0 2 Cierpi ęta 1 4 Nowe Mini ęta 1 1 Perklice 0 0 Balewko 0 0 R A Z E M 32 56
Na terenie gminy poza firmami zarejestrowanymi w ewidencji działalno ści gospodarczej funkcjonuj ą nast ępuj ące zakłady pracy: o Urz ąd Gminy o Zakład Gospodarki Komunalnej o Poczta o Gminna Spółdzielnia Rolników „SCh” o Piekarnia o Bank Spółdzielczy o Niepubliczny O środek Zdrowia o Komisariat Policji o PKP o Stacja benzynowa o Przedszkole o Szkoły Podstawowe (Mikołajki Pom., Cieszymowo, Krasna Ł ąka) o Gimnazjum o Specjalny O środek Szkolno-Wychowawczy w Kołoz ębiu o MOTOGUM Sp.z o.o. – produkcja wyrobów gumowych
Rozmieszczenie wa żniejszych zakładów pracy oraz wi ększo ści małych podmiotów gospodarczych na terenie gminy Mikołajki Pomorskie przedstawiono na mapie rysunek 4.
124 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
125 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
4.2. Usługi podstawowe oraz działalno ść kulturowo-o światowa
Stopie ń wyposa żenia gminy Mikołajki Pomorskie w usługi i świadczenia o charakterze podstawowym mo żna okre śli ć jako dostateczny. Niestety znaczna wi ększo ść jednostek koncentruje si ę we wsi Mikołajki Pomorskie.
Wyposa żenie poszczególnych miejscowo ści w jednostki usług podstawowych przedstawia tabela 10.
Tab. 10. Miejscowo ść Rodzaj usług podstawowych Mikołajki Pom. • Ośrodek Zdrowia • Rewir Dzielnicowych Policji • Ochotnicza Stra ż Po żarna • Poczta • Ko ścioły (Katolicki, Ewangelicki) • Caritas • Bank Spółdzielczy (filia) • Urz ąd Gminy • Zakład Gospodarki Komunalnej • Gminny O środek Pomocy Społecznej • Gminny Zespół Obsługi O światy • Punkt Regionalnego Centrum Doradztwa Rolniczego • Gminny O środek Kultury • Obiekt sportowy z basenem • Biblioteka • Szkoła Podstawowa • Gimnazjum • Przedszkole • Klub Sportowy LZS • Apteka • Dworzec PKP Cieszymowo • Szkoła Podstawowa • Ko ściół • Świetlica socjoterapeutyczna Krasna Ł ąka • Szkoła Podstawowa • Ko ściół Pierzchowice • Świetlica (budynek po byłej szkole) Sadłuki • Świetlica (budynek po byłej szkole) Wilczewo • Świetlica
Kołoz ąb • Ośrodek Szkolno - Wychowawczy
Obszar gminy Mikołajki Pomorskie obsługiwany jest obecnie przez 3 szkoły podstawowe zlokalizowane w Mikołajkach Pomorskich, Cieszymowie i Krasnej Ł ące. Gimnazjum mie ści si ę w Mikołajkach Pomorskich i obsługuje teren całej gminy. Na terenie wsi Mikołajki Pomorskie funkcjonuje przedszkole samorz ądowe z oddziałem zerówki. We wsi Kołoz ąb funkcjonuje O środek Szkolno – Wychowawczy. Podstawowe informacje o szkołach i przedszkolu zawarte zostały w tabeli 11.
126 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Tab. 11. nazwa struktura ilo ść ilo ść Ilo ść baza budynkowa zaj ęcia szkoły uczniów nauczyciel pracownik. pozalekcyjne (2002) i (2002) admin.i obsł. Gimnazjum w klasy I – III 217 14 5 bardzo zła – świetlica + Mikołajkach gimnazjum SKS,koła: Pomorskich zlokalizowane w plastyczne,polonist baraku o pow.434m 2 yczne,przy- rodnicze,infor- matyczne Szkoła Podst. klasy I – VI 220 18 6 3 budynki : świetlica,SKS+koła: w klasy I-III przyrodnicze, Mikołajkach zlokalizowane w polonistyczne, Pomorskich budynku OSPo pow. plastyczne 211m 2, klasy IV-VI o pow. 555m 2 sala gimnastyczna o pow.429m 2 Szkoła Podst. klasy I – VI + 71 + 9 8 5 3 budynki o pow. 688 świetlica,SKS, w oddział m2 język angielski w Cieszymowie przedszk. kl.I-III + koła: matematyczne, informatyczne, przyrodnicze Szkoła Podst. klasy I – VI + 85+24 9 4 3 budynki o pow. 807 świetlica,SKS, w Krasnej oddział m2 (w tym mała sala język angielski w Łące przedszk. gimnastyczna) KL.I-III+koła: plastyczne, przyrodnicze Przedszkole dzieci 27+39 4 6 1 budynek o pow. Brak danych. Samorz ądow przedszk. + 273m 2 e w „zerówka” Mikołajkach Pomorskich Specjalny Gimnazjum 46 7 1 budynek wraz z Fizjoterapia, Ośrodek internatem muzykoterapia,artte Szkolno- 15 rapia, Wychowawcz rehabilitacja y w Kołoz ębiu Zasadnicza 64 6 społeczna, ście żka Szkoła regionalna + koła: Zawodowa ekologiczne, Piekarz j.polskiego, Kucharz matematyczne, Rze źnik techniczne, Sprzedawca komputerowe.
Na terenie gminy działa Gminny O środek Kultury, który swoj ą siedzib ę ma w Mikołajkach Pomorskich. O środek zajmuje si ę działalno ści ą kulturalno-rozrywkow ą oraz organizuje prac ę trzech świetlic wiejskich zlokalizowanych we wsiach Sadłuki, Pierzchowice i Wilczewo. W Mikołajkach Pomorskich funkcjonuje obiekt sportowy z boiskami do gier zespołowych oraz basenem poło żony w kompleksie le śnym na którego terenie znajduj ą si ę ście żki rowerowe i trasy spacerowe. Gminny O środek Kultury zajmuje si ę edukacj ą kulturaln ą poprzez sztuk ę w sekcjach teatralnych i plastycznych przy szkołach podstawowych. Ponad to w GOK odbywaj ą si ę zaj ęcia w sekcji wokalno – tanecznej i wokalno – instrumentalnej. O środek prowadzi równie ż działalno ść z zakresu sportu, organizuj ąc zaj ęcia pozalekcyjne oraz jest organizatorem corocznych imprez takich jak: 1. Turniej piłki tenisowej, siatkowej, koszykówki i piłki no żnej.
127 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
2. Na zdrowo, ekologicznie i sportowo. 3. W ramach programu sport po 16 organizuje si ę wyjazdy na basen. 4. Uczestnictwo w ogólnopolskim turniejem miast i gmin. 5. Współorganizator biegów przełajowych „Sprawni razem”. 6. Organizuje zaj ęcia dla dzieci i młodzie ży w okresie wakacji i ferii. 7. Z udziałem sponsorów corocznie organizuje imprezę „Mikołajkow ą”. 7. Promocja ruchu amatorskiego w gminie i powiecie - prezentacja zespołów taneczno – instrumentalno – wokalnych - prezentacja twórczo ści artystycznej twórców nieprofesjonalnych poprzez organizowanie wystaw i spotka ń autorskich. 8. Organizacja imprez środowiskowych typu festyny, zabawy taneczne i spotkania. 9. GOK współpracuje z organizacjami społecznymi w gminie tj. Caritas, OSP, Stowarzyszenie LZS, Kombatanci, ZHP i Zuchy.
Gminny O środek Pomocy Społecznej zlokalizowany w Mikołajkach Pom. obejmuje swoim zasi ęgiem teren całej gminy, która ma charakter rolniczy z licznymi osiedlami popegerowskimi i wysokim bezrobociem. Kadra GOPS składa si ę z trzech pracowników socjalnych, głównej ksi ęgowej, kierownika oraz dwóch opiekunek sprawuj ących opiek ę nad chorym w domu. Realizuj ąc zadania wynikaj ące z ustawy o pomocy społecznej, pracownicy prowadz ą szeroko rozwini ętą prac ę socjaln ą. Udzielaj ą poradnictwa, kieruj ą do ró żnych instytucji, pomagaj ą w uzyskaniu świadcze ń z ubezpieczenia społecznego i Urz ędu Pracy. Współpracuj ą z Zakładem Ubezpiecze ń Społecznych oraz Kas ą Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego , z Policja, Sądem w sprawach alimentacyjnych, Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie i Zespołem do Spraw Orzekania o Stopniu Niepełnosprawno ści oraz Agencj ą Własno ści Rolnej Skarbu Pa ństwa . Współpraca ze szkołami i przedszkolem pomaga w niesieniu pomocy najbardziej potrzebuj ącym dzieciom i młodzie ży. GOPS prowadzi zbiórk ę odzie ży u żywanej, sprz ętu gospodarstwa domowego. Najwi ększym problemem z jakim si ę spotykaj ą pracownicy GOPS w codziennej pracy jest bezrobocie wyst ępuj ące w znacznym nasileniu w byłych o środkach popegerowaskich oraz pogł ębiaj ący si ę alkoholizm. Bardzo niepokoj ącym zjawiskiem jest wzrost liczby kobiet nadu żywaj ących alkoholu.
Zestawienie ( zał ącznik nr 3 ) sporz ądzone przez GOPS pokazuje skal ę problemów zwi ązanych z działalno ści ą jednostki.
128 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Zał ącznik Nr 1
Liczba godzin Wyszczególnienie Liczba Typy rodzin obj ętych pomoc ą społeczn ą – za okres I – XII.2001 osób w tym: Ogółem na wsi 0 1 2 3 Rodziny ogółem 334 334 1 429 1 /wiersz 2+3+4+5+6+7/ o liczbie osób 1 2 34 34 34 2 3 22 22 44 3 4 69 69 207 4 5 70 70 280 5 6 56 56 280 6 i wi ęcej 7 83 83 584 w tym /z wiersza 1/ 236 236 1 196 rodziny z dzie ćmi ogółem 8 /wiersz 9+10+11+12+13+14+15/ o liczbie dzieci 1 9 62 62 227 2 10 72 72 315 3 11 44 44 229 4 12 29 29 174 5 13 13 13 101 6 14 5 5 42 7 i wi ęcej 15 11 11 108 Rodziny niepełne ogółem 32 32 137 16 /wiersz 17+18+19+20/ o liczbie dzieci 1 17 16 16 72 2 18 6 6 18 3 19 5 5 26 4 i wi ęcej 20 5 5 21 Rodziny emerytów i rencistów 89 89 351 ogółem /wiersz 22+23+24+25/ 21 O liczbie dzieci 1 22 15 15 15 2 23 8 8 16 3 24 18 18 54 4 i wi ęcej 25 48 48 266
129 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Powody przyznania pomocy – za okres I – XII.2001
Liczba godzin Liczba osób w Powód trudniej sytuacji życiowej Ogółem w tym: na wsi rodzinach 0 1 2 3 Ubóstwo 1 228 228 1 039 Sieroctwo 2 --- Bezdomno ść 3 --- Potrzeba ochrony 45 45 208 4 macierzy ństwa Bezrobocie 5 224 224 1 030 Niepełnosprawno ść 6 53 53 230 Długotrwała choroba 7 81 81 363 Bezradno ść w 116 116 693 sprawach opieku ńczo- 8 wychowawczych w tym: 32 32 137 9 rodziny niepełne Rodziny wielodzietne 58 58 425 10 (od 4 dzieci) Alkoholizm 11 5 5 20 Narkomania 12 --- Trudno ści w 4 4 9 przystosowaniu do 13 życia po opuszczeniu zakładu karnego Kl ęska żywiołowa lub --- 14 ekologiczna UWAGA: w działach 3,4 i 5 uwzgl ędniono osoby otrzymuj ące świadczenia z pomocy społecznej z wył ączeniem osób otrzymuj ących wył ącznie zasiłki rodzinne i piel ęgnacyjne lub pomoc dla kombatantów
130 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Rzeczywista liczba rodzin i osób obj ętych pomoc ą społeczn ą – stan za okres I – XII.2001
Liczba osób Liczba rodzin którym Wyszczególnienie przyznano w tym: Ogółem decyzj ą na wsi świadczenia 0 1 2 3
Świadczenia przyznane w ramach zada ń zleconych i zada ń własnych 1 656 330 330 /bez wzgl ędu na ich rodzaj, form ę, liczb ę oraz źródło finansowania
Świadczenia przyznane w ramach 2 196 175 175 zada ń zleconych bez wzgl ędu na ich rodzaj, form ę i liczb ę
Świadczenia przyznane w ramach zada ń własnych bez wzgl ędu na 3 542 274 274 ich rodzaj, form ę i liczb ę
Pomoc udzielana w postaci pracy socjalnej – ogółem 4 x 154 154
w tym: wył ącznie w postaci pracy 5 x 4 4 socjalnej
Uwaga: w działach 3,4 i 5 nale ży uwzgl ędni ć osoby otrzymuj ące świadczenia z pomocy społecznej z wył ączeniem osób otrzymuj ących wył ącznie zasiłki rodzinne i piel ęgnacyjne lub pomoc dla kombatantów.
5 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
5. Ruch budowlany.
Jednym z mierników rozwoju gospodarczego obszaru jest liczba inwestycji realizowanych w badanym okresie. W sensie społeczno – gospodarczym jest to motor nap ędowy gospodarki, wymuszaj ący aktywno ść innych rodzajów działalno ści produkcyjnej, usługowej i handlowej. Jest to równie ż miernik zamo żno ści społecze ństwa. Po żą dane byłoby żeby wraz ze wzrostem zamo żno ści podnosiła si ę jako ść działa ń podmiotów w przestrzeni. Dlatego tak wa żna z punktu widzenia pracy projektowej jest znajomość trendów i tendencji, a tak że historii aktywno ści budowlanej w obszarze opracowania. W zwi ązku z powy ższym przeanalizowano wydawane na obszarze miasta i gminy decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, zarówno pod wzgl ędem ilo ściowym jak i dynamiki zmian. W celu ułatwienia oceny zjawiska obszar, w którym wydawane s ą w/w decyzje podzielono ze wzgl ędu na rodzaj zabudowy na cztery działy: − budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne i wielorodzinne, − budownictwo przemysłowe i działalno ść gospodarcza, − gara że i budynki gospodarcze (pozostałe) − infrastruktura techniczna W tabelach 12, 13 przedstawiono w sposób ilo ściowy wydawane decyzje na terenie gminy. Pozwala to na uchwycenie zale żno ści przestrzennych pomi ędzy liczb ą decyzji atrakcyjno ści ą danego fragmentu przestrzeni. Na wykresie 4 uchwycona została dynamika wydawanych decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu w latach 1995 – 2001. Wykres ten pozwala oceni ć tendencje ruchu budowlanego, a w szczególno ści ró żnice w powi ązaniu z ogóln ą sytuacj ą gospodarcz ą.
Wykres 4
Decyzje o w arunkach zabudow y i zagospodarow ania terenu
25
20
15
10
5
0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
decyzje w z i zt
6 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Liczba decyzji wz i zt osi ągn ęła maksimum w 1997 i 1998 roku, a nast ępnie zacz ęła spada ć do poziomu 10 ÷15 rocznie. Ze wzgl ędu na rodzaj wydawanych decyzji wi ększo ść (44%) dotyczyła budynków mieszkalnych. Pozostałe to budynki gospodarcze i infrastruktura (odpowiednio 21% i 30%). Tylko niewielka cz ęść to budynki przemysłowe (5%). Tendencje dotycz ące decyzji o pozwoleniu na budow ę układały si ę w sposób nieco odmienny. Moment rozpocz ęcia inwestycji był przesuni ęty w czasie 1 ÷2 lat. Dodatkowo liczba wydawanych pozwole ń na budow ę była o kilka procent mniejsza od liczby wydawanych decyzji wz i zt. Wykres 5 pokazuje podstawowe tendencje dotycz ące ilo ści wydawanych decyzji o pozwoleniu na budow ę.
Wykres 5
pozw olenia na budow ę
16 14 12 10 8 6 4 2 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
pozw olenia na budow ę
W przypadku decyzji o pozwoleniu na budow ę struktura ze wzgl ędu na rodzaj obiektu jest nieco inna. Na budynki mieszkalne przypadało 48%, na budynki gospodarcze i infrastruktur ę odpowiednio 21% i 24% oraz na budynki przemysłowe 5%. Ilo ściowe rozmieszczenie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz decyzji o pozwoleniu na budow ę w poszczególnych miejscowo ściach przedstawiono w tabeli 12 i 13. Przestrzenne rozmieszczenie wydawanych decyzji przedstawia rysunek 6
7 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
8 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Tabela 12 . Ilo ść decyzji wydanych w poszczególnych miejscowo ściach. Rok Miejscowo ść Lokalizacja Rodzaj inwestycji Suma szczegółowa kontrol budynki budynki budynki infrastr mieszkalne przemysłowe i pozostałe uktura na usługowe budo mod budowa modern. budowa moder wa ern. n. Mikołajki 1995 Pom. ul. Słoneczna 1 1 2 Pierzchowice 1 1 2 Sadłuki 1 1 Mikołajki Pom. ul. Ko ściuszki 1 2 1 4 Cieszymowo 1 1 Kołoz ąb 1 1 teren gminy 1 1 Mikołajki Pom. ul. Spacerowa 1 1 Mikołajki ul.Dzierzgo ńs Pom. ka 1 1 2 Mikołajki Pom. ul.Gdakowska 1 1 Krasna Ł ąkaDz.Nr 152/4 1 1 Wilczewo Dz.Nr 58/1 1 1 Mirowice Dz.Nr 63 1 1 Razem 51 4 0 61 219 1996 Pierzchowice Dz.Nr 179 1 1 Balewo Dz.Nr 113/27 1 1 Cierpi ęta Dz.Nr 1/3 1 1 Mikołajki ul.Partyzantó Pom. w 1 1 Mikołajki Pom. ul.Dworcowa 1 1 Mikołajki Pom. ul.Kwiatowa 1 1 teren gminy 1 1 Mikołajki Pom. ul.Zatorze 1 1 Dąbrówka Pr. Dz.Nr 45/3 1 1 Mikołajki Pom. ul.Ko ściuszki 1 2 3 Razem 13 0 0 41 312 Mikołajki 1997 Pom. ul.Gdakowska 3 2 5 Pierzchowice Dz.Nr 179 1 1 2 Krastudy Dz.Nr 38 1 1 Wilczewo Dz.Nr 57/1 1 1 Mikołajki Pom. ul.Ko ściuszki 1 1 2 4 Mikołajki Pom. ul.Kwiatowa 1 1 Balewo 1 1 Krasna Ł ąka 11 Kołoz ąb Dz.Nr 34 1 1 Mikołajki Pom. ul.Dworcowa 1 1
9 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Mikołajki Pom. ul.Piaskowa 1 1 Cierpi ęta Dz.Nr 5/8 1 1 Razem 24 1 0 80 520 Mikołajki 1998 Pom. ul.Kwiatowa 2 2 Mikołajki Pom. ul.Cicha 2 2 Mirowice Dz.Nr 91 1 1 Kołoz ąb Dz.Nr 34 1 1 Mikołajki Pom. ul.Dworcowa 1 1 2 Mikołajki Pom. ul.Słoneczna 2 2 Ob.Krasna Nowe Mini ęta Łąka 1 1 2 Sadłuki Dz.Nr 137 1 1 2 Mikołajki Pom. ul.Ko ściuszki 1 1 Cieszymowo Ob..St ąż ki 2 2 Mikołajki Pom. ul.Akacjowa 1 1 Mikołajki Pom. ul.Ogrodowa 1 1 Mikołajki Pom. ul.Le śna 1 1 Razem 54 0 0 72 220 Mikołajki 1999 Pom. ul.Ko ściuszki 1 2 3 Mikołajki Pom. 11 Mikołajki Pom. ul.Ogrodowa 1 1 Balewo Ob..Perklice 1 1 Mikołajki Pom. ul.Dworcowa 1 1 Ob.Mikołajki Cierpi ęta P. 1 1 Pierzchowice Dz.Nr 166/4 1 1 Mikołajki Pom. ul.Zatorze 1 1 Mikołajki Pom. ul.Szreibera 2 2 Kołoz ąb Dz.Nr 30 1 1 Krasna Ł ąkaDz.Nr 152/4 1 1 Mirowice Dz.Nr 103 1 1 Razem 35 0 0 30 415 Ob.Mikołajki 2000 Cierpi ęta P. 1 1 Mikołajki Pom. ul.Ogrodowa 1 1 Mikołajki Pom. ul.Ko ściuszki 3 3 Mikołajki Pom. ul.Słoneczna 1 1 Cieszymowo Ob..St ąż ki 2 2 Balewo Ob.Perklice 1 1
10 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Mikołajki Pom. ul.Kwiatowa 1 1 Mirowice Dz.Nr 85 1 1 teren gminy 1 1 Razem 24 0 0 10 512 Mikołajki 2001 Pom. teren wsi 1 1 Pierzchowice 1 1 2 Linki Ob.St ąż ki 1 1 Mikołajki Pom. ul.Ko ściuszki 2 2 Mikołajki Pom. ul.Akacjowa 1 1 Ob.Mikołajki Cierpi ęta P. 1 1 Mikołajki Pom. ul.Ogrodowa 1 1 Mikołajki Pom. ul.Szkolna 1 1 2 Razem 36 0 0 00 211
Tabela 13 Zestawienie ilo ściowe decyzji wydanych w poszczególnych obr ębach. Rok Obr ęb geodezyjny Rodzaj inwestycji Suma kontrolna budynki budynki przemysłowe budynki pozostałe infrastruktura mieszkalne i usługowe budowa modern. budowa modern. budowa modern. 1995 Pierzchowice 1 1 Sadłuki 1 1 Mikołajki Pom. 2 2 1 1 6 Wilczewo 1 1 Krasna Ł ąka 1 1 Mirowice 1 1 Razem 32 1 121 1 11 1996 Mikołajki Pom. 3 1 2 6 Pierzchowice 1 1 Dąbrówka Pr. 1 1 St ąż ki 1 1 Razem 4 0 1 0 1 1 2 9 1997 Krastudy 1 1 Mikołajki Pom. 1 1 1 3 Kołoz ąb 1 1 Krasna Ł ąka 1 1 Perklice 1 1 Razem 1 1 0 0 4 0 1 7 1998 Mikołajki Pom. 4 4 1 1 1 11 Kołoz ąb 1 1 Sadłuki 1 1 Krasna Ł ąka 1 1 St ąż ki 1 1 Razem 44 1 032 1 15 1999 St ąż ki 1 1 2 Mikołajki Pom. 1 1 1 3 6 Perklice 1 1
11 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Kołoz ąb 1 1 Pierzchowice 1 1 Krasna Ł ąka 1 1 Razem 22 0 130 4 12 2000 Mikołajki Pom. 6 6 Perklice 1 1 St ąż ki 2 2 Mirowice 1 1 Razem 16 0 000 3 10 2001 Mikołajki Pom. 2 3 5 10 Pierzchowice 1 1 2 Perklice 2 2 Razem 34 0 000 7 14
12 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
miejsce na map ę
13 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
PRACOWNIA DW – Wanda Łaguna Ul. Okrzei 13/4 81-747 Sopot Tel/fax - 058 552 2974, kom. 0601 667710
WÓJT GMINY MIKOŁAJKI POMORSKIE
STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO DLA GMINY MIKOŁAJKI POMORSKIE
CZ ĘŚĆ II: Kierunki rozwoju przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie
Mikołajki Pomorskie 2002
14 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Kierunki polityki przestrzennej dotycz ące środowiska przyrodniczego
1.1. Prawne formy ochrony przyrody a. Obszary chronionego krajobrazu.
Obszar chronionego Krajobrazu Jeziora Dzierzgo ń (podstawa prawna: Uchwała nr VI/51/85 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Elbl ągu w sprawie utworzenia Zespołu Parków Krajobrazowych nad Zalewem Wi ślanym oraz obszarów chronionego krajobrazu, zmieniona rozporz ądzeniem Wojewody Elbl ąskiego nr 4/97 z dnia 28 kwietnia 1997 roku (Dz. Urz. Woj. Elbl. Nr 7, poz. 43 z 8 maja 1997 r.). Dokumenty te zostały wykazane jako obowi ązuj ące na obszarze województwa pomorskiego (Zarz ądzenie Wojewody Pomorskiego nr 43/99 z 19 marca 1999 roku w sprawie ustalenia wykazu aktów prawa miejscowego obowi ązuj ących w województwie, Dz. Urz. Województwa Pomorskiego nr 22 z dnia 26 marca 1999 roku, poz. 70) b. Pomniki przyrody.
Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie ustanowiono dotychczas dwa pomniki przyrody: dąb szypułkowy nr 131/96 i topola nr 48/54 (ich charakterystyk ę przedstawiono w tabeli – zał. 3). Podstawa prawna: Orzeczenie Nr 48 Prezydium WRN w Gda ńsku z dnia 02.07.1954 r., Rozporz ądzenie Nr 6/96 Wojewody Elbl ąskiego z dnia 25.06.1996 r. W stosunku do cennych okazów drzew pomnikowych obowi ązuje ochrona ich ekspozycji w promieniu nie mniejszym ni ż 15 m i tak że ochrona ich systemów korzeniowych w przypadku prowadzenia liniowych inwestycji infrastruktury podziemnej; nale ży przyj ąć , że zasi ęg systemów korzeniowych odpowiada w przybli żeniu rzutowi korony na powierzchni ę terenu
1.2. Proponowane formy ochrony przyrody a. Użytki ekologiczne. Proponuje si ę obj ęcie ochron ą prawn ą w formie u żytków ekologicznych 14 wst ępnie rozpoznanych cennych ekosystemów na terenie gminy. Ich poło żenie oznaczono na mapie „Kierunki rozwoju przestrzennego”. S ą to tereny podmokłe, w cz ęś ci zatorfione, zakrzaczone i zadrzewione. Cechuje je du ża ró żnorodno ść
15 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
siedliskowa i gatunkowa. Pełni ą one znacz ącą rol ę ekologiczn ą (lokalne ostoje przyrody, elementy korytarzy ekologicznych), hydrologiczn ą (lokalne rejony retencji i alimentacji wód) i krajobrazow ą. b. Pomniki przyrody. W wyniku bada ń terenowych oznaczono na mapie miejsca wyst ępowania cennych okazów drzew spełniaj ących warunki okre ślone dla pomników przyrody. Wskazuje si ę zasadno ść przeprowadzenia szczegółowej inwentaryzacji okazów drzew pomnikowych na terenie gminy (z wł ączeniem młodzie ży szkolnej), wystosowania odpowiedniego wniosku do konserwatora przyrody lub podj ęcie decyzji o obj ęciu ochron ą w ramach kompetencji gminy. c. Korytarze ekologiczne o charakterze ł ącznikowym Nie stanowi ą okre ślonej ustaw ą formy ochrony przyrody, lecz w przepisach prawnych nadaje si ę im znacz ącą rang ę. Główne korytarze ekologiczne (o charakterze ł ącznikowym) na obszarze gminy oznaczono na mapie „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy”. Korytarze te pełni ą bardzo wa żną rol ę ekologiczn ą, mi ędzy innymi jako szlaki w ędrówek zwierz ąt. W zagospodarowaniu przestrzennym nale ży przyj ąć ochron ę głównych korytarzy ekologicznych przed dysfunkcj ą Za priorytetow ą nale ży uzna ć ochron ę struktury przyrodniczej terenów korytarzy i ochron ę ich przed zabudow ą.
1.3. Zasady gospodarowania przestrzeni ą a. za wiod ącą funkcj ę w obr ębie obszaru chronionego krajobrazu nale ży uzna ć funkcj ę ochrony warto ści przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych, szczególnie ochrony ró żnorodno ści siedliskowej i gatunkowej ; za towarzysz ącą - funkcj ę osłony ekologicznej dla ekosystemów wodnych b. specyfika obszarów chronionych o dopuszczonej działalno ści gospodarczej (obszary chronionego krajobrazu) stanowi przesłank ę do wprowadzania funkcji komplementarnych, takich jak: turystyka (w tym turystyka specjalistyczna), rekreacja, agroturystyka, rolnictwo przyjazne środowisku (rolnictwo ekologiczne), pszczelarstwo, my śliwstwo i inne; c. obszary chronionego krajobrazu powinny by ć kreowane jako obszary wielofunkcyjne, a rozwój turystyki i rekreacji stanowi ć winien wa żną motywacj ę do podnoszenia standardu życia mieszka ńców d. ograniczenia dla swobodnej gospodarki przestrzennej obowi ązuj ące na obszarach chronionych nale ży traktowa ć jako korzystn ą prawn ą barier ę przed substandardowym gospodarowaniem, b ędącym przyczyn ą nieładu w przestrzeni e. jako zasadnicze wyznaczniki standardów w gospodarce przestrzennej na obszarach chronionych nale ży przyjąć : − priorytetow ą realizacj ę inwestycji infrastruktury ochrony środowiska (systemy oczyszczania ścieków i zbierania odpadów stałych) − realizacj ę przedsi ęwzi ęć z uwzgl ędnieniem ochrony krajobrazu jako cało ści i jego poszczególnych elementów, w tym szczególnie zadrzewie ń, wn ętrz krajobrazowych, osi widokowych i harmonijnej zabudowy oraz dziedzictwa kulturowego − zachowanie warunków równowagi środowiska przyrodniczego
16 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
− przywracanie środowiska do wła ściwego stanu na terenach zdewastowanych i zdegradowanych (wyrobiska, wysypiska odpadów) − wprowadzenie zalesie ń/zadrzewie ń na terenach najsłabszych gleb, terenach przywodnych i o znacznych nachyleniach stoków oraz w strefach zabudowy (tak że zadrzewie ń w formie komponowanej) − uwzgl ędnienie mo żliwych preferencji ekonomicznych w przygotowaniu ofert zagospodarowania obszarów i obiektów chronionych − uwzgl ędnianie w gospodarowaniu standardów unii europejskiej f. nale ży uwzgl ędni ć wa żną rol ę obszarów chronionych w edukacji ekologicznej społecze ństwa gminy; organizacja edukacji, jej inicjowanie i wspierania nale ży do wa żnych zada ń gminy g. w strefie ochronnej Głównego Zbiornika Wód Podziemnych 210 proponuje si ę wprowadzi ć nast ępuj ące zakazy: − lokalizowania wysypisk komunalnych i wylewisk nie zabezpieczonych przed przenikaniem do podło ża substancji szkodliwych dla środowiska − lokalizowanie wysypisk i składowisk odpadów niebezpiecznych dla środowiska − lokalizowanie baz i składów prowadz ących przeładunek i dystrybucj ę produktów ropopochodnych i innych substancji niebezpiecznych − prowadzenie ruroci ągów transportuj ących substancje niebezpieczne dla środowiska − zrzutu ścieków sanitarnych, technologicznych, przemysłowych do gruntu lub wód powierzchniowych bez oczyszczenia − lokalizowanie wielkich ferm hodowlanych prowadz ących bez ściółkowy chów zwierz ąt oraz innych obiektów szczególnie niebezpiecznych dla środowiska (np. rafinerie, zakłady chemiczne) − eksploatacji surowców mineralnych powoduj ących powstanie lejów depresyjnych
2. Zło ża kruszyw naturalnych.
2.1. Na terenie gminy zinwentaryzowane zostały zło ża kruszyw naturalnych zgodnie z oznaczeniami na planszy „Mapa warunków fizjograficznych gminy Mikołajki Pomorskie” 2.2. Mo żliwo ść eksploatacji złó ż nale ży podporz ądkowa ć przepisom szczególnym dotycz ącym ochrony środowiska przyrodniczego 2.3. Ze wzgl ędu na bezpiecze ństwo ludzi zaleca si ę likwidacj ę wszystkich „dzikich” kopalni piasku i żwiru 2.4. W przypadku zako ńczenia eksploatacji złó ż kopalin szczególn ą uwag ę nale ży zwróci ć na realizacj ę programu rekultywacji poprzez udział gminy w stałym monitorowaniu prac. Zaleca si ę aby głównym kierunkiem rekultywacji złó ż kopalin, na których zako ńczono eksploatacj ę były zalesienia
3. Kierunki polityki przestrzennej dotycz ące środowiska kulurowego
3.1. Wie ś Mikołajki Pomorskie
17 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
a. przyj ęcie zasady kontekstualnej (kontekst dziłek, zabudowy, i wn ętrz ruralistycznych przylegaj ących do lokalizowanej inwestycji) w przypadku uzupełniania istniej ącej zabudowy na całym obszarze wsi, b. bezwzgl ędne przestrzeganie zasad wynikaj ących z obj ęciem poszczeg όlnych obszar όw ochron ą konserwatorsk ą A, B i W lub ochron ą typu E, K c. podj ęcie działa ń w kierunku uporz ądkowania zabudowy w rejonie centum wsi, a w szczeg όlno ści likwidacj ę szpecz ącej zabudowy gospodarczej, obiekt όw tymczasowych pozbawiaonych walor όw u żytkowych i estetycznych d. zało żenia cmentarne uporz ądkowa ć, uczytelni ć i obj ąć ochron ą zachowane ogrodzenia, nagrobki i drzewostan e. przyjmuje sie zasad ę zachowania wszystkich starodrzew όw, kt όre uznaje si ę za dobro kultury z wyznaczeniem 15-metrowej strefy ochronnej wolnej od zabudowy i urz ądze ń podziemnych oraz zanieczyszcze ń środowiska f. podda ć rewaloryzacji elewacje budynk όw stanowi ących o historycznej przeszło ści wsi w ci ągu ulic Dworcowej, Gdakowskiej, Ko ścielnej, Ko ściuszki, Piaskowej i Osiedla II
3.2. Obszar gminy Mikołajki Pomorskie
a. przyj ęcie zasady kontekstualnej (kontekst dziłek, zabudowy, i wn ętrz ruralistycznych przylegaj ących do lokalizowanej inwestycji) w przypadku uzupełniania istniej ącej zabudowy na całym obszarze wsi, b. bezwzgl ędne przestrzeganie zadas wynikaj ących z obj ęciem poszczeg όlnych obszar όw ochron ą konserwatorsk ą A, B i W lub ochron ą typu E, K . c. obj ęcie ochron ą układów przestrzennych miejscowo ści prezentuj ących typ ulicówki lub wsi wielodro żnej oraz dobrze zachowanej wsi folwarcznej, poł ączonej z dawnym maj ątkiem, w szczególno ści: - zespołów pałacowo-dworskich z zało żeniami parkowymi i zabudow ą folwarczn ą: St ązki, Cieszymowo Wielkie, Linki, Mini ęta Nowe, Cierpi ęta, Wilczewo, Krastudy - układów dworskich poł ączonych ze wsi ą, parkiem i niewielkim folwarkiem: Balewo, Krasna Ł ąka - folwarków z zabudow ą gospodarcz ą oraz niewielkim dworem : Dworek, Linki, Borówek - wsie typu ulicówka z licznymi przysiółkami: Pierzchowice, Mirowice, Dąbrówka Pruska, Sadłuki, Kołoz ąb d. obj ęcie specjalistyczn ą ochron ą zało żeń parkowych w St ąż kach, Cieszymowie Wielkim, Balewie, Cierpi ętach, Dworku, Wilczewie, Mini ętach Nowych, Borówku, Linkach, Krasnej Ł ące, Pierzchowicach i Sadłukach wraz z ich uporz ądkowaniem, uczytelnieniem i udost ępnieniem dla calów rekreacyjno- edukacyjnych. e. zało żenia cmentarne z zieleni ą wysok ą w Mini ętach Nowych, Mikołajkach Pomorskich, Krasnej Ł ące, St ązkach, D ąbrówce Pruskiej uporz ądkowa ć, uczytelni ć i obj ąć ochron ą zachowane ogrodzenia, nagrobki i drzewostan oraz upami ętni ć, f. przyjmuje sie zasad ę zachowania wszystkich starodrzew όw, kt όre uznaje si ę za dobro kultury z wyznaczeniem 15-metrowej strefy ochronnej wolnej od zabudowy i urz ądze ń podziemnych oraz zanieczyszcze ń środowiska,
18 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
g. pdda ć ochronie i konserwacji oraz rekonstrukcji aleje i zadrzewienia przydro żne stanowi ące istotn ą warto ść eststyczn ą w otwarciach i ci ągach widokowych, h. obj ąć ochron ą nasyp kolei Prabuty-My ślice wraz z zachowan ą infrastruktur ą (mosty, wiadukty, przepusty) jako zabytek techniki oraz we współpracy z gminami o ściennymi opracowa ć plan zagospodarowania go na tras ę rowerowo-piesz ą. i. obj ąć , we współpracy z o ściennymi gminami oraz Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków,ochron ą średniowieczny kanał Juranda, jako wyjatgkowe dzieło hydro-in żynieryjne, wraz z uczytelnieniem jego przebiegu i udro żnieniem koryta.
4. Rolnicza przestrze ń produkcyjna.
Zalecenia i ograniczenia dla poszczególnych jednostek przyrodniczych:
4.1. Rynna Balewska RB : a. rolnictwo o charakterze ekologicznym z ograniczeniem upraw płu żnych a stopniowym zwi ększaniem powierzchni trwałych u żytków zielonych w celu zmniejszenia odpływu substancji biogennych i organicznych do gruntu, b. zaleca si ę zalesienie gruntów najsłabszych oraz nara żonych na degradacj ę, c. obszar przydatny do tworzenia gospodarstw agroturystycznych, d. nale ży wprowadzi ć zakaz lokalizacji ferm bez ściołowych oraz du żych ferm zwierz ęcych, e. nale ży wprowadzi ć zakaz wywozu gnojowicy na grunt.
4.2. Pozostały obszar gminy Rw i Rz :
a. obszary predysponowane do intensywnej produkcji rolnej jako podstawowej formy zagospodarowania przestrzeni (dopuszczalne wszystkie działy produkcji rolnej oraz produkcji specjalistycznej w rolnictwie) b. nale ży przyj ąć , że głównymi rejonami hodowli bydła (du ży udział trwałych użytków zielonych) pozostan ą tereny wyznaczone zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy” c. zaleca si ę w rejonach lokalizacji hodowli bydła mlecznego na bazie istniej ącej struktury małych gospodarstw rolnych tworzenie grup producenckich w zakresie organizacji skupu i przechowywania mleka (kontrola jako ści, nowe technologie)
5. Gospodarka le śna.
5.1. W s ąsiedztwie zwartych kompleksów le śnych obszar i zakres proponowanych zalesie ń powinien obejmowa ć jedynie grunty najsłabsze (klasy V i VI), zagro żone erozj ą lub zdegradowane
19 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
5.2. Na terenie całej gminy zaleca si ę zachowanie i ochron ę układu istniej ących drobnych płatów le śnych. Nale ży d ąż yć do ustanowienia poł ącze ń mi ędzy nimi (ci ągło ści przestrzennej), stanowi ących sie ć poł ącze ń przyrodniczych 5.3. Zaleca si ę zachowanie oraz wzbogacanie naturalnych form zadrzewie ń śródpolnych, w szczególno ści wzdłu ż miedz, dróg, oraz cieków wodnych 5.4. Na obszarze jednostki fizjograficznej wyodr ębnionej jako Rynna Balewska (RB) nale ży d ąż yć do ekologicznego wzbogacenia terenów rolniczych poprzez rozwój (obszarowy i jako ściowy) istniej ących zadrzewie ń oraz zalesianie gruntów najsłabszych, a w szczególno ści odłogowanych
6. Rozwój funkcji turystycznych.
6.1. Kierunkowe obszary rozwoju funkcji rekreacyjnej.
Projektuje si ę kierunkowe obszary rozwoju funkcji rekreacyjnej i turystycznej zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy”: a. T1 – na wschód od wsi Balewo, ograniczony od południa drog ą powiatow ą - jako teren rozwoju turystyki o charakterze indywidualnym b. T2– na południe od wsi Balewo, ograniczony od wschodu drog ą powiatow ą, a od zachodu brzegiem jeziora – jako teren rozwoju turystyki kwalifikowanej c. T3– na północ od wsi St ąż ki, ograniczony od wschodu brzegiem jeziora Balewskiego – jako teren rozwoju turystyki indywidualnej d. T4– wzdłu ż północnego kra ńca jeziora Dzierzgo ń, ograniczony od południowego – zachodu drog ą powiatow ą
6.2. Ustalenia ogólne.
a. Zaleca si ę zró żnicowane formy rekreacji uzale żnione od podatno ści przestrzeni na antropopresj ę: tereny zabudowy letniskowej indywidualnej, tereny zabudowy pensjonatowej i rezydencjonalnej (z mo żliwo ści ą pobytu stałego obsługi i wła ściciela), przestrzenie publiczne, kemping, pole namiotowe, tereny aktywnej rekreacji, obiekty obsługi turystów, tereny zieleni.
b. Lokalizowanie nowej zabudowy na obszarach kierunkowego rozwoju funkcji rekreacyjnej i turystycznej wymaga sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
c. W przypadku opracowywania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dotycz ącego tylko cz ęś ci obszaru wymienionego w punkcie 6.1 nale ży zabezpieczy ć powi ązania funkcjonalno – przestrzenne z pozostał ą cz ęś ci ą obszaru, w szczególno ści w zakresie powi ąza ń komunikacyjnych oraz infrastruktury technicznej.
d. Nie wyklucza si ę mo żliwo ści lokalizowania funkcji rekreacyjnej na pozostałych obszarach pod warunkiem sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
20 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
e. Ustala si ę minimaln ą wielko ść nowotworzonych działek przeznaczonych pod zabudow ę letniskow ą na obszarze gminy Mikołajki Pomorskie - 400 m 2.
6.3. Ustalenia dla poszczególnych obszarów kierunkowego rozwoju funkcji rekreacyjnej.
6.3.1. T1, T4 : a. dominuj ąca forma zagospodarowania: zabudowa letniskowa indywidualna b. lokalizacja nowej zabudowy uwarunkowana odprowadzenia ścieków kolektorem do oczyszczalni w c. zaleca si ę zachowanie 70% powierzchni działek jako biologicznie czynnej d. zaleca si ę okre ślenie wzorców zabudowy zarówno dla pojedynczych obiektów jak i dla zespołów zabudowy e. nowa zabudowa powinna skal ą i form ą nawi ązywa ć do cech zabudowy regionalnej
6.3.2. T2 : a. dominuj ąca forma zagospodarowania: kemping i pole namiotowe oraz urz ądzenia przystani i k ąpieliska w nawi ązaniu do istniej ącego o środka wypoczynkowego b. teren wył ączony z zabudowy rekreacyjnej c. obowi ązek odprowadzenia ścieków kolektorem do oczyszczalni w
6.3.3. T3 : a. dominuj ąca funkcja: zabudowa letniskowa pensjonatowa i rezydencjonalna w poł ączeniu z zabudow ą letniskow ą indywidualn ą jako uzupełniaj ącą form ą zagospodarowania b. lokalizacja nowej zabudowy uwarunkowana wybudowaniem kolektora odprowadzaj ącego ścieki do oczyszczalni c. zaleca si ę zachowanie 70% powierzchni działek jako biologicznie czynnej d. zaleca si ę okre ślenie wzorców zabudowy zarówno dla pojedynczych obiektów jak i dla zespołów zabudowy” e. nowa zabudowa powinna skal ą i form ą nawi ązywa ć do cech zabudowy regionalnej
6.4. Przystanie wodne i k ąpieliska. a. W celu zapewnienia dost ępu do jezior okolicznym mieszka ńcom oraz obsługi ruchu turystycznego projektuje si ę tereny publicznych pla ż i k ąpielisk zgodnie z oznaczeniami na planszy „ Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy”. b. W celu zapewnienia obsługi ruchu turystycznego zgodnie z kierunkami rozwoju szlaków wodnych projektuje si ę powstanie przystani i stanic wodnych zgodnie z plansz ą „ Kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy”.
21 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
6.5. Biwaki i pola namiotowe.
Zaleca si ę lokalizacj ę pól biwakowych i namiotowych zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy”.
6.6. Trasy rowerowe.
Projektuje si ę powstanie i rozwój nast ępuj ących tras rowerowych oznaczonych na planszy „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy”:
TR1 : Mikołajki Pomorskie – Mini ęta Nowe – Balewo – drog ą gruntow ą wzdłu ż jeziora – St ąż ki – Perkulice – drog ą gruntow ą przez las – Mikołajki Pomorskie TR2: Mikołajki Pomorskie – Wilczewo –Borówek – Pierzchowice – Mirowice – Sadłuki – D ąbrówka Pruska – Mikołajki Pomorskie TR3: nieczynnym nasypem kolejowym w kierunku Prabut
Nale ży skoordynowa ć działania z gminami s ąsiednimi w celu wytyczenia, oznakowania, oraz ulepszenia nawierzchni projektowanych tras rowerowych. Zaleca si ę odpowiednie oznakowanie cennych dla rozwoju turystyki zabytków dziedzictwa kulturowego, pomników przyrody, punktów widokowych oraz miejsc o szczególnej warto ści krajobrazowej, przyrodniczej i architektonicznej (miejsca szczególne).
7. Kierunki rozwoju zabudowy.
7.1. Ustalenia ogólne.
7.1.1. Zabudowa mieszkalno – usługowa. a. W zwi ązku z prognozowanym niewielkim wzrostem liczby ludno ści zakłada si ę, że lokalizowanie nowej zabudowy zwi ązanej z funkcj ą osadnicz ą nast ępowa ć b ędzie w granicach istniej ącej zabudowy wsi, zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy” poprzez wypełnienie przestrzeni niezabudowanych. Zabudowa o charakterze uzupełniaj ącym powinna skal ą, form ą oraz rozwi ązaniami architektonicznymi nawi ązywa ć do otoczenia oraz architektury typowej dla regionu. b. Nale ży d ąż yć do koncentracji sieci osadniczej w ramach jednostek osadniczych o du żym potencjale rozwojowym oraz ograniczania ilo ści nowej zabudowy na terenie rolniczej przestrzeni produkcyjnej poprzez tworzenie alternatywnych lokalizacji w postaci uzbrojonych, atrakcyjnie poło żonych terenów w granicach istniej ącej zabudowy wsi. Działania te nale ży ści śle powi ąza ć ze strategi ą gospodarowania mieniem komunalnym. a.
22 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
7.1.2. Zabudowa przemysłowa, magazynowa oraz usług i rzemiosła uci ąż liwego.
a. Nowa zabudowa przemysłowa i składowa oraz rzemiosła, produkcji i usług o charakterze uci ąż liwym powinny by ć realizowane w pierwszej kolejno ści w granicach istniej ącej (najcz ęś ciej po PGR-owskiej) zabudowy przemysłowej oraz urz ądze ń produkcji rolnej i obsługi rolnictwa zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy”. Na terenach tych nale ży d ąż yć do racjonalnego i intensywnego wykorzystania przestrzeni poprzez adaptacj ę istniej ących obiektów, zabudow ę terenów wolnych, modernizacj ę istniej ącej infrastruktury technicznej, szczególnie w zakresie odprowadzenia ścieków oraz emisji zanieczyszcze ń. b. Kierunkowe obszary rozwoju funkcji przemysłowej i składowej oraz rzemiosła, produkcji i usług o charakterze uci ąż liwym zlokalizowano w południowej cz ęś ci wsi Mikołajki Pomorskie zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy”. c. Uci ąż liwo ść projektowanej zabudowy przemysłowej, magazynowej oraz usług i rzemiosła uci ąż liwego powinna zawiera ć si ę w granicach własnych działek. d. Na terenach pozostałych lokalizowanie zabudowy przemysłowej, magazynowej oraz rzemiosła, produkcji i usług o charakterze uci ąż liwym wymaga sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
7.1.3. Zabudowa usługowa
a. Rozwój zabudowy usługowej nast ępowa ć b ędzie zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy” na obszarach oznaczonych jako tereny rozwoju zabudowy usługowej
b. Kierunkowe obszary rozwoju zabudowy usługowej zlokalizowano w północnej cz ęś ci wsi, przy drodze wojewódzkiej nr zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy”
b.
7.2. Ustalenia dla poszczególnych jednostek funkcjonalno – przestrzennych.
c.
7.2.1. Rynna Balewska RB :
d.
a. teren wył ączony z mo żliwo ści lokalizacji funkcji przemysłowej, magazynowej oraz usług i rzemiosła o charakterze uci ąż liwym
b. lokalizacj ę nowych zagród na terenie rolniczej przestrzeni produkcyjnej nale ży uzale żni ć od mo żliwo ści podł ączenia do kolektora kanalizacji ściekowej c. zakaz lokalizacji ferm bez ściołowych oraz du żych obiektów fermowych
23 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
d. nowa zabudowy mieszkalna i usługow powinna by ć lokalizowana na tereneach okre ślonych na planszy „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy” jako tereny rozwoju zabudowy mieszkalnej i usługowej
e.
7.2.2. Tereny rolnictwa Rw i Rz :
f. a. teren przydatny do lokalizacji funkcji przemysłowej, magazynowej oraz usług i rzemiosła o charakterze uci ąż liwym - nale ży w pierwszej kolejno ści wykorzysta ć istniej ące tereny urz ądze ń produkcji rolnej (najcz ęś ciej po PGR-owskie) oraz pozostałe tereny zainwestowania przemysłowego zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy” b. nowa zabudowy mieszkalna i usługowa powinna by ć lokalizowana na terenach okre ślonych na planszy „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy” jako tereny rozwoju zabudowy mieszkalnej i usługowej c. teren predysponowany do lokalizacji specjalnych działów produkcji rolnej (gospodarstw specjalistycznych) d. dla lokalizowanych nowych zagród na terenie rolniczej przestrzeni produkcyjnej dopuszcza si ę przydomowe oczyszczalnie ścieków lub zbiorniki bezodpływowe
7.2.3. Wie ś gminna Mikołajki Pomorskie (): a. nowa zabudowa o funkcji mieszkalnej i usługowej lokalizowana b ędzie w pierwszej kolejno ści na terenach rozwoju zabudowy mieszkalnej i usługowe j zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy” b. głównymi kierunkami rozwoju obszarowego wsi Mikołajki Pomorskie w zakresie funkcji mieszkalnej i usługowej b ędą zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy” tereny kierunkowego rozwoju zabudowy mieszkalnej i usługowej :
− od strony wschodniej obszar zawarty pomi ędzy drog ą do Mini ęt Nowych i drog ą do Dzierzgonia
− od strony południowej obszar poło żony na zachód od drogi do Prabut
24 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
− od strony północnej obszar s ąsiaduj ący od strony północno – wschodniej z istniej ącą zabudow ą wzdłu ż drogi do Mini ęt Nowych c. w zakresie funkcji przemysłowej, magazynowej oraz usług i rzemiosła uci ąż liwego rozwój zabudowy nast ępowa ć b ędzie na terenach poło żonych po południowo – zachodniej stronie linii kolejowej oznaczonej zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy” jako tereny rozwoju zabudowy przemysłowej, magazynowej oraz usług i rzemiosła uci ąż liwego d. nale ży podda ć rehabilitacji obszar poło żony w s ąsiedztwie skrzy żowania drogi wojewódzkiej i drogi powiatowej w celu rewitalizacji centrum usługowo – handlowego wsi Mikołajki Pomorskie w granicach określonych na planszy „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy” e. dla całego obszaru projektowanego centrum nale ży sporz ądzi ć miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego oraz koncepcje zabudowy i zagospodarowania terenu; f. projektuje si ę publiczne tereny urz ądzonej zieleni wiejskiej (parki, skwery, tereny rekreacji) zgodnie z oznaczeniami na planszy „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy”
g.
h.
8. Zasób komunalny.
8.1. Zgodnie z ustaw ą o gospodarce nieruchomo ściami podstaw ą tworzenia gminnego zasobu nieruchomo ści jest studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Zaleca si ę opracowanie strategii gospodarowania mieniem komunalnym rozumianej jako proces utrzymania, rozwoju (przekształcania), zbywania i pozyskiwania nieruchomo ści do zasobu gminnego. 8.2. W pierwszej kolejno ści gminny zasób nieruchomo ści powinien by ć tworzony w miejscowo ściach o du żym potencjale rozwojowym oraz miejscowo ściach predysponowanych do obsługi ruchu turystycznego zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy”. 8.3. Z punktu widzenia mo żliwo ści uzyskania dochodów do bud żetu gminy zaleca si ę pozyskanie do zasobu nieruchomo ści poło żonych w rejonach kierunkowego rozwoju funkcji turystycznych zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy”. 8.4. Zaleca si ę pozyskanie do zasobu komunalnego terenów przeznaczonych na urz ądzenie pla ż publicznych zgodnie z plansz ą „Kierunki rozwoju
25 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
przestrzennego gminy” oraz innych terenów słu żą cych według opracowywanych planów zagospodarowania przestrzennego celom publicznym. 8.5. W celu realizacji zada ń okre ślonych w studium nale ży pozyska ć do zasobu nieruchomo ści poło żone w centrum wsi Mikołajki Pomorskie, które w nowo opracowanym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego przeznaczone zostan ą na cele publiczne. 8.6. Na pozostałym obszarze nieruchomo ści znajduj ące si ę w zasobie komunalnym, w stosunku do których gmina nie planuje działa ń inwestycyjnych nale ży sprywatyzowa ć. Zbywanie niezagospodarowanych gruntów publicznych sektorowi prywatnemu powoduje, że grunty dot ąd nieopodatkowane przechodz ą do kategorii obj ętych opodatkowaniem. Dzi ęki temu gmina mo że zwi ększy ć swoje dochody i zmniejszy ć zobowi ązania z tytułu ich utrzymania.
9. Kierunki rozwoju komunikacji.
9.1. Komunikacja drogowa. Na podstawie rozwoju gminy w układzie komunikacyjnym dokonano podziału funkcjonalnego dróg publicznych na układ: a. nadrz ędny, b. podstawowy, c. pomocniczy.
9.1.1. Nadrz ędny układ komunikacyjny drogi wojewódzkie.
a. Nadrz ędnym układem komunikacyjnym w gminie Mikołajki jest droga wojewódzka nr 522 o nawierzchni utwardzonej bitumicznej której zarz ądc ą jest Zarz ąd Dróg Wojewódzkich w Gda ńsku ul. Mostowa 11A , 80-778 Gda ńsk.
Lp. Nr drogi Nazwa drogi Długo ść w km 1. 522 Górki –Prabuty - Trumieje 7,104
b. Drog ę wojewódzk ą nr 522 zakwalifikowano jako drog ę główn ą „G”, której szeroko ść w liniach rozgraniczaj ących zgodnie z rozporz ądzeniem powinna wynosi ć 30m. Obecnie droga ta nie spełnia wymaganych parametrów. c. Zgodnie z warunkami zapisanymi w Planie Województwa Pomorskiego wpisane zostały zadania wojewódzkie w celu modernizacji przebiegu drogi nr 522 polegaj ące na: -
9.1.2. Podstawowy układ komunikacyjny. a. Drogi układu podstawowego powinny zapewnia ć powi ązanie gminy z powiatem oraz pełni ć funkcj ę głównych powi ąza ń sieci osadniczej na obszarze gminy. Zgodnie z ustaw ą o drogach publicznych do kategorii dróg powiatowych winny nale żeć drogi stanowi ące powi ązania miast b ędących siedzibami powiatów z siedzib ą gmin oraz siedzibami gmin mi ędzy sob ą. Analizuj ąc funkcj ę dróg powiatowych w układzie
26 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
podstawowym nie wszystkie drogi powiatowe (te które s ą drogami powiatowymi od 1.01.1999r zgodnie z ustaw ą) powinny by ć w tym układzie.
Do podstawowego układu drogowego zaliczono nast ępuj ące drogi powiatowe: Zarz ądca Dróg to: Starostwo Powiatowe , Wydział Komunikacji Transportu i Dróg .
Lp Nr Nazwa drogi Długo ś . drogi ć w km. 1. 09492 Ryjewo - Mikołajki Pomorskie 3,03 2. 09503 Polaszki – Mikołajki Pomorskie 4,498 3. 09508 Mikołajki Pomorskie- Dzierzgo ń 8,23
b. Drogi układu podstawowego s ą to drogi klasy „ Z ” zbiorczej wymagaj ą rezerwy terenu min.20 m w liniach rozgraniczaj ących. Jest to minimalna szeroko ść niezb ędna do przeprowadzenie modernizacji i przebudowy dróg. c. W celu uzyskania dobrego i sprawnego powi ązania gminy z województwem i krajem oraz bezpo średniej obsługi gminy nale ży zmodernizowa ć drogi układu podstawowego. W pierwszej kolejno ści nale ży dokona ć odnów nawierzchni na drogach ruchu podstawowego.
9.1.3.Układ pomocniczy. a. Drogi układu pomocniczego wspomagaj ą układ podstawowy w bezpo średniej obsłudze komunikacyjnej gminy, zapewniaj ąc obsług ę sieci osadniczej skupionej i rozproszonej oraz dojazdy do o środków turystycznych, lasów i pól. Drogi układu pomocniczego powinny mie ć zapewniony pas terenu min 15 m w liniach rozgraniczaj ących dla dróg powiatowych –klasa„L” lokalna, a dla dróg gminnych – klasa „D” dojazdowa.
Do układu pomocniczego nale żą pozostałe drogi powiatowe
Lp. Nr drogi Nazwa drogi Długo ść w km. 1. 09493 Pierzchowice- Kwidzyn 3,03 2. 09500 Wilczego -Kamianna 2,60 3. 09504 Postolin – D ąbrówka 3,395 4. 09507 Klecewo – Cierpi ęta 2,426 5. 09509 Stary Targ – Balewo 4,496 6. 09510 Nowy Targ – Mikołajki Pomorskie 4,984 7. 09561 Dworek – Jakubowo 6,015 8. 09562 Antonin – St ąż ki 0,632 9. 09564 Balewo - Malute 0,632 b. Do układu pomocniczego z uwagi na usprawnienia dojazdu do o środka gminnego nale ży wł ączy ć nast ępuj ące ci ągi dróg, które wymagaj ą utwardzenia nawierzchni i wł ączenia ich w przyszło ści do dróg gminnych publicznych:
27 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Lp. Nr drogi Nazwa drogi Długo ść w km 1. 0914001 Pierzchowice - Namirowo 2,600 2 0914002 Pierzchowice – Dabrówka Pruska 2,600 3. 0914003 Pierzchowice – Mirowice-Sadułki 6,740 4. 0914004 Pierzchowice- Mirowice 3,000 5. 0914005 Kołoz ąb – Krastudy-Nowy Targ 2,600 6. 0914006 Krasna Łaka – Olszówka 1,200 7. 0914007 Krasna Ł ąka – Dworek 1,500 8. 0914008 Kołoz ąb – Sadułki 1,500 9. 0914009 Perklice – Dworek 0,500 10. 09140010 Kołoz ąb – K ątki 0,500
c. Do dróg gminnych zalicza si ę pozostałe drogi bez nadanych numerów, których pas drogowy jest własno ści ą gminy. S ą to z reguły drogi gruntowe, bez utwardzonej nawierzchni. d. Nawierzchnie utwardzone (bitumiczne i brukowe) wyst ępuj ą tylko fragmentarycznie. Wszystkie skrzy żowania dróg z liniami kolejowymi s ą jednopoziomowe. e. Stan techniczny układu ulicznego gminy mo żna uzna ć za zadowalaj ący pomimo wielu mankamentów ogniskuj ących si ę głównie wzdłu ż trasy ulicy głównej. Ulice układu podstawowego posiadaj ą przekrój jednojezdniowy o szeroko ści 6,0 – 9,0 m, w wi ększo ści o nawierzchni bitumicznej. Równie ż ulice o drugorz ędnym znaczeniu posiadaj ą w wi ększo ści nawierzchnie bitumiczne lub betonowe. Zdecydowana wi ększo ść ulic wyposa żona jest w obustronne chodniki dla pieszych. f. W obszarze wiejskim gminy, na sieci dróg pozamiejskich prowadzona powinna by ć modernizacja istniej ących tras, szczególnie w celu eliminacji odcinków o zwi ększonym zagro żeniu bezpiecze ństwa. g. Sukcesywnie powinna by ć prowadzona kompleksowa modernizacja dróg gminnych w dostosowaniu do realizacji nowej zabudowy i uzbrojenia oraz w celu poprawy poł ącze ń gospodarczych i turystycznych. h. Na obszarze wiejskim gminy postuluje si ę popraw ę funkcjonowania sieci dróg gminnych poprzez modernizacj ę istniej ących powi ąza ń, które w przyszło ści spełnia ć b ędą rol ę wa żniejszych dróg gminnych.
9.2. Komunikacja kolejowa
a. Przez obszar gminy Mikołajki Pomorskie przebiega zelektryfikowana linia kolejowa Nr 009 Warszawa – Gda ńsk Główny. Zgodnie z Rozporz ądzeniem Rady Ministrów z dn. 8 lutego 2000 r. w sprawie wykazu linii kolejowych, które ze wzgl ędów gospodarczych, społecznych, obronnych lub ekologicznych maj ą znaczenie pa ństwowe (Dz.U.Nr 13 z 2000 r. poz. 156) w/w linia została zakwalifikowane do linii kolejowej o znaczeniu pa ństwowym.
b. Linia kolejowa Nr 009 Warszawa – Gda ńsk Główny jest lini ą magistraln ą, dwutorow ą, zelektryfikowan ą. Linia ta stanowi fragment europejskiego ci ągu transportowego E65 Północ – Południe (okre ślonego jako korytarz VI).
28 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
c. Trasa tej linii przebiega zachodnim obrze żem gminy Mikołajki , przez wsie Kołoz ąb i Mikołajki. Na linii tej, funkcjonuje jeden przystanek osobowy : Mikołajki Pomorskie . d. Stacja Mikołajki Pomorskie wyposa żona jest w dwa perony przelotowe obejmuj ące mijank ę w obr ębie stacji oraz 2 tory bocznicowe wraz z urz ądzonym placem przeładunkowym. Budynek stacyjny (w średnim stanie technicznym) mie ści poczekalni ę, kasy biletowe, oraz pomieszczenia dyspozytorskie i socjalne. e. Przeładunki towarowe to głównie dostawy dla potrzeb gminy (w ęgiel, nawozy rolnicze). f. Długookresowe plany rozwoju sieci kolejowej zakładaj ą zasadnicz ą rozbudow ę szlaku kolejowego E 65 . g. W najbli ższych latach przewiduje si ę modernizacj ę istniej ącej linii magistralnej Warszawa – Gda ńsk z dostosowaniem do kursowania poci ągów pasa żerskich z pr ędko ści ą 160 km/h, bez zasadniczych zmian geometrii torowiska. Wówczas konieczne b ędzie maksymalne ograniczenie jednopoziomowych skrzy żowa ń tej linii kolejowej z drogami, a tak że ograniczenie ilo ści poł ącze ń drogami lokalnymi. Planowana modernizacja trasy wymaga ć b ędzie rozszerzenia i korekt pasów terenów kolejowych oraz terenów dla budowy obiektów kolejowych (w tym skrzy żowa ń z drogami). h. W dalszym horyzoncie czasowym przewiduje si ę budow ę dwóch torów północnego odcinka Centralnej Magistrali Kolejowej (tzw. CMK) transeuropejskiej linii kolejowej Północ – Południe do kursowania poci ągów z pr ędko ści ą V = 300 km/h. i. Na trasie CMK konieczna b ędzie budowa skrzy żowa ń bezkolizyjnych z wszystkimi krzy żuj ącymi si ę z t ą tras ą drogami. Przebieg trasy CMK ograniczy ć mog ą powi ązania lokalne i gospodarcze.
9.3. Komunikacja zbiorowa a. Gmina Mikołajki Pomorskie posiada w zasadzie dobre warunki obsługi ludno ści komunikacj ą zbiorow ą. Równolegle funkcjonuje tu dwóch przewo źników : - Polskie Koleje Pa ństwowe (PKP), - Polska Komunikacja Samochodowa (PKS), b. Linia kolejowa Tczew – Malbork – Działdowo – Warszawa, na obszarze gminy , spełnia w obsłudze przewozów pasa żerskich wa żną rol ę, Umo żliwia dojazd mieszka ńców do urz ędów, szpitali i innych instytucji o charakterze publicznym jak równie ż do pracy tak trudnej do zdobycia w obecnych czasach . c. Linie autobusowe PKS funkcjonuj ą wzdłu ż głównych tras drogowych i obsługuj ą zarówno gmin ę jak i wi ększo ść miejscowo ści na obszarze wiejskim gminy. Funkcjonowanie tych linii ukierunkowane jest na obsług ę przewozów o charakterze lokalnym, głównie ruchu pracowniczego i szkolnego. d. Linie autobusowe eksploatowane s ą przez oddziały PKS w Dzierzgoniu i w Kwidzynie. e. Komunikacja kolejowa i autobusowa (w zakresie przewozów pasa żerskich) tworz ą wspólnie system komunikacji zbiorowej, który obecnie zapewnia w zasadzie korzystne warunki obsługi ludno ści gminy Mikołajki Pomorskie i obszarów wiejskich gminy. Dalszy rozwój tego systemu powinien polega ć na stworzeniu lepszych warunków wzajemnej integracji i dostosowaniu rozwoju systemu do rozwoju zagospodarowania przestrzennego, a w tym równie ż funkcji turystyczno – rekreacyjnych.
29 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
f. Miejscami integracji w systemie komunikacji zbiorowej powinny by ć : stacja kolejowa w Mikołajkach i przystanek PKS w centrum .
9.4. Ruch rowerowy
a. W ostatnim okresie obserwowany jest systematyczny wzrost wykorzystywania roweru w przejazdach codziennych na bli ższe odległo ści, oraz w podró żach typu rekreacyjnego i turystycznego. b. Tymczasem brak wydzielonych ście żek rowerowych na terenie gminy, a tak że ci ągów pieszo rowerowych na niektórych ucz ęszczanych trasach pozamiejskich, stanowi istotny problem warunków bezpiecze ństwa ruchu i wygody podró żowania. c. Realizacja wydzielonych ście żek rowerowych konieczna jest wzdłu ż istniej ącej trasy drogi wojewódzkiej nr 522. d. Na pozostałych trasach podstawowego układu ulicznego gminy oraz na powiatowych i wa żniejszych drogach gminnych proponuje si ę realizacj ę ście żek łącz ących funkcj ę ście żki rowerowej i traktu pieszego. Natomiast na rowerowych trasach turystycznych mo żliwe jest równie ż prowadzenie ście żek rowerowych niezale żnie od przebiegu dróg.
10. Kierunki rozwoju infrastruktury technicznej.
10.1. Gazownictwo.
10.2. Sie ć wodoci ągowa.
Na terenie gminy Mikołajki Pomorskie istniej ą nast ępuj ące uj ęcia wody: a. Mikołajki Pomorskie, b. Cierpi ęta c. Dworek, d. Balewo, e. Cieszymowo, f. Linki, g. Linki, h. Krasna Ł ąka, i. Wiczewo, j. Nowe Mini ęta – własno ść Spółdzielni Mieszkaniowej k. St ąż ki.
Projektowana sie ć wodoci ągowa Cieszymowo-Linki oraz Wilczewo-Pierzchowice
10.3. Kanalizacja.
10.4. Gospodarka odpadami stałymi.
10.5. Elektroenergetyka.
IX. Infrastruktura techniczna.
30 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
1. Elektroenergetyka. a) Istniej ący system zasilania gminy w energi ę elektryczn ą poprzez GPZ – Pasł ęk oraz rozbudowany układ sieci przesyłowych i magistralnych SN 15 kV zaspokaja całkowicie zapotrzebowanie na energi ę elektryczn ą. b) Bior ąc pod uwag ę prognozy demograficzne dotycz ące obszaru gminy oraz rozwój jednostek osadniczych, nie przewiduje si ę konieczno ści rozbudowy istniej ącej sieci średniego napi ęcia SN 15 kV. c) Zgodnie z wytycznymi zawartymi w Studium Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Elbl ąskiego z 1996 roku przez teren gminy projektowana jest budowa sieci wysokiego napi ęcia WN 110 kV na trasie Dzierzgo ń – Elbl ąg zasilanej poprzez GPZ 110kV/15kV w Dzierzgoniu. Projektowany przebieg sieci przedstawiono na planszy „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy”.
2. Gospodarka cieplna.
3. Gospodarka wodno ściekowa. 1) Gospodarka wodna. a. Rozwi ązanie problemu zaopatrzenia Gminy w wod ę wymaga rozpatrzenia obszaru Gminy jako cało ści. Konieczne jest wi ęc opracowanie nowego Programu Zaopatrzenia w Wod ę gminy Mikołajki Pomorskie, który obejmuje wszystkie miejscowo ści i zintegruje cał ą istniej ącą infrastruktur ę techniczn ą w zakresie gospodarki wodnej, zarówno t ę eksploatowan ą przez PPWiK w Mikołajkach Pomorskich, jak i t ę administrowan ą przez AWRSP. b. Nowy Program Zaopatrzenia w Wod ę Gminy Mikołajki Pomorskie powinien by ć poprzedzony inwentaryzacj ą i ocen ą stanu technicznego istniej ących stacji wodoci ągowych, badaniem wydajno ści uj ęć oraz analiz ą technologiczn ą wody ( ustaleniem sposobu uzdatniania wody). Przeprowadzenie badania technologicznego wody z wszystkich eksploatowanych uj ęć jest konieczne, bowiem z dniem 18 wrze śnia 2000r. Rozporz ądzeniem Ministra Zdrowia zawartym w Dz. U. Nr 82, poz. 937, wzrosły wymagania co do jako ści wody do picia. Obecnie, mi ędzy innymi, dopuszczalna zawarto ść żelaza w wodzie wynosi 0,20 mg/l (dawniej 0,50 mg/l), a manganu 0,05 mg/l (dawniej 0,10 mg/l ).które z uj ęcć si ę mieszc ża? c. Po opracowaniu Programu Zaopatrzenia w Wod ę Gminy Mikołajki Pomorskie nale ży ustali ć kolejno ść realizacji poszczególnych zada ń inwestycyjnych i zleci ć opracowanie dokumentacji projektowo – kosztorysowych. d. Przesłanki do opracowania Programu Zaopatrzenia w Wod ę Gminy Mikołajki Pomorskie: - Na terenie Gminy istnieje zbyt du żo uj ęć wodnych o niewielkiej wydajno ści. Nale ży dąż yć do zmniejszenia ich ilo ści na korzy ść budowy wodoci ągów grupowych. - Przy wyborze lokalizacji stacji wodoci ągowych nale ży szczególn ą uwag ę zwróci ć na jako ść wody surowej, bowiem z chwil ą zaostrzenia wymaga ń stawianych wodzie do picia, jej uzdatnianie zdecydowanie podro żało. - W pierwszej kolejno ści nale ży d ąż yć do optymalnej rozbudowy istniej ących wodoci ągów grupowych zasilanych ze stacji wodoci ągowych w miejscowo ściach ...... - Za zadanie priorytetowe nale ży uzna ć popraw ę jako ści uzdatniania wody w istniej ącej stacji wodoci ągowej miejscowo ści ...... oraz budow ę stacji uzdatniania wody w ...... Wodoci ągi grupowe zasilane z tych stacji obejmuj ą swoim zasi ęgiem około połowy obszaru Gminy. 2. Gospodarka ściekowa.
31 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY a. Konieczne jest jak najszybsze opracowanie Programu Odprowadzenia Ścieków z Gminy Pasł ęk, który obejmie wszystkie miejscowo ści Gminy i zintegruje cał ą istniej ącą infrastruktur ę techniczn ą w zakresie gospodarki ściekowej, zarówno t ę eksploatowan ą przez PPW i K w Pasł ęku, jak i t ę administrowan ą przez AWRSP. Po żą dane jest aby Program Odprowadzenia Ścieków został opracowany równolegle z Programem Zaopatrzenia w Wod ę Gminy Pasł ęk. b. Po opracowaniu Programu Odprowadzenia Ścieków z Gminy Pasł ęk nale ży ustali ć kolejno ść realizacji poszczególnych zada ń inwestycyjnych i zleci ć opracowanie dokumentacji projektowo-kosztorysowych. c. Z punktu widzenia racjonalizacji gospodarki ściekowej po żą dane jest jak najszybsze przej ęcie przez PPWiK w Pasł ęku całokształtu zagadnie ń zwi ązanych z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków z terenu całej Gminy, w tym przej ęcie wszystkich lokalnych sieci i oczyszczalni administrowanych obecnie przez AWRSP. PPWiK w Pasł ęku jest jedyn ą firm ą na terenie Gminy, której kadra i zaplecze techniczne gwarantuj ą podołanie temu zadaniu. Szybkie przej ęcie przez PPW i K w Pasł ęku całokształtu zagadnie ń zwi ązanych z gospodark ą ściekow ą na terenie Gminy pozwoliło by na lepsze wł ączenie si ę PPWiK i opracowanie Programu Odprowadzenia Ścieków z Gminy Pasł ęk oraz nadzór nad projektowaniem i realizacj ą zada ń inwestycyjnych zwi ązanych z gospodark ą ściekow ą d. Przesłanki do opracowania Programu Odprowadzenia Ścieków z Gminy Pasł ęk : - W pierwszej kolejno ści nale ży d ąż yć do odprowadzenia ścieków z mo żliwie najwi ększego obszaru, do miejskiej oczyszczalni ścieków w Pasł ęku. Miejska oczyszczalnia ścieków w Pasł ęku jest w dobrym stanie technicznym i posiada rezerw ę przepustowo ści wynosz ącą około 2300 m 3/dob ę – jest to rezerwa, która teoretycznie pozwala na przej ęcie ścieków z całego terenu Gminy. Przej ęcie przez oczyszczalni ę w Pasł ęku dodatkowych ilo ści ścieków stworzy lepsze warunki pracy oczyszczalni oraz odbije si ę pozytywnie na jej rentowno ści. - Ze wzgl ędu na wyst ępowanie na terenie Gminy niewielkich i stosunkowo rozproszonych jednostek osadniczych preferuje si ę zastosowanie układów kanalizacyjnych mieszanych grawitacyjno – ci śnieniowych. - W poszczególnych jednostkach osadniczych preferuje si ę doprowadzenie ścieków do przepompowni kolektorami grawitacyjnymi oraz wyposażenie przepompowni ścieków w pompy zatapialne z wirnikiem otwartym lub wirnikiem zamkni ętym jednokanałowym. W obu przypadkach średnica kanału przelotowego powinna wynosi ć minimum 80 mm . Zaproponowane typy pomp mog ą przepompowywa ć ścieki z zanieczyszczeniami stałymi oraz długowłóknistymi s ą wi ęc odporne na zapychanie si ę, a ponadto charakteryzuj ą si ę dług ą żywotno ści ą. Grawitacyjne doprowadzenie ścieków do przepompowni jest dro ższe ni ż ci śnieniowe, ale za to najpewniejsze ruchowo i najta ńsze w eksploatacji. - W przypadku przepompowni ścieków na wi ększe odległo ści, poprzez przepompownie po średnie, nale ży zwróci ć uwag ę na mo żliwo ść zagniwania ścieków i przewidzie ć ich ewentualne natlenianie. - Ścieki z projektowanych zabudowa ń gospodarczych i bardzo małych osad (Q d = 5 m3/d ) le żą cych daleko od tranzytowych przewodów ścieków, w zale żno ści od warunków lokalnych proponuje si ę oczyszcza ć w oczyszczalniach przydomowych i kierowa ć do drena żu rozs ączaj ącego, na poletko korzeniowe (trzcina, wierzba) lub wywozi ć wozem asenizacyjnym do najbli ższego punktu wlewnego. - Szczególnie wnikliwie nale ży rozwa żyć odprowadzenie ścieków z miejscowo ści zlokalizowanych w południowej cz ęś ci Gminy wzdłu ż Kanału Elbl ąskiego. Jest to
32 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
region stosunkowo g ęsto zaludniony, w którego bezpo średnim s ąsiedztwie nie ma odbiornika ścieków, a przy tym odległy od oczyszczalni w Pasł ęku o około 20–25 km. Proponuje si ę odprowadzi ć ścieki z tego regionu w okolice Zielonki Pasł ęckiej i w zale żno ści od wyniku przeprowadzonej analizy techniczno-ekonomicznej, wybudowa ć w Zielonce Pasł ęckiej albo oczyszczalni ę ścieków, albo przepompowni ę grupow ą i poprzez system przepompowni po średnich odprowadzi ć ścieki do oczyszczalni miejskiej w Pasł ęku. - Istniej ącą oczyszczalni ę ścieków w Drulitach, ze wzgl ędu na blisko ść Kanału Elbl ąskiego oraz znaczny stopie ń wyeksploatowania nale ży w przyszło ści przebudowa ć na przepompowni ę ścieków, a ścieki odprowadzi ć do projektowanej w Zielonce Pasł ęckiej oczyszczalni lub przepompowni ścieków. - Istniej ące oczyszczalnie ścieków w miejscowo ściach Rydzówka i Surowe, które s ą w bardzo dobrym stanie technicznym, pozostawi ć a ż do czasu ich wyeksploatowania technicznego. e. Z punktu widzenia ochrony środowiska, kanalizowanie miejscowo ści powinno si ę odbywa ć równolegle z ich zwodoci ągowaniem. Nale ży to mie ć na uwadze przy planowaniu gospodarki wodno – ściekowej w miejscowo ściach które jeszcze nie s ą zwodoci ągowane. f. Rozwi ązania w zakresie gospodarki ściekowej uwidocznione zostały na planszy „Kierunki rozwoju przestrzennego gminy”. Rozstrzygaj ącym by ć, po opracowaniu, Program Odprowadzenia Ścieków z Gminy Pasł ęk.
4. Zaopatrzenie w gaz.
Obecnie na terenie Gminy Pasł ęk nie ma gazu przewodowego. Na doprowadzenie gazu Gmina mo że liczy ć w do ść odległej perspektywie. Osadnictwo na terenie Gminy jest do ść rozproszone, a poszczególne miejscowo ści (za wyj ątkiem miasta Pasł ęk) licz ą niewielu mieszka ńców. Maj ąc powy ższe na uwadze ustala si ę co nast ępuje : a. Gazyfikacj ę terenów wiejskich Gminy nale ży oprze ć na gazie bezprzewodowym. b. W perspektywie, w gaz przewodowy zasilone mog ą by ć jedynie niektóre (wi ększe) miejscowo ści obszaru wiejskiego Gminy zlokalizowane w pobli żu gazoci ągu wysokiego ci śnienia zasilaj ącego miasto Pasł ęk. c. Przył ączenie Gminy Pasł ęk do krajowego systemu gazoci ągów musi by ć poprzedzone : - Wyst ąpieniem do O/GZP w Gda ńsku o podanie warunków technicznych koncepcji programowej gazyfikacji Gminy. - Opracowaniem, na bazie aktualnego Planu Zagospodarowania Przestrzennego Gminy, koncepcji programowej gazyfikacji Gminy. - Opracowaniem projektu gazyfikacji Gminy. d. Dla ka żdej miejscowo ści przewidzianej do gazyfikacji lub grupy miejscowości zlokalizowanych w promieniu około 5 km konieczna b ędzie budowa stacji redukcyjno- pomiarowej. e. Przed otrzymaniem warunków technicznych z O/GZP w Gda ńsku i opracowaniem koncepcji programowej gazyfikacji Gminy nie mo żliwe jest ani wskazanie miejscowo ści, które mog ą by ć zgazyfikowane ani ustalenie ilo ści i lokalizacji stacji redukcyjno – pomiarowych.
5. Telekomunikacja.
W relacji Dzierzgo ń - Pasł ęk projektowany jest kabel światłowodowy.
33 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
Zaleca si ę projektowane i istniej ące sieci telekomunikacyjne pozostawi ć w pasach zieleni, chodnikach lub pasach drogowych.
34 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
11. Działania planistyczne przewidziane w studium.
W celu zrealizowania polityki przestrzennej gminy zawartej w studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego nale ży opracowa ć miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego dla nast ępuj ących obszarów: a. P1 : Obszar obejmuj ący cz ęść wsi Balewo oraz tereny poło żone wzdłu ż brzegu jeziora. Dominuj ąca funkcja terenu – rekreacja kwalifikowana. Teren wył ączony z mo żliwo ści lokalizowania zabudowy rekreacyjnej o charakterze indywidualnym. Nale ży przewidzie ć tereny na powi ększenie istniej ącego o środka wypoczynkowego oraz urz ądzenie pola namiotowego. Nale ży zaprojektowa ć tereny publiczne, a w szczególno ści mo żliwo ść korzystania turystów i mieszka ńców wsi z pla ży publicznej oraz przystani. Lokalizowanie nowej zabudowy uwarunkowane odprowadzeniem ścieków sanitarnych kolektorem do oczyszczalni. Nie dopuszcza si ę mo żliwo ści podziału na mniejsze jednostki planistyczne. b. P2 : Obszar poło żony w centrum wsi Mikołajki Pomorskie. Jako wiod ącą nale ży przyj ąć funkcj ę mieszkaln ą i usługow ą lub mieszkaln ą z dopuszczeniem usług w parterze. Celem prac planistycznych powinna by ć rewitalizacja centrum usługowo – handlowego. Nale ży przede wszystkim zaprojektowa ć tereny publiczne w postaci rynku, parku i terenów spacerowych oraz rozwi ązania komunikacyjne skrzy żowania drogi wojewódzkiej z drog ą powiatow ą, np. „małe rondo”. Zaleca si ę zastosowanie rozwi ąza ń maj ących na celu optymalizacj ę wykorzystania terenu oraz podniesieni wska źnika intensywno ści zabudowy oraz opracowanie wzorników zabudowy nawi ązuj ących do zasobów środowiska kulturowego.
35 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY
36 TAB 19.Zasady działa ń rehabilitacyjnych na terenie gminy. Nazwa sposobu Charakterystyka obszaru pod wzgl ędem jako ści Rodzaj wskazanych i dopuszczalnych przekształce ń przestrzennych działania przestrzeni E - estetyzacja • Miejscowo ść o wysokich walorach krajobrazowo- ISTNIEJ ĄCA ZABUDOWA: kulturowych z bardzo dobrze zachowan ą • Uporz ądkowanie terenów prywatnych nieruchomo ści, ujednolicenie form ogrodze ń, historyczn ą tkank ą zabudowy w postaci układu zlikwidowanie dzikich składowisk śmieci, ulic i rozłogów pól, zachowanymi tradycyjnymi • Uporz ądkowanie i estetyzacja przestrzeni publicznych w postaci poprawy nawierzchni i małej zagrodami z oryginalnymi budynkami. architektury, rekompozycja zieleni • Niewiele lub brak elementów deformuj ących lub • Ochrona i piel ęgnacja terenów o wysokich warto ściach kulturowych tj: zało żenia dworsko- degraduj ących przestrze ń miejscowo ści w postaci parkowe, obiekty sakralne, historyczne sieci dro żne, układy tradycyjnych zagród itp. obcych form ą obiektów lub urz ądze ń tj. sklepy, • Zachowanie i rekompozycja istniej ących układów zieleni w postaci parków, cmentarzy, baraki, transformatory itp. skwerów, zieleni przydro żnej itp. • Zachowana w bardzo dobrym lub dobrym stanie • Zachowanie i uczytelnienie dominant sakralnych w otwarciach widokowych na jednostki ziele ń komponowana i naturalna zwi ązana z osadnicze z bezwzgl ędnym zakazem sytuowania obiektów deformuj ących. jednostk ą osadnicz ą ZABUDOWA NOWA : • Wysoki re żim zagospodarowania przestrzennego polegaj ący na przyj ęciu zasady kontekstualno ści (odniesienie si ę do s ąsiedztwa w projektowaniu układu i wielko ści działek, zabudowy, wn ętrz ruralistycznych przylegaj ących do lokowanej inwestycji. • Dopuszcza si ę uzupełnienia zabudowy w ramach istniej ących granic miejscowo ści na warunkach kontekstualno ści.. • Dopuszcza si ę rozwój zabudowy w ści śle okre ślonych kierunkach zgodnych z uwarunkowaniami wynikaj ącymi z historycznej genezy osadniczej danej jednostki (zaznaczonych na planszy pt. „Kierunki rozwoju i polityki przestrzennej gminy”) R1 - • Miejscowo ści o wysokich walorach ISTNIEJ ĄCA ZABUDOWA: rewaloryzacja krajobrazowo-kulturowych z dostatecznie • Przywrócenia dawnych walorów miejscowo ści w postaci przebudowy i modernizacji lub zachowan ą substancj ą zabudowy wyburzenia istniej ących deformuj ących obiektów w celu ujednolicenia form zabudowy, • Deformacja zabudowy tradycyjnej obiektami lub • Uporz ądkowanie i estetyzacja przestrzeni publicznych w postaci poprawy nawierzchni i małej zespołami obiektów obcymi form ą oraz architektury, Ochrona i piel ęgnacja terenów o wysokich warto ściach kulturowych tj: zało żenia obszarami zaniedbanymi lub zdegradowanymi tj. dworsko-parkowe, obiekty sakralne, historyczne sieci dro żne, układy tradycyjnych zagród itp. sklepy i punkty obsługowe w tym usługi • Zachowanie i rekompozycja istniej ących układów zieleni w postaci parków, cmentarzy, uci ąż liwe i rzemiosło, obiekty przemysłowe, skwerów, zieleni przydro żnej itp. transformatory, oczyszczalnie ścieków itp.) ZABUDOWA NOWA : • Miejscowo ści ulegaj ącej powolnej degradacji • Wysoki re żim zagospodarowania przestrzennego polegaj ący na przyj ęciu zasady przez wyludnianie si ę społeczno ści i brak opieki kontekstualno ści (odniesienie si ę do s ąsiedztwa w projektowaniu układu i wielko ści działek, nad obiektami i zieleni ą zabudowy, wn ętrz ruralistycznych przylegaj ących do lokowanej inwestycji. • Miejscowo ści powstałe w wyniku samorodnych • Dopuszcza si ę uzupełnienia zabudowy w ramach istniej ących granic miejscowo ści na procesów osadniczych o wysokich walorach warunkach kontekstualno ści.. poszczególnych elementów (zagród, zespołów • Dopuszcza si ę rozwój zabudowy w ści śle okre ślonych kierunkach zgodnych z itp.) uwarunkowaniami wynikaj ącymi z historycznej genezy osadniczej danej jednostki 98 R2 - • Miejscowo ści o pierwotnie wysokich walorach ISTNIEJ ĄCA ZABUDOWA: rehabilitacja estetyczno-przestrzennych (tj. zało żenia dworsko • Rewaloryzacja i rekompozycja zachowanych elementów zabudowy dworsko-parkowej i – parkowe i folwarczne) zdegradowane przez folwarcznej, cmentarzy, obiektów sakralnych, komponowanych form zieleni (aleje, parki, wprowadzenie obcych form zabudowy takich jak pojedyncze okazy) obiekty mieszkalne i gospodarcze PGR i inne • Humanizacja istniej ącej zabudowy mieszkaniowej PGR w postaci nadania obiektom form obiekty przemysłowe oraz infrastruktury koresponduj ących z tradycyjn ą zabudowy, zagospodarowanie przestrzeni publicznych i technicznej, które spowodowały zniekształcenie sąsiaduj ących , likwidacja i uporz ądkowanie substandardowej zabudowy gospodarczej tradycyjnej formy osadniczej (chlewiki, składziki, gara że itp.), wprowadzenie zieleni komponowanej na tereny publiczne • Zachowane zespoły dworsko – parkowe lub same wokół osiedli itp.) parki oraz inne obiekty o wysokich warto ściach • Przekształcenie zabudowy gospodarczej PGR w postaci wyburzenia niepotrzebnych lub kulturowych jak cmentarze, obiekty sakralne itp. niezdatnych do u żytku obiektów, likwidacja zb ędnej infrastruktury technicznej (zbiorniki, • Osiedla mieszkaniowe dla pracowników PGR o silosy, place składowe itp.), przebudowa i modernizacja pozostałych obiektów w nawi ązaniu ró żnych formach (w zabudowie bli źniaczej i form ą i układem do zachowanych obiektów folwarcznych. domów wielorodzinnych) usytuowane w • Uporz ądkowanie i estetyzacja przestrzeni publicznych w całej miejscowo ści w postaci poprawy bezpo średnim s ąsiedztwie tradycyjnej zabudowy nawierzchni i małej architektury, Zachowanie i rekompozycja istniej ących układów zieleni w folwarcznej. postaci parków, cmentarzy, skwerów, zieleni przydrożnej itp. • Budynki gospodarczej przemysłowe PGR ZABUDOWA NOWA :. wybudowane w bezpo średnim s ąsiedztwie • Dopuszcza si ę uzupełnienia zabudowy w ramach istniej ących granic miejscowo ści na zabudowy gospodarczej tradycyjnego folwarku warunkach kontekstualno ści. • Dopuszcza si ę rozwój zabudowy w ści śle okre ślonych kierunkach zgodnych z uwarunkowaniami wynikaj ącymi z historycznej genezy osadniczej danej jednostki (zaznaczonych na planszy pt. „Kierunki rozwoju i polityki przestrzennej gminy”) • Wprowadzenie nowej zabudowy powinno si ę wi ąza ć z procesami rewaloryzacji i humanizacji istniej ącej zabudowy R3 - Miejscowo ści i osiedla o znacznej przewadze • Przeprowadzenie gł ębokich przemian rewitalizacyjnych na płaszczy źnie społecznej, rewitalizacja obiektów degraduj ących w postaci zabudowy gospodarczej i przestrzennej powinny by ć poprzedzone opłacalno ści ą ekonomiczn ą działa ń mieszkaniowej lub gospodarczej PGR cz ęsto • Konieczno ść humanizacji istniej ącej zabudowy mieszkaniowej PGR w postaci nadania lokalizowane w oderwaniu od tradycyjnej obiektom form koresponduj ących z tradycyjn ą zabudowy, zagospodarowanie przestrzeni miejscowo ści publicznych i s ąsiaduj ących , likwidacja i uporz ądkowanie substandardowej zabudowy gospodarczej (chlewiki, składziki, gara że itp.), wprowadzenie zieleni komponowanej na tereny publiczne wokół osiedli itp.) • Dopuszcza si ę zachowanie i wykorzystanie w celach produkcyjnych zabudowy gospodarczej PGR . Niezb ędne s ą przekształcenia istniej ącej zabudowy: wyburzenia niepotrzebnych lub niezdatnych do u żytku obiektów, likwidacja zb ędnej infrastruktury technicznej (zbiorniki, silosy, place składowe itp.), przebudowa i modernizacja pozostałych obiektów w nawi ązaniu form ą i układem tradycyjnej formy obiektów gospodarczych rolnictwa wielkooszarowego. • Niezb ędne jest wprowadzenie komponowanej zieleni wysokiej i niskiej jako zieleni ochronnej wzdłu ż granic nieruchomo ści oraz wzdłu ż dróg, zbiorników wodnych itp. • Zakaz rozwoju i wprowadzania nowej zabudowy poza granicami miejscowo ści za wyj ątkiem obszarów wskazanych na planszy „Kierunki uwarunkowań i polityki przestrzennej gminy”
99 100