M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY WÓJT GMINY MIKOŁAJKI POMORSKIE STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO DLA GMINY MIKOŁAJKI POMORSKIE CZ ĘŚĆ I: Uwarunkowania rozwoju przestrzennego gminy Mikołajki Pomorskie Mikołajki Pomorskie 2002 65 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY CZ ĘŚĆ I. UWARUNKOWANIA ZEWN ĘTRZNE. 66 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY 1. Poło żenie administracyjne i geograficzne Gmina Mikołajki Pomorskie poło żona jest we wschodniej cz ęś ci województwa Pomorskiego. Od strony zachodniej graniczy z gminami Sztum, Ryjewo, od strony północnej z gminami Stary Targ i Dzierzgo ń, od wschodu z gmin ą Stary Dzierzgo ń, a od południa z gmin ą Prabuty. Siedzib ą władz samorz ądu gminnego jest wie ś Mikołajki Pomorskie poło żona w cz ęś ci zachodniej obszaru gminy. Pod wzgl ędem podziału administracyjnego Polski gmina Mikołajki Pomorskie wchodzi w skład powiatu sztumskiego, le żą cego w województwie pomorskim. Poza tym w skład powiatu sztumskiego wchodz ą: miasto i gmina Sztum, gmina Stary Targ, miasto i gmina Dzierzgo ń i gmina Stary Dzierzgo ń. Lokalizacj ę obszaru wzgl ędem najwa żniejszych w skali regionu ośrodków miejskich (punktów w ęzłowych)oraz siedziby władz powiatowych i wojewódzkich nale ży okre śli ć jako niekorzystn ą. • Sztum (siedziba administracji powiatowej) – 21 km • Gda ńsk (siedziba administracji wojewódzkiej) – 95 km • Elbl ąg – 62 km • Gdynia – 120 km • Grudzi ądz – 85 km • Olsztyn – 145 km • Warszawa – 325 km * - odległo ść liczona do wsi Mikołajki Pomorskie Obszar całej gminy poło żony jest poza zasi ęgiem bezpo średniego oddziaływania aglomeracji trójmiejskiej, jak i pozostałych punktów węzłowych. Konsekwencj ą tego s ą słabe poł ączenia komunikacyjne obszaru z reszt ą regionu. O ile w przypadku aglomeracji trójmiejskiej i obszaru, na który oddziaływuje mo żna mówi ć o korzy ściach skali, to Mikołajki Pomorskie pozostaj ą w „martwym” obszarze. Taki układ funkcjonalno – przestrzenny regionu sprawia, że we wsi Mikołajki Pomorskie koncentruje si ę cz ęść funkcji o charakterze lokalnym, a pozostałe znajduj ą si ę w odległym o 16 km Dzierzgoniu lub o 20 km Sztumie. 67 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY Obszar gminy Mikołajki Pomorskie le ży poza dwoma głównymi korytarzami transportowymi o znaczeniu mi ędzynarodowym Transeuropejskiej Sieci Transportowej, tj. Korytarzem IA (Ryga – Kaliningrad – Elbl ąg – Gda ńsk) i Korytarzem VI (Gda ńsk – Katowice – Żylina). Najbli żej od strony zachodniej, wzdłu ż linii Wisły biegnie Korytarz VI o znaczeniu mi ędzynarodowym, a w przyszło ści autostrada oznaczona jako A1. Obszar gminy znajduje si ę poza zasi ęgiem bezpo średniego oddziaływania tej trasy - odległo ść wi ększa od 50 km. Uzupełnieniem tego układu jest biegn ąca z Iławy, przez Susz, Dzierzgo ń do Malborka droga wojewódzka o znaczeniu regionalnym. Stanowi ona połączenie z drog ą krajow ą biegn ącą z Elbl ąga do Grudzi ądza i dalej na zachód. Tymi trasami nast ępuje skomunikowanie wa żnych miast w skali regionu (Iława, Kwidzyn, Susz) z przej ściem granicznym w okolicach Braniewa. Najbli ższym l ądowym przej ściem granicznym o randze mi ędzynarodowej jest aktualnie rozbudowywane przej ście kolejowo - drogowe Mamonowo - Grzechotki koło Braniewa, odległe o ok. 90 km. Najbli ższe morskie przej ścia graniczne to porty morskie Gda ńska i Gdyni. Pod wzgl ędem geograficznym gmina Mikołajki Pomorskie poło żona jest na styku dwóch jednostek fizycznogeograficznych rz ędu makroregionów: Pobrze ża Gda ńskiego i Pojezierza Wschodniopomorskiego. Cały obszar gminy nale ży do jednostki mezostrukturalnej okre ślanej mianem Pojezierza Iławskiego. Według podziału geologicznego obszar gminy le ży w syneklizie perybałtyckiej . Prekambryjska platforma skał krystalicznych nadbudowana jest skałami osadowymi o mi ąż szo ściach rz ędu 2 – 2,5 km. Pod wzgl ędem hydrograficznym obszar gminy nale ży do deltowego systemu hydrograficznego (dsh). Pod wzgl ędem klimatycznym obszar gminy nale ży do Krainy Żuław i Dolnej Wisły charakteryzuj ącego si ę średni ą zmienno ści ą typów pogody. Uwarunkowania zewn ętrzne wynikaj ące z poło żenia gminy Mikołajki Pomorskie w strukturze funkcjonalno – przestrzennej regionu przedstawia rysunek 1 . 68 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY 69 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY 2. Polityka przestrzenna wynikaj ąca z „Długookresowej Strategii Trwałego i Zrównowa żonego Rozwoju – POLSKA 2025” 2.1. Demografia Zakłada si ę, że główne tendencje demograficzne dla miasta i gminy Dzierzgo ń b ędą zgodne z tendencjami dla całego kraju. Do roku 2015 strategia zakłada niewielki wzrost liczby ludno ści kraju (ok. 1%) oraz przesuni ęcia w poszczególnych grupach wiekowych. Spadek liczby osób w grupie wiekowej 0 – 17 lat (ok. –24%) i w grupie wiekowej 19 – 24 lata (ok. –23%) oraz wzrost liczby ludno ści w grupie wiekowej 18 – 59/64 i 60+/65+. Jednocze śnie prognozuje si ę wzrost tempa migracji wewn ętrznych (najcz ęś ciej zwi ązanych z poszukiwaniem pracy) oraz kontynuacj ę procesu „wymierania” cz ęś ci miejscowo ści. 2.2. Gospodarka Rozwój sektora usług. Prognozuje si ę zgodny z tendencjami europejskimi rozwój sektora usług obejmuj ącego: handel hurtowy i detaliczny, handel zagraniczny, transport i ł ączno ść , usługi rz ądowe, a tak że usługi w zakresie ochrony zdrowia, edukacji, kultury i turystyki oraz usługi finansowo – bankowe. Usługi s ą sektorem gospodarki, których rozwój w odró żnieniu od przemysłu czy rolnictwa jest mało uci ąż liwy dla środowiska. Prognozuje si ę wzrost udziału usług w zatrudnieniu do 51,3% (wobec 43,2% w 1996 r.). Najwi ększy wzrost zapotrzebowania nast ąpi w dziedzinie usług komputerowych, po średnictwa finansowego, profesjonalnych usług biznesowych oraz usług hotelarskich i gastronomicznych. Restrukturyzacja tradycyjnych dziedzin gospodarki. Rynkowe mechanizmy gospodarcze spowoduj ą realokacj ę zasobów produkcyjnych do najbardziej rentownych podmiotów. Prognozuje si ę stopniow ą eliminacj ę nierentownych przedsi ębiorstw oraz stopniow ą zmian ę struktury produkcji zgodn ą z tendencjami światowymi (proces globalizacji). Nast ąpi przesuni ęci w kierunku przemysłu wysokiej techniki, który jest jednocze śnie znacznie mniej terenochłonny oraz wymaga znacznie 70 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY lepszego dost ępu do infrastruktury, w tym sieci transportowej. Małe i średnie przedsi ębiorstwa - prognozuje si ę stopniowe likwidowanie barier rozwoju MSP, a tym samym zwi ększenie ich udziału w strukturze uprzemysłowienia regionu. 2.3. Rolnictwo Główne zało żenie strategii rozwoju obszarów wiejskich polega na ich wielofunkcyjnym rozwoju. Towarzyszy ć temu b ędą stopniowa polaryzacja w kierunku gospodarstw obszarowo du żych i małych (stopniowe zanikanie średnich) oraz wprowadzenie nowych funkcji, dotychczas obcych dla gospodarki monofunkcyjnej. Głównym priorytetem jest rozwój przedsi ębiorczo ści na terenach wiejskich, co wymaga powstania odpowiedniej infrastruktury instytucjonalnej i technicznej. Jednym z głównych produktów polskiego rolnictwa (main product) ma by ć żywno ść ekologiczna. St ąd du ży nacisk na ochron ę środowiska przyrodniczego oraz restytucj ę zdegradowanych obszarów. W zakresie wiejskiej sieci osadniczej prognozuje si ę pojawianie si ę w tkance przestrzennej wsi elementów typowych dla tkanki miejskiej oraz optymalizacj ę gospodarowania gruntami. Równolegle post ępowa ć b ędzie stopniowe zalesianie gruntów najsłabszych oraz rozwój małej retencji. 2.4. Energetyka Najwi ększe inwestycje infrastrukturalne w skali kraju zostan ą wykonane w dziedzinie poł ącze ń gazoci ągowych, zapewniaj ących dodatkowe dostawy gazu ziemnego. Prognozuje si ę całkowite zast ąpienie w ęgla kamiennego stosowanego jako paliwo w urz ądzeniach grzewczych małej mocy (w tym urz ądzeniach stosowanych w gospodarstwach domowych) na rzecz gazu ziemnego, nisko zasiarczonego oleju opałowego, paliw z biomasy oraz ciepła odpadowego. Zwi ększenie do co najmniej 14% do 2002 r. udziału energii odnawialnej w bilansie ogólnym oraz wyeliminowanie z procesów wytwarzania energii urz ądze ń o sprawno ści ni ższej ni ż 80%. W śród instrumentów i metod wymienia si ę przekazanie samorz ądowi gminnemu zada ń z zakresu polityki energetycznej, co powinno sprzyja ć lokalnych 71 M I K O Ł A J K I P O M O R S K I E – UWARUNKOWANIA ROZWOJU PRZESTRZENNEGO GMINY rynków energetycznych oraz finansowanie rozwoju sieci wiejskich z bud żetu pa ństwa. 2.5. Transport Zgodnie z prognozami ruchu krajowego nale ży spodziewa ć si ę stabilizacji lub niewielkiego wzrostu zapotrzebowania na przewozy kolejowe oraz wzrostu przewozów drogowych. W śród zada ń wymienia si ę konieczno ść modernizacji infrastruktury kolejowej na głównych szlakach transportowych, zapewniaj ącej jej konkurencyjno ść wobec transportu drogowego oraz ograniczenie szkodliwego wpływu transportu drogowego na środowisko przyrodnicze. Zakłada si ę równie ż kształtowanie racjonalnej sieci transportowej i rozwoju masowego transportu publicznego zapewniaj ących powszechn ą dost ępno ść transportow ą. 3. Polityka przestrzenna wynikaj ąca z opracowa ń regionalnych dla województwa pomorskiego 3.1. Poło żenie w strukturze przestrzennej województwa Terem gminy Mikołajki Pomorskie znajduje si ę w obr ębie mezoregionu Pojezierza Iławskiego, stanowi ącego fragment