! Nadine: Erik de Bruyn minder eigenzinnig ! Duska van Jos Stelling: van lust naar levenslust ! Afstudeerfilms kunstacademies ! Wat is filmkritiek? ! Verliefd op de Viper-camera ! Terugblik op Filmfestival Venetië

Jaargang 39 nummer 8 oktober 2007 ¤ 5,90

De hoofdredacteur Inhoudnhoud Zuinigheid 8 We worden verwend. Een dag na de laatste aflevering van de zevendelige reeks over de geschiedenis van de Britse cinema, British Film Forever, begon de negen- delige Nederlandse evenknie, Allemaal Film. Maar verschil moet er zijn. De Iklimler Nederlandse serie duurt 50 minuten per 12 8 Onoverbrugbare afstand deel, waar de Britten meestal rond de 90 minuten klokten. De Engelsen hadden Nederlands Film Festival een licht spottende voice-over, wij hebben 12 Nadine: Te veel van het goede Jeroen Krabbé die vakgenoten onder- vraagd. Bij de clips die werden vertoond 14 Dag van de Amateurfilm: Wat blijft beweegt was het opvallend dat de meest recente 16 Duska: Van lust naar levenslust fragmenten, waaronder De provincie en Het teken van het beest, slechter van 16 Afstudeerfilms kunstacademies kwaliteit waren dan de oudere. Het is maar 18 AKV/St. Joost goed dat het Filmmuseum - inmiddels 19 Rietveld Academie VAV een rijksmuseum - een smak geld heeft gekregen om het Nederlands erfgoed te 20 HKU conserveren. 21 Tips: acht niet te missen films De eerste aflevering ging over de magie van cinema, met een coda over wat nu High-end camera’s eigenlijk precies een Nederlandse film 18 22 ’n beetje verliefd op de Viper is. Het had volgens de geïnterviewden grotendeels te maken met het calvinisme, Honderd jaar John Wayne, deel 2 met een zekere strengheid en zuinigheid 26 De reactieheld die volkseigen is. Dat zag je terug in de films. Zou het eenzelfde soort zuinigheid Zidane, un portrait du 21ème siècle zijn waarmee het bestuur van het Interna- 30 Mythe wordt mens tional Film Festival Rotterdam besloot een directeur aan te stellen die vrijwel niets 26 Essay van film weet? En nog wel in deeltijd ook. 32 Wat is filmkritiek? Dat is wellicht goedkoper dan bijvoorbeeld een buitenlander met kennis van zaken. De pioniers Rutger Wolfson, de nieuwe leider van het 36 Jan Blokker filmfestival, blijft slechts een editie aan, vooral om de boel bij elkaar te houden, zou The Big Sleep je bijna à la Balkenende denken. Ook al 40 In Memoriam zo’n Nederlandse eigenschap. 30 André Waardenburg Dagboek 42 Floris Kaayk

4 digitaal 5 werk in uitvoering Het duurt even voor de volgende Skrien verschijnt. 6 rotterdam chronicles 7 schatten uit het filmmuseum Dat zal pas op 16 november zijn, maar dan is het wel 25 het doek is gevallen 42 fin een dubbelnummer - als opmaat naar ons veertigjarige jubileum in 2008 - dat onder meer over het IDFA en 36 46 festivals 49 in première 50 internet Shadowfestival gaat. 51 buiten de bios 52 dvd's 50 ten slotte

Hoofdredactie Medewerkers Vormgeving Abonnementen tenzij zij ten minste een Niets uit deze uitgave Skrien André Waardenburg Beatrijs van Agt Arnoud Beekman Skrien verschijnt maand voor het verstrij- mag worden verveel- (redactie Dagboek), Justine van Heusden tienmaal per jaar. ken van de voudigd en/of openbaar John Koning Jaargang 39 Eindredactie Bastiaan Anink, Egbert - Jaarabonnement abonnementsperiode gemaakt zon der voor- zijn opgezegd. Nummer 8 Kees Driessen, Barten, Hans Beere- Zakelijke leiding ¤ 52,25 afgaande schriftelijke Oktober 2007 Nicole Santé kamp, Jochem Bosse- Eric Ravestijn - Studenten, CJP & Abonnementsbeheer toe stem ming van de ISSN 0166 1787 laar, Peter Bosma, e [email protected] 65+ ¤ 42,25 Adreswijziging, be trok ken auteurs. - Instellingen ¤ 66,00 Redactie Peter van Bueren, Advertenties & opzegging en vragen Uitgave - Buiten Nederland en Skrien heeft getracht de Niels Bakker, Jan Pieter Ekker, Anne- sponsoring over uw abonnement: Stichting Skrien mieke Hendriks, Roloff België ¤ 72,00 recht hebbenden van het Kees Driessen, Ingrid Donsu i www.aboland.nl, knop Barentszstraat 28 de Jeu, Floris Kaayk, - Proefabonnement (drie contact beeld materiaal te Colin van Heezik, e [email protected] 1013 NS Nico de Klerk, Richtje nummers) ¤ 13,25 t 0251 31 39 39 achterhalen. Wie deson- Gerlinda Heywegen, Bureaumedewerker Amsterdam Reinsma, Gertjan Zuilhof danks meent beeldrecht Virendra Giebel t 020 6893831 Saskia Legein, Abonnementen, met Deze publicatie werd te kunnen doen gelden, f 020 6890438 Frank de Neeve, Fotografie Druk uitzondering van proef- mede mogelijk ge maakt wordt verzocht contact e [email protected] Nicole Santé, Bob Bronshoff, Offset Service, abonnementen, worden door een bijdrage van het op te nemen met de i www.skrien.nl Kim van der Werff Kris Dewitte Valkenswaard automatisch verlengd, ministerie van OC&W. redactie.

oktober 2007 Skrien 3 Ouderwetse celluloid-zomer het rijtje toe. Duitsland: Pirates of the Caribbean 3, Het Stenen Hoofd, Amsterdam, zondag 2 september, 14.30 uur Harry Potter and the Order of the Phoenix en zelfs Gedoe rond een nieuwe server zorgt Zwartboek, terwijl die hier in Nederland alleen op Er was zestig procent kans ervoor, dat de digitalisering van de Neder- film te zien was en Zwartboek-producent San Fu op regen volgens het weer- landse bioscoopwereld gevaar loopt. Deze Malta bovendien een groot voorvechter is van de bericht, maar op de dag dat digitale bioscoop. Eddy Terstall een buitenscène zomer stonden de digitale projectoren stof Toch wat gênant dat Zwartboek in haar eigen opneemt op het Stenen Hoofd, te vergaren, terwijl hun 35 mm-collega’s, bakermat niet digitaal draaide. Een digitale pro- naast de Silodam op de Wes- die ze moeten gaan vervangen, als van- jectie ziet er nu eenmaal beter uit dan zijn 35mm- terdoksdijk in Amsterdam, ouds al het werk deden. collega en dat ook telkens weer; digitale ‘films’ blijft het droog. Dat treft. Want Frank de Neeve kunnen immers geen krasjes oplopen. Daarnaast is het moet er zonnig uitzien elke digitale bioscooprelease er momenteel één. De in de strandtent van barman vierentwintig reeds gedigitaliseerde zalen krijgen Dragan Bakema (links, achter maar mondjesmaat films toebedeeld, terwijl ze wel de bar in het blauwe shirt), gemiddeld duizend euro per projector per maand bevolkt door allemaal mooie aan lease betalen. mensen. Vox Populi wordt na Simon Absurd (2004) en Sextet (2007) het De laatste grote titel die in de Nederlandse biosco- derde en afsluitende deel van pen digitaal uitkwam was 300 van Warner Brothers, Terstalls trilogie over dood, Cinema Expo, de bioscoopbeurs die ieder jaar in uit omdat er geen projectoren waren. De eer- in maart. Deze Amerikaanse distributeur kondigde seks en politiek in Nederland. juni in de Amsterdamse RAI wordt gehouden, had ste digitale projectoren werd in 2004 in Utopolis vorig jaar met veel trompetgeschal aan voortaan Een zwarte komedie moet dit jaar een primeur. Op de beurs, een vierdaagse Almere geïnstalleerd en langzaamaan groeide dat al hun films niet alleen op film maar ook digitaal uit het worden, waarin links en happening voor bioscoopexploitanten met semi- aantal, vooral in steden buiten de Randstad zoals in te brengen, behalve die van Clint Eastwood, want rechts ervan langs krijgen, nars, nieuwe producten en nieuwe films, draaide Emmen, Groningen, Leeuwarden en Heerlen. Ver- Clint houdt niet van digitaal. Dat hebben ze echter net als de opportunistische dit jaar voor het eerst geen meter celluloid; alle volgens kwamen ook langzaam digitale films van de niet waargemaakt. Warners Harry Potter and the kiezer. Tom Jansen speelt de films die er werden vertoond draaiden digitaal. grote studio’s uit: Over the Hedge, Poseidon en The Order of the Phoenix beleefde deze zomer in het lijsttrekker van de partij Rood/ Maar terwijl de veelal buitenlandse exploitanten Departed. Maar ook de onafhankelijke distributeurs Bloemendaalse openluchttheater Caprera dan wel Groen (credo: ‘Samen doen’), zich op de expo laafden aan de superieure digitale wilden zich niet onbetuigd laten: Sin City kreeg haar digitale galapremière, maar u en ik kunnen een doorgewinterde, linksige beeldkwaliteit van Transformers, Bee Movie en U2 een digitale release, Kruistocht in Spijkerbroek en politicus wiens leven kantelt 3D, krabden een aantal Nederlandse bioscoopeige- Afblijven. Toch wat gênant dat Zwartboek in haar door de volkse logica van zijn naren zich nog maar eens achter het oor. Want hun Door verschillende factoren is er in de bioscopen nieuwe schoonfamilie. Er mooie, nieuwe, digitale projectoren zouden de hele echter al maanden geen grote digitale release meer eigen bakermat niet digitaal draaide werken ook echte politici mee zomer stof staan te vergaren, een grote investering geweest. Dit is een treurige en dramatische situatie aan Vox Populi: PvdA-kamer- en alle beloftes van filmdistributeurs ten spijt. waarbij al het tussen de partners in de bioscoopke- de film alleen op celluloid zien; redelijk absurd als lid Mei Li Vos maakt haar ten opgebouwde vertrouwen langzaam verloren is je bedenkt dat de digitale film – inclusief onderti- acteerdebuut, in een piepklein Kip of ei gegaan. Met als resultaat: een celluloid-zomer. tels – wel gewoon beschikbaar is. Alleen bioscoop rolletje als stewardess. De digitalisering van de Nederlandse bioscoop- Nee, dan het buitenland! Een kijkje op de websites Cinemec in Ede kreeg als dank voor de bij de Vox Populi wordt geprodu- wereld is lang een kip-of-het-ei-kwestie geweest: van buitenlandse bioscoopconcerns levert verbijs- galapremière ter beschikking gestelde apparatuur ceerd door Spaghetti Film BV, bioscoopexploitanten wilden niet in digitale projec- terende resultaten. In België draait The Simpsons een digitale release maar daar werd verder geen in coproductie met de VPRO. toren investeren omdat er geen films voor waren digitaal, maar ook zomerhits als Die Hard 4 en ruchtbaarheid aan gegeven, om de collega-exploi- De film komt tot stand met en distributeurs brachten hun films niet digitaal Transformers. Engeland voegt Rush Hour 3 aan tanten die naast de pot piesten niet voor het hoofd steun van het CoBO-fonds, te stoten. het Stimuleringsfonds en Er is een aantal redenen aan te voeren voor de hui- het Filmfonds. De film wordt dige patstelling, hoewel de situatie eigenlijk al niet medio 2008 in de bioscoop meer is uit te leggen. Ten eerste is het aantal digi- uitgebracht door A-Film. tale projectoren eind vorig jaar afgenomen, doordat Jan Pieter Ekker exploitant Jogchems Theaters zijn projectoren retourneerde aan de leasemaatschappij. Hierdoor scenario en regie Eddy Terstall werd een digitale release – naast de uitbreng op camera Gábor Deák geluid Antoin Cox 35mm – voor distributeurs niet meer rendabel. production design Aviva de Groot en Jogchems is het concern van Jan van Dommelen, Barbara Westra productieleider Nicky Tüske producent Imko Nieuwenhuijs die in allerlei internationale overlegorganen zit en distributie A-Film met Tom Jansen, als digitaal expert wordt gezien. Als exploitant vond Johnny de Mol, Esmarel Gasman, Tara hij de situatie na een testperiode nog niet gunstig Elders, Bata Milojevic, Femke Lakerveld, genoeg om de apparatuur blijvend in zijn theaters Ton Kas, Marion van Thijn, Beppie Melis- te houden. sen, Hilde van Mieghem, Hakim Traïdia, Maar wat de digitalisering van het commerciële Eva Duijvestein, Dragan Bakema, Dirk circuit welhaast de nekslag lijkt te geven, is het Zeelenberg gedoe rond de server waarop de digitale films in de bioscopen staan. Een paar jaar geleden is het formaat waarop films worden geëncodeerd op het zeer hoogwaardige Jpeg2000 gesteld. De fabrikant waarvan de apparatuur in de Nederlandse biosco- FF pen wordt geleased, heeft zijn nieuwe server echter nog niet klaar. Ook digitale 3D-voorstellingen, BRONSHO

waarvan wordt verwacht dat die veel exploitanten B over de streep zullen trekken, blijven zo een stipje

aan de horizon. FOTO BO

4 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 5 vrouw en de oudere man hun melancholische visie Vrolijk bedrog van Cao Fei op de schijnwereld delen. Ze bezoeken als het ware Een Nederlandse kus van licht elkaars dromen en fantasieën die ze vervolgens weer kunnen manipuleren en bespelen. Een spel Affiches zijn tegenwoordig onderdeel van een grote internationale reclamecampagne. Daar- Tegenwoordig krijgen ontwerpbureaus voor wie de echte wereld te echt is. De Second Life door zien affiches van Amerikaanse films er in alle landen ongeveer hetzelfde uit. Dit is niet hun materiaal van de Amerikaanse distri- Rotterdam film is in drie delen te zien op haar You Tube-site: altijd zo geweest: vroeger hadden nationale ontwerpers veel meer vrijheid. buteur, met nauwgezette instructies over chronicles http://www.youtube.com/user/ChinaTracy de te gebruiken lettertypes, de grootte Bastiaan Anink Het vervolg van de avonturen van Cao Fei’s avatar van de credits en de verhoudingen van China Tracy in Second Life zal het bouwen van een de afbeeldingen van de sterren. Hierdoor Notities van programmeur Gertjan Zuilhof onderweg complete stad in Second Life zijn. Een condensering sluiten de nationale affiches perfect aan van het vorige naar het volgende filmfestival van Rotterdam van alles wat groots, meeslepend en overdadig is bij de internationale campagnes. Vroeger aan de huidige Chinese stad. Wellicht nog voortva- had men gelukkig veel meer vrijheid voor render en gehaaster dan de echte metropolen. Met het ontwerp. In de jaren tien kregen ont- nog meer neersuizende liften en bezwijkende brug- werpers vaak niet meer dan een of meer gen. Ze heeft al beloofd het CCTV-gebouw van Rem foto’s en soms een synopsis. Op basis Koolhaas te laten instorten. Ja, deze veelzijdige en daarvan waren ze geheel vrij om hun affi- overproductieve kunstenares heeft ook nog gevoel ches te ontwerpen. Hierdoor had elk land voor humor. zijn eigen affiche, soms volledig verschil- Op weg naar het kantoor van Alternative Archive in wijze van alles doet. Ook films maken en daarom lend van het Amerikaanse ‘origineel’. Peking dacht ik even slachtoffer te worden van de ging ik haar opzoeken. Even dacht ik op de burelen Ballonpaviljoen Het Nederlands affiche voor Kiss of huidige haastige vooruitgang van China. Het kantoor van een reclamebureau te zijn beland waar de jonge Cao Fei is momenteel een veelgevraagde kunstena- Death uit 1949 laat mooi zien hoe anders was op de twintigste verdieping van een binnen de kunstenaar een bijbaantje zou kunnen hebben, res. Ze was al even in Nederland. Ze presenteerde een nationaal affiche kan zijn. De Neder- Pekinese context bescheiden kantoorgebouw. Het maar in het prettige apartementachtige kantoor in 2005 haar werk PRD (Pearl River Delta) Anti- landse distributeur wilde deze film-noir had een studentenflat kunnen zijn. Toen ik de lift was iedereen voor Cao Fei aan het werk. Cao Fei Heroes in Museum het Domein in Sittard. Ik kom blijkbaar uitbrengen als een romantische instapte, dacht ik vallende steentjes op het dak van drukt zich uit in alle denkbare media en heeft dus niet iedere dag in Sittard en heb die tentoonstelling film. Victor Mature en Coleen Gray wor- de cabine te horen, maar de Chinezen om mij heen ook een uitvoerige blog. Zoals dat gaat werd mijn helaas gemist. den daarom groot afgebeeld (Richard keken onverstoord. Halverwege knapte een liftka- bezoek grondig gedocumenteerd. Het resultaat is Ook in 2005 vertoonde ze haar Cosplay Project in Widmark, die met deze film zijn grote bel. Nooit kunnen bedenken hoe dat zou klinken of nog te zien (en voor wie het Chinees machtig is, te De Appel in Amsterdam. Daarvan rest nog een doorbraak beleefde, krijgt slechts een aanvoelen, maar ook de filmmaker die mij de weg lezen) onder Guest from Rotterdam: http://www. leuke video. De korte video Cosplayers uit 2005 kleine credit) in een overrompelende wees, wist direct wat er aan de hand was en drukte alternativearchive.com/caofei/article.asp?id=145 bevat eigenlijk al haar thema’s, veelzijdigheden, kus – let op de felrode lippen van beide koel op de knop voor de eerstkomende verdieping. Cao Fei is evident een kunstenaar van de MTV-You- tegenstrijdigheden en niet te vergeten – ik zei het al personen. Is dat de kus des doods die de Daar namen we een andere, identieke lift. Niemand Tube-Second-Life-generatie. Ze brengt veel tijd in – gevoel voor humor. Haar cosplayers zijn een soort filmtitel belooft? die het nodig vond de beheerder van het gebouw Second Life door, maar maakt er tegelijkertijd een game, manga en fantasy warriors die hun spel en De Amerikaanse affiches hebben een te bellen. Seconden later zou iemand op weg naar kunstproject van. En een film. Ze noemt de film strijd spelen op hedendaagse, vaak urbane, loca- lichtbaan op het affiche, afkomstig uit een huis al bellende met zijn dochter zo in diezelfde i-Mirror een documentaire, maar in Second Life ties. Zelfs als ze de natuur in trekken zijn er altijd openstaande deur, die wordt gevormd lift kunnen stappen. Ook dat is China. Ze bouwen valt natuurlijk helemaal niets te documenteren. nog flatgebouwen aan de horizon te zien. door de ‘i’ van kiss. Door die deur kijkt er honderd bruggen per dag waarvan er altijd wel Alles is vals en fictie. Vrolijk (zelf)bedrog. De film Sinds haar bezoek aan Nederland in 2005 is haar Coleen Gray om het hoekje, naar een van eentje instort. is een liefdesverhaal, maar dan zonder liefde. Een ster snel gerezen. Ze is aanwezig met een omvang- de acteurs die aan het eind van de licht- ontmoeting van haar avatar (virtuele alter ego) rijk werk tijdens de nog tot 21 november lopende baan op de grond ligt. Kik Berg heeft het Liefdesverhaal zonder liefde China Tracey met een interessante jonge man, waar Biennale van Venetië. In een opblaasbare luchtbal- idee van de lichtbaan verder uitgewerkt. Alternative Archive is een project van Cao Fei. Een uiteindelijk een man van middelbare leeftijd achter lonachtige ruimte presenteerde ze haar Second De bron van het licht is niet meer de ‘i’, jonge kunstenares die op een geestige en speelse schuil gaat. Toch een mooi verhaal omdat de jonge Life-wereld. maar het woord ‘kus’. De lichtbaan, die De bovengenoemde film is er te zien, maat er zijn in de Amerikaanse versie bijna leeg was, ook peuterspeelzaalachtige ruimten waar de bezoe- is hier gevuld met de rest van de titel. De ker zelf aan de virtuele wereld kan deelnemen. titel trekt daarvoor nog meer aandacht Ik moet bekennen dat ik het ballonpaviljoen eerst dan de twee kussende acteurs. Onduide- maar vluchtig bekeken heb. De witte ballonruimte lijkheid over de filmtitel is bij dit affiche was dankzij de Venetiaanse zon en vele verhitte uitgesloten. Het ene lege plekje op de kunstbezoekers bloedheet en vol en de Second lichtbaan dat nog overbleef is opgevuld Life-beelden leken mij op het eerste gezicht alleen met het verplichte keuringsstempel, dat modieus. Airconditioning en wat meer concentratie altijd goed zichtbaar moest zijn. maakten duidelijk dat Cao Fei vooral slim speelt Kik Berg maakte tussen 1935 en 1950 met de mode en het modieuze en zelf eigenlijk geen vele, vaak niet bijster originele affiches modieusheid verweten kan worden. En ze houdt gebaseerd op foto’s van een paar belang- zich ook niet alleen in de vituele wereld op. Eigenlijk rijke scènes uit de film, met de verplichte bevatten al haar werken en uitingen wel verwijzin- credits (filmtitel, distributeur, hoofd- gen naar de huidige maatschappelijke realiteit van rolspelers, regisseur en producten). Hij China. Zo maakte ze van een kunstopdracht van de varieerde daarmee naar zijn eigen smaak Osram lampenfabrieken in China een sociaal-psy- en die van de distributeur. Met soms een chologisch onderzoek naar de verbeeldingswereld mooi resultaat, zoals Kus des doods. van de mensen op de werkvloer. Een feestelijk, gek, maar ook ernstig project waarin de fantasie van de Kus des doods (Kiss of Death) Verenigde Staten 1947 werknemers serieus werd genomen. Ze lijkt heen regie Henry Hathaway ontwerper Kik Berg afmetingen 79x54 cm drukker Steendrukkerij De Jong & Co en weer te springen tussen amateurtheater en (Hilversum) collectie Filmmuseum geavanceerde mediakunst en lijkt zich in alle tus- senliggende domeinen thuis te voelen. Paul van Yperen en Bastiaan Anink, ex-beheerders van de affichecollectie van het Filmmuseum, bespreken de Ik had ook een vraag voor haar. Of ze niet iets aan kracht, schoonheid en achtergronden van topstukken Cosplayers het komend filmfestival in Rotterdam zou willen uit de verzameling. bijdragen. En ook daar stond ze voor open.

6 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 7 Onoverbrugbare afstand

In Iklimler valt een relatie uiteen. De Turkse cineast Nuri Bilge Ceylan toont het De Turkse cineast Nuri Bilge Ceylan werkt in familieleden maken opnieuw deel uit van Deze stilistische keuze heeft natuurlijk te Iklimler graag met afstand. Dat principe ver- cast en crew, en dit keer spelen hijzelf en maken met zijn onderwerp, het uiteenvallen filmisch door de emotionele afstand tussen zijn personages fysiek te benadrukken met wijst meteen subtiel terug naar de titel van zijn vrouw Ebru de hoofdrollen. Zijn eigen van een relatie. Wat eens dichtbij was en ver- het afwisselen van close-ups en long-shots. Met onontkoombaar droef resultaat. zijn vorige film, Uzak, dat ‘afstand’ betekent. vader en moeder spelen, zoals ze ook al eer- trouwd, kan plots vreemd zijn en ver weg. André Waardenburg Net als in die film en zijn eerdere werk is het der deden, zijn vader en moeder. Het begint al bij de openingssequentie. Uni- in zekere zin een home-movie. Veel van zijn Ceylan wisselt close-ups af met long-shots. versiteitsdocent Isa fotografeert voor zijn

8 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 9 dissertatie de ruïnes van een oud monument. Hij begint haar in te terug te winnen. Dat is niet alleen komisch, Hij loopt langs de pilaren, zijn fototoestel in omdat het in volledig contrast is met zijn de aanslag. Zijn vriendin Bahar slaat hem graven, zoals geliefden bedoeling naar een warm land te gaan, maar gade en kijkt vanachter een pilaar hoe hij ook verrassend: dit hadden we van hem nooit traag te werk gaat. ‘Verveel je je?’, vraagt hij. dat doen verwacht. Waarom is hij daar? Is hij toch Ze antwoordt ontkennend, maar we zien aan romantischer dan hij denkt? Of is de een- haar gezicht dat ze liegt. Dan loopt ze de zaamheid hem te veel geworden en is dit een open vlakte in, een heuvel op. De fysieke laatste wanhopige poging het leven niet afstand tussen hen wordt door Ceylan bena- meer alleen door te brengen? drukt door shots vanuit zijn gezichtpunt en het hare af te wisselen. Ze zijn stipjes gewor- Gevoelstemperatuur den. Zij (en wij) zien nog net hoe hij bijna alsof ze geliefden waren. En natuurlijk de In de tussentijd hebben we Isa leren kennen struikelt, waarna zij moet gniffelen. Dan angst dat hij haar ooit iets gaat aandoen. als een weinig sympathiek, egoïstisch mens. volgt een prachtige close-up van Bahar. Cey- Dan loopt ze van hem weg, richting zee. Ze Alles draait om hem en zijn ambitie toch ooit lan kent de kracht van het spaarzame gaat aan de kustlijn zitten en kijkt uit over de eens zijn proefschrift af te maken. De gebruik van dit filmische middel en doseert horizon. Een schip vaart langs. We zien het behoeften van de ander, met name zijn het met verve door zijn film. Bahar huilt stil- vanuit zijn gezichtspunt. Ze is ver weg, fysiek vriendin, ziet hij niet, of laat hij van zich letjes. We kunnen wel raden waarom. Ze en emotioneel. Hij begint zachtjes te praten, afglijden. Hij is niet in staat tot werkelijk voelt dat haar relatie met Isa op zijn laatste alsof hij een speech oefent. ‘Misschien is het contact, tot het toelaten van zijn gevoelens – benen loopt. Ze verschillen te veel. Niet beter als we er een punt achter zetten.’ Bahar net zoals de hoofdpersoon in Uzak het liefst alleen in leeftijd – hij is veel ouder – maar hoort het niet, ze zit te ver weg. zijn neefje uit de weg gaat en pas aan het ook qua karakter. Dat kun je aan deze eerste Wat volgt is een schrikeffect dat bekend is eind van de film zijn gevoelens voor zijn ex- tien minuten direct merken. En dat is knap. uit horrorfilms. In het volgende shot draait vrouw onder ogen ziet, als zij naar Amerika Ceylan maakt dit zonder veel dialogen of de camera langzaam om Isa heen en blijkt vertrekt. Dan loopt hij door de vlieghaven en andere kunstgrepen voelbaar. Door blikken, Bahar plotseling naast hem te zitten. Ze pra- verbergt hij zich achter een pilaar – daar ook door mooi stiltes te laten vallen en door de ten samen over hun relatie. Isa, van wie we al! – als zijn vrouw voorbijloopt. afstand tussen de twee te laten zien. dachten dat hij tegen zichzelf aan het praten De titel Iklimler (‘klimaat’) slaat op de emo- was, blijkt opeens met haar te spreken. Een ties in de film. De gevoelstemperatuur, het Horrorfilm korte ellips. Een beetje tijd weglaten. Maar emotionele klimaat, wordt steeds kouder. De Even meesterlijk is de scène erna. Isa en de verrassing is groot. film begint in de zomer aan de zuidkust van Bahar liggen op het strand. We zien een Zo gebruikt Ceylan niet alleen de afwisseling Turkije, gaat naar herfst- en regenachtig extreme close-up van haar gezicht. Vanuit de tussen dichtbij en ver weg om zijn verhaal te Istanbul, om te eindigen in de regio bij de verte komt iemand op haar af. De focus blijft vertellen, maar ook montage. Het ene om de Ararat. Daar sneeuwt het permanent. De op haar, zodat de figuur lang onscherp blijft. psychologie van zijn personages voelbaar te lente van hun relatie, het prille, gelukkige De tijd – en dus afstand – die verloopt voor maken, het ander om de toeschouwer te ver- begin, laat Ceylan helemaal weg, wat de hij bij haar is, en we weten dat het inderdaad rassen. Dat kan ook komisch effect hebben. melancholie alleen maar versterkt. Geluk Isa is, wordt voelbaar. Hij buigt zich half over Veel later in de film, als Isa en Bahar al een bestaat niet, heel misschien wat gelukkige haar heen, waterdruppels vallen op haar tijd uit elkaar zijn, zegt Isa dat hij op vakan- momenten. Maar meestal zijn ook die een- lichaam. ‘Ik hou van je’, zegt hij. Hij begint tie wil naar een warm land, om zijn ‘botten zaam, zoals het shot van een om de struike- haar in te graven, zoals geliefden dat wel te verwarmen’. Dan staat hij, pats-boem, in lende Isa gniffelende Bahar illustreert. Ze doen. Dan slaat de sfeer van de scène plotse- het volgende shot met een dikke winterjas deelt dit moment niet. Zijn emoties wel deel- ling om als hij ook zand over haar gezicht met gevoerde capuchon in de sneeuw te baar? Is de gemoedstoestand van persoon A gooit. Ze schrikt wakker. Het was een droom, kleumen. Hij is in Zuidoost-Turkije, op de ooit gelijk aan die van persoon B? In Iklimler die werd gevoed door haar gevoelens over Isa. plek waar Bahar werkt als set-dresser voor niet. Als Bahar aan het eind van de film laat Zei hij maar ‘ik hou van je’, deed hij maar een televisiesoap. Een laatste poging haar doorschemeren dat zij misschien wel bereid is met Isa terug te gaan naar Istanbul, gaat hij er niet op in. Zijn eerdere wens de relatie te herstellen is weer verdwenen. Zijn egoïsme speelt opnieuw de overhand, mooi geïllu- streerd door een eerdere scène waarin Isa het adres verfrommelt en weggooit van de taxi- chauffeur aan wie hij een foto zou sturen. Iklimler eindigt net als Uzak in de sneeuw. Bahar staat op de set van de soapserie. Ze heeft een wollen muts op. Is dat een traan op haar wang of een sneeuwvlok? En als het een traan is, is die dan van verdriet of berusting? Maar als ze huilt, is het net zo stilletjes als op de heuvel. Isa ziet het niet. Wij wel. En we huilen eventjes mee. Wachtend op de lente. n

Turkije 2006 regie en scenario Nuri Bilge Ceylan camera Gökhan Tiryaki montage Ayhan Ergürsel en Nuri Bilge Ceylan productie Zeynep Özbatur geluid Thomas Robert distributie Contact Film duur 97’ met Nuri Bilge Ceylan, Ebru Ceylan, Nazan Kirilmis, Mehmet Eryilmaz

10 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 11 BABY STELEN Monic Hendricx, die deze Nadine mooi inge- Aan het begin van de film komt de oudste houden speelt, laat veel uit die ogen spreken: Nadine haar ex-vriend tegen in de super- verbittering, leed, twijfel, misschien zelfs een markt. Hij duwt een kinderwagen voor zich beetje opluchting. uit. De frustratie en het verdriet zijn van haar ogen af te lezen, maar in haar wrok VOICE-OVER ruikt ze ook een kans: de baby stelen, ervan- De scènes van haar met de baby van haar ex door gaan en alsnog een gelukkige moeder zijn de sterkste van de film. Maar De Bruyn worden. Is wat ze doet verkeerd? Onbegrijpe- wilde ook laten zien hoe het zo ver kon lijk? Voor haar gevoel neemt ze alleen maar komen. Via de flashbacks gaan we steeds terug wat haar is ontnomen. De baby achter- vaker terug naar de vroegere Nadines, in de auto, en hup, op weg naar Portugal. Via gespeeld door Halina Reijn en Sanneke Bos. Nadine van Erik de Bruyn haar herinneringen, waarin de jongere Nadi- Langzaam bouwt de spanning zich op. Des te nes figureren, zien we vervolgens hoe het jammerder is het dat die ook steeds weer misging tussen haar en haar ex. inzakt, door de voice-over waarmee Hendricx De Bruyn reconstrueert haar levensverhaal en de flashbacks inleidt. ‘Er was nooit een plan werkt toe naar een apotheose waarin heden ofzo. Het was niet vooropgezet’, zegt ze vlak en verleden in haar hoofd crashen. Het sce- na de diefstal van de baby. Dat weten we zo nario van Nadine zit slim in elkaar en dat ook wel. De voice-over dient geen enkel doel, maakt het pijnlijk dat de 44-jarige regisseur sterker, doet afbreuk aan de suggestie van zo lang geen film heeft kunnen maken. Ver- schillende scripts van zijn hand werden door WE ZIEN NADINE OP DRIE LEEFTIJDEN subsidiecommissies afgewezen en ook Nadine kwam moeizaam van de grond. Toen hij de EN ZE WORDT DAN OOK GESPEELD andere helft van het twee miljoen euro kos- DOOR DRIE VERSCHILLENDE ACTRICES tende project niet bij elkaar leek te krijgen, dreigde het Nederlands Fonds voor de Film de haar ogen en de filmische trucjes die de toegezegde subsidie weer in te trekken – De flashbacks in- of uitleiden, zoals langzaam Bruyn zou moeten aantonen dat hij de film scherp stellen en beeldgrapjes (sperma dat ook voor één miljoen euro kon maken, waar- overgaat in vogelpoep bijvoorbeeld). door het scenario opnieuw inhoudelijk zou De Bruyns neiging alles uit te leggen werkt moeten worden beoordeeld. verstikkend. Er zijn geen open plekken die je zelf mag invullen, er blijft niets te raden AUTEUR over. Net als in Wilde mossels voert hij de Het is des te vreemder als je bedenkt dat hij dramameter steeds verder op. Mogelijk heeft met Wilde mossels werd binnengehaald als hij gedacht dat een heftig verhaal het ook een nieuw boegbeeld van de Nederlandse verdient met grootse gebaren te worden ver- artistieke film. Een kwalificatie die eigenlijk filmd. Met name aan het eind worden alle niet helemaal klopt. De Bruyn begeeft zich emoties tot op het bot uitgespeeld, als Bos en op het grensvlak van de auteurs- en de nar- Hendricx zich in twee sleutelscènes mogen ratieve cinema zoals die door Hollywood uitleven op de toppen van hun theatrale bedreven wordt. Wilde mossels oogde kunnen. Maar waar het je zou moeten grij- gewaagd door shots die het midden hielden pen, wordt uiteindelijk het tegenovergestel- tussen de verstilde schoonheid van Tsai de effect bereikt. Je vergeet er bijna door dat Zeven jaar na Wilde mossels heeft ‘Zoals het klokje thuis tikt, tikt het ner- moeder, jeugdliefde en vrienden achter te geleid dat de moderne vrouw niet meer in Ming-liang en het absurdisme van Alex van de film uiteindelijk veel milder gestemd is gens.’ ‘Het gras is altijd groener bij de laten. Hoewel zij er alles aan doen hem niet staat is om zich in seks en relaties aan een Warmerdam, terwijl het gescheur op motors dan Wilde mossels. Erik de Bruyn eindelijk zijn tweede buren.’ Voeg deze spreekwoorden samen en te laten gaan, ontbreekt het hem vooral aan man te hechten. Met groot gevolg. Want op over plattelandsweggetjes en de determinis- Aan goede ideeën en een heldere maatschap- speelfilm gemaakt. Met Nadine bewijst je hebt een van de grootste dilemma’s van moed om zich in het avontuur te storten. Hij een ander vlak is ze wel degelijk gebonden: tische levensvisie deden denken aan het pelijke visie ontbreekt het De Bruyn niet, aan hij opnieuw dat hij een scenario kan het leven te pakken: enerzijds de hechting springt wel met zijn motor over de sluis in aan haar biologische klok. werk van Bruno Dumont. Maar het verhaal filmisch talent en de kunst van het opbou- aan wat vertrouwd is, anderzijds de hoop op het dorp, het Kanaal is een stap te ver. De Nadine uit de titel heeft haar vruchtbare kende een tamelijk klassieke opbouw en wen van spanning evenmin. Hij heeft alleen schrijven, dat hij een maatschappijvisie een beter bestaan elders. De wetenschap jaren tergend traag zien wegtikken. Nu is het werkte netjes naar een climax toe. De Bruyn moeite met doseren. Niets is aan de fantasie heeft, dat hij beeldend kan vertellen en gebonden te zijn en je veilig te voelen, ver- BINDING te laat: alleenstaand, de veertig gepasseerd. leek er bovendien voor terug te deinzen om overgelaten, het drama ligt er duimendik sus het knagende verlangen naar vrijheid en Nadine start vanuit hetzelfde dilemma. In de film zien we haar op drie leeftijden en zijn hartgrondige tragedie consequent die bovenop. Misschien was dat ook om de heren spanning kan opbouwen. Nu moet hij avontuur. Alleen gaat het hier om het lef je te binden. ze wordt dan ook gespeeld door drie verschil- toon mee te geven: te veel over-the-top dra- subsidiegevers gunstig te stemmen. Wat dat alleen nog leren doseren. In films wordt dat verlangen vaak verbeeld De Bruyn wilde een film maken over de lende actrices – een truc waarmee De Bruyn matisch, te weinig echt compromisloos. betreft moet het dilemma hem vertrouwd in de reis, als metafoor voor de ontsnapping moderne vrouw: hoogopgeleid, succesvol op onderstreept dat Nadine staat voor de moder- Met Nadine beweegt hij zich verder in de voorkomen: artistieke vrijheid verlangen, Niels Bakker uit het alledaagse. Meestal verdwijnt het de arbeidsmarkt, een rijk sociaal leven. Vrij ne vrouw in het algemeen. De eerste is rond richting van de narratieve cinema. Filmisch is maar je intussen gebonden weten aan het gevoel van gebondenheid dan uit zicht. Maar en onafhankelijk dus, maar niet in staat zich de dertig en laat zich aborteren, de tweede is het allemaal veel minder eigenzinnig, al Nederlandse subsidiesysteem. n niet in het werk van Erik de Bruyn, zeven volledig over te geven aan de liefde, met veel hard op weg naar de veertig en probeert wan- schuilt in veel beelden een suggestieve jaar geleden veelbelovend debuterend met kortlopende verhoudingen tot gevolg. Waar hopig om (weer) zwanger te worden, de kracht. Zeker in het eerste deel van de film, Nadine Nederland 2007 regie Erik de Bruyn scenario Erik de Wilde mossels en nu eindelijk terug met een de televisieserie Sex and the City (1998-2004) derde is veertig-plus en kinderloos. Het trau- als de oudste Nadine net op de vlucht is. De Bruyn en Gwen Eckhaus camera Bert Haitsma montage Merel tweede speelfilm, Nadine. Wilde mossels was hetzelfde verschijnsel verklaart vanuit de ma vervat in drie levensfasen: carrière Bruyn roept hier een Guernsey-achtige sfeer Notten en Sander Kuipers geluid Eddy de Cloe muziek David van der Heyden production design Danielle Schilling produc- het innerlijke gevecht van een Zeeuwse plat- zoektocht naar de geïdealiseerde prins op het maken, tot de vraag komen ‘waar het nu echt op, door haar in weidse kaders te plaatsen, tie Erik Schut (Rocketta Film) distributie A-Film duur 100’ met telander, die verlangt naar een ruig rock ’n witte paard, legt Nadine de schuld bij een te om draait in het leven’ en alleen en vol frus- weinig dialoog te geven en haar dubbelzinni- Monic Hendricx, Halina Reijn, Sanneke Bos, Frank Lammers, NFF roll-bestaan in Dublin maar moeite heeft individualistische houding. Die heeft ertoe tratie achterblijven. ge blikken de hoofdrol op te laten eisen. Fedja van Huêt

12 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 13 NFF: Dag van de Amateurfilm

Huwelijk.

Voor het eerst wordt op het Femke Harmsen Nederlands Film Festival de Dag van de Amateurfilm gehouden. Wat blijft het werk op de boerderij, een weg waar nog riaal, documentatie en objecten in relatie tot beweegt, een film van Albert Elings over amper auto’s rijden en het leven in ‘ons’ amateurfilm te verzamelen en bewaren. Ver- teruggaan tot 1910. Ook Albert Elings maak- kope manier een dvd’tje van hun filmpjes te Indië. Samen vormen de beelden een onoffi- heul herkende eerder dan anderen de histori- te al eens een film door leentjebuur te spelen krijgen, maar dat is helaas niet het geval. Bij de nadagen van het Smalfilmmuseum ciële geschiedenis van ons land; meer de sche waarde van amateurfilmmateriaal en was bij de smalfilmcollectie. Een dagelijks leven afwijzing kunnen ze ook worden doorverwe- en een hommage aan de eerder dagelijkse familiale en huiselijke kant, zon- meer dan twintig jaar een gerespecteerd aan- (2000) is gebaseerd op de privéopnames die zen naar een regionaal filmarchief, waar men der Philip Bloemendal. jager van het debat over de amateurfilm. de Amsterdamse makelaar Piet Schendstok bijvoorbeeld geïnteresseerd is in de verbeel- dit jaar overleden oprichter Henk Huwelijk. Zwart-wit. Ongeveer dertig meter. De overgang van de smalfilmcollectie naar het gedurende een halve eeuw van zijn familie ding van de stad. Verheul, neemt in het programma een Agfa. Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid was maakte. Tijdens de Dag van de Amateurfilm Ook betekent een schenking aan Beeld en bijzondere plaats in. logisch, aangezien Verheul daar ondertussen 2007 wordt de soortgelijk tot stand gekomen Geluid niet het simpel parkeren van de film Een nieuw binnengebrachte doos wordt zelf werkzaam was als conservator bij de sec- film Met ons gaat alles goed – De familie in een kluis, waarna het voor de familie Frank de Neeve geopend. Binnenin giro-enveloppen gevuld tor historische collecties. De overdracht had Kuyck in Nederlands Indië van Erik Willems oproepbaar blijft. Het instituut wordt gefi- met spoeltjes huisvlijt vol herinneringen, plaats na enige zachte druk van de fondsen ongeveer zo uitzien. Want dit zijn de als werk in uitvoering vertoond. nancierd uit publieke middelen en de collec- die onder meer de digitalisering van de collec- momenten die gekozen zijn om later herin- tie financierden. In ruil voor hun bijdrage nerd te worden, bewust vastgelegde momen- zagen zij graag dat de continuïteit van de col- ten voor later.’ lectie werd gegarandeerd, naar nu blijkt met Voor Elings gaat zijn film vooral over tijd en Wie weet krijgt wijlen tante Bep nog eens een een vooruitziende blik. Toen duidelijk werd herinnering. ‘Ik zie een tegenstelling tussen prominente rol in het programma Andere Tijden Zwart-wit. dat het Smalfilmmuseum zou worden opgehe- de officiële geschiedenis en herinneringen. ven, richtte Verheul de Stichting Amateurfilm Ze hebben allebei met de verleden tijd te Sneeuw. Sleeën. Schaatsen. Sloot met dril en vastgelegde groeischeuten van een kind... op, die onder meer jaarlijks de Dag van de maken, maar ze gaan er heel verschillend kikkervisjes. Jongens met schepnetten. In het wie zal het zeggen. De rimpels staan al rond Amateurfilm organiseert. mee om. In dat amateurfilmmateriaal zie je Lasten tie staat dus ten dienst van iedereen. Wie jampotje. Femke Harmsens mond en de handen zijn dat heel goed: je ziet wel een hakenkruis, Bij het aanleggen en beheren van een collec- weet ziet u daardoor onverwacht wijlen tante Iedere maandag bekijkt en beschrijft Femke wat gekromd, maar nog o zo handig met de Opheffing wat refereert aan geschiedschrijving, maar tie komen naast de lusten ook de lasten. Bep nog eens terug in de Beeld en Geluid Harmsen de nieuw binnengekomen amateur- smalle filmstroken en de elders in onbruik Voor filmmaker Albert Elings was de ophef- het zijn gewoon persoonlijke filmpjes van Want hoe bepaal je wat waardevol of interes- Experience, of krijgt zij een prominente rol films bij het Smalfilmmuseum. De vitale oude- geraakte apparatuur. Deze vrouw draagt de fing een goede aanleiding om een film over mensen. Men zegt wel eens dat je leven als sant is? En wat is bijzonder in het dagelijks in het programma Andere Tijden, dat immers re vrouw – rok, blouse en vestje, broche op de geschiedenis in zich, een jongere zou sommi- het museum te maken. Waar anderen de een film aan je voorbijschiet als je sterft, leven? Heb je aan honderd kinderfeestjes veelvuldig uit de collectie put. revers – kijkt geconcentreerd naar de viewer ge beelden niet eens weten te beschrijven, geschiedenis van het Smalfilmmuseum zou- daar moest de vorm van deze film voor mij genoeg of voegt die honderdeneerste nog iets Aangezien de overname van het smalfilmar- en noteert wat ze voorbij ziet komen nauw- onbekend met reeds uitgestorven begrippen den vertellen middels een reportageachtige een beetje aan refereren. Want misschien is toe? Ook bij Beeld en Geluid realiseert men chief relatief recent is, weet men bij Beeld en keurig in een schriftje. Later wordt daar weer en gewoontes. benadering van gesprekken met betrokke- dat wel zoals de beelden die Femke in haar zich dat er moeilijk harde criteria zijn vast te Geluid nog niet precies hoe moet worden een officieel verslag van gemaakt met het oog nen, gelardeerd met smalfilmbeelden, laat hoofd verzamelde.’ stellen voor de selectie. Bij de keuze is het omgegaan met nieuwe videotechnieken bij op gebruik van de beelden in de toekomst. Verleden Elings door observatie van het werk van onderwerp van belang, maar ook de staat van het continueren van de collectie. Henk Ver- Woelige zee met haven. Opvarend schip. Vrouw Bovenstaand wekelijks terugkerend ritueel – Femke Harmsen juist de beelden zelf spreken, Boeken het materiaal en het gebruik van de techniek heul beantwoordde deze vraag nog met ‘het aan boord. iedere maandag vaste prik – behoort, net als met als enig commentaar haar eigen filmbe- Door het werk van Verheul en de medewer- – onder amateurfilmers zitten veel zwabbe- is een smalfilmmuseum’, maar dat is niet vol Monnikenwerk moet het zijn, maar ook een de scènes in de filmpjes die Femke Harmsen schrijvingen. kers – meestal vrijwilligers – van het Smal- raars. Maar ook delen van een film kunnen te houden nu ook gsm’s al videobeelden van leuke oudedagbesteding. Geduldig en zonder bekeek, inmiddels tot het verleden. Wat blijft Elings: ‘Wat Femke bekeek, is een soort col- filmmuseum is de opgebouwde smalfilmcol- interessant zijn door de verdwenen gebrui- acceptabele kwaliteit kunnen maken. Smal- een woord te zeggen – een enkele keer zien beweegt portretteert de nadagen van het lectieve herinnering. Zij zag vakantiefilmpjes lectie zeer goed gedocumenteerd. Bij een ken: heren die vroeger hun hoed afnamen zie filmen was ooit een dure hobby en daarom we een lachje – bekijkt Femke Harmsen de Smalfilmmuseum; op 1 juni 2006 is de collec- van haar onbekende mensen uit verschillen- schenking noteerde men bijvoorbeeld niet je meer in amateurfilms dan in fictiefilms. niet voor iedereen weggelegd; de berg aan films op een Steenbeck-montagetafel. Spora- tie overgedragen aan het Nederlands Instituut de decennia van de vorige eeuw, die natuur- alleen de films, maar ook welke boeken er bij Sommige mensen die een schenking doen modern audiovisueel materiaal lijkt amper te disch wordt er doorgespoeld en soms – was voor Beeld en Geluid. Begin dit jaar is de lijk uniek zijn maar ook lijken op alle andere de zending zaten en welke camera en projec- aan Beeld en Geluid, hopen zo op een goed- overzien. Misschien is YouTube wel gewoon dat nou een hakenkruis? – wordt de film grondlegger van het museum overleden, Henk vakantiefilmpjes. Daarmee hebben ze een tor men gebruikte, zodat een compleet beeld het nieuwe Amateurfilmmuseum, hoewel dan even teruggedraaid. De hele vorige eeuw Verheul, aan wie de film is opgedragen. Hij soort universele kwaliteit. Als er een Neder- van de amateurfilmer en zijn achtergrond de vraag natuurlijk is hoe lang daar de eeu- trekt zo aan haar voorbij. Over haar schouder richtte het museum, dat eigenlijk meer een lands collectief geheugen bestaat van de ontstond. wigheid duurt. n meekijkend zien we mensen in klederdracht, archief was, in 1985 op om audiovisueel mate- afgelopen zeventig jaar, dan moet dat er Naast het archiveren stimuleerde Verheul bovendien filmmakers om uit het materiaal Met dank aan Bert Hogenkamp van de collectie te putten voor het maken (Instituut voor Beeld en Geluid). van nieuwe films. Eugenie Jansen, de came-

ravrouw van Wat blijft beweegt, maakte op Dag van de Amateurfilm. Vrijdag 28 september 2007, Louis die manier haar Eendjes voeren (2005), een Hartlooper Complex en Filmtheater ’t Hoogt in Utrecht. Ongeveer dertig meter. korte film samengesteld uit amateurfilms die Programma: www.dagvandeamateurfilm.nl. 14 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 15 Jos Stellings Duska is geworteld in het anekdotische, verhaaltjes ‘Ik kijk alleen’. Het lijkt een onbeduidend erotische films, zoals De wachtkamer (1996) zinnetje dat filmcriticus Bob uitspreekt als en The Gas Station (2000) – beide ook met die als los zand aan elkaar lijken te hangen. Maar het alledaagse hij eindelijk met de door hem begeerde jonge Gene Bervoets, de hoofdrolspeler uit Duska. wordt overstegen, de film reist in diverse filmstijlen van een bioscoopcaissière in bed ligt. Ze lijkt enigs- Het object van Bobs bewondering werkt in zins teleurgesteld. Ze draait zich om. ’s Och- een bioscoop die schuin tegenover zijn huis filosofie van het kijken naar een filosofie van het leven. tends komt Bob ontbijt op bed brengen. Ze ligt. Amsterdammers zullen er het net afge- André Waardenburg slaapt nog, hij kijkt verlekkerd naar haar broken Cinerama-theater in herkennen, en blote, mooi gevormde rug. Bob woont pal naast de Stadsschouwburg. NFF Wie op basis van bovenstaande omschrijving Hij kijkt naar haar, maar zij kijkt niet terug. vermoedt dat Duska, de nieuwe film van Jos Verveeld blaast ze bellen met haar kauwgum Stelling, een verhaal is over een vieze oude als hij weer eens een kaartje koopt. Elke man die verliefd is op een jong, lekker ding avond komt haar vriend haar op de motor heeft slechts gedeeltelijk gelijk. Duska is ophalen. Op een avond is Bob getuige van geen Lolita. Het gegeven dient slechts als hun ruzie, nadat hij haar gespot heeft in een anekdotisch uitgangspunt, zoals vrijwel alles café. Hij zit in de auto, het regent pijpenste- wat we in de film zien zijn basis heeft in len. Hij kijkt. En ziet hoe zij hem plotseling laikamuziek (Rusland!) is soms ook wat veel. waargebeurde incidenten die min of meer ziet. Om haar vriend een hak te zetten, stapt Sommige episodes zijn thematisch, zoals het door Stelling zijn aangedikt. De werkelijk- ze bij hem in de auto. Pas dan begint aarze- kijken, andere slapstick, en weer andere zijn heid is soms vreemder dan fictie. lend een gesprek, en horen we de eerste een soort film binnen een film. Zoals die woorden. Ze gaat met hem mee naar huis. waarin uit de doeken wordt gedaan hoe Meesterwerk Plagend begint ze zijn scenario te lezen Duska Bob heeft leren kennen. De ontmoe- Het idee voor de film ontstond door een ver- waaraan hij elke dag schrijft. Dan wordt er ting speelt zich af op een obscuur Russisch haal van de Oostenrijkse filmcriticus Otto Rei- aangebeld. Duska staat in de portiek. filmfestival. Zoals bekend zijn Stellings films ter, de man die in Skrien 186 (1992) schreef Dan wordt de stijl van de film weer anders. zeer populair in Rusland en is hij er met zijn over Stelling en de Hollandse school, en een Hier begint het slapstick-gedeelte. Een Bourgondische inborst een graag geziene Van lust van de weinige critici die Stellings De vliegen- sketch van twee mannen die om elkaar heen gast. Hij heeft goed rondgekeken hoe het er de Hollander (1995) een meesterwerk vinden draaien. Een sketch waarin de spaarzame daar aan toegaat. De organisatie is een beetje (zie Skrien 201/1995). Bij Reiter had ooit woorden komisch zijn. De Rus spreekt Bob amateuristisch, de speech van de directeur te iemand aangebeld. Wie de beller was, wist hij lekker kortaf uit. Leert al snel de woorden lang en wordt in slecht Engels vertaald door naar eigenlijk niet. Hij liet hem uit beleefdheid voor koffie en thee: ‘Koffie, Bob?’ Hij spreekt een charmante dame met een diep decolleté. levenslust binnen, want de man scheen hem te kennen, ze uit met een uitgestreken gezicht. Met het Na de prijsuitreiking is er het feest, op een waarna hij met geen mogelijkheid meer weg andere locatie. Daar vloeit de drank rijkelijk was te krijgen. Dat gegeven is vrij letterlijk De vieze, oude man wordt en fluistert de pinnige Franse filmcritica in door Stelling overgenomen. het oor van Bob dat zij nog een fles cognac De film begint met de geboorte van Duska, als mens opnieuw geboren op haar hotelkamer heeft. Net op het de Rus die later bij Bob voor de deur staat. moment dat hij de boezemrijke vertaalster in Stelling filmt het in de stijl van een absurdis- deadpan van een Buster Keaton. Bob wordt beeld heeft. Opnieuw wordt zijn erotische tische Russische film à la de films van Bach- steeds wanhopiger en doet verwoede pogin- verlangen gefnuikt, zoals Duska eerder de tiar Choedojnazarov, Luna Papa (1999) en gen hem weg te krijgen. Eerst nog zachtaar- stoorzender was in de ontluikende liaison The Suit (Shik, 2003). Een dikke vrouw zit dig, maar later met grovere middelen. Ver- tussen hem en de kassajuffrouw. achterin een volle bus die met hoge snelheid geefs. Duska komt steeds terug. Als hij dan over een zandweggetje raast. Er heerst lichte eindelijk toch echt weg is, blijkt Bob hem Het is niet moeilijk te wijzen op een pro- paniek. De hysterie neemt langzaam toe. natuurlijk te missen. Zo gaat dat. Iemand bleem dat Stelling in vrijwel al zijn films par- Kippen kakelen, mensen mompelen. Dan valt komt in je leven en laat onmiskenbaar sporen ten speelt: het scenario. Dat is hier wederom de vrouw op de grond. Haar vruchtwater na, of je het nu doorhebt of niet. Duska heeft episodisch en het anekdotische soms nauwe- blijkt gebroken. De chauffeur remt krachtig onmerkbaar het leven van Bob veranderd. lijks overstijgend. Daartegenover staan enke- en gaat helpen bij de geboorte. Daarna reist Zijn ingesleten vaste patronen werden door- le puur filmische momenten die spannend de bus verder, de passagiers vrolijk zingend. broken, zijn eenzaamheid – die hij niet wil zijn, zoals het eerste kwartier dat vrijwel dia- De melodie van dit lied keer later in de film erkennen – voor eventjes opgeheven. Hij loogloos is en waarin Bob de kassavrouw met terug, als Bob naar Rusland reist. De titel wordt zich bewust van zijn sterfelijkheid als zijn ogen volgt. Het is de botsing van film- ‘Duska’ wordt geprojecteerd over een close- de bioscoop tegenover zijn huis afgebroken stijlen die Duska gedurfd maakt. Van ‘erotic up van de baby, met het snot nog in zijn wordt – met beelden van de echte afbraak tale’ (zoals de drie kortfilms van Stelling wel neus. De film is geboren en kan beginnen. van Cinerama. De vieze, oude man wordt als gegroepeerd worden), via slapstick en Rus- mens opnieuw geboren, door Stelling subtiel sisch absurdisme naar komedie en metafy- Erotisch verhaal duidelijk gemaakt door hem aan het eind van sisch drama over opnieuw geboren worden. Het adagium ‘ik kijk alleen’ geldt ook voor de film in dezelfde bus te laten stappen waar- Van Lust im Blick – om een titel van een Stelling, die dat in zijn Oktober Manifest, in Duska werd geboren. De film begint met Duitse reportage over vrouwvriendelijke gepubliceerd in Skrien 37/10 (2005), al eens een geboorte en eindigt met een hergeboorte. porno te lenen – naar levenslust. n vlammend illustreerde. ‘Er is sprake van filmkunst als er bewust gebruik wordt Diep decolleté Duska, Nederland 2007 regie Jos Stelling scenario Jos gemaakt van de filmische beeldtaal (mise-en- Zoals gezegd is Duska geworteld in het anek- Stelling en Hans Heesen camera Goert Giltay montage Bert scène, découpage, camera en montage) als dotische. We gaan van het ene verhaal naar Rijkelijkhuizen productie Hans de Weers, Hans de Wolf, Reinout Oerlemans production design Gert Brinkers sound uitdrukkingsvorm, spelend met tijd en het andere. De structuur van de twee geboor- design Jan Willem van den Brink muziek Bart van de Lisdonk plaats.’ Stelling kijkt naar Bob die naar de tes houdt de film met moeite bij elkaar. Hij distributie Benelux Film duur 112’ met Gene Bervoets, Sylvia caissière kijkt. De stijl is die van zijn korte had ook wel iets korter gekund, en de bala- Hoeks, Sergej Makovetski

16 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 17 Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Afstudeerfilms: Rietveld Academie VAV

Afstudeerfilms Kunstacademies (2)

Afstudeerfilms KunstacademiesVoornamelijk (2) Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Afstudeerfilms KunstacademiesDe (2) meeste eindexamenproducties van overbodig de Rietveld Academie dit Ik speel niet meer jaar zijn overbodig. Omdat ze saai zijn, onbegrijpelijk, woont, is wat eenvoudig uitgewerkt. Maar de vorm is boeiend: de camera tast de hele film pretentieus, amateuristisch lang alle verdiepingen en ramen van haar of te mager. Een paar aardige huis in Amsterdam af zonder dichterbij te Documentaire komen, terwijl we steeds het telefonerende shots zijn nog geen film. meisje horen. Aan het verglijden van de tijd, Gerlinda Heywegen de sprongen die daarbinnen subtiel gemaakt worden, de eenzaamheid die steeds explicie- Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Afstudeerfilms Kunstacademies (2) ter wordt, is veel aandacht besteed. toch de beste Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Bij de voorruit van een metrowagon is een Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Onbegrijpelijk camera geplaatst. Op die manier legt Avantia Atjehstraat 145 Lichting 2007 AKV / St. Joost Domberg in haar filmpje 1 zone een aantal Onbegrijpelijk daarentegen zijn Stanza en haltes af. Tot de metro bovengronds komt en Maslow. De eerste is van Maarten Gizbertz, De meest heldere en AKV / St. Joost staat erom bekend dat de afdeling audiovisuele Engelse tekst gedeeltelijk te ondertitelen stopt op Amsterdam Amstel. Einde film. De waarin een paar opnames van een man de film vormvaste film is vormgeving is geschoeid op documentaireleest. Maar de opleiding met afwijkende Nederlandse teksten over de fascinatie voor zulke opnamen leidde eerder moeten maken. Hij zit of staat daar wat en grenzen van het lichaam, ons eigen univer- tot televisieprogramma’s waarin lange afstan- dat is het dan zo’n beetje. Alleen maar irri- Atjehstraat 145 van heeft ook een animatieafdeling en op de locatie Den Bosch een sum. Deze film van slechts drie minuten laat den werden gefilmd vanuit de voorruit van tant. In Maslow van Ido Shalmon tatoeëert afdeling beeldende kunst, waar ook films vandaan komen. Toch is de daardoor een amalgaam aan indrukken ach- een trein of auto. Hallucinerende televisie, een meisje zichzelf ergens in een kamer en zie Mauri Mendes ter, waarbij fragmenten van beide verhalen maar nog geen film. 1 zone is niet vervelend je een man in een busje rijden. Het zal wel. beste film van de lichting 2007 een documentaire. in elkaar overvloeien. om naar te kijken, maar volstrekt overbodig. zomaar gelukt door veel close-ups te schieten Frank de Neeve Zo zijn er meer afstudeerfilms van de Riet- van twee mensen die op bed liggen. Ook zijn Sepia veld Academie die niet boven dat amateurni- The Volunteer, waarin een man de ene keer De beste film van lichting 2007 is echter toch veau uitkomen. De filmpjes van Viola Groen- registrerend, een ander moment poëtischer Zou er zoiets als een meisjesfilm bestaan? dend voorwerp op een gemotoriseerde gras- een documentaire. Ik speel niet meer van hart zijn weliswaar het meest filmisch, maar wordt gefilmd, schiet zijn doel voorbij. Tot Gewoon gezellig, niet te confronterend en we maaimachine wordt gehesen en zijn rondjes Auke Hamers is een korte film (van 21 minu- veel te mager. In Sanctus schildert ze een op zekere hoogte weet Freyre aardige shots zingen de rit van de film wel uit. Je begint je over het gazon gaat draaien, maakt Van Mier- ten) over een bijzondere man. Jozef van den soort Nachtwacht, waarbij elke keer een te maken, maar de samenhang tussen die dat af te vragen bij het bekijken van de eind- lo haar eerste statement, maar dan is het Berg was vroeger theatermaker, maar leeft ander groepje mensen wordt uitgelicht en shots ontbreekt. examenfilms van AKV / St. Joost. In veel te voor de film al te laat. nu (op z’n Grieks-orthodox) in de Heer en in aan het beeld toegevoegd. Als het beeld vol veel films ontbreekt de urgentie om juist dit relatieve afzondering in een klein schuurtje. is, bouwt ze af tot iedereen weer in het don- Overbodige verhaal te vertellen, juist op deze manier. Museaal De eerste helft van de film gebeurt er weinig. ker verdwenen is. In haar andere filmpje Het meest verhalende filmpje, het enige In De vakantiefilm van Marieke Wijnen gaat De films van Dorien de Wit, winnaar van de Hamers observeert de kleine handelingen van Inland filmt ze op een exotische plek, ten- Dageraad speelfilmpje van deze lichting, is Dageraad de regisseur met een haar onbekend gezin op Lucas-prijs voor de beste afgestudeerde in de man in shots met de schoonheid van sepia minste dat suggereert de natuur, en eindigt van Mostafa Heravi waarin een man in een vakantie om voor hen hun ‘vakantiefilmpje’ Den Bosch, zijn van een heel ander kaliber. prentbriefkaarten. Ook koestert Hamers de haar camera in een grot waar een meisje mys- Sympathiek is dan weer de documentaire Ver- café belandt en wat te eten en drinken te draaien. Het uitdagende idee verzandt Beide films tonen duidelijk dat De Wit als stilte, maar als Van den Berg dan zijn mond terieus voor zich uit staart. Het is niet lelijk, blijfplaats Hotel die Lisette Olsthoorn maakte bestelt, waarna de eigenaar door de politie echter in een onopzienbarende reeks vakan- beeldend kunstenaar niet de cinema, maar de opendoet, uit hij overpeinzingen, die de maar een beetje te pretentieus. van een aantal mannen in een opvangtehuis. wordt meegenomen. De man blijft achter en tiebeelden, totdat de maakster halverwege de museale omgeving voor ogen heeft. In That’s nieuwsgierigheid naar de man alleen maar De meest heldere en vormvaste film is Atjeh- De film laat zien hoe moeilijk het maken van besluit de tent die dag draaiende te houden. film de ontdekking openbaart dat de relatie All I Want to Know praat een man recht in een groter maken. Auke Hamers trapt niet in de straat 145 van Mauri Mendes. De problema- een documentaire is. Niet elk gesprek met Aan zijn matige acteerprestaties is toch nog van de ouders al voor hun vakantie stukgelo- webcam op een basale manier over het geloof tiek van een meisje dat net in de grote stad elke man is even interessant of dringt tot de af te lezen dat hem dat voldoening geeft. De pen is. Pats boem, daar is je onderwerp, maar en geloven, terwijl De Wit dit doorsnijdt met kern van de zaak, hun eenzaamheid en onge- man is allochtoon. De eigenaar Nederlands. Wijnen – die met haar film de St. Joost-pen- sfeerbeelden van een processie. Wie de man is In veel te veel films luk door. Maar Olsthoorn probeert subtiel te Zit hier een boodschap achter? Met een ver- ning won – laat hem voor wat hij is en gaat en met wie hij een gesprek houdt, wordt alle- ontbreekt de urgentie zijn en de interviews voor zich te laten wer- velende cameravoering en lelijke shot/ rustig door met het filmen van blonde kin- maal prettig in het midden gelaten. ken en weet daarmee de valkuil van vet sen- reverse-shots is Dageraad misschien wel het derkoppies. De Wits andere film is nog een stuk mysteri- timent te vermijden. Verblijfplaats Hotel is bij meest overbodige filmpje van dit jaar. En in In haar film Henk richt Emmely van Mierlo de euzer. In The Limits of Our Universe – ook makkelijke valkuil van de karikatuur of van lange na geen evenwichtige film, maar laat Espirito Latino laat Mauri Mendes, die met camera op de aan een onbekende ziekte lij- besproken in de Skrien van september – zien de ‘gezellige gekkerd’ die veel snel en schets- wel een interessante maker zien door de affi- Atjehstraat 145 nog zo op dreef, was een man dende Henk, een man van middelbare leeftijd we een man die een kort betoog houdt over matig opgezette reportages kenmerken. De niteit die ze met haar onderwerp heeft en de en vrouw een saaie salsadans uitvoeren. De die nog maar heel weinig kan. Van enig nar- de grenzen van het universum. Hoewel... of filmmaker spiegelt de sereniteit en rust van rust die ze daarvoor neemt. film is dus ook saai en niet eens goed uitge- ratief is helaas geen sprake en de regisseur het echt deze man is die spreekt blijft ondui- zijn personage in een film die mede dankzij In Resonance van Mauricio Freyre moet het licht. Het kleine verhaal van het eenzame lijkt weinig idee te hebben wat ze met haar delijk, want het beeld is out of focus. En De de korte lengte het mysterie in stand houdt de bedoeling zijn om de intimiteit tussen meisje in die Amsterdamse straat is zo veel film wil. Als vlak voor de aftiteling het lij- Wit gooit nog meer zand in de ogen, door de en doorgalmt in het hoofd. n Verblijfplaats Hotel twee mensen vast te leggen. Dat is nog niet mooier. n

18 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 19 Afstudeerfilms Kunstacademies (2)

Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Afstudeerfilms Kunstacademies (2)

Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Eindexamenproducties van de HKU Kostelijke, Afstudeerfilms Kunstacademies (2) Niet te missen! Skrien selecteerde uit het aanbod afstudeerfilms van de Nederlandse Film en Televisie Academie en de diverse kunstopleidingen enkele favorieten, gerangschikt naar opleiding. superieure slapstick Acht niet te missen films.

Sinds de televisiequiz Twee voor kring in Amsterdam-Noord. Voor de opleiding KABK Den Haag NFF Twaalf is de HKU bij het grote publiek maakt hij een film over zichzelf, terwijl een Miss Kabula t Sanna van Renesse studiegenote daar weer een documentaire ‘Ik wil je neuken’, klinken de elementaire reggaetonklanken op de soundtrack van Miss Kabula. De regisseur laat echter vooral bekend om de productie over maakt. Een slim scenario waarin de meer zien dan een potje droogneuken op de dansvloer. Want deze multiculturele Haagse meiden weten dondersgoed te van animatiefilmpjes. De laatste hoofdpersonen legitiem kunnen reflecteren vertellen wat ze op de dansvloer willen bereiken. (zie Skrien 7, september 2007) op zichzelf, hun directe omgeving, hun leven eindexamenlichting laat zien dat de en hun dromen. Behalve op een sterk scena- WDKA Rotterdam studenten ook andere vormen van rio en goede dialogen leunt de film op naturel Trombón t Jasper Masthoff acteerwerk van Wouterse en zijn tegenspelers, Verscheurd tussen zijn geboortedorp in Slowakije en het muzikantenbestaan in Den Haag, leeft een jonge trombonist filmen onder de knie hebben. Technisch en is er technisch niets aan te merken. in de diaspora. Masthoff weet de melancholie goed over te brengen, met mooie details in zorgvuldig gekadreerde shots. in elk geval en sommige producties Basta Een andere opvallende fictiefilm is Basta, ook En in de afgemeten montage zit geen shot te veel. (zie Skrien 7, september 2007) springen er inhoudelijk ook uit. al met een gelouterde acteur, in dit geval Angstdroom Raymon Thiry, als de krankzinnige buurman. AKV / St. Joost Nicole Santé Bij de overige producties veel korte films – Een bijna woordloos, absurdistisch kort ver- Ik speel niet meer t Auke Hamers waarin opvallend vaak gerenommeerde haal, gekenmerkt door een fraaie, tot in de Jozef van den Berg is een bijzondere man die het in iedere film goed zou doen. Door de verstilde benadering acteurs – en een aantal documentaires. Zo is kleinste details gestileerde vormgeving en accentueert Hamers in zijn film echter een mooi aspect van de man, terwijl hij het mysterie in stand houdt. Een film Van de vijf animatiefilmpjes lijkt het grootste Justice van Willem Revis een vakkundig kunstzinnig camerawerk. Simpele, getekende die prettig doorzoemt in het hoofd. deel zich op een jong publiek te richten. Die- gefilmde en gemonteerde, maar helaas wat animatiefilmpjes markeren de hoofdstukken. ren, kindjes en aliens en speelgoed spelen de voorspelbare korte thriller. Wel onverwacht is Een sprookjesachtige score begeleidt het NFTVM hoofdrol in soms grappige of grappig bedoel- de kleianimatie waarmee de angstdroom van allengs ontsporende verhaal waarin een Moeders mooiste t Nadine Kuipers de en soms wrange verhaaltjes, zonder dat er de rechter (Rudolf Lucieer) wordt verbeeld. tirannieke moeder in een rolfauteuil smerige Regisseur oordeelt in haar documentaireportret hard over haar drugsverslaafde moeder, maar brengt haar genadig in één productie echt uitspringt als het gaat om Een van de producties die er echt springt is pasta serveert en weent om haar in het leger beeld. Door haar moeder voort te duwen in een rolstoel in Lourdes, neemt Kuipers wraak door voor haar moeder juist originaliteit of gewaagde vormgeving. Veel The Making Of, een uur durende speelfilm van verdwenen, ideale zoon. Haar andere twee wel te zorgen. (zie Skrien 6, september 2007) 2D, waarvan sommige filmpjes, zoals Under- Ruben Seban. De film handelt over Luke, tref- zoons en de buurman spannen samen in een cover Wild, het niet slecht zouden doen op zeker gespeeld door Koen Wouterse, die een poging eindelijk weer een fatsoenlijke maal- NFTVM een cartoon network. De nogal gladde 3D in dure filmcursus volgt. Daarmee breekt hij tijd op tafel te krijgen. Dat levert kostelijke, Papa is weg... en ik wilde nog wat vragen t Marijn Frank The Asylum wordt gered door effectieve scha- door de onzichtbare grenzen van zijn sociale superieure slapstick op. Frank maakte een film over haar vader, maar vooral ook over zichzelf en haar verlangen om haar vader te kennen. Na duwwerking en de onheilspellende muziek. omgeving – een simpele vrienden- en familie- zijn dood probeert Frank, door familieleden te interviewen, hem alsnog te leren kennen. Een volwassen en eerlijke film, Kunstfluiter vol prachtige momenten. (zie Skrien 7, september 2007) Bij de documentaires vallen vooral 16 en een half (een niet al te origineel gegeven – HKU pubermeisjes praten over seks, vriendjes, The Making Of t Ruben Seban vriendschap en dromen – goed uitgevoerd) Seban maakte een uur durende speelfilm met een slim scenario waarin de hoofdpersonen legitiem kunnen reflecteren op en Ergens hier eruit. Kunstfluiter Geert Chat- zichzelf, hun directe omgeving, hun leven en hun dromen. Behalve op een sterk scenario en goede dialogen leunt de film rou wordt gevolgd tijdens een aantal optre- op naturel acteerwerk van Koen Wouterse en zijn tegenspelers. dens (bijvoorbeeld na afloop van een opera in Duitsland) en tussendoor geïnterviewd over HKU hoe het allemaal zo gekomen is en wat het Ergens hier t Jasper ten Berge betekent voor zijn leven. Een gouden onder- Kunstfluiter Geert Chatrou wordt gevolgd tijdens een aantal optredens en tussendoor geïnterviewd over hoe het werp, een hobbyfluiter die bij toeval wereld- allemaal zo gekomen is en wat het betekent voor zijn leven. Een gouden onderwerp, een hobbyfluiter die bij toeval kampioen wordt en vervolgens van zijn wereldkampioen wordt en vervolgens van zijn hobby zijn werk maakt. hobby zijn werk maakt. De documentaire maakt ook nog eens duidelijk dat het fluiten HKU – hoewel het Chatrou is aan komen waaien – Basta t Michiel ten Hoorn als een serieuze vorm van muziek moet wor- Maar favoriet is Basta met onder andere Raymond Thiry als krankzinnige buurman. Een bijna woordloos, absurdistisch den beschouwd: Chatrou maakt zelfs opna- kort verhaal, gekenmerkt door een fraaie, tot in de kleinste details gestileerde vormgeving en kunstzinnig camerawerk. men met een gerenommeerde band. De film Simpele, getekende animatiefilmpjes markeren de hoofdstukken. is goed gedoseerd en gemonteerd, geestig en informatief. Van de niet besproken films kan gezegd wor- den dat het gros in elk geval goed in elkaar Een selectie van de beste eindexamenfilms van de diverse kunstopleidingen is te zien op het Nederlands Film Festival, evenals de films die zijn gemaakt aan de steekt, een uitzondering daargelaten. Dat Nederlandse Film en Televisie Academie (NFTA). Drie films van de NFTA dingen mee naar de Tuschinski Award en zijn in een speciaal blok te zien, gevolgd door de stemt hoopvol voor wat betreft de toekomst uitreiking van de prijs, die tot stand komt na weging van de oordelen van Nederlandse filmcritici. De films van de kunstopleidingen komen in aanmerking voor de The Making Of van de Nederlandse (documentaire) cinema. n Talent & Pro Student Award.

20 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 21 High-end videocamera’s

‘n beetje Hij is al vanaf 2002 op de markt, maar sinds het gebruik voor Zodiac gaan de Thomson Viper Filmstream-camera’s als warme broodjes over de toonbank. De Viper is een high-end videocamera, ontworpen en geproduceerd in Breda, die de beelden digitaal vastlegt en zo de concurrentie met film aangaat. Frank de Neeve verliefd op de Viper Een van de engste scènes in Collateral (Michael wie hij het voorzien heeft kan geen kant te zien zijn. Met een 35mm-filmcamera was Mann, 2004) speelt zich af in het pikkedon- meer op. Het is donker, pikdonker en door het filmen onder dergelijke extreme omstan- ker. Op de veertiende verdieping van een gla- het lage lichtniveau zijn de acteurs niet meer digheden heel moeilijk geweest en op HD zen kantoorgebouw wil de bad guy, gespeeld dan zwarte silhouetten tegen de gloed van door de lage lichtgevoeligheid van dit medi- door Tom Cruise, zijn laatste slachtoffer de nachtelijke stad. um totaal onmogelijk. Door de Viper Film- maken. Met een bijl heeft hij de telefoon- en De filmcrew van Collateral moest werken met stream-camera van fabrikant Thomson Grass stroomkabels doorgehakt, en de vrouw op lichtniveaus die met het blote oog amper nog Valley tot zijn grenzen te duwen, lukte het Zodiac cameraman Dion Beebe om de nachtelijke scène toch vast te leggen. Bovendien is digi- taal draaien een logische ontwikkeling omdat de postproductie toch al langer digitaal plaatsvindt. Michael Mann en David Fincher zijn twee gers zich al warm, aangedreven door van 2x zo veel licht lang binnen de specifi- auteur-regisseurs die momenteel in Holly- het gigantische momentum van de com- caties van de camera blijven en de hoge lich- wood tot de wegbereiders behoren voor het puterindustrie. ten dus bewerkbare informatie blijven bevat- gebruik van de Viper. Zowel Michael Manns ten. Omdat dit de eigenschappen van film Collateral als Miami Vice (2006) zijn gedeelte- Veel speelruimte sterk benadert, is het voor iemand die film lijk met de Viper opgenomen, maar David Als je hem zonder lenzen en ander toebeho- gewend is prettiger kijken naar beelden Finchers Zodiac (2007) is de eerste Holly- ren ziet, is de Viper maar een klein camera- gemaakt met een Viper dan naar bijvoor- wood-productie die nagenoeg compleet met tje, maar de opnamekwaliteit is geweldig. beeld HD. de Viper is gedraaid. Dit betekende een door- Belangrijkste kenmerk van de technologie is, Bovendien kunnen de pixels van de CCD wor- braak voor het door het voormalige Philips dat op het signaal dat van de drie 9.2 Mega- den gegroepeerd, waardoor de Viper de ver- Zodiac Broadcast te Breda ontwikkelde en geprodu- pixel CCD’s (de opnamechip) komt, geen schillende filmformaten kan opnemen zonder ceerde systeem. compressie wordt toegepast. Dit levert lenswisseling. Terwijl de output op volle Ook al heeft de Viper een fenomenale beeld- uiterst grote bestanden op waardoor er in de resolutie voor elke kleur 1920 x 1080 pixels Gigantische bestanden kwaliteit, toch wordt hij aangeduid als een postproductie veel speelruimte overblijft. progressive is, heeft de CCD van de Viper maar Hoewel de Viper in Breda wordt gemaakt, is HD-camera. HD, high-definition video, is dan Daarnaast vertaalt de Viper het videosignaal liefst 4320 verticale subpixels. Door deze te er in Nederland maar één exemplaar in de ook een losjes omlijnd begrip, dat zich uit- dat van de CCD’s komt naar een 10-bit loga- groeperen kan het aantal verticale lijnen verhuur, via Het Raam digital cinema, strate- strekt van HDV, waarvan de camera’s bij de ritmische curve. Gewone video is lineair, worden bepaald. Groepering van bijvoorbeeld gisch uiterst gunstig gevestigd zo schuin Mediamarkt liggen, tot high-end video, dat ieder stapje van 2x zo veel licht geeft ook 2x drie subpixels levert 1440 beeldlijnen op, tegenover Pand Noord, het filmbedrijfspand naast de Viper ook camera’s als de Dalsa Ori- zo veel informatie, waardoor de ‘hoge lich- waarvan de middelste 1080 kunnen worden in Amsterdam-Noord. Edwin Verstegen van gin, de Arriflex D-20 en Sony’s nieuwe F23 ten’ al gauw buiten het bereik van de camera gebruikt voor een CinemaScope-verhouding, Het Raam, zelf ook cameraman, heeft de omvat. Maar terwijl de huidige camera’s nog vallen en dichtslibben. Logaritmisch zit er zonder dat er een anamorfe voorzetlens Viper pas anderhalf jaar geleden aangeschaft, Collateral niet eens afgeschreven zijn, lopen de opvol- een slinger in de curve, waardoor stappen nodig is. toen er praktische portable opslagmogelijk-

22 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 23 Het doek isgevallen ‘Ik voel ik me met een kleine DV-camera net zo veel cameraman als met 35mm’

heden op de markt kwamen voor de giganti- meknop heeft, zodat je aan het begin Om het verschil tussen de twee beelden te sche bestanden die de camera produceert. Zo van een take naar de recorder moet rei- laten zien, sluit Edwin Verstegen een tweede gebruikt hij nu een taperecorder van Sony, ken om te starten met ‘filmen’. Daar- monitor op de Viper aan, waar de HD-uitvoer die toch nog steeds met een ‘navelstreng’ naast kan de cameraman bij de Viper niet op te zien is. Hierop zijn de reguliere kleuren aan de camera vastzit. En voor korte, mobiele door een optische zoeker kijken, maar is te zien en is er een normaal contrast in het opnames is er nu een mede door Arri ontwik- afhankelijk van het beeld van een monitor. beeld, met donkere schaduwpartijen en hel- kelde cassette met flashgeheugen beschik- Edwin Verstegen laat het ietwat groengrijzige wit licht in het raam. Daarbij vergeleken baar, waarmee tot twintig minuten beeldma- beeld zien dat rechtstreeks uit de camera heeft het onbehandelde beeld een eng soort teriaal van de hoogste kwaliteit kan worden komt, waar echter wel veel detail in scha- hyperrealisme, met detail van de schaduw- opgenomen. duw- en lichtpartijen te zien is. ‘Filmcamera- partijen tot in de hoge lichten. Toch is er door Het Raam nog het een en mensen hikken er tegenaan om op basis van ander aan de camera aangepast. Edwin Ver- dit beeld een opname te moeten beoordelen, Minder dan film stegen: ‘Thomson is een bedrijf dat vooral want ze zijn niet gewend om naar een moni- In de anderhalf jaar dat Edwin Verstegen de televisiecamera’s maakt, waardoor de Viper tor te kijken. De Viper heeft echter ook een camera verhuurt, zijn er naast commercials, niet direct op een filmmanier te gebruiken reguliere HD-output waar een normaal uit- korte films en videoclips nog maar een paar was. Zo hebben we er nu een batterypack bij ziend beeld wordt gemaakt. Voordeel is wel, speelfilms mee opgenomen. Marc Felperlaan dat er niet standaard op zat. Die oplossing dat de Viper een belichtingsomvang gelijk heeft er voor een Amerikaanse film als heb ik via een Canadees bedrijf, want wereld- aan film heeft, waardoor de cameraman met second unit mee gedraaid en Menno Westen- wijd loopt men natuurlijk tegen dezelfde pro- een gewone lichtmeter het licht kan bepalen, dorp heeft de Viper voor ‘n beetje verliefd blemen aan.’ terwijl hij dat bij HD alleen op een monitor (Martin Koolhoven 2006) gebruikt. Beide Het is wel vreemd dat de camera geen opna- kan worden gedaan.’ cameramensen zijn enthousiast over de supe- rieure kwaliteit van de Viper, hoewel beiden voor de keuze gesteld wegens de beeldkwali- teit toch voor 35mm-film als opnamemedium oktober 1926 en mei 1934 zouden kiezen. Rembrandt Theater Utrecht, Menno Westendorp: ‘De keuze waarmee Achter de zwarte bakstenen bioscoopdoos van het Rembrandt Theater in Utrecht gaan heel wat wordt gedraaid is bijna altijd financieel gedaantewisselingen schuil. Het theater opende in 1913, in een oud neoclassisistisch herenhuis. gemotiveerd en 35mm vindt men meestal Nadat enkele Utrechtse explicateurs er kort hebben gewerkt, wordt uit de Bioscoop-Salon Vreeburg duur. Als je zuinig draait kan je voor Super de populaire Louis Hartlooper door Rembrandt overgekocht. Een goede zet, zo blijkt. 16 kiezen, maar op HD zit je weer wat ruimer In 1918 wordt een nieuwe, kolossale art nouveau-filmtempel gebouwd, te zien op de linker in je takes. Daarom hebben we bijvoorbeeld ansichtkaart. Slechts vijftien jaar later moet de Rembrandt alweer met zijn tijd mee. Overal ver- bij Martin Koolhovens vorige film Knetter op rijzen strakke art deco-façades en Utrecht kan niet achterblijven. De veelzijdige bioscooparchi- HDCAM gedraaid. Kinderen laten zich nu een- tect H. van Vreeswijk ontwerpt een nieuwe voorgevel, die in de volksmond al snel het ‘Open Boek’ maal moeilijker regisseren. heet. Even ervoor heeft hij de Cinema Palace in Groningen verbouwd, later is hij verantwoordelijk Hoewel onder de indruk van de Viper, ligt voor de Cineac (Damrak) en Calypso in Amsterdam, de Olympia in Den Haag en Centraal (voor- Westendorps voorkeur nog steeds bij film. heen Chicago) in Eindhoven. Na de verbouwing kunnen er maar liefst 1350 bezoekers terecht. ‘De contrastomvang van de Viper is groter In 1973 wordt de zaal door het Tuschinski-concern gesplitst. Het balkon één grote zaal, het bene- dan HD, maar toch minder dan film en je dendeel twee kleine. De oude enorme zaal (inmiddels 1088 zitplaatsen) is niet meer rendabel. hebt te maken met een kleine scherptediep- Vreeswijks gele gevel kennelijk ook niet. Een smaakloze bakstenen gevel wordt eroverheen te. Dat kun je voor televisie opvangen door geplaatst. Veel maakt het niet uit, de enorme bomen voor de bioscoop – ook een veel voorkomend het gebruik van speciale lenzen, maar in de fenomeen – ontnemen inmiddels alweer jarenlang het zicht op het gebouw. MGM lapt het interi- bioscoop vind ik dat er niet mooi genoeg uit- eur in 1992 nog op, met een ruimere entree en nieuw tapijt. De bioscoop (nu een non-branded zien. Maar het werk van een cameraman is in Pathé-theater) is nog steeds open en is jaarlijks een van de locaties van het Nederlands Film eerste instantie het vertellen van een verhaal Festival. met beelden en pas in tweede instantie komt de techniek om de hoek kijken. Daarom voel Roloff de Jeu ik me met een kleine DV-camera net zo veel Viper op steadicam cameraman als met 35mm.’ n Dit is de achtste aflevering van een serie ansichtkaarten met oude bioscopen uit de collectie van de auteur.

24 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 25 Als een van de weinige overleden acteurs scoort John Wayne nog altijd hoog op populariteitslijstjes. Van de verontwaardiging in de jaren zeventig over zijn conservatieve politieke opvattingen, met name over zijn steun aan de Vietnam-oorlog, is weinig meer te merken. Honderd jaar na zijn geboorte gaat de aandacht weer uit naar zijn werk als acteur. Nico de Klerk

Don Siegels The Shootist (1976) is de heid. Het is alsof Wayne meer tegen zichzelf zijn dat een scène waarin twee mannen zich laatste film van John Wayne (1907-1979). De praat dan tegen Mitchum. Maar juist daar- aankleden, in dat pre-Brokeback Mountain- thematiek is passend voor een periode waar- door trekt hij de toeschouwer dieper de fictie tijdperk ongewilde associaties opriep. Maar in Wayne’s populariteit tanende was. Zijn in. Want Wayne lijkt hier niets anders te de systematiek en frequentie van deze personage, de notoire revolverheld J. B. doen dan mijmeren, hij praat werkelijk alsof momenten suggereren een andere verklaring. Books, heeft zichzelf overleefd. ‘You plain hij het zelf heeft meegemaakt. Dat nu is Die typische Wayne-scènes veronderstellen plumb outlived your time’, zegt de sheriff van Wayne in optima forma: de man die in zijn een ander soort ‘geografie’ wezenlijk ver- het stadje waar hij aankomt. Het is 1901 en films lijkt te wonen. Het is te speculatief om schillend van die van hedendaagse Ameri- het stadje, Carson City, heeft een tram, er rij- een verband te leggen met zijn eerste film- kaanse actiefilms. Neem ter contrast bijvoor- den een paar auto’s en – tekenend detail – baantje, prop-man, wiens werk het was een beeld de populaire Die Hard-reeks. De held sommige bewoners zijn bang voor paarden! filmset te voorzien van meubels, gordijnen, van deze films, Bruce Willis’ John McClane, Maar Books is er niet op uit ook hier zijn een lamp, een schilderijtje. Maar niettemin bevindt zich doorgaans in ruimtes die hij niet reputatie op te houden. Integendeel, Books voelen veel van Wayne’s beste rollen aan kent – een kantoorgebouw of vliegveld – is terminaal ziek en wil in alle rust sterven. alsof hij zich thuis waant. waar dan toevallig iets gebeurt waar hij op af De ironie van het filmverhaal is dat zijn aan- De scène toont nog een ander typerend moet. Het is altijd wonderlijk hoe snel McCla- wezigheid Amerikaanse ‘instincten’ oproept: aspect van Wayne’s spel. Wanneer Mitchum ne vertrouwd raakt met die vreemde omge- iedereen wil zich met deze legende meten. het gesprek begint, staat Wayne nog over vingen. Nu word je ook helemaal niet geacht Een fatale vergissing. een waskom gebogen: hij wast zijn gezicht, dat te geloven, want de set is er alleen De film gebruikt clips uit eerdere Wayne-films wrijft de zeep uit zijn ogen, droogt zijn omwille van de gebeurtenissen: de liften, om Books’ staat van dienst te tonen. Behalve gezicht en trekt een jasje aan. Banale, alle- ladders, ramen, transportbanden, luchtko- een hommage aan de oude acteur – zelf ook daagse handelingen, inderdaad, maar teke- kers, landingsbanen, kranen waarmee de set ziek en stervend – creëren de geselecteerde is uitgevoerd zijn objecten waarvan McClane fragmenten, allemaal uit shoot-outs, een ver- zich bedient in zijn soloklopjacht. Al doende wachting die niet helemaal ingelost gaat wor- Veel van Wayne’s maakt hij zich de ruimte eigen. In die zin is den. Wayne krijgt nog eenmaal de kans te beste rollen voelen hij uiteraard slimmer en inventiever dan de laten zien wat zijn spel ook zonder – juist bad guys, terwijl die toch verondersteld wor- zonder – spektakel zo bijzonder maakt. aan alsof hij den de omgeving verkend te hebben. zich thuis waant Wayne’s personages zijn daarentegen eigen- Waskom lijk altijd thuis. Scènes beginnen vaak op een Een fragment van een dialoog aan het begin in de film moment dat Wayne’s personage nog niet van Howard Hawks’ El Dorado (1966), tussen helemaal presentabel is (het zijn dan ook sheriff J. P. Harrah (Robert Mitchum) en nend: er is geen acteur van wie je zo vaak de vooral scènes waarin hij zich gereedmaakt revolverheld Cole Thornton (Wayne). Onder- persoonlijke verzorging ziet. Hij scheert of voor de dag en waarin kleding wordt aange- werp is een opvallend rijk individu dat zich wast zich in talloze scènes in talloze films, trokken). Je krijgt een blik op iets wat je in De reactieheld na de Burgeroorlog in Harrahs territorium hij droogt zich af, trekt een jas aan of uit, het dagelijks leven niet geacht wordt te zien, Honderd jaar John Wayne (deel 2) heeft gevestigd: een pyjama, een jack, een shirt of een paar wat zich backstage afspeelt; alsof bij vergis- laarzen, hij gespt zijn riem en holsters om en sing een gordijn of deur geopend wordt. Maar Harrah: Everybody else around here was zo meer. Zie bijvoorbeeld ook: Angel and the in Wayne’s geval is het juist een teken dat je broke. You know how it was. Badman (James Edward Grant, 1947), She Thornton: Yeah, all over Texas Wore a Yellow Ribbon (John Ford, 1949), Rio Harrah: Well, having money he started to Grande (John Ford, 1950), The Searchers grow… enzovoorts (John Ford, 1956), Rio Bravo (Howard Hawks, 1959), The Horse Soldiers (John Ford, 1959), De conversatie is grotendeels expositie en zal In Harm’s Way (Otto Preminger, 1965), True verwijzen naar de belangrijkste personages Grit (Henry Hathaway, 1969), The Shootist van het daaropvolgende verhaal. Maar Way- (Don Siegel, 1976). Het is geen toeval dat ne’s korte, ongevraagde interruptie ‘all over deze titels van later datum zijn: de goedkope Texas’ in de adempauze tussen Mitchums wijze van produceren van kleine studio’s als twee zinnen is opmerkelijk. Het is meer dan Republic in de jaren dertig vermeed risico’s: een verlevendiging van de informatie die de scheren, aankleden, maar ook het aansteken toeschouwer in de scène wordt verschaft. van een sigaret, het zijn allemaal handelin- Belangrijker nog is de manier waarop dit zin- gen die mis kunnen gaan – en retakes kosten netje wordt uitgesproken: zachter, bijna ach- tijd en geld. teloos en – omdat het narratief irrelevante Wayne is doorgaans de enige in een scène die informatie bevat – als een vanzelfsprekend- dergelijke handelingen verricht. Nu kan het Angel and the Badman

oktober 2007 Skrien 27

Stagecoach je op zijn terrein bevindt. Als Wayne’s perso- men, een sigaar, een spel kaarten. Het zijn nage half aangekleed of met het scheer- details, maar ze maken een immens verschil. schuim nog op zijn gezicht de scène betreedt Mindere acteurs weten vaak niet waar ze hun betrap je hem niet. Integendeel, zijn ver- handen moeten laten; als ze iets vasthouden, schijning verankert je als toeschouwer met- klampen ze zich daar soms gedurende de een in een ruimte die ondubbelzinnig de scène wanhopig aan vast. Maar Wayne is zelfs zijne is. Het maakt zijn scènes intiem: je zo goed dat hij – in de onovertroffen rol van wordt tot zijn wereld toegelaten. Voor Wayne de beroepsmilitair kapitein York in Rio Gran- wordt de toeschouwer aldus een vertrouwe- de – speelt alsof hij niet weet waar hij zijn ling. Willis’ McClane wordt gedurende zijn handen moet laten. Het is de scène, in het avonturen steeds verder ontkleed – hij ver- fort, waarin een groep legermuzikanten een scriptschool liest kleding of zijn kleren lopen scheuren op serenade brengt aan zijn vrouw (Maureen – om het lichaam te onthullen dat hem zo O’Hara), die hij gedurende twee decennia onoverwinnelijk maakt. Wayne’s helden zie amper gezien heeft; het leger maakte een je zich bedekken en zich opmaken om vanuit normaal huwelijksleven onmogelijk. Als de Maak van je passie je vak een huiselijke, veilige setting het gevaar groep inzet met I’ll take you home again, daarbuiten tegemoet te treden. Die laatste Kathleen staat Wayne er duidelijk verlegen omstandigheid maakt Wayne’s films vaak 3 Godfathers bij. Hij speelt wat met zijn sigaar tussen emotioneel rijker. Die Hard (John McTiernan, duim en wijsvinger, tikt de as eraf, houdt de Scriptlab: onder begeleiding van idee naar professioneel script. 1988) toont het ongelijk van McClane’s zona gestorven moeder; de zorg voor de baby sigaar vervolgens vast tussen duim en wijs- tegenstanders. Maar Wayne’s rollen bewijzen leidt hem af van zijn voornemen met de buit vinger van twee handen, tikt de as er maar Basismodule dramaschrijven maart 2008. Tweejarige part-time vakopleiding het gelijk van de toeschouwer, door Wayne’s van een bankoverval de grens over te steken weer eens af, neemt een trek en als hij merkt aanvankelijke hulpeloosheid te tonen (zeep en zich van zijn achtervolgers te ontdoen. In dat de rook langs haar gezicht waait, besluit januari 2008, aanmelden tot 15 november 2007. Open avond 22 januari 2008. in de ogen, bijvoorbeeld) en daarmee de sym- veel films is actie sowieso spaarzaam en is de hij zijn handen, met sigaar, maar achter zijn pathie van de kijker te verwerven. toeschouwer getuige van wat zich afpeelt rug te verstoppen. Wayne doet dus altijd iets. Info: www.scriptschool.nl of bel (020) 550 14 44 tussen de bedrijven door: wachten, converse- Sterker nog, hij doet vaak meer dan één Serenade ren, maaltijden – zie bijvoorbeeld Rio Grande ding. In Rio Bravo, de film die daarvan de Hoewel zijn reputatie als actieheld in voorna- en Rio Bravo. Maar mede dankzij de kracht mooiste voorbeelden bevat, ziet zijn tegen- melijk westerns en oorlogsfilms ongetwijfeld van Wayne’s spel ontstaan juist daar de de belangrijkste pijler vormt van zijn popula- gevoeligste momenten. riteit is het juist het gebrek aan actie dat Een hoogtepunt zijn de twee scènes in She Scènes beginnen vaak Wayne’s verschijning zo indrukwekkend Wore a Yellow Ribbon waar Wayne’s pesonage, als Wayne’s personage maakt. Ondanks de indruk die ook in de de bijna gepensioneerde legerkapitein Brit- korte hommage aan het begin van The Shoo- tles, bij het graf van zijn lang overleden nog niet helemaal tist wordt gewekt, zijn Wayne’s personages in vrouw verslag komt doen van de gebeurtenis- presentabel is veel gevallen mannen die in hun alledaagse sen van de dag. De cadans van zijn zinnen, routine gestoord worden om problemen in de gedirigeerd door het tot gietertje omgewerk- buitenwereld op te lossen. Ze willen niet naar te kalebas waarmee hij de bloemen op het speler Dean Martin bij herhaling een voor buiten, ze hoeven kun kracht niet te tonen. graf besprenkelt, bereiken een zeldzame inti- hem bedoelde fles bier langs zijn neus voor- Maar evenmin kunnen of mogen ze werkloos miteit en emotie. Hier is geen houwdegen bijgaan, simpelweg omdat Wayne de hand die toezien. John Wayne is een reactieheld. aan het woord (en al helemaal geen ironische de fles aanreiken wil ook gebruikt om zijn Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij in Bruce Willis), maar iemand die ongegeneerd argumenten in een gesprek met een derde een aantal films eigenlijk aan traditionele toont dat hij begaan is met zijn werk en met personage kracht bij te zetten. actie als vuurgevechten en dergelijke niet de mensen met wie hij werkt. Of het moment Het is niet alleen dat Wayne’s spel zelfverze- toe komt. Meest extreme voorbeeld is 3 God- in In Harm’s Way, wanneer Wayne’s kapitein kerd is en ontspannen. Afgezien van zijn fathers (John Ford, 1949), waarin hij zich het Torrey zijn schip – zijn thuis! – moet verla- gecultiveerde loop en de soms wat bedachte grootste deel van de tijd moet ontfermen ten na van zijn bevel te zijn ontheven. Over cadans van zijn zinnen bereikt zijn spel een over de baby van een in de woestijn van Ari- het dek lopend, op weg naar de wal, verraadt zeldzame levensechtheid. Een filmset voelde zijn gezicht wat hij voelt, terwijl hij naar de voor hem kennelijk even vertrouwd als het bemanning kijkt en hij, voor het laatst mis- leven daarbuiten. Instructief in dit verband schien, zijn hand over de railing laat glijden. is nog een andere scène in Rio Bravo, waarin Die hand die even de railing beroert is als Wayne een gesprek voert en onderwijl een beweging bijna te klein om op te vallen. Maar spel kaarten naloopt op mogelijk ontbreken- als er weinig te doen is, zijn handen de beste de azen. Waarom instructief? Omdat hij ken- indicatie of iemand zich op zijn gemak voelt. nelijk weet dat dat in het echte leven even- Zeldzaam zijn de momenten waarop Wayne eens gebeurt – zijn zwakste scènes zijn dan niks beter met zijn handen weet te doen dan ook die waarin hij zijn gehoor gedurende de ze naast zijn lichaam te laten hangen. Ook hele dialoog aankijkt. Alleen in het leven van daaruit valt af te leiden hoe thuis Wayne zich alledag kun je zien dat gesprekspartners voelt in film. Als zijn handen al niet ergens elkaar maar een fractie van de tijd aankijken op rusten – op een zadelknop, op zijn heu- en onderwijl vaak iets anders doen; alleen pen, in zijn broek- of vestzakken of achter daar kun je waarnemen dat mensen hun han- zijn riem – dan zijn ze wel met iets bezig – ze den maar zelden langs hun lijf laten hangen. houden een zakmes, pistool of geweer vast, Zo lang mensen zich zo gedragen blijft Wayne Rio Grande of een hoed, een kop koffie, een bos bloe- tijdloos. n

28 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 29 Zidane, un portrait du 21ème siècle Hoe het is Zidane te zijn Douglas Gordon en Philippe Parreno maakten een eenentwintigste eeuws portret van een van de grootste voetballers aller tijden Zinedine Zidane. Een ongewone documentaire over een een mythe die mens wordt. Niels Bakker

Zinedine Zidane is de grootste voetballer van van Zidane in de eenentwintigste eeuw, dan tredingen of in de opmaat naar een vrije wachten is op de bal, op dat ene magische onderbouwing van de mythe. Het beeld dat de laatste tien jaar. Met zijn oogstrelende alleen van de voetballer en gedurende slechts trap, maar meestal volstaat een totaalshot moment. Het gaat Gordon en Parreno erom zo ontstaat is selectief en gesimplificeerd. acties veroverde de spelmaker de harten van één wedstrijd, Real Madrid – Villareal op 23 vanuit vogelperspectief van ongeveer een die ervaring over te brengen. De kijker mag Het creëren van een mythe gaat vaak miljoenen voetballiefhebbers. Drie keer riep april 2005. Tijdens dat Spaanse competitiedu- kwart tot de helft van het veld. Dit garan- zich negentig minuten lang een klein beetje gepaard met psychologie. Het ongrijpbare tje uitspelen. Welke voetballer doet dat niet? de internationale voetbalgemeenschap hem el stelde het duo zeventien camera’s op rond- deert dat het spel te volgen is: niet alleen de Zidane voelen. moet grijpbaar worden gemaakt. We willen Om maar niet te spreken van de vele momen- uit tot voetballer van het jaar. En hij verover- om het veld, waarvan twee high definition, om speler in balbezit is zichtbaar, ook diens weten hoe topsporter X tot zijn grootse pres- ten zonder bal, waarin hij slentert en schui- de talloze trofeeën, waaronder het wereld- Zidane van zo dichtbij mogelijk te volgen. afspeelmogelijkheden en tegenstanders. 2. Documentaire taties kwam. Welke eigenschappen had hij felt, zweet en spuugt. De mythe van de top- kampioenschap. Maar als aan de meeste ster- Negentig minuten lang – ‘van de aftrap tot In Zidane zitten twee soorten beelden. De Wat verwacht je van een documentaire over daarvoor nodig? Hoe voedde zijn moeder hem voetballer, die de briljante acties aaneen- ren kleeft ook aan ‘Zizou’, zoals zijn fans hem het laatste fluitsignaal’ – kijken we alleen ene komt tegemoet aan onze verwachting. een van de beste voetballers aller tijden? Op op? Welke rol speelde zijn culturele achter- schakelt, wordt genadeloos doorgeprikt. liefkozend noemen, een tragisch tintje. In naar hem. Het zijn de bekende overzichtsshots, die de zijn minst hoogte- en dieptepunten uit zijn grond? In het geval Zidane zou je kunnen Het maakt Zidane eerder tot een tragische belangrijke wedstrijden ging hij nogal eens De ondertitel kan beter worden beschouwd suggestie wekken van objectiviteit. Gordon carrière, zijn mooiste doelpunten, beste acties vragen: waar komen zijn agressieve uitspat- figuur dan tot een romantische held – in over de schreef. Op het wereldkampioenschap als een statement van de regisseurs, van ori- en Parreno hebben hieraan het originele en domste overtredingen. Verder: interviews tingen vandaan? Is het zijn opvliegende, gewoonheid doet hij nauwelijks onder voor in 1998 kreeg hij een rode kaart voor het gine beeldend kunstenaars. Een portret van Spaanse commentaar bij de wedstrijd toege- met voetballers en coaches die met hem heb- licht ontvlambare karakter, een gebrekkige zijn bewonderaars op de tribunes. De ster stompen vande aanvoerder van het Saoedi- de eenentwintigste eeuw slaat dan op een voegd, waardoor de kijker zich in de huiska- ben gewerkt en natuurlijk met de ster zelf. In opvoeding of zijn Frans-Algerijnse achter- krijgt weer menselijke trekken. Mogelijk Arabische team. En in zijn laatste profwed- door hen bedacht concept voor het maken mer waant. De meeste camera’s zetten de Zidane zit niets van dit alles. Natuurlijk, Gor- grond? heeft de Schotse postrockband Mogwai dat strijd, de WK-finale een jaar geleden, deelde van portretfilms. Met hun film gaan Gordon makers echter aan de rand van het veld, ter don en Parreno hadden de voetbalwedstrijd In Zidane blijven verklaringen achterwege. willen uitdrukken op de soundtrack, die de hij een kopstoot uit aan de Italiaan Marco en Parreno terug tot de naakte essentie van hoogte van de spelers. Daarmee brengen ze kunnen inkorten en versnijden met archief- En het beeld van de topvoetballer in actie geluidsband op momenten volledig over- Materazzi. Zidane’s bestaan: voetbal. Alsof andere Zidane in beeld. In totaalshots, met het blè- beelden en talking heads. Maar dat had de werkt, eerder dan heroïserend, ontnuchte- neemt. Hier geen stampende Eye of the Tiger- aspecten van zijn leven er niet toe doen. Het rende publiek op de achtergrond. Maar vooral magie van de real time beleving van dat ene rend. De wedstrijd is tamelijk modaal; geen testosteron, maar zachte klanktapijten en Ballerina resultaat is een film die de grenzen opzoekt; in prachtige close-ups, mogelijk gemaakt duel doorbroken. Het had de suggestie WK-finale, geen beslissingswedstrijd om het verstilde melodieën. Het is pure melancholie, Zijn agressieve oprispingen maken de Franse van de genres waaraan hij raakt – de regi- door het gebruik van extreme zoomlenzen. gewekt van objectiviteit, waar zij juist de sub- landskampioenschap, zelfs geen topper tegen die beter aansluit op de droefheid van het voetballer ongrijpbaar. Wat ging er in hem stratie van een voetbalwedstrijd, de docu- We zien Zidane het zweet van zijn voorhoofd jectieve ervaring wilden weergeven. Barcelona, maar een competitieduel tegen alledaagse bestaan dan op de heldendaden om, toen hij op Materazzi afstormde? Waarom mentaire, de sportfilm – en zo van de kijker, aan zijn broek vegen. Een vuiltje van zijn De enige informatie over Zidane in de film, een Spaanse middenklasser. Zidane speelt van het individu dat boven de massa uitto- ontspoort een prof in zijn laatste wedstrijd die zich in zijn verwachtingen wellicht niet neus slaan. Zijn kousen verschikken. We komt van de teksten die onder in beeld ver- niet op het toppunt van zijn kunnen. Er zijn rent. n zo? En hoe valt zijn primitieve gedrag te rij- helemaal bevredigd ziet. horen zelfs de geluiden die hij hierbij maakt. schijnen. Ook hier gaat het om ervaringen hoogte- en dieptepunten, hij leidt het win- Zidane, un portrait du 21ème siècle Frankrijk / IJsland, 2006 men met zijn fabelachtige techniek, die Zo dichtbij ben je nog nooit bij een voetballer van de stervoetballer. Hoe het is om in een nende doelpunt in en krijgt aan het slot van regie Douglas Gordon en Philippe Parreno camera Darius ‘Zizou’ eerder tot een ballerina maakt? 1. Registratie van een voetbalwedstrijd in actie geweest. tot de nok gevuld stadion te staan bijvoor- het duel rood na een opstootje, maar zijn Khondji montage Hervé Schneid geluid Tom Johnson Douglas Gordon en Philippe Parreno, de De televisieregistratie van voetbalwedstrijden Het effect van deze aanpak is tweeledig. De beeld. ‘Als je met het spel bezig bent dan meeste acties zijn weinig memorabel. Duelle- muziek Mogwai productie Sigurjon Sighvatsson distributie makers van Zidane, un portrait du 21ème siè- is gericht op een objectieve weergave van het wedstrijd volgen zet je al snel uit je hoofd – hoor je het publiek niet zo / Je kunt haast ren om de bal, koppen, kaatsen, een manne- A-Film duur 90’ cle (nu uit op dvd), doen geen poging deze spel. De camera’s staan zo opgesteld dat de zelf bepalen wat je wilt horen / Je bent nooit vragen te beantwoorden. Het mysterie blijft kijker zich een volledig beeld kan vormen alleen / Ik hoor het als iemand in z’n stoel in hun film intact. De ondertitel is wat dat van wat er op het veld gebeurt. Soms zijn Zo dichtbij ben je nog schuift / Ik hoor iemand hoesten / Ik hoor betreft misleidend: als de film al een portret is close-ups daarvoor belangrijk, zoals bij over- iemand fluisteren in het oor van z’n buurman nooit bij een voetballer / Soms denk ik dat ik een horloge hoor tik- in actie geweest ken’. Het versterkt het ervaringseffect. Door de teksten is het alsof je in het hoofd zit van Zidane, alsof je zijn gedachten kunt lezen. dat kan alleen in de zeldzame overzichts- shots en als Zidane de bal heeft. Maar ook 3. Sportfilm dan zie je niet naar wie hij hem speelt en wat Documentaires over topsporters doen vaak er vervolgens mee gebeurt. Aan de andere geen moeite het beeld van een held te kant: de film stelt ieder televisieverslag in de bestrijden; liever dragen ze bij aan de heroï- schaduw als weergave van de wedstrijderva- sering, door in een snelle montage de spor- ring van een speler. Niet eerder zagen we dat tieve successen te tonen. Als zou hun carriè- zelfs een spelmaker als Zidane, die relatief re alleen daaruit bestaan. De spaarzame kant- vaak aan de bal is, driekwart van de tijd pas- tekeningen zijn altijd dieptepunten, die qua sief aan het spel deelneemt. Het is rennen, extremiteit niet voor de hoogtepunten sjokken, schreeuwen: ‘Hey, hey, aqui!’ Het onderdoen en vaak functioneren als verdere

30 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 31 De Kring van Nederlandse Filmjourna- listen bestaat dit jaar een kwart eeuw. Filmkritiek wordt al praktisch sinds het ontstaan van de film gegeven. Peter Bosma onderzoekt wat professionele filmkritiek inhoudt. In deel 1 van zijn tweedelige essay beantwoordt hij de vraag: Wat is filmkritiek? Peter Bosma Een Illustratie: Jochem Bosselaar verkenning van de context van filmkritiek

Een precieze definitie van filmkritiek is niet verbanden met overige films of culturele con- eenvoudig. Filmkritiek is een verzamelterm text. voor twee aspecten: ten eerste de betekenis- geving (de interpretatie, geworteld in een Omzetbevorderende werking lange hermeneutische traditie) en ten twee- Filmkritiek is een subjectieve, persoonlijke de de waardering (de beoordeling, geworteld reactie op filmkunst. De filmcriticus doet op in een lange kunstfilosofische traditie), voorbeeldige wijze verslag van de activiteit ondersteund door beschrijving van feitelijke van een voorbeeldige filmtoeschouwer. Deze gegevens en signalering van samenhang en filmkritische praktijk van interpretatie en

32 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 33 waardering staat onder invloed van vele fac- tekst (radio, televisie, dvd). Ten derde invalshoek en een filmanalyse staat in dienst De Rotterdamse Kunststichting (RKS) heeft een toren, onder andere de mate van ambachte- gaat het om teksten die geschreven van een wetenschappelijk perspectief, zoals de Pierre Bayle Prijs bestemd voor kunstkri- per- lijke vaardigheid en de aard van de taak- zijn door mensen die dit beroeps- bijvoorbeeld het neo-formalisme. Discussie- tiek in het leven geroepen, waarbij per jaar soonlijke opvatting van de filmcriticus. Aan de halve doen. Met de drie genoem- vraag hierbij is: werkt deze toename van een andere kunstdiscipline wordt gekozen. getuigenis van zijn andere heeft de filmkritiek ook de voorwaarden beschikken we methodiek in een filmkritiek verhelderend of Op het gebied van de filmkritiek zijn er de respect voor het filmerfgoed invloed op de reacties van lezers of over een instrument voor de eer- belemmerend? Het antwoord hierop is niet volgende laureaten geweest: L.J. Jordaan uit de jaren dertig tot en met vijftig luisteraars en op de reputatie van ste, ruwe afbakening van het cor- eenduidig: er zijn zowel sublieme als stupide (1957), Charles Boost (1964), C.B.Doolaard van de Hollywood studio’s (A Personal Jour- de filmesthetiek ingrijpend: Arnheim signa- films en filmers. Enkele mogelijke pus van professionele filmkritiek. filmanalyses gemaakt. (1971), Dick Ouwendijk (1978), Ellen Waller ney with Martin Scorsese through American leerde een verval van de visuele creativiteit. vragen op het gebied van filmrecep- In het digitale tijdperk hebben we overigens De bestudering van filmkritiek roept meer (1985), Ernie Tee (1992) en Hans Beerekamp Movies) en hij gaf een bevlogen historisch De filmkritiek moet zich aanpassen. In een tie: werkt een filmkritiek omzetbe- te maken met de groei in omvang en in discussievragen op, zoals de vraag waar de (2000). In zijn dankwoord weersprak de overzicht van de Italiaanse cinema, My Voya- artikel uit 1935 stelde hij dat de voornaam- vorderend of -bedervend? Is er mogelijk spra- bereikbaarheid van fan criticism of user com- grens ligt tussen vrijblijvende consumenten- laatst genoemde laureaat de pessimistische ge to Italy, een festivalhit onder andere in ste taak van de filmcriticus is om niet te ke van een stimulans van de kijkdrang van ments, ofwel filmliefhebbers die hun mening voorlichting en gedegen filmkritiek. De laat- conclusie van het juryrapport, waarin een Rotterdam (2002) en Melbourne (2002). treuren over de esthetische teloorgang van de lezers? Is er mogelijk sprake van invloed plaatsen op het internet. Deze amateur critici ste jaren zien we in recensies een opmars van somber beeld werd geschetst van de stand Er bestaat ook een grote overlap tussen de de filmtaal, maar in plaats daarvan zich te op canonvorming? Zo ja, op welke manier? kunnen interactieve digitale communities de genadeloze eindconclusie in de vorm van van zaken bij de Nederlandse filmkritiek. beroepsvelden van filmcriticus en filmweten- richten op de economische context van de Filmkritiek is een pluriform verschijnsel, met vormen, of een eigen weblog starten. Een een scores van 1 tot 5: is dit verontrustend of In 2005 ontving Joyce Roodnat de Louis een geschiedenis van ruwweg honderd jaar. schemergebied vormen de filmbesprekingen onvermijdelijk? Hartlooper Prijs voor de beste filmpublicatie, Er is sprake van een complexe stroom van van semi-professionals, zoals de bijdragen op uitgereikt op het Nederlands Film Festival. De Een regisseur zoals Martin Scorsese kan heel goed uitleggen denkwijzen, keuzes, positiebepalingen en de site www.8weekly.nl (‘de jongste cultuur- Iedereen een filmcriticus bekroning gold haar serie essays bij de twee- meningvormingen. Filmkritiek is een veel- haard van Nederland’) of www.movie2movie. Filmcriticus is een onbeschermd beroep: de dvd-reeks Moderne Europese klassiekers, waarom bepaalde films een grote indruk op hem hebben gemaakt soortige uiting van een hoogst individuele nl (‘filmrecensies en meer’). De filmkritieken iedereen kan zichzelf uitroepen tot filmcriti- van NRC Handelsblad en Homescreen. De jury respons, maar wordt ook gekenmerkt door van filmliefhebbers bieden interessant verge- cus. Er bestaan geen gespecialiseerde oplei- oordeelde dat de essays van Roodnat geken- dingen. De toegang tot deelname aan het schetst kunnen worden als ‘een serie schapper. In het verleden waren film en de analyse van de al dan niet ver- filmkritisch discours is dus niet gecontro- liefdevolle en bevlogen, persoonlij- de vroege filmtheoretici vaak scholen aanwezige politieke en morele De filmkritiek nodigt uit tot een openbaar debat en kan leerd, institutioneel is het beroep nog niet ke en weloverwogen, kortom werkzaam als filmcriticus. meningen. richting geven aan de reflectie op film zwaar verankerd. De beroepsvereniging Kring voorbeeldige artikelen. Het Voorbeelden hiervan zijn Siegfried Kracauer vond vanaf het begin dat van Nederlandse Filmjournalisten (KNF) werd schrijven over film, dat meer en onder andere Rudolf Arn- de filmcriticus tot taak had vooral te letten voor het eerst opgericht in 1947, verwaterde meer dreigt te verworden tot heim, Béla Balàzs of André op de afbeelding van de werkelijkheid in talloze collectieve conventies, geworteld in lijkingsmateriaal voor onderzoek van profes- snel en werd opnieuw gestart in 1982. oppervlakkige consumenten- Bazin. Ter ondersteuning films en kritisch te kijken naar de verborgen een eeuwenoude traditie van cultuurkritiek. sionele filmkritiek: in welk domein is Deze belangenvereniging is dus een voorlichting, bewijst zij daar- van hun kritische werk- ideologie van de films. Hij ging er vanuit dat De dynamiek van conventies en opinies bevat de groepscode het meest zicht- relatief recent verschijnsel. De mee een goede dienst . Zij zaamheden zochten deze films altijd een groot effect hebben op de ook een meestal impliciete strijd over de baar? Zijn de oordelen gelijklui- internationale beroepsvereni- betuigt zich wars van de waan critici naar de essentie van publieke opinie en dat films meestal een vals vraag welke visies op filmkunst en welke dend of wijken ze af, waarom ging FIPRESCI (International van de dag en zoekt onbevreesd de filmkunst, naar algemeen geldi- beeld van de werkelijkheid geven. opvattingen over filmkritiek dominant wor- is dit wel of niet? Federation of Film Critics) diepte. Als lezer krijg je meteen zin om ge criteria van wat pure filmkunst zou Over de intenties van Nederlandse filmcritici den, blijven of waren. Het gaat hier om meer- Filmkritiek heeft ruwweg heeft wel een langere de films die zij bespreekt te gaan zien of met zijn. Eigentijdse filmwetenschappers bewan- zijn incidenteel publicaties en interviews ver- voudige canonvorming: de bepaling van wat drie verschijningsvormen: bestaansgeschiedenis (opge- andere ogen te gaan herzien.’ In 2006 werd delen soms de omgekeerde weg: ze schrijven schenen, zoals in het filmtijdschrift Skoop acceptabele filmkunst is (de reputatie van de recensies, essays en analyses. richt in 1925). Deze vereniging de Louis Hartlooper prijs voor de beste film- essays van filmkritische aard, een toepassing (februari 1976), het opinietijdschrift Vrij betreffende film) en ook wat tot acceptabele De drie mogelijke vormen van profileert zich vanouds vooral publicati voor de tweede keer uitgereikt, de van hun inzichten die dient ter ondersteu- Nederland (zomer van 1980) en meer recent filmkritiek gerekend kan worden (de reputa- filmkritiek hebben om te op diverse filmfestivals, met het laureaat was de Vlaamse essayist Dirk Lauw- ning van hun theoretische of filmgeschied- in het filmtijdschrift Skrien en de Filmkrant. tie van de betreffende criticus). beginnen een verschillende con- toekennen van Prijzen van de Filmkri- aert, voor zijn boek Dromen van een expedi- kundige publicaties. Voorbeelden hiervan In Nederland zijn meer initiatieven op het Filmcritici zijn een bijzonder soort filmtoe- text: een filmrecensie staat meest- tiek (zie www.fipresci.org). tie. Geschriften over film 1971-2001. zijn Amerikaanse filmwetenschappers als gebied van reflectie op het ambacht van film- schouwers, omdat ze hun waardeoordelen en al in een nieuwscontext (dagblad, Incidenteel worden ook filmcritici zelf met Kristin Thompson en David Bordwell. De Brit- kritiek, zoals de reeks gastlessen van Hans hun betekenisgeving uitvoeriger moeten ver- opinieblad, radio en televisie), een een prijs bekroond. Zo heeft de Nederlandse Filmcriticus wordt filmmaker se filmhistoricus Kevin Brownlow heeft bijge- Beerekamp aan de Rijksuniversiteit van Gro- woorden en toelichten dan gewone kijkers. filmessay staat meestal in een doel- afdeling van de CICAE (Confederation Inter- Vanouds bestaat er een verbindingslijn tus- dragen aan het populariseren van het film- ningen (vanaf 1999), of de rubriek ‘Mene Daarom vormt de filmkritiek een interessant groepcontext (filmtijdschrift, boekuitgave, nationale de Cinema’s d’Art et d’Essai) de sen het beroep filmcriticus en het beroep van erfgoed door zijn medewerking aan televisie- Tekel’ van Annemieke Hendriks in Skrien onderzoeksmateriaal. De filmkritiek kan bij- database), een filmanalyse staat meestal in Graadt van Roggenprijs voor filmkritiek in filmmaker. Door de tijd heen zijn er altijd series en boeken. (van februari 2001 tot 2005). dragen aan een meningsuitwisseling en ver- een wetenschappelijke context (vaktijd- het leven geroepen. Deze prijs voor filmkri- filmmakers geweest die het maken van films Daarnaast zijn er incidentele evenementen gelijking van inzichten. De filmkritiek nodigt schrift, boekuitgave). Het verschil in context tiek is vernoemd naar Coen J. Graadt van gecombineerd hebben met reflectie op het De intenties van de filmcriticus zoals het filmeducatieve weekend ‘Met Kriti- uit tot een openbaar debat en kan richting werk van hun voorgangers, of op de evaluatie Beginselverklaringen van filmcritici zijn sche Blik’ (stichting MEI, Oudenbosch, 2001) geven aan de reflectie op film en kan film- van filmkunst in het algemeen. Aan de ande- tamelijk zeldzaam. De Duitse filmcritici of de drie KNF-seminars: in 1986 liefde aanwakkeren. De toegang tot deelname aan het filmkritisch discours re kant zijn er door de tijd heen ook veel Rudolf Arnheim en Siegfried Kracauer tijdens de Nederlandse film- is niet gecontroleerd filmcritici geweest die zelf films gingen vormen een uitzondering op deze dagen ‘Oorlog, collaboratie Definitie van professionele maken. regel, zij schreven in de jaren en verzet in de Nederland- filmkritiek Enkele voorbeelden van Franse filmcritici die twintig essays over hun taakop- se film’, in 1999 tijdens Voor de afbakening van de term professionele vertaalt zich in een verschillend lezerspu- Roggen die van 1929 tot 1932 filmcriticus ook filmmakers werden (of andersom) zijn: vatting. Arnheim schreef in het Internationaal Film- filmkritiek zijn er drie noodzakelijke voor- bliek en een verschillende aanspreek- van de Nieuw Rotterdamse Courant was. Hij Louis Delluc (1890 -1924), Jean Epstein 1929 een artikel over de taken festival Rotterdam ‘Facing waarden: Ten eerste gaat het om teksten vorm en taalgebruik. Meer essentieel vertrok naar Nederlands-Indië, werd ziek en (1897-1953) en Germaine Dulac (1882-1942) van een professionele filmkri- Godzilla’, over de filmkri- waarin een beargumenteerd waardeoordeel en lijkt het onderscheid in welke mate overleed op jonge leeftijd in 1933. en later François Truffaut, Eric Rohmer en tiek. Hij zag de filmproductie tiek op internet en in 2001 een onderbouwde interpretatie gegeven een theoretisch kader gehanteerd In 1964 werd de Graadt van Rogge Prijs voor Jean-Luc Godard. In Nederland is onder als een mondiale kunstvorm in opnieuw tijdens het Interna- wordt. Ten tweede gaat het om teksten die wordt: een recensie is een ongebon- het eerst uitgereikt aan H.S.Visscher, in 1966 andere te denken aan de Skrien-jaren van de ontwikkeling, de filmcriticus tionaal Filmfestival Rotterdam toegankelijk zijn gemaakt in het openbare den betoog, een onsystematische was Jan Blokker (van toen nog Algemeen filmmakers Mart Dominicus, Jos de Putter en heeft in zijn ogen vooral de didacti- ‘Culture Shocks: Pitfalls and domein, door middel van publicatie op papier observatie en evaluatie, waarbij Handelsblad) de laureaat. In 1979 ontving Peter Delpeut. sche taak om de filmmakers de weg Challenges for the Exploring Film (dagblad, weekblad, maandblad, kwartaal- beschrijving, interpretatie en beoor- Ellen Waller (NRC Handelsblad) de eerste Een regisseur zoals Martin Scorsese kan heel te wijzen naar een verbetering van Critic’, een workshop interculturele blad), of in digitale vorm deling van de film vloeiend in elkaar Cinemagiaprijs van de Audiovisuele Beroeps- goed uitleggen waarom bepaalde films een hun fouten of een versterking van hun kwa- filmkritiek). n (internet, cd-rom), of in de kunnen overlopen. Bij een essay is vereniging voor Filmers (NBF), die toen vijf- grote indruk op hem hebben gemaakt en wat liteiten. vorm van een gesproken sprake van een meer expliciet kritische entwintig jaar bestond. er zo bijzonder is aan oude films. Hij maakte Door de komst van de geluidsfilm veranderde Volgende maand deel 2: De invloed van filmkritiek

34 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 35 Jan Blokker begon zijn filmloopbaan begin jaren vijftig als eigenzinnig recensent in een door ‘de papen’ gedomineerd filmklimaat. Lang voordat hij een gerenommeerd journalist en filmbestuurder werd, schreef hij al scenario’s voor toonaangevende Nederlandse speelfilms. ‘Stel je voor: een komedie met alleen maar lelijke mensen.’ Annemieke Hendriks De pioniers: Jan Blokker ‘Weer een Nederlandse speelfilm, weer niks’

‘Mijn chef In 1960 schreef Blokker vanuit Berlijn over ‘Voor de oorlog was hier overwegend troep Manifest het Nederlandse circus dat was ingezet ter geproduceerd, afgezien van een paar interes- Toch was er een sprankje hoop. ‘Verstandiger Simon promotie van Herman van der Horsts tropen- sante films van Duitse regisseurs die hier mensen dan al die zakkenvullers wilden ook Carmiggelt documentaire Faja Lobbi. Zuivelmeisjes, even langskwamen op hun vlucht voor de wel eens een speelfilm maken, mensen als ‘Oranjehemden’ en tienduizenden anjers, als- nazi’s.’ Fons Rademakers en Bert Haanstra.’ De over- hield van mede partijen kaas en jenever kwamen er, Na de oorlog waren we, als filmnatie, weer heid speelde hier in 1956 op in met de olala-achtige aldus de recensent, op het filmfestival aan te geheel op onszelf aangewezen. Dan moest je oprichting van het Productiefonds voor de pas. Van 1954 tot 1968 is Jan Blokker (1927) wel erg optimistisch ingesteld zijn, aldus Nederlandse Film. Des te vreemder lijkt het films met veel filmcriticus bij het Algemeen Handelsblad. De Blokker, om een bloeiende speelfilmindustrie dat er in 1957, voordat dit fonds zijn vruch- ondergoed toon van zijn filmrecensies en -beschouwin- te zien gloren. ‘Kijk, de Nederlandse produ- ten goed en wel kon afwerpen, door de toon- erin’ gen is voor die tijd opvallend modern, losjes, centen waren bioscoopexploitanten of distri- aangevende filmcritici een open brief werd ironisch. Bij Nederlandse films vermeldt buteurs. Zonder enige kennis van zaken gepubliceerd aan de Nederlandse producen- Blokker vaak welke betekenis de productie in stopten ze geld in films, alleen om er in één ten, met de teneur dat het maar uit en over kwestie voor de toekomst van de vaderlandse klap rijk van te worden. Waarom is die Willem moest zijn met de Nederlandse speelfilm – filmindustrie zou kunnen hebben. Er was Parel-film gemaakt? Alleen maar omdat Wil- met de naam van Jan Blokker eronder. namelijk geen Nederlandse filmindustrie. Bij lem Parel, met Wim Sonneveld, de meest Hoe dat valt te rijmen? ‘Ja’, verzucht Blok- de weinige speelfilms valt zijn inschatting populaire radiorubriek van de jaren vijftig ker, het latere boegbeeld van datzelfde Pro- doorgaans negatief uit. En wanneer hij de zo was. Het waren losse flodders.’ ductiefonds, ‘ik heb dat manifest onderte- beeldende documentaire Faja Lobbi op de Ber- Het wonderlijke leven van Willem Parel kend. En daarop is in alle toonaarden gerea- linale een ‘voor onze filmbedrijvigheid uiterst beschreef Blokker in 1955 als ‘in beeld geerd. Maar het was op een nogal slinkse representatieve festivalbijdrage’ noemt, lijkt gebracht radio-cabaret’. Dezelfde ‘bittertafel- manier gegaan met dat manifest – al is het daarin enige spot door te sijpelen. grollen’ en ‘onbeholpen toneelmatigheid’ zag lullig dat te zeggen nu alle andere betrokke- ‘Ik vond dat toevallig niet zo’n mooie film’, hij twee jaar later in Georg Jacoby’s Kleren nen dood zijn. De initiatiefnemers, Janus van herinnert Blokker zich. ‘Maar er werden in maken de man. Zoals hij het nu samenvat: Domburg en H. Wielek van het katholieke FF O die jaren wel degelijk veel erg mooie docu- ‘Weer een Nederlandse speelfilm – weer niks.’ tijdschrijft Filmforum, hebben mij op een

NSH mentaires gemaakt in ons land. Daarom Er zat zichtbaar geen idee achter, ‘zelfs niet avond opgebeld, zo van: vindt u ook niet RO B

B heerste er eind jaren vijftig de verwachting het idee dat als ze er rijk van zouden worden, dat... Ik heb waarschijnlijk wat zitten mee- O B dat we ook mooie speelfilms zouden kunnen ze het geld in een volgende film zouden mopperen over bestaande films. Tja, en toen O T O

F maken.’ Blokker deelde die verwachting niet. investeren.’ stond mijn naam onder die open brief in hun

36 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 37 blad. Ik heb ze dat buitengemeen kwalijk den vertoond. Alle andere films vond hij filmblad dat vanuit de eerste generatie Film- een baksteen. Dat was een verschrikkelijke ‘Ik zit er nu zelf ook even over na te denken Had de toedracht rond dat lijk in de Boeren- genomen.’ maar gezeur. Laat ik Jan nu maar naar een academie-studenten in 1963 is opgericht. U kater.’ hoe ik in elkaar zit. Nee, het is niet zo dat ik wetering wel in film kunnen komen? Fons deftige film in Tuschinski of Kriterion sturen, was de enige recensent van naam die door de louter mechanisch aan het werk ga met een Rademakers was immers (ex-)familie van U werkte op dat moment zelf aan het scenario dacht hij, dan kan ik zelf naar de Royal. Nu beugel kon. Fanfare is alleen in Nederland aangeslagen? scenario-opdracht. In De partizanen zit wel Louis van Gasteren? voor een speelfilm, Haanstra’s Fanfare, die was ik sinds mijn studententijd al een groot ‘Ja, redacteur Gied Jaspars is zelfs bij het ‘En in Rusland. Ik was een jaar later in Mos- veel van mezelf. Theu Boermans was welis- ‘Voor zover ik me herinner hoe Fons en ik werd geproduceerd met geld van dat splinter- filmliefhebber. Door de kritieken die ik in Het Handelsblad op de Nieuwezijds langsgekomen kou bij de vertoning. Die Russen, behept als waar met het idee voor een film over het ver- nieuwe fonds. Parool schreef, werd ik in 1954 door het Han- om me het eerste nummer van Skoop te bren- ze zijn met een beetje slecht gevoel voor zet bij mij gekomen, en niet andersom, maar ‘Daarom. Ik had goed contact met Bert Haan- delsblad als filmrecensent gevraagd.’ gen. Ik vond het heel leuk en goed dat Skoop humor, gierden van het lachen. In Cannes zei kennelijk hadden we op essentiële punten ‘Noch bij Haanstra, noch bij stra en ook met Fons Rademakers, die even- er was. Alles wat ze niet beviel, hebben ze een Amerikaan me dat hij Nederland goed dezelfde visie, in dit geval over die zielenpie- Rademakers, noch bij Kümel, noch eens bezig was zijn eerste speelfilm op te zet- Openbaring weggemept. Mijns inziens terecht.’ kende en maar niet begreep waarom er in ten van het verzet. Zo’n gelijkgerichtheid is ten. Wat ik zeg, het was een instinker. Als ik Voor Blokker waren Bergman-films als Glim- Fanfare niet één mooi mens voorkomt. Ik heel zeldzaam, in mijn ervaring.’ bij Weisz heb ik ooit het gevoel gehad geweten had wat er in dat manifest had lach van een zomernacht een openbaring. Ook de films van Bert Haanstra. U had het dacht, godverdomme, hij heeft gelijk. Hans dat ik zelf zonodig iets kwijt moest’ gestaan...’ ‘Zo’n film kon je dus ook maken!’ Net zo scenario voor zijn Fanfare geschreven. Dat is Kaart, met die grote dikke kop, Albert Mol Het fenomeen ‘verzetsfilm’. In uw archief bij gegrepen werd hij door de films van Antonio- een film waaruit een ‘antimodernistische’, met zijn rare nichtenkop. Eigenlijk was de al het Filmmuseum zit in de oudste dossiers een Blokker had nog een reden om ervan te ni, Fellini en Buñuel. Daarin stond hij toen zelfs ‘regenteske’ sfeer opstijgt, zoals Hans wat oudere Andrea Domburg, ook niet de opzet van uw hand voor een film. Die begint erover gepraat hebben, kon dat, ja. Mijn ver- balen. ‘Ik had een onzettende hekel aan die nog tamelijk alleen. Zelfs voor een niet- Schoots het typeert in zijn boek Van Fanfare mooiste vedette aller tijden, nog de vamp, de met een man die persoonsbewijzen vervalst. haal bevatte precies die dubbelheid die aan ouwe hap van Filmforum, Janus van Domburg toneelmatige, beeldende film als Antonioni’s tot Spetters. Marilyn Monroe van de film. Stel je voor: een Even verderop gaat het over de Boerenwe- iemand als Van Gasteren altijd is blijven kle- voorop. Dat waren mensen die nog in de tijd La notte konden Nederlandse filmprofessio- ‘Ik ben het ermee eens dat Fanfare een wat komedie met alleen maar lelijke mensen.’ tering, waarin een lijk wordt gedumpt. Een ven. Aan de ene kant fantastisch stoere van rond 1930 leefden, de hoogtijdagen van nals weinig waardering opbrengen, zoals cinéma de papa-achtige film is, zoals dat bij moord na een worstelpartij in de badkamer. praatjes en aan de andere kant heel patheti- de Filmliga. Zij waren bijvoorbeeld tegen de Blokker destijds geërgerd vaststelde in een de nieuwe filmgeneratie spottend heette. Blokker heeft vele boeken geschreven, eerst Dat is het toch verhaal van Louis van Gasteren, sche verhalen. Die man is over de tachtig en films van Fons Rademakers, omdat Fons “van beschouwing over Antonioni. Waar lag dat Niet baanbrekend. Maar ik heb daar nooit erg fictie en later vooral non-fictie. Daarin kon met die moord op zijn joodse onderduiker? hij blijft er maar over doorzeuren. Wanneer het toneel” kwam. En als je “van het toneel” aan? ‘Een film als La notte was kennelijk te principiële gedachten over gehad. Ik kende hij zijn ei kwijt, net als in zijn redactionele ‘Ja. Ik kende dat verhaal niet van Van Gaste- de mensen van Het Parool er niet over zeu- kwam, kon je nooit een goede film maken.’ ver van hun bed. De grote Du Perron, ver- Bert Haanstra omdat hij mij had gevraagd werkzaamheden bij de VPRO. Scenarioschrij- ren zelf, die is er pas later mee naar buiten ren, begint hij er zelf wel weer over. Dat ei Pas toen Rademakers’ debuut Dorp aan de want als hij was met het gedachtegoed van het commentaar te schrijven voor zijn ver werd hij daarentegen tegen wil en dank, gekomen. Fons Rademakers had het me ver- van die daad is hij nooit kwijtgeraakt. Hij rivier een Oscar-nominatie had binnenge- vriend Ter Braak en diens Filmliga, vond Von bedrijfsfilm over glas. Niet het Oscar-winnen- zegt hij. ‘Nooit ben ik opgestaan met het teld; die was getrouwd geweest met Van Gas- heeft iemand doodgemaakt, daar is geen haald, bond de Filmforum-garde, waartoe ook Sternbergs schitterende Shanghai Express – de Glas, maar de eerdere opdrachtfilm. Ja, idee voor een filmscenario.’ Niet bij Fanfare, terens zuster Josephine.’ twijfel over. En of hij dat nou gedaan heeft mensen als de schrijvende pater Jac. Dirkse met Marlene Dietrich – keukenmeidenkitsch. dat zal Over glas gesproken wel zijn geweest. zegt hij, niet bij Makkers staakt uw wild ter wille van koningin en vaderland of om en Charles Boost behoorden, de kritiek op Precies zo keken de Liga-adepten rond 1960 Ik heb avonden lang bij de montage van die geraas en ook niet daarna. ‘Voor de film ben Die getuige zou zijn geweest van die badka- een andere reden, het is gebeurd.’ hem enigszins in. tegen Antonioni’s films aan. Die vonden ze film gekeken. Zo heb ik aan dat vak geroken ik een broodschrijver, dat geef ik eerlijk toe. mermoord in de Beethovenstraat. een raar soort Italiaans pathos bevatten, met en ik vond het meteen ontzettend leuk. Toen Al mijn scenario’s zijn tot stand gekomen ‘Precies. Maar die film is er nooit gekomen. Van Gasteren heeft die moord later, onder Journalist een te dominante rol voor de acteurs. Voor kwam Bert met een krantenknipsel aanzet- omdat iemand mij opbelde. Dan wilde ik Ik had verschillende varianten geschreven. meer in NRC Handelsblad, bijna als een helden- Bij een enquête onder krantenredacties in de Filmliga was een acteur niet meer dan een ten over twee concurrerende fanfares in Lim- weten waarover het moest gaan, want ik heb Een ervan, die ik de “Gerrit van der Veen”- daad gepresenteerd. 1999, met de vraag naar de belangrijkste asbak, zei Van Domburg altijd met instem- burg – waar anders? Maar hij had toen al, niet zo erg veel fantasie. Eline Vere voor een versie had gedoopt, is met morele veront- ‘Als ik Lou zou zijn, zou ik, denk ik, na 5 mei Nederlandse schrijvende journalisten van de ming.’ meen ik, voor de film Giethoorn in zijn kop.’ film bewerken, dat zou ik bijvoorbeeld van waardiging van de hand gewezen. Zo ging je 1945 hebben gedacht: nergens meer over afgelopen eeuw, belandde Jan Blokker op de Vooral op Buñuel rustte toen een zwaar mijn leven niet hebben bedacht. Noch bij niet met het verzet om, vond men.’ praten.’ negende plaats. De kiem daartoe werd begin taboe, zegt Blokker. ‘Bob Bertina, filmcriticus Bert Haanstra, noch bij Fons Rademakers, jaren vijftig gelegd op de kunstredactie van bij de Volkskrant, heeft in zijn krant de Film- noch bij Harry Kümel, noch bij Frans Weisz Door uw eigen Productiefonds? Misschien moet dat scenario van u over het Het Parool. ‘Ik wilde eigenlijk schrijver wor- keuring gemaand Buñuels Viridiana voor vol- heb ik ooit het gevoel gehad dat ik zelf zono- ‘Ja, van voor mijn tijd natuurlijk, in de jaren verzet nog eens verfilmd worden? den’, vertelt Blokker. ‘Ik had een boek wassenen te verbieden. Daar kun je om dig iets kwijt moest.’ zestig. Maar ik begreep het wel, hoor. Ik heb ‘Toen waren we te vroeg en nu zijn we te geschreven, Séjour, en daar had ik een prijs lachen, wat ik ook heb gedaan, maar ver ging het fonds eerder uitgelachen dan aange- laat, denk ik.’ n voor gekregen. Ja, de Reina Prinsen Geerligs- het wel. Ik heb er in het Handelsblad op gere- Dat u zelf niet hebt staan popelen om speel- klaagd. We zijn te vroeg, heb ik tegen Fons prijs, maar die stelde niets voor hoor, twee- ageerd en Bob er ook persoonlijk op aange- filmthema’s te bedenken, verbaast me. U bent Rademakers gezegd.’ honderdvijftig gulden geloof ik. Maar daar- sproken. “Ben je nou helemaal belazerd”, toch iemand met uitgesproken visies en ideeën Dit is de ingekorte versie van een interview dat integraal staat door werd het boek uitgegeven en er was heb ik hem gezegd, “hoe haal je het in je over maatschappelijke en historische verschijn- Blokker kaartte in zijn plan taboes uit 1940- afgedrukt in De pioniers – Interviews met 14 wegbereiders van de Nederlandse cinema, International Theatre & Film Books veel publiciteit omheen. Het Parool benader- hersens!” Maar ik begreep het wel. Bob was selen? 1945 aan waar niemand toen op zat te wach- (in samenwerking met Skrien en het Filmmuseum) ISBN de me om voor ze te komen werken en dat zo Rooms als een aap. En dan ziet hij ineens ten. Het was een ‘schelmenverhaal’, licht hij 906403 6993, met portretfoto’s van Bob Bronshoff en tot stand was toen een erg swingende krant. Maar ik in een film van een rare Spanjaard een vrouw toe, vol antagonismen en obsessies, klein- gekomen met financiële bijdragen van het Nederlands Fonds had helemaal geen zin, want ik was nu een als een soort Jezus Christus te midden van heid en jaloezie. ‘Ischa Meijer vertelde me voor de Film en het ThuisKopieFonds. La notte echte schrijver, dacht ik. Maar ja, Anneke en een stelletje bedelaars in de opstelling van een keer een typerende anekdote. “Weet je Dit is de eerste aflevering van het vervolg op Annemieke Hen- ik waren inmiddels getrouwd, er moest geld het laatste avondmaal.’ hoe het was, Jan?”, zei hij, “Er zijn natuur- driks’ serie De pioniers, waarvan eerdere afleveringen tussen april en december 2003 in Skrien verschenen. op de plank komen.’ Bob Bertina onderhield via zijn nog zeer ‘Ik kan niemand ongelijk geven die zegt dat lijk joodse kinderen geweest die hun Frans Na twee maanden op de kunstredactie wist katholieke Volkskrant ‘met genoegen’ een Fanfare wat gezapig, braaf, jarenvijftigachtig niet hadden geleerd, terwijl ze een repetitie Genoemde films Blokker het zeker: ‘Dit was wat ik altijd heb ‘vijandschap’ met Blokker van het liberale is. Maar Fanfare was wel de eerste Nederland- kregen. Die waren dus doodzenuwachtig 1932 Shanghai Express Josef von Sternberg gewild.’ Het was Simon Carmiggelt die hem Handelsblad, zoals Bertina in zijn herinnerin- se speelfilm die tot het hoofdprogramma van opgestaan. En dan werd er aangebeld: Gesta- 1955 Het wonderlijke leven van Willem Parel Gerard Rutten een zetje in de goede richting gaf. ‘Simon gen met enige zelfspot vermeldt. Hij noemt Cannes is toegelaten. Zaten we daar in smo- po! Dat was dan een hele opluchting.” Vrese- 1955 Sommarnattens leende (Glimlach van een zomernacht) moest toneel en film doen. Maar Simon wilde Blokker ‘een ideale tegenstander’, die hij king op de galavertoning, Bert Haanstra, lijk, ja. Maar natuurlijk ook waar.’ Ingmar Bergman 1957 Kleren maken de man Georg Jacoby eigenlijk alleen maar Kronkels schrijven. benijdde om zijn onafhankelijke geest. Blok- Hans Kaart, Albert Mol, producent Rudi De centrale figuur in zijn filmplan was een 1958 Fanfare Bert Haanstra; scenario Jan Blokker Toneel was een probleem voor hem, want ker: ‘Later is Bob teruggekomen op nogal wat Meyer en noem maar op. De film begint, je verzetsheld, vertelt Blokker, die kinderen bij 1958 Dorp aan de rivier Fons Rademakers daar kende hij veel te veel mensen en dus van zijn oordelen over films. Viridiana krijgt die eendjes te zien waarom overal in allerlei dames had. ‘Hij had nogal wat koe- 1958 Over glas gesproken Bert Haanstra moest hij altijd schrijven dat Truus Truttebol bewees juist, schreef hij nu, dat Buñuel een Nederland, dat had ik vaak genoeg meege- riersters bezeten, naast zijn eigen vrouw. Een 1958 Glas Bert Haanstra het mooi had gedaan. En film was ook een heel gelovig mens was. Zo ken ik Bob. Ja, maakt, werd gelachen. In Cannes – geen lach. van de twee kinderen van zijn echtgenote is 1960 Makkers staakt uw wild geraas Fons Rademakers probleem voor hem, want hij hield eigenlijk typisch Rooms. Maar hij was ook een dierbare Niemand. Ik wist, dadelijk komt die en die later getrouwd met Ed van der Elsken, de 1960 Faja Lobbi Herman van der Horst 1961 Viridiana Luis Buñuel alleen maar van olala-achtige films met veel man, hoor.’ scène en dat zal dan wel... Nee hoor, nergens fotograaf en filmmaker. Zij, de dochter dus 1991 Eline Vere Harry Kümel; scenario Jan Blokker ondergoed erin, zoals die in de Royal, de Cen- werd gelachen. Wel was af en toe een ver- van Gerrit van der Veen, heeft mij dat ver- 1995 De partizanen (televisieserie en film) Theu Boermans; traal of de Parisien op de Nieuwendijk wer- ‘De kritiek is ziek’, heette het in Skoop, het veelde reactie te horen. Enfin, de film viel als haal verteld.’ scenario Jan Blokker

38 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 39 lon (Grigori Kozintsev en Leonid carnominaties voor ook door hem- Bay (Roy Del Ruth, 1951), I’ll See You Trauberg, 1929). Onder Odems’ lei- zelf geregisseerde scenario’s: The in My Dreams (Michael Curtiz, 1951) ding werden in Theater aan de Pa- Seven Little Foys (met Bob Hope; en April in Paris (Butler, 1952), als- rade volledige faciliteiten voor de 1955) en het door de ongerijmde ro- mede Always Leave Them Laughing vertoning van 70mm-kopieën gere- mance tussen hoofdrolspelers Cary (Del Ruth, 1949), The Daughter of aliseerd. Het is nu een van de laat- Grant en Sophia Loren pikant ge- Rosie O’Grady (Butler, 1950), Double ste plaatsen in Nederland waar zul- worden House Boat (1958). Kome- Dynamite (met Jane Russell, Grou- ke vertoningen nog goed mogelijk cho Marx en Frank Sinatra; Irving zijn. Cummings,1951), Room for One More (met Grant; Norman Taurog, Ulrich Plenzdorf 1952), Trouble along the Way (tevens Ernesto Alonso Het In Memoriam van de internationale ra (samen met Melvyn Bragg; Reisz, Merv Griffin 72, OMGEVING VAN BERLIJN, 9 AUGUSTUS, productie, met John Wayne; 1953) 90, MEXICO-STAD, 7 AUGUSTUS, filmwereld, bijgehouden en geselecteerd door 1968), Entertaining Mr. Sloane (naar 82, LOS ANGELES, 12 AUGUSTUS, DOODSOORZAAK ONBEKEND en de Lewis&Martin-klucht Living It LONGONTSTEKING Hans Beerekamp. Een uitgebreidere lijst is te stuk van Joe Orton; Douglas Hickox, PROSTAATKANKER Duits (scenario)schrijver. Zijn be- Up (Taurog, 1954). Mexicaans acteur en televisiepro- 1970), 10 Rillington Place (Richard Amerikaans televisiepresentator en kendste roman Die neuen Leiden ducent. Vanaf 1939 te zien in popu- vinden op www.skrien.nl Fleischer, 1971), Doomwatch (Peter -producent, bandleader en zanger. des jungen W. waarin Goethe’s ro- Robert Symonds laire speelfilms. Was ‘de stem aan Sasdy, 1972), The Awakening (Mike Bedacht klassieke televisiespelle- man werd verplaatst naar de nada- 80, VS, ONG. 24 AUGUSTUS, het begin van de film’ in Los olvida- Newell, 1980) en het Schwarzeneg- tjes als Jeopardy en Wheel of Fortu- gen van de DDR, was eerst een sce- DOODSOORZAAK ONBEKEND dos (Luis Buñuel, 1950) en speelde low-budgetfilms als A Bucket of gervehikel Red Sonja (Fleischer, ne en presenteerde sinds 1962 zijn nario, dat ook als film (Eberhard It- Amerikaans bijrolacteur, vaak als voor dezelfde regisseur hoofdrollen Blood (Roger Corman, 1959), Beast 1985). Exton leverde officieuze sce- eigen talkshow. Speelde in enkele zenplitz, 1976) veel succes had. Ook arts, rechter of politicus. Vooral te- in Abismos de pasión (1954) en En- from Haunted Cave (Monte Hell- nariobijdragen aan Georgy Girl (Sil- films: een hoofdrol in So This Is Love schreef Plenzdorf het scenario voor levisie, filmrollen in onder meer The sayo de un crimen (1955). Na 1960 man, 1959), (The Fall of the) House vio Narizzano, 1966) en The Bounty (Gordon Douglas, 1953), bijrollen in een andere hit van de staatsstudio Exorcist (William Friedkin, 1973), vooral actief als maker van teleno- of Usher (Corman, 1960), Tales of (Roger Donaldson, 1985). Cattle Town (Noel M. Smith, 1952), DEFA: Die Legende von Paul und Gray Lady Down (David Greene, velas, de Latijns-Amerikaanse Terror (Corman, 1961), Pit and the The Boy from Oklahoma (Michael Paula (Heiner Carow, 1973). Auteur 1983), ...and Justice For All (Nor- soapvariant. Pendulum (Corman, 1961), Man with Hansjörg Felmy Curtiz, 1954) en Phantom of the Rue van ruim een handvol andere Oost- man Jewison, 1979), The Ice Pirates House Boat the X-Ray Eyes/X (Corman, 1963), 76, NEDER-BEIEREN, 24 AUGUSTUS, Morgue (Roy Del Ruth, 1954) en Duitse bioscoop- en televisiefilms. (Stewart Raffill, 1984), Micki + Mau- Ahmed (Bahaeddine) The Comedy of Terrors (tevens pro- OSTEOPOROSE gastverschijningen in Three Sailors de (Blake Edwards, 1984), Crime- Attia ductie; Jacques Tourneur, 1964) en Duits acteur. Bij het grote publiek and a Girl (Del Ruth, 1953), Two-Mi- Frank Rosenfelt diespecialist Shavelson schreef en wave/The XYZ Murders (Sam Raimi, 61, TUNIS, 10 AUGUSTUS Tarzan and the Great River (Robert vooral bekend als commissaris nute Warning (Larry Peerce, 1976), 85, LOS ANGELES, 2 AUGUSTUS, regisseerde nog tien films: Beau 1985), Primary Colors (Mike Nichols, NA EEN LANGE ZIEKTE Day, 1967). Regisseerde Operation Heinz Haferkamp in de televisiese- The Seduction of Joe Tynan (Jerry DOODSOORZAAK ONBEKEND James (met Hope; 1957),The Five 1998) en Catch Me If You Can (Ste- Tunesisch producent en voormalig Bikini (1963) en Rancho del miedo/ rie Tatort (1974-80). In films sinds Schatzberg, 1979), One Trick Pony Amerikaans jurist en studio execu- Pennies (met Danny Kaye als trom- ven Spielberg, 2002). Getrouwd met festivaldirecteur, ook opererend als House of Fear (1971). Coproducent Der Stern von Afrika (Alfred Wei- (Robert M. Young, 1980), Rich and tive. Vanaf 1955 in het management pettist Red Nichols; 1959), It Started actrice Priscilla Pointer, stiefvader Ahmed Baha en Eddine Attia. Pro- van verschillende ‘beach party’- denmann, 1957). Ook hoofdrollen in Famous (George Cukor, 1981) en van MGM, tussen 1972 en 1982 als in Naples (nu met Loren tegenover van actrice Amy Irving. duceerde onder zijn banier Ciné- films. Haie und kleine Fische (Frank Wis- Slapstick (Of Another Kind) (Steven CEO, benoemd door eigenaar Kirk Clark Gable; 1960), On the Double téléfilms enkele van de belangrijk- bar, 1957), Das Herz von St. Pauli Paul, 1982). Executive producer van Kerkorian. (weer met Kaye; 1961), The Pigeon Zhang Ziliang ste Tunesische films van de laatste Richard Compton (Eugen York, 1957), Der Greifer de televisiefilm Murder at the Can- that Took Rome (met Charlton 66, XI’AN, 14 AUGUSTUS, twintig jaar: L’homme de cendres noch toller/De waardin zoekt de 69, VS, 11 AUGUSTUS, (York, 1958), Der Maulkorb (Wolf- nes Film Festival (Harvey Frost, Aaron Russo Heston; 1962), A New Kind of Love GEVOLGEN VAN HERSENBLOEDING (Nouri Bouzid, 1984), Les sabots en zonde op/Sexy Suzanne 4 (1970), DOODSOORZAAK ONBEKEND gang Staudte, 1958), Wir Wunder- 2000) en de speelfilm Shade (met 64, LOS ANGELES, 24 AUGUSTUS, (met het echtpaar Paul Newman en Chinees scenarioschrijver. Tekende or/Safa’ih min dhahab (Bouzid, Frau Wirtin bläst auch gerne Trom- Amerikaans acteur en regisseur. kinder (Kurt Hoffmann, 1958), Und Sylvester Stallone; Damian Nieman, BLAASKANKER Joanne Woodward; 1963), de door voor scripts van twee, beide door 1989), Bezness (Bouzid, 1992), Halfa- pete (1970), Blutjung und liebeshun- Regisseerde de Vietnamveteranen- ewig singen die Wälder/En eeuwig 2003). Michael Villani speelde het Amerikaans producent, poppromo- permanente conflicten met hoofd- cameraman Zhang Yimou gedraai- ouine, l’enfant des terrasses/Asfour grig (1972) en Frau Wirtins tolle film Welcome Home Soldier Boys zingen de bossen (Paul May, 1959), personage van Griffin in Man on the tor en politicus. Behartigde de be- rolspeler Kirk Douglas geplaagde de sleutelfilms van de zogeheten Stah (Férid Boughedir, 1990) en Les Töchterlein (1973). (1972) en de invloedrijke exploitatie- Buddenbrooks (Weidenmann, 1959), Moon (Milos Forman, 1999). langen van verschillende popgroe- oorlogsfilm Cast A Giant Shadow ‘Vijfde Generatie’: de oorlogsfilm silences du palais/Samt el qusur film Macon County Line (1972), als- Schachnovelle (Gerd Oswald, 1960), pen en -solisten, onder wie Bette (tevens productie; 1966), Yours, Mine Yige he bage/One and Eight (Zhang (Moufida Tlatli, 1994). Medeoprich- James T. Callahan mede het vervolg Return to Macon Torn Curtain (Alfred Hitchcock, Tom Odems Midler. Produceerde haar eerste and Ours (met Lucille Ball en Henry Junzhao, 1983) en Huang tudi/Yel- ter van de Afrikaanse cineasten- 76, FALLBROOK CA, 3 AUGUSTUS, County (1975). Daarnaast de bikers 1966) en Edgar Wallace-films als 62, DEN BOSCH, 17 AUGUSTUS, grote film The Rose (Mark Rydell, Fonda; 1968), The War between Men low Earth/Gele aarde (Chen Kaige, bond FEPACI en directeur van de SLOKDARMKANKER movie Angels Die Hard (1970). Later Der Henker von London (Edwin Zbo- COMPLICATIES VAN DIABETES 1979), en daarna Partners (James and Women (met Jack Lemmon; 1984). De laatstgenoemde film was filmdagen van Carthago on 1992, Amerikaans bijrolacteur. Vooral te- vooral televisieregisseur, bij voor- nek, 1963) en Die Tote aus der Nederlands voormalig schouw- Burrows, 1982), Trading Places 1972) en de geflopte adoptiekome- gebaseerd op een essay van Ke Lan, 1994 en 2004. levisie. Films onder meer Experi- beeld van afleveringen van de series Themse (Harald Philipp, 1971). burg- en bioscoopdirecteur. Begon (John Landis, 1983), Teachers (Ar- die Mixed Company (1974). Daaren- met de Engelse titel Echoes of the ment in Terror (Blake Edwards, Miami Vice (1987-90) en Babylon 5 als operateur in de Bossche biosco- thur Hiller, 1984) en Wise Guys (Bri- boven schreef en regisseerde Sha- Deep Ravine. Franz Antel 1962), de Henry-Millerverfilming (1994). Incidenteel als acteur te zien, pen Luxor en Casino. Vanaf 1968 be- an De Palma, 1986). Regisseerde en velson veel voor televisie, zoals de 94, WENEN, 12 AUGUSTUS, Tropic of Cancer (Joseph Strick, soms onder het pseudoniem Dick drijfsleider van Casino, daarna di- produceerde de speelfilm Rude biografische miniserie Ike (met Ro- NATUURLIJKE DOOD 1970), de Billie-Holidaybiografie Dangerfield. Getrouwd met actrice recteur van Casino en vanaf 1982 Awakening (samen met David bert Duvall als generaal Eisenho- Oostenrijks regisseur, producent en Lady Sings the Blues (Sidney J. Fu- Veronica Cartwright. van TheateraandeParade. Was tus- Greenwalt, 1989) en de tegen de be- wer; 1989). Voor zijn regiedebuut in scenarioschrijver. Regisseerde rie, 1972), Outlaw Blues (Richard T. sen 1992 en 2001 ook hoofd cultuur lastingdienst agerende documen- 1955 schreef Shavelson onder meer sinds 1948 rond de zeventig kome- Heffron, 1977), Inchon (Terence Clive Exton van zijn stad, maar werd in 2006 als taire America: Freedom to Fascism de Hope-vehikels The Princess and dies, waarvan Hallo Dienstmann Young, 1981), Hero/Accidental Hero 77, LONDEN, 16 AUGUSTUS, directeur op non-actief gesteld, (2006). Actief voor de Republikeinen the Pirate (David Butler, 1944), Tijdens het Nederlands Film Festival vindt een speciale editie DOODSOORZAAK ONBEKEND (1952), Casanova & Co. (1977) en Der (Stephen Frears, 1992) en Return of mede wegens de teleurstellende en aspirant-presidentskandidaat Where There’s Life (Sidney Lanfield, plaats van Het Schimmenrijk, de live-versie van de rubriek The Bockerer (1981) de bekendste wa- the Living Dead III (Brian Yuzna, Engels scenarioschrijver, vooral resultaten van de schouwburg. Nam voor de onafhankelijke Libertaire 1947), Sorrowful Jones (Lanfield, Big Sleep. Op 29 september zal Hans Beerekamp in filmtheater ren. Maakte in 1964 de eerste Tiro- 1993). voor televisie, pseudoniem van Clive begin jaren tachtig initiatief tot de Partij. 1949), The Great Lover (Alexander ‘t Hoogt om 16.00 uur een hommage brengen aan de Neder- ler seksklucht, Liebesgrüße aus Ti- Jack Montague Brooks. Enkele vertoning van vele zwijgende films Hall, 1949)de vroege Danny-Kaye- landse regisseurs, acteurs en technici die ons het afgelopen rol, gevolgd door onder meer - soms Anthony Carras filmscenario’s: Night Must Fall met begeleiding door het Brabants Melville Shavelson hits Wonder Man (H. Bruce Hum- jaar ontvallen zijn - vanaf het eind van het vorige festival tot 1 september. onder het pseudoniem François 86, LAGUNA BEACH CA, 15 AUGUSTUS, (naar stuk van Emlyn Williams; Ka- Orkest, veelal in samenwerking met 90, STUDIO CITY CA, 8 AUGUSTUS, berstone, 1945) en The Kid from LEVERKANKER NATUURLIJKE DOOD Legrand - Liebe durch die Hinter- rel Reisz, 1964), de episode Gli musicoloog Th. van Houten. Onder Brooklyn (Norman Z. McLeod, 1946), De reguliere editie van Het Schimmenrijk is er weer op zondag tür/Die liebestollen Dirndl von Tirol Amerikaans editor, regisseur en amanti celebri in het drieluik I tre veel meer Napoleon (Abel Gance, Amerikaans scenarioschrijver, re- de Doris-Daykomedies It’s a Great 28 oktober om 16.00 uur in het Filmmuseum, Amsterdam. Met Hansjörg Felmy (1969), Frau Wirtin treibt es jetzt producent. Monteerde klassieke volti (Mauro Bolognini, 1965), Isado- 1928) en Novyj Vavilon/Nieuw Baby- gisseur en producent. Twee Os- Feeling (Butler, 1949), On Moonlight trailers, korte films, fragmenten en verrassingen.

40 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 41 Met speciale computerprogramma’s, digitale botten en model- treinhuisjes van gips werkt Floris Kaayk aan zijn nieuwe animatie- film After the Great Flood. De tijd vliegt voorbij, de deadline nadert en het scenario wordt op het laatste moment omgegooid: ‘Toch maar stug door blijven photoshoppen en hopen dat straks alle plaatjes een kloppend geheel gaan vormen.’ ‘Geen happy end dus’ Dagboek Floris Kaayk

Floris Kaayk (1982) studeerde in 2006 cum laude af aan de St. Joost Donderdag 2 augustus 2007 Woensdag 8 augustus 2007 Kunstacademie Vandaag ben ik eindelijk weer verder gegaan met het storyboard voor Het idee van mijn nieuwe film is dat menselijke lichaamsdelen losge- in Breda in de After The Great Flood, de animatiefilm waar ik momenteel aan werk. koppeld zijn. Ze kunnen alleen functioneren als ze zich samenvoegen richting animatie. Zijn afstudeerfilm Het scenario heeft al ruim een half jaar mijn gedachten opgeslokt en en elkaars eigenschappen gebruiken. Van groot belang is dus dat ik in Metalosis Maligna ik merk dat het nu echt tijd wordt om dingen verder te visualiseren. het animatieprogramma lichaamsdelen aan elkaar kan koppelen en dat werd op meerdere Niet alleen omdat ik verwacht met dit storyboard meer inzicht te krij- ze op elkaars bewegingen reageren. Daarvoor heeft Bas een speciaal filmfestivals ver- gen in de verhaalstructuur en of scènes gaan werken, maar ook omdat programmaatje geschreven. Ik ben ’s avonds bij hem langs geweest om toond en bekroond, de deadline voor het indienen van een subsidieaanvraag bij het Neder- te kijken en het werkt allemaal heel goed. Ik kan nu zo veel mogelijk daaronder de lands Filmfonds steeds dichterbij komt. lichaamsdelen koppelen en de meest bizarre combinaties animeren. Kunstbeeld Artolive Jongtalent Award. Vrijdag 3 augustus 2007 Donderdag 9 augustus 2007 Kaayk’s eerdere Daarnet belde Carolien van het project Grote Kunst voor Kleine Men- Mijn producent Marc Thelosen stuurde net per mail een eerste begro- The Order Electrus sen, geïnitieerd door Cut & Paste uit Amsterdam. Twaalf kunstenaars ting voor After the Great Flood. Mijn eerste twee films waren nobudget, (2005) kreeg de maakten een filmpje van tweeënhalve minuut voor kinderen tussen de dus bij het zien van dit grote bedrag was het wel even slikken. Hope- Talent & Pro Award twee en zes jaar. De filmpjes worden vertoond bij KRO’s Kindertijd. Ik lijk wordt de druk niet te groot met zo’n enorm budget. Een leuk op het Nederlands heb ook een filmpje geregisseerd en Carolien was net aan de telefoon nieuwtje is dat (als de financiering van het Nederlands Filmfonds Film Festival 2006 en de Best Student enthousiast over mijn bijdrage. doorgaat), Reinier van Brummelen de ‘director of photography’ wordt. Prize van het Zaterdag 4 augustus 2007 Vrijdag 10 augustus 2007 International Ani- Vanochtend om zeven uur opgestaan om mijn wekelijkse plicht te ver- Het storyboarden gaat vandaag goed, ik had me voorgenomen om mation & Cartoon vullen, werken op de afvalverwerking (AVRI) in Tiel. Dit is altijd een eerst de grote lijn uit te zetten en daarna per scène detail aan te bren- Festival in Seoul. leuke onderbreking van de week en een van de weinige momenten dat gen. Die grove lijn is nu gevisualiseerd, dus kan ik me gaan bezig hou- Op dit moment ik een hele dag buiten, zonder computers kan doorbrengen. ’s Avonds den met shots die de unieke manier waarop de lichaamsdelen commu- volgt Kaayk een opleiding aan het een feestje in ons ateliercomplex in de Haagse Binckhorst. niceren en samenwerken verduidelijken, mijn basisconcept. Hiervoor Sandberg Instituut Zondag 5 augustus 2007 heb ik van ieder lichaamsdeel dertig verschillende posities geschetst. in Amsterdam en Vandaag te mooi weer om achter de computer te zitten, een paar uur Met Photoshop kan ik deze op elkaar stapelen en aan elkaar vastplak- werkt hij aan zijn naar het strand met mijn goede vriend Merlijn. ’s Avonds verder met ken. nieuwe film After het storyboard. Zaterdag 11 augustus 2007 the Great Flood. Weer de hele dag tussen het afval bij de AVRI, mijn gezicht is zelfs een Met Sil van der Woerd vormt Floris Maandag 6 augustus 2007 beetje bruin geworden (van de zon). Rond een uur of vier kwamen Kaayk Microbia, Bas stuurde vanmiddag een eerste versie van de rigs die ik door hem twee vrienden me ophalen en zijn we wezen zwemmen in de Lingen- een platform waar laat maken. Rigs zorgen er voor dat een 3D-computerkarakter kan plas, verfrissend. ’s Avonds heb ik lamskoteletjes van de barbecue op zij experimenteren gaan bewegen. Door digitale botten in de ledematen van een karakter bij mijn ouders. met nieuwe media, te plaatsen, kan deze zeer nauwkeurig en natuurgetrouw geanimeerd Zondag 12 augustus 2007 animatie en live worden. Bas (student aan de St. Joost Kunstacademie) heeft echt ver- Ik had me gisteren voorgenomen om vandaag vroeg naar m’n atelier in action. (www.microbia.nl) bluffend werk geleverd. Nu kan ik animatietestjes gaan maken die ik Den Haag te gaan om de hele dag aan het storyboard te werken. bij de aanvraag wil voegen. Helaas werd ik vanochtend laat wakker en heb ik eerst rustig ontbe- Dinsdag 7 augustus 2007 ten. Ik kwam pas om 3 uur aan in Den Haag. Nu ik eindelijk aan het FF

Het maken van het storyboard levert een hoop spanningen op. Ieder werk ben, begin ik langzamerhand tevreden te worden over het O

plaatje is weer een uitdaging en mijn gevoel over dit project ver- geheel. NSH RO B springt continu van enthousiasme naar twijfel. En dan ook nog eens B O

die voorbijvliegende tijd. Toch maar stug door blijven photoshoppen Maandag 13 augustus 2007 B O T O

en hopen dat straks alle plaatjes een kloppend geheel gaan vormen. Om 9:20 met de trein naar Tilburg voor een afspraak met Paul Moggré F

42 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 43 Zaterdag 18 augustus 2007 Weer gewerkt bij de AVRI. Ik heb een mooie Batavus fiets tussen het afval gevonden die goed van pas komt in Den Haag. Ook twee handma- de Wharfedale speakers uit de container gered. Ik moet nog testen of Fin ze het doen, maar ze zien er nog als nieuw uit. ’s Avonds om tien uur verder aan het storyboard. Zondag 19 augustus 2007 Vannacht in mijn atelier geslapen, zodat ik gelijk aan de slag kan. Het was een vruchtbare dag, ik heb 25 shots gemaakt. Als avondeten had FF O ik een Griekse salade en broodje gyros ingepland via internet, na een NSH

RO uur wachten werd ik opgebeld door het restaurant dat de scooter was B

B verongelukt. Toen heb ik maar twee boterhammen met kaas gegeten. O B O T O F Maandag 20 augustus 2007 Tegen de muur Mijn vader (Coen) was op bezoek in mijn atelier. Hij heeft in 1972 een Op dit soort momenten moet ik denken aan animatiefilm gemaakt als afstudeerproject aan de Design Academy in Je kan lang rijden rond het Noord-Italiaanse gehucht Casarsa della Delizia voordat je temidden Brazilië. Daar is er altijd een manier om het Eindhoven. De 16-millimeter film was ergens in een donkere kast door van de wijngaarden en korenvelden de gemeentelijke begraafplaats hebt gevonden. En als je de jaren heen in de vergetelheid geraakt. Voor zijn zestigste verjaar- vervolgens in de stromende regen van de Italiaanse voorzomer aan de logische maar ver- systeem te doorbreken. dag heb ik de film met mijn moeder opgezocht en opnieuw laten keerde rechterkant van deze streng symmetrisch aangelegde dodenakker begint te zoeken is inscannen. Het is een heel mooi filmpje, zeker de moeite waard om het graf van filmer en dichter Pier Paolo Pasolini (1922-1975) letterlijk het allerlaatste graf dat opnieuw aan mensen te laten zien. Vandaag heb ik met mijn vader de je doornat maar voldaan vindt: links tegen de buitenmuur. van het Nederlands Instituut voor Animatiefilm. Hij had een stapel kleuren gecorrigeerd en de muziek van Pierre Henry opnieuw toege- De controversiële filmmaker Pasolini stierf in 1975 vlak voor de première van zijn meest storyboards klaargelegd van eerder gemaakte animatiefilms door ver- voegd. Een mooi geheel is het nu geworden. Daarna tot ’s nachts aan geruchtmakende film Salò o le 120 giornate di Sodoma over de sadomasochistische wortels schillende Nederlandse animatoren. Ik had de hoop dat ik door die mijn storyboard geploeterd. van het Italiaanse fascisme. Nog steeds zijn de stemmen die beweren dat hij om politieke rede- storyboards te bekijken beter inzicht zou krijgen in hoe dat van mij Dinsdag 21 augustus 2007 nen werd vermoord niet verstomd. In het perkje dat het graf van Pasolini bevat ligt ook het graf eruit zou moeten gaan zien. Het zien van de voorbeelden levert alleen Opstartproblemen, het einde van het storyboard komt in zicht. Naar- van zijn moeder, Susanna Colussi (1891-1981), een lerares die haar zoon zes jaar overleefde. maar meer twijfels op over mijn verhaal. Vervelend maar toch nuttig, mate het einde nadert worden de beelden steeds complexer en zijn er Elders op de begraafplaats liggen zijn vader, de militair Carlo Alberti, en zijn broer Guido, die in denk ik. steeds ingewikkeldere lichaamsdelencombinaties te zien. Dit moet dus 1945 omkwam als partizaan in Slovenië. Het Casa Colussi in het plaatsje is een studiecentrum Dinsdag 14 augustus 2007 ook in het storyboard worden gevisualiseerd en dat is een taaie klus. voor het leven en werk van Pasolini. Ik kom er niet meer uit. De plaatjes in mijn storyboard vormen wel een Gelukkig ben ik wel nog steeds tevreden over de manier waarop het Tekst en beeld: Egbert Barten kloppend verhaal, maar er zit niet genoeg spanning in. Net tijdens het verhaal nu verloopt. Even doorbijten. eten heb ik met mijn vriendin besloten om het verhaal om te gooien Woensdag 22 augustus 2007 en de spanningsboog verder uit te smeren. Het scenario gaat compleet Al heb ik pas twee films gemaakt, achter één ding ben ik al gekomen: anders lopen en het storyboard dat ik tot nu toe heb gemaakt gaat in het is een vreemd proces. De ene dag kan ik razend enthousiast zijn de prullenbak. over mijn ideeën, terwijl het de volgende dag allemaal niks bijzonders Woensdag 15 augustus 2007 lijkt te zijn. Vooral nu ik zo intensief bezig ben met de voorbereidin- Gisterennacht en vandaag besteed aan herschrijven van mijn scenario. gen voor deze film, heb ik voortdurend last van dit verschijnsel. Tel- Ik ben er op een paar punten na nu toch wel tevreden mee. Het is kens weer een nieuw shot verzinnen dat moet passen in het geheel. zeker beter dan eerst. De spanningsopbouw zit er veel meer in en een Bij elk shot komen twijfels om de hoek kijken en vraag ik me af of ik aantal aanleidingen in het verhaal worden beter benut. En maar niet hiermee de commissie kan overtuigen. Terwijl natuurlijk het belang- nadenken over al dat werk van de afgelopen weken die ik in het story- rijkst is, dat ik er zelf tevreden over ben. board heb gestoken. Morgen ga ik weer opnieuw beginnen. Donderdag 23 augustus 2007 In de tussentijd ben ik met mijn vriendin ook aan het decor bezig. Dit Er zijn nu 130 storyboard-plaatjes, ik heb ze net allemaal uitgeprint en wordt een miniatuurstad, volledig gebombardeerd. De stad wordt het ziet er goed uit. Morgen heb ik een overleg met producent Marc en opgebouwd uit allemaal modeltreinhuisjes die met gips gegoten zijn. dan wil ik graag alle shots los meenemen. Dan kunnen we alvast gaan Daardoor brokkelen ze makkelijker af en ontstaat het effect van echte schuiven en kijken waar eventueel iets toegevoegd of weggehaald ruïnes. moet worden. Morgenochtend ga ik proberen de laatste shots te Donderdag 16 augustus 2007 maken. Alhoewel ik al helemaal in mijn hoofd heb hoe de film moet Wat ben ik blij dat ik opnieuw begonnen ben. Het verhaal loopt nu eindigen, zal dit toch moeilijk worden. echt lekker en de spanning zit er goed in. Voor het eerst sinds weken De gebombardeerde miniatuurstad vordert gestaag, een priegelig klus- denk ik: deze film zou best wel eens goed kunnen gaan worden. Tij- je. Gelukkig heeft mijn vriendin oog voor detail en snapt ze wat voor dens mijn studie heb ik nooit storyboards gemaakt, daarom zag ik er sfeer dit decor moet uitstralen. voor dit project ook erg tegen op. Nu heb ik de smaak te pakken en zie Vrijdag 24 augustus 2007 ik de voordelen. Terwijl ik luister naar de soundtrack van Capote werk ik de laatste Vrijdag 17 augustus 2007 shots uit. Deze muziek werkt inspirerend, de somberheid die erin zit Ik ben flink op dreef en maak veel shots, op deze manier ga ik het wel begeleidt me naar het einde van mijn film. Geen happy end dus. afkrijgen voor 5 september. Maar ik wil ook nog animatietests maken, Als het storyboard klaar is, heb ik nog anderhalve week de tijd om dat moet dan maar tussendoor of zo. begeleidende teksten te schrijven, animatietestjes te maken en mijn Vandaag belde de Volkskrant, Metalosis Maligna is genomineerd voor een eerder gemaakte films op een dvd met mooi menuutje te branden. prijs op Festival de Parade. Of ik zondagavond om 22.00 uur in Amster- En dan maar hopen dat ze er bij het Nederlands Filmfonds iets in dam kan zijn bij het eindgala. Ik zou graag willen, maar heb echt geen zien. n tijd. Daarbij heb ik Metalosis Maligna losgelaten en wil ik al mijn aan- dacht vestigen op After the Great Flood, dat heeft nu prioriteit. After the Great Flood scenario & regie Floris Kaayk productie Marc Thelosen (SeriousFilm)

oktober 2007 Skrien 45 44 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 45 64e Mostra internazionale d’arte cinematografica

Weinig films van een dwingende noodzaak

De beste selectie van de afgelopen tien jaar, voorspelde directeur Marco Müller in zijn afscheidsjaar van Venetië. ‘IJzersterk programma’, schreven kranten hem na, nog voor er een film vertoond was. Dat bleek toch iets te snel geconcludeerd. Peter van Bueren L’esquive de César voor de beste film een van zijn betere is, ondanks Franse film. La graine et le mulet bombastische uithalen, de af en werd in zijn oorspronkelijke versie toe te vette muziek, het soms wat van ruim drie uur om zijn lengte al te theatrale acteren en de sche- Festivals hebben hun eigen iden- tocht van een oud-militair naar zijn graine et le mulet van Abdellatif afgewezen door Cannes en is nog matische vorm. Michalkov speelt titeit. Berlijn biedt veel ruimte aan zoon die verdwijnt als hij net terug Kechiche, twee uitersten. steeds met zijn 151 minuten aan zelf een wijze man die aan het eind de grote Amerikaanse films van is uit Irak. Gesmeerd gemaakt Haynes maakte een portret van de lange kant, maar dat maakt de beste beslissingen neemt en Nightwatching het voorjaar, Cannes sluit compro- volgens Hollywoodformules, Hag- Bob Dylan en zijn tijd(en). De plu- het wel mogelijk heel gedetail- zich alsnog lijkt op te werpen als missen tussen kunst en industrie gis analyseert desondanks toch riformiteit van Dylan werkte hij leerd binnen te dringen in een het ideale vadertje Rusland. Kleine groepen liefhebbers konden en Venetië gaat er, als oudste genuanceerder en dieper dan uit in zeven karakters, met zeven immigrantenfamilie in een haven- Buiten de prijzen viel onder meer redelijk genieten van de nieuwe festival ter wereld, prat op letterlijk Brian de Palma allerlei ellende in verschillende acteurs. Ingewik- stadje in Zuid-Oost Frankrijk. De Peter Greenaway en dat was een en waarschijnlijk laatste film van een ‘Internationale Tentoonstel- het Amerikaanse leger. De Palma keld, gecompliceerd, zeker voor zestigjarige vader leeft gescheiden beetje jammer, want diens film Eric Rohmer, Les amours d’Astrée ling van de Filmkunst’ te zijn. bombardeert in Redacted met zijn wie niets van Dylan weet. Volgens van zijn gezin, raakt zijn baan in de over De Nachtwacht, Nightwat- et Céladon, een ijle poëtische Dit jaar was Berlijn zoals het is, gebruikelijke spierballen het ene sommigen briljant en radicaal, haven kwijt en probeert zijn ideaal, ching, de daarop geschilderde pastorale uit de middeleeuwen, maar Cannes koos voor gedurfde effect na het andere in een verhaal, voor anderen (mee eens) toch niet een couscous- restaurant op een personages, Rembrandt zelf en zijn en de nieuwe grapjasserij van Wes en Venetië-achtige films, terwijl verteld vanuit Amerikaanse solda- helemaal geslaagd in de te doorge- oude boot, te verwezenlijken. Alle Hafsia Herzi leven, is heel mooi geënsceneerd, Anderson, The Darjeeling Limi- Marco Müller in het begin van zijn ten zelf, over een gruwelijk incident construeerde vorm, met een afgrij- problemen van immigranten in leerzaam en onderhoudend. ted. Daarmee is wel het meeste programma (want ze moesten ook in Irak, en roept ook nog wat over selijke Richard Gere aan het eind. verschillende generaties en van innemend gespeeld door voorna- kers uit Oost-Europa en andere Ook niet aan bod kwamen de gezegd over een heel wisselvallige nog naar Toronto) een aantal grote de leugens van het beeld dat we Daar tegenover stond mijn favoriet: zo’n gezin in diverse levensstadia melijk amateurs. De debuterende emigrantenlanden. Zinnig en goed tegenvallende tweede film van Lee competitie met te weinig films van Amerikaanse films serveerde die van die oorlog krijgen. Zo hard, dat La graine et le mulet, die behalve komen wel aan de orde, in een actrice Hafsia Herzi steelt de show gemaakt. Kang-sheng, Help Me Eros, en een dwingende noodzaak. En de allemaal binnenkort in de bioscoop je na afloop denkt: wat heb je nu de gedeelde speciale juryprijs ook naturalistische stijl die La graine en over haar bekroning met de Op het laatst was er ook nog een twee krankzinnige Aziatische spek- nieuwe Woody Allen, Cassandra’s draaien. Het leek wel Berlijn. eigenlijk opengegooid, behalve wat de Fipresciprijs van de internatio- et le mulet tot een van die films Marcello Mastrioanni-prijs voor het carrière-Leeuw (al eerder uitge- takels, The Red Sun Also Rises Dream, is ongeveer de saaiste uit Toegegeven: het waren voorname- open deuren? nale filmkritiek won. In de polls maakt waarin de scheidslijn tussen beste aankomende acteertalent deeld aan Bernardo Bertolucci en van Jiang Wen en Miike Takashi’s zijn oeuvre, net zoals de nieuwe lijk onafhankelijke producties die Toch kreeg De Palma de prijs voor van het Italiaanse filmblaadje Ciack fictie en documentaire vervaagd was iedereen het tenminste eens. Tim Burton) ontworpen voor Nikita Sukiyaki Western Django. De film van Takeshi Kitano, Kantoku bijna allemaal discussie opriepen, de beste regie van een jury die stond hij ook bovenaan. zijn. Als de karakters zijn ontwik- Dat de prijs voor het beste sce- Michalkov, die in 12, zijn remake laatste sloot aan bij het retro van Banzai! uitsluitend uit regisseurs bestond, Regisseur Abdellatif Kechiche won keld en de ‘plot’ zich ontrolt, wordt nario naar Ken Loach (It’s a Free van Sidney Lumets 12 Angry Men, de spaghettiwestern, dat wel wat Helemaal niets waren de Italiaanse met onder meer Catherine Breillat, met La faute à Voltaire in 2000 de film een tragikomedie met World) ging, vond iedereen ook een aantal Russische kwesties aan kleiner had mogen zijn, alsof dat films, om maar eens te onderstre- Jane Campion en Paul Verhoeven, de prijs voor het beste debuut een mooi onaf einde dat niet veel wel best, want het is een solide de orde stelt. Behoorlijk genuan- de belangrijkste cinema is geweest pen dat er in Venetië genoeg reden onder leiding van Zhang Yimou. in Venetië en in 2005 kreeg zijn perspectief biedt. Razend knap en Loach-film die ingaat op zwartwer- ceerd voor zijn doen, zoals de hele in de 75 jaar dat Venetië bestaat. was om bezorgd te zijn. Een heel diverse jury, bleek ook uit de uitslag. Een mooi palet van de diversiteit, waarin iedereen zich kon terugvinden, vond Paul VLOTTE JONGENS VOOR ROTTERDAM Verhoeven. Anderen wezen op de scherpe onderlinge discussies Zelden zo vaak mijn schouders opgehaald als de laatste week in echter te weten dat er aan de programmering niet veel mankeert, de artistiek directeur (inmiddels president) van Cannes. Een van de en het compromis om de Gouden Venetië, want gemiddeld eens per tien minuten vroeg iemand: Kun ‘weet’ dat de expertise in huis is, ‘weet’ dat Rotterdam iemand nodig scherpste selecteurs in de festivalwereld, gezaghebbend, in staat de Leeuw naar Lust, Caution (Se, Jie) jij uitlegen waarom een van de belangrijkste filmfestivals in de heeft bij wie niet filmkennis de prioriteit heeft maar die op de eerste programmeurs in toom te houden, en nog aardig ook. Jeune wilde Les amours d’Astrée et Céladon van Ang Lee te geven, een meren- wereld een parttime directeur benoemt die niets van film weet? Ze plaats jong en vlot is en een goed koppel vorm met de zakelijk leider. wel, maar het bestuur zocht dus ook een zakelijke leider en tussen deels mooie, erotische spionage- hadden iemand, die viel af en toen ze niemand hadden en de enige in Er zijn heel wat namen gevallen van kandidaten, geopperd vanuit de twee nieuwe frisse energieke boys moest het klikken. Dat duurde maar toch films met grote sterren film in Shanghai ergens in de jaren het bestuur met filmaffiniteit niet wilde, heeft een ander bestuurslid het bestuur zelf of door adviseurs die van eenzelfde onkunde getui- even en toen kreeg het thuisfront in Parijs alle kans om Jeune om te die meer aandacht kregen dan veertig, maar vaak te sterk aange- zich beschikbaar gesteld, was steeds ongeveer mijn antwoord. gen. Wie iets weet van filmfestivals en speciaal Rotterdam kan zijn praten. En na twee maanden (!) zegde hij alsnog af. de regisseurs erachter. Dat was zet (beetje Paul Verhoeven-achtig), Iedereen die iets van filmfestivals en van de Rotterdamse identiteit oren niet geloven. Het heeft geen zin meer die namen, onder wie En nu dus de vlotte directeur van de Vleeshal in Middelburg die ook merkbaar aan de acteurs- en en met nogal wat leentjebuur van begrijpt, wist dat de zwakke kanten van Sandra den Hamer, die twee ex-vriendinnen van voorzitter Melle Daamen, te noemen. Er is een deel van zijn tijd ‘leiding gaat geven’. Wanneer, hoe, aan wie en actriceprijzen voor Brad Pitt en Wong Kar-wai en Zhang Yimou het overigens veel beter deed dan menige pessimist voorspelde, (gelukkig) alsnog ook in het buitenland gezocht. Iedereen mag blij vanuit welk inzicht? Gaat deze directeur, die weinig of niets van film Cate Blanchett. De gladste, op (Shanghai Triad) . in de programmering zaten. Wat Rotterdam na haar nodig had (en zijn dat Wieland Speck van het Berlijnse Panorama niet doorging weet, naar het buitenland om films te bekijken? Gaat hij beoordelen het grote publiek gerichte Ame- Over de speciale juryprijs kon de heeft) is een gezaghebbende artistieke baas, die met een heldere en het was bij voorbaat kansloos om de vroegere (maar wel goede) wat zijn programmeurs hebben geselecteerd? Gaat hij de Tiger rikaanse film was In the Valley of jury geen beslissing nemen en toen visie inhoudelijke lijnen vastlegt, de zwakke punten van de soms directeur van de Viennale, Alexander Horvath te vragen, maar op een Competitie in zijn eentje samenstellen of scheidsrechteren tussen Elah van Paul Haggis (met Tommy mocht die, tegen de reglementen te eigenwijze en licht arrogante programmeurs aan banden legt wonderlijke manier kwam ook de theoretisch best denkbare man die de tegengestelde verlangens van zijn programmeurs? Zonder Lee Jones, Charlize Theron en in, verdeeld worden tussen I’m en zelf natuurlijk ook scherp selecteert. Het festivalbestuur meent Rotterdam nodig heeft, in beeld: Christian Jeune, de rechterhand van kennis en inzicht? PvB Susan Sarandon), over de zoek- Not There van Todd Haynes en La

46 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 47 60ste Festival del film Locarno Vier Minuten De internationale belangstelling sonages tijdens een reeks pianolessen nader tot elkaar voor de Duitse filmproductie groeit gestaag. Vooral bij komen, maar in grote lijnen waakt hij ervoor zijn perso- Het jarige festival van Locarno wil enerzijds een laboratorium van de films met een duidelijk historisch zelfbewustzijn, zoals nages ongeloofwaardig sympathiek te maken. Achter nieuwe film zijn en tegelijk goede publieksfilms presenteren tijdens in Sophie Scholl – Die letzten Tage (Marc Rothermund, de diepe, authentieke ontroering die Traude ondergaat 2005) en Das Leben der Anderen (Florian Henckel von bij Jenny’s pianospel schemert het soms meedogenloze openluchtvoorstellingen op een door huizen omgeven plein. Donnersmarck, 2006). opportunisme waarmee ze haar pupil klaarstoomt voor Peter van Bueren In Vier Minuten is Duitslands oorlogsverleden verwerkt een prestigieus pianoconcours. Die pupil heeft op haar Eervolle vermelding in de flashbackstructuur. Het personage Traude Krü- beurt maling aan dat concours en neemt zo mogelijk ger loopt als orgelspelende verpleegster onder Hitlers gewoon de benen. bewind een allesbepalend trauma op. Zestig jaar later is Het drama is in Vier Minuten prominent en overweldi- voor Mijke de Jong Control In de Oor Popencyclo- Traude een norse, gesloten vrouw met opvallend weinig gend. Iedere poging tot humor wordt erdoor overscha- pedie van 1988 staat een grote zwart- levensvreugde. Ze geeft pianoles in een grimmige vrou- duwd. Dag na dag leveren de twee hoofdpersonages witfoto van Ian Curtis, zanger van Joy wengevangenis, waar niemand echt op Schubert, Cho- strijd, met zichzelf, met elkaar, met hun directe omge- Division, met een broedende blik en pin of Mozart zit te wachten. Maar op een dag is daar ving en vooral met allerlei spoken uit het verleden. Net als Cannes vierde Locarno zijn ratorium van de nieuwe film zijn van de ‘hedendaagse filmmakers’) Mijke de Jong een lange donkere jas. De foto is van gedetineerde Jenny von Loeben. Piepjong, onbeheerst, Kraus scheert daarmee langs de afgrond van de pathe- zestigste verjaardag. Het noemt en tegelijk in zijn diversiteit ook blonken uit in diversiteit, maar niet Een verrassing in diezelfde com- Anton Corbijn. Zijn zwart-witfilm over zelfdestructief en, zo blijkt, een groot muzikaal talent. tiek maar blijft glorieus in balans door fraai camera- zich ‘het kleinste van de grote goede publieksfilms (op dat plein in erg hoge kwaliteit. De Japanse petitie was de eervolle vermelding de grensverleggende, uiterst neer- Het verhaal dat zich vanaf hier ontspint is weliswaar werk en de subtiele, virtuoze soundtrack. festivals’ en dat blijft een rare dus) presenteren. Dat laatste film Ai No Yokan van Masahiro voor Tussenstand van Mijke de slachtige band voelt als de verfilming voorspelbaar (bittere oude vrouw ontfermt zich over Kim van der Werff reclame, hoewel het andersom lukte beter dan vorig jaar, met Kobayashi won zowat alles wat Jong, die in 1993 in Locarno al een van deze foto. ongeslepen diamant en beiden trekken daar lering uit), Duitsland 2006 regie en scenario Chris Kraus camera Judith Kaufmann natuurlijk nog vreemder zou zijn. onder meer Death at a Funeral er te winnen viel, maar het meest Dat is zowel goed als slecht. Goed, maar beheerst geregisseerd door Kraus en uitstekend montage Uta Schmidt geluid Eckhard Blach, Robin Pohle muziek Annette De naam suggereert een soort van Frank Oz, Hairspray van Adam besproken was Tejut (Milky Way) omdat Corbijn zorgvuldige, uitgeba- gespeeld door Monica Bleibtreu en Hannah Herzsprung. Focks production design Silke Buhr productie Alexandra en Meike Kordes intimiteit en dat klopt wel. Het is Shankman (de remake van John van de Hongaar Benedek Fliegauf, lanceerde beelden schiet, krachtig Hier en daar zet Kraus met flair een clicheetje in, zoals distributie Cinemien duur 112’ met Monica Bleibtreu, Hannah Herzsprung, de intimiteit van een door huizen Waters’ film met nu John Travolta die al eerder opviel met Rengetet belicht, met zachte grijstinten in de in de tijdsverdichtende sequenties waarin de hoofdper- Sven Pippig, Richy Müller, Jasmin Tabatabai, Stefan Kurt ingesloten plein, waar ’s avonds als dansende dikke moeder, wat (2003) en Dealer (2004). Omdat ik verte. Slecht, omdat die zorgvuldigheid voor zo’n zevenduizend mensen best aardig is, hoewel de oorspron- slechts een deel van het festival een zekere afstand inhoudt, terwijl Joy openluchtvoorstellingen worden kelijke Hairspray nooit kan worden kon bezoeken, heb ik beide films Divisions muziek bij uitstek het inner- gegeven. Omdat het af en toe flink geëvenaard), de tegenvallende gemist. Toen ik aankwam was lijk verklankt. regende, liep het totale bezoek quasi-onafhankelijke komedie de stand 10 tegen 1 voor mensen Tussenstand Ook het verhaal heeft iets weg van dit jaar een beetje terug, van 192 Waitress van Adrienne Shelley en die weg waren gelopen (te iel en foto’s: het gaat van momentopname duizend naar 186 duizend. Dat is het fantastische Hongkong-spek- esthetisch) tegenover mensen speciale prijs kreeg voor Hartver- naar momentopname. We zien alle de helft van Rotterdam overigens, takel The Drummer van Kenneth die het de mooiste film van het scheurend en in Utrecht toen de hoogtepunten, maar niet wat daartus- het grootste van de kleine festivals, Bi, een film die waarschijnlijk nooit jaar vonden. In het half uur dat ik prijs van de Nederlandse filmkri- sen ligt: geen oefensessies, gekeet of wat? een commerciële bioscoop haalt met Fliegauf sprak, was de stand tiek. De quasi-realistische acteer- onderweg of zelfs maar gesprekken maar weer te commercieel is voor al 10-5, omdat hij, terwijl we het stijl in eerdere films van Mijke tussen bandleden over de muziek. In zijn tweede jaar als artistiek het filmhuizencircuit, zodat hij ten naar aanleiding van de nieuwe de Jong, zeer geïnspireerd door Iedereen behalve Curtis blijft ééndi- directeur had Frédéric Maire zich onrechte nergens terechtkomt. Als film van zijn landgenoot Béla Tarr John Cassavetes, heeft me vaak mensionaal: de overige bandleden beter voorbereid, zodat hij niet, ik de nieuwe directeur van Rotter- nota bene hadden over de meest geïrriteerd, met name in Hartver- maken alleen wat cynische grapjes en zoals vorig jaar, in elkaar zakte dam was, zou ik hem daar gewoon egocentrische regisseurs van dit scheurend, maar in Tussenstand zijn vrouw blijft de trouwe goedzak die toen hij de Ere-Luipaard uitreikte draaien, vanwege zijn originaliteit moment, vier keer zei dat hij het had ik daar geen moment last van. ondanks alle huwelijksproblemen van aan Aleksandr Sokoerov. Dit keer en omdat hij anders in het luchtle- zelf een prachtige film vond. Er is Marcel Musters en Elsie de Brauw hem blijft houden. Vooral dat laatste ging het helemaal goed bij Hou dige oplost. ook geen regisseur ter wereld die spelen een gescheiden stel dat wringt, aangezien de film is gebaseerd Hsiao-hsien, wiens mooie Parijse in een commentaar in de catalogus elkaar nog regelmatig ontmoet, op haar mémoires (en ze bovendien verkenning Le voyage de ballon Benedek Fliegauf vertelt hoe geweldig het was zijn al was het maar om te kwebbelen coproducent is). rouge het prima deed op dat gigan- De aparte videocompetitie, jaren- eigen film te zien. Stronteigen- over hun zoon, die voor zichzelf een Het perspectief van de film ligt daar- tische pleinscherm. Vorig jaar lang het echte laboratorium met wijs, maar hij heeft gelukkig ook eigen wereld heeft ontwikkeld. Het door meer bij Curtis’ relatieproblemen had Maire al flink geschrapt in de de meest interessante filmpjes, gevoel voor humor. En het was in gaat er soms fraai hard aan toe, en dan bij het creatieve proces. Van de uitdijende programmering, dit jaar is ook geschrapt; digitale films elk geval een soort dappere daad slechts een enkele keer heb je het band zien we vooral de optredens, die sneed hij nog wat weg, zodat er in draaien nu gewoon tussen de van de jury om die radicaal eigen- gevoel dat je het nu wel weet wat de acteurs overigens zeer indrukwek- totaal 338 films van allerlei lengte 35mm-producties door. De twee wijze man een Gouden Luipaard die twee nog steeds met elkaar kend zelf uitvoeren en waarvan de op het menu stonden. grote competities (de gewone te geven in de competitie van de hebben, terwijl ze voornamelijk klank prachtig aansluit bij de originele Locarno wil enerzijds een labo- internationale competitie en die hedendaagse regisseurs. langs elkaar heen praten omdat opnamen. Over de hele linie wordt Tussenstand Het bijzondere aan Mijke de Tussen de dialogen die vrij beweeglijk en van dichtbij ze (hij met name) slecht kunnen bovendien uitstekend geacteerd met Jongs Tussenstand is de (te?) strenge vorm, die je zelfs gefilmd zijn, zien we steeds zoon Isaac. Hij breekt à la luisteren. Maar de kracht van de name door Sam Riley als Curtis, een experimenteel zou kunnen noemen: hoe kun je op een Kim Ki-duks Bin jip in andermans huizen in, maar steelt film zit vooral rond de zwijgende zowel aardige als bezeten jongen, die frisse manier dialoogscènes verfilmen? Tussenstand niets. Soms zien we hem in zijn kamer. Deze shots zijn zoon, die maar op zijn kamer zit in leed onder epileptische aanvallen. gaat over een gescheiden echtpaar dat elkaar nog onbeweeglijk en zijn letterlijk afstandelijker. het huis van zijn moeder en geen Ondanks dat de film weinig creatief regelmatig treft. Dan komt meestal vrij snel oud zeer Stilte en sereniteit tegenover het verbale geweld van woord zegt. Daar heeft Mijke de of psychologisch inzicht biedt, creëert naar boven. Ook verschillen ze van mening over hoe hun zijn ouders, wier strijd doet denken aan Ingmar Berg- Jong vooral het beeld laten spre- Corbijn rond Curtis met deze acteer- zoon, die bij moeder woont, op te voeden. Volgens vader mans Scènes uit een huwelijk. Martin laat er zich op ken en je merkt dan hoezeer ze prestaties, muziekuitvoeringen en zit hij in een lastige, puberale fase waarin hij zonder veel voorstaan goed te kunnen luisteren, een grove misvat- een regisseur als Tsai Ming-liang beelden wel een toepasselijk beklem- bemoeienis van ouders doorheen moet. Moeder vindt ting. De egoïst is vooral met zichzelf bezig. De zacht- waardeert en ook goed heeft geke- mende, gedragen sfeer. dat lastig, zij wil met hem praten, vooral ook omdat hij moedige, bijna zalvende Roos kan zeer bijtend uit de ken naar bijvoorbeeld Bin-jip (2004) Kees Driessen de laatste tijd zwijgt en zich opsluit op zijn kamer. hoek komen. Het scenario kwam grotendeels tot stand De Jong filmt de dialogen die de twee hebben steeds van Kim Ki-duk. Cinema heeft het Verenigd Koninkrijk/Verenigde Staten 2007 middels improvisaties met de uitstekende acteurs, Mar- dit keer gewonnen en het is te regie Anton Corbijn scenario Matt Greenhalgh, consequent vanuit één standpunt, vanachter de man of cel Musters en Elsie de Brauw, maar het is vooral de hopen dat Mijke de Jong verder- camera Martin Ruhe montage Andrew Hulme de vrouw. Het shot-tegenshot-principe wordt bewust vorm die spannend is. André Waardenburg geluid Thomas Huhn muziek New Order produc- gaat op deze non-verbale weg en uit de weg gegaan. Een scène wordt uitgespeeld en dan Nederland 2007 regie Mijke de Jong scenario Mijke de Jong en Jolein tion design Chris Roope productie Anton Corbijn, die niet alleen insloeg omdat het hernomen vanuit het gezichtspunt van de ander, waarbij Laarman camera Ton Peters montage Dorith Vinken production design Todd Eckert en Orian Williams distributie Paradiso Jolein Laarman geluid Kees de Groot en Joost Roskam muziek Paul M. van hier zo mooi paste bij het thema duur 119’ met Sam Riley, Samantha Morton, Craig soms een deel van de scène overlapt wordt. We horen Tejut Brugge productie Joost de Vries en Leontine Petit duur 80' distributie van de film. Parkinson, Joe Anderson wat we al hoorden, maar zien het nu vanuit de ander. Cinemien met Marcel Musters, Elsie de Brauw, Stijn Koomen

48 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 49 Door Kees Driessen

Na deze wereld De CGI-serie, Afterworld, kostte drie begint als onze held, Russell Shoema- miljoen dollar, wat niet niks is voor ker, wakker wordt en ontdekt dat min- BUITEN DE BIOS Weer een poging om commercieel een online animatieproject. Hij bestaat der dan één procent van New York nog gebruik te maken van de oncommer- uit honderddertig episoden van elk in leven is en dat alle technologie het ciële infrastructuur van het internet. zo’n twee à drie minuten met een niet meer doet. De eerste tien afleve- Het internet is gebouwd op delen, soort game-uiterlijk. De eerste tien ringen, die ik heb bekeken, zijn groten- kopiëren, doorsturen. Commercie is zijn op MySpace gezet en ook op zijn deels (licht) geanimeerde stilstaande altijd gebaseerd op een muur, waar eigen site, Afterworld.tv (het achter- beelden met een voice-over. Een pret- je pas over mag als je betaald hebt. voegsel komt van Tuvalu, een klein tige voice-over, dat wel, en samen met Vanaf het moment dat internet de eiland in de Grote Oceaan waarvoor de brommende soundscape wordt een massa bereikte, hebben bedrijven het toegewezen domeinappendix een niet per se verrassend, maar deson- geprobeerd er geld mee te verdienen, sterke bron van inkomsten bleek). allemaal meeprofiteren van de extra danks intrigerend opgebouwd Twilight met wisselend succes. Een van de De productiemaatschappij Electric aandacht die de nieuwe MySpace- Zone-achtig verhaaltje verteld. weinige vaste waarden is reclame: je Farm krijgt een deel van de adverten- constructie met zich meebrengt. In Overigens zijn de filmpjes ook alweer maakt een leuke site en vraagt geld tie-inkomsten die MySpace met de stukken zoals deze. Maar omdat ik via YouTube te zien – allemaal alweer aan adverteerders op basis van het serie binnenhaalt. Ondertussen is de niet deel in de advertentie-inkomsten, tienduizenden keren bekeken. Ze zijn aantal bezoeken. serie al verkocht aan Sony Pictures, ben ik toch nog een onafhankelijke erop gezet door Afterworld.tv zelf, gek Op MySpace is nu een animatiereeks voor de film-, gsm- en gamerechten, journalist! genoeg. Zo wordt het natuurlijk niks van start gegaan die op die manier en aan onder meer de Sci Fi Channel En de serie zelf? Hij wordt goed met die advertentie-inkomsten! Het 7 AM probeert zijn geld terug te verdienen. voor televisievertoningen. Die moeten gewaardeerd op MySpace. Het verhaal blijft wennen aan die nieuwe media.

Alles over The Simpsons Onlijntjes Door fans gemaakte episode guides passeren keer op keer de grenzen van redelijkheid en @ De winnaar van de in het samen met IFC (Independent geloofwaardigheid. De hoeveelheid informatie vorige nummer aangekon- Film Channel) de ’50 Beste die wordt uitgezocht, verzameld, bediscus- digde neptrailerwedstrijd, Seksscènes in Cinema’ op sieerd, aangepast en geordend is ontzagwek- georganiseerd rondom de een rijtje zet, met een korte kend. Het leert ons dat er in heel veel mensen release van de Grindhouse- recensie en... filmclipjes een postzegelverzamelaar schuilt: een obses- films Death Proof (Quentin (tenminste, voor de meeste Aion 7 AM sieve, zorgvuldige, niet te stoppen of af te lei- Tarantino, 2007) en Planet die bij Nervepop staan). Een den verzamel- en ordennerd. En ook dat heel afleveringen, de voorbijvliegende teksten op Terror (Roberto Rodriguez, beetje kuis gesneden, soms, veel postzegelverzamelaars een boel vrije tijd trucks, boeken, billboards en schilderijen, alle 2007) is bekend. Tarantino maar toch verdienen ze hebben. Wellicht – maar ik wil niet stigmatise- andere dingen die je alleen kunt zien als je het zelf koos het filmpje, dat daarmee een onlijntje. Mooie ren – wegens een wat mager sociaal leven. beeld stilzet, analyses van chemische en fysi- toegevoegd zal worden aan camerabeweging in Bound En gelukkig maar. Neem nu, omdat hun Movie sche onwaarschijnlijkheden (ook wel bekend de Nederlandse Grindhouse- (Andy & Larry Wachowski, nu toch draait, The Simpsons. In The Simp- als cartoon physics), het narekenen van som- dvd. Nailed by Nikita is een 1996). Nummer één is geen sons Archive vinden we alles wat we altijd men die in beeld verschijnen (zie bijvoorbeeld goed geschoten filmpje met verrassing. www.nervepop. al wilden weten over Amerika’s populairste de aflevering Bart genius in de eerste jaar- de ernstig strakke Play- com/filmlounge/features/ familie, als we maar hadden geweten dat we gang), de oorsprong van muziekjes, citaten en mate Olga Urashova in een 50GreatestSexScenes1 het konden vragen. Van elke aflevering staan daaropvolgend de meest vergezochte discus- halfnaakte hoofdrol. Taran- Sonische mist hier de karakters, de plotlijn, de verwijzingen sies over zijdelings in de aflevering aangestip- tino heeft waarschijnlijk naar andere films en televisieseries, de con- te onderwerpen. Neem nu emu farming. minder last van het pijnlijk tinuity en continuity-problemen met andere www.snpp.com/episodeguide.html Nederlandse accent in de voice-over. Misschien klinkt het voor hem wel gewoon en geplof Virtuele geschiedenis Duits. www.planetterror. Wat een gekke site. Film.virtu- coopgeschiedenis.nl heeft een nl, zie ook ‘nailed by nikita al-history.com is een database wat gelikter openingsbeeld. – making of’ op youtube.com Bewegend beeld lijkt afhankelijker van geluid dan andersom. Geluid zon- maar gewoon net niet exact het geluid van wie je ziet? Misschien hoort het over film, maar zonder wel- Arnold van Kernebeek is een @ Elders in dit nummer der beeld, zoals een hoorspel of radio-uitzending, daar toveren we zelf bij wie je net zag of zo meteen zal zien. komstwoord en met alleen de Groninger filmoperateur, al 39 staat een bespreking van een voorstelling bij, vers uit de eigen fantasie. Film zonder geluid daar- Aion van Jacob Kirkegaard is opgenomen in Tsjernobil. Beelden van een meest elementaire zoekfunc- jaar, met een voorliefde voor een dvd-release van Alfred entegen maakt de meeste mensen onrustig of slaperig. Toch wordt er kerk, een zwembad, een concertruimte en een gymnastieklokaal zijn tie. Hij begint gewoon, bij de A. mooie (oude) bioscoopzalen. Hitchcocks Psycho (1960). bij filmproducties meestal meer gelet op beeld – zowel door makers als deels onder- of overbelicht en deels weer als opname gefilmd. Daardoor Er is een indeling in films, per- Liefdevolle, persoonlijk ge- Foto beschikbaar gesteld door A.J. Hollander Achtendertig jaar later ‘kijkers’ – dan op geluid. In films dient het geluid doorgaans het beeld te hebben ze een soort mysterieuze materiële kwaliteit gekregen, waaraan sonen, filmprogramma’s, an- toonzette verhalen met mooie maakte Gus Van Sant een volgen, te versterken of te ondersteunen. je ogen niet makkelijk wennen. Het lijkt of alles steeds onmerkbaar zin- sichtkaarten, tabakskaarten en (oude) foto’s; hij is vast een rie.nl, Filmglorie.nl en B-film- bijna identieke versie, shot Op de tentoonstelling Off Screen wordt korte metten gemaakt met deze dert, je krijgt nooit een afdoende visueel houvast. Het gonzende geluid van compleet ingescande tijd- liefhebber van de Skrien-ru- glorie.nl, verdere uitingen van voor shot, in kleur. Blogger @ Haanstra heeft z’n site. Op traditionele taakverdeling. Er zijn installaties, video’s en soms lastig de installatie is net zo simpel maar geraffineerd bereikt als het instabiel- schriften en daaronder een al- briek ‘Het doek is gevallen’. De audiovisuele genegenheid. Frank Hudec besloot de het Nederlands Film Festival mediaal te plaatsen kunstwerken te zien en te horen waarin geluid een statische beeld. Steeds werden de geluidsopnamen opnieuw afgespeeld fabetische indeling, waarach- website verwijst door naar de film.virtual-history.com twee versies van de douche- krijgt hij een retrospectief, buitengewoon belangrijke rol speelt. Op deze tentoonstelling is geluid in de ruimte waar ze werden opgenomen, tot een soort sonische mist ter een enorme hoeveelheid andere Kernebeek-sites Tvglo- Om doorheen te waden. scène, met wat gepriegel, op er is in september net een nooit illustratief, tenzij een luttele seconde functioneel illustratief. onstond, verzadigd van trilling. De combinatie van dit gemuteerde beeld informatie schuilgaat. Oud en www.bioscoopgeschiedenis.nl elkaar te leggen. Met aardig dvd-box met al zijn films ver- Twee van de meest ongrijpbare werken zijn de meest betoverende: Aion en geluid geeft een indrukwekkende sensatie van een wereld waar de nieuw, kleur en zwart-wit, al- Om te bezoeken. resultaat. www.frankhudec. schenen en op zijn eigen site van Jacob Kirkegaard, en 7 AM van Imogen Stidworthy. 7 AM toont een mensen verdwenen zijn. Waar resten beschaving langzaam wegslijten, les netjes ingescand. Laat ie- www.cinemacontext.nl com/2007/02/psychos.html staat voortaan zijn biografie, park in Beijing, waar middelbare mensen in keurige bloesjes raadselach- verpulverd door onzichtbare krachten. mand alleen alsjeblieft de ano- Historisch-wetenschappelijke @ Voortdurend maakt er filmografie, artikelen over tige gymnastiekriten uitvoeren. De geluidsband is even subtiel en vreemd Richtje Reinsma nieme eigenaar van de site database met uitputtende in- wel een of ander (online) zijn werk en (vanaf oktober) als de beelden. Gezoef, geritsel, gesuis en geplof. Nooit sluit het hoorbare Off Screen – Spatial Soundings and Silent Musicalities. 25 augustus – 7 oktober 2007. Met werk van: helpen met een wat gebruiks- formatie over bioscopen, hun blad een lijstje van het een de documentaire die Rolf naadloos aan op het zichtbare. Dan zie je op een gegeven moment tus- Mark Bain, Justin Bennett, Janet Cardiff & George Bures Miller, Jeroen Diepenmaat, Jacob Kirke- vriendelijker interface. geschiedenis, eigenaren, ar- of ander. En gelukkig maar! Orthel over hem maakte. sen de stammen een glimp van een jongen met een geluidsrecorder. Zou gaard, Ann Lislegaard, Christian Marclay, Rä di Martino, Antonietta Peeters, Karen Russo, Michael De eigenaar van de site bios- chitecten en programmering. In dit geval is het Nerve die www.berthaanstra.nl dat de simpele verklaring zijn: wat je hoort is wel ter plekke opgenomen, Snow, Imogen Stidworthy. Nederlands Instituut voor Mediakunst, www.montevideo.nl.

50 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 51 Meester, wat is uw wens? Psycho DEZE MAAND BIJ Een leuke dubbeldisc-release van Alfred De eerste vier in een tweede serie van dertien films in Hitchcocks grensverleggende griezelklassieker, met de Masters of Horror-reeks zijn op dvd verschenen. enkele aardige extra’s. Ten eerste de originele trailer, De regisseurs hebben allemaal ook een aflevering waarin Hitchcock door de set loopt en de verschil- gemaakt voor de eerste reeks. Het uitgangspunt is het- lende crime scenes presenteert. Hij vertelt niet precies zelfde: een film van een klein uur, gedraaid in Canada wat overal is gebeurd, maar verklapt wel het een en in tien dagen met een vaste crew. Arthouse-film van de maand: ander, vooral de douchescène. Ook is de uitreiking John Carpenters bijdrage Pro-Life is net als zijn eerde- opgenomen van de Lifetime Achievement Award van re Cigarette Burns slecht geacteerd, vlak geschoten en Bobby het American Film Institute in 1979, met veel oudere traag gemonteerd met dit keer ook nog eens een ont- Hollywood-sterren die vriendelijke woorden spreken zettend oninteressant monster en slechte muziek. Het En Tobe Hooper revancheert zich glorieus voor zijn Bobby, Emilio Estevez’ film die zich over ‘Hitch’ en met de master of suspence zelf als een gaat over demonische abortussen, maar ondertussen abominabele Dance of the Dead. The Damned Thing, afspeelt op 6 juni 1968, de dag van de schijnbaar onbeweeglijk wassenbeeld, wat zeker na zitten we het grootste gedeelte van de tijd gewoon naar naar een kort verhaal van de negentiende-eeuwse moord op Robert F. Kennedy, doet het bekijken van Psycho een ongemakkelijk gezicht is. Met en zonder jurk een shoot-out te kijken. Carpenter laat daadwerkelijk Amerikaanse auteur Ambrose Pierce, is driekwart van verlangen naar een diepgravende Plus nog een vrij lang gesprek met twee interviewers, Voor dit soort films is deze rubriek iemand zeggen: ‘Wat het ook is... het is niet menselijk!’ de tijd eng en verontrustend met doeltreffende beeld- documentaire over de betekenis van onder wie de dochter van Ingrid Bergman, waarin bedoeld! Een uiterst merkwaardige, Je moet maar durven. en geluidseffecten. Alleen tegen het einde gaat alles deze senator en presidentskandidaat Hitchcock niet veel nieuws zegt maar dat doet met een Janet Leigh, die op weg naar haar geliefde stopt bij beklemmend sfeervolle, fascinerend Dario Argento biedt, zoals altijd, enige kleurrijke sti- een beetje over-the-top. De film begint doodeng met op de Amerikaanse maatschappij in de prachtig stemgeluid. Anthony Perkins’ Bates Motel. Hun beider acteer- gothische Italiaanse horrorfilm uit de lering, maar zijn Pelts blijft ver achter bij zijn eerdere een vader die tijdens een storm opeens bezeten lijkt turbulente jaren na de moord op zijn Psycho is Hitchcocks exploitatiefilm. Goedkoop prestaties zijn echter nog altijd geweldig. Zij met jaren zeventig met doorzichtige spe- meesterwerkje in de reeks, Jennifer. Wel een leuke en zijn vrouw en zoontje aanvalt. Na de openingstitels broer JFK. gedraaid, met de crew van zijn televisieserie, en met haar onderkoelde, starende schoonheid en hij met cial-effects en jurken. En daar komen hoofdrol voor Meatloaf, met Ellen Ewusie als sexy is dat zoontje de inmiddels volwassen agent van een Het archiefmateriaal waarmee vrouwen in ondergoed, een belangrijke rol voor een zijn schooljongensachtige, nerveuze vriendelijkheid. ze mee weg, omdat de bloederigheid tegenspeelster. slaperig stadje – waar steeds meer mensen zich bloed- Estevez de film opent is namelijk zo wc-pot, voor zijn tijd ongekende horrormomenten De ontelbare keren geïmiteerde en geparafraseerde niet het doel is maar een onderdeel John Landis verbetert zich ten opzichte van zijn verma- dorstig gaan gedragen, tegen hun dierbaren of tegen sterk, dat alles wat erna komt en nog enkele dingen, die ik hier niet ga verklappen muziek van Bernhard Hermann is een hoofdrolspeler van het verhaal en omdat de vrouwen kelijke, maar al te voorspelbare Deer Woman met zichzelf. De grote angst zit in de onvoorspelbaarheid tegenvalt. Hoe Estevez ook zijn best voor wie de clou nog niet kent. Als je die wel kent is de op zich, die alleen omdat hij zo goed is ermee weg- zonder uitzondering (behalve, nou ja, het volstrekt niet als een horrorfilm gefilmde suburbi- van gewone mensen, van wie de persoonlijkheid elk doet, zijn soapachtige verwikkelingen schrik er overigens grotendeels uit – de schrikeffecten komt alle horrormomenten vet te onderstrepen. de moeder) vreemd en bleek mooi zijn. adrama Family. De opvallende hoofdrol is voor George moment kan veranderen. De expliciete scènes zijn hier in het Ambassador Hotel, waar zelf zijn inmiddels wat verouderd. Kees Driessen Het verhaal vormt, trouwens, maar Wendt, beter bekend als Norm uit de televisieserie het goorst en het engst van deze vier films. KD Kennedy vermoord werd, verbleken Dat geldt ook voor het acteren in de bijrollen en de een klein deel van de film. Het is Cheers, als een door Psycho (Alfred Hitchcock, 1960) Masters of Horror VII en VIII Canada 2006 regie Dario Argento; John bij de nieuwsbeelden uit 1968. De achtergrondprojecties tijdens de lange autorit van Verenigde Staten 1960 regie Alfred Hitchcock distributie Universal voor een groot deel alleen hypno- geïnspireerde verzamelaar van skeletten als Ersatz- Landis; John Carpenter; Tobe Hooper distributie Three Lines Pictures oorlog in Vietnam is in volle vaart, de tiserende sfeer. Er wordt heen en familie. (Masters of Horror) burgerrechtenbeweging is de dood weer gesprongen in de tijd, met veel van Martin Luther King nog niet te herhalingen, ook van losse beelden boven en het algemene gevoel van als een starend gezicht, het kasteel of malaise is groot. The Animation Show Volume 1 & 2 de vrouw zonder hart die al eeuwen Kult Kurz in felle lampen met harde scha- Met de montage van deze krachtige Hoera voor de enkeling die na trokken met dikke lijnen en kleur- kern die door de vervreemdende in de kelders geketend hangt. Voor duwen. Dat ziet er aardig uit. Hij archiefbeelden aan het begin van zijn mijn eerdere recensie (Skrien 6, rijke vlakken: digitaal rotoscopen. stijl heen straalt. Trieste liedjes zover van een normaal verhaal sprake Re-Cycle is een tegenval- volgt graag mensen die van de film maakt Estevez - zoon van acteur augustus 2004) niet direct deel Hier gebruikt Drummond een van onder anderen singer-song- is, bevinden zich in een kasteel men- lende, maar in eigen land suc- ene kant van het terrein of land- Martin Sheen, beiden spelen mee - zijn één van The Animation Show heeft losse, vrije vorm van die techniek, writer Martha Wainwright ver- sen die equivalenten hebben gehad cesvolle film van de gebroe- schap naar de andere lopen. Dat bedoelingen duidelijk. Vietnam = Irak, gekocht! Die kan nu namelijk de waarmee ze kleur geeft aan de sterken de weemoedige, droevige (gespeeld door dezelfde acteurs) bij ders Pang (driemaal The Eye, duurt een beetje lang. Er zijn tel- Johnson = Bush en het is evident dat de fijne dubbelbox met deel één, interviewopnamen van mensen die sfeer. een heksenverbranding in de Middel- 2002/2004/2005). Het grootste kens vampieren en er zijn vaak VS zich opnieuw in een malaise deel twee en een mooi boekje met in supermarkten gratis hapjes aan Niet het beste filmpje, maar eeuwen. Of het hier om hallucinaties probleem is dat de timing ernaast scènes op het strand, in ruïnes bevinden. Er moet een nieuwe interviews kopen. En anders geef de man moeten brengen. wel de meest overdonderende gaat of om herinneringen of om iets zit, van de schrikmomenten, van en op begraafplaatsen. Soms Kennedy opstaan die het opneemt je deel één maar weg aan een heel Ook het Oscar-genomineerde techniek: Pan With Us (2003) van dat alleen voor de kijker bedoeld is, scènes (blijven staan staren naar voegt hij een (goedkoop) bloede- tegen de huidige heersers. Niet voor goede vriend. When the Day Breaks is gebaseerd David Russo. De maker wil weinig weet ik niet. Soms lijken de acteurs, een afgrond terwijl je wordt ach- rig effect toe, soms een (zelden niets horen we op de geluidsband RFK The Animation Show is de dvd-ver- op echte opnamen. Regisseur loslaten over de productieme- in hun twee rollen, het normaal te vin- tervolgd door hordes geesten) en Keep on Rollin overtuigende) vrijpartij, en zo spreken over zijn reden om zich sie van een rondreizend bioscoop- Amanda Forbis en Wendy Tilby thode, behalve dat het grootste den dat we steeds in een andere tijd van de film als geheel (het duurt De onwaarschijnlijk mooie dvd- zien ze er ook uit, als toevoegin- verkiesbaar te stellen: “I do not run for programma met korte animatie- gebruikten echter een veel vreem- deel in één take, beeld voor beeld zitten, soms niet. Een dreigende, bijna drie kwartier voordat de schrijver releases van films van Jean Rol- gen. Hij lijkt een sfeerfilmer te the Presidency merely to oppose any films, dat is samengesteld door dere techniek. Ze filmden flarden gemonteerd in de camera, is opge- psychedelische soundtrack loopt als eindelijk doorheeft dat ze in haar lin zijn eerder besproken in deze willen zijn en dat is hij ook. Een man but to propose new policies. I run twee onafhankelijke animatiema- uit het dagelijks leven van twee nomen. Dat is onvoorstelbaar: de een golf over deze tijdsprongen heen eigen weggegooide verhalen rond- rubriek (Skrien 3, april 2007). beetje. Maar niet genoeg. because I am convinced that this kers, Mike Judge, de bedenker van mensen, met reportageachtig, film bestaat uit beelden van een – en wordt af en toe onderbroken door loopt). Bovendien zijn de zombies Onwaarschijnlijk, omdat mij Grootste probleem van de ruim country is on a perilous course and Beavis and Butt-Head (1993-1997), beweeglijk camerawerk. Daarna vliegend vogelsilhouet op uitge- slappe elektronica uit de jaren zeven- niet meer dan slecht geschminkte onduidelijk blijft, ook na het aan- aanwezige extra’s is dat Rol- because I have such strong feelings en Don Hertzfeldt, maker van printten ze het resultaat beeld sneden en uitgescheurde vellen tig of een ragtimeachtig slapstickrie- figuranten en is het verhaal rond dachtig bekijken van vier nieuwe lin meestal gedwongen wordt about what must be done, and I feel kindertekeningachtige geweld- voor beeld op thermisch papier, die stuk voor stuk worden vastge- deltje. Of zelfs meerdere muziekjes geaborteerde foetussen en ver- uitgaven, waaraan nou juist Engels te spreken en dat kan that I’m obliged to do all I can.” dadigheden als de internethit Ah, dat ze vervolgens fotokopieerden houden door handen; beelden van door elkaar. Alles wordt onderbroken geten doden in een grijze scha- deze filmmaker zijn driedub- hij niet zo goed. Een vreemde Estevez knoopt in zijn mozaïekfilm l’amour (1995). Ik maak nu even en beschilderden. Het resultaat, de schaduw die wordt geworpen en alles komt weer terug, daar komt duwwereld ergerlijk conservatief bel-dvd’s met fraaie boekjes en keuze op dvd’s waarop de films liefst 22 personages in het hotel aan geen woorden vuil aan de uitschie- waarin de twee mensen voorzien door een zwarte glasplaat met het op neer, maar soms ook niet. Er is moralistisch. KD vele extra’s te danken heeft. Met zelf gewoon Fransgesproken elkaar. Ieder van hen symboliseert ters van dvd één – al kost me dat zijn van het hoofd van een kip en uitgekraste lijnen van takken die flikkerend gekleurd licht, er zijn man- Gwai wik Thailand/Hongkong 2006 regie enige trots vermeldt Rollin dat zijn. Wie een Rollin wil proberen, een aspect van de jaren zestig. Dat moeite – maar kies een paar voor- een varken, heeft een realistische waaien in de wind; een enorme rol nen in strakke rode pakjes met zwar- Danny & Oxide Pang distributie A-Film hij altijd maar weinig tijd en geld beginne met Lèvres de Sang, maakt de twee uur lange film overvol, beelden van deel twee die opvallen keukenpapier over straat die zo te capes, er zijn veel naakte vrouwen (Asiamania) had en eigenlijk altijd maar één die heeft het beste verhaal – ook zodat Estevez jammer genoeg vaak door hun techniek. wordt gefilmd dat de tak die erop is zonder siliconen en er zijn geweldige take nam en zelden professione- volgens Rollin zelf – en relatief toevlucht moet nemen tot stereotypes Zoals het grappige The F.E.D.S. afgedrukt heen en weer beweegt. overgangen van de ene scène naar le acteurs gebruikte. Welnu, dat goed acteren. Kees Driessen en clichés. (de Food Education Demo Specia- Het gedicht van Robert Frost uit de andere, als op de slagen van een zie je eraan af. Het is niet dat hij Requiem pour un vampire/Les Démoni- lists), een animatiedocumentaire 1914 dat ondertussen in voice-over drum een paar keer heen en weer helemaal geen eigen stijl heeft. aques/Lèvres de Sang/La morte vivante André Waardenburg van Jennifer Drummond uit 2002. wordt voorgelezen kon me niet wordt gegaan om bij de nieuwe scène Hij laat graag naakte vrouwen ’s 1971/1974/1975/1982 regie Jean Rollin hoofdredacteur Drummond werkte met Bob echt boeien, maar de nog nooit te eindigen. Bezwerend, sfeervol en nachts op buitenlocaties staan distributie De Filmfreak Sabiston, de bedenker van de geziene techniek heeft een beeld- vol filmische verrassingen. Hoera! Arthouse-films zijn sterk vertegenwoordigd in de animatietechniek die bekend werd schoon en betoverend effect. Kees Driessen programmering van Film1. Elke maand licht Skrien door Richard Linklaters Waking Kees Driessen Elke kulttitel is geselecteerd volgens het criterium zoals door Skrien vastgesteld op 7 november 2006 een arthouse-film uit het aanbod om deze nog beter Black Magic Rites (Riti, magie nere e segrete orge Life (2001) en A Scanner Darkly en aangepast op 11 februari 2007: een film die met stijl en vooral zonder saai te worden de ethische, onder de aandacht te kunnen brengen. nel trecento) Italië 1973 regie Renato Polselli esthetische en/of fysieke grenzen van een groot deel van het publiek overschrijdt. (2006), waarbij echte filmopnamen Uiteenlopende landen, jaartallen en regisseurs distributie De Filmfreak (Sodementedcinema) Meer informatie over Film1 vind je op www.film1.nl in de computer worden overge- te bestellen via www.theanimationshow.com

52 Skrien oktober 2007 oktober 2007 Skrien 53 Fotografie Kris Dewitte

Olga Kurylenko speelt de hoofdrol naast Timothy Olyphant in Hitman van Xavier Gens.

Meer Skrien? Word abonnee! Das Leben En ontvang 10 nummers voor ¤52,25 + Das Leben der Anderen of Il bidone der Anderen De succesvolle toneelschrijver Georg Ik neem een abonnement voor ¤ 52,25 per jaar (10 nummers) en ontvang de dvd van ❍ Das Leben der Anderen Dreyman en zijn geliefde, (Instellingen ¤ 66,–; studenten/cjp/pas 65 ¤ 42,25; buitenland ¤ 72,– ) ❍ Il bidone actrice Christa-Maria naam pc/plaats email Sieland, zijn sterren in de DDR. Boven hun adres telefoon geb. datum appartement luistert Stasi-agent Wiesler dag en nacht hun leven af. Maar hoe meer hij in Ik geef een jaarabonnement cadeau en ontvang als dank de dvd van ❍ Das Leben der Anderen of van ❍ Il bidone hun leven wordt gezogen, des te meer moeite heeft hij zijn loyaliteit aan de socialistische nieuwe abonnee telefoon email heilstaat te behouden. adres pc/plaats geb. datum aanbrenger telefoon Il bidone De vijfde speelfilm van adres pc/plaats Federico Fellini is een handtekening geduchte voortzetting van

Stuur deze bon zonder postzegel naar Skrien, antwoordnummer 10028, 1000 PA Amsterdam. zijn, veel bekender Deze aanbieding is geldig tot 17 november geworden, La strada (1954). Maar let op: Il bidone is een ten onrechte vergeten meesterwerk. Hij gaat Hierbij machtig ik Abonnementenland tot het afschrijven van het abonnementsgeld (niet verplicht). over een oplichter op zijn retour, een rekeningnummer ten name van te zwaargebouwde man in een slechtzittend pak, die de goedgelovigheid van arme mensen datum plaats handtekening uitbuit om ze van hun spaarcenten te beroven.

De machtiging kan telefonisch ongedaan worden gemaakt. Met dank aan Homescreen

De volgende Skrien, met onder meer het IDFA en het Shadowfestival verschijnt op 16 november.

54 Skrien oktober 2007