„ ul. O

I K Ś O w Prognoza oddziaływania na środowisko . S A ”

n Pr d acownia r z asulkowski.o e

j a

B

o Andrzej Sułkowski, Justyna Kowalczuk b Ochrony o l i

Andr 1 ; i k

3 o 1 0 s zej -4 @ 1 5 Ś 2 g 0 08 Su r 41

o m

2 2011.08 d 63 a K ł 8 o ko r i l w aków 11 8 .com w i s 556 15 s k k a i

dowi ( ni stud Prognoza oddzi w a przestr p ium uwarunkowa r sko ocedurze strategi )

z ennego gminyGo a ł ywani cznej ocenyoddzi ń i a k na i er un ś ł r cza o ków zagospodarowa- dow i sko dlazmiany a ł ywani a na ś ro-

Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 2

Prognoza oddziaływania na środowisko

dla: zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Gołcza

Autorzy: mgr inż. Andrzej Sułkowski

mgr Justyna Kowalczuk

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 3

Spis treści

1 Wprowadzenie...... 5 1.1 Podstawa prawna opracowania...... 5 1.2 Zakres przestrzenny opracowania...... 5 1.3 Zakres merytoryczny ...... 6 1.4 Materiały wejściowe...... 6 2 Funkcjonowanie środowiska...... 8 2.1 Rzeźba i budowa geologiczna...... 8 2.2 Złoża kopalin ...... 14 2.3 Warunki posadowienia obiektów...... 15 2.4 Gleby...... 17 2.5 Wody ...... 19 2.6 Wody podziemne...... 19 2.7 Zagrożenie powodziowe ...... 20 2.8 Warunki klimatyczne...... 20 2.9 Szata roślinna ...... 21 2.10 Świat zwierząt...... 27 2.11 Krajobraz ...... 27 3 Stan prawnej ochrony środowiska...... 29 3.1 Park krajobrazowy...... 29 3.2 Pomniki przyrody...... 31 3.3 Strefa pośrednia ochrony ujęcia wód powierzchniowych...... 31 3.4 Położenie na tle sieci NATURA 2000 i ECONET ...... 31 3.5 Zabytki kultury materialnej ...... 33 4 Stan środowiska ...... 35 4.1 Zanieczyszczenie atmosfery ...... 35 4.2 Klimat akustyczny ...... 38 4.3 Jakość wód powierzchniowych ...... 38 4.3.1 Ocena wód pod względem wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych...... 39 4.3.2 Ocena wód pod kątem eutrofizacji pochodzenia komunalnego za okres 2004 - 2007 ...... 39 4.4 Jakość wód podziemnych ...... 40 5 Informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu ...... 41 5.1 Zawartość dokumentu ...... 41 5.2 Cele sporządzenia dokumentu ...... 41 6 Powiązania z innymi dokumentami...... 42 6.1 Plan zagospodarowania przestrzennego Województwa Małopolskiego ...... 42 6.2 Opracowanie ekofizjograficzne ...... 43 7 Problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu – cele ochrony środowiska ...... 44 8 Analiza dyspozycji studium – przewidywane oddziaływania na środowisko ...... 45 8.1 Różnorodność biologiczna, roślinność, zwierzęta ...... 45 8.1.1 Zasoby ...... 45 8.1.2 Obszary i obiekty poddane ochronie prawnej – Ustawa o ochronie przyrody...... 47 8.1.3 Korytarze ekologiczne...... 47 8.2 Ludzie...... 49 8.2.1 Standardy jakości powietrza ...... 49 8.2.2 Standardy akustyczne ...... 49 8.2.3 Lokalizacja „przedsięwzięć” ...... 52 8.2.4 Ochrona sanitarna ...... 53 8.2.5 Promieniowanie elektromagnetyczne...... 54 8.3 Wody ...... 55 8.4 Krajobraz ...... 56

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 4

8.5 Powierzchnia ziemi...... 57 8.6 Klimat...... 57 8.7 Zasoby naturalne...... 58 8.8 Zabytki ...... 58 8.9 Dobra materialne...... 59 8.9.1 Powódź...... 59 8.9.2 Osuwiska ...... 60 9 Stan środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym oddziaływaniem...... 60 10 Propozycje korekty zapisu ustaleń studium ...... 60 11 Informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko ...... 61 12 Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień projektowanego dokumentu oraz częstotliwości jej przeprowadzenia ...... 61 13 Streszczenie ...... 62

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 5

1 WPROWADZENIE

Niniejsze opracowanie powstało dla potrzeb zmiany studium, którą sporządziła „Autorska Pra- cownia Projektowa Jerzy Wowczak” z Krakowa. Podstawą sporządzenia zmiany była Uchwała Rady Gminy Gołcza z dnia 25 lutego 20011 roku (nr V/21/11)(fig. 1.1).

Fig.1.1. Uchwała Rady Gminy o przystąpieniu do sporządzenia zmiany studium.

1.1 Podstawa prawna opracowania

• Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.62.627, z późn. zmianami). • Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U.199.1227). W szczególności art. 46.1 cytowanej ustawy. • Ustawa z dnia. 27 marca 2003 r. O planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U.80.717, z późn. zmianami). • Inne przywoływane w treści opracowania.

1.2 Zakres przestrzenny opracowania

Zakres przestrzenny opracowania obejmuje obszar gminy Gołcza w jej granicach administracyj- nych (fig. 1.2). Gmina Gołcza położona jest w południowo - zachodniej części powiatu mie- chowskiego i obejmuje 22 sołectwa: Adamowice, Buk, Chobędza, Cieplice, Czaple Małe, Cza- ple Wielkie, Gołcza, Kamienica, Krępa, Laski Dworskie, Maków, Mostek, Przybysławice, Rzeżuśnia, Szreniawa, Trzebienice, Ulina Mała, Ulina Wielka, Wielkanoc, Wysocice, Zawadka i Żarnowica.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 6

Fig.1.2. Gmina Gołcza w granicach administracyjnych.

1.3 Zakres merytoryczny

Podstawowym celem prognozy jest poszukiwanie i wskazanie możliwości rozwiązań planistycz- nych najkorzystniejszych dla stanu środowiska, poprzez: • identyfikację i ocenę najbardziej prawdopodobnych wpływów na biofizyczne i zdrowotne komponenty środowiska określonego obszaru, jakie może wywołać realizacja dyspozycji za- wartych w projekcie planu, • eliminację rozwiązań i ustaleń niemożliwych do przyjęcia ze względu na ewentualne nega- tywne skutki dla środowiska lub zagrożenie dla zdrowia mieszkańców, • ocenę wpływu ustaleń na środowisko przyrodnicze. Analizy przeprowadzone w ramach prognozy oparto na założeniach, że stanem odniesienia dla prognozy są: • obecny stan środowiska przyrodniczego i zagospodarowania terenu, określony w opraco- waniu ekofizjograficznym, • ustalenia projektu zmiany miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, • działania związane z realizacją ustaleń będą realizowane zgodnie z zasadami przyjętymi w dokumencie. Ocenę możliwych przemian komponentów środowiska przeprowadzono w oparciu o analizę ich funkcjonowania w istniejącej strukturze przestrzennej. Kolejnym krokiem była analiza przyszłego funkcjonowania środowiska pod wpływem przemian, jakie zajdą wskutek realizacji ustaleń pla- nu. Etapem końcowym była ocena skutku, czyli wynikowego stanu komponentów środowiska, powstałego na skutek przemian w jego funkcjonowaniu, spowodowanych realizacją ustaleń oraz sformułowanie propozycji zmian lub alternatywnej wersji ustaleń, wynikających z troski o osiągnięcie możliwie korzystnego stanu środowiska w warunkach projektowanego zagospoda- rowania przestrzennego obszaru.

1.4 Materiały wejściowe

1 Opracowanie ekofizjograficzne i prognoza oddziaływania na środowisko projektu miejsco- wego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Gołcza, P. P. - B. „INTEREKO” Sp. z o.o., Katowice.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 7

2 Opracowanie ekofizjograficzne dla potrzeb miejscowego planu zagospodarowania prze- strzennego gminy Gołcza, P. P. - B. „INTEREKO” Sp. z o. o. , Katowice. 3 Mapa Geośrodowiskowa Polski (1:50 000) – arkusz 914 „Wolbrom”, Państwowy Instytut Geo- logiczny, Warszawa 1997. 4 Mapa Geośrodowiskowa Polski (1:50 000) – arkusz 946 „Skała”, Państwowy Instytut Geolo- giczny, Warszawa 1997. 5 Kondracki J., Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa, 2000. 6 www.krakow.pios.gov.pl – Raport o stanie środowiska w województwie małopolskim w 2009 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Kraków, 2010. 7 www.krakow.pios.gov.pl – Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2010 roku, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Kraków, 2011. 8 www.krakow.pios.gov.pl - Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie małopol- skim w 2008 roku”, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie, Kraków, 2009. 9 Program ochrony środowiska Gminy Gołcza. 10 Plan gospodarki odpadami Gminy Gołcza. 11 Matuszkiewicz J., Potencjalna roślinność naturalna Polski, IGiPZ PAN, Warszawa 2008. 12 Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa M, Departament Środowiska i Rozwoju Wsi, Kraków, 2003.ałopolskiego, Urząd Marszałkowi Województwa Małopolskiego 13 www.pig.gov.pl – Mapa obszarów zagrożonych podtopieniami i Monitoring Wód Podziem- nych.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 8

2 FUNKCJONOWANIE ŚRODOWISKA

2.1 Rzeźba i budowa geologiczna

Obszar gminy Gołcza według podziału na jednostki fizyczno - geograficzne Kondrackiego poło- żony jest w makroregionie Niecka Nidziańska i jego mezoregionie; Wyżyna Miechowska (fig. 2.1).

Fig.2.1. Położenie opisywanego obszaru na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (1998). Mezoregiony: 342.22 Wyżyna Miechowska; 342.23 Płaskowyż Proszowicki; 342.24 Garb Wodzisławski; 342.21 Płaskowyż Jędrzejowski; 342.13 Próg Lelowski; 342.14 Niecka Włoszczowska; 342.15 Pasmo Przedgorsko - Małogoskie

Obszar Wyżyny Miechowskiej jest hipsometrycznie regionem przejściowy pomiędzy niższymi par- tiami kredowej Niecki Nidziańskiej, a wyżej położoną monokliną jurajską w granicach Wyżyny Śląsko - Krakowskiej, zbudowanej z wapieni skalistych i marglistych. Znajduje to potwierdzenie w wysokościach bezwzględnych: najwyżej położone obszary gminy znajdują się w jej zachodniej części (wys. ok. 460 m n. p .m.), a najniżej w południowo - wschodniej (ok. 290 m n. p. m.). Wgłębna budowa geologiczne ma odzwierciedlenie w ukształtowaniu terenu w opisywanym obszarze. Wyżyna założona jest na marglach i opokach kredowych, które stanowią podłoże dla szerokich pagórów znajdujących się na terenie gminy. Garby założone na bardziej odpornych warstwach skalnych poprzecinane są szerokimi dolinami typu padołu lub niecek. Całość Wyżyny Miechowskiej w granicach gminy Gołcza pokryta jest osadami lessowymi, które znacznie łago- dzą formy wierzchowinowe, osiągające w niektórych miejscach znaczną miąższość (powyżej 10 m). Dużą rolę w ukształtowaniu obecnego charakter rzeźby na terenie gminy miała także ero- zyjna, a w kolejnej fazie akumulacyjna działalność lądolodu oraz procesy fluwialne.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 9

Fot.2.1. Łagodna, lekko pofalowana powierzchnia Wyżyny Miechowskiej w granicach gminy (fot. J. Kowalczuk).

Fot.2.2. Garby założone na bardziej odpornych warstwach skalnych (fot. J. Kowalczuk)

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 10

Fot.2.3. Doliny nieckowate w południowo-wschodniej części gminy (fot. J. Kowalczuk)

Wyżyna przecięta jest dolinami rzecznymi: Szreniawy (w granicach gminy) oraz Dłubni (w naj- bardziej południowej części gminy) oraz dolinami potoków, które wykorzystują systemy obniżeń tektonicznych.

Fot.2.4. Płaskie dno doliny rzeki Szreniawy w północnej części gminy (fot. J. Kowalczuk).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 11

W opisywanym obszarze znaleźć także można formy rzeźby bardziej śmiałe pochodzenia natu- ralnego (wąwozy) oraz antropogenicznego (ściany nieczynnego kamieniołomu, sztuczne nasy- py, podcięcia stoków).

Fot.2.5. Wąwóz we wschodniej części gminy, w kompleksie leśnym (fot. J. Kowalczuk).

Fot.2.6. Antropogeniczne podcięcie stoku (fot. J. Kowalczuk).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 12

Fot.2.7. Zbocza nieczynnego kamieniołomu w terenie sołectwa Wielkanoc (fot. J. Kowalczuk).

W trakcie wizji lokalnej zauważono występowanie procesów stokowych, w niektórych miejscach bardziej intensywnych, do których zaliczyć można spłukiwanie, spełzywanie. Nie zauważono procesów osuwiskowych. Ze względu na drobnoziarniste pokrywy lessowe należy się spodziewać procesów eolicznych.

Fot.2.8. Zauważalne produkty spełzywania i spłukiwania osadzane w dolnych partiach stoków (fot. J. Kowalczuk).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 13

Wyżyna Miechowska, a w szczególności jej zachodnia część o budowie monoklinalnej nachylo- na jest ku wschodowi pod kątem ok 10O zarówno w swojej rzeźbie jak również budowie geolo- gicznej pozostaje bliższą Wyżynie Krakowsko - Częstochowskiej aniżeli Niecce Nidziańskiej.

Fig.2.2. Położenie arkusza „Wolbrom” na tle szkicu geologicznego regionu (wg Mapy Geologicznej Polski bez utworów kenozoicznych w skali 1:50 000). Kreda: 1. mastrycht dolny, 2. kampan, 3. koniak, santon, 4. cenoman, turon, 5. alb; Jura: 6. górna, 7. środkowa, 8. dolna,; 9. Trias; 10. Karbon; 11. uskoki

Wyżyna Miechowska zbudowana jest głównie z margli, wapieni marglistych i opok, z lokalnie występującymi bardziej miękkimi starszymi utworami kredowymi. Na terenie gminy utwory repre- zentowane są przez górnojurajskie wapienie skaliste oraz facje wapieni płytowych o grubości ławic od kilku do ok 20 cm. Ku wschodowi wapnie te zanurzają się pod wypełniające nieckę miechowską utwory kredowe.

Fot.2.9. Odsłonięcia margli (fot. J. Kowalczuk).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 14

Fot.2.10. Późnojurajskie wapienie skaliste oraz wapienno-margliste utwory górnej kredy (fot. J. Kowalczuk).

Starsze utwory jurajskie i kredowe przykryte są osadami czwartorzędowymi, wśród których domi- nują iły mioceńskie oraz plejstoceńskie lessy i gliny lessowe wypełniające obniżenia terenu. Doli- ny rzeczne wypełniają osady aluwialne.

2.2 Złoża kopalin

Na ternie gmina mamy 4 udokumentowane złoża surowców mineralnych (tab. 2.1).

Tab.2.1. Złoża kopali , ich charakterystyka gospodarcza i klasyfikacja (na podst. Objaśnień do mapy geolo- giczno - gospodarczej Polski arkusz „Wolbrom”). a ż

o Rodzaj ko- Zasoby Klasyfikacja ł Nazwa złoża Wykorzystanie kopaliny paliny (t) złoża Nr z na mapie

1 Ulina Wielka wapienie 1476000 kruszywa budowlane powszechne

3 Wielkanoc wapienie 699 kamienie drogowe i budowlane powszechne wapienie i margle dla przemysłu wa- 4 Gołcza margle 129 powszechne pienniczego Gołcza przy wapienie i margle dla przemysłu wa- 5 margle 335 powszechne potoku pienniczego

Ze złoża w Ulinie Wielkiej eksploatowane są górnojurajskie wapienie skaliste. Surowiec wydoby- wany jest na skale lokalna i wykorzystywane do produkcji kruszywa łamanego, grysów, budow- nictwa i drogownictwa. Dwa złoża margli kredowych eksploatowane były głównie do produkcji nawozów wapniowych. Złoża te są powszechnie występującymi oraz mało perspektywicznymi ze względu na uwarun- kowania terenowe.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 15

W złożu Wielkanoc w miejscowości o tej samej nazwie eksploatowane były jurajskie wapienie skaliste i kredowy kompleks wapienno-marglisty. Złoża te posiadają wysokie parametry che- miczne i fizykomechaniczne i wykorzystywane były do produkcji kredy pastewnej, kamienia ła- manego i wapna rolniczego. Złoże skreślone zostało z bilansu w 1997 roku.

Fot.2.11. Teren zamkniętego kamieniołomu wapienia skalistego i kompleksu wapienno - marglistego w miejscowości Wielkanoc (fot. J. Kowalczuk).

Zachodnia część gminy została zaklasyfikowana jako obszar perspektywiczny do wydobycia wapieni.

2.3 Warunki posadowienia obiektów

Występujące w strefie posadowienia obiektów utwory stwarzają zróżnicowane warunki geo- techniczne. I tak: • gliny lessowe – w stanie suchym stanowią dobre podłoże budowlane. Zawilgocone tracą swoje dobre właściwości nośne – uplastyczniają się. • Grunty deluwialne wyścielające dna dolin rzecznych ze względu na dużą zmienność, obec- ność gruntów pochodzenia organicznego (namuły, torfy) stwarzają utrudnione warunki po- sadowienia. • Margle stanowiące najlepsze w gminie podłoże budowlane występują rzadko tuż pod po- wierzchnią gruntu, a i to najczęściej w miejscach mniej korzystnych dla zabudowy – ze względu na ograniczone możliwości dostępu (krawędzie i zbocza dolin). Przy przewadze lessów (ich zmiennych właściwości geotechnicznych) i dość zróżnicowanej rzeź- bie terenu (fig. 2.3) istotną rolę w bezpiecznym posadawianiu obiektów odgrywają spadki tere- nu. Na potrzeby opracowania zmiany wykonano mapę spadków (fig. 2.4).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 16

Fig.2.3. Ukształtowanie powierzchni gminy (model przestrzenny, rzędne przedstawiają wysokość nad poziom morza w metrach).

Fig.2.4. Mapa spadków terenu (model przestrzenny, skala wartości obrazuje spadki wyrażone w %).

W warunkach lokalnych gminy tereny na spadkach powyżej 15% powinny być wyłączone z możliwości zabudowy. W każdym razie w terenach o spadkach powyżej 10% możliwość zabu- dowy (a w zasadzie warunki jej wprowadzenia) winny być określone właściwym rodzajem do- kumentacji geologiczno – inżynierskiej. W każdy przypadku posadowienia obiektów w okrywach lessowych dokumentacja projektowa winna określać warunki zabezpieczenia wykopów przed wodami opadowymi lub roztopowymi.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 17

2.4 Gleby

Na terenie gminy Gołcza występują gleby o wysokiej i najwyższej wartości gospodarczej i przyrodniczej. Warstwa glebowa w obszarze gminy jest ściśle związana z budową geologiczną. Na wyniesieniach, stokach oraz powierzchniach podlegających procesom erozji, gdzie zalega- nie podłoża kredowego jest stosunkowo płytkie wykształciły się urodzajne gleby rędzinne o sto- sunkowo płytkim profilu. Charakteryzują się one dużą zawartością węglanu wapnia. Na terenie gminy wyróżniamy następujące rodzaje rędzin: deluwialne, brunatne i próchniczne.

Fot.2.12. Rędziny występujące na stoku (fot. J. Kowalczuk).

Dla dolin rzecznych charakterystyczne są żyzne aluwialne mady i mady brunatne. Na utworach lessowych wykształciły się następujące typy gleb: • gleby bielicowe i pseudobielicowe wykształcone z lessów powstałe w wyniku procesów gle- jowych, które polegają na wypłukaniu nierozłożonych minerałów ilastych. Gleby te są śred- nio zasobne w substancje organiczne, • gleby brunatne wykształcone na powierzchniach lessowych podścielonych wapieniami lub glinami. Są to gleby mineralne, w zasadzie zasobne w próchnicę. Wyróżniamy gleby brunat- ne wyługowane, właściwe i kwaśne, • czarnoziemy zdegradowane oraz gleby szare. Ukształtowanie powierzchni gminy oraz struktura glebowa stwarzają bardzo korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa (77% powierzchni gminy charakteryzuje się takimi warunkami). Część ob- szarów predysponowana jest do zalesienia, ze względu na zachodzące na nieokrytych glebach silne procesy erozyjne – szczególnie po gwałtownych opadach, nawalnych.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 18

Fig.2.5. Gleby gminy Gołcza.

Tab.2.2. Powierzchnia gleb według bonitacji.

Klasa gleb Powierzchnia [ha] Udział w powierzchni upraw [%] I 54 ha 0,6 II 809 ha 9,0 IIIa 3265 36,4 IIIb 1672 18,7 IVa 883 9,9 IVb 562 6,3 V 405 4,5 VI 72 0,8

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 19

2.5 Wody

Gmina Gołcza położona jest w zlewni lewostronnych dopływów Wisły: Szreniawy (przepływają- cej przez północną część giny) oraz Dłubni (przepływającej przez południową jej część). Dwie rzeki stanowią bazy dla zlewni II rzędu pomiędzy którymi dział wodny przebiega na linii Czaple – Ulina – Buk. Na terenie gminy znajdują się także cieki III rzędu: Gołczanka i Trzebniczanka. Pozo- stałe cieki są ciekami okresowymi. Obszar ten zaliczany jest do obszarów niezbyt zasobnych w wodę. Odpływ jednostkowy jest niewielki i wynosi 3,2 l/s/km2, co wynika zarówno z położenia w górnych partiach dolin rzecznych jak również z „ucieczki wód” poprzez uszczelinione podłoże skalne w głąb, oraz bardzo małą retencję powierzchniową na opisywanym obszarze. Zagłębienia terenu wykorzystywane są w niektórych miejscach przez zastoiska wodne tworzące przydomowe sadzawki, charakteryzujące się wysokim stopniem eutrofizacji, wykorzystywane głównie przez ptactwo domowe.

Fot.2.13. Sadzawka w pobliżu zabudowań (fot. J. Kowalczuk).

2.6 Wody podziemne

Ze względu na budowę geologiczną obszaru (uszczelinione wapienie skaliste i płytowe, margle) obszar predysponowany jest do zatrzymywania i gromadzenia dużej ilości wód opadowych, które dzięki dodatkowej filtracji poprzez powierzchnie lessowe charakteryzują się wysokimi wła- ściwościami fizyko - chemicznymi. Obszar gminy znajduje się na kilku GZWP; • nr 409 – GZWP Niecki Miechowskiej (NW), obejmujący południowa część gminy. Wody w tym zbiorniku występują w spękanych marglach, wapieniach marglistych i opokach kredy gór- nej. Jest to zbiornik o charakterze szczelinowym, którego szacunkowe zasoby dyspozycyjne określane są na poziomie 325 tys m3/dobę. • Nr 408 – GZWP Niecki Miechowskiej (SE), obejmujący niewielki skrawek w północnej części gminy o charakterze szczelinowym zlokalizowany jest w spękanych marglach, wapieniach marglistych i opokach kredy górnej. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne wynoszą ok. 514 tys. m3/dobę.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 20

• Nr 329 – GZWP Częstochowa (E), znajdujący się pod powierzchnia zachodniej części gminy. O charakterze szczelinowym, zlokalizowany jest w utworach jurajskich.

Fig.2.6. Położenie gminy Gołcza na tle mapy obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w Polsce wymagających szczególnej ochrony, w skali 1:500 000 (wg A. S. Kleczkowskiego). 1. Obszar Najwyższej Ochrony, 2. Obszar Wysokiej Ochrony, 3. granica GZWP NM (NW) Niecka Miechowska (północno-zachodnia; 408); NM (SE) Niecka Miechowska (południowo- wschodnia; 409); CZ (E) Częstochowa (wschód; 326)

Duże uszczelinnienie warstw wodonośnych pozwala na gromadzenie dużych zasobów wodnych w głębszych warstwach skalnych, natomiast pokrywy lessowe mają wpływ na stosunkowo nie- wielką retencje powierzchniową oraz gruntową. Na wierzchowinach poziomy wodonośne znaj- dują się na głębokości kilkudziesięciu, natomiast w dolinach rzecznych poziom ten zalega pły- cej, bo na głębokości od kilku do kilkunastu metrów.

2.7 Zagrożenie powodziowe

Na terenie gminy zagrożenie powodziowe praktycznie nie występuje. Jedynie w obszarze wsi Wysocice, prawdopodobieństwo wystąpienia wody stuletniej zostało określone dla terasy nadzalewowej wzdłuż koryta rzeki Dłubni, gdzie zlokalizowanych jest część zabudowań mieszka- niowych. Rzeka charakteryzuje się gwałtownymi i krótkotrwałym wezbraniami, co związane jest z dość dużym spadkiem poprzecznym rzeki, ukształtowaniem doliny oraz stosunkowo niewielka retencja powierzchniową terenów otaczających, co wynika z dużego stopnia wylesienia po- wierzchni w zamian za intensywne użytkowanie rolnicze. Dno doliny Szreniawy zalewane jest głównie na terasach zalewowych rzeki. Żaden z pozostałych cieków na terenie gminy Gołcza nie charakteryzuje się katastrofalnymi wezbraniami.

2.8 Warunki klimatyczne

Obszar opracowania znajduje się w zasięgu umiarkowanie ciepłego piętra klimatycznego od- miany klimatu wyżyn śródlądowych. Średnia temperatura roku waha się na poziomie 6-8OC, średnia temp lipca sięga 18OC. Rozłożenie opadów na przestrzeni zarówno roku jak i na terenie gminy jest dość nierównomierne i waha się w skali roku od 550 mm w części wschodniej do aż 750 mm w części zachodniej.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 21

Średnie roczne zachmurzenie utrzymuje się na poziomie ok 65%; dni mroźnych jest 35 - 40, a z przymrozkami 60 - 80. Na terenie gminy przeważają wiatry z sektora zachodniego (zgodne z ogólna cyrkulacją powietrza atmosferycznego) oraz w okresie zimowy z kierunków północno - wschodnich. Taka cyrkulacja powietrzna w połączeniu z użytkowaniem terenu zapewnia dobre przewietrzanie terenu, ale równocześnie, ze względu na brak okrywy glebowej sprzyja działalno- ści eolicznej oraz sprzyja wytworzeniu się niekorzystnych warunków bioklimatycznych, zwłaszcza na nieosłoniętych wyniesieniach. Dna dolin charakteryzują się mniejszym przewietrzaniem, a co za tym idzie czasową stagnacja powietrza. Mają znacznie mniejsze amplitudy dobowych tem- peratur powietrza oraz sprzyjają rozwijaniu się inwersji termicznych.

2.9 Szata roślinna

Położenie gminy nieomal na granicy Wyżyny Krakowskiej i Miechowskiej miało wpływ na rozwój bogatej i bioróżnorodnej potencjalnej szaty roślinnej tego obszaru. Z potencjalnych zbiorowisk roślinnych w opisywanym obszarze w przeważającej części dominuje grąd subkontynentalny, odmiana małopolska, forma wyżynna, seria żyzna: Tilio Carpinetum, w skład którego wchodzą dąb (Quercus robur), lipa (Tilia cordata), grab (Carpinus betulus), klon (Acer pseudoplatanus L.) i jesion (Fraxinus excelsior L.) oraz mogą wchodzić: świerk (Picea excelsa), jodła (Abies alba) lub sosna (Pinus sylvestris L.).

Fot.2.14. Grąd (Tilio – Carpinetum) we wschodniej części gminy (fot. J. Kowalczuk).

Poniżej przedstawiono gatunki typowe runa lasu grądowego w opisywanym terenie.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 22

Fot.2.15. Kopytnik pospolity (Asarum europaeum L.) (fot. J. Kowalczuk).

Fot.2.16. Lilia złotogłów (Lilium martagon L.) (fot. J. Kowalczuk).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 23

Fot.2.17. Czworo- list pospolity (Pa- ris quadrifolia L.) (fot. J. Kowal- czuk).

Fot.2.18. Konwalijka dwulistna (Maianthemum bifolium) (fot. J. Kowalczuk).

Fot.2.19. Barwi- nek pospolity (Vinca minor L.) (fot. J. Kowal- czuk).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 24

Fot.2.20. Szczawik zajęczy (Oxalis acetosella L.) (fot. J. Kowalczuk).

W dnach dolin rzecznych występuje Fraxino - Alnetum (Circaneo - Alnetum) – niżowy łęg jesio- nowo - olszowy, który m. in. budują: olsza (Alnus incana L.), topola biała (Populus alba L.), wierz- ba (Salix alba L.), wiąz (Ulmus campestris L.), jesion (Fraxinus excelsior L.), dąb (Quercus robur L.).

Fot.2.21. Łęg jesionowo - olszowy (Fraxino – Alnetum) w południowej część gminy (fot. J. Kowalczuk).

W opisywanym obszarze występuje także na niewielkich powierzchniach Potentillo albae - Qu- ercetum rosetosum gallicea – świetlista dąbrowa, postać wyżynna, utworzona głównie z dębu bezszypułkowego (Quercus robur L.) i sosny (Pinus silvestris L.). W wilgotnych zagłębieniach terenu, gdzie stagnuje woda powstały warunki bytności dla roślin- ności nadwodnej.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 25

Fot.2.22. Żabieniec babka wodna (Alisma plantago - aquatica L.) (fot. J. Kowalczuk).

Naturalna roślinność obszaru została jednak silnie przekształcona przez rolniczą działalność człowieka. Bardziej zwarte kompleksy leśne skupiają się na terenach mniej atrakcyjnych dla rol- nictwa: stoki i wierzchowiny kredowych wzniesień. Większa część gminy zamieniona jest na grun- ty orne. Obszar zajmowany przez lasy na terenie gminy Gołcza zajmuje zaledwie niewiele ponad 7% jej całkowitej powierzchni.

Fig.2.7. Rozmieszczenie kompleksów leśnych oraz granice parku krajobrazowego na terenie Gminy Gołcza (na podst. Programu ochrony środowiska gminy Gołcza).

Na terenie gminy występują liczne zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 26

Fot.2.23. Zadrzewienia śródpolne w centralnej części gminy (Fot. J. Kowalczuk).

Z roślinności nieleśnej na szczególną uwagę zasługują naskalne murawy wapienne z kostrzewą bladą (Festuca pallens), rojnikiem pospolitym (Jovibarba sobolifera) i czosnkiem skalnym (Allium montanum). Suche miejsca na rędzinie wapiennej porasta stepowy zespół omanu wąskolistne- go z miłkiem wiosennym (Adonis vernalis L.), lnem włochatym (Linum hirsutum L.) i turzyca poło- żoną (Carex pendula L.). na wapieniach i lessach rozwijają się także zespoły zaroślowe leszczyny (Corylus avellana L.) i goryszu sinego (Peucedanum cervaria), który stanowi formę pośrednią pomiędzy lasem a stepem (ciepłolubne zarośla Peucedano cervariae - Coryletum).

Fot.2.24. Ogród przydomowy (fot. J. Kowalczuk).

Obrazu szaty roślinnej dopełniają ogrody przydomowe. W dość harmonijny sposób komponują się one z otaczającym krajobrazem.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 27

2.10 Świat zwierząt

Na Wyżynie Miechowskiej występuje duże bogactwo fauny. Zanotowano w tym obszarze ok. 50 gatunków ssaków, ponad 170 gatunków ptaków i ok. 20 gatunków płazów i gadów oraz ok. 25 - 30 gatunków ryb. Najczęściej występującym gatunkiem ssaków jest mysz leśna, zając szarak, kuna leśna, sarna, dzik. Awifauna reprezentowana jest głównie przez sójkę, świergotka drzewne- go, występują tu także: trzmielojad, jastrząb gołębiarz, puszczyk i kruk. W związku z planowaną lokalizacją elektrowni wiatrowej rozpoczęto prace inwentaryzacyjne dotyczące ptaków i nietoperzy (te grupy zwierząt uznawane są za najbardziej zagrożone w związku z funkcjonowaniem siłowni wiatrowych). Przeprowadzony screening (prace prowadzi Zakład Inżynierii Środowiska AGREN; 62-530 Kazimierz Biskupi Komorowo 19a,) pozwala stwierdzić, że – w odniesieniu do awifauny (ptaków); • tereny otwarte, których ma powstać elektrownia wiatrowa, zajmowane głównie przez pola uprawne (z niewielkim udziałem zadrzewień i zakrzewień śródpolnych) są potencjalnie do- meną występowania ptaków na stałe związanych z tego typu siedliskami: pliszka żółta Mo- tacilla flava, skowronek Allauda arvensis, potrzeszcz Miliaria calandra, gąsiorek Laniu collurio, pokląskwa Saxicola rubetra czy kląskawka Saxicola rubicola, kuropatwa Perdix perdix czy przepiórka Coturnix coturnix. Stanowią też dogodne miejsca do żerowania (zwłaszcza w okresie jesienno - zimowym) dla ptaków szponiastych i bociana białego Ciconia ciconia. W okresie przelotów natomiast mogą być miejscem koncentracji czajek Vanellus vanellus, szpaków Sturnus vulgaris czy grzywaczy Columba palumbus. • W otoczeniu (tu szeroko pojmowanym, obejmującym również obszary chronione w odległo- ści do 10 km) występują gatunki lęgowe ptaków wymienione w Załączniku I Dyrektywy Pta- siej UE. Przy czym należy stwierdzić, że liczebność stwierdzonych par lęgowych nie jest wyso- ka (od kilku do kilkunastu par) co stanowi ułamek populacji krajowej oraz, że ich obserwacje miały miejsce poza obszarem planowanej elektrowni. W odniesieniu do chiropterofauny (nietoperzy) prace prowadzono dwutorowo. W przeprowa- dzonej inwentaryzacji (nasłuchy, jesienią 2011 roku) nie stwierdzono obecności nietoperzy w rejonie planowanego przedsięwzięcia. Nadto przeprowadzono wstępną ocenę prawdopo- dobnych miejsc zimowania (hibernacji), w których planowane jest zimowe liczenie nietoperzy. W dalszej kolejności planuje się przeprowadzenie rocznego monitoringu (podobnie w odniesie- niu do ptaków – szczególnie w okresie migracji).

2.11 Krajobraz

Na terenie gminy Gołcza w związku z bardzo niewielkim zalesieniem terenu mamy do czynienia z otwartymi przestrzeniami i otwarciami krajobrazowymi. Jedynie w terenach zabudowanych dochodzi do zamykania otwarć krajobrazowych. Krajobraz gminy jest typowym krajobrazem rolniczym, co przedstawiają zdjęcia panoramiczne zamieszczone niżej.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 28

udnie(fot. J. Kowalczuk). ł noc – wschód – po – wschód – noc ł ci gminy w kierunku pó kierunku w gminy ci ęś Fot.2.25. Otwarty krajobraz w centralnej cz

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 29

3 STAN PRAWNEJ OCHRONY ŚRODOWISKA

3.1 Park krajobrazowy

Południowo - zachodnia część gminy należy do Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego, będą- cego częścią Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych, oraz obszaru chronionego krajobrazu, stanowiącego otulinę parków krajobrazowych (dawniej, obecnie Jurajskie Parki Krajobrazowe wchodzą w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego). Dłubniański PK ma powierzchnię 9924 ha, z czego ok. 20% leży w granicach gminy Gołcza. W granicach PK znajduje się dolina Dłubni z miejscowościami Wysocice, Grzegorzowice, Wiktorka, Żarnowica i Kolonia Gruszawa i południowe, niezabudowane części sołectwa Zawadka. Granica otuliny PK sięga do zabudowań Czapli Małych, Uliny Małej i Wielkiej, Zawadki i Mostka. Zespół Jurajskich PK został powołany Uchwałą Rady Narodowej m. Krakowa nr XIII/65/81 z dnia 2/12/1981 r. Uchwała ta określała zakazy i nakazy obowiązujące w tymże PK. Kolejnym aktem prawny było Rozporządzenie Wojewody Krakowskiego nr 6 z dnia 16/05/1997 r. w sprawie ochrony Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych Województwa Krakowskiego. W Planie Ochrony Zespołu Jurajskich PK zatwierdzonym rozporządzeniem Wojewody Krakowskiego nr 28 z dnia 22/10-1998 r. ustalono, że głównym celem ZJPK jest ochrona i kształtowanie krajobrazu i cechach naturalnych i kulturowych. Cel ten jest możliwy do osiągnięcia dzięki realizacji celów szczegółowych: • ekologicznych: umożliwienie trwałego użytkowania zasobów środowiska przyrodniczego ZJPK, • kulturowych: zachowanie ciągłości historycznej i harmonii w kształtowaniu istniejących w tym obszarze funkcji. Po zmianie stanu prawnego (Ustawa o ochronie przyrody) plany ochrony utraciły ważność, do tej pory nowych nie opracowano. Położenie Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego przedstawiono na rysunku (fig. 3.1).

Fig.3.1. Położenie gminy Gołcza na tle obszarów chronionych (na podst. Pla- nu zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego, plansza B4).

Kolejno, regulacje ochronne ustanowiło Rozporządzenie nr 84/06 Wojewody Małopolskiego z dnia 17 października 2006 r. (Dz.Urz.W.Małop.06.655.4000). Ustalono następujące szczególne cele ochrony parku:

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 30

• ochrona wartości przyrodniczych: o zachowanie charakterystycznych elementów przyrody nieożywionej; o ochrona naturalnej różnorodności florystycznej i faunistycznej; o zachowanie naturalnych i półnaturalnych zbiorowisk roślinnych, ze szczególnym uwzględnieniem roślinności kserotermicznej, torfowiskowej oraz wilgotnych łąk; o zachowanie korytarzy ekologicznych; • ochrona wartości historycznych i kulturowych: o ochrona tradycyjnych form zabudowy i zespołów wiejskich; o współdziałanie w zakresie ochrony obiektów zabytkowych i ich otoczenia; o ochrona walorów krajobrazowych: o zachowanie otwartych terenów krajobrazów jurajskich; o ochrona przed przekształceniem terenów wyróżniających się walorami estetyczno- widokowymi; • społeczne cele ochrony: o racjonalna gospodarka przestrzenią, hamowanie presji urbanizacyjnej; o promowanie i rozwijanie funkcji zgodnych z uwarunkowaniami środowiska, w tym szcze- gólnie turystyki, wypoczynku i edukacji. Dla obszaru parku określono w rozporządzeniu reżim ochronny, stanowiąc zakazy (podano te odnoszące się merytorycznie do zagadnień związanych z planowaniem przestrzennym): • realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu art. 51 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902); • umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, rybackiej i ło- wieckiej; • likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urzą- dzeń wodnych; • pozyskiwania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopal- nych szczątków roślin i zwierząt a także minerałów; • wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym lub przeciw-osuwiskowym lub budo- wą, odbudową, utrzymaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych (zakaz nie doty- czy wykonywania koniecznych prac ziemnych bezpośrednio zwianych z realizacją dopusz- czalnych w Parku robót budowlanych); • dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej; • budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzeki Dłubni (w tym zakresie rozporządzenie określa wyjątki, te wyłącznie w obszarze gminy Micha- łowice); Zakaz nie dotyczy: 1 budowania nowych obiektów budowlanych na obszarach, co do których: 1.1 miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego lub studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dopuszczają budowę nowych obiektów budowlanych w takim zakresie, w jakim budowa ta została jednoznacznie dopuszczona w tych aktach prawnych; 1.2 uzgodnione z Wojewodą Małopolskim w trybie Ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880, z późn. zm.) w związku z Ustawą z dnia 27 mar-

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 31

ca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717, z późn. zm.) projekty miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego lub studiów uwa- runkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dopuszczają budowę nowych obiektów budowlanych w takim zakresie, w jakim budowa ta została jednoznacznie do- puszczona w tych aktach prawnych; 2 obszarów, co do których w dniu 10 lutego 2006 r. istniały decyzje o warunkach zabudowy, do czasu wykonania na ich podstawie przedsięwzięć inwestycyjnych lub utraty mocy obo- wiązującej takich decyzji. • likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno - błotnych; • prowadzenia chowu i hodowli zwierząt metodą bezściółkową;

3.2 Pomniki przyrody

W opisywanym obszarze znajdują się dwa pomniki przyrody. Są to źródła krasowe w sołectwie Wielkanoc. W źródłach tych woda przedostaje się na powierzchnie poprzez uszczelinnione wa- pienie jurajskie w strefie ich kontaktu z utworami kredowymi. Są to: • źródło krasowe nr rej 7/1. Położone jest na działkach stanowiących własność komunalną, ogrodzone. Stanowi teren ochrony bezpośredniej ujęcia wody dla wodociągu Gołcza. • źródło krasowe - zwane „Źródłem Ireny” znajduje się w pobliżu kamieniołomu wapienia i sta- dionu sportowego (dz. nr 147/9). Ustanowiony pomnikiem przyrody w 2002 r.

3.3 Strefa pośrednia ochrony ujęcia wód powierzchniowych

Zlewnia rzeki Dłubni ma w całości status strefy ochrony pośredniej ujęcia wód pitnych w Racibo- rowicach pod Krakowem (w dolnej części zlewni Dłubni). Ujęcie to jest ujęciem wód pitnych dla miasta Krakowa. Strefa i obowiązujące w niej zakazy zostały ustanowione Decyzją Wojewody Krakowskiego (OS.III.6210-1-41/94) z dnia 25.07.1994 roku. W zewnętrznym terenie ochrony pośredniej dla terenu Gminy zabrania się: • wprowadzania nieoczyszczonych ścieków do wód, • rolniczego wykorzystywania ścieków, • przechowywania i składowania materiałów promieniotwórczych, • lokalizowania wysypisk, wylewisk odpadów komunalnych. Dla ujęć wód użytkowanych w obszarze gminy, wyznaczono właściwymi decyzjami strefy ochrony bezpośredniej tych ujęć. Dotyczą one obszarów wewnątrz ogrodzeń tych ujęć, zatem nie niosą szczególnych ograniczeń dla zagospodarowania przestrzeni gminy.

3.4 Położenie na tle sieci NATURA 2000 i ECONET

W obszarze gminy nie wyznaczono obszarów NATURA 2000. Najbliżej położonym obszarem tego typu jest obszar PLH120008 „Dolina Prądnika”, czyli obszar wchodzący w skład Ojcowskiego Par- ku Narodowego. Jest to obszar powołany na podstawie tzw. Dyrektywy Siedliskowej. Przedmio- tem ochrony są m.in. specyficzne siedliska właściwe dla obszaru Jury Krakowsko – Częstochow- skiej. Ze względu na przewidywany zasięg zmian środowiskowych wywołanych projektowanym dokumentem, mniejszy niż oddalenie obszaru gminy od obszaru chronionego, nie zidentyfiko- wano możliwych oddziaływań na obszar chroniony (wykazano w dalszej części opracowania). Praktycznie niemal cała powierzchnia gminy Gołcza położona jest w obszarze węzłowym o znaczeniu krajowym. Krajowa sieć ekologiczna ECONET - POLSKA jest wielkoprzestrzennym

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 32

systemem obszarów węzłowych najlepiej zachowanych pod względem przyrodniczym i repre- zentatywnych dla różnych regionów przyrodniczych kraju, wzajemnie ze sobą powiązanych ko- rytarzami ekologicznymi, które zapewniają ciągłość więzi przyrodniczych w obrębie tego syste- mu. Sieć ta składa się z obszarów węzłowych (o znaczeniu krajowym i międzynarodowym), które wyznacza się na podstawie takich kryteriów, jak naturalność, różnorodność, reprezentatywność, rzadkość i wielkość.

Fig.3.2. Położenie gminy na tle obszarów chronionych (źródło; RDOŚ).

Jak wynika z przedstawienia poza parkiem krajobrazowym w obszarze gminy nie wyznaczono obszarów chronionych ze względów przyrodniczych. Najbliżej położonym obszarem poddanym ochronie jest rezerwat „Złota Góra” powołany Zarządzeniem Ministra Leśnictwa z dnia 19 lutego 1955 roku (MP.55.25.214, fig. 3.3).

Fig.3.3. Zarządzenie powołujące rezerwat „Złota Góra”.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 33

Oraz Miechowsko – Działoszycki Obszar Krajobrazu Chronionego (fig. 3.4). Obszar powołał Wo- jewoda Kielecki (Rozp. nr 12/95 z 29.09.1995 r. ;. Rozporządzenie powołujące zostało następnie zmienione przez Wojewodę Świętokrzyskiego rozporządzeniem nr 48/2002 z dnia 23 lipca 2002 r. (Dz.Urz.Woj.Świetokrzyskiego.02.108.1275). Obszar obejmuje tereny gmin: Charsznica i Miechów w ich granicach administracyjnych.

Fig.3.4. Położenie Miechowsko – Działoszyckiego OKCh.

Rozporządzeniem, w obszarze zakazano: • lokalizacji budownictwa letniskowego poza miejscami wyznaczonymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, • utrzymywania otwartych rowów i zbiorników ściekowych, • likwidowania małych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno - błotnych, • wylewania gnojowicy z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych, • lokalizacji ośrodków chowu, hodowli – posługujących się metodą bezściółkową, • likwidowania zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych. W toku prowadzonych prac nie stwierdzono możliwości oddziaływań na przedmiot ochrony, zarówno rezerwatu jak i obszaru chronionego (określony w aktach powołujących) nie stwierdzo- no również, aby ustalenia ocenianego studium stały w sprzeczności z zakazami ustanowionymi dla obu tych form ochrony.

3.5 Zabytki kultury materialnej

Do rejestru zabytków wpisane zostały następujące obiekty: • Czaple Małe - zespół dworski: dwór, park. figura Matki Boskiej, • Czaple Wielkie - kościół parafialny Św. Bartłomieja z otoczeniem; murowany z 1523 r., wznie- siony na miejscu wcześniejszego, drewnianego, • Czaple Wielkie - zespół dworski (dwór z parkiem) rodu Popielów; zaprojektowany przez Bole- sława Pawła Podczaszyńskiego,

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 34

Fot.3.1. Kościół parafialny w miejscowości Mostek (fot. J. Kowalczuk).

• Mostek - kościół parafialny (z 1571 roku, przeniesiony ze Smardzowic w 1938 roku), • Przybysławice - zespół dworski Kozłowskich: murowany dwór z pocz. XX wieku, • park krajobrazowy (ochroną objęto działki 316/4 w całości i część działki 316/2), • Szreniawa - kościół parafialny z otoczeniem, drzewostanem oraz ogrodzeniem, • Szreniawa - plebania z najbliższym otoczeniem, • Ulina Wielka - zespół kościoła parafialnego p.w. Św. Katarzyny: drewniany kościół z 1655 ro- ku, drewniana dzwonnica z przełomu XVIII i XIX wieku, cmentarz kościelny ze starodrzewiem, • Wysocice - zespół kościoła parafialnego Św. Mikołaja: murowany romański kościół z przeło- mu XII i XIII wieku; ochroną objęto kościół wraz z najbliższym otoczeniem wyznaczonym przez ogrodzenie kościelne i starodrzew. Oprócz obiektów wpisanych do rejestru zabytków na terenie gminy znajduje się duża liczba (92 obiekty) ewidencjonowanych obiektów zabytkowych, z których większość stanowią domy i za- grody wiejskie, natomiast najbardziej znaczące to: • pozostałości zespołu kościoła parafialnego p.w. Św. Franciszka Ksawerego oraz pozostałości zespołu dworskiego w Gołczy, • zespół dworski w Makowie, • młyny wodne w Przybysławicach i Wielkanocy, • kaplica grobowa rodziny Linkowskich w Szreniawie, • budynki gospodarcze dworskie w Trzebienicach i Wielkanocy.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 35

4 STAN ŚRODOWISKA

W opisywanym terenie nie prowadzi się badań jakości elementów środowiska. Podstawą okre- ślenia stanu sanitarnego, w odniesieniu do powietrza atmosferycznego daje roczna ocena jako- ści powietrza, której wyniki publikuje Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. Ocenę jakości wód powierzchniowych zawiera raport o stanie środowiska w województwie oraz raport o jakości wód powierzchniowych.

4.1 Zanieczyszczenie atmosfery

Jakość powietrza w gminie Gołcza jest wypadkową napływu zanieczyszczeń, które są związane z generalną cyrkulacją atmosfery oraz emisji niskiej (głównie z kotłowni przydomowych) z terenu gminy. Nad teren gminy mogą docierać zanieczyszczenia znad Górnośląskiego Okręgu Przemy- słowego oraz znad aglomeracji krakowskiej, co może przyczyniać się czasowo do nieznacznego pogorszenia jakości powietrza. Niekorzystny wpływ na jakość powietrza, pod względem emisji substancji odorowych ma zlokali- zowany w miejscowości Gołcza ma zakład Saria Małopolska Sp z o. o. (zajmujący się utylizacją odpadów zwierzęcych). W związku z wyposażeniem zakładu z instalację do odpylania spalin z kotłowni oraz biologiczną oczyszczalnię ścieków, zakład nie stanowi bezpośredniego zagrożenia dla pogorszenia jakości powietrza atmosferycznego, ani dla wód powierzchniowych, grunto- wych ani podziemnych. Wpływ na pogorszenie stanu jakości powietrza w gminie ma niska emisja pochodząca z gospo- darstw indywidualnych. Przyczyną takiego stanu jest zła jakość paliwa używanego do ogrzewa- nia. Zabudowa indywidualna jako źródło zanieczyszczeń powietrza może być źródłem lokalnej uciążliwości w sezonie grzewczym w rejonach większych jej skupień. Według „Raportu o stanie środowiska …” (2010) w ostatnich latach, nie są na terenie gminy przekraczane wartości dopuszczalne stężenia głównych (podstawowych) zanieczyszczeń po- wietrza. Jednak nie znane są szczegółowe dane dotyczące opisywanego obszaru ze względu na brak prowadzonych tutaj badań pomiarowych.

Tab.4.1. Ocena stanu sanitarnego powietrza atmosferycznego. Średnie roczne stężenie [μg/m3] na Substancja wartości dopuszczalne [μg/m3] terenie gminy Gołcza

Dwutlenek siarki (SO2) 15-20 125 (stężenia 24-godzinne)

Dwutlenek azotu (NO2) 20-26 Pył zawieszony (PM10) 40-50 50 (stężenie dobowe)

Dodatkowo istnieje jeszcze jeden system podziału jakości powietrza, którego podstawę stanowi klasyfikacja stref w oparciu o wyniki rocznej oceny jakości powietrza, zgodnie z art.89 ustawy Prawo ochrony środowiska. Stanowią go: • dopuszczalny poziom substancji w powietrzu (wraz z dozwoloną ilością przekroczeń), • dopuszczalny poziom substancji w powietrzu powiększony o margines tolerancji (wraz z do- zwoloną ilością przekroczeń), • poziomy docelowe i dopuszczalne częstości przekraczania tych poziomów, • poziomy celów długoterminowych dla ozonu. Dopuszczalny poziom substancji w powietrzu określa się w Polsce ze względu na ochronę zdro- wia ludzi: dla obszaru kraju i obszarów ochrony uzdrowiskowej oraz ze względu na ochronę roślin: dla obszaru kraju (z wyjątkiem aglomeracji/miast). Klasyfikacja stref wykonywana jest co roku na podstawie oceny poziomu substancji w powietrzu, a jej wynikiem jest określenie jednej klasy strefy ze względu na ochronę zdrowia i jednej klasy ze względu na ochronę roślin (z wyjątkiem stref grodzkich). Klasyfikacji stref dokonuje się dla każde-

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 36

go zanieczyszczenia oddzielnie, na podstawie najwyższych stężeń na obszarze każdej strefy, na- stępnie określa się klasę wynikową dla danej strefy. Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z koniecznością podjęcia konkretnych działań na rzecz poprawy jakości powietrza lub utrzyma- nia jego jakości na niezmienionym poziomie. W tabelach poniżej przedstawiono w skrócie zasa- dy zaliczenia strefy do określonej klasy (A, B, C), które zależy od stężeń zanieczyszczeń występu- jących na ich obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza. Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężeń danego zanieczyszczenia w strefie.

Tabela 4.2. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyska- nych w rocznej ocenie jakości powietrza Poziom stężeń Klasa strefy Wymagane działania nie przekraczający poziomów dopuszczalnych* i poziomów do- A brak celowych powyżej poziomów dopuszczal- nych* lecz nie przekraczający określenie obszarów przekroczeń B poziomów dopuszczalnych po- wartości dopuszczalnych większonych o margines tolerancji określenie obszarów przekroczeń powyżej poziomów dopuszczal- wartości dopuszczalnych oraz nych powiększonych o margines wartości dopuszczalnych powięk- C tolerancji* i poziomów docelo- szonych o margines tolerancji - wych opracowanie programu ochrony powietrza POP * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w RMŚ w sprawie dopuszczalnych poziomów. Według wymienionej klasyfikacji obszar gminy Gołcza znajduje się pod względem kryterium ochrony zdrowia:

SO2 – klasa A

Fig.4.1. Rozkład stref pod względem stężenia SO2 w powietrzu w woj. małopolskim (źródło „Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2010 roku”, WIOŚ, 2011).

NO2 – klasa A

Fig.4.2. Rozkład stref pod względem stężenia NO2 w powietrzu w woj. małopolskim (źródło „Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2010 roku”, WIOŚ, 2011).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 37

Podobnie sytuacja ma się pod względem stężenia: tlenku węgla, benzenu, ołowiu, arsenu, kadmu, niklu w PM10, ozonu.

PM10 – klasa C

Fig.4.3. Rozkład stref pod względem stężenia PM10 w powietrzu w woj. małopolskim (źródło „Ocena jakości powietrza w województwie małopolskim w 2010 roku”, WIOŚ, 2011).

Badany obszar został zaliczony dla klasy C także pod względem zawartości benzo(α)pirenu

W zakresie kryterium ochrony roślin, pod względem stężenia SO2, NO2, ozonu – obszar został za- kwalifikowany do klasy A. Podsumowując – teren gminy Gołcza, biorąc pod uwagę kryterium ochrony zdrowia, został zakwalifikowany do opracowania programu ochrony powietrza z uwagi na: • przekroczenie dopuszczalnej częstości przekraczania poziomu dopuszczalnego 24- godzinnych stężeń pyłu zawieszonego PM10 w roku kalendarzowym, • przekroczenie dopuszczalnego poziomu pyłu zawieszonego PM10 w roku kalendarzowym, • przekroczenie poziomu docelowego benzo(α)pirenu w roku kalendarzowym. Może to być także wynikiem usytuowania punktów pomiarowych, na podstawie, których doko- nuje się oceny całej strefy, w bardziej zabudowanych obszarach (Miechów, Słomniki), co może nieco zaburzać stan faktyczny, który, jak należy się spodziewać powinien być lepszy od zakła- danego. Jakość powietrza w sąsiedztwie głównych ciągów drogowych – dróg wojewódzkich i powiato- wych, determinowana jest aktualnie przez znaczne natężenie ruchu pojazdów. Wzrost emisji z tego źródła jest jednak nieco niższy, niż przyrost ruchu. Wynika to z instalacji katalizatorów w no- wych pojazdach i poprawie jakości paliw dla samochodów starszych generacji. Z wyjątkiem pasów terenu wzdłuż głównych dróg o dużym natężeniu ruchu samochodowego, do których należą droga wojewódzka 783 oraz drogi powiatowe, obszar pozostaje poza bezpo- średnim znaczącym oddziaływaniem ruchu samochodowego na jakość powietrza. Analizując warunki lokalne ukształtowania i zagospodarowania terenu można się spodziewać:

• lokalnych przekroczeń norm dopuszczalnego stężenia SO2 i opadu pyłu w sezonie grzew- czym, kiedy na lokalne warunki aerosanitarne ma głównie wpływ niska emisja z gospodarstw indywidualnych, • zanieczyszczeń komunikacyjnych w pasach wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 783, • podwyższone stężenia zanieczyszczeń lub pogorszenie wartości zapachowych w powietrzu może wystąpić w pobliżu lokalnych emitorów zanieczyszczeń (zakłady produkcyjne, gastro- nomiczne i usługowe).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 38

4.2 Klimat akustyczny

Klimat akustyczny kształtuje głównie hałas komunikacyjny (samochodowy i kolejowy). Głównym źródłem hałasu na terenie gminy Gołcza są: • droga wojewódzka nr 783 pozostałe drogi powiatowe i gminne, stanowią źródło oddziałują- ce jedynie na bezpośrednie otoczenie. Oddziaływanie na środowisko dróg lokalnych i dojazdowych postrzegane jest jako marginalne. Ich zwiększone oddziaływanie na środowi- sko notuje się głównie w godzinach dojazdu i powrotu z pracy. • linia kolejowa Tunel – Wolbrom, przecinająca mały fragment północnej części gminy, na odcinku ok 1,5 km. Jednak obszary położone w pobliżu linii kolejowej nie są narażone na podwyższony poziom hałasu, ze względu na sporadyczność wykorzystania tej linii oraz poło- żenie z dala od obszarów zabudowanych. Całość pozostałego obszaru, położona w większej odległości od głównych ciągów komunika- cyjnych stanowią tereny, w których poziom dźwięku w otoczeniu jest zależny i związany ze spo- sobami użytkowania.

4.3 Jakość wód powierzchniowych

Została przedstawiona na podstawie opracowania; „Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie małopolskim w roku 2008” publikowanym przez Wojewódzki Inspektorat Ochro- ny Środowiska w Krakowie. Badania jakości wód nie są prowadzone w opisywanym obszarze. Na rycinie (fig. 4.4) przedstawiono położenie najbliższego punktu pomiarowego jakości wód powierzchniowych w stosunku do terenu gminy Gołcza. Jak widać zlokalizowany jest on zdecy- dowanie na południe od opisywanego obszaru i nie jest punktem wymiernie obrazującym ja- kość wód powierzchniowych w obszarze gminy. Badania zawartości zawiesiny, fosforanów oraz wskaźników fizyko - chemicznych prowadzone były na Dłubni w Wysocicach (na południu gminy Gołcza), lecz ostatnie pomiary pochodzą z 2000 r., w związku z czym uznano, że wyniki te nie w pełni odzwierciedlają obecny stan jakości wód.

Fig.4.4. Położenie punktów pomiarowych jakości wód powierzchniowych w sąsiedztwie gminy Gołcza (źródło „Ocena jakości wód powierzchniowych w województwie małopolskim w 2008 roku”, WIOŚ, 2009).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 39

4.3.1 Ocena wód pod względem wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych Dla ww wskaźnika prowadzone były badania na rzece Dłubni, w miejscowości Wysocice, na południu gminy. Podstawę oceny stanowi rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 paździer- nika 2002 r. (Dz. U.02.176.1455). Rozporządzenie określa wymagania, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb łososiowatych i karpiowatych w warunkach naturalnych. Określenie „wody dla ryb łososiowatych” oznacza wody, które stanowią lub mogą stanowić środowisko życia populacji ryb należących do rodzaju Salmo spp., rodziny Coregonidae (Core- gonus) lub gatunku lipień (Thymallus thymallus); w języku potocznym oznacza to wody o bardzo wysokiej jakości (czystości). Określenie :”wody dla ryb karpiowatych’ oznacza wody, które sta- nowią lub mogą stanowić środowisko życia populacji ryb należących do rodziny karpiowatych (Cyprinidae) lub innych gatunków, takich jak szczupak (Esox lucius), okoń (Perca fluviatilis) oraz węgorz (Anguilla anguilla), czyli wody o wysokiej jakości.

Tab.4.3. Publikowane wyniki oceny wód Dłubni pod kątem przydatności dla bytowania ryb w warunkach naturalnych. Lokalizacja punktu po- Ocena przydatności wód Wskaźniki przekraczające Typ wód według wyka- miarowo - kontrolnego dla bytowania ryb zgod- wymagania rozporzą- zów RZGW (p.p.k.) nie z rozporządzeniem dzenia Wysocice łososiowate nieprzydatne azotyny, fosfor ogólny

4.3.2 Ocena wód pod kątem eutrofizacji pochodzenia komunalnego za okres 2004 - 2007 Ocena wód pod katem realizowana jest zgodnie z art.2.11 Dyrektywy Rady z dnia 21 maja 1991 roku dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (91/271/EWG). Według definicji pojęć pod- stawowych przywołanej dyrektywy „eutrofizacja oznacza wzbogacenie wody składnikami od- żywczymi, szczególnie związkami azotu i/lub fosforu, powodującymi przyspieszony wzrost glonów i wyższych form życia roślinnego, co jest przyczyną niepożądanych zakłóceń równowagi wśród organizmów żyjących w wodzie oraz jakości danych wód” (chodzi o zmniejszoną zawartość tle- nu rozpuszczonego – wykorzystywanego przez rozwijające się rośliny oraz zanieczyszczenie pro- duktami rozkładu obumarłych roślin lub ich części). Dla potrzeb oceny przyjęto założenie, że woda zanieczyszczona i oceniona jako eutroficzna, nie osiąga stanu dobrego. Jako kryterium oceny eutrofizacji wód przyjęto graniczne stężenia zanie- czyszczeń: • dla elementów biologicznych – granicę między stanem dobrym a umiarkowanym (II/III kla- sa), • dla wskaźników fizykochemicznych - granicę wartości dla stanu dobrego a przekraczającym stan dobry (klasa II/poniżej klasy II). Według publikowanych wyników wody Szreniawy (poniżej opisywanego obszaru (po wpłynięcie wód rzeki Gołczanki) są wodami zeutrofizowanymi. Wpływ na to miała zbyt wysoka zawartość BZT-5 oraz N-NH4. Dodatkowo po wykonaniu wizji terenowych i dokonaniu obserwacji można się spodziewać, że w wodach rzeki Dłubni, Szreniawy oraz Gołczanki: • można się spodziewać zanieczyszczeń bakteriologicznych pochodzących z terenów zabu- dowanych, biorąc szczególnie pod uwagę niski poziom skanalizowania gminy (praktyczny brak kanalizacji), • stan fizykochemiczny wód może wykazywać przekroczenia dopuszczalnych norm ze wzglę- du na położenia w niedalekim otoczeniu rzek zakładów usługowych oraz to, że rzeki prze- pływają bez obszary użytkowane rolniczo, • należy spodziewać się podwyższonej zawartości zawiesiny w wodach rzek, związane ze spły- wem powierzchniowym z obszarów rolniczych,

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 40

• w wodach metale ciężkie nie powinny przekraczać wartości dopuszczalnych, spodziewa się, że jeżeli występują w ogóle, to są to ilości śladowe, • w okresie zimowym i wczesnowiosennym w wodach roztopowych spływających do rzek za- znaczać się będzie podwyższone stężenie substancji stosowanych w zimowym utrzymaniu dróg. Nie należy spodziewać się polepszenia się jakości wód powierzchniowych, również ze względu na bardzo niską świadomość ekologiczną mieszkańców – pomnik przyrody – źródło krasowa – zamienione jest w dzikie wysypisko śmieci.

4.4 Jakość wód podziemnych

Zgodnie z rozporządzeniem klasyfikacja jakości wód podziemnych obejmuje 5 klas: • Klasa I – wody bardzo dobre jakości • Klasa II – wody dobre jakości • Klasa III – wody zadowalającej jakości • Klasa IV – wody niezadowalającej jakości • Klasa V – wody złej jakości. Na opisywanym terenie nie jest zlokalizowany żaden punkt pomiarowy z sieci wojewódzkiego monitoringu. GZWP znajdujące się w opisywanym obszarze wykazują duże prawdopodobień- stwo przenikania zanieczyszczeń do głębszych warstw stanowiąc bezpośrednie zagrożenie dla jakości wód. Przenikanie zanieczyszczeń jest ułatwione poprzez duże uszczelinnienie warstw, w których zalegają wody GZWP. Na podstawie mapy „Oceny Stanu Chemicznego Wód Podziemnych w roku 2009”, PIG, War- szawa stwierdzono dobry stan chemizmu wód podziemnych w opisywanym obszarze.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 41

5 INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTOWA- NEGO DOKUMENTU

5.1 Zawartość dokumentu

Z punktu widzenia oceny oddziaływania na środowisko ustaleń projektowanego dokumentu najistotniejsza jest ta część studium, w której określono kierunki rozwoju gminy i sformułowano ustalenia studium dotyczące zasad zagospodarowania terenów. Treść, o której mowa zawarto w kolejnych rozdziałach określających (tu podano te, które zawie- rają ustalenia istotne z punktu widzenia niniejszego dokumentu): • kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów – w którym określono podstawowe cele polityki przestrzennej i kierunki przekształceń struktury przestrzen- nej. • Przeznaczenie terenów, warunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów. W rozdziale tym określono również strefy polityki przestrzennej. • Obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu kultu- rowego, w tym podstawy polityki gminy, zasady i warunki w zakresie ochrony środowiska. • Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego. • Kierunki i zasady rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej (systemy zaopa- trzenia w wodę, kanalizacji, gazownictwa, elektroenergetyki, telekomunikacji, komunikacji i transportu). • Obszary o szczególnych warunkach zagospodarowania (narażone na niebezpieczeństwo powodzi i osuwania się mas ziemnych). • Obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji lub rekultywacji.

5.2 Cele sporządzenia dokumentu

Zmiana studium ma stanowić podstawę realizacji zamierzeń rozwoju gminy poprzez stworzenie instrumentu ich realizacji, jakim w zakresie oddziaływań na zainwestowanie i zagospodarowanie stwarzają działania związane z planowaniem przestrzennym. Tym samym studium (jego zmiana) ma określać zarówno zamierzenia samorządu jak i zasady (warunki) ich realizacji. Celem strategicznym rozwoju gminy (opartym na zasadach zrównowa- żonego rozwoju ma być) obok zaspokojenia potrzeb i aspiracji ma być „zachowanie dla przy- szłych pokoleń walorów środowiska przyrodniczego kulturowego”. W sferze gospodarowania przestrzenią realizacja postawionego celu strategicznego ma być oparta sformułowanych następujących zasadach: • traktowaniu ładu przestrzennego jako celu nadrzędnego: • ochronie obszarów i obiektów stanowiących o atrakcyjności gminy, • integracji zagospodarowania z polityką społeczną i gospodarczą, • koncentracji działań inwestycyjnych, w tym komunalnych, na realizacji priorytetowych ce- lów rozwoju, • zapewnieniu trwałości zasobów odnawialnych, najbardziej oszczędnym wykorzystaniu zaso- bów nieodnawialnych i rehabilitacji zasobów zniszczonych. Realizacja celu z zachowaniem przyjętych zasad ma być dokonana wskutek pakietu, określo- nych w studium, działań: • „zagęszczania” zabudowy przez wykorzystanie rezerwy terenów przeznaczonych na cele budowlane w obowiązujących planach,

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 42

• ograniczenie ekspansji budownictwa przez wprowadzenie zakazu realizacji nowej zabudowy na gruntach rolnych, w obszarach biologicznej otuliny wód powierzchniowych i terenach za- lewowych oraz na terenach typowo leśnych i przeznaczonych do zalesienia ze względów fi- zjograficznych, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów zagrożonych erozją, • ograniczenie rozproszonej zabudowy, która niekorzystnie wpływa na krajobraz oraz zaburza drożność korytarzy ekologicznych, • porządkowanie i podnoszenie jakości przestrzeni publicznych związanych z obiektami usłu- gowymi, • wyznaczenie, na zasadzie kontynuacji zapisów z dotychczas obowiązującego planu, tere- nów rozwoju przetwórstwa i działalności gospodarczej nie związanej z rolnictwem, • wyznaczenie, na zasadzie kontynuacji zapisów z dotychczas obowiązującego planu, tere- nów dla rozwoju funkcji sportu, rekreacji i wypoczynku, • utrzymanie warunków zapewniających wysoki poziom produkcji rolnej m.in. poprzez ograni- czenie zabudowy na terenach rolnych, • zwiększenie powierzchni terenów zalesionych przez przekształcanie użytków rolnych nieko- rzystnych dla rozwoju rolnictwa i obszarów narażonych na erozję, • ograniczenie zagrożeń powodziowych poprzez zakaz zabudowy w dolinach cieków wod- nych i wymóg zachowania minimalnego udziału powierzchni biologicznie czynnej, • zapobieganie zagrożeniom związanym z osuwiskami poprzez ograniczenie zabudowy na terenach osuwiskowych, • propagowanie idei ekorozwoju poprzez wprowadzanie adekwatnych dla terenu gminy źró- deł energii odnawialnej (np. elektrownie wiatrowe).

6 POWIĄZANIA Z INNYMI DOKUMENTAMI

6.1 Plan zagospodarowania przestrzennego Województwa Małopolskiego

Generalnie cele rozwoju gminy określone w studium uwarunkowań (a które mają być realizowa- ne planem zagospodarowania przestrzennego) są zgodne z ustaleniami „Planu zagospodaro- wania przestrzennego województwa Małopolskiego” (Urząd Marszałkowski Województwa Ma- łopolskiego, Departament Środowiska i Rozwoju Wsi, Kraków 2003). Zgodność ta wyraża się w określonych celach rozwoju i sformułowanych kierunkach działań: • zintegrowana ochrona zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz nadmiernym lub nieuzasadnionym zużyciem, w tym racjonalne kształtowanie zasobów wodnych oparte na korzystnym ekologicznie i gospodarczo zagospodarowaniu zlewniami rzek; • zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego poprzez zwiększenie retencji powierzch- niowej i (z drugiej strony jej zmniejszenie, czyli) poprawę i rozbudowę systemu regulacji cie- ków i infrastruktury przeciwpowodziowej; • wykorzystanie zasobów glebowych przy uwzględnieniu warunków ekonomicznych i racjo- nalności ekologicznej m.in. przez ograniczenie wyłączania gruntów z produkcji a także wprowadzanie fitomelioracji wzdłuż cieków wodnych, jezior, stawów; • zapewnienie trwałości ekosystemów leśnych poprzez stałe powiększanie zasobów oraz po- prawę kondycji przyrodniczej lasów do stanu umożliwiającego optymalne warunki funkcjo- nowania lasów (choć to warunki funkcjonowania wpływają na ich kondycję); • ochrona przyrody i różnorodności biologicznej poprzez zachowanie, wzbogacanie i odtwa- rzanie zasobów przyrody poprzez kształtowanie spójnej przestrzennie małopolskiej sieci po- wiązań przyrodniczych (w tym ochrona rzek z ich otoczeniem oraz innych ciągów obszaro- wych mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej); • uporządkowanie gospodarki odpadami ;

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 43

• likwidacja zagrożeń dla środowiska z tytułu zanieczyszczenia powietrza, hałasu, wibracji i promieniowania elektromagnetycznego poprzez ograniczenie emisji substancji zanieczysz- czających powietrze oraz systematyczną poprawę klimatu akustycznego, ochronę przed wibracjami i promieniowaniem; • ochronę i rewaloryzację zasobów dziedzictwa kulturowego również poprzez kształtowanie harmonijnego krajobrazu poprzez prawidłowe kształtowanie struktur przestrzennych od skali urbanistycznej po rozwiązania architektoniczne. W planie województwa nie ma bezpośrednich odniesień do obszaru gminy, poza odniesieniami ogólnymi związanymi (tu) z ochroną środowiska (fig. 6.1, fig. 2.6 - wcześniej).

Fig.6.1. Położenie gminy Gołcza na tle „obszarów problemowych sfery ekologicznej” (na podst. Planu zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego, plansza B2).

6.2 Opracowanie ekofizjograficzne

W opracowaniu ekofizjograficznym – określono trzy kategorie terenów funkcjonalnych (o ustalonych funkcjach środowiskowych): • tereny wskazane do pełnienia funkcji przyrodniczych w postaci lokalnego Systemu Obszarów Chronionych (SOCH); o obszary lasów, o obszary do zalesienia wg kryteriów rolnych (V i VI klasa bonitacyjna oraz nieużytki porol- ne), o obszary do zalesienia wg kryteriów fizjograficznych (spadek >15%), o tereny zalewowe (jako obszaru głównych den dolinnych).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 44

Do lokalnego SOCH według autorów opracowania ekofizjograficznego powinny należeć jesz- cze: o wszystkie zachowane tereny paranaturalne; o strefy głównych wododziałów; o doliny cieków i suche (wiodące), szczególnie II i II rzędu (Dłubni i Szreniawy oraz ich bez- pośrednich dopływów), o strefy źródliskowe, obejmujące istniejące źródła, strefy źródeł niedawnych a zanikłych obecnie, oraz strefy „połączenia” głównych dolin i wododziałów. Postulatywne zaliczenie tych terenów do systemu formalnie oznacza, że ich ochrona może być warunkowa – zależnie od zamierzeń. Skutkiem negatywnym takiej sytuacji może być brak możli- wości systemu, o którym mowa. To istotna wada opracowania ekofizjograficznego. • Tereny wskazane dla realizacji funkcji użytkowych w postaci lokalnego Systemu Obszarów Ochronnych (SOOC) Terenami posiadającymi kategorię obszarów ochronnych powinna być cała powierzchnia gmi- ny, ze względu na istniejące bądź przyszłe (wskazane do objęcia) formy ochrony. Do istnieją- cych należy przede wszystkim południowo - zachodnia część gminy znajdująca się w granicach zlewni Dłubni, objęta podwójną ochroną: jako strefa ochronna ujęcia wód powierzchniowych oraz jako Dłubniański Park Krajobrazowy wraz z otuliną. Do projektowanych form ochrony zali- czyć należy konieczność objęcia statusem ochrony obszarowej wód podziemnych – terenów GZWP nr 408 i 409 Niecka Miechowska oraz GZWP J/1 Krzeszowice – Pilica. Łącznie obejmują praktycznie cały obszar gminy. Do prawnej ochrony wskazana jest również dolina Szreniawy, jako np. obszar krajobrazu chronionego. • Tereny wskazane do rekultywacji i odnowy sozologicznej w postaci Systemu Obszarów Uciąż- liwych i Zagrożonych (SOUZ): o strefy wokół tras komunikacyjnych, szczególnie drogowych, jako podstawowego źródła zanieczyszczeń; działania rekultywacyjne polegają tu na kształtowaniu właściwych pa- sów zieleni przydrożnej (właściwego ze względu na szerokość, skład gatunkowy i układ przestrzenny); o projektowane oczyszczalnie ścieków i tereny składowania odpadów; tu istotne jest zasto- sowanie zasad NDT (najlepszej dostępnej techniki) w połączeniu z kompensacją przyrod- niczą; o tereny wylesionych i intensywnie użytkowanych gruntów ornych, które wymagają rozbu- dowy sieci zadrzewień śródpolnych; W tak delimitowanych elementach systemu ochrony środowiska nie widać systemu, wynika to przede wszystkim z postulatywnego charakteru wskazań ekofizjografii. Odwołanie do przepisów prawa powszechnego lub stanowionych na ich podstawie przepisów szczególnych również nie stanowi elementów systemu, o którym mowa. Z tego powodu nie podjęto oceny zgodności ustaleń studium z opracowaniem ekofizjograficz- nym. Tym niemniej dyspozycja przestrzenna studium została oceniona pod kątem konstrukcji systemu ochrony nie tylko w dyspozycji merytorycznej ale również w przestrzennej.

7 PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA RE- ALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU – CELE OCHRONY ŚRO- DOWISKA

W warunkach lokalnych, przy uwarunkowaniach zewnętrznych (system ochrony przyrody, ochrona wód) za istotne problemy związane z ochroną środowiska w opisywanym obszarze na- leży uznać:

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 45

• ochronę wód powierzchniowych i podziemnych (położenie w zlewni będącej źródłem za- opatrzenia w wodę, zbiorniki wód podziemnych zaliczone do kategorii GZWP) – cel ochron- ny tożsamy z celem regionalnym. • Ochrona przyrody – w tym elementów pozostających w zainteresowaniu wspólnoty (ele- menty sieci ECONET, Dłubniański Park Krajobrazowy) – cele pozostające w zainteresowaniu prawa wspólnotowego i krajowego. • Ochrona zdrowia i mienia mieszkańców wynikających z zagrożeń naturalnych (osuwiska, zagrożenie powodziowe) i wynikających z zagospodarowania (lokalne źródła zanieczysz- czeń) – główny cel w polityce lokalnej.

8 ANALIZA DYSPOZYCJI STUDIUM – PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

8.1 Różnorodność biologiczna, roślinność, zwierzęta

8.1.1 Zasoby Podstawowym rozwiązaniem studium, mającym na celu ochronę bioróżnorodności (tu rozumia- nej jako ochrona siedlisk, flory i fauny pospołu) jest wydzielenie terenów, w których przestrzeń jest i będzie zajmowana przez zbiorowiska roślinne (o różnym stopniu „naturalności” oczywiście) ale o podstawowej funkcji środowiskowej – powierzchni biologicznie czynnych. Dla każdej z kategorii obszarów funkcjonalnych przypisano, zarówno z natury jak i z potrzeby, funkcje gospodarcze. Ale co najważniejsze objęto je zakazem przeznaczenia pod zainwestowanie kubaturowe. Tak wyznaczona i delimitowana „strefa terenów otwartych” jest korzystnym rozwiązaniem studium.

Tab.8.1. Ustalenia projektu studium związane z ochroną bioróżnorodności – tereny w obszarze „strefy tere- nów otwartych”.

Tereny Ustalenia merytoryczne R - tereny rolnicze wyłą- • obszar stanowi (pośrednio - ochrona) urodzajne kompleksy gleb I-IV klasy bonita- czone z zabudowy cyjnej, R/EW – tereny rolne pre- • ochrona przed wyłączeniem z produkcji rolnej, dysponowane do lokaliza- • zachowanie i ochrona grup zieleni śródpolnej i naturalnej obudowy biologicznej cji elektrowni wiatrowych (o charakterze ochronnym) istniejących rzek i cieków wodnych, • dopuszczalna realizacja urządzeń infrastruktury technicznej związanej z funkcją podstawową oraz funkcją dopuszczalną (sport, rekreacja), … oraz obiektów słu- żących gospodarce leśnej wzbogacające funkcję podstawową, ZL – tereny lasów • zakaz lokalizacji zabudowy kubaturowej z wyjątkiem zabudowy związanej z go- spodarką leśną w lasach zarządzanych przez PGL Lasy Państwowe, zgodnie z przepisami szczególnymi, • naturalna obudowa biologiczna (o charakterze zieleni ochronnej) rzek, potoków i okresowych cieków i zbiorników wodnych, • tereny zieleni nieurządzonej, wolne od zabudowy, umożliwiające migrację roślin i zwierząt, dopuszczalna realizacja zadrzewień przeciwerozyjnych, stawów, oraz możliwość rozbudowy, przebudowy i remontów istniejącego zainwestowania, sto- ZNd – tereny zieleni śród- sownie do potrzeb prowadzonego gospodarstwa rolnego, polnej / ochronnej • ochrona czynna stanowisk roślin chronionych i zespołów łąkowych, głównie w dnach dolin, stanowiących naturalne korytarze ekologiczne i stanowiące o utrzymaniu bioróżnorodności siedliska, • zakaz lokalizacji nowych obiektów zabudowy zagrodowej poza obrębem istnieją- cych siedlisk. • wymagana jest pełna rekonstrukcja i utrzymanie obudowy biologicznej rzek Szre- niawy, Dłubni i ich dopływów oraz zachowanie koryt rzecznych w stanie natural- WS – śródlądowe wody nym, przy umocnieniu linii brzegowej materiałami pochodzenia miejscowego, powierzchniowe • zakaz realizacji obiektów i urządzeń nie związanych z przeznaczeniem podstawo- wym za wyjątkiem obiektów małej retencji i wytwarzających energię elektryczną.

Jak już wspomniano gmina nie posiada inwentaryzacji przyrodniczej. Ogranicza to istotnie moż- liwość właściwej oceny wprowadzonych rozwiązań. Dotyczy to szczególnie sytuacji zmian prze-

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 46

znaczenia terenu, w przypadku strefy terenów otwartych chodzi o wprowadzanie zalesień i za- drzewień (różnego przeznaczenia, w tym w dnach dolin rzecznych)(fig. 8.1). Działania takie mo- gą prowadzić do bezpośredniej, fizycznej eliminacji zbiorowisk lub gatunków chronionych. Zaleca się zatem wprowadzenie do ustaleń studium zapisu warunkującego wprowadzanie zale- sień, zadrzewień i innych nasadzeń powierzchniowych wykonaniem inwentaryzacji przyrodniczej dla ustalenia obecności lub jej braku, w odniesieniu do zbiorowisk lub gatunków (flory i fauny) podlegających ochronie prawnej.

Fig.8.1. Zalesienia wprowadzane w dnach dolin rzecznych i na zboczach dolin – na siedliskach będą- cych potencjalnie w granicach gminy domeną występowania chronionych zbiorowisk łąkowych i zarośli ciepłolubnych.

W przypadku elektrowni wiatrowej lokalizowanej z natury rzeczy w terenach otwartych – tu użyt- kowanych rolniczo, można wnosić, że jej budowa nie spowoduje utraty najcenniejszych (w skali gminy) siedlisk występujących w dnach dolin rzecznych (Dłubnia, Szreniawa). W obszarze gminy nie prowadzono jak dotąd kompleksowych badań nad awifauną (zarówno populacji zasiedlających obszar jak i populacji migrujących, nadto nietoperzy). W związku z pla- nowaną budową elektrowni rozpoczęto prace inwentaryzacyjne. Wstępne wyniki (screening), jakkolwiek nie dają jeszcze podstaw do rzetelnej oceny oddziaływania planowanej elektrowni wiatrowej na bioróżnorodność obszaru (tu rozumianej jako oddziaływanie na populacje lokalne zarówno ptaków jak i nietoperzy) czy też na spójność obszarów Natura 2000 wyznaczonych na podstawie tzw. Dyrektywy „ptasiej” (tu rozumianej jako swoboda przemieszczania populacji między obszarami, a ponadto możliwość eliminacji fizycznej gatunków chronionych w tych ob- szarach). Pozwalają jednak wnosić, że możliwe oddziaływania planowanego przedsięwzięcia nie będą znaczące. Zarówno ze względu na położenie poza siedliskami właściwymi dla gatun- ków poddanych ochronie jak również ze względu na położenie poza głównymi szlakami migra- cyjnymi.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 47

8.1.2 Obszary i obiekty poddane ochronie prawnej – Ustawa o ochronie przyrody Za obszary wymagające najwyższej ochrony uznano: • tereny Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego, • tereny otuliny Dłubniańskiego Parku Krajobrazowego, • pomnik przyrody nieożywionej (ten winien być traktowany jako obiekt). Odniesienia w studium do wymienionych elementów chronionych są dość oszczędne, odwołu- jące się w zasadzie do obowiązujących przepisów szczególnych (dotyczących tych elemen- tów). Nie jest to rozwiązanie złe czy niekorzystne, jako że właściwym narzędziem realizacji posta- nowień studium będą właściwe miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Można zatem ustalenie studium traktować jako wytyczne do tych planów. Wydaje się jednak, że studium mogłoby zawierać ustalenie regulujące szczególny stosunek sa- morządu do strefy ochronnej (otuliny) parku krajobrazowego, inny niż enigmatyczny zawarty w Ustawie o ochronie przyrody. Postuluje się wprowadzenie dla obszaru otuliny parku zapisu zakazującego lokowania w niej przedsięwzięć mogących negatywnie oddziaływać na przedmiot ochrony parku (za wyjątkiem zabudowy mieszkaniowej, inwestycji liniowych, dla których istnieje obowiązek przeprowadzenia procedury oceny oddziaływania na środowisko).

8.1.3 Korytarze ekologiczne

- regionalny korytarz ekologiczny; - lokalny korytarz ekologiczny;

Fig.8.2. Sieć obszarów przyrodniczo – czynnych. Kolorem czerwonym oznaczono zmianę dyspozycji przestrzennej studium (wprowadzenie nowych terenów dla zainwestowania, oraz zmiany przeznacze- nia).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 48

Szczególna wagę w ustaleniach studium przywiązano do kwestii korytarzy ekologicznych, i w tym aspekcie utworzenia integralnego systemu powierzchniowego terenów otwartych (tu rozumia- nych jako tereny powierzchni biologicznie czynnych). Integralność tego systemu w studium oznacza zachowanie połączeń i brak izolacji terenów – zachowanie sieci pokrywającej cały obszar gminy (to wtórnie niejako ma zapewnić funkcjonowanie korytarzy ekologicznych wyższe- go, niż lokalne, rzędu, fig. 8.2). Ustaleniami studium, mającymi zapewnić integralność systemu i swobodę przemieszczania się zwierząt w obrębie systemu, są ustanowione zasady i zakazy: • w dolinach potoków: zachowanie naturalnego stanu dolin rzecznych (zakaz lokalizacji nowej zabudowy, zakaz wprowadzania do rzek nie oczyszczonych ścieków), • wprowadzanie rozwiązań umożliwiających przekraczanie istniejących barier ekologicznych, • zakaz zmiany użytkowania terenów stanowiących biologiczną strefę ochronną cieków wod- nych, lokalizacji obiektów budowlanych w sąsiedztwie cieków wodnych, • lasy, zespoły i grupy zieleni śródpolnej – zachowanie istniejących kompleksów leśnych – na- kaz prowadzenia gospodarki leśnej zgodnie z zasadami określonymi w planach urządzenio- wych, • uzupełnianie grup zieleni śródpolnej, realizacja nasadzeń wzdłuż dróg i ciągów komunika- cyjnych. Korzystną dyspozycją studium, w sferze gospodarowania przestrzenią, jest dążenie do separacji układów zabudowy sąsiednich sołectw. Wprawdzie wskazano na sprzeczność takiego działania z postulatem pełnego wykorzystania ciągów infrastrukturalnych biegnących wzdłuż dróg. Ko- rzystnie jednak przyjęto rozwiązanie właściwe ze względów środowiskowych. Optymalnym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie ustalenia określającego minimalną odległość między kompleksami zabudowy na minimum 100 – 150 m (efektywna szerokość korytarza ekolo- gicznego). Nie w każdej sytuacji będzie to możliwe, ze względu na brak miejsca (zawężenie, fig. 8.3) będą- ce skutkiem wcześniejszych opracowań planistycznych. Najczęściej funkcjonalność takich przejść jest upośledzona barierowym działaniem dróg.

Fig.8.3. Przejście pomiędzy kompleksami zabudowy sołectw; Gołcza – Rzeżuśnia.

Również zabudowa den dolin rzecznych i prowadzone nimi drogi powodują afunkcjonalność lokalnych korytarzy ekologicznych (podstawowej sieci lokalnej, fig. 8.4).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 49

Fig.8.4. Wyłączenie (przerwanie) korytarza ekologicznego w dolinie Gołczanki – skutek zabudowy.

Proponuje się wprowadzenie do ustaleń zapisu stanowiącego obowiązek dostosowania odcin- ków dróg w strefach przejściowych do warunków przejść dla zwierząt „po powierzchni drogi”. A także rozważenie możliwości: • zwiększenia powierzchni działek budowlanych w dnach dolin rzecznych, • zwiększenia udziału powierzchni biologicznie czynnej, • zakazu grodzenia w odległości mniejszej niż 15 m od krawędzi brzegowej cieków powierzch- niowych.

8.2 Ludzie

Ocenę w tym zakresie podjęto przyjmując jako kryterium standardy środowiska (jego jakości) określone obowiązującymi przepisami prawa.

8.2.1 Standardy jakości powietrza W tym zakresie możliwości regulacyjne opracowań planistycznych są ograniczone w zasadzie do dyspozycji przestrzennej (ilość nowych przedsięwzięć warunkująca powstanie odpowiadają- cej im ilości nowych źródeł). W warunkach gminy Gołcza ilość nowych terenów nie będzie znacząca, przy tym zabudowa mimo lokowania w części, w warunkach pogorszonego przewietrzania (dna dolin) nie będzie tworzyła zwartych zespołów zabudowy powodujących krytyczne zmiany jakości powietrza at- mosferycznego. Należy się liczyć oczywiście z okresowym pogorszeniem stanu, ale przy przewa- dze (znaczącej) w globalnej emisji, emisji z indywidualnych systemów grzewczych, będzie to miało miejsce w zasadzie tylko w sezonie grzewczym. W kategorii wskaźników ocen długookre- sowych zmiana będzie nieznaczna. Ustalenia studium ograniczają się do zalecenia wykorzystywania gazu do celów grzewczych, celem zmniejszenia zjawiska niskiej emisji.

8.2.2 Standardy akustyczne W sferze oddziaływań akustycznych ustalenia odnoszą się do dwóch rodzajów przedsięwzięć; dróg przebiegających przez teren gminy i planowanego dużego przedsięwzięcia polegającego na budowie elektrowni wiatrowej.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 50

Odnośnie dróg ustalenia studium stanowią: W otoczeniu dróg znacznie obciążonych ruchem, w tym ruchem ciężkim, szczególnie drogi wo- jewódzkiej nr 783, zasięg ponadnormatywnych zanieczyszczeń może obejmować 25 – 30 m pas wokół jezdni. Najkorzystniejszym sposobem ograniczenia zasięgi i neutralizacji zanieczyszczeń jest wprowadzenie kilkurzędowego pasa zieleni izolacyjnej, który równocześnie będzie pełnił funkcje wodochronne i krajobrazowe. Węższych pasów zadrzewień wymagają również pozostałe drogi kategorii powiatowych i gminnych To podejście wymaga rewizji, przynajmniej z kilku względów. Otóż oddziaływania akustyczne drogi przy średnim ruchu dobowym wynoszącym 4553 pojazdów na dobę (dane SDR za 2010 rok, źródło: http://www.zdw.krakow.pl/pliki/brd/sdrwpp2010.pdf) w porze nocnej może być, za- leżnie od warunków lokalnych, 2 – 3 krotnie większy niż zakładany w studium. Proponowane za- bezpieczenie w takiej sytuacji będzie zdecydowanie niewystarczające. Stąd dla tej drogi winien się znaleźć w ustaleniach studium zapis nakładający obowiązek stoso- wania urządzeń zabezpieczających (ekranów) na odcinkach zbliżeniowych do zabudowy. W przypadku dróg niższej kategorii ze względu na charakter ruchu i natężenie zagrożenia praw- dopodobnie nie występują. Również, jak wykazuje praktyka (przy dzisiejszym poziomie technicz- nym pojazdów) nie należy się spodziewać ponadstandardowych oddziaływań poza pasami drogowymi.

Fig.8.5. Planowane obszary lokalizacji turbin elektrowni wiatrowej (kolor niebieski).

Poważnym źródłem hałasu w obszarze gminy może stać się projektowana elektrownia wiatrowa – na rysunku (fig. 8.5) przedstawiono obszary, w których mogą być lokalizowane pojedyncze turbiny wiatrowe.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 51

W studium przyjęto; W obszarach objętych strefą ochronną EW1 można spodziewać się przekroczenia progu 45 dB w najmniej korzystnej godzinie nocy, a w obszarach objętych strefą ochronną EW2 można spo- dziewać się przekroczenia progu 40 dB w najmniej korzystnej godzinie nocy. Strefa ochronna EW1 obejmuje w większości tereny rolnicze niezabudowane (wyjątek stanowi m.in. tereny obiektów produkcyjnych, składów, magazynów i rzemiosła zakładu Saria.), w jej obrębie zakazuje się lokalizacji budynków mieszkalnych w zabudowie zagrodowej, jednorodzin- nej czy mieszkaniowo - usługowej. Strefa ochronna EW2 oprócz terenów niezabudowanych obejmuje częściowo również tereny przeznaczone pod zabudowę. Ponieważ przeważającym rodzajem terenów przeznaczonych pod zabudowę są tereny zabudowy zagrodowej, dla których dopuszczalny poziom hałasu w porze nocnej zgodnie z obowiązującymi przepisami wynosi 45 dB, nie stwierdzono kolizji z planowanym przeznaczeniem terenu. W kontekście zapisu ustaleń omówienia wymagają dwie kwestie. Pierwszą z nich (formalną) jest użycie terminu „strefa ochronna”. Jego użycie w świetle przepisów prawa ochrony środowiska jest nieuprawnione, jako, że dla przedsięwzięć tego rodzaju ustawodawca nie przewiduje usta- nowienia obszaru ograniczonego użytkowania (tu rozumianego jako strefa ochronna wymienia- na w przepisach związanych z gospodarką przestrzenną). Zaleca się zatem zastąpienie zastosowanego terminu sformułowaniem „strefa potencjalnych, ponadstandardowych oddziaływań akustycznych elektrowni wiatrowej”. Drugą kwestią jest ustanowienie ograniczeń dla zagospodarowania i zainwestowania dla wy- dzielonych stref. We wstępnej prognozie akustycznej sporządzonej dla potrzeb studium, jako wartości graniczne zasięgu wyznaczonych stref przyjęto standardy akustyczne (dla pory nocnej – tu uznanej za reprezentatywną dla oddziaływań akustycznych) właściwe dla zabudowy miesz- kaniowej i zagrodowej (mieszkaniowo – usługowej) według określonych dla nich kategorii ochronności. Zatem wykluczenia dla nowo wprowadzanych obiektów (terenów) winny być stanowione we- dług przepisów określających kategorie ochronności terenów i obowiązujące w nich standardy akustyczne – bezwarunkowo. W przypadku obiektów (terenów) już istniejących obowiązek do- trzymania standardów akustycznych ciąży w myśl przepisów wyłącznie na inwestorze przedsię- wzięcia (w tym wypadku elektrowni). Po realizacji przedsięwzięcia granice wydzielonych stref mogą być korygowane na podstawie badań określających rzeczywiste oddziaływania elektrowni (wyłącznie na podstawie przepro- wadzonych w terenie pomiarów, należałoby wykluczyć możliwość korekty granic stref na pod- stawie metod modelowania matematycznego). Korekta, o której mowa może nastąpić pod- czas kolejnych zmian studium, zależnie od zamierzeń i potrzeb inwestycyjnych w gminie (w dzisiaj nie dającym się określić terminie). Nadto ustalenia studium stanowią: W przypadku planowania realizacji na terenach zabudowy usługowej obiektów związanych z pobytem dzieci i młodzieży użytkowanych porze nocnej lub domów opieki społecznej należy stosować rozwiązania techniczne zapewniające właściwe warunki akustyczne w budynkach, wskazane jest również wyodrębnienie ich w miejscowym planie zagospodarowania przestrzen- nego. Zapis odnosi się do funkcji chronionych „specjalnie” – podwyższone standardy akustyczne. Sta- nowi o wyodrębnieniu terenów o funkcji chronionej jednak tylko jako wskazanie. Samo wyod- rębnienie jest (czy będzie właściwe) właściwe bowiem pozwala na przypisanie terenowi funk- cjonalnemu właściwego standardu ochrony – według przepisów art. 114 Ustawy Prawo ochrony środowiska i przepisów związanych. Zaleca się jednak korektę zapisu ustaleń studium w taki sposób aby wyodrębnienie, o którym mowa było nie zalecane ale bezwarunkowe (obowiązujące).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 52

Studium nie odnosi się do kwestii oddziaływań akustycznych linii kolejowej (której niewielki odci- nek) przebiega przy północnej granicy gminy (fig. 8.6). Podobnie jak w przypadku dróg w ustaleniach powinien się znaleźć zapis o zabezpieczeniu te- renów mieszkalnictwa przed oddziaływaniami akustycznymi (ekrany akustyczne).

Fig.8.6. Linia kolejowa relacji Kozłów – Charsznica.

8.2.3 Lokalizacja „przedsięwzięć” W ustaleniach studium – dyspozycji przeznaczenia terenów dla różnych form zagospodarowa- nia, w bezpośrednim sąsiedztwie lub wewnątrz terenów o funkcji mieszkalnej, jako wiodącej (przeważającej) potencjalnie mogą być lokowane przedsięwzięcia mogące wpływać znaczą- co na środowisko (tab. 8.2).

Tab.8.2. Tereny, w których potencjalnie mogą być lokalizowane przedsięwzięcia z kategorii znacząco od- działywujących na środowisko. Tereny Ustalenia studium lokalizacja obiektów związanych z realizacją programu usług pu- U – tereny zabudowy usługowej blicznych i komercyjnych, MN, U -tereny zabudowy mieszkaniowej dopuszczalna realizacja obiektów zabudowy usługowej, jednorodzinnej, zabudowy usługowej US – tereny sportu i rekreacji P – tereny obiektów produkcyjnych, skła- tereny obiektów produkcyjnych, składów i magazynów oraz rzemio- dów, magazynów i rzemiosła sła, P/US – tereny obiektów produkcyjnych, składów i magazynów z dopuszczeniem tereny obiektów produkcyjnych, składów i magazynów, usług sportu i rekreacji RU – tereny obsługi produkcji w gospodar- tereny obsługi produkcji w gospodarstwach rolnych, hodowlanych, stwach rolnych, hodowlanych, ogrodni- ogrodniczych oraz gospodarstwach leśnych i rybackich, czych, leśnych i rybackich obiekty związane z obsługą ruchu kołowego wraz z zielenią i urzą- dzeniami towarzyszącymi, Utk – tereny obsługi transportu dopuszczona realizacja nowych obiektów (motelu, zajazdu, stacji obsługi samochodów, stacji paliw, MOP), związanych z przeznacze- niem terenu,

Zabezpieczenie ma stanowić ustalenie stanowiące zakaz realizacji obiektów i urządzeń nie zwią- zanych z ustalonym przeznaczeniem oraz uciążliwości wykraczającej poza granice właściciela terenu. Jest to powtórzenie obowiązującego przepisu Ustawy Prawo ochrony środowiska - art.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 53

144.1.2. Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.08.25.150 j.t., z późn. zmianami) stanowiącego: Eksploatacja instalacji powodująca wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emisję hała- su oraz wytwarzanie pól elektromagnetycznych nie powinna, … , powodować przekroczenia standardów jakości środowiska poza terenem, do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny. W związku z powyższym postuluje się usystematyzowanie zapisu ustaleń w dostosowaniu do obowiązujących przepisów poprzez wprowadzenie do rozdziału trzeciego następujących zapi- sów odnoszących się do całego obszaru gminy (za wyjątkiem przedsięwzięć istniejących oraz wskazanych w dyspozycji przestrzennej studium): • wyklucza się lokalizację przedsięwzięć inwestycyjnych, których oddziaływanie na środowisko przekraczające poziom dopuszczalny mogłoby sięgnąć poza granice terenu, do którego podmiot prowadzący działalność gospodarczą ma tytuł prawny, • wyklucza się lokalizację przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środo- wisko, za wyjątkiem urządzeń komunikacji, infrastruktury technicznej, wydobywania surow- ców mineralnych, • wyklucza się lokalizację przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko, dla których przeprowadzona procedura oceny oddziaływania na środowisko wykazała możliwe negatywne oddziaływania na środowisko.

8.2.4 Ochrona sanitarna W studium wyznaczono granice stref ochrony sanitarnej od cmentarzy (wyznaczone w odległo- ści 50 i 150 m od cmentarzy, fig. 8.7).

Fig.8.7. Strefy ochrony sanitarnej od cmentarzy.

Dla wyznaczonych stref studium stanowi; zgodna z przepisami szczególnymi 50 - metrowa strefa pasów izolujących teren cmentarza od innych terenów, w szczególności terenów mieszkanio- wych, wewnątrz tej strefy zabrania się lokalizacji obiektów przeznaczonych na stały pobyt ludzi oraz obiektów związanych z produkcją żywności, zakładów zbiorowego żywienia, studzien i źró- deł czerpania wody. Zapis jest zgodny z przepisami rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959 roku w sprawie określenia jakie tereny pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz.U.1959.52). Proponuje się jednak przywołanie w sferze informacyjnej planu (ze względu również na ograniczoną powszechną dostępność tego archaicznego niemal aktu – pochodzi z 1959 roku, fig. 8.8) postanowień paragrafu 3.1, w następującej formie; w strefie 150 m od granic cmentarza zakazuje się lokalizacji zabudowań mieszkaniowych, zakła- dów produkujących artykuły żywnościowe, obiektów usług gastronomicznych, urządzeń prze- chowalnictwa żywności, ujęć wód dla zaopatrzenia ludności. W tym w szczególności studni – ten

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 54

warunek jest warunkiem granicznym dla lokowania zabudowy w oparciu o indywidualne kopa- ne ujęcia wód. Szerokość strefy może być zmniejszona do 50 m, pod warunkiem że teren w odległości od 50 do 150 m jest zaopatrywany w wodę pitną z ogólnej sieci wodociągowej. Istotnym zapisem tego obowiązującego wciąż aktu prawnego jest zapis stanowiący, że ujęcia wody, zbiorniki wodne służące jako źródło wody dla celów komunalnych nie mogą się znajdo- wać w odległości mniejszej niż 500 m. Rozporządzenie stanowi, że jego postanowienia nie obo- wiązują w odniesieniu do cmentarzy istniejących pod warunkiem braku zastrzeżeń właściwego, ze względu na położenie, powiatowego inspektora sanitarnego).

Fig.8.8. Rozporządzenie Ministra Gospodarki Komunalnej z 1959 roku.

8.2.5 Promieniowanie elektromagnetyczne W studium zalecono zachowanie wzdłuż przebiegającej przez obszar gminy napowietrznej linii energetycznej 110 kV strefy ochronnej (według Zarządzenia MGiE z dn. 28.01.85 w sprawie szczegółowych wytycznych projektowania i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych w zakresie ochrony ludzi i środowiska przed oddziaływaniem elekromagnetycznym; MP.85.3.24). Według ustaleń strefy mają być wyłączone spod zabudowy. Wobec braku informacji aby dla tej linii prowadzono badania natężenia pól elektromagnetycz- nych można uznać, że zachowanie wskazanych parametrów strefy (pas terenu o szerokości 30 m – wzdłuż osi linii) winno zapewnić bezpieczeństwo dla mieszkańców obiektów mieszkalnych położonych poza jej (strefy) granicami. Nie identyfikuje się możliwości oddziaływań planowanej elektrowni wiatrowej na zdrowie i życie mieszkańców (na skutek oddziaływań pól elektromagnetycznych emitowanych przez pojedyn- cze obiekty, również ich zespoły). Niski poziom emisji źródeł (tu rozumianych jako generatory) jak i ich oddalenie od terenów mieszkaniowych wykluczają taka możliwość.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 55

8.3 Wody

Ochrona jakościowa wód powierzchniowych i podziemnych według ustaleń studium - progra- mu rozwoju systemu usuwania ścieków, ma być realizowana trzema drogami: • poprzez systemy kanalizacji sanitarnej, • oczyszczalnie indywidualne (przydomowe), • gromadzenie i wywóz (szamba). Połączenie tych trzech systemów wynika z uwarunkowań technicznych i ekonomicznych. Dwa elementy systemowe nie budzą istotnych wątpliwości. Natomiast poważne wątpliwości dotyczą możliwości zastosowania przydomowych oczyszczalni ścieków. W obszarze gminy jest ich już oko- ło 300, a ma być ich więcej.

Fig.8.9. Obszary zamierzonej budowy oczyszczalni przydomowych. Obszary konfliktowe (oznaczenie kolorem czerwonym), obszary bezproblemowe (oznaczenie kolorem brązowym).

Na rysunku (fig. 8.9) przedstawiono położenie gminy na tle zalegających w jej obszarze głów- nych zbiorników wód podziemnych. Jak widać niemal cały obszar gminy jest zajmowany przez

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 56

te zbiorniki. Przy lokalnych warunkach geologicznych – silne uszczelnienie utworów nadległych, każdy z nich jest szczególnie podatny na zanieczyszczenia przenikające od powierzchni gruntu. Przy ograniczonej skuteczności działania (zależnej zarówno od typu urządzenia – sprawność w usuwaniu biogenów, w tego typu urządzeniach sięga około 80%, jak i sumienności eksploata- tora, bardzo często przy całkowitym braku kontroli zewnętrznej) przydomowe oczyszczalnie mo- gą być źródłem zanieczyszczenia wód podziemnych. Przy wartości zbiorników wymagających ochrony, masowym niemal wykorzystaniu takiego rozwiązania założenie przyjęte w programie należy uznać, ze względów środowiskowych za niekorzystne. W zasadzie dopuszczenie tej formy oczyszczania ścieków można by uznać za możliwe we wska- zanym na rysunku obszarze „bezkonfliktowym”. Ale przecież cały obszar gminy leży w zasięgu utworów jurajskich i jak dotąd nie ma gwarancji, ani udokumentowanych przesłanek do uznania części terenu jako w pełni bezpiecznego dla zastosowania proponowanego rozwiązania. Za- grożenie potęguje fakt, że oczyszczalnie są stosowane w zabudowie rozproszonej w obrębie stoków i wierzchowin, czyli tam, gdzie okrywy lessowe (czwartorzędowe) są cieńsze niż w dnach dolin i lokalnie ich „osłonowe” działanie może być istotnie ograniczone. W ustaleniach studium zalecono wdrożenie systemu kontroli warunków eksploatacji oczyszczalni przydomowych. Tu już poza rozwiązaniami planistycznymi, wątpliwości budzi możliwa skutecz- ność wdrożenia i funkcjonowania takiego systemu (także nadzoru nad jego działaniem), głów- nie ze względu na ilość urządzeń. Uwzględniając sprawność urządzeń i ich ilość można twierdzić, że zastosowanie systemu jest równoważne z sytuacją, w której w przeliczeniu na ogólny ładunek zanieczyszczeń, z około 100 posesji (w użyciu ma być około 500 urządzeń) do gruntu będą od- prowadzane ścieki w zasadzie nie oczyszczone (co daje 5% ogólnej liczby budynków mieszkal- nych gminie). W lokalnych warunkach rozwiązanie takie należy uznać za mało korzystne.

8.4 Krajobraz

Ochrona krajobrazu w ustaleniach studium realizowana jest przez ustalenie ogólne dotyczące formy obiektów budowlanych: • Dla ochrony krajobrazu –niezbędne jest realizowanie nowego zainwestowania w sposób respektujący wartości układu osadniczego poszczególnych miejscowości. Współczesne for- my architektoniczne powinny nawiązywać do lokalnych wzorów w zakresie skali, proporcji, stosowanych materiałów i kolorystyki. Oraz ustalenie dotyczące ochrony walorów (ekspozycji) krajobrazu: • ochrona wartości widokowych (punktów i ciągów widokowych) przed likwidacją przez za- słonięcie widoku -przez zabudowę lub zieleń wysoką. Kolejnym elementem ustaleń mającym wpływ na walory krajobrazu są ustalenia określające wskaźniki zainwestowania określające stopień jej zabudowy, udział powierzchni biologicznie czynnej w powierzchni działki budowlanej (wyrażone jako % powierzchni działki) oraz wysokość obiektów budowlanych. Te zastosowane w ocenianym studium przedstawiono poniżej.

Tab.8.3. Wskaźniki zabudowy. maksymalna po- minimalna po- maksymalna wy- teren wierzchnia zabu- wierzchnia biolo- sokość zabudowy dowy gicznie czynna [m] MM – tereny zabudowy zagrodowej z do- puszczeniem zabudowy mieszkaniowej jed- 50 30 11 norodzinnej U – tereny zabudowy usługowej 50 30 15 MN, U -tereny zabudowy mieszkaniowej jed- 50 30 15 norodzinnej, zabudowy usługowej US – tereny sportu i rekreacji 30 60 15 P – tereny obiektów produkcyjnych, składów, 60 20 15 magazynów i rzemiosła

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 57

P/US – tereny obiektów produkcyjnych, skła- dów i magazynów z dopuszczeniem usług 40 50 11 sportu i rekreacji RU – tereny obsługi produkcji w gospodar- stwach rolnych, hodowlanych, ogrodniczych, 50 30 11 leśnych i rybackich ustalane na zasadach ustalanych indywidualnie, z uwzględ- Utk – tereny obsługi transportu nieniem lokalnych uwarunkowań, w m.p.z.p. RM – tereny zabudowy zagrodowej 30 60 11

Nie określono wielkości działek budowlanych. Uderzająca w zestawionych wartościach jest niski wyznaczony wskaźnik udziału powierzchni biologicznie czynnej. Przy braku odniesień do kwestii odprowadzania wód opadowych z posesji wysoki (co wynika z niskiego udziału okrywy zielonej) współczynnik pokrycia pojedynczej działki okrywą sztuczną będzie generował wysoką podaż wód opadowych i roztopowych. W szczególnych sytuacjach może to prowadzić do zmian sto- sunków wodnych w otoczeniu. Postuluje się zwiększenie wskaźnika udziału powierzchni biologicznie czynnej (kosztem wskaźnika zabudowy). Korzystnym działaniem jest wyznaczenie stosunkowo niewielkiej wysokości obiektów budowla- nych - mieszkalnych. Nieco inaczej kwestia wygląda w przypadku innych funkcji lokowanych w terenach o możliwej dominacji zabudowy mieszkalnej lub rolniczej (MN, U; RM). Tu wysokość obiektów określono na 15 m. Może to prowadzić do powstawania wyraźnych, mało korzystnych, dominant krajobrazowych. Poważnym elementem zmian w krajobrazie będzie mająca powstać elektrownia wiatrowa. Tym bardziej, że maszty niosące turbiny będą sytuowane w wierzchowinowych partiach terenu. Przy tym praktycznie rzecz biorąc nie istnieją narzędzia mogące ograniczyć to oddziaływanie.

8.5 Powierzchnia ziemi

W studium brak odniesień do tego problemu. Z wielu względów (krajobrazowych, ochrony wód podziemnych, ochrony mienia i pośrednio zdrowia ludzi) takie odniesienia winny się znaleźć. W sytuacji, w której planuje się wprowadzenie zabudowy na tereny o wysokich spadkach należy się liczyć z możliwością dość rozległych prac niwelacyjnych. Powstaną liczne skarpy (w tym po- chodzące z nasypów) i podcięcia stoków. Nie tylko z potrzeby lokowania obiektów budowla- nych ale również w związku z budową dojazdów do pojedynczych posesji lub zespołów zabu- dowy. Takie działania będą się wiązały nie tylko ze zmianami ukształtowania powierzchni, a w konsekwencji krajobrazu, choć w skali wielokrotnie mniejszej niż wynika to z wprowadzenia za- budowy. W związku z tym ze względów krajobrazowych zaleca się wprowadzenie do zapisu nakazu wprowadzania nasadzeń na ukształtowane pod zabudowę nasypy (również w celu ich stabili- zacji).

8.6 Klimat

Spodziewane zmiany będą następowały przede wszystkim w skali mikro – zmiany komfortu ter- micznego (ze względu na wprowadzenie powierzchni z okrywą sztuczną) – ich zasięg nie wykro- czy poza tereny zainwestowane. W większej skali zmiany warunków klimatycznych będą następowały w dnach dolin, w obrębie których wprowadzone zainwestowanie zwiększy współczynnik szorstkości powierzchni. Pogorszy to warunki przewietrzania. Pośrednio wpłynie to na pogorszenie warunków aerosanitarnych. W obecnym stanie zainwestowania nie identyfikuje się skutecznych narzędzi do wyeliminowania tego zjawiska.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 58

8.7 Zasoby naturalne

Przez wyznaczenie terenów i obszarów górniczych oraz złóż studium spełnia warunek ochrony zasobów naturalnych tu rozumianej jako zapewnienie dostępu i możliwości eksploatacji złóż (fig. 8.10).

Fig.8.10. Przedstawienie złóż i zakładów eksplo- atacji na rysunku studium.

8.8 Zabytki

Ochrona zabytków w studium jest realizowana poprzez; przedstawienie obiektów na rysunku studium (fig. 8.11) oraz odniesienie w ustaleniach merytorycznych.

Fig.8.11. Ochrona zabytków kultury (fragment rysunku studium).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 59

W studium ustanowiono strefy ochronne dla obiektów (ich zespołów): • strefę A – w której; nakazuje się bezwzględne zachowanie obiektów wpisanych do rejestru, nakazuje się również ochronę obiektów małej architektury związanych z kompozycją zespo- łów i obiektów zabytkowych (ogrodzenia, słupki graniczne, kapliczki itp.), ochrona i rewaloryzacja istniejącej zieleni zabytkowej w tym: utrzymanie, rewaloryzacja i rekonstrukcji układu kompozycyjnego oraz komunikacyjnego, ochronę i pielęgnację drzewostanu • Strefę B – w której dopuszcza się lokalizację nowej zabudowy pod warunkiem zharmonizo- wania z wnętrzem zabytkowym pod względem lokalizacji, wyglądu i skali, nakazuje się ochronę i rewaloryzację istniejącej zieleni zabytkowej, historycznego układu kompozycyjne- go oraz komunikacyjnego Nadto zawarto w ustaleniach nakaz zachowania obiektów zarejestrowanych w ewidencji za- bytków, w dobrym stanie technicznym, bez wprowadzania zmian zacierających ich walory oraz obowiązku objęcia ochroną stanowisk archeologicznych. Jakkolwiek ustalenia można uznać za wystarczające postuluje się wprowadzenie do ustaleń za- pisu stanowiącego zalecenie wykonania (w ramach sporządzanej gminnej ewidencji zabytków) studium dla stref ochrony konserwatorskiej, w celu ustalenia formy i gabarytów obiektów oraz zakresu działań konserwatorskich (z zakresu restytucji wnętrz i warunków ekspozycji).

8.9 Dobra materialne

8.9.1 Powódź Żaden z cieków wodnych na obszarze gminy nie posiada studium określającego granice obsza- rów zagrożenia powodzią zatwierdzonego przez RZGW. Na rysunku zmiany studium naniesiono „tereny narażone na zalanie wodami powodziowymi” wyznaczone na podstawie dokumentów, będących w posiadaniu urzędu gminy. Właściwym rozwiązaniem zastosowanym w ustaleniach jest wyłączenie wyznaczonych obszarów z lokowania nowych obiektów budowlanych.

Fig.8.12. Tereny zagrożone powodzią i osuwisko – jedyne w gminie (fragment rysunku studium). Po prawej fragment mapy topograficznej obrazujący ukształtowanie powierzchni w otoczeniu osuwiska.

Proponuje się zmianę terminologii zastosowanej dla określenia obszarów zagrożonych powodzią zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U.05.239.2019 j.t., z późn.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 60

zm.) po jej nowelizacji (przez art. 1 pkt 25 ustawy zmieniającej Ustawę Prawo wodne z dniem 18 marca 2011 r. ; z dnia 5 stycznia 2011 r.; Dz.U.11.32.159) wprowadzającej pojęcie „obszar szcze- gólnego zagrożenia powodzią”.

8.9.2 Osuwiska Według ustaleń badane są obecnie możliwości stabilizacji osuwiska w Czaplach Wielkich (fig. 8.12). Samo zagospodarowanie terenu zostało uwarunkowane: • uregulowaniem systemu odprowadzania wody deszczowej i ścieków komunalnych – rezy- gnacją z przydomowych oczyszczalni ścieków, które … destabilizują i nawadniają grunt (zwiększając tym samym ryzyko osuwania się mas ziemnych), na rzecz zbiorczej sieci kanali- zacyjnej, • wykonaniem i udrożnieniem odwodnienia dróg, • zabezpieczeniem powierzchni skarp przed erozją i infiltracją wód powierzchniowych przy prowadzeniu prac ziemnych, • ograniczeniem ruchu samochodów ciężarowych na odcinkach dróg do tego nie przystoso- wanych. Nadto stwierdzono, że: „ustalenie geotechnicznych warunków posadowienia obiektów (odpo- wiednio do kategorii gruntów i obiektów), winno wykluczyć możliwość ponownego uruchomie- nia procesów geodynamicznych”. Generalnie zapis jest zgodny z przepisami obowiązującego prawa. Odnosi się on nie tylko do osuwiska istniejącego. W opisie problemu znajduje się odwołanie do sytuacji ogólnej, a więc przypadków uaktywnienia się procesów osuwiskowych w innych częściach gminy. Ustanowiono zatem zasadę ogólną postępowania w przypadku zidentyfikowania procesów masowych. Jest to rozwiązanie celowe.

9 STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM

Oceniając możliwe oddziaływania przedsięwzięć, dla których sporządzono projekt zmiany stu- dium, a które uznano w niniejszej ocenie za możliwe do realizacji (po spełnieniu przedstawio- nych warunków). Tylko w jednym przypadku można z całą pewnością spodziewać się powsta- nia obszarów (o dużej powierzchni) poddanych znaczącym oddziaływaniom. Jest to elektrow- nia wiatrowa – głównie ze względu na oddziaływania akustyczne. W każdym z omawianych w niniejszym opracowaniu przypadków jest możliwe ograniczenie skut- ków realizacji planowanych przedsięwzięć. W przypadku elektrowni wiatrowej – poprzez zasto- sowanie rozwiązań technicznych i organizacyjnych będzie możliwe dotrzymanie właściwych standardów akustycznych w terenach lokalizacji funkcji chronionych. W pozostałych przypadkach nie należy spodziewać się istotnych oddziaływań na środowisko, oczywiście przy spełnieniu przez potencjalnych inwestorów przepisów prawa ochrony środowi- ska i przepisów związanych.

10 PROPOZYCJE KOREKTY ZAPISU USTALEŃ STUDIUM

Propozycje korekt i zmian w projektowanym dokumencie, zaproponowane w toku niniejszego opracowania – prognozy oznaczono pionowym pasem, jak obok. Jak się wydaje w warunkach gminy Gołcza istnieje pilna potrzeba wykonania co najmniej trzech opracowań studialnych: • inwentaryzacji przyrodniczej,

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 61

• studium krajobrazowego, • analizy technicznej i środowiskowej możliwości zastosowania w gminie oczyszczalni przydo- mowych – określającej w szczególności rodzaj dopuszczalnych dla realizacji oczyszczalni (pod względem technologii i sprawności) oraz reżim eksploatacji i kontroli zastosowanych urządzeń. Wykonanie tego ostatniego opracowania winno być warunkiem granicznym dla zastosowania proponowanych rozwiązań, nadto ze względu na planowaną ilość planowanych oczyszczalni ich budowa (ze względu na warunki lokalne) winna być bezwzględnie uwarunkowania prze- prowadzeniem procedury oceny oddziaływania na środowisko.

11 INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO

Nie identyfikuje się możliwości wystąpienia oddziaływań w takiej skali.

12 PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUT- KÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ CZĘSTOTLIWOŚCI JEJ PRZEPROWADZENIA

Realne skutki środowiskowe wystąpią w zasadzie po realizacji ustaleń planów zagospodarowa- nia przestrzennego, które powstaną na bazie ustaleń studium. Stąd monitoring skutków ustaleń studium może się odbywać w momencie powstania projektu planu zagospodarowania prze- strzennego. Monitoring (sprawdzenie) winno obejmować zarówno dyspozycję przestrzenną i funkcjonalną studium – w kontekście zgodności zarówno granic jak i przeznaczenia terenów. Sprawdzenie winno obejmować również sferę dyspozycji merytorycznych, na tyle na ile odnoszą się one do wprowadzanych zmian (szczególnie w zakresie narzuconych standardów rozwiązań, które winny być spełnione zarówno w kolejnym opracowaniu planistycznym jak i w realizacji projektowa- nych przedsięwzięć).

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska Prognoza oddziaływania na środowisko… - gmina Gołcza 62

13 STRESZCZENIE

Przedmiotem oceny zawartej w niniejszej prognozie były ustalenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego dla gminy Gołcza. Przedmiotowe opracowanie sporządzone zostało na podstawie Ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. nr 199, poz. 1227). Informacje zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko zostały opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do zawartości i stopnia szcze- gółowości projektowanego dokumentu. Sporządzenie Prognozy oddziaływania na środowisko projektu zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego poprze- dzono uzgodnieniami w zakresie i stopniu szczegółowości z Regionalną Dyrekcją Ochrony Śro- dowiska w Krakowie oraz Państwowym Powiatowym Inspektorem Sanitarnym. Zasadniczą część opracowania stanowi analiza stanu istniejącego środowiska oraz analiza od- działywania na poszczególne komponenty środowiska ustaleń przyjętych w zmianie studium. Następnym krokiem, jaki podjęto w toku sporządzania niniejszego opracowania, była analiza ustaleń studium pod kątem ich oddziaływań na środowisko, w przypadku ich realizacji. Dokona- no ich oceny zarówno pod względem rodzaju i zasięgu. Nie stwierdzono aby realizacja pozosta- łych zaproponowanych ustaleń wpłynęła znacząco w szczególności na zdrowie i bezpieczeń- stwo mieszkańców (w warunkach spełnienia obowiązujących przepisów prawa ochrony środo- wiska i ustaleń studium, przy wprowadzeniu proponowanych zmian). Zaproponowano dokonanie pewnych korekt ustaleń w celu polepszenia warunków ochrony środowiska dotyczących głównie bardziej restrykcyjnego podejścia do inwestycji, które będą mogły być realizowane.

OIKOS Pracownia Ochrony Środowiska