Dilemmas of Poland's Foreign and Security Policies in the Post-Cold
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Title: Dilemmas of Poland’s foreign and security policies in the post-Cold War period in the context of its geopolitical location between Russia and Germany Author: Mieczysław Stolarczyk Citation style: Stolarczyk Mieczysław. (2019). Dilemmas of Poland’s foreign and security policies in the post-Cold War period in the context of its geopolitical location between Russia and Germany. "Studia Politicae Universitatis Silesiensis" (2019, t. 26, s. 45-108), doi 10.31261/SPUS.2019.26.03 Studia Politicae Universitatis Silesiensis 2019, T. 26, s. 45—108 ISSN 2353-9747 (electronic version) www.studiapoliticae.us.edu.pl Date of receipt: 23.07.2019; date of acceptance: 15.09.2019 DOI: http://doi.org/10.31261/SPUS.2019.26.03 Dilemmas of Poland’s foreign and security policies in the post-Cold War period in the context of its geopolitical location between Russia and Germany Dylematy polityki zagranicznej i bezpieczeństwa Polski w okresie pozimnowojennym w kontekście jej geopolitycznego usytuowania między Rosją a Niemcami Mieczysław Stolarczyk* Abstract Abstrakt The research objective of this paper Celem badawczym w artykule jest uka- is the presentation of the influence (sig- zanie wpływu (znaczenia) czynnika geopo- nificance) of the geopolitical factor in litycznego w stosunkach Polski z Federacją Poland’s relations with the Russian Fed- Rosyjską (Rosją) i Republiką Federalną eration (Russia) and the Federal Republic Niemiec (Niemcami) w okresie pozimno- of Germany (Germany) in the post-Cold wojennym, w tym przede wszystkim na sto- War period, first and foremost the influ- pień zbieżnych i rozbieżnych (sprzecznych) ence on the shares of convergent and diver- interesów z tymi państwami oraz na dyle- gent (contradictory) interests of Poland maty z tym związane dla polityki zagra- and the two countries, as well as relevant nicznej i bezpieczeństwa Polski. Główna dilemmas concerning Poland’s foreign and teza badawcza zawiera się w stwierdze- security policies. The main research thesis niu, że czynnik geopolityczny, mimo is that the geopolitical factor remains one zmian zachodzących w ostatnich dziesię- * Institute of Political Science, Faculty of Social Sciences, University of Silesia in Katowice; (e-mail: [email protected]); https://orcid.org/0000-0002-9771-0062. 46 International Relations of the chief determinants of Poland’s rela- cioleciach w systemie międzynarodowym tions with Russia and Germany despite the (np. przyspieszenie procesów globalizacji), changes taking place in the international jest nadal jedną z głównych determinant system (e.g. the acceleration of globalisa- stosunków Polski z Rosją i Niemcami. Jed- tion processes) in the last few decades. nakże w okresie pozimnowojennym rzuto- In the post-Cold War period, however, wał on zdecydowanie bardziej negatywnie it affected Poland’s relations with Russia na stosunki Polski z Rosją niż na relacje in a much more negative way than it did Polski z Niemcami. W omawianym okre- the Polish-German relations. The German sie w polityce zagranicznej Polski znacznie problem in its traditional sense of a hazard zmalało znaczenie problemu niemieckie- source diminished considerably in the go, w jego tradycyjnym rozumieniu źródeł Polish foreign policy in the abovemen- zagrożenia, rosło natomiast znaczenie prob- tioned period, while the significance of the lemu rosyjskiego. Niemcy były postrzegane Russian problem increased. The decision przez decydentów polskiej polityki zagra- makers of the Polish foreign policy viewed nicznej przede wszystkim jako partner Germany first and foremost as a partner i sojusznik (w ramach NATO), natomiast and an ally (within NATO), while Russia Rosja, jako główne zagrożenie dla bezpie- was seen as the main hazard to Polish czeństwa Polski, w tym także jako zagro- security, including a military hazard in the żenie militarne (zagrożenie bezpośrednią form of a direct invasion. napaścią zbrojną). Wishing to present more detailed mat- Mając na uwadze zagadnienia bardziej ters, the paper brings to the fore i.a. the szczegółowe, w opracowaniu wyekspo- issues concerning the essence of the geopo- nowane zostały m.in. kwestie dotyczące litical factor in the foreign policies of coun- istoty czynnika geopolitycznego w poli- tries, certain conditions of Poland’s geopo- tyce zagranicznej państw, niektóre uwa- litical location in the post-Cold War period, runkowania geopolitycznego usytuowa- the main stages of Poland’s relations with nia Polski w okresie pozimnowojennym, Germany and Russia in that period togeth- główne etapy i ich cechy charaktery- er with their characteristics, the main areas styczne w stosunkach Polski z Niemcami of divergent interests in Poland’s relations i Rosją w tym czasie, główne obszary roz- with Germany and Russia in the second bieżnych interesów w stosunkach Polski decade of the 21st century, the similarities z Niemcami i Rosja w drugiej dekadzie and differences in Poland’s policy toward XXI w., podobieństwa i różnice w polity- Germany and Russia in the post-Cold War ce Polski wobec Niemiec i Rosji w okresie period as well as the main dilemmas of the pozimnowojennym oraz główne dylematy Polish foreign policy toward the end of the polityki zagranicznej Polski pod koniec second decade of the 21st century stem- drugiej dekady XXI w. wynikające z geo- ming from Poland’s geopolitical location politycznego usytuowania Polski między between Russia and Germany. Rosją a Niemcami. One main conclusion formulated on the Jeden z głównych wniosków sformu- basis on those deliberations is that Poland’s łowanych na podstawie przeprowadzonych geopolitical location between Russia and rozważań zawiera się w stwierdzeniu, że Germany does not doom Polish relations geopolityczne położenie Polski między with the two countries to a confrontational Rosją i Niemcami nie oznacza, że mając nature for historical reasons. The geopo- na uwadze związane z tym zaszłości histo- litical factor is not an independent prime ryczne, stosunki Polski z tymi państwami mover; it does not entail geopolitical deter- skazane są na konfrontacyjny charakter. minism which automatically eliminates the Czynnik geopolityczny nie ma bowiem possibility of influencing Poland’s geopo- charakteru samodzielnej siły sprawczej, de- litical situation by subsequent Polish gov- terminizmu geopolitycznego, automatycz- Mieczysław Stolarczyk: Dilemmas of Poland’s foreign and security policies… 47 ernments. The geopolitical location does nie eliminującego możliwości wpływu not determine eternal enemies or eternal kolejnych polskich rządów na zmianę geo- friends because one can derive various politycznej sytuacji Polski. Geopolityczne conceptions, programmes and objectives of usytuowanie nie determinuje ani wiecznych the foreign policy from the same geopoliti- wrogów ani wiecznych przyjaciół. Z tego cal location of Poland. samego położenia geopolitycznego Polski Key words: geopolitics, Poland’s foreign można bowiem wyprowadzić różne koncep- policy, Polish-German relations, Polish- cje, programy i cele polityki zagranicznej. Russian relations Słowa kluczowe: geopolityka, polityka zagraniczna Polski, stosunki polsko-nie- mieckie, stosunki polsko-rosyjskie Introduction When Poland regained independence in 1918, its foreign and internal policies in the subsequent periods and system forms (the Second Polish Republic, the postwar Polish republic, the Polish People’s Republic and the contemporary Re- public of Poland) were greatly determined by its geopolitical location between the two biggest neighbours, Germany and Russia, including by the subsequent system forms of those countries. The German system forms were: The Weimar Republic, the German Reich, the Federal Republic of Germany and the German Democratic Republic as well as reunified Germany (FRG) since 1990. The Rus- sian system forms included: Soviet Russia, the Union of Soviet Socialist Repub- lics (the USSR) and the Russian Federation (RF). The most important dilemma of Poland’s foreign and security policies in the 20th century as well as in the first and second decade of the 21st century stems from its geopolitical location between Germany and Russia and has been included in the search for an answer to the following question: What objectives should be formulated in Poland’s for- eign and security policies toward those countries and what means and methods should be used to accomplish them in order to strengthen Poland’s security as well as policy effectiveness in the bi- and multilateral relations with those coun- tries? What is the convergence and divergence of interests between Poland and Germany as well as Poland and Russia in the aspects which are crucial to Po- land’s security? Those issues have been discussed i.a. in relevant publications penned by politicians, journalists and researchers of the Polish foreign policy. The most important works on this topic published in the first decades of the 20th century include those by Roman Dmowski and Adolf Bocheński.1 1 R. Dmowski: Niemcy, Rosja i kwestia polska. Warszawa 1908; A. Bocheński: Między Niemcami a Rosją. Warszawa 1937. See more about the 19th- and 20th-century Polish geopo- litical thought in: L. Sykulski: Geopolityka. Skrypt dla początkujących. Częstochowa 2014, 48 International Relations One must stress that the policy toward Russia and Germany as well as the relations with both countries only partially depended on Poland’s actions. They were conditioned by intra-German and intra-Russian factors, the policies of those countries toward Poland, the German-Russian relations and the evolution