Ośmiotysięcznik
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Ośmiotysięcznik Ośmiotysięcznik – popularne wśród himalaistów, jak również miłośników gór i geografów, określenie szczytu, którego wierzchołek wznosi się na 8000 lub więcej metrów nad poziom morza. Ze względu na zastosowane kryterium minimalnej deniwelacji względnej wynoszące minimum 500 metrów[1] przyjmuje się, że na Ziemi znajduje się czternaście głównych ośmiotysięczników – 10 w Himalajach i 4 w Karakorum. Wśród nich wyróżnia się pięć tak zwanych Rozmieszczenie ośmiotysięczników wysokich ośmiotysięczników, czyli Mount Everest, K2, Kanczendzonga, Lhotse i Makalu, mających ponad lub prawie 8500 metrów. Niezwykłe znaczenie 8000 metrów występuje tylko w układzie metrycznym miar. W anglosaskim układzie miar wysokości szczytów podaje się w stopach i wtedy pojawiają się dwudziesto- i dwudziestopięciotysięczniki. Czternastkę ośmiotysięczników nazywa się czasem niezbyt precyzyjnie Koroną Himalajów; prawidłowo jest to Korona Himalajów i Karakorum. Nie należy jej mylić z Koroną Ziemi, którą stanowią najwyższe szczyty górskie poszczególnych kontynentów. Zdjęcie pasma Himalajów z Zdobywanie ośmiotysięczników jest trudne, ryzykowne i długotrwałe ze Międzynarodowej Stacji Kosmicznej względu na panujące tam warunki i konieczność aklimatyzacji. Na wysokości 8000 metrów ciśnienie atmosferyczne, i tym samym ciśnienie cząstkowe tlenu, jest znacznie niższe niż na poziomie morza. Powoduje to zmniejszenie gradientu między tętnicami a komórkami mięśniowymi, a więc upośledza dostarczanie tlenu do intensywnie pracującego organizmu. Obszary leżące powyżej 8000 m n.p.m. nazywane są strefą śmierci, gdyż człowiek nie jest w stanie przeżyć na tej wysokości dłużej niż kilka dni. Nawet wyrównywanie niedoboru tlenu w organizmie przez korzystanie z butli tlenowej nie pozwala na dłuższe przebywanie w strefie śmierci. Bardzo niskie ciśnienie przyczynia się bowiem do zmniejszenia zdolności przyłączania tlenu do hemoglobiny, co z kolei powoduje obrzęk płuc, a nawet obrzęk mózgu. Inne objawy choroby wysokościowej mogą pojawić się już znacznie niżej. Dodatkowo powyżej 8000 metrów organizm nie potrafi przyswajać pożywienia i jego bilans energetyczny jest ujemny. To wszystko spowodowało, że pierwsze wejście człowieka na wierzchołek szczytu ośmiotysięcznego miało miejsce dopiero w 1950 roku (Annapurna). Wcześniej jednak osiągano i przekraczano granicę ośmiu tysięcy Mount Everest metrów, na przykład podczas prób zdobycia Everestu przez wyprawy brytyjskie w latach 20. XX wieku. Spis treści Pierwsze wejścia Pierwsze wejścia kobiet Zdobywcy wszystkich głównych ośmiotysięczników Polska Korona Himalajów i Karakorum kobiet Zobacz też Uwagi Przypisy Linki zewnętrzne Pierwsze wejścia Na jasnofioletowym tle oznaczono szczyty w Karakorum; pozostałe znajdują się w Himalajach. Wysokość Pierwsze Pierwsi Pierwsze Pierwsi Lp. Nazwa m n.p.m. wejście zdobywcy wejście zimowe zdobywcy zimą Edmund Krzysztof Hillary Wielicki 1 Mount Everest [2][3] 29 maja 1953 17 lutego 1980 8850 Tenzing Leszek Norgay Cichy Achille Compagnoni 2 K2 8611 31 lipca 1954 niezdobyty zimą Lino Lacedelli Jerzy George Kukuczka 3 Kanczendzonga 8586 25 maja 1955 Band 11 stycznia 1986 Krzysztof Joe Brown Wielicki Fritz Krzysztof 4 Lhotse 8516 18 maja 1956 Luchsinger 31 grudnia 1988 Wielicki Ernst Reiss Lionel Denis Terray Urubko 5 Makalu 8463 15 maja 1955 9 lutego 2009 Jean Simone Couzy Moro Sepp Joechler Maciej 19 Herbert Berbeka 6 Czo Oju 8201 października 12 lutego 1985 Tichy Maciej 1954 Psan Dawa Pawlikowski Lama Kurt Diemberger Albin Schelbert Nawang Andrzej Czok Dorje 7 Dhaulagiri 8167 13 maja 1960 21 stycznia 1985 Jerzy Nima Dorje Kukuczka[4] Peter Diener Ernst Forrer Toshio Maciej Imanishi Berbeka 8 Manaslu 8156 9 maja 1956 12 stycznia 1984 Gyalzen Ryszard Norbu Gajewski Muhammad Ali Hermann 9 Nanga Parbat 8126 3 lipca 1953 26 lutego 2016 Alex Txikon Buhl Simone Moro[5] Maurice Artur 3 czerwca Herzog Hajzer 10 Annapurna I 8091 3 lutego 1987 1950 Louis Jerzy Lachenal Kukuczka 11 Gaszerbrum I 8068 5 lipca 1958 Andrew 9 marca 2012 Adam Kauffman Bielecki Pete Janusz Schoening Gołąb Hermann Maciej Buhl Berbeka Kurt Adam 9 czerwca Diemberger 12 Broad Peak 8047 5 marca 2013 Bielecki 1957 Marcus Tomasz Schmuck Kowalski Fritz Artur Małek Wintersteller Joseph Denis Larch Urubko Fritz Simone 13 Gaszerbrum II 8035 7 lipca 1956 2 lutego 2011 Moravec Moro Hans Cory Willenpart Richards Xu Jing Zhang Junyan Wang Fuzhou Wu Zongyue Piotr Chen Shan Morawski 14 Sziszapangma 8013 2 maja 1964 14 stycznia 2005 Sodnam Simone Dorje Moro Cheng Tianliang Migmar Zhaxi Dorje Yun Deng Pierwsze wejścia kobiet Pierwsze Pierwsze Wysokość Pierwsze Pierwsze Lp. Nazwa wejście zdobywczynie m n.p.m. wejście zdobywczynie zimowe zimą 16 maja 1 Mount Everest 8850 Junko Tabei 1975 Wanda 23 czerwca Rutkiewicz 2 K2 8611 1986 Liliane Barrard[a] 18 maja Ginette 3 Kanczendzonga 8586 1998 Harrison 10 maja Chantal 4 Lhotse 8516 1996 Mauduit 18 maja Kitty 5 Makalu 8463 1990 Calhoun-Grissom Věra 13 maja Komárková Marianne 6 Czo Oju 8201 10 lutego 1993 1984 Dina Chapuisat Stěrbova Lutgaarde 7 Dhaulagiri 8167 6 maja 1982 Vivijs Mieko Mori Naoko 8 Manaslu 8156 4 maja 1974 Nakaseko Masako Uchida 27 czerwca Liliane 25 stycznia Élisabeth 9 Nanga Parbat 8126 1984 Barrard 2018 Revol[6] 15 Věra 10 Annapurna I 8091 października Komárková 1978 Irene Miller 27 lipca Marie-José 11 Gaszerbrum I 8068 1982 Valençot 30 czerwca Krystyna 12 Broad Peak 8047 1983 Palmowska Halina Krüger- 12 sierpnia 13 Gaszerbrum II 8035 Syrokomska 1975 Anna Okopińska 30 kwietnia 14 Sziszapangma 8013 Junko Tabei 1981 Zdobywcy wszystkich głównych ośmiotysięczników Źródło: Zestawienie na 8000ers.com (http://www.8000ers.com/cms/download.html?func=startdown&id=155). [dostęp 2014-08- 30]. Imię i Lp. Okres Kraj Uwagi nazwisko Reinhold 1970– 6 nowych dróg, wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych, 2 1 Włochy Messner 1986 samotnie Jerzy 1979– 9 nowych dróg, 4 zimowe, 2 ze wspomaganiem tlenem z butli, 1 2 Polska Kukuczka 1987 samotnie 1982– 2 nowe drogi, 1 zimowe, wszystkie wejścia bez użycia butli 3 Erhard Loretan 1995 Szwajcaria tlenowych Carlos 1985– 4 Meksyk 3 nowe drogi, 1 z tlenem Carsolio 1996 Krzysztof 1980– 5 Polska 3 nowe drogi, 3 zimowe, 1 z tlenem, 6 samotnie Wielicki 1996 Juanito 1985– 1 nowa droga; za pierwszym razem Mount Everest zdobył z 6 Oiarzabal 1999 Hiszpania dodatkowym tlenem (1993), za drugim bez (2001) 1983– 7 Sergio Martini Włochy 2 z tlenem 2000 Park Young- 1993– Korea 8 1 zimowe, 5 z tlenem seok 2001 Południowa 1988– Korea 9 Um Hong-gil 3 z tlenem 2001 Południowa Alberto 1991– 1 nowa droga, 1 zimowe, wszystkie wejścia bez użycia butli 10 Iñurrategi 2002 Hiszpania tlenowych Han Wang- 1994– Korea 11 3 z tlenem yong 2003 Południowa 1989– Stany 12 Ed Viesturs wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych 2005 Zjednoczone Silvio 1993– 13 Włochy wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych Mondinelli 2007 1997– 14 Iván Vallejo wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych 2008 Ekwador 2000– 3 nowe drogi, 1 zimowe, wszystkie wejścia bez użycia butli 15 Denis Urubko 2009 Kazachstan tlenowych 1990– 16 Ralf Dujmovits Niemcy 1 z tlenem 2009 Veikka 1993– 17 wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych Gustafsson 2009 Finlandia 1993– 18 Andrew Lock 1 z tlenem 2009 Australia 1993– 19 João Garcia 1 nowa droga, wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych 2010 Portugalia 1990– 20 Piotr Pustelnik Polska 1 samotne[7], 1 nowa droga, 7 z tlenem[8] 2010 Edurne 2001– 21 pierwsza kobieta, 2 z tlenem Pasaban 2010 Hiszpania 1992– 1 z tlenem; za pierwszym razem Mount Everest zdobył z 22 Abele Blanc Włochy 2011 dodatkowym tlenem (1992), za drugim bez (2010) 23 Mingma 2000– 5 z tlenem Sherpa 2011 Nepal Gerlinde 1998– 24 Austria druga kobieta, pierwsza kobieta bez użycia butli tlenowych Kaltenbrunner 2011 2001– 25 Wasilij Piwcow 1 z tlenem; ostatni szczyt (K2) wspólnie z Żumajewem 2011 Kazachstan Maksut 2001– bez użycia butli tlenowych; ostatni szczyt (K2) wspólnie z 25 Żumajew 2011 Kazachstan Piwcowem 1990– Korea 27 Kim Jae-soo 5 z tlenem 2011 Południowa Mario Luciano 1988– 28 Włochy wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych Panzeri 2012 Hirotaka 1995– 29 Japonia 3 z tlenem Takeuchi 2012 2001– 30 Chhang Dawa Nepal 2013 2005– Korea 31 Kim Chang-Ho wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych 2013 Południowa Jorge 2002– 32 Egocheaga 2014 Hiszpania 1998– 33 Radek Jaroš Czechy 2014 34- 1998– Nives Meroi[9] Włochy wszystkie wejścia z mężem Romano Benet 35 2017 34- Romano 1998– Włochy wszystkie wejścia z żoną Nives Meroi 35 Benet[10] 2017 Peter 1998– 36 Hámor[11] 2017 Słowacja Azim 2008– KONTROWERSJA - nie wszyscy uznają zdobycie przez niego 37 Iran Gheychisaz[12] 2017 Manaslu Ferran 1999– 38 Latorre[13] 2017 Hiszpania Òscar 1984– 39 wszystkie wejścia bez użycia butli tlenowych Cadiach[14] 2017 Hiszpania W latach 1997–2010 Koreanka Oh Eun-sun zdobyła rzekomo wszystkie ośmiotysięczniki, jednak w grudniu 2010 roku wykazano, że wejście na Kanczendzongę w 2009 nie miało miejsca. Tym sposobem pierwszą kobietą (a 21. osobą) z Koroną Himalajów i Karakorum została Edurne Pasaban, zdobywając Sziszapangmę 17 maja 2010[15][16]. Polska Korona Himalajów i Karakorum kobiet 18 maja 2009, po wejściu Kingi Baranowskiej na Kanczendzongę, Polska została pierwszym krajem, którego przedstawicielki zdobyły wszystkie czternaście ośmiotysięczników[17]. Data Lp. Nazwa Imię i nazwisko zdobycia[17] Halina Krüger- 1 Gaszerbrum II Syrokomska 12.08.1975 Anna Okopińska 2 Mount Everest Wanda Rutkiewicz 16.10.1978 3 Broad Peak Krystyna Palmowska 30.06.1983 Anna Czerwińska 4 Nanga Parbat Krystyna Palmowska 15.07.1985 Wanda Rutkiewicz