PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK
NA LATA 2014 – 2018
Opracowanie: Piotr Najmajer kwiecie ń 2014 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
SPIS TRE ŚCI
1. WST ĘP 4 1.1. PODSTAWA PRAWNA OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 5 1.2. CEL OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 5 2. UWARUNKOWANIA FORMALNO–PRAWNE, INSTYTUCJONALNE I PROGRAMOWE FUNKCJONOWANIA OCHRONY ZABYTKÓW W GMINIE OSIEK 7 2.1. USTAWY REGULUJ ĄCE PROBLEMATYK Ę OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI 7 2.2. STRATEGICZNE CELE POLITYKI PAŃSTWA W SFERZE OCHRONY ZABYTKÓW 13 2.3. PROBLEMATYKA OCHRONY ZABYTKÓW W SYSTEMIE ZADA Ń STRATEGICZNYCH , WYNIKAJ ĄCYCH Z KONCEPCJI PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA KRAJU 16 2.3.1. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ZABYTKÓW ZE STRATEGI Ą ROZWOJU WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO 16 2.3.2. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ZABYTKÓW Z PLANEM ZAGOSPO- DAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO 18 2.3.3. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ZABYTKÓW Z PROGRAMEM OPIEKI NAD ZABYTKAMI WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO 23 2.4. WEWN ĘTRZNE UWARUNKOWANIA PRAWNE I PROGRAMOWE OCHRONY ZASOBÓW DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY OSIEK 31 2.4.1. UWARUNKOWAMIA WEWN ĘTRZNE WYNIKAJ ĄCE ZE STRATEGII ROZWOJU GMINY 31 2.4.2. ZASADY OCHRONY WYNIKAJ ĄCE ZE „STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY OSIEK” 33 3. DZIEDZICTWO KULTUROWE GMINY OSIEK 38 3.1. RYS HISTORYCZNY 38 3.2. ZASOBY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY OSIEK 41 3.2.1. WYKAZ ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO 41 3.2.2. ZABYTKI NIERUCHOME OBJ ĘTYCH GMINN Ą EWIDENCJ Ą ZABYTKÓW 42 3.2.3. ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE 42 3.2.4 WYKAZ ZABYTKÓW RUCHOMYCH 45 4. ANALIZA STRATEGICZNA SWOT 47 5. CELE I DZIAŁANIA W ZAKRESIE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO NA LATA 2014 – 2018 DLA GMINY OSIEK 48 5.1. OCHRONA NAJWA ŻNIEJSZYCH ELEMENTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 48 5.2. PRIORYTETY I CELE STRATEGICZNE 54 5.3. TABELA - CELE I DZIAŁANIA USTALONE W PROGRAMIE OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014 – 2018 (WRAZ Z TERMINARZEM) 55 5.4. FINANSOWANIE REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 57 5.5. MONITORING REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 58 5.6. INSTRUMENTARIUM GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI 58 5.6.1. INSTRUMENTY PRAWNE 58 5.6.2. INSTRUMENTY KOORDYNACJI 58 2 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
5.6.3. INSTRUMENTY FINANSOWE 59 5.6.4. INSTRUMENTY SPOŁECZNE 59 5.6.5. INSTRUMENTY KONTROLNE 59
ZAŁ ĄCZNIK - GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW DLA GMINY OSIEK - WYKAZ OBIEKTÓW (STAN Z CZERWCA 2013 R.) ZAŁ ĄCZNIK – „ZASADY TWORZENIA PARKU KULTUROWEGO, ZARZADZANIA NIM ORAZ SPORZADZANIA PLANU JEGO OCHRONY”
3 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
1. WST ĘP
Gmina Osiek poło żona jest w południowej cz ęś ci województwa pomorskiego, w powiecie starogardzkim. Obszar gminy obejmuje Pojezierze Starogardzkie. Powierzchnia Gminy Osiek wynosi 156 km 2, a liczba ludności – 2 600 mieszka ńców. Gmina liczy 12 sołectw - Osiek, Kasparus, Skórzenno, Karszanek, Markocin, Lisówko, Bukowiny, Je żewnica, Cisowy, Wycinki, Radogoszcz i Suchobrze źnica. Osiek le ży w granicach etnograficznych Kociewia. Graniczy od południa ze Śliwicami, Osiem i Warlubiem – gminami w województwie kujawsko–pomorskim, od północy z Lubichowem i Skórczem, od zachodu z Osieczn ą, a od wschodu ze Sm ętowem Granicznym – gminami w województwie pomorskim. Przewa żaj ącą cz ęść gminy pokrywaj ą Bory Tucholskie. Jest tu te ż kilkana ście wi ększych jezior m.in. Kał ębie (466 ha), Słone (140 ha), Udzierz (132 ha), Czarne Południowe (98,2 ha), Czarne Północne (79,0 ha). Przez gmin ę przepływa z północnego-zachodu na południowy wschód atrakcyjna krajobrazowo Wda. Korzystne warunki naturalne sprawiaj ą, że turystyka jest dziedzin ą gospodarki gminy o najwi ększym potencjale rozwojowym. Na terenie gminy zachowało si ę wiele obiektów zabytkowych. Szczególnie interesuj ąca jest zabudowa wsi Osiek oraz Kasparus. Osiek ma charakter małego miasteczka, w którym układ przestrzenny zachował swoje pierwotne cechy i rozwijany jest w sposób organiczny, a znaczna cz ęść budynków pochodzi z przełomu XIX i XX w. oraz z okresu mi ędzywojennego. Kasparus jest swoistym żywym skansenem. Przewa żaj ąca cz ęść budynków pochodzi sprzed wojny, a układ ruralistyczny jest w zasadzie nienaruszony. Wła ściwa polityka przestrzenna musi bra ć pod uwag ę coraz wi ększe znaczenie rozwoju turystyki dla gminy. Zachowanie najcenniejszych elementów krajobrazu przyrodniczego i kulturowego oraz ukierunkowanie rozwoju przestrzennego gminy zgodne z zasad ą dobrej kontynuacji mog ą si ę przyczyni ć do wzrostu jej atrakcyjno ści turystycznej. Zasada dobrej kontynuacji w rozwoju przestrzennym gminy powinna wyra żać si ę w organicznym rozwoju struktur ruralistycznych, niezakłócaniu charakteru ich zabudowy, wpisywaniu si ę nowych obiektów w ukształtowan ą historycznie tkank ę przestrzenn ą oraz w dopasowaniu ich formy architektonicznej do form wykształconych na terenie południowo-zachodniego Kociewia.
Gmina powinna d ąż yć do zwi ększania swojej atrakcyjno ści turystycznej. Stworzy ć warunki umo żliwiaj ące wła ściwe kształtowanie ładu przestrzennego, jako jednego z najwa żniejszych czynników wpływaj ących na jako ść jej oferty turystycznej.
4 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
1.1. PODSTAWA PRAWNA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
I. Rozstrzygni ęcia ustawowe: a) Art. 7, ust. 1, pkt. 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2001 roku, Nr 142, poz.1591 z pó źniejszymi zmianami), który mówi, że: Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty nale ży do zada ń własnych gminy. W szczególno ści zadania własne obejmuj ą sprawy: kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, b) Art. 87 ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 163 poz. 1568). W artykule tym znajdujemy: Ust. 1: Zarz ąd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporz ądza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami. Ust. 3: Wojewódzki, powiatowy i gminny program opieki nad zabytkami przyjmuje odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu i rada gminy, po uzyskaniu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków. Ust. 4: Programy, o których mowa w ust. 3, s ą ogłaszane w wojewódzkim dzienniku urz ędowym. Ust. 5: Z realizacji programów zarz ąd województwa, powiatu i wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporz ądza, co 2 lata, sprawozdanie, które przedstawia si ę odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy.
1.2. CEL OPRACOWANIA GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Gminny programu opieki nad zabytkami słu ży poprawie stanu zachowania środowiska kulturowego. Ustala si ę w nim rozwi ązania organizacyjne i finansowe, jak równie ż edukacyjne i wychowawcze, które maj ą doprowadzi ć do osi ągni ęcia tego celu.
Zgodnie z art. 85 ust. 1 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. Nr 163 poz. 1568): W krajowym programie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami okre śla si ę, w szczególno ści cele i kierunki działa ń oraz zadania w zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, warunki i sposób finansowania planowanych działa ń, a tak że harmonogram ich realizacji .
5 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Ustawa precyzuje cele sporz ądzania programów opieki nad zabytkami w art. 87:
1. Zarz ąd województwa, powiatu lub wójt (burmistrz, prezydent miasta) sporz ądza na okres 4 lat odpowiednio wojewódzki, powiatowy lub gminny program opieki nad zabytkami.
2. Programy, o których mowa w ust. 1, maj ą na celu, w szczególno ści:
1) wł ączenie problemów ochrony zabytków do systemu zada ń strategicznych, wynikaj ących z koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju;
2) uwzgl ędnianie uwarunkowa ń ochrony zabytków, w tym krajobrazu kulturowego i dziedzictwa archeologicznego, ł ącznie z uwarunkowaniami ochrony przyrody i równowagi ekologicznej;
3) zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania;
4) wyeksponowanie poszczególnych zabytków oraz walorów krajobrazu kulturowego;
5) podejmowanie działa ń zwi ększaj ących atrakcyjno ść zabytków dla potrzeb społecznych, turystycznych i edukacyjnych oraz wspieranie inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych na opiek ę nad zabytkami;
6) okre ślenie warunków współpracy z wła ścicielami zabytków, eliminuj ących sytuacje konfliktowe zwi ązane z wykorzystaniem tych zabytków;
7) podejmowanie przedsi ęwzi ęć umo żliwiaj ących tworzenie miejsc pracy zwi ązanych z opiek ą nad zabytkami.
6 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
2. UWARUNKOWANIA FORMALNO–PRAWNE, INSTYTUCJONALNE I PROGRAMOWE FUNKCJONOWANIA OCHRONY ZABYTKÓW W GMINIE OSIEK
2.1. USTAWY REGULUJ ĄCE PROBLEMATYK Ę OCHRONY ZABYTKÓW I OPIEKI NAD ZABYTKAMI 1) ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U., Nr 162, poz. 1568), 2) ustawa z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2010 nr 75 poz. 474), 3) ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627 i Nr 115 poz. 1229 z pó źniejszymi zmianami), 4) Ustawa z dnia 13 kwietnia 2012 r. o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2012 nr 0 poz. 460) 5) ustawa z dnia 16 pa ździernika 1991 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2001 roku, Nr 99, poz. 1079, Nr 100, poz. 1085, Nr 110, poz. 1189 i Nr 145, poz. 1623 z pó źniejszymi zmianami), 6) Ustawa z dnia 13 lipca 2012 r. o zmianie ustawy o ochronie przyrody oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2012 nr 0 poz. 985), 7) ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomo ściami (Dz. U. z 2000 roku, Nr 46, poz. 543 z pó źniejszymi zmianami), 8) Ustawa z dnia 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomo ściami oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2011 nr 187 poz. 1110), 9) ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80 poz. 717 z pó źniejszymi zmianami), 10) Ustawa z dnia 26 maja 2011 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. 2011 nr 153 poz. 901) 11) ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku – prawo budowlane (Dz. U. z 2000 roku, Nr 106, poz. 1126, Nr 109, poz. 1157 i Nr 120, poz. 1268 z pó źniejszymi zmianami), 12) Ustawa z dnia 6 maja 2010 r. o zmianie ustawy - Prawo budowlane (Dz.U. 2010 nr 121 poz. 809) 13) Ustawa z dnia 25 pa ździernika 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalno ści kulturalnej (Dz.U. 1991 nr 114 poz. 493 z pó źniejszymi zmianami), 14) Ustawa z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalno ści kulturalnej oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2011 nr 207 poz. 1230). 7 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Zasady ochrony zabytków znajduj ących si ę w muzeach i w bibliotekach okre ślone zostały w ustawach: 1) Ustawa z dnia 21 listopada 1996 roku o muzeach (Dz. U. z 1997 roku, Nr 5, poz. 24 z pó źniejszymi zmianami), 2) Ustawa z dnia 29 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy o muzeach (Dz. U. 2007 nr 136 poz. 956), 3) Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz. U. Nr 85 poz. 539 z pó źniejszymi zmianami). 4) Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o bibliotekach (Dz.U. 2001 nr 129 poz. 1440). Ochron ę materiałów archiwalnych reguluj ą przepisy: 1) ustawy z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz.U. 1983 nr 38 poz. 173 z pó źniejszymi zmianami). 2) Ustawa z dnia 9 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (Dz. U. 2009 nr 39 poz. 307). W my śl art. 3 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, zabytkiem jest: nieruchomo ść lub rzecz ruchoma, ich cz ęś ci lub zespoły, b ędące dziełem człowieka lub zawi ązane z jego działalno ści ą i stanowi ące świadectwo minionej epoki b ądź zdarzenia, których zachowanie le ży w interesie społecznym ze wzgl ędu na posiadan ą warto ść historyczn ą, artystyczn ą lub naukow ą. Zgodnie z art. 4 niniejszej ustawy: Ochrona zabytków polega, w szczególno ści, na podejmowaniu przez organy administracji publicznej działa ń maj ących na celu: 3) zapewnienie warunków prawnych, organizacyjnych i finansowych umo żliwiaj ących trwałe zachowanie zabytków oraz ich zagospodarowanie i utrzymanie; 4) zapobieganie zagro żeniom mog ącym spowodowa ć uszczerbek dla warto ści zabytków; 5) udaremnianie niszczenia i niewła ściwego korzystania z zabytków; 6) przeciwdziałanie kradzie ży, zagini ęciu lub nielegalnemu wywozowi zabytków za granic ę; 7) kontrol ę stanu zachowania i przeznaczenia zabytków; 8) uwzgl ędnianie zada ń ochronnych w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. Natomiast w art. 6 stwierdza si ę, że: 1. ochronie i opiece podlegaj ą, bez wzgl ędu na stan zachowania: 1) zabytki nieruchome b ędące w szczególno ści: a) krajobrazami kulturowymi, b) układami urbanistycznymi, ruralistycznymi i zespołami budowlanymi, c) dziełami architektury i budownictwa,
8 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018 d) dziełami budownictwa obronnego, e) obiektami techniki, a zwłaszcza kopalniami, hutami, elektrowniami i innymi zakładami przemysłowymi, f) cmentarzami, g) parkami, ogrodami i innymi formami zaprojektowanej zieleni, h) miejscami upami ętniaj ącymi wydarzenia historyczne b ądź działalno ść wybitnych osobisto ści lub instytucji. 2) zabytki ruchome b ędące w szczególno ści: a) dziełami sztuk plastycznych, rzemiosła artystycznego i sztuki u żytkowej, b) kolekcjami stanowi ącymi zbiory przedmiotów zgromadzonych i uporz ądkowanych według koncepcji osób, które tworzyły te kolekcje, c) numizmatami oraz pami ątkami historycznymi, a zwłaszcza militariami, sztandarami, piecz ęciami, odznakami, medalami i orderami, d) wytworami techniki, a zwłaszcza urz ądzeniami, środkami transportu oraz maszynami i narz ędziami świadcz ącymi o kulturze materialnej, charakterystycznymi dla dawnych i nowych form gospodarki, dokumentuj ącymi poziom nauki i rozwoju cywilizacyjnego, e) materiałami bibliotecznymi, których mowa w art. 5 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach, f) instrumentami muzycznymi, g) wytworami sztuki ludowej i r ękodzieła oraz innymi obiektami etnograficznymi, h) przedmiotami upami ętniaj ącymi wydarzenia historyczne b ądź działalno ść wybitnych osobisto ści lub instytucji, 3) zabytki archeologiczne b ędące w szczególno ści: a) pozostało ściami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) kurhanami d) reliktami działalno ści gospodarczej, religijnej i artystycznej. 2. Ochronie mog ą podlega ć nazwy geograficzne, historyczne lub tradycyjne nazwy obiektu budowlanego, placu, ulicy lub jednostki osadniczej. Formy ochrony zabytków okre śla art. 7: 1) wpis do rejestru zabytków, 2) uznanie za pomnik historii, 3) utworzenia parku kulturowego, 4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Na mocy art. 16: 1. Rada gminy, po zasi ęgni ęciu opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków, na podstawie uchwały, mo że utworzy ć park kulturowy w celu ochrony krajobrazu kulturowego oraz
9 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
zachowania wyró żniaj ących si ę krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. 2. Uchwała okre śla nazw ę parku kulturowego, jego granice, sposób ochrony, a tak że zakazy i ograniczenia, o których mowa w art. 17 ust. 1. 3. Wójt (burmistrz, prezydent miasta), w uzgodnieniu w wojewódzkim konserwatorem zabytków, sporz ądza plan ochrony parku kulturowego, który wymaga zatwierdzenia przez rad ę gminy. 4. W celu realizacji zada ń zwi ązanych z ochron ą parku kulturowego rada gminy mo że utworzy ć jednostk ę organizacyjn ą do zarz ądzania parkiem. 5. Park kulturowy przekraczaj ący granice gminy mo że by ć utworzony i zarz ądzany na podstawie zgodnych uchwał rad gmin (zwi ązku gmin), na terenie których ten park ma by ć urz ądzony. 6. Dla obszarów, na których utworzono park kulturowy, sporz ądza si ę obowi ązkowo miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.
Art. 18: 1. Ochron ę zabytków i opiek ę nad zabytkami uwzgl ędnia si ę przy sporz ądzaniu i aktualizacji koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województw, planów zagospodarowania przestrzennego województw, analiz i studiów z zakresu zagospodarowania przestrzennego powiatu, strategii rozwoju gmin, studiów uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin oraz w miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 2. W koncepcji, strategiach, analizach, planach i studiach, o których mowa w ust.1, w szczególno ści: 1) uwzgl ędnia si ę krajowy program ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, 2) okre śla si ę rozwi ązania niezb ędne do zapobiegania zagro żeniom dla zabytków, 3) zapewnienia im ochrony przy realizacji inwestycji oraz przywracania zabytków do jak najlepszego stanu, 4) ustala si ę przeznaczenie i zasady zagospodarowania terenu uwzgl ędniaj ąc opiek ę nad zabytkami.
Art. 19: 1. W studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego uwzgl ędnia si ę, w szczególno ści ochron ę: 1) zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru i ich otoczenia, 2) innych zabytków nieruchomych, znajduj ących si ę w gminnej ewidencji zabytków,
10 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
3) parków kulturowych. 2. W przypadku, gdy gmina posiada gminny program opieki nad zabytkami, ustalenia tego programu uwzgl ędnia si ę w studium i planie, o których mowa w ust. 1. 3. W studium i planie, o których mowa w ust.1, ustala si ę w zale żno ści od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmuj ące obszary, na których obowi ązuj ą okre ślone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, maj ące na celu ochron ę znajduj ących si ę na tym obszarze zabytków.
Art. 20: Projekty i zmiany planu zagospodarowania przestrzennego województwa oraz miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego podlegaj ą uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.
Art.. 21: Ewidencja zabytków jest podstaw ą do sporz ądzenia programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy.
Postanowieniem art. 22, ust. 4: Wójt (burmistrz, prezydent miasta) prowadzi gminn ą ewidencj ę zabytków w formie zbioru kart adresowych zabytków nieruchomych z terenu gminy, obj ętych wojewódzk ą ewidencj ą zabytków. Organizacj ę organów ochrony zabytków reguluje Rozdział 9. W myśl art. 89 organami ochrony zabytków s ą: 1) minister wła ściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, imieniu którego zadania i kompetencje w rym zakresie, wykonuje Generalny Konserwator Zabytków, 2) wojewoda, w imieniu którego zadania i kompetencje w tym zakresie wykonuje wojewódzki konserwator zabytków.
W art. 91 ust. 4 sprecyzowane s ą zadania, które wykonywa ć b ędzie wojewódzki konserwator 97 zabytków. S ą to w szczególno ści: 1) realizacja zada ń wynikaj ących z krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, 2) sporz ądzanie, w ramach przyznanych środków bud żetowych, planów finansowania ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
11 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
3) prowadzenie rejestru o wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz gromadzenie dokumentacji w tym zakresie, 4) wydawanie, zgodnie w wła ściwo ści ą, decyzji, postanowie ń i za świadcze ń w sprawach okre ślonych w ustawie oraz w przepisach odr ębnych, 5) sprawowanie nadzoru nad prawidłowo ści ą prowadzonych bada ń konserwatorskich, architektonicznych, prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych i innych działa ń przy zabytkach oraz bada ń archeologicznych, 6) organizowanie i prowadzenie kontroli w zakresie ochrony zabytków i opieki 7) nad zabytkami, 8) opracowywanie wojewódzkich planów ochrony zabytków na wypadek konfliktu zbrojnego i sytuacji kryzysowych oraz koordynacja działa ń przy realizacji tych planów, 9) upowszechnianie wiedzy o zabytkach, 10) współpraca z innymi organami administracji publicznej w sprawach ochrony zabytków.
Nowelizacja ustawy o ochronie zabytków - Ustawa z 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2010 r., nr 75, poz. 474)
Od 5 czerwca 2010 r. rozszerzony został zakres form ochrony zabytków. Ustawa o ochronie zabytków z 23 lipca 2003 r. okre ślała nast ępuj ące kategorie ochrony zabytków: wpis do rejestru zabytków, uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego oraz ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Ustawa z 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2010 r., nr 75, poz. 474) wprowadza ochronę zabytków poprzez zapisy w decyzjach o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzjach o warunkach zabudowy, decyzjach o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji drogowej oraz decyzjach o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej. Intencj ą ustawodawcy było usuni ęcie luki prawnej w sytuacji, gdy okre ślony obszar nie posiadał obowi ązuj ącego planu zagospodarowania przestrzennego, a obiekty zabytkowe na tym terenie nie były chronione w inny sposób. Nowelizacja wyeliminuje sytuacje, w których podejmowano decyzje dotycz ące obiektów zabytkowych, nie uwzgl ędniaj ąc opinii konserwatorów wojewódzkich.
Nowelizacja ustawy o ochronie zabytków przewiduje tak że, że w decyzjach o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzjach o warunkach zabudowy, decyzjach o zezwoleniu na
12 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018 realizacj ę inwestycji drogowej oraz decyzjach o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej musi by ć uwzgl ędniona ochrona zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków (wraz z ich otoczeniem) oraz zabytków wpisanych do gminnej ewidencji zabytków. Zmienia to charakter gminnej ewidencji zabytków, która staje si ę dokumentem wi ążą cym prawnie.
Ustawa zmienia tak że przepisy prawa budowlanego (art. 39 ust. 3), stwierdzaj ąc, że w stosunku do obiektów budowlanych oraz obszarów uj ętych w gminnej ewidencji zabytków (a nie tylko wpisanych do rejestru zabytków), pozwolenie na budow ę lub rozbiórk ę obiektu budowlanego wydaje wła ściwy organ w uzgodnieniu z wojewódzkim konserwatorem zabytków.
Nowelizacja z 18 marca ustala termin sporz ądzenia przez gminy gminnych ewidencji zabytków na 2 i pół roku od wej ścia w życie ustawy.
Ustawa wprowadza tak że zmiany w zakresie zasad wywozu zabytków za granicę.
2.2. STRATEGICZNE CELE POLITYKI PA ŃSTWA W SFERZE OCHRONY ZABYTKÓW
Wa żnym elementem planowania strategicznego jest okre ślanie zada ń i konstruowanie priorytetów do realizacji celów krótko- i długofalowych. Polityk ę pa ństwa w sferze kultury wyznacza Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004–2013, zawieraj ąca analiz ę prawn ą, ekonomiczn ą, instytucjonaln ą i organizacyjn ą w dziedzinie kultury. Na podstawie Narodowe Strategii Ministerstwo Kultury opracowało Narodowy Program Kultury „Ochrona zabytków i dziedzictwa kulturowego na lata 2004 – 2013”. Program okre śla cele pa ństwa w zakresie ochrony zabytków: - przygotowanie skutecznego systemu prawno-finansowego wspierania ochrony i opieki nad zabytkami; - podj ęcie prac nad kompleksowym systemem edukacji na rzecz dziedzictwa kulturowego; - poszukiwanie instrumentów wzmacniaj ących efekty działalno ści słu żby konserwatorskiej; - ograniczenia uznaniowo ści konserwatorów poprzez nało żenie na nich odpowiedzialno ści za niezgodne z prawem post ępowanie.
13 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Cel strategiczny programu: intensyfikacja ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego, w tym szczególnie poprawa stanu zabytków nieruchomych.
Cele cz ąstkowe: - poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytków, - kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne, - zwi ększenie roli zabytków w rozwoju turystyki i przedsiębiorczo ści poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych, - promocja polskiego dziedzictwa kulturowego w Polsce i za granic ą, w szczególno ści za pomoc ą narz ędzi społecze ństwa informacyjnego, - rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomo ści społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego, - tworzenie warunków dla rozwoju i ochrony dziedzictwa kultury ludowej, - zabezpieczenie zabytków przed nielegalnym wywozem zagranic ę.
Podprogramy, priorytety i działania Narodowego Programu Kultury „Ochrona Zabytków i Dziedzictwa Kulturowego” PRIORYTET 1 Aktywne zarz ądzanie zasobem stanowi ącym materialne dziedzictwo kulturowe. Działania realizowane w ramach tego priorytetu maj ą na celu materialn ą popraw ę stanu zabytków, ich adaptacj ę i rewitalizacj ę oraz zwi ększenie dost ępno ści do nich mieszka ńców, turystów i inwestorów. Realizacja działa ń pozwoli na zwi ększenie atrakcyjno ści regionów, a tak że wykorzystanie przez nie potencjału zwi ązanego z posiadanym dziedzictwem kulturowym.
Działanie 1.1. Budowa nowoczesnych rozwi ąza ń organizacyjno-finansowych w sferze ochrony zabytków. Głównym celem działania jest dostosowanie sfery ochrony zabytków do rzeczywisto ści gospodarczej. Celami cz ąstkowymi s ą: 1) Poprawa warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w sferze dokumentacji i ochrony zabytków.
14 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
2) Wzmocnienie roli o środków dokumentacji zabytków. 3) Zrównowa żone „urynkowienie zabytków”. 4) Wykształcenie zach ęt dla przedsi ębiorców i osób fizycznych do inwestowania w zabytki.
Działanie 1.2. Kompleksowa rewaloryzacja zabytków i ich adaptacja na cele kulturalne, turystyczne, edukacyjne, rekreacyjne i inne cele społeczne. Działanie to obj ęło dwa projekty: 1) Program „Polskie regiony w europejskiej przestrzeni kulturowej”. 2) Program: „Promesa Ministra Kultury”.
PRIORYTET 2 Edukacja i administracja na rzecz dziedzictwa kulturowego. Działanie 2.1. Rozwój zasobów ludzkich oraz podnoszenie świadomo ści społecznej w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego
Działanie b ędzie realizowane poprzez: 1) podnoszenie wykształcenia kadr zatrudnionych w sferze ochrony dziedzictwa kulturowego; 2) podnoszenie zainteresowania społecze ństwa problematyk ą ochrony zabytków; 3) powołanie zespołu naukowego zajmuj ącego si ę badaniami naukowymi z sferze wpływu zachowania i rewaloryzacji dziedzictwa kulturowego na rozwój społeczno – ekonomiczny regionów; 4) promowanie zachowania dziedzictwa kulturowego wsi poprzez aktywizacj ę społeczno ści wiejskich (realizacja programu „Ochrona gin ących zawodów”).
Działanie 2.2. Ochrona i zachowanie dziedzictwa kulturowego przed nielegalnym wwozem, wywozem i przewozem przez granice Działanie b ędzie realizowane poprzez wdro żenie programu „Absent Patrymonium”. Program przewiduje budow ę sieci informacji wirtualnej o zabytkach wywo żonych i zaginionych.
15 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
2.3. PROBLEMATYKA OCHRONY ZABYTKÓW W SYSTEMIE ZADA Ń STRATEGICZNYCH , WYNIKAJ ĄCYCH Z KONCEPCJI PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA KRAJU 2.3.1. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ZABYTKÓW ZE STRATEGI Ą ROZWOJU WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO 1 W zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego w śród wyzwa ń strategicznych znalazły si ę m.in.: 4. Kapitał społeczny i to żsamo ść regionalna. Stymulowanie aktywno ści społecznej i budowa regionalnej wspólnoty obywatelskiej czerpi ącej m.in. z wielokulturowego dziedzictwa, tradycji morskich i solidarno ściowych, a tak że wzrost kompetencji mieszka ńców, które warunkuj ą zdolno ść do funkcjonowania w dynamicznie zmieniaj ącej si ę rzeczywisto ści. 9. Zarz ądzanie przestrzeni ą. Lepsze zarz ądzanie przestrzeni ą dla zmniejszenia presji na środowisko, poprawy bezpiecze ństwa powodziowego, a tak że optymalnego wykorzystania potencjałów terytorialnych (przyrodniczego, krajobrazowego, kulturowego i gospodarczego) dla zapewnienia wysokiej jako ści życia. Jednym z trzech celów strategicznych okre ślonych w dokumencie jest Nowoczesna Gospodarka , której elementem składowym jest Unikatowa oferta turystyczna i kulturalna – Cel operacyjny 1.3. W ramach tego celu ustalono nast ępuj ące wyzwania strategiczne: 6. Obszary o nie w pełni uruchomionych potencjałach 3. Powi ązania gospodarcze 1. Zatrudnienie i stan zdrowia mieszka ńców 9. Zarz ądzanie przestrzeni ą Jako wybór strategiczny okre ślono: „Sieciowe, kompleksowe, rozpoznawalne co najmniej na poziomie krajowym, oparte o walory naturalne oraz zasoby dziedzictwa kulturowego, jak równie ż wykorzystuj ące potencjał oferty kulturalnej regionu, produkty i pakiety turystyczne; uniezale żnienie oferty turystycznej od pory roku, jej ró żnicowanie w oparciu o potencjał przemysłu czasu wolnego, a tak że silniejsza specjalizacja regionu w zakresie turystyki prozdrowotnej i biznesowej.” Wśród oczekiwanych efektów wymieniono: − Całoroczn ą, kompleksowa i atrakcyjna oferta turystyczna i kulturalna regionu obejmuj ąca tak że efektywne wykorzystanie obiektów sportowych o randze krajowej; − Unikatowe walory naturalne, kulturalne i dziedzictwa kulturowego, w tym kulinarne, wykorzystywane w sposób racjonalny, efektywny i zrównowa żony;
1 Zał ącznik nr 1 do Uchwały nr 458/XXII/12 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 24 wrze śnia 2012 roku w sprawie przyj ęcia Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego 2020 16 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
− Wzmocniony wizerunek regionu oraz wi ększa rozpoznawalno ść i spójno ść kluczowych regionalnych marek turystycznych i kulturalnych; − Silna współpraca pomi ędzy podmiotami bran ży turystycznej i kulturalnej. Ukierunkowanie interwencji Jako jeden z kierunków działania ustalono rozwój sieciowych i kompleksowych produktów Turystycznych, a Obszar Strategicznej Interwencji zwi ązany z tym działaniem – obszary o wysokim potencjale turystyczno-rekreacyjnym środowiska przyrodniczego i kulturowego. Jako Zobowi ązania Samorz ądu Województwa Pomorskiego okre ślono: Rozwój regionalnych sieciowych produktów turystycznych obejmuj ących m.in. małe porty morskie, mariny, szlaki rowerowe i kajakowe oraz śródl ądowe drogi wodne, a tak że unikatowe dziedzictwo regionalne i ofert ę kulturaln ą. Rola Samorz ądu Województwa Pomorskiego − Koordynator i lider; − Inwestor; − Inspirator. Partnerzy kluczowi dla realizacji Celu − Jednostki samorz ądu terytorialnego; − Organizacje turystyczne; − Instytucje kultury; − Narodowy Instytut Dziedzictwa; − Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów; − Wojewódzki Konserwator Zabytków; − Organizacje pozarz ądowe; − Izby gospodarcze i organizacje przedsi ębiorców, przedsi ębiorcy, w tym operatorzy turystyczni. Jako warunki sukcesu wymieniono m.in.: − Rozwój współpracy mi ędzy sektorem publicznym, bran żą turystyczn ą i podmiotami działaj ącymi w obszarze kultury w zakresie tworzenia wspólnych, sieciowych, ponadlokalnych produktów turystycznych oraz oferty kulturalnej Oczekiwania wobec władz centralnych w zwi ązku z realizacj ą Celu: − Obj ęcie Żuław statusem krajowego produktu turystycznego; − Aktywizacja transportowa drogi wodnej Dolnej Wisły oraz usuni ęcie wszystkich barier prawnych dla zapewnienia swobodnej mi ędzynarodowej żeglugi po Zalewie Wi ślanym; − Udział bud żetu pa ństwa w utrzymaniu najwa żniejszych instytucji kultury i ratowaniu najcenniejszych zabytków regionu; − Przyj ęcie Krajowego programu ochrony zabytków i opieki nad zabytkami ustalaj ącego mechanizmy organizacyjne i finansowe determinuj ące rzeczywist ą ochron ę dziedzictwa kulturowego. Obszary współpracy ponadregionalnej i mi ędzynarodowej: − Wizerunek i marka turystyczna Regionu Morza Bałtyckiego; 17 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
− Sieciowe ponadregionalne produkty turystyczne wykorzystuj ące m.in.: - mi ędzynarodowe drogi wodne: E-60 (morska), E-70 i E-40, z uwzgl ędnieniem Żuław i Zalewu Wi ślanego; - ponadregionalne szlaki wodne m.in. Brdy, Gwdy, Wdy, Wielkiego Kanału Brdy i Wieprzy; - szlaki kulturowe: XX w., Cystersów, zamków gotyckich, architektury i dziedzictwa hydrotechnicznego Żuław, Kraina w krat ę, latarni morskich, budowli hydrotechnicznych; - Europejsk ą Sie ć Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego; - mi ędzynarodowe i mi ędzyregionalne trasy rowerowe. Dla celu operacyjnego 2.2. (Wysoki poziom kapitału społecznego) , jako jedno z wyzwa ń strategicznych okre ślono: 4. Kapitał społeczny i to żsamo ść regionalna Wybór strategiczny dla tego celu: Organizacje pozarz ądowe (stymuluj ące aktywno ść społeczn ą); to żsamo ść regionalna i lokalna (czerpi ące z bogatego i ró żnorodnego dziedzictwa kulturowego regionu); aktywizacja i integracja społeczna; uczestnictwo w kulturze i innych formach aktywno ści społecznej (m.in. sporcie), a tak że przestrzenie publiczne (jako miejsca sprzyjaj ące wzmacnianiu kontaktów społecznych). Wśród oczekiwanych efektów znalazły si ę m.in.: − Silniejsze poczucie wi ęzi mieszka ńców z regionem oraz dbało ść o zachowanie ró żnorodno ści kulturowej województwa; − Znacz ące uczestnictwo mieszka ńców (w tym dzieci, młodzie ży, a tak że osób starszych i niepełnosprawnych) w lokalnych wydarzeniach kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych; − Rozwini ęta kultura czytelnicza; − Wysokiej jako ści przestrze ń publiczna; − Zachowane dziedzictwo i krajobraz kulturowo-przyrodniczy
2.3.2. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ZABYTKÓW Z PLANEM ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO 2
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego jako element regionalnego planowania strategicznego ma na celu równowa żenie ró żnych sfer rozwoju województwa w przestrzeni a jednocze śnie słu ży konkretyzacji przestrzennej celów sformułowanych w strategii rozwoju województwa pomorskiego i okre śla uwarunkowania przestrzenne do formułowanych programów rozwoju.
2 Zał ącznik do uchwały nr 1004/XXXIX/09 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 26 pa ździernika 2009 r. 18 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Plan zakłada, że d ąż enie do wykorzystania cech poło żenia województwa w regionie bałtyckim oraz jego walorów przyrodniczych i kulturowych w nowej strukturze przestrzeni polskiej i europejskiej b ędzie tworzy ć szanse na: 1) rewitalizacj ę ekologiczn ą obszarów o niskich warto ściach i utrwalenie ochrony ich zasobów przez kształtowanie i umacnianie mi ędzynarodowego systemu ochrony ekologicznej i zwi ększenia efektywnego wsparcia kapitałowego i technologicznego; 2) zachowanie specyficznych warto ści regionalnych i wzbogacenie ró żnorodno ści kulturowej wspólnoty europejskiej i narodowej;
Naczelny cel polityki zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego, to: kształtowanie harmonijnej struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa , sprzyjaj ącej zrównowa żonemu wykorzystywania cech, zasobów i walorów przestrzeni z rozwojem gospodarczym, wzrostem poziomu i jako ści życia oraz trwałym zachowaniem warto ści środowiska dla potrzeb obecnego i przyszłych pokole ń. Zasadniczym kierunkiem polityki przestrzennego zagospodarowania województwa jest: kształtowanie struktur przestrzennych warunkuj ących dynamizacj ę rozwoju przez aktywne inicjowanie i wspomaganie przedsi ęwzi ęć społeczno – gospodarczych samorz ądów lokalnych, podmiotów publicznych i kapitału prywatnego lokalizowanych w przestrzeni województwa pomorskiego.
Cele główne zagospodarowania przestrzennego województwa: 1) Wzrost konkurencyjno ści Pomorza i efektywno ści gospodarowania w przestrzeni; 2) Osi ągni ęcie jako ści życia (standardu cywilizacyjnego) mieszka ńców zachodniej cz ęś ci Europy bałtyckiej; 3) Zahamowanie dewaloryzacji środowiska oraz ochrona jego struktury i warto ści;
Kształtowanie ładu przestrzennego jest elementem spinaj ącym nast ępuj ący system celów: 1) systematyczna i społecznie odczuwalna poprawa standardu cywilizacyjnego; 2) ochrona i racjonalne kształtowanie środowiska przyrodniczego; 3) ochrona dziedzictwa kulturowego;
Plan zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego precyzuje główne cele polityki przestrzennej województwa. S ą nimi:
19 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
1) piel ęgnowanie polsko ści oraz rozwój i kształtowanie świadomo ści narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszka ńców, a tak że piel ęgnowanie i rozwijanie to żsamo ści lokalnej; 2) pobudzanie aktywno ści gospodarczej; 3) zachowanie warto ści środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzgl ędnieniu potrzeb przyszłych pokole ń; 4) kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.
Cele polityki przestrzennej w stosunku do ochrony zasobów i walorów środowiska kulturowego: 1) Wspieranie ró żnorodno ści kulturowej regionu; 2) Zachowanie dziedzictwa historycznego
Plan zakłada: 1) uwzgl ędnianie problematyki ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego województwa w opracowaniach planistycznych sporz ądzanych na szczeblach lokalnych; 2) realizowanie i wspieranie inwestycji bezpo średnio chroni ących warto ści kultury, w pierwszej kolejno ści w rejonach najbardziej atrakcyjnych i najintensywniej wykorzystywanych turystycznie (pas nadmorski, strefa pojezierna); 3) prowadzenie działa ń rewaloryzacyjnych pod k ątem tworzenia atrakcyjnych ofert inwestycyjnych o charakterze kulturotwórczym, społecznym i gospodarczym; funkcjonowanie tych ofert powinno sprzyja ć utrzymaniu i wspomaganiu zasobów środowiska kulturowego, jednocze śnie nie mo że powodowa ć jego zagro żeń.
Zasadnicze kierunki rozwoju w zakresie dziedzictwa kulturowego to utrwalenie wielokulturowej to żsamo ści historycznej regionu z zachowaniem lokalnych odrębno ści oraz wykorzystanie zasobów dziedzictwa kulturowego jako wa żnego elementu rozwoju gospodarczego i promocji województwa. W kategorii planowania regionalnego problematyk ę ochrony zasobów dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, sformułowano kierunki polityki przestrzennej, z których najistotniejsze dla ochrony środowiska kulturowego Osieka, s ą: 1) usystematyzowanie istniej ących opracowa ń dotycz ących mi ędzy innymi środowiska kulturowego na fragmentach byłych województw wł ączonych w granice nowego regionu, dokonania ich oceny według jednolitych kryteriów oraz uzupełniania braków;
20 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
2) ochrona i zachowanie krajobrazu kulturowego o najcenniejszych walorach kulturowych i krajobrazowych województwa poprzez ustalenie form ochrony; 3) prowadzenie działa ń organizacyjnych, promocyjnych i badawczych pod k ątem podniesienia świadomo ści społecznej w zakresie znaczenia i warto ści obiektów kulturowych oraz zasad i metod ich konserwacji, a tak że pó źniejszego ich u żytkowania; 4) wspieranie działa ń słu żą cych umacnianiu to żsamo ści regionalnej z zachowaniem ró żnorodno ści tradycji, dorobku i dziedzictwa historycznego kaszubskiego, kociewskiego, żuławskiego i innych; 5) ochrona to żsamo ści kulturowej miejsca (miejscowo ści, regionu) – obj ęcie ochron ą obszarów zabudowy w s ąsiedztwie warto ściowych zespołów przestrzennych i ich rekompozycja przestrzenna, pozwalaj ąca na wyeksponowanie warto ściowych cech zespołów; 6) piel ęgnowanie walorów krajobrazów historycznych regionu (Kaszub, Kociewia, Żuław, Powi śla, Borów Tucholskich, Ziemi Słowi ńskiej, Ziemi L ęborskiej i strefy przymorskiej); 7) monitorowanie procesu przemian środowiska kulturowego; 8) łączenie ochrony środowiska kulturowego z ochron ą środowiska przyrodniczego poprzez ochron ę krajobrazu naturalnego zwi ązanego przestrzennie z historycznym zało żeniem architektonicznym, zachowanie i odtwarzanie dawnych układów i funkcji terenów zielonych w ich pierwotnym kształcie wraz z infrastruktur ą, rewaloryzacj ę parków pod k ątem zwi ększenia ich atrakcyjno ści jako miejsc wypoczynku; 9) zachowanie, udost ępnianie i zagospodarowanie stanowisk archeologicznych o zachowanych formach krajobrazowych w celach naukowych, dydaktycznych oraz turystycznych; 10) zachowanie i ochrona pradziejowych i wczesno średniowiecznych mikroregionów osadniczych archeologicznego środowiska kulturowego; 11) zachowanie historycznych układów osadniczych oraz ich zwi ązków z drogami l ądowymi i wodnymi; 12) przeciwdziałanie bezplanowej, chaotycznej parcelacji terenu; 13) zachowanie i ochrona miejsc historycznych; 14) uporz ądkowanie struktury własno ściowej obiektów zabytkowych – pozyskiwanie nowych opiekunów, zarz ądców i wła ścicieli daj ących gwarancj ę wła ściwego ich u żytkowania, w tym równie ż ratowanie zdewastowanych obiektów przez przekazanie ich stowarzyszeniom i fundacjom oraz innym organizacjom i towarzystwom, maj ącym w swoim profilu działalno ść w obszarze kultury i sztuki; kontrolowanie procesu prywatyzacji obiektów zabytkowych; 15) kompleksow ą rewaloryzacj ę obiektów i zespołów zabytkowych wł ączonych do stref konserwatorskich;
21 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
16) przystosowanie obiektów zabytkowych do nowych funkcji; 17) zachowanie i ochrona domów podcieniowych, zagród holenderskich, domów rybackich i letniskowych, tradycyjnych obiektów wiejskiego budownictwa, architektury kurortowej w Sopocie, Krynicy Morskiej, Łebie, Ustce, dworów i pałaców z zespołami parkowymi i folwarcznymi szczególnie w północno-zachodniej i południowo-wschodniej cz ęś ci województwa, architektury sakralnej – ko ściołów i kapliczek i krzy ży przydro żnych, cmentarzy ró żnych wyzna ń; 18) propagowanie tradycyjnych form architektury wiejskiej (w zakresie bryły, detalu architektonicznego i materiałów wyko ńczeniowych, opracowanie wzornika projektów architektonicznych opartych na wzorach zabudowy tradycyjnej); 19) rygorystyczne egzekwowanie zalece ń konserwatorskich i prawidłowo ści w procesach rewaloryzacji obiektów zabytkowych; 20) zachowanie i ochrona obiektów hydrotechnicznych, drogowych, kolejowych; 21) zachowanie i ochrona zabytków techniki: mostów drogowych i kolejowych, obiektów hydrotechnicznych, wiatraków i młynów, kolejki w ąskotorowej i zakładów przemysłowych, zabudowa ń i urz ądze ń technicznych elektrowni wodnych, młynów wodnych, reliktów hut szkła, architektury portowej i morskiej (statki i inne jednostki pływaj ące). Odst ępstwa od tej zasady mog ą dotyczy ć jedynie obiektów stanowi ących elementy podlegaj ących niezb ędnej modernizacji systemów komunikacyjnych; 22) ochrona i rewaloryzacja starych układów ruralistycznych oraz cz ęś ci wsi – decyduj ących o zachowaniu walorów krajobrazowych; 23) eksponowanie wsi o wybitnych walorach krajobrazowych rekompozycja, restylizacja i uporz ądkowanie zabudowy wsi oraz o środków miejskich; 24) zachowanie i utworzenie warunków ekspozycji panoram widokowych z tras komunikacyjnych na szczególnie interesuj ące obiekty krajobrazowe (naturalne i architektoniczne); 25) wprowadzanie zieleni w otoczeniu osiedli i obiektów rekreacyjnych w zakresie podnosz ącym walory krajobrazu (maskowanie zespołów obiektów); 26) likwidacja b ądź neutralizacja widokowa wszelkich elementów obni żających walory krajobrazowe; 27) ochrona tradycyjnych form zabudowy i zagospodarowania działki na obszarach o czytelnej to żsamo ści kulturowej; 28) egzekwowanie dla projektów budów, rozbudów i przebudów realizacji ocen skutków dla krajobrazu w ramach raportu o oddziaływaniu przedsięwzi ęcia na środowisko;
22 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
29) okre ślanie w miejscowych dokumentach planistycznych zasad zagospodarowania punktów widokowych i ochrony panoram widokowych; 30) ochrona istniej ących panoram widokowych – w tym zakaz wnoszenia budynków i budowli przesłaniaj ących ekspozycj ę krajobrazow ą z punktów widokowych oraz wprowadzania zieleni wysokiej; 31) rewaloryzacja zagospodarowania urz ądzonych punktów widokowych i ich otoczenia, uczytelnienie (odtworzenie) panoram widokowych i ochrona ekspozycji.
2.3.3. RELACJE GMINNEGO PROGRAMU OCHRONY ZABYTKÓW Z PROGRAMEM OPIEKI NAD ZABYTKAMI WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO
Celem strategicznym Programu Opieki nad Zabytkami Województwa Pomorskiego 3 jest: WZMOCNIENIE POZIOMU OCHRONY I OPIEKI NAD DZIEDZICTWEM KULTUROWYM WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO SŁU ŻĄCE ZACHOWANIU ZABYTKÓW, BUDOWANIU TO ŻSAMO ŚCI REGIONALNEJ ORAZ PROMOCJI TURYSTYCZNEJ REGIONU. Cel ten jest realizowany w ramach trzech priorytetów.
Priorytet 1: ZACHOWANIE DZIEDZICTWA KULTUROWEGO MIAST I WSI Kierunki działa ń 1. Zachowanie dziedzictwa kulturowego miast i wsi regionu słu żą ce budowaniu to żsamo ści mieszka ńców oraz promocji turystycznej. 2. Ochrona charakterystycznych elementów krajobrazu kulturowego, w tym zachowanie wyró żniaj ących si ę krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej. 3. Zachowanie krajobrazu kulturowego wsi pomorskiej. 4. O żywienie obszarów zabytkowych zespołów ruralistycznych oraz urbanistycznych. 5. Zachowanie dziedzictwa architektury obronnej oraz przemysłu i techniki. 6. Poprawa stanu ochrony i opieki nad zbiorami muzealnymi i archiwalnymi. 7. Trwałe zachowanie i bezpiecze ństwo obiektów zabytkowych. 8. Ekspozycja najcenniejszych zabytków dziedzictwa kulturowego miast i wsi.
Typy wsparcia działa ń
3 Zał ącznik do Uchwały Nr 91/V/11 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 28 lutego 2011 roku . 23 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
1. Działania uwzgl ędniaj ące w szczególno ści konserwacj ę, renowacj ę, rewaloryzacj ę, popraw ę stanu zachowania: - obiektów sakralnych (ko ścioły, klasztory, kaplice, domy modlitwy, kapliczki przydro żne, cmentarze, kalwarie itp.), - obiektów mieszkalnych miast i wsi (dwory, pałace, wille, kamienice, domy, tradycyjne obiekty budownictwa wiejskiego, zagrody itp.), - obiektów u żyteczno ści publicznej (ratusze, szkoły, szpitale, przytułki, s ądy, dworce, karczmy itp.), - architektury drewnianej (domy podcieniowe, ryglowe itp.) - obiektów budownictwa obronnego (mury, baszty, zamki, twierdze, zespoły fortyfikacji, zespoły koszarowe, budowle obronne itp.), - obiektów przemysłu i techniki (fabryki, młyny, wiatraki, ku źnie, wie że ci śnie ń, hale produkcyjne, browary, gorzelnie itp.), - obiektów gospodarczych (magazyny, spichlerze, stajnie, stodoły i inne obiekty w obr ębie zespołów folwarcznych, zagród itp.), - parków, ogrodów, zieleni komponowanej. 2. Rewitalizacja zabytkowych zespołów ruralistycznych i urbanistycznych. 3. Rewitalizacja zespołów zabytkowej zieleni i małej architektury. 4. Rewaloryzacja, adaptacja na cele kulturalne, edukacyjne, turystyczne obszarów i obiektów poprzemysłowych i powojskowych, pokolejowych. 5. Konserwacja i rewaloryzacja zabytków nieruchomych i ruchomych (w tym archeologicznych). 6. Monta ż w obiektach zabytkowych niezb ędnych urz ądze ń technicznych, instalacji dla zapewnienia wła ściwych warunków przechowywania i eksponowania zabytków ruchomych, muzealiów oraz trwałego zachowania i u żytkowania tych budowli. 7. Zabezpieczenie obiektów zabytkowych przed po żarem, zniszczeniem i kradzie żą (monta ż instalacji przeciwpo żarowej i alarmowej, zabezpiecze ń przeciw włamaniom, znakowanie i ewidencjonowanie zabytków ruchomych itp.) 8. Działania własne województwa (w odniesieniu do zabytków będących własno ści ą samorz ądu województwa) polegaj ące na zachowaniu i konserwacji zabytków oraz zatrzymaniu ich degradacji. 9. Iluminacja najcenniejszych zabytków dziedzictwa kulturowego miast i wsi.
24 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Priorytet 2: ZACHOWANIE KULTUROWEGO DZIEDZICTWA MORSKIEGO I RZECZNEGO Kierunki działa ń 1) Zachowanie dziedzictwa morskiego i rzecznego słu żą ce budowaniu to żsamo ści mieszka ńców oraz promocji turystycznej. 2) Ochrona krajobrazu kulturowego strefy przybrze żnej. 3) Zachowanie zanikaj ącej kultury materialnej portów morskich i rzecznych oraz wsi rybackich. 4) Odnowa i o żywienie zdegradowanych obszarów portowych i poprzemysłowych zwi ązanych z przemysłem morskim. 5) Zachowanie i ochrona charakterystycznych obiektów hydrotechnicznych zwi ązanych z zagospodarowaniem wód śródl ądowych regionu. 6) Zachowanie krajobrazu kulturowego charakterystycznych obszarów depresyjnych województwa ( Żuławy, Powi śle). 7) Piel ęgnowanie i promocja bogatych tradycji morskich kraju i regionu oraz tradycji lokalnych zwi ązanych z życiem codziennym mieszka ńców strefy przybrze żnej. 8) Ekspozycja najcenniejszych zabytków dziedzictwa morskiego i rzecznego.
Typy wsparcia działa ń 1. Działania uwzgl ędniaj ące w szczególno ści konserwacj ę, renowacj ę, rewaloryzacj ę, popraw ę stanu zachowania: - urz ądze ń hydrotechnicznych (np.: śluzy, przepusty, stacje pomp, młyny, elektrownie wodne), - obiektów charakterystycznych, takich jak: mosty zwodzone, obrotowe, latarnie morskie, nadbrze żne fortyfikacje, - portów morskich – handlowych i rybackich z towarzysz ącą zabudow ą i pochylniami, - budowli przemysłowych zwi ązanych z gospodark ą morsk ą (w tym z przemysłem stoczniowym), - osad rybackich i dziedzictwa materialnego zwi ązanego z osadnictwem Powi śla, - elementów dziedzictwa architektury kurortów i uzdrowisk. 2. Rewitalizacja zabytkowych obszarów portowych i poprzemysłowych zwi ązanych z przemysłem morskim i gospodark ą morsk ą. 3. Rewaloryzacja, adaptacja na cele kulturalne, edukacyjne, turystyczne obszarów i obiektów dziedzictwa morskiego i rzecznego. 4. Konserwacja i rewaloryzacja zabytków nieruchomych i ruchomych dziedzictwa morskiego i rzecznego (w tym archeologicznych). 5. Iluminacja najcenniejszych zabytków dziedzictwa morskiego i rzecznego.
25 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Priorytet 3: BADANIE, DOKUMENTACJA I PROMOCJA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO Kierunki działa ń 1) Specjalistyczne rozpoznanie badawcze poszczególnych obiektów, zespołów oraz obszarów zabytkowych zwi ązane z przygotowywanym lub realizowanym procesem inwestycyjnym. 2) Rozpoznanie zasobów i specyfiki regionalnego dziedzictwa kulturowego. 3) Promowanie tradycyjnych form i cech regionalnej architektury (w zakresie bryły, detalu architektonicznego, materiału, kolorystyki, rozwi ąza ń konstrukcyjnych). 4) Edukacja i popularyzacja wiedzy o regionalnym dziedzictwie kulturowym. 5) Promocja regionalnego dziedzictwa kulturowego słu żą ca kreacji produktów turystyki kulturowej. 6) Szeroki dost ęp do informacji o dorobku kultury regionalnej.
Typy wsparcia działa ń 1. Specjalistyczne opracowania badawczo-dokumentacyjne obiektów, zespołów oraz obszarów zabytkowych zwi ązane z przygotowywanym lub realizowanym procesem inwestycyjnym obejmuj ące: - ekspertyzy techniczne i konserwatorskie, - badania konserwatorskie i architektoniczne, - programy prac konserwatorskich i restauratorskich, - dokumentacje projektowe, - inwentaryzacje architektoniczno-konserwatorskie. 2. Współpraca z instytucjami kultury w zakresie rozpoznania regionalnego dziedzictwa kulturowego oraz wymiany informacji o jego zasobach. 3. Rozpoznanie i promocja najcenniejszych zabytków, w szczególno ści obejmuj ąca charakterystyczne zabytki świadcz ące o odr ębno ści i specyfice regionu: dziedzictwa morskiego i rzecznego, dziedzictwa budownictwa ceglanego (przede wszystkim najstarsze ko ścioły i zało żenia klasztorne, zamki krzy żackie) i drewnianego (przede wszystkim dziedzictwo kulturowe Ziemi Słupskiej, Żuław, Kaszub i Kociewia). 4. Wspieranie działa ń edukacyjnych i promocyjnych oraz popularyzuj ących wiedz ę o dziedzictwie kulturowym województwa pomorskiego – w szczególno ści: - przygotowanie i organizacja konferencji naukowych, - publikacje ksi ążkowe i foldery, - organizacja konkursów,
26 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
- popularyzacja dobrych realizacji konserwatorskich i budowlanych przy zabytkach, popularyzacja dobrych praktyk projektowych przy zabytkach, a tak że zagospodarowania obszarów oraz terenów cennych kulturowo, przyrodniczo i krajobrazowo, - udost ępnianie w Internecie baz danych o zabytkach. 5. Wspieranie tworzenia oraz promocji produktów markowych i turystycznych województwa opartych na zasobach dziedzictwa kulturowego i krajobrazowego, w tym działa ń polegaj ących na oznakowaniu cennych i ciekawych zabytków umo żliwiaj ące ich lokalizacj ę w terenie i identyfikacj ę (tablice, oznakowania szlaków, mapy w terenie, szlaki tematyczne). 6. Uczestniczenie w wojewódzkich, krajowych i europejskich programach ochrony zabytków oraz tworzenie własnych tematycznych programów ochrony zabytków. 7. Upowszechnianie informacji o mo żliwo ściach pozyskiwania środków finansowych na prowadzenie prac przy zabytkach. 8. Rozbudowa warstwy dziedzictwa kulturowego w ramach Systemu Informacji Przestrzennej.
Zakłada si ę kontynuowanie prowadzonej przez samorz ąd województwa pomorskiego polityki w dziedzinie ochrony i opieki nad dziedzictwem kulturowym, zmierzaj ącej do: - konsekwentnej i planowej realizacji zada ń kompetencyjnych samorz ądu województwa poprzez wykonywanie wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami; - wł ączenia dziedzictwa kulturowego w obszar interwencji i wsparcia samorz ądów terytorialnych zgodnie z zasadami planowania i wdra żania programów prorozwojowych; - stymulowania zasad partnerstwa publiczno-prywatnego z sektorem przedsi ębiorców działaj ących na rzecz dziedzictwa kulturowego (zagospodarowanie obiektów zabytkowych); - współpracy w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami z wła ścicielami i użytkownikami zabytków, społeczno ściami i władzami lokalnymi, instytucjami, stowarzyszeniami, zwi ązkami wyznaniowymi, a tak że z organami administracji pa ństwowej i unijnej; - zachowania zasobów i walorów dziedzictwa kulturowego; - dbało ści o krajobraz kulturowy regionu, w tym zachowania jego charakterystycznych elementów przestrzennych i przyrodniczych; - rewaloryzacji cennych elementów dziedzictwa kulturowego, które uległy degradacji; - ochrony i propagowania tradycyjnych form i cech architektury regionalnej (w zakresie bryły, detalu architektonicznego, rozwi ąza ń konstrukcyjnych, materiałowych, kolorystyki); - kontynuacji wykorzystania środków finansowych na zachowanie, rewaloryzacj ę, zabezpieczenia i ekspozycji obiektów o szczególnych warto ściach zabytkowych;
27 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
- umo żliwienia kreowania i realizowania regionalnych i lokalnych projektów zwi ązanych z kompleksowymi pracami konserwatorskimi i restauratorskimi oraz chroni ącymi krajobraz kulturowy; - propagowania i wspieranie popularyzacji, bada ń i dokumentowania dziedzictwa kulturowego; - wykorzystania dziedzictwa kulturowego w promocji kultury i dla rozwoju turystyki w regionie, - kreowania modelu odpowiedzialno ści za zasoby dziedzictwa kulturowego w regionie w społeczno ściach lokalnych i we władzach samorz ądowych; - kreowania standardów i dobrych praktyk w dziedzinie ochrony zabytków (w tym tak że prac konserwatorskich); - wspierania aktywno ści lokalnej w działaniach maj ących na celu poszanowanie materialnego dziedzictwa oraz zachowanie własnej odr ębno ści i to żsamo ści (odbudowa i wzmocnienie regionalnej to żsamo ści).
Na realizacj ę Programu Opieki pozwol ą programy rz ądowe i sektorowe, jak i środki własne Województwa Pomorskiego (m.in. dzi ęki uchwale Sejmiku Województwa Pomorskiego w sprawie przyj ęcia zasad i trybu udzielania dotacji celowej na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytku wpisanym do rejestru zabytków). Cele programowe osi ągane b ędą równie ż dzi ęki partnerom uczestnicz ącym (ministerstwa, instytucje kultury pa ństwowe i samorz ądowe, wojewódzki konserwator zabytków, samorządowi konserwatorzy zabytków, jednostki samorz ądu terytorialnego, zwi ązki wyznaniowe, organizacje pozarz ądowe, przedsi ębiorcy, instytucje mi ędzynarodowe, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej). Niezb ędne b ędzie kontynuowanie współdziałania samorz ądu województwa z: - instytucjami ochrony zabytków (m.in. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalny Konserwator Zabytków, Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, samorz ądowi konserwatorzy zabytków, Krajowy O środek Bada ń i Dokumentacji Zabytków); - instytucjami ochrony środowiska; - uczelniami i o środkami naukowymi (np. Politechnika Gda ńska, Uniwersytet Gda ński, i in.); - organizacjami pozarz ądowymi zajmuj ącymi si ę ochron ą i opiek ą nad zabytkami; - zwi ązkami wyznaniowymi - w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami sakralnymi, - innymi samorz ądami (współdziałanie we wspólnych przedsi ęwzi ęciach oraz w ramach wymiany do świadcze ń); - samorz ądami gmin partnerskich.
28 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
1. Organizacja instytucjonalna Cele operacyjne przyj ęte przez Program Opieki nad Zabytkami Województwa Pomorskiego na lata 2011-2013 b ędą osi ągane w wyniku: - inicjatyw własnych samorz ądu województwa: - prawnych – tworzenie prawa miejscowego (m.in. plan zagospodarowania przestrzennego, dokumenty strategiczne i programowe, i in.); - finansowych – finansowanie instytucji kultury (m.in. muzeów), dotacje, nagrody, stypendia, finansowanie remontów i prac konserwatorskich w zabytkach b ędących własno ści ą samorz ądu województwa, udzielanie dotacji celowych na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane w obiektach wpisanych do rejestru zabytków, finansowanie i dotowanie publikacji, konferencji, stron internetowych, itp.; - programowych i koordynuj ących – m.in. realizacja projektów i programów regionalnych (Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego); - innych (działania stymuluj ące) - m.in. działania doradcze, edukacyjne, promocja i popularyzowanie dziedzictwa kulturowego, promowanie dobrych praktyk. - wspólnego działania władz regionu z ministrem wła ściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego, wojewódzkim konserwatorem zabytków, jednostkami samorz ądu terytorialnego, zwi ązkami wyznaniowymi, organizacjami pozarz ądowymi i stowarzyszeniami regionalnymi, o środkami naukowymi oraz wła ścicielami i posiadaczami obiektów; - wykorzystywania europejskich instrumentów finansowych (fundusze unijne, Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Norweski Mechanizm Finansowy), - monitorowania całokształtu działa ń i inicjatyw podejmowanych z zakresie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami w województwie pomorskim (tak że tych, w których samorz ąd wojewódzki bezpo średnio nie uczestniczy, np. działania administracji rz ądowej, wojewódzkiego konserwatora zabytków, itd.) Samorz ąd Województwa Pomorskiego w ramach posiadanych instrumentów prawnych kontynuowa ć b ędzie: - wzmacnianie poziomu opieki i ochrony dziedzictwa i kultury województwa pomorskiego; - wspieranie prac konserwatorskich, restauratorskich i budowlanych w substancji zabytków nieruchomych wraz z ich otoczeniem oraz w historycznych centrach urbanistycznych, budowlanych i ruralistycznych, a tak że zabytkowego wyposa żenia i wystroju; - inicjowanie i wspieranie bada ń z dziedziny ochrony dziedzictwa oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego Pomorza;
29 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
- wspieranie działa ń na rzecz tworzenia programów edukacyjnych oraz projektów promocyjnych w celu upowszechniania wiedzy oraz pobudzenia zainteresowania histori ą regionu, jego tradycj ą oraz kultur ą; - prowadzenie prac badawczych; - popularyzowanie dobrych wzorów aktywnej opieki nad zabytkami i dziedzictwem kulturowym regionu (w tym równie ż dobrych realizacji konserwatorskich, dobrych praktyk ochrony i opieki).
2. Finansowanie Programu Opieki Finansowanie ochrony zabytków i opieki nad zabytkami realizowane jest z ró żnych źródeł. Podstawowe to: 1. źródła publiczne: - bud żet pa ństwa – m.in. środki w ramach dotacji programów Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Ministra Spraw Wewn ętrznych i Administracji na remont i konserwacje obiektów sakralnych wpisanych do rejestru zabytków, Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na prace konserwatorskie przy zabytkach archeologicznych, nieruchomych i ruchomych wpisanych do rejestru zabytków; - bud żet samorz ądu województwa – m.in. dotacje celowe na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków, dotacje inwestycyjne dla instytucji kultury podległych samorz ądowi województwa pomorskiego – obiekty wpisane do rejestru zabytków); - granty samorz ądu województwa dla podmiotów nie zaliczanych do sektora finansów publicznych, nagrody; - bud żety samorz ądów ni ższego szczebla – m.in. dotacje na finansowanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków; - projekty realizowane przez instytucje kultury; - fundusze Unii Europejskiej zwi ązane z programami uwzgl ędniaj ącymi dziedzictwo kulturowe, m.in.: Regionalny Program Operacyjny, Program Operacyjny Infrastruktury i Środowiska, Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, Program Europejskiej Współpracy Terytorialnej; - inne źródła zagraniczne. 2. źródła prywatne: - osób fizycznych – składki i zbiórki publiczne na okre ślony cel dla danej wspólnoty społecznej; - osób prawnych;
30 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
- organizacji pozarz ądowych – stowarzysze ń, fundacji; - wyznaniowych osób prawnych.
Finansowanie Programu Opieki nad Zabytkami Województwa Pomorskiego na lata 2011- 2014 będzie realizowane z wykorzystaniem środków z wielu źródeł: z własnych środków bud żetowych, funduszy strukturalnych, inicjatyw wspólnotowych oraz ze środków prywatnych. Sejmik Województwa Pomorskiego w miar ę posiadanych środków bud żetowych b ędzie przyznawał dotacje celowe na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków.
2.4. WEWN ĘTRZNE UWARUNKOWANIA PRAWNE I PROGRAMOWE OCHRONY ZASOBÓW DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY OSIEK
Cele sformułowane przez strategi ę wraz z pozostałymi regulacjami prawnymi przyj ętymi przez Rad ę Gminy stwarzaj ą przesłanki do uszczegółowienia i rozwini ęcia przez Program Opieki nad Zabytkami dla gminy Osiek działa ń na rzecz ochrony środowiska kulturowego.
2.4.1. UWARUNKOWANIA WEWN ĘTRZNE WYNIKAJ ĄCE ZE STRATEGII ROZWOJU GMINY 4
W ramach tworzenia wizji rozwoju Gminy Osiek dla horyzontu czasu 2015 r. wzi ęto pod uwag ę ocen ę istniej ącego potencjału oraz przewidywanego rozwoju sytuacji. Przyj ęto tez ę, że przyszły charakter Gminy Osiek b ędzie zdominowany przez turystyk ę i agroturystyk ę. Gmina b ędzie dysponowała bogat ą i na wysokim poziomie ofert ą usług turystycznych opart ą na rozwini ętej bazie materialnej obejmuj ącej: k ąpieliska, campingi, pola biwakowe, wypo życzalnie sprz ętu, infrastruktur ę dla turystyki kwalifikowanej, itd. Głównym źródłem utrzymana ludno ści będzie praca pozarolnicza. Rozwija ć si ę b ędzie: turystyka, handel, drobna wytwórczo ść , usługi, zwłaszcza turystyczne (wł ącznie z agroturystyk ą), rzemiosło, przetwórstwo rolno-spo żywcze, drobny przemysł, w tym drzewny. Gmina promowa ć b ędzie swój wizerunek poprzez eksponowanie walorów turystycznych i przyrodniczych, w tym czyste nieska żone środowisko naturalne.
4 Zał ącznik nr 1 do Uchwały Rady Gminy Nr XVII/104/2000 z dnia 31 sierpnia 2000 roku 31 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Jako długofalowy cel strategiczny rozwoju Gminy Osiek przyjmuje si ę: zapewnienie godziwej jako ści życia społeczno ści lokalnej, na poziomie społecznie akceptowalnym i sprostanie wyzwaniom przyszło ści.
Osi ągni ęcie tego celu wymaga realizacji celów strategicznych m.in.: 1) Pełne wykorzystanie walorów krajobrazowych, przyrodniczych i nieska żonego środowiska naturalnego dla rozwoju turystyki i agroturystyki; 3) Wielofunkcyjny rozwój wsi, restrukturyzacja rolnictwa oraz rozwoju turystyki i agroturystyki jako źródła nowych miejsc pracy. Cel ten wymaga mi ędzy innymi nast ępuj ących działa ń: - budowa i rozwój bazy turystycznej (hotel, pensjonat, schronisko, kwatery prywatne, pole namiotowe, wypo życzalnia sprz ętu pływaj ącego, przysta ń żeglarska); - urz ądzenie pla ż, bulwarów, parkingów, zapewnienie usług gastronomicznych i noclegowych,
Wśród programów przewidzianych do realizacji przez „Strategi ę ...” znalazły si ę m.in: 3) Program tworzenia bazy materialnej i zaplecza dla zrównowa żonego rozwoju turystyki. Program ten obj ął nast ępuj ące m.in.: a) Modernizacj ę i przystosowywanie gospodarstw rolnych do celów agroturystyki. Realizacja: lata 2000 – 2015. Finansowanie – środki własne oraz kredyty. 5) Program – promocja gminy w celu przyci ągni ęcia turystów i inwestorów. Program ten obj ął m.in. nast ępuj ące wa żniejsze przedsi ęwzi ęcia: b) Promocja gminy i jej szczególnych walorów, poprzez współprac ę z organizacjami pozarz ądowymi i biurami turystycznymi. Realizacja: 2000 –2003 i pó źniej. Finansowanie – gmina. c) Rozwój współpracy z innymi gminami polskimi i zagranicznymi - kontakty podejmowane przez organizacje i osoby fizyczne. Realizacja: 2000 –2003 i pó źniej. Finansowanie – gmina.
32 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
2.4.2. ZASADY OCHRONY WYNIKAJ ĄCE ZE „STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY OSIEK 5”
Zgodnie ze „Studium...” główne kierunki zagospodarowania przestrzennego obejmuj ą m.in.: 1) Realna ochrona walorów przyrodniczych oraz krajobrazowych gminy przez poparcie dla ustanowienia przez Wojewod ę lub samodzielne ustanowienie nowych form ochrony przyrody oraz poszanowanie ju ż istniej ących.(w tym ochrona przed inwestycjami - „przedsi ęwzi ęciami mog ącymi znacz ąco oddziaływa ć na środowisko”) 3) Kontrolowany rozwój zainwestowania rekreacyjnego i turystycznego, z preferencj ą dla lokalizacji zainwestowania ogólnodost ępnego, agroturystyki, turystyki krajoznawczej i kwalifikowanej. 4) Koncentracja zainwestowania mieszkaniowego, usługowego i rekreacyjnego w istniej ących wsiach lub w ich bezpo średnim s ąsiedztwie (bez rozpraszania zabudowy, z mo żliwo ści ą wł ączenia w systemy in żynieryjne). 7) Ochrona i wła ściwe wykorzystanie walorów kulturowych dla rozwoju funkcji rekreacyjnych, turystycznych. 8) Poprawa estetyki i zachowanie tradycji w architekturze
Ochrona walorów kulturowych i krajobrazu. Na obszarze gminy Osiek wyst ępuj ą nast ępuj ące zespoły i układy przestrzenne, dla których nale ży wdro żyć wła ściwe działania w celu zachowania reprezentowanych przez nie warto ści lub ich rewaloryzacji, uczytelnienia wzgl ędnie rekompozycji, a tak że w celu kontynuowania wyst ępuj ących tu warto ści środowiska kulturowego (tradycji miejsca, tradycji budowlanej etc.). Inwestycje zwi ązane z proponowanymi do takiej formy ochrony zespołami lub obiektami postuluje si ę uzgadnia ć z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.
Proponowane do wpisu do rejestru zabytków: Proponuje si ę obj ęcie ochron ą poprzez wpis do rejestru zabytków nast ępuj ące układy przestrzenne- ruralistyczne (ochrona planu i struktury oraz otoczenia) Kasparus – układ ruralistyczny wsi Suchobrze źnica – układ ruralistyczny wsi a tak że nast ępuj ące zespoły lub pojedyncze elementy struktury przestrzennej (do bezwzgl ędnego zachowania)
5 Zał ącznik nr 1 do Uchwały Rady Gminy nr VI/46/2003 z z dnia 12 czerwca 2003 r. 33 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Okarpiec Zagroda nr 1 Osiek budynki mieszkalne w zagrodach: ul. Partyzantów Kociewskich nr 40, budynki mieszkalne w zagrodach: ul. Partyzantów Kociewskich nr 52 budynek mieszkalny, ul. Kwiatowa 2, budynek mieszkalny, ul. Kwiatowa 22 relikty zamku (XIV w.) Wymysłowo obr. Wycinki zagroda
LOKALNE ZASOBY ŚRODOWISKA KULTUROWEGO I KRAJOBRAZU.
Układy przestrzenne i zespoły zabudowy do zachowania ze wzgl ędu na ich warto ść historyczn ą, kompozycyjn ą i kulturow ą: – za takie uznano wsie o zachowanym historycznym układzie rozplanowania, zachowanej oryginalnej architekturze, dobrze wkomponowane w otoczenie otwarte – s ą to zarówno wpisane do rejestru lub postulowane do wpisu: Osiek, Kasparus, Suchobrze źnica jak te ż Łuby, Wierzbiny, Udzierz – obszary te powinny by ć lokalnie- na poziomie prawa miejscowego chronione – w miejscowo ściach tych nowe formy zagospodarowania powinny czerpa ć z istniej ących dobrych wzorców budownictwa, architektury i form zagospodarowania ich otoczenia i twórczo je dostosowywa ć do aktualnych potrzeb
Zasady zagospodarowania nakazy: – zachowanie układu komunikacyjnego i historycznego planu wsi; – zachowanie struktury historycznego podziału własno ści siedlisk; – zachowanie czytelno ści granic historycznej zwartej zabudowy wiejskiej – zachowanie czytelno ści zasad kształtowania zespołów tworz ących struktur ę zabudowy (zagrody i inne) z wszystkimi jej komponentami (w tym: zabudowania, podwórza i ich zagospodarowanie, ziele ń towarzysz ąca itp.) – wykonanie studiów architektoniczno -historycznych krajobrazowych i analizy ekspozycji przy konstruowaniu planu zagospodarowania przestrzennego miejscowo ści;
34 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
– konserwacja istniej ącej historycznej struktury zabytkowej; – kontynuacja wyst ępuj ących historycznie tradycji budowlanych w nowej zabudowie; zakazy: – stosowania zabudowy o gabarytach dominuj ących w stosunku do zabudowy historycznej; postulaty: – usuni ęcie lub rekompozycja wyst ępuj ących elementów dysharmonijnych zabudowy; – opracowanie zestawu przykładów form architektonicznych (skala, kształt bryły, detal architektoniczny, materiał, kolorystyka) oraz sposobów zagospodarowania przestrzennego w skali działki siedliskowej (rozplanowanie, ogrodzenia, rodzaj zieleni towarzysz ącej) opartej na miejscowej tradycji kultury osadniczej; sformułowanie szczegółowych zasad kształtowania nowej zabudowy dla miejscowo ści Osiek, Kasparus, Suchobrze źnica, Łuby, Skorzenno, Udzierz, Wierzbiny (przykłady w opracowaniach „ Dom na Kaszubach i Kociewiu ”, przykłady nowoprojektowanej zabudowy mieszkaniowo – letniskowej oraz „ Budowa ć na wsi. Zasady kształtowania krajobrazu wiejskiego w regionie gda ńskim” ).
Elementy struktury przestrzennej- pojedyncze obiekty- do zachowania ze wzgl ędu na ich warto ść historyczn ą, kulturow ą i kompozycyjn ą: – kontynuowania tradycji miejsca poprzez zachowanie tradycyjnych zasad kształtowania przestrzeni – układów przestrzennych (zagród, zespołów zabudowy), architektury i jej otoczenia przyrodniczego; – ochrona zabytkowych budowli in żynierskich (tamy, groble, kanały i przepusty itp) postulaty: – zalecenie korzystania przy planowaniu nowych inwestycji z zestawu przykładów form architektonicznych (skala, kształt bryły, detal architektoniczny, materiał, kolorystyka) oraz sposobów zagospodarowania przestrzennego w skali działki siedliskowej (rozplanowanie, ogrodzenia, rodzaj zieleni towarzysz ącej) opartej na miejscowej tradycji kultury osadniczej; – zalecana restytucja historycznych funkcji zabytkowych zespołów przemysłowych i budowli in żynierskich (zespoły mły ńskie) Elementy przyrodnicze- aleje, cmentarze- do zachowania z uwagi na ich warto ść kompozycyjn ą i środowiskowo-kulturow ą: cmentarze: – Cisowy, Kasparus, Osiek, Szlaga nakazy: – dla obsadze ń alejowych – ścisła ochrona i zabezpieczenie (poprawienie stanu zdrowotnego); – dla cmentarzy – uczytelnienie i uporz ądkowanie terenu, zabezpieczenie (poprawienie stanu zdrowotnego) drzewostanu, ogrodzenie i oznakowanie jako nekropolia
35 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018 zakazy: – dla obsadze ń alejowych dróg publicznych – likwidacji drzew przy modernizacji
Strefy ochrony archeologicznej : Osiek- ruina zamku Osiek- strefa ochrony arch. nad jeziorem w kierunku Dobrego Brata Wymysłowo – nad Kał ębiem (obr. Wycinki) Kasparus – 2 obszary stref ochrony arch. Dla terenów obj ętych tak ą form ą ochrony wymagane jest uzgodnienie wszelkich lokalizacji i prac inwestycyjnych z Muzeum Archeologicznym w Gda ńsku raz woj. Konserwatorem Zabytków.
Strefy ochrony i wła ściwego kształtowania otoczenia krajobrazowego chronionych układów przestrzennych o wysokich walorach ekspozycyjnych – wyznaczono wokół miejscowo ści Osiek, Kasparus, Suchobrze źnica: – wymagaj ą one sprecyzowania w opracowaniach planów miejscowych – dodatkowo wyznaczono strefy cennego otoczenia dla Wierzbin i m. Łuby
Strefa ochrony ekspozycji z postulatem ograniczenia zabudowy lub nawet wył ączenia spod zabudowy – na podstawie decyzji o wpisie w rejestr układu wsi Osiek – wyznaczono dla wsi Osiek – wymaga ona sprecyzowania zasad zagospodarowania w ewentualnym planie miejscowym , przy czym postuluje si ę przeprowadzenie odpowiednich studiów panoram, analiz przestrzennych itp. oraz uzgodnienia wyników z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków.
Dla terenów poło żonych w strefach ochrony ekspozycji czy w strefach kształtowania otoczenia postuluje si ę poprzedza ć lokalizacje i inwestowanie przeprowadzeniem odpowiednich studiów projektowych, winny dla nich obowi ązywa ć nast ępuj ące zasady zagospodarowania: zakazy: – wszelkich przekształce ń bez opracowania poprzedzaj ących studiów krajobrazowych i analizy ekspozycji; – wtórnej parcelacji terenu oraz zmian w kwalifikacji gruntów bez opracowania planu zagospodarowania terenu;
36 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018 nakazy: – usuni ęcie (lub restylizacja i rekompozycja) elementów dysharmonijnych zagospodarowania w obszarze ochrony ekspozycji; – opracowania planu zagospodarowania przestrzennego zawieraj ącego poprzedzaj ące studia krajobrazowe i analizy ekspozycji postulaty: – wprowadzenie ograniczenia dopuszczalno ści zabudowy na przedpolach ekspozycyjnych zwartej zabudowy wiejskiej do zabudowy stanowi ącej kontynuacj ę naturalnych kierunków rozwoju chronionego układu przestrzennego; – wprowadzenie zakazu zabudowy na przedpolu ekspozycyjnym zespołów i obiektów zabytkowych obj ętych ścisł ą ochron ą – rekultywacja i restylizacja struktury obszarów wpływaj ących niekorzystnie na s ąsiedztwo warto ściowych obiektów lub ich widoków;
Drogi historyczne – na obszarze gminy wyst ępuje du ża ilo ść dróg o charakterze historycznym wskazano je na planszy graficznej 1:25000 w materiałach studialnych dot. środowiska kulturowego. Postuluje si ę wykorzysta ć informacje o nich poprzez urz ądzenie ście żek rowerowych, biegn ących ich śladem. Znaczna cz ęść proponowanych w Studium tras rowerowych wykorzystuje wła śnie ten ich walor. W Studium wyznaczono tak że tereny dla zalecanych opracowa ń planistycznych ze wzgl ędu na szczególne cechy i warto ści przestrzeni kulturowej priorytetowo dla miejscowo ści osadniczych szczególnym znaczeniu dla to żsamo ści kulturowej osadniczych regionalnej, zagro żonych niekontrolowanymi przekształceniami i wymagaj ących zdecydowanego przeciwdziałania – dla zespołów osadniczych wraz z rozłogiem dla wsi: Osiek obszar wpisu do rejestru oraz otoczenie co najmniej w strefie ekspozycji zespołu zabytkowego; Kasparus – wie ś i otoczenie wa żne krajobrazowo i ze wzgl ędu na strefy ekspozycji zespołu, Suchobrze źnica – wie ś i otoczenie zalecane – dla zespołów osadniczych o du żym znaczeniu dla to żsamo ści kulturowej i regionalnej obszaru gminy, poddawanym naciskom inwestycyjnym, a które powinny utrzyma ć dotychczasowy charakter zagospodarowania i zabudowy: dla wsi Udzierz, dla wsi Łuby, dla wsi Wierzbiny. Obszary, miejscowo ści wskazane do rewaloryzacji, programów badawczych, prac studialnych dot. warto ści historyczno-krajobrazowych i projektowych – w studium wskazuje si ę potrzeb ę opracowa ń tego typu dla miejscowo ści Osiek, Kasparus, Suchobrze źnica , a tak że dodatkowo dla m. Wierzbiny i m. Łuby.
37 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
3. DZIEDZICTWO KULTUROWE GMINY OSIEK
3.1. RYS HISTORYCZNY
Przez Osiek prawdopodobnie przebiegała od I/II w. główna odnoga szlaku bursztynowego (na odcinku Świecie – Pruszcz Gda ński). W V w. wyniku wielkiej „w ędrówki ludów” szlak przestał istnie ć jako droga handlowa. W okresie wczesno średniowiecznym tereny gminy obejmowała pierwotna puszcza. Osadnictwo miało w tych czasach przewa żnie charakter tymczasowy. Były to zapewne osady my śliwych, bartników czy smolarzy. W 997 roku, jak głosi tradycja, w gródku obronnym w Osieku zatrzymał si ę św. Wojciech w czasie podró ży misyjnej do Prus. W XIII w. przez Osiek prowadziła droga handlowa zwana "drog ą ksi ęcia Grzymisława". W XII w. na terenie Pomorza Wschodniego wykształciła si ę lokalna dynastia ksi ążę ca, której przedstawiciele rz ądzili nim – pocz ątkowo jako namiestnicy ksi ążą t polskich – do 1295 r. Pod koniec XII w. ziemie lubiszewska i świecka nale żały do ksi ęcia Grzymisława. M ściwój I, który w pocz ątkach XIII w. władał ju ż całym ksi ęstwem Wschodniopomorskim, podzielił je pomi ędzy czterech synów. Dzielnica lubiszewska (ze stolic ą w Lubiszewie tczewskim) przypadła, po śmierci brata Warcisława, ksi ęciu Samborowi II. D ąż enia jego starszego brata Świ ętopełka II do ponownego zjednoczenia całego Pomorza Wschodniego doprowadziły do walk z pozostałymi bra ćmi – Samborem i Raciborem. Sambor, który wielokrotnie musiał uchodzi ć ze swojego ksi ęstwa, zawarł przymierze z Krzy żakami i ksi ęciem kujawskim Kazimierzem. Krzy żacy pomogli mu zbudowa ć now ą stolic ę – Tczew – a po zawarciu przez nich pokoju ze Świ ętopełkiem Sambor II odzyskał swoj ą dzielnic ę. Ksi ążę Sambor II ponownie utracił ksi ęstwo w wyniku wojny z M ściwojem II, synem Świ ętopełka II, w latach 1269-72. Schronił si ę wówczas u swojej córki Salomei i jej m ęż a, ksi ęcia kujawskiego Siemomysła. Na wygnaniu zapisał w 1276 r. Krzy żakom ziemi ę gniewsk ą. Po śmierci Sambora Krzy żacy wytoczyli w 1281 r. proces M ściwojowi II o zapisane ziemie. Uzyskali je w 1282 r. na mocy układu w Miliczu. Po śmierci M ściwoja II w 1295 r. Pomorze Wschodnie przeszło – na mocy układu z K ępna z 1282 r. – w r ęce ksi ęcia wielkopolskiego Przemysła II, który władaj ąc ju ż dwiema dzielnicami, koronował si ę w tym samym roku na króla Polski. Po śmierci Przemysła władz ę nad jego dzielnicami obj ął Władysław Łokietek, utraciła j ą jednak na rzecz króla Czech Wacława II, który w 1300 r. został królem Polski. W wyniku jego śmierci w 1305 r. i śmierci jego syna Wacława III w roku nast ępnym władz ę odzyskał Łokietek.
38 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Po raz pierwszy Osiek został w sposób bezpo średni odnotowany w źródłach pod dat ą 1312. Wraz z całym Pomorzem Gda ńskim znalazł si ę trzy lata wcze śniej w rękach Krzy żaków, którzy wznie śli tu murowany zameczek nad brzegiem jeziora Kał ębie. Zamek ten od 1416 r. podlegał wójtostwu tczewskiemu. Był wyposa żony w działa na kamienne kule. Poło żenie na przesmyku mi ędzy jeziorami Kał ębie i Czarne miało strategiczne znaczenie, co w pełni si ę potwierdziło w czasie podczas wojny trzynastoletniej (1454-1466). Zaci ęte walki zmusiły załog ę krzy żack ą do opuszczenia i podpalenia zamku. Uciekła przez jezioro w kierunku Starogardu. Po II pokoju toru ńskim (1466) Osiek stał si ę siedzib ą starostwa niegrodowego. W 1484 r. Jerzy D ąbrowski sprzedał starostwo osieckie Mikołajowi Ko ścieleckiemu. Wywołało to opór szlachty pruskiej. W latach 90-tych XV w. sprawa starostwa osieckiego ponownie stała si ę gło śna – Otto Szumiłowski oskar żył Ko ścieleckiego o bezprawne wyp ędzenie ze starostwa. W 1565 r. starosta Adam Walewski wzniósł na fundamentach zamku krzy żackiego pałac renesansowy z arkadowym dziedzi ńcem. Został on zniszczony, podobnie jak dziesi ątki innych w latach „potopu” szwedzkiego (1655-1660). Materiał budowlany z ruin pałacu (a tak że z zamków w Borzechowie i Starej Kiszewie) wykorzystano w czasach pruskich do budowy koszar wojskowych w Starogardzie Gda ńskim. Starostami osieckimi byli w czasach I RP m.in. królewicz Władysław Waza i Jan Sobieski. Wi ększo ść wsi gminy Osiek ma do ść pó źną genez ę. Miało to zwi ązek z długo utrzymuj ącym si ę puszcza ńskim charakterem tych terenów. Bory Tucholskie stanowiły bowiem pozostało ść po wczesno średniowiecznych pustkach osadniczych oddzielaj ących terytoria poszczególnych plemion. Na przykład pierwsze zapisy o Kasparusie pochodz ą z 1664 roku.
W wyniku I rozbioru Prusy Królewskie, z wyj ątkiem Gda ńska, zostały w 1772 r. zagarni ęte przez Prusy. Starostwo osieckie zostało rozparcelowane. W wyniku XIX-wiecznych reform administracyjnych tereny obecnej gminy wł ączono do powiatu starogardzkiego. W tym czasie rozwin ęła si ę tradycja zwi ązana ze św. Rochem jako patronem. Ju ż od 1767 roku w drugie Świ ęto Zielonych Świ ąt i w pierwsz ą niedziel ę po św. Rochu (16 VIII) odbywały si ę jarmarki osieckie. W latach 1860-1866 został zbudowany w Osieku ko ściół, wła śnie pod wezwaniem św. Rocha. Tradycja ta przetrwała do dzisiaj – corocznie w pierwsz ą niedziel ę po 16 VIII odbywa si ę słynny w okolicy odpust św. Rocha – organizowana jest m.in. piesza pielgrzymka ze Skórcza. Pod koniec XIX w. nast ępuje wzmo żenie ruchu narodowego. Ma to zwi ązek z antypolsk ą i germanizacyjn ą polityk ą prusk ą. Jednym z najwa żniejszych animatorów polskiego ruchu narodowego na Kociewiu był ks. Jan Olszewski, w latach 1894-1910 proboszcz osiecki. W 1900 r. ks. Olszewski zało żył spółdzielni ę „Kupiec”, w 1904 r. Bank Ludowy, którego został prezesem.
39 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Przyczynił si ę tak że do powstania Polskiego Towarzystwa Handlowe "Konsum", Towarzystwa Ludowego i Towarzystwa Flisaków. W latach 1906-1907 był głównym organizatorem na Kociewiu strajku szkolnego w obronie j ęzyka polskiego, eliminowanego ze szkół w zaborze pruskim Dzi ęki niemu parafia przekształciła si ę w główne ognisko strajku na Kociewiu. Postaw ą w czasie strajku szczególnie zasłyn ął wtedy Kasparus. Strajk wybuchł 8 stycznia 1907 r., obj ął około 100 uczniów i trwał do połowy lutego. Doszło do bójki mi ędzy pruskimi nauczycielami, a rodzicami, którzy rozbroili i pobili nauczycieli. Wielu spo śród rodziców zostało pó źniej skazanych na kary pozbawienia wolno ści i wysokie grzywny. Strajki szkolne obj ęły szkoły na terenie całej dzisiejszej gminy, o czym świadcz ą umieszczone na nich tablice pami ątkowe.
Na mocy traktatu wersalskiego (28.06.1919) znaczna cz ęść Pomorza wróciła w lutym 1920 r. do odrodzonej Polski. W latach 20-tych gmina ożywiła si ę gospodarczo. Osiek zacz ął si ę rozwija ć jako miejscowo ść letniskowa. Miejscowo ści poło żone w gł ębi Borów Tucholskich korzystały ze zintensyfikowania gospodarki le śnej, zwi ązanego m.in. z wyr ębami lasów dotkni ętych plag ą sówki chojnówki. W latach 1936-1939 na terenie gminy prowadzono prace przy budowie szosy Warlubie – Osiek – Ko ścierzyna – Gdynia. W okresie II wojny światowej wielu mieszka ńców gminy walczyło w oddziałach Armii Krajowej nale żą cych do zgrupowania Alojzego Bruskiego „Graba”, działaj ących w okolicznych lasach zwłaszcza na południe od jeziora Kał ębie.. W 1942 r. partyzanci uwolnili wi ęź niów z miejscowego aresztu. W okolicach Bł ędna 27 pa ździernika 1944 r. miała miejsce najwi ększa bitwa partyzancka w Borach Tucholskich w czasie II wojny światowej. Sze ść dziesi ęciu kilku polskich partyzantów z oddziałów Huberta Bukowskiego „Sójki” i Feliksa Warczaka oraz polskich i sowieckich spadochroniarzy pokonało znacznie przewyższaj ące je liczebnie i lepiej uzbrojone siły niemieckie. W latach 1954 – 1960 Osiek był siedzib ą Gromadzkiej Rady Narodowej. W wyniku reformy administracyjnej w latach 70-tych została utworzona gmina Osiek. W tym okresie nast ępuje rozwój funkcji turystycznej w gminie. Zaczynaj ą powstawa ć o środki wczasowe oraz domki rekreacyjne.
40 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
3.2. ZASOBY DZIEDZICTWA I KRAJOBRAZU KULTUROWEGO GMINY OSIEK
3.2.1. WYKAZ ZABYTKÓW NIERUCHOMYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO
nr nr dawnego data wpisu obiekt ulica nr miejscowo ść rejestru rejestru 1085 925 1985 -02-02 układ ruralistyczny Osiek wsi Osiek 1089 935 1985 -04-20 zagroda (dom, Kwiatowa 29 Osiek stodoła) (d. 97) 1094 947 1985 -07-04 zagroda (dom, Partyzantów 100 Osiek stodoła z obor ą – nie Kociewskich istnieje ) 1106 950 1986 -01-20 dom Kwiatowa 2 Osiek (d. 79) 1252 1036 1988 -09-24 dom (rozebrany – Dec Partyzantów 40 Osiek Starosty Starogardzkiego Kociewskich (d. 60) AB.6741.44.2013) 1291 10 70 1989 -11-06 cmentarz Kasparus 1339 1069 1989 -11-06 ko ściół parafialny Kasparus pw. św. Józefa z cmentarzem 1652 1181 1998 -01-16 ko ściół parafialny pw.. św. Wyzwolenia Osiek Rocha z plebani ą i budynkiem gospodarczym 1652 1181 – 2002 -07-12 *** Wyzwolenia Osiek decyzja zmienia jąca 1852 2009 -09-21 cmentarz parafialny w Partyzantów Osiek obr ębie działki wraz z Kociewskich murem i bram ą od pn.- zach. oraz starodrzewem
41 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
3.2.2. ZABYTKI NIERUCHOME OBJ ĘTE GMINN Ą EWIDENCJ Ą ZABYTKÓW Gminna ewidencja zabytków Osieka wykonana została od lutego do lipca 2013 r. Składa si ę z 275 kart adresowych obiektów zabytkowych znajduj ących si ę na terenie gminy Osiek. Karty adresowe zawieraj ą nast ępuj ące informacje o obiekcie: 1) Nazwa 2) Czas powstania; 3) Dane adresowe; 4) Przynale żno ść administracyjna 5) Forma ochrony; 6) Fotografie. 7) Mapka sytuacyjna Szczegółowy wykaz znajduje si ę w zał ączniku.
3.2.3. ZABYTKI ARCHEOLOGICZNE
Zabytki archeologiczne stanowi ą jedn ą z najciekawszych kategorii dziedzictwa kulturowego. W wielu przypadkach s ą jedynym źródłem informacji o rozwoju i charakterze osadnictwa na konkretnym terenie. Wa żna rola dziedzictwa archeologicznego została tak że podkre ślona w zapisach „Europejskiej konwencji o ochronie archeologicznego dziedzictwa kulturowego” z La Valetta, która uznała je za źródło zbiorowej pami ęci europejskiej i instrument dla bada ń historycznych i naukowych. Z zapisu tego wynika konieczno ść umiej ętnego pogodzenia dwóch podstawowych celów działa ń ochronnych i opieku ńczych w odniesieniu do dziedzictwa archeologicznego: 1) dokładne rozpoznanie, zadokumentowanie i popularyzacja zabytków archeologicznych nara żonych na zniszczenie (inwestycje, przyczyny naturalne); 2) zachowanie dla przyszłych pokole ń jak najwi ększej liczby zabytków archeologicznych (mo żliwych do rozpoznania nowszymi metodami, zwłaszcza nieinwazyjnymi).
A. Ochrona zabytków archeologicznych Ochrona zabytków archeologicznych jest w Polsce uregulowana przepisami Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz pakietem odpowiednich aktów wykonawczych (rozporz ądze ń Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego).
42 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Ochron ę dziedzictwa archeologicznego (znajduj ącą si ę w gestii wła ściwej administracji pa ństwowej i w cz ęś ci samorz ądowej) oraz okre ślenie definicji zabytku archeologicznego i bada ń archeologicznych zapewniaj ą w szczególno ści przepisy ww. Ustawy...: art. 3, pkt. 4 zabytek archeologiczny – zabytek nieruchomy, b ędący powierzchniow ą, podziemn ą lub podwodn ą pozostało ści ą egzystencji i działalno ści człowieka, zło żon ą z nawarstwie ń kulturowych i znajduj ących si ę w nich wytworów b ądź ich śladów albo zabytek ruchomy, b ędący tym wytworem; art. 3, pkt. 11 badania archeologiczne – działania maj ące na celu odkrycie, rozpoznanie, udokumentowanie i zabezpieczenie zabytku archeologicznego; art. 6, ust. 1, pkt. 3 Ochronie i opiece podlegaj ą bez wzgl ędu na stan zachowania: 1) zabytki archeologiczne b ędące, w szczególno ści: a) pozostało ściami terenowymi pradziejowego i historycznego osadnictwa, b) cmentarzyskami, c) reliktami działalno ści gospodarczej, religijnej i artystycznej. art. 7 Formami ochrony zabytków s ą: 1) wpis do rejestru zabytków; 2) uznanie za pomnik historii; 3) utworzenie parku kulturowego; 4) ustalenia ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o warunkach zabudowy, decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizacj ę inwestycji w zakresie lotniska u żytku publicznego.
43 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
B. OCHRONA STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH
1. Wymóg uzgadniania z Pomorskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków wszystkich planów i projektów dotycz ących stref ochrony archeologicznej. 2. Konieczno ść inwentaryzacji i dokumentacji obszarów archeologicznych obj ętych strefami ochronnymi przed podj ęciem tam prac ziemnych. 3. Zakaz inwestowania na terenie stanowisk o własnej formie krajobrazowej, a tak że na obszarze przylegaj ącym bezpo średnio do nich.
B. WYKAZ STANOWISK ARCHEOLOGICZNYCH WPISANYCH DO REJESTRU ZABYTKÓW
L.P. Miejscowo ść Nr Rodzaj stanowiska Chronologia stan. 1 OSIEK 1 ZNALEZISKO LU ŹNE; NEOLIT; WCZESNY I ŚRODKOWY OKRES ZNALEZISKO LU ŹNE; LATE ŃSKI; WCZESNE ŚREDNIOWIECZE; ZNALEZISKO LU ŹNE; OKRES WPŁYWÓW RZYMSKICH ZNALEZISKO LU ŹNE 2 OSIEK 2 ZNALEZISKO LU ŹNE WCZESNY I ŚRODKOWY OKRES LATEŃSKI
3 OSIEK 3 ZNALEZISKO LU ŹNE; EPOKA KAMIENIA; WCZESNY I CMENTARZYSKO ŚRODKOWY OKRES LATE ŃSKI GROBÓW SKRZYNKOWYCH 4 OSIEK 4 ŚLAD OSADNICTWA NEOLIT 5 OSIEK 5 ŚLAD OSADNICTWA EPOKA BRAZU/WCZESNA EPOKA ŻELAZA
6 OSIEK 6 ŚLAD OSADNICTWA NEOLIT? 7 OSIEK 7 ŚLAD OSADNICTWA; NEOLIT; WCZESNE ŚREDNIOWIECZE; ŚLAD OSADNICTWA; WCZESNA EPOKA ŻELAZA; PÓ ŹNE ŚLAD OSADNICTWA; ŚREDNIOWIECZE / OKRES NOWO ŻYTNY; ZAMEK; DWÓR OKRES NOWO ŻYTNY
8 OSIEK 8 OSADA?; OSADA? WCZESNA EPOKA ŻELAZA; PÓ ŹNE ŚREDNIOWIECZE 9 OSIEK 9 ZNALEZISKO LU ŹNE NEOLIT 10 KARSZANEK 1 ZNALEZISKO LU ŹNE NEOLIT 11 RADOGOSZCZ 1 ZNALEZISKO LU ŹNE NEOLIT 12 WYCINKI 1 ŚLAD OSADNICTWA; ŚREDNIOWIECZE; NEOLIT ŚLAD OSADNICTWA 13 WYMYSŁOWO 1 ZNALEZISKO LU ŹNE NEOLIT
44 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
14 KASPARUS 1 ZNALEZISKO LU ŹNE MEZOLIT 15 KASPARUS 2 ZNALEZISKO LU ŹNE; MEZOLIT; MEZOLIT OBOZOWISKO? 16 KASPARUS 3 ZNALEZISKO LU ŹNE MEZOLIT 17 KASPARUS 4 ZNALEZISKO LU ŹNE EPOKA KAMIENIA 18 KASPARUS 5 ZNALEZISKO LU ŹNE EPOKA KAMIENIA 19 KASPARUS 6 ZNALEZISKO LU ŹNE EPOKA KAMIENIA 20 KASPARUS 7 CMENTARZYSKO EPOKA KAMIENIA 21 ŻURAWKI 1 ZNALEZISKO LU ŹNE EPOKA KAMIENIA 22 ŻURAWKI 2 ZNALEZISKO LU ŹNE EPOKA KAMIENIA 23 ŻURAWKI 3 CMENTARZYSKO?; EPOKA NIEOKRE ŚLONA; NEOLIT CMENTARZYSKO
3.2.4. ZABYTKI RUCHOME
Adres Wiek/rok Wła ściciel Lp. Przedmiot (Obiekt) Styl/materiał (Lokalizacja) bud. zabytku
1. Ołtarz główny XXI/2001 neogotyk/drewno
2. Tabernakulum XXI/2001 neogotyk/drewno
Obraz „ Św. Rocha” 3. XXI/2001 neogotyk z ołtarza głównego Obraz „NMP Nieustaj ącej 4. XXI/2001 neogotyk Pomocy” z ołtarza
głównego Ko ściół p.w. Parafia św. Ołtarz boczny Św. Rocha w 5. XXI/2001 neogotyk Rocha Osiek Matki Boskiej Osieku Ołtarz boczny Św. 6. XXI/2001 neogotyk Krzy ża
7. Ambona – 2 szt. XXI/2001 neogotyk
8. Ławki – 27 szt. XXI/2001 neogotyk
9. Organy XXI/2001 neogotyk
10. Dzwony – 3 szt. XXI/2001 Parafia św.
45 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Konfesjonały – 6 Ko ściół p.w. Rocha Osiek 11. XXI/2001 szt. Św. Rocha w Osieku
12. Katafalk XXI/2001
13. Stolik XXI/2001
14. Kl ęczniki – 4szt. XXI/2001
Szafy zakrystyjne – 15. XXI/2001 12 szt. Obrazy Drogi 16. Krzy żowej – XXI/2002 14 szt.
17. Obraz Św. Rocha XXI/2002
Relikwiarz Św. 18. XXI/2002 Rocha
Kielich mszalny – 19. XXI/2002 5 szt.
20. Puszki – 3 szt. XXI/2002
21. Monstrancja XXI/2002
Pateny 22. XXI/2002
23. Trybularz XXI/2002
24. Łódka XXI/2002
Ko ściół p.w. 25. Lichtarze XXI/2002 Parafia św. Św. Rocha w Rocha Osiek Osieku 26. Gong XXI/2002
27. Dzwonek XXI/2002
28. Lichtarze żelazne XXI/2002
46 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
4. ANALIZA STRATEGICZNA SWOT
Perspektywy rozwoju gminy – mocne i słabe strony oraz wynikaj ące st ąd szanse i zagro żenia dla ochrony środowiska kulturowego
Mocne strony Słabe strony Szanse dla ochrony Zagro żenia dla środowiska ochrony środowiska kulturowego kulturowego znaczna warto ść zbyt mała wiedza wykorzystanie gro źba zabytkowa wsi turystów o walorach zasobów dziedzictwa niekorzystnych Kasparus i Osiek turystycznych i kulturowego dla przekształce ń kulturowych gminy rozwoju turystyki przestrzennych w wyniku parcelacji zwi ększenie wiedzy o terenów pod du ża ilo ść budynków brak programów walorach gminy w śród zabudow ę letniskow ą zabytkowych w wspierania ochrony potencjalnych turystów dobrym stanie środowiska potencjalna gro źba zachowania kulturowego promowanie tworzenia utraty cz ęś ci gospodarstw obiektów agroturystycznych zabytkowych wybitne walory znaczna odległo ść od zagro żonych krajobrazowe gminy – wi ększych o środków dewastacj ą i poło żenie w śród miejskich wł ączenie dziedzictwa popadni ęciem w Borów Tucholskich, kulturowego w ruin ę znaczna liczba jezior budowanie to żsamo ści społeczno ści lokalnej tendencja do modernizacji żywotno ść tradycji obiektów kociewskiej rozwój turystyki zabytkowych bez wodnej liczenia si ę z warto ści ą oryginalnej substancji zabytkowej
47 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
5. CELE I KIERUNKI DZIAŁANIA W ZAKRESIE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO NA LATA 2014 – 2018 DLA GMINY OSIEK
5.1. OCHRONA NAJWA ŻNIEJSZYCH ELEMENTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO
Gmina Osiek posiada dobrze zachowany tradycyjny, przedindustrialny krajobraz kulturowy, reprezentuj ący typowe dla Kociewia cechy. Wsie utrzymały w wi ększo ści swój historyczny układ przestrzenny, a przewa żaj ąca cz ęść budynków poło żonych na historycznych siedliskach pochodzi z ko ńca XIX i pocz ątku XX w. Polityka ochrony dziedzictwa kulturowego gminy powinna i ść w kierunku utrwalenia układu przestrzennego wsi oraz dbało ści o zachowanie oryginalnej substancji zabytkowej. Układ przestrzenny wsi Osiek jest chroniony przez wpis do rejestru oraz ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Zespół ruralistyczny wsi Osiek posiada aktualny miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i jest wpisany do rejestru zabytków (nr rej. 1085, decyzja z dnia 02.02.1985), w granicach i ze strefami ochrony konserwatorskiej ustalonych w decyzji o wpisie: 1) stref ą A – pełnej ( ścisłej) ochrony, obejmuj ącej centralny obszar wsi, wschodni odcinek ulicy Partyzantów Kociewskich, południowy odcinek ulicy Kwiatowej i zachodni fragment ul. Wyzwolenia do wlotu ul. Na Borku; 2) stref ą B – stref ą ochrony, obejmuj ącą 3 fragmenty wsi obejmuj ąca historycznie młodsze obszary wsi; 3) stref ą E1 – ochrony ekspozycji stanowi ącą otoczenie zabytku w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – obszar z ograniczeniami w zakresie intensywno ści i gabarytów zabudowy ze wzgl ędu na ochron ę ekspozycji zabytkowego zespołu ruralistycznego; 4) stref ą E2 - ochrony ekspozycji stanowi ącą otoczenie zabytku w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – obszar wył ączony spod zabudowy ze wzgl ędu na ochron ę ekspozycji zabytkowego zespołu ruralistycznego; 5) stref ą K - ochrony krajobrazu, stanowi ącą otoczenie zabytku w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami – obszar wył ącze ń spod zabudowy i ogranicze ń intensywno ści i gabarytów ze wzgl ędu na ochron ę krajobrazu otoczenia zabytkowego zespołu ruralistycznego. 48 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
W strefie ochrony konserwatorskiej A (pełnej ochrony) i strefie ochrony konserwatorskiej B, obowi ązuj ą nast ępuj ące ustalenia: 1) przedmiotem ochrony s ą wszystkie historyczne elementy zainwestowania, w tym: a) historyczny układ ulic i dróg, b) historyczne podziały parcelacyjne, w tym zwłaszcza oznaczone na rysunku planu; c) historyczne zasady kształtowania zabudowy (w tym w zespołach zagrodowych) oraz historyczne i tradycyjne zasady i formy zagospodarowania terenu; d) zabytkowa zabudowa mieszkalna, gospodarcza e) zachowane elementy zabytkowej małej architektury np. ogrodzenia, słupki bramne, bramy, piwniczki ziemne, f) zachowane fragmenty dawnych nawierzchni dróg, podwórzy, wjazdów do zagród, g) zachowane elementy zieleni wysokiej, w szczególno ści nasadzenia wzdłu ż granic starego cmentarza przyko ścielnego, ziele ń cmentarza parafialnego, starodrzew zwi ązany z siedliskami, ziele ń zwi ązana z historycznym układem komunikacyjnym; 2) nakazy, zakazy, ograniczenia i dopuszczenia w obr ębie stref ochrony konserwatorskiej: a) obowi ązuje wymóg zachowania, konserwacji i rewaloryzacji zachowanych elementów układu i struktury zabytkowego zespołu wsi oraz uzupełnienia struktury zabudowy w miejscach jej historycznego wyst ępowania; b) podziały parcelacyjne oznaczone na rysunku planu podlegaj ą ochronie; nie dopuszcza si ę ich likwidacji np. poprzez scalenie działek; wprowadza si ę wymóg ich utrwalania w przestrzeni poprzez sytuowanie w ich linii ogrodze ń, nasadze ń wysokich itp. c) dopuszcza si ę now ą zabudow ę zgodnie z ustaleniami szczegółowymi zawartymi w §15 na zasadach kontynuacji specyfiki miejscowej i tradycyjnej zabudowy oraz poszanowania zabytkowego sąsiedztwa; d) w obr ębie obszaru wyst ępowania historycznych siedlisk o charakterze zagród rolniczych obowi ązuje wymóg zachowania i kontynuacji zasady kształtowania rozplanowania zabudowy w zgodzie z tradycj ą miejscowego budownictwa regionalnego: budynek główny (mieszkalny) nale ży sytuowa ć szerokofrontowo do drogi, oddzielaj ąc od ulicy przedogródkiem, a zabudowania inwentarskie i gospodarcze sytuowa ć na tyłach parceli wokół podwórza; w istniej ącej zabudowie w tym obszarze obowi ązuje wymóg sytuowania nowych obiektów towarzysz ących (typu altany ogrodowe, gara że, obiekty gospodarcze) na tyłach parceli, w nawi ązaniu do historycznych układów zagrody;
49 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018 e) dla nowej zabudowy ustala si ę nakaz kształtowania w nawi ązaniu do tradycji historycznej pod wzgl ędem usytuowania, linii zabudowy, proporcji, gabarytów oraz formy dachu obowi ązuje nakaz kontynuowania w nowej zabudowie form architektonicznych wła ściwych dla regionalnej tradycji budowlanej; f) obowi ązuje nakaz kontynuowania i uwzgl ędnianie lokalnych tradycji budowlanych w pracach budowlanych (w tym renowacyjnych i remontowych) prowadzonych przy budynkach istniej ących; g) ustala si ę zakaz wprowadzania wszelkich form zabudowy tymczasowej; h) ustala si ę wymóg stosowania ogrodze ń niskich (max.. 1,20 m), a żurowych (drewniane sztachetowe) lub z siatki podsadzonej żywopłotem; dopuszcza si ę cokoły w/w ogrodze ń z kamienia polnego lub cegły (max 30 cm wysoko ści); obowi ązuje zakaz stosowania ogrodze ń pełnych murowanych i betonowych, oraz ogrodze ń z prefabrykowanych i) w obr ębie frontowych partii parceli nale ży wprowadza ć zagospodarowanie zieleni ą w formie tradycyjnych przedogródków z przewag ą rodzimych gatunków ro ślinno ści; dopuszcza si ę stosowanie naturalnych żywopłotów, pn ączy, grup rodzimych drzew niskopiennych lub rodzimych gatunków krzewów przesłaniaj ących wgl ąd na posesj ę; j) ustala si ę zakaz instalowania no śników reklamowych; ustala si ę zakaz stosowania reklam wbudowanych oraz reklam umieszczanych na obiektach zabytkowych; dopuszcza si ę szyldy o powierzchni do 1 m 2 dotycz ące działalno ści prowadzonej w obr ębie posesji oraz niezb ędne tablice informacyjne w tym informacji turystycznej; k) przy wprowadzaniu małej architektury takiej jak ogrodzenia, bramy, ławki, o świetlenie uliczne, kosze na śmieci, nawierzchnie chodników czy wjazdy na posesj ę wskazane zastosowanie elementów wzorowanych ści śle na tradycji lub opartych o przygotowany dla całej miejscowo ści w uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków lokalny wzornik; 3) w obr ębie stref A i B ochrony konserwatorskiej a) wszystkie działania (w tym wszelkie roboty budowlane) wymagaj ą pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na prowadzenie prac przy obiekcie zabytkowym (zgodnie z art. 36 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r z pó źniejszymi zmianami); b) dla nowych inwestycji ustala si ę wymóg uzgadniania projektu zagospodarowania działki oraz uzyskiwania od PWKZ wytycznych konserwatorskich lub wst ępnej pozytywnej opinii o planowanej inwestycji w oparciu o wst ępn ą koncepcj ę architektoniczn ą przed przyst ąpieniem do prac projektowych;
50 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018 c) ustala si ę wymóg wyst ępowania o wytyczne konserwatorskie dla remontów i prac budowlanych prowadzonych w obiektach o warto ściach chronionych planem; W strefie ochrony konserwatorskiej E1 - ochrony ekspozycji z ograniczeniem gabarytu obowi ązuj ą nast ępuj ące ustalenia: 1) przedmiotem ochrony s ą zachowane elementy historycznego krajobrazu, takie jak drogi, cieki wodne i rowy melioracyjne, elementy zieleni komponowanej takie jak nasadzenia wzdłu ż dróg; zachowane historyczne podziały w szczególno ści wskazane na rysunku planu; 2) ustala si ę zakaz instalowania no śników reklamowych oraz innych form reklamy, postuluje si ę ograniczenia reklam do niezb ędnych szyldów i elementów informacji turystycznej; 3) ustala si ę zakaz stosowania ogrodze ń pełnych i z prefabrykowanych prz ęseł betonowych; 4) ustala si ę nakaz zachowania wolnych od zabudowy i wysokich przesłon (np. drzewa) korytarzy widokowych, wskazanych na rysunku planu; 5) ustala si ę dla nowej zabudowy zachowanie skali i typów architektury nawi ązuj ącej do regionalnej tradycji budowlanej; 6) wszelkie działania (w tym wszelkie prace budowlane) w granicach strefy wymagaj ą pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na prowadzenie prac przy obiekcie zabytkowym (zgodnie z art. 36 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r z pó źniejszymi zmianami). W strefie ochrony konserwatorskiej E2 - ochrony ekspozycji z zakazem zabudowy obowi ązuj ą nast ępuj ące ustalenia: 1) ustala si ę zakaz instalowania no śników reklamowych oraz innych form reklamy, dopuszczalne jedynie tablice informacji turystycznej; 2) ustala si ę zakaz stosowania ogrodze ń pełnych i z prefabrykowanych prz ęseł betonowych; 3) ustala si ę zakaz sytuowania wszelkich form zabudowy stałej i tymczasowej, chyba że ustalenia szczegółowe planu zawarte w §15 stanowi ą inaczej; 4) zakaz sytuowania masztów, wie ż, anten i innych tego typu obiektów budowlanych, nie zwi ązanych z funkcj ą podstawow ą terenu; 5) wszelkie działania (w tym wszelkie prace budowlane) w granicach strefy wymagaj ą pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na prowadzenie prac przy obiekcie zabytkowym (zgodnie z art. 36 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r z pó źniejszymi zmianami). 8. W strefie ochrony konserwatorskiej K - ochrony krajobrazu , której granic ę zaznaczono na rysunku planu, obowi ązuj ą nast ępuj ące ustalenia :
51 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
1) przedmiotem ochrony s ą zachowane elementy historycznego krajobrazu, takie jak drogi, cieki wodne i rowy melioracyjne, elementy zieleni komponowanej takie jak nasadzenia wzdłu ż dróg; 2) ustala si ę zakaz instalowania no śników reklamowych oraz innych form reklamy, ustala si ę postulat ograniczenia reklam do niezb ędnych szyldów i elementów informacji; 3) ustala si ę zakaz stosowania ogrodze ń pełnych i z prefabrykowanych prz ęseł betonowych; 4) ustala si ę wymóg podporz ądkowania wszelkich zamierze ń inwestycyjnych ochronie warto ści krajobrazowych, 5) ustala si ę nakaz opiniowania lokalizacji inwestycji przez wojewódzkiego konserwatora zabytków; pozytywna opinia mo że by ć uzale żniona od wyników studiów krajobrazowych, których zakres ka żdorazowo w opinii okre śli Wojewódzki Konserwator Zabytków, 6) wykonywanie wszelkich robót budowlanych w granicach strefy wymaga pozwolenia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków na prowadzenie prac przy obiekcie zabytkowym (zgodnie z art. 36 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r z pó źniejszymi zmianami). W granicach mpzp wskazuje si ę do zachowania, obj ęcia ochron ą i rewaloryzacji nast ępuj ące obiekty zabytkowe nieruchome chronione ustaleniami planu: 1) o wybitnych walorach historyczno-kulturowych: a) ruiny zamku krzy żackiego (XIV w) nad brzegiem jeziora, przy ul. Zamkowej; b) dom, Partyzantów Kociewskich 25; c) dom, Partyzantów Kociewskich 36; d) dom, Partyzantów Kociewskich 52; e) dom, Partyzantów Kociewskich 90. 2) o wysokich walorach historyczno-kulturowych, 3) pozostałe obiekty zabytkowe, w tym współtworz ące klimat tradycyjnej zabudowy wsi (historyczne obiekty o tradycyjnej bryle i formie) wskazane planem do ochrony i zachowania. Lokalizacj ę w/w obiektów oznaczono na rysunku mpzp. Dla wymienionych w ust. 10 obiektów zabytkowych ustala si ę: 1) ochronie podlegaj ą historyczne i tradycyjne cechy budynku: bryła, forma architektoniczna, kształt dachu, kat nachylenia głównych połaci, rodzaj pokrycia dachu, dyspozycja ścian (rozmieszczenie otworów okiennych i drzwiowych, podziały architektoniczne elewacji), detal architektoniczny (w tym kształt, wielko ść okien, podziały stolarki okiennej i drzwiowej, obramienia otworów itp.), materiały budowlane i kolorystyka, stosowane tradycyjne materiały budowlane;
52 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
2) dopuszcza si ę remonty i przystosowanie do współczesnych wymogów technicznych i funkcjonalnych, pod warunkiem poszanowania w/w elementów ; 3) dopuszcza si ę wymian ę technicznie zu żytych elementów budynku (okien, drzwi itd.) pod warunkiem zachowania lub przywrócenia pierwotnej tradycyjnej formy tych elementów; 4) w przypadku rozbiórki budynku zabytkowego, wymienionego w ust. 12 i sytuowania w jego miejscu nowego obiektu, ustala si ę wymóg odtworzenia i/lub nawi ązania now ą brył ą do historycznej formy; 5) prowadzenie robót budowlanych przy obiekcie obj ętym ochron ą a znajduj ącym si ę poza obszarem wpisu do rejestru zabytków wymaga uzyskania pozwolenia przewidzianego w art. 39 ust 3 ustawy prawo budowlane i uzgodnienia z właściwym terenowo Konserwatorem Zabytków.
Zespół ruralistyczny wsi Kasparus jest wł ączony do Gminnej Ewidencji Zabytków gminy Osiek, jednak ze wzgl ędu na nieprzeci ętne walory zabytkowe zasługuje na obj ęcie go bardziej zaawansowan ą form ą ochrony. Kasparus ma charakter wsi zwartej, o układzie wielodro żnicy, z drewnian ą zabudow ą, przewa żnie z przełomu XIX/XX w. Zachowała si ę tu typowa niegdy ś dla tych terenów tradycyjna drewniana zabudowa w stylu borowiackim. Znaczna cz ęść zabudowy wsi (ok. 40 budynków) została wł ączona do Gminnej Ewidencji Zabytków. Układ przestrzenny wsi nie uległ żadnym istotnym przekształceniom, nie ma te ż nowej zabudowy z wyj ątkiem nowej remizy i kilku innych obiektów, poło żonych jednak na uboczu. Wie ś ma te ż bogat ą tradycj ę walki o polsko ść – w 1907 r. odbył si ę tu jeden z najdłu ższych i najdramatyczniejszych strajków szkolnych w zaborze pruskim. O zrozumieniu przez lokalne społecze ństwo warto ści zabytkowej Kasparusa świadcz ą próby utworzenie tu skansenu wsi kociewskiej, które nie powiodły si ę jednak ze wzgl ędów finansowych. Form ą ochrony, która mo że si ę sprawdzi ć w przypadku Kasparusa, jest park kulturowy. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dn. 23 lipca 2003 r. (Dz. U. Nr 162 z dn. 17.09.2003, poz. 1568), przewidziała mo żliwo ść tworzenia parków kulturowych, i okre śliła obowi ązek: – sporz ądzania dla nich planów ochrony – sporz ądzania dla obszaru parku kulturowego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Szczegółowe omówienie zagadnie ń zwi ązanych z procedur ą tworzenia parku kulturowego i jego zarz ądzaniem znajduje si ę w zał ączonym opracowaniu: „Zasady tworzenia Parku Kulturowego, zarz ądzania nim oraz sporz ądzania planu jego ochrony”.
53 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Zgodnie z przytoczonymi w poprzednich rozdziałach przepisami ustawowymi ochrona zabytków nale ży do zada ń własnych gminy. Ustalone poni żej priorytety, cele strategiczne i wynikaj ące z nich cele operacyjne oraz kierunki działania wyznaczaj ą działania gminy w zakresie ochrony zabytków na lata 2014 – 2018.
5.2. PRIORYTETY I CELE STRATEGICZNE
PRIORYTET 1. Zahamowanie procesów degradacji zabytków i doprowadzenie do poprawy stanu ich zachowania
CEL STRATEGICZNY 1. Wykorzystanie środków prawnych i organizacyjnych dla zabezpieczenia obiektów zabytkowych CEL STRATEGICZNY 2. Dbało ść o stan zachowania zabytków b ędących własno ści ą gminy CEL STRATEGICZNY 3. Wspieranie inicjatyw sprzyjaj ących wzrostowi środków finansowych przeznaczonych na opiek ę nad zabytkami
PRIORYTET 2. Wzmacnianie to żsamo ści kulturowej oraz upowszechnianie wiedzy o dziedzictwie kulturowym i walorach turystycznych gminy
CEL STRATEGICZNY 4. Wł ączenie społeczno ści lokalnej w działania na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego CEL STRATEGICZNY 5. Wyeksponowanie oraz promowanie dziedzictwa kulturowego gminy
54 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
5.3. TABELA – CELE I DZIAŁANIA USTALANE W PROGRAMIE OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014 – 2018 (WRAZ Z TERMINARZEM)
CELE STRATEGICZNE CELE OPERACYJNE Działania Terminarz Działa ń CEL STRATEGICZNY 1. CEL OPERACYJNY 1. Działanie 1. Opracowanie w pierwszym rz ędzie Wykorzystanie środków Wykorzystanie miejscowych miejscowych planów dla wsi Kasparus – w prawnych i organizacyjnych planów zagospodarowania zagospodarowania powi ązaniu z dla zabezpieczenia przestrzennego jako przestrzennego dla układów procedur ą tworzenia obiektów zabytkowych instrumentu przyczyniaj ącego ruralistycznych jednostek parku kulturowego si ę do poprawy ładu osadniczych gminy przestrzennego gminy oraz ochrony zabytków Działanie 2. Aktualizacja w zale żno ści od miejscowego planu pojawiania si ę zagospodarowania nowych zagro żeń i przestrzennego wsi Osiek szans rozwojowych CEL OPERACYJNY 2. Działanie 3. Monitoring stanu sukcesywnie Monitorowanie stanu zachowania obiektów zachowania zabytków oraz wpisanych do rejestru oraz do działania na rzecz jego Gminnej Ewidencji poprawy Zabytków, a w razie potrzeby informowanie władz konserwatorskich o zagro żeniu budowli zabytkowych i ładu przestrzennego w gminie Działanie 4. Weryfikacja w wrzesie ń 2015 r. terenie stanu obiektów wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytków Działanie 5. Sporz ądzenie wrzesie ń 2015 r. sprawozdania z realizacji zada ń wynikaj ących z „Programu opieki nad zabytkami dla gminy Osiek” CEL OPERACYJNY 3. Działanie 6. Współpraca przy sukcesywnie Obj ęcie ochron ą prawn ą opracowywaniu wniosków do szczególnie warto ściowych Pomorskiego Wojewódzkiego zabytków Konserwatora Zabytków o wpisanie najcenniejszych zabytków do rejestru zabytków Działanie 7. Utworzenie parku do wrze śnia 2017 r. kulturowego we wsi Kasparus CEL OPERACYJNY 4. Działanie 8. Stworzenie ram do wrze śnia 2016 r. Stworzenie zach ęt prawnych umo żliwiaj ących finansowych zmierzaj ących przyznawanie dotacji do do poprawy stanu remontów poprawiaj ących zachowania zabytków dla stan zachowania obiektów wła ścicieli obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków CEL OPERACYJNY 5. Działanie 9. Zapoznanie sukcesywnie Promocja adaptacji obiektów wła ścicieli zabytków z zabytkowych na obiekty o mo żliwo ściami rozwini ęcia funkcji turystycznej i własnej działalno ści usługowej gospodarczej w oparciu o posiadane nieruchomo ści 55 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
zabytkowe (agroturystyka, pensjonaty, o środki konferencyjne) Działanie 10. Opracowanie Do wrze śnia 2014 r. programu rozwoju agroturystyki w gminie z wykorzystaniem do świadcze ń z innych gmin oraz osób prowadz ących gospodarstwa agroturystyczne Działanie 11. Pozyskiwanie sukcesywnie przez gmin ę inwestorów na zagospodarowanie obiektów zabytkowych
CEL STRATEGICZNY 2. CEL OPERACYJNY 6. Działanie 12. Remonty i sukcesywnie – Dbało ść o stan zachowania Zachowanie oryginalnej restaurowanie obiektów zgodnie z zabytków b ędących substancji zabytkowej zabytkowych b ędących harmonogramem, własno ści ą gminy obiektów b ędących własno ści ą gminy, w sposób który powinien by ć własno ści ą gminy zgodny z zaleceniami dostarczony jako konserwatorskimi zał ącznik do sprawozdania z realizacji „Programu opieki nad zabytkami” CEL STRATEGICZNY 3. CEL OPERACYJNY 7. Działanie 13. Podj ęcie stara ń sukcesywnie Wspieranie inicjatyw Pomoc przy pozyskiwaniu w Urz ędzie Marszałkowskim sprzyjaj ących wzrostowi środków bud żetowych i na rzecz wł ączenia zabytków środków finansowych unijnych przeznaczonych na z terenu gminy do projektów przeznaczonych na opiek ę remonty i restauracje maj ących na celu nad zabytkami obiektów zabytkowych finansowanie ochrony dziedzictwa kulturowego, działania na rzecz opracowania i realizacji takich projektów Działanie 14. Pomoc w sukcesywnie uzyskiwaniu dofinansowania ze środków bud żetowych i unijnych przez wła ścicieli obiektów zabytkowych chc ących je adaptowa ć do potrzeb agroturystyki, tworzenia pensjonatów itp. CEL STRATEGICZNY 4. CEL OPERACYJNY 8. Działanie 15. Wprowadzenie do wrze śnia 2016 r. Wł ączenie społeczno ści Zwi ększenie wiedzy i do programów szkolnych lokalnej w działania na świadomo ści społecznej elementów wiedzy o rzecz ochrony dziedzictwa mieszka ńców gminy nt. wagi regionalnym dziedzictwie kulturowego kultywowania tradycji kulturowym kulturowych regionu Działanie 16. Zaznajomienie sukcesywnie pracowników Urz ędu Gminy, policji, nauczycieli, wła ścicieli nieruchomo ści zabytkowych z dziedzictwem kulturowym gminy CEL STRATEGICZNY 5. CEL OPERACYJNY 9. Działanie 17. Oznaczenie, sukcesywnie Wyeksponowanie oraz Działania na rzecz estetyki zabezpieczenie oraz promowanie dziedzictwa krajobrazu kulturowego wyeksponowanie obiektów kulturowego gminy zabytkowych w gminie
56 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Działanie 18. Dbało ść o sukcesywnie efektowny wygl ąd i odpowiedni ą aran żacj ę przestrzeni publicznej w otoczeniu obiektów zabytkowych
CEL OPERACYJNY 10. Działanie 19. Opracowanie do wrze śnia 2015 r. Promocja dziedzictwa przewodnika po gminie kulturowego gminy Działanie 20. Publikacja do wrze śnia 2016 r. przewodnika po gminie Działanie 21. Umieszczenie do wrze śnia 2015 r. przewodnika na portalu internetowym gminy Działanie 22. Wykorzystanie sukcesywnie imprez masowych organizowanych w gminie oraz innych okazji budz ących zainteresowanie mediów do promocji dziedzictwa kulturowego gminy
5.4. FINANSOWANIE REALIZACJI PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Realizacja „Programu opieki nad zabytkami” b ędzie wymagała przydzielenia zada ń z tym zwi ązanych osobie (osobom) zatrudnionej w Urz ędzie Gminy. Do zada ń tych b ędzie nale żało wykonanie: Działania 4. – Weryfikacja w terenie stanu obiektów wpisanych do Gminnej Ewidencji Zabytków Działania 5. – Sporz ądzenie sprawozdania z realizacji zada ń wynikaj ących z „Programu opieki nad zabytkami dla gminy Osiek”; Działania 7. Przeprowadzenie procedury utworzenia parku kulturowego we wsi Kasparus oraz koordynacja realizacji pozostałych działa ń. Ponadto Gmina b ędzie finansowała wykonanie działa ń przewidzianych w „Programie ...”, w szczególno ści: Działania 12. – Remontów i restaurowania obiektów zabytkowych b ędących własno ści ą gminy, w sposób zgodny z zaleceniami konserwatorskimi; Działania 17. – Oznaczenia, zabezpieczenia oraz wyeksponowania obiektów zabytkowych w gminie; Działania 18. – Dbało ści o efektowny wygl ąd i odpowiedni ą aran żacj ę przestrzeni publicznej w otoczeniu obiektów zabytkowych;
57 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
Działania 19. – Opracowania przewodnika po gminie Osiek, uwzgl ędniaj ącego wszystkie najcenniejsze obiekty zabytkowe, atrakcje krajoznawcze, baz ę turystyczn ą. Przewodnik ten powinien mie ć charakter modułowy umo żliwiaj ący jego prost ą aktualizacj ę. Działania 20. – Publikacji przewodnika Działania 21. – Umieszczenia przewodnika na portalu internetowym gminy Działania 22. – Wykorzystania imprez masowych do promocji dziedzictwa kulturowego gminy Szczegółowe okre ślenie kwot wydatkowanych na realizacj ę tych działa ń zostanie przedstawione w sprawozdania z realizacji zada ń wynikaj ących z „Programu opieki nad zabytkami dla gminy Osiek”.
5.5. MONITORING REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
Zgodnie z Ustaw ą o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, wójt/burmistrz/prezydent ma obowi ązek sporz ądzania, co dwa lata sprawozda ń z realizacji gminnego programu opieki nad zabytkami i przedstawiania go do akceptacji przez Rad ę Gminy.
Wyniki osi ągni ęte przy realizacji Programu Opieki nad Zabytkami powinny by ć oceniane na podstawie stopnia realizacji działa ń wyszczególnionych powy żej.
5.6. INSTRUMENTARIUM GMINNEGO PROGRAMU OPIEKI NAD ZABYTKAMI
5.6.1. INSTRUMENTY PRAWNE: 1) przepisy ustawowe 2) programy okre ślaj ące polityk ę pa ństwa i województwa w zakresie ochrony dziedzictwa kulturowego. 3) miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego; 4) wynikaj ące z przepisów ustawowych dokumenty wydawane przez wojewódzkiego konserwatora zabytków;
5.6.2. INSTRUMENTY KOORDYNACJI: 1) strategia rozwoju gminy; 2) plany rozwoju lokalnego; 3) programy rozwoju infrastruktury gminy;
58 PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY OSIEK NA LATA 2014-2018
4) programy ochrony środowiska przyrodniczego; 5) programy prac konserwatorskich; 6) studia i analizy, koncepcje; 7) plany rewitalizacji; 8) umowy i porozumienia; 9) kontrakty; 10) prowadzenie instytucji, w tym tworzenie podmiotów prawnych; 11) współpraca z wojewódzkim konserwatorem zabytków 12) współpraca z s ąsiednimi samorz ądami w celu wypracowania wspólnej polityki ochrony środowiska kulturowego i przyrodniczego 13) współpraca z o środkami naukowymi i akademickimi; 14) współpraca z diecezj ą w zakresie ochrony i opieki nad zabytkami.
5.6.3. INSTRUMENTY FINANSOWE: 1) dotacje; 2) subwencje; 3) dofinansowania; 4) nagrody; 5) zach ęty finansowe; 6) zbiórki społeczne; 7) programy operacyjne uwzgl ędniaj ące finansowanie z funduszy Wspólnoty Europejskiej.
5.6.4. INSTRUMENTY SPOŁECZNE: 1) pozyskanie poparcia społecznego na rzecz ochrony środowiska kulturowego; 2) edukacja kulturowa; 3) informacja nt. znaczenia dziedzictwa kulturowego dla rozwoju gminy; 4) współdziałanie z organizacjami społecznymi;
5.6.5. INSTRUMENTY KONTROLNE: 1) monitoring stanu środowiska kulturowego. 2) aktualizacja bazy danych geodezji i gospodarki gruntami, infrastruktury technicznej, stanu zagospodarowania przestrzennego gminy, stanów technicznych obiektów zabytkowych, poziomu bezrobocia;
59