Cynulliad Cenedlaethol Cymru The National Assembly for Wales

Cofnod y Trafodion The Record of Proceedings

Dydd Mawrth, 24 Ionawr 2012 Tuesday, 24 January 2012 24/01/2012

Cynnwys Contents

3 Cwestiynau i’r Prif Weinidog Questions to the First Minister

31 Datganiad a Chyhoeddiad Busnes Business Statement and Announcement

37 Datganiad: Cynnydd ar y Bil Gwasanaethau Cymdeithasol Statement: Progress on the Social Services Bill

52 Datganiad: Blaenoriaethau ar gyfer Amgylchedd Hanesyddol Cymru Statement: Priorities for the Welsh Historic Environment

64 Datganiad: Compact Simpson gyda Llywodraeth Leol Statement: The Simpson Compact with Local Government

75 Cynnig Cydsyniad Deddfwriaethol ar y Bil Diwygio Lles Legislative Consent Motion on the Welfare Reform Bill

84 Rhaglenni Ewropeaidd European Programmes

110 Cymunedau yn Gyntaf Communities First

140 Cyfnod Pleidleisio Voting Time

Yn y golofn chwith, cofnodwyd y trafodion yn yr iaith y llefarwyd hwy ynddi yn y Siambr. Yn y golofn dde, cynhwyswyd cyfieithiad.

In the left-hand column, the proceedings are recorded in the language in which they were spoken in the Chamber. In the right-hand column, a translation has been included.

2 24/01/2012

Cyfarfu’r Cynulliad am 1.30 p.m.gyda’r Llywydd (Rosemary Butler) yn y Gadair. The Assembly met at 1.30 p.m.with the Presiding Officer (Rosemary Butler) in the Chair.

The Presiding Officer: Good afternoon. The Y Llywydd: Prynhawn da. Dyma ddechrau National Assembly for Wales is now in trafodion Cynulliad Cenedlaethol Cymru. session.

Cwestiynau i’r Prif Weinidog Questions to the First Minister

Prif Weinidog yr Alban The First Minister of Scotland

1. Yr Arglwydd Elis-Thomas: Pa bryd y 1. Lord Elis-Thomas: When did the First cyfarfu’r Prif Weinidog ddiwethaf â Phrif Minister last meet with the First Minister of Weinidog yr Alban. OAQ(4)0314(FM) W Scotland. OAQ(4)0314(FM) W

Y Prif Weinidog (Carwyn Jones): Y tro The First Minister (Carwyn Jones): I last diwethaf i mi gyfarfod ag ef oedd ar 13 met him on 13 January in Dublin. Ionawr yn Nulyn.

Yr Arglwydd Elis-Thomas: Yn ei gyfarfod Lord Elis-Thomas: In his meeting with the â Phrif Weinidog yr Alban, a gafodd Prif Scottish First Minister, did the First Minister Weinidog Cymru gyfle i’w sicrhau na fydd of Wales have an opportunity to assure him e’n ymyrryd mewn materion mewnol yn yr he will not interfere in internal matters in Alban, ac a yw Prif Weinidog Cymru wedi Scotland, and has the First Minister of Wales cael cyfle i gyfarwyddo Prif Weinidog y had an opportunity to direct the Prime Deyrnas Unedig sut i ymddwyn yn y Minister of the United Kingdom on how to materion hyn? Tra fy mod i ar fy nhraed, a all behave in these issues? While I am on my ddweud rhagor wrthym am y confensiwn a feet, can he tell us more about the convention lansiwyd ganddo ddoe? O’r hyn a welaf i, yr that he launched yesterday? From what I can wyf yn gefnogol iawn i’r arweiniad hyn. see, I am very supportive of this step.

Y Prif Weinidog: Diolch am hynny. Yn The First Minister: Thank you for that. gyntaf, yr wyf wedi mynegi fy marn yn First, I have made public my view that the gyhoeddus mai rhywbeth i bobl yr Alban yw future of Scotland is for the people of dyfodol yr Alban. O ran y confensiwn, mae’n Scotland. Regarding the convention, it is bwysig dros ben i ni ystyried sefyllfa’r exceptionally important that we consider the Deyrnas Unedig ar hyn o bryd, wrth gofio’r current position of the UK, bearing in mind datganoli sydd wedi digwydd dros y the devolution that we have seen over the blynyddoedd, er mwyn sicrhau bod mwy o years, in order to secure more clarity on the eglurder ynglŷn â’r gwahanol bwerau sydd various powers of this Assembly, the gan y Cynulliad hwn, Cynulliad Gogledd Northern Ireland Assembly, the Scottish Iwerddon, Senedd yr Alban a Senedd y Parliament and the UK Parliament. Deyrnas Unedig.

Julie Morgan: Does the First Minister agree Julie Morgan: A yw’r Prif Weinidog yn that when voters in Scotland come to put cytuno y dylai pleidleiswyr yn yr Alban, pan their crosses in the vote on Scottish fyddant yn mynd ati i roi eu croesau yn y independence, they should consider that they bleidlais ar annibyniaeth yr Alban, ystyried are breaking away not just from England, but eu bod yn torri i ffwrdd nid yn unig o Loegr, from Wales and Northern Ireland—two ond o Gymru a Gogledd Iwerddon—dwy fellow Celtic nations? Does he think that they gyd-genedl Geltaidd? A yw’n credu y dylent should consider that when they vote? ystyried hynny pan fyddant yn pleidleisio?

3 24/01/2012

The First Minister: I very much hope that Y Prif Weinidog: Rwyf yn gobeithio’n fawr the people of Scotland vote to remain part of y bydd pobl yr Alban yn pleidleisio dros aros the UK; they are a very important part of the yn rhan o’r DU; maent yn rhan bwysig iawn UK. Scotland adds balance to the UK; that o’r DU. Mae’r Alban yn ychwanegu much we know, and the UK would be very cydbwysedd i’r DU; yr ydym yn gwybod much worse off without Scotland in it. hynny, a byddai’n llawer iawn gwaeth ar y DU pe na fyddai’r Alban yn rhan ohoni.

Nick Ramsay: First Minister, I know that, Nick Ramsay: Brif Weinidog, gwn ein bod, occasionally, we disagree on a few things, o bryd i’w gilydd, yn anghytuno ar rai but on the issue of the future of the United pethau, ond ar gwestiwn dyfodol y Deyrnas Kingdom, I know that you share my view Unedig, gwn eich bod yn cyd-fynd â mi fod y that the United Kingdom has stood Wales Deyrnas Unedig wedi bod o fudd i Gymru ac and its other constituent parts in good stead i rannau eraill y deyrnas ers 300 o for 300 years, and hopefully will continue on flynyddoedd, a gobeithio y bydd yn parhau into the future. Following on from Julie i’r dyfodol. Yn dilyn cwestiwn Julie Morgan, Morgan’s question, would you, once again, a fyddech, unwaith eto, yn datgan eich cred state your belief in the importance of ym mhwysigrwydd yr Alban i Gymru ac Scotland to Wales and in the United ynghylch cadw’r Deyrnas Unedig yn gyfan? Kingdom remaining together? Do you agree A gytunwch ynghylch pwysigrwydd y ffaith i that it was very important that the Prime Brif Weinidog y DU fynegi y dylid cael Minister indicated that there should be an refferendwm yn gynnar oherwydd, yn y early referendum because, in the meantime, cyfamser, mae busnesau yn dioddef yn sgîl yr businesses are suffering from the uncertainty ansicrwydd a grëwyd gan Blaid Genedlaethol that has been created by the Scottish National yr Alban? Rwyf yn siŵr na fyddech eisiau Party? I am sure that you would not want to gweld ansicrwydd. see insecurity.

The First Minister: As I said, what happens Y Prif Weinidog: Fel y dywedais, mater i in Scotland is a matter for the people of bobl yr Alban yw’r hyn sy’n digwydd yn yr Scotland. I am not convinced that it is a wise Alban. Nid wyf yn argyhoeddedig ei fod yn intervention on the part of the Prime Minister ymyriad doeth ar ran Prif Weinidog y DU with regard to Scottish affairs, but, that mewn perthynas â materion yr Alban, ond, said—let me reiterate the point—I would wedi dweud hynny—gadewch imi ailadrodd very much regret seeing Scotland leaving the y pwynt—fe fyddai’n ddrwg iawn gennyf UK. I very much believe in the unity of the weld yr Alban yn gadael y DU. Rwyf yn UK, and it would certainly be a great loss to credu’n gryf yn undod y DU, a byddai’n sicr us in Wales if Scotland were to leave the UK. yn golled fawr i ni yng Nghymru pe byddai’r Alban yn gadael y DU.

The Presiding Officer: While we are having Y Llywydd: Er ein bod yn cael dechrau da y a good start this afternoon, I remind Members prynhawn yma, rwyf am atgoffa Aelodau mai that it is one question and short preambles. un cwestiwn a rhagymadroddion byr a ganiateir.

Trafnidiaeth Gyhoeddus Public Transport

2. Paul Davies: Beth mae Llywodraeth Cymru 2. Paul Davies: What is the Welsh yn ei wneud i wella hygyrchedd trafnidiaeth Government doing to improve public gyhoeddus ledled Cymru. OAQ(4)0316(FM) transport accessibility across Wales. OAQ(4)0316(FM)

Y Prif Weinidog: Rydym yn cyflawni The First Minister: We are delivering gwelliannau i hygyrchedd trafnidiaeth accessibility improvements to public transport gyhoeddus ledled Cymru. Ymysg y rhain, across Wales. These include the new train

4 24/01/2012 mae’r gwasanaethau trên newydd i services to Fishguard, the forthcoming Abergwaun, ailagor gorsaf Wdig yn y dyfodol reopening of Goodwick station, and the agos, a’r gwelliannau mawr sy’n digwydd ar current major improvements to Swansea High hyn o bryd i orsaf Stryd Fawr Abertawe. Street station.

Paul Davies: Un o’r cynlluniau sydd wedi Paul Davies: One plan that has been bod yn llwyddiannus trwy gydol Cymru yw’r successful across Wales in the town rider cynllun town rider sydd wedi gwella scheme, which has increased accessibility for hygyrchedd i nifer o bobl, yn enwedig yr hŷn many people, particularly the elderly and a’r bregus. Deallaf fod arian y cynllun hwn yn vulnerable. I understand that the funding for dod i ben oherwydd penderfyniad eich this scheme is to come to an end because of a Llywodraeth chi. Mae nifer o etholwyr wedi decision taken by your Government. Many cysylltu â mi i ddweud eu bod yn poeni’n constituents have contacted me and are very fawr fod y cynllun hwn yn dod i ben, concerned that this scheme is to come to an oherwydd mae llawer yn teimlo bod y end, because many feel that this service is a gwasanaeth yn ‘llinell bywyd’ iddynt. A lifeline for them. Will the First Minister wnaiff y Prif Weinidog sicrhau bod y ensure that the Government reconsiders this Llywodraeth yn ailystyried y penderfyniad decision and, if not, can he tell us what will hwn, ac os na fydd hynny’n digwydd, a all replace this valuable service? ddweud wrthym beth fydd yn cymryd lle’r gwasanaeth gwerthfawr hwn?

Y Prif Weindog: Yn anffodus, nid yw’r arian The First Minister: Unfortunately, the ar gael i gyllido’r cynllun hwn ar ran y funding for that scheme is no longer Llywodraeth mwyach. Deallaf fod available to the Government. I understand trafodaethau’n cael eu cynnal ar hyn bryd that talks are ongoing with the local authority gyda’r awdurdod lleol ynglŷn â dyfodol regarding the future of town rider services gwasanaethau town rider ar ôl mis Mawrth. after March.

Jenny Rathbone: At Prime Minister’s Jenny Rathbone: Yn ystod cwestiynau’r questions last week, we heard that the Prif Weinidog yr wythnos diwethaf, clywsom Conservative Government is axing the Labour fod y Llywodraeth Geidwadol yn dileu’r initiative to contain the prices of transport. fenter gan Lafur i reoli prisiau trafnidiaeth. A Can you say what can be done to ensure that allwch ddweud beth y gellir ei wneud i the price of train and bus fares is as important sicrhau bod pris tocynnau trên a bws yr un as the accessibility issue? mor bwysig â’r mater ynghylch hygyrchedd?

The First Minister: It is crucial that people Y Prif Weinidog: Mae’n hanfodol bod pobl feel that they are able to travel on public yn teimlo eu bod yn gallu teithio ar transport and at a reasonable price. The great drafnidiaeth gyhoeddus ac am bris rhesymol. danger is that if rail fares are allowed to rise Y perygl mawr os caniateir i docynnau trên in an unregulated way, then those fares will godi mewn modd nad yw wedi’i reoleiddio rise to such an extent that people will feel that yw y bydd y prisiau hynny’n codi i’r fath they are not able to access the railways. It is raddau fel na fydd pobl yn teimlo eu bod yn absolutely crucial that there is proper gallu cael mynediad i’r rheilffyrdd. Mae’n regulation in place across the whole of the gwbl hanfodol bod rheoleiddio priodol ar UK. waith ledled y DU gyfan.

Alun Ffred Jones: Mae eich Llywodraeth Alun Ffred Jones: Your Government in yng Nghymru newydd gyflwyno gostyngiad Wales has just cut the grant for bus o 25% yn y grant i gwmnïau bysus. Mae hyn companies by 25%. That is higher than the yn uwch na’r gostyngiad yn Lloegr. Hwn figure in England. This is the grant that helps yw’r grant sy’n helpu i dalu treth tanwydd. with fuel duty payments. This cut has been Cafodd y toriad hwn ei wneud gyda rhybudd made with just 10 weeks’ notice, although o 10 wythnos yn unig, er bod cytundebau contracts are in place with the county

5 24/01/2012 gyda’r cynghorau sir yn eu lle. Pam mae’r councils. Why is this cut so high in Wales toriad hwn mor uchel yng Nghymru a pham and why was so little warning given to the rhoddwyd cyn lleied o rybudd i’r cwmnïau bus companies, which will suffer as a result bysus a fydd yn dioddef ac yn gorfod torri and will have to cut services? gwasanaethau?

Y Prif Weinidog: Mae’r cymhorthdal yn dal The First Minister: The subsidy continues i fod yn uwch na’r hyn a geir yn Lloegr. Wrth to be higher that it is in England—per litre of ystyried litr o danwydd, mae hwn yn dal i fod fuel, that continues to be the case. Given the yn iawn. Gan gofio’r cyllid a gawsom gan funding that we have received from London, Lundain, mae’n rhaid i ni ystyried ym mha we have to consider how to cut some ffordd y gallwn dorri rhai gwasanaethau. Yn services. Unfortunately, this is an area in anffodus, mae hon yn ardal lle rydym wedi which we have to reduce the sum made gorfod cwtogi’r swm sydd ar gael ond, available, but I once again emphasise that unwaith eto, rwy’n pwysleisio bod mwy o more money is available per litre of fuel in arian ar gael os ystyriwch chi’r cymhorthdal Wales than in England. a roddir fesul litr o danwydd yng Nghymru o’i chymharu â Lloegr.

Aled Roberts: Mae nifer o ardaloedd yn y Aled Roberts: In a number of areas of north gogledd lle nad oes trafnidiaeth gyhoeddus a Wales there is no public transport, and where lle mae’r cyhoedd, yn enwedig pobl hŷn, yn the public, particularly the elderly, are ddibynnol ar drafnidiaeth gymunedol. Pryd dependent upon community transport. When fydd eich Llywodraeth mewn sefyllfa i roi will your Government be in a position to give sicrwydd ynglŷn ag arian y flwyddyn nesaf? some assurance on funding for next year?

Y Prif Weinidog: Yn anffodus, fel y The First Minister: Unfortunately, as I said, dywedais eisoes, rydym mewn sefyllfa lle we are in a situation of being unable to give nad yw’n bosibl inni roi sicrwydd y byddwn assurances that we can give as much money yn gallu rhoi cymaint o arian ag y byddem yn as we would like to give. However, we want dymuno’i roi. Serch hynny, wrth gwrs, to look at every way possible of ensuring that rydym am edrych ar bob math o ffyrdd i transport is provided in all parts of Wales, in sicrhau trafnidiaeth ym mhob rhan o Gymru order to see whether there is any assistance er mwyn gweld a oes unrhyw gymorth y that we can give in the future. gallwn ei roi yn y dyfodol.

Rebecca Evans: First Minister, disabled Rebecca Evans: Brif Weinidog, mae pobl people are more likely than non-disabled anabl yn fwy tebygol na phobl nad ydynt yn people to be victims of crime. Public anabl o ddioddef oherwydd troseddau. Gellir transport can be a particular hot spot for that, gweld llawer o achosion o hynny ar gludiant so much so that many disabled people feel cyhoeddus, i’r fath raddau fel bod llawer o unable to access the public transport that bobl anabl yn teimlo na allant ddefnyddio’r exists. Will you provide us with an update on cludiant cyhoeddus sy’n bodoli. A rowch what you are doing to tackle hate crime, inni’r wybodaeth ddiweddaraf am yr hyn yr particularly against people with disabilities, ydych yn ei wneud i fynd i’r afael â so that they can feel safe in public places and throseddau casineb, yn enwedig yn erbyn to open up access to public transport for pobl ag anableddau, er mwyn iddynt allu them? teimlo’n ddiogel mewn mannau cyhoeddus ac er mwyn gwneud cludiant cyhoeddus yn fwy agored iddynt?

The First Minister: The issue of hate crime Y Prif Weinidog: Mae troseddau casineb yn against disabled people has been raised erbyn pobl anabl yn fater sydd wedi cael ei before on the floor of the Chamber. It is one godi o’r blaen ar lawr y Siambr. Mae’n fater that we take very seriously and we deplore yr ydym yn ei gymryd o ddifrif ac rydym yn

6 24/01/2012 the fact that people should seek to target gresynu at y ffaith bod pobl yn targedu’r rhai those who are in a position of particular sy’n arbennig o agored i niwed. Rydym wedi vulnerability. We have been working with bod yn gweithio gydag awdurdodau yn y authorities in the past to ensure that hate gorffennol er mwyn sicrhau yr ymdrinnir â crime is dealt with and, in particular, that it is throseddau casineb ac, yn benodol, eu bod yn taken seriously. cael eu cymryd o ddifrif.

Cwestiynau Heb Rybudd gan Arweinwyr y Pleidiau Questions Without Notice from the Party Leaders

Andrew R.T. Davies: First Minister, in your Andrew R.T. Davies: Brif Weinidog, yn programme for government, you talk about eich rhaglen lywodraethu, soniwch am annog encouraging greater levels of private sector lefelau uwch o fuddsoddiad a chyflogaeth yn investment and employment. Will you y sector preifat. A esboniwch beth y byddech explain what you would measure as a success yn ei ystyried yn llwyddiant ar ddiwedd eich at the end of your programme for rhaglen lywodraethu, o ran y cynnydd yn y government, as to that increase in private buddsoddiad a chyflogaeth yn y sector sector investment and employment? preifat?

The First Minister: Success would be more Y Prif Weinidog: Llwyddiant fyddai mwy o businesses and jobs and an increase in gross fusnesau a swyddi a thwf incwm aelwydydd disposable household income. crynswth i’w wario.

Andrew R.T. Davies: I think that those are Andrew R.T. Davies: Credaf y byddai pob aspirations we would all agree with. One of un ohonom yn cytuno â’r dyheadau hynny. the deficits in the Welsh economy is the Un o ddiffygion economi Cymru yw’r anallu inability to attract high-end jobs to Wales, i ddenu swyddi uwchraddol i Gymru, yn namely headquarter jobs, be they at the bennaf swyddi prif swyddfa, boed y rheini’n headquarters of UK companies or those of swyddi ym mhencadlysoedd cwmnïau o’r European or global operations. Recent DU neu weithrediadau Ewropeaidd neu fyd- evidence taken from an article by the chief eang. Mae tystiolaeth ddiweddar a gymerwyd executive of Admiral highlighted that if the o erthygl gan brif weithredwr Admiral yn company was considering locating in the tynnu sylw at y ffaith na fyddai, yn ôl pob current climate, it most probably would not tebyg, yn ystyried lleoli ei brif swyddfa yng look at locating its headquarters in Wales. Nghymru petai’r cwmni’n ystyried lleoli yn What action is the Government taking to yr hinsawdd bresennol. Pa gamau y mae’r fully engage with the private sector so that Llywodraeth yn eu cymryd i ymgysylltu’n those high-end jobs and companies come to llawn â’r sector preifat fel bod y swyddi Wales? uwchraddol a’r cwmnïau hynny’n dod i Gymru?

The First Minister: Let me give one Y Prif Weinidog: Gadewch imi gynnig un example. The central business district of enghraifft. Mae ardal fusnes canol Caerdydd Cardiff has been designated as an enterprise wedi’i dynodi’n ardal fenter. Bydd hynny’n zone. That will be crucial in attracting hanfodol wrth ddenu gwasanaethau ariannol financial services such as Admiral to our megis Admiral i’n prifddinas yn y dyfodol. capital city in future. Of course, we will also Wrth gwrs, fe fyddwn hefyd yn parhau â’r continue with the contacts we make in other cysylltiadau yr ydym yn eu gwneud mewn countries. I have been to China and I will be gwledydd eraill. Rwyf wedi bod yn Tsieina a going to the US and India over the course of byddaf yn mynd i’r Unol Daleithiau ac India the next few months to ensure that dros y misoedd nesaf i sicrhau bod y investment opportunities from those countries cyfleoedd buddsoddi gan y gwledydd hynny for Wales are maximised. ar gyfer Cymru yn cael eu gwireddu i’r eithaf.

7 24/01/2012

Andrew R.T. Davies: No-one could disagree Andrew R.T. Davies: Nid all neb anghytuno with the sentiments you have put across this â’r farn yr ydych wedi’i chyflwyno y afternoon. However, regrettably, the issue is prynhawn yma. Fodd bynnag, gwaetha’r that the record for the first 10 years of the modd, nid yw record Llywodraeth y Assembly Government’s performance on Cynulliad yn ei 10 mlynedd cyntaf o ran ei attracting those sorts of companies is not pherfformiad wrth ddenu’r mathau hynny o good. As a regional member for South Wales gwmnïau yn dda. Fel Aelod rhanbarthol ar Central, I fully endorse the efforts behind the gyfer Canol De Cymru, rwyf yn llwyr Cardiff business district. However, we need gefnogi’r ymdrechion o ran ardal fusnes to hear from you what different measures and Caerdydd. Fodd bynnag, mae angen inni proactive activity your Government will be glywed oddi wrthych pa wahanol fesurau a undertaking to engage with those high-value gweithgarwch rhagweithiol y bydd eich customers—including those businesses that Llywodraeth yn ymgymryd â hwy er mwyn offer the opportunity for graduate ymgysylltu â’r cwsmeriaid uchel eu gwerth placements—and promoting Wales around hynny—gan gynnwys y busnesau hynny sy’n the world. cynnig cyfleoedd ar gyfer lleoliadau i raddedigion—ac i hyrwyddo Cymru ledled y byd.

The First Minister: We already have the Y Prif Weinidog: Mae gennym eisoes y anchor companies that have been designated. cwmnïau angori sydd wedi’u dynodi. Hwy They are the largest employers in Wales. We yw’r cyflogwyr mwyaf yng Nghymru. work very closely with them not only to Rydym yn gweithio’n agos iawn â hwy, nid retain them in Wales, but to attract further yn unig i’w cadw yng Nghymru, ond i ddenu investment in Wales in future. buddsoddiad pellach yng Nghymru yn y dyfodol.

Arweinydd Plaid Cymru (Ieuan Wyn The Leader of Plaid Cymru (Ieuan Wyn Jones): Brif Weinidog, a gaf innau hefyd Jones): First Minister, may I also welcome groesawu’r drafodaeth rydych wedi’i hagor the debate that you have opened on the ar y cyfansoddiad? Wrth gwrs, y broblem constitution? Of course, the problem with gydag agor trafodaeth o’r fath yw bod rhaid opening such a debate is that you then have ichi ddweud lle rydych yn sefyll. Pa to say where you stand on the issue. What newidiadau cyfansoddiadol y byddech yn eu constitutional changes would you favour for ffafrio i Gymru? Wales?

Y Prif Weinidog: Yn gyntaf, o ran rhan 1 The First Minister: First, with regard to part comisiwn Silk, dylem ystyried pethau fel 1 of the Silk commission, we should consider trethi tirlenwi a meysydd awyr yn ogystal â issues such as taxation for landfill and phethau fel trethi stamp er mwyn sicrhau bod airports as well as issues such as stamp duty modd inni ddatblygu trethi yng Nghymru, o in order to ensure that we have a way of gofio’r ffaith eu bod yn rhan o’r developing taxes in Wales, bearing in mind cyfrifoldebau sydd gennym ar hyn o bryd. the fact that they fall within the responsibilities we have currently.

Ieuan Wyn Jones: Yr hyn rydych yn ei Ieuan Wyn Jones: What you are saying, ddweud felly, Brif Weinidog, yw eich bod yn therefore, First Minister, is that you are hapus gyda’r setliad cyfansoddiadol fel ag y happy with the constitutional settlement as it mae ond y byddech yn ffafrio rhyw dincro, os stands but that you would favour some caf ei roi felly, gyda mân drethi a fyddai’n tinkering, if I may put it that way, with some codi rhyw ychydig gannoedd o filoedd neu minor issues of taxation, which could raise a filiynau yn hytrach na phethau fel treth few hundred thousands or millions of pounds, incwm, trethi corfforaethol ac yn y blaen. rather than income tax, corporation tax and so Onid yw’n wir dweud mai’r rheswm dros on. Is it not true to say that the reason the gynnal y drafodaeth bresennol yw bod current debate is ongoing is that there is full

8 24/01/2012 eglurder llwyr ar yr hyn mae’r Alban yn clarity with regard to what Scotland is gofyn amdano? Mae Alex Salmond yn gofyn requesting? Alex Salmond is asking for am annibyniaeth i’r Alban. Y broblem yw independence for Scotland. The problem is nad oes eglurder, mewn gwirionedd, ar yr that there is no clarity with regard to what hyn rydych chi’n gofyn amdano. Y realiti, ac you are requesting or seeking. The reality— rwyf wedi darllen yn ofalus yr hyn roeddech and I have read very carefully what you said yn ei ddweud yn y gynhadledd i’r wasg, yw in your press conference—is that you have eich bod yn osgoi ateb y cwestiwn ynglŷn â evaded the question of where exactly you see lle yn union rydych yn meddwl mae dyfodol the constitutional future of Wales or, indeed, cyfansoddiadol Cymru—yn wir, eich what your ambition is for Wales. Although uchelgais dros Gymru. Er eich bod wedi you refused to answer that question in your gwrthod ateb yn y gynhadledd i’r wasg, a press conference, can you tell the Assembly allwch ddweud wrth y Cynulliad heddiw lle where you truly stand? rydych yn sefyll mewn gwirionedd?

Y Prif Weinidog: Nid wyf o blaid The First Minister: I am not in favour of annibyniaeth. Gallaf ddweud yn hollol glir independence. I can make it perfectly clear bod hynny’n rhywbeth i bleidiau eraill. Dyna that that is for other parties. That is my fy marn i. Mae gennym gomisiwn Silk ac opinion. We have the Silk commission and rydym o blaid cael pwerau benthyca ac we are in favour of borrowing powers and rydym o blaid gweld peth datganoli trethi. some devolution regarding taxation. We are Rydym o blaid ystyried pethau fel edrych ar in favour of looking at issues such as energy ynni a chaniatáu prosiectau ynni yng and being able to permit energy projects in Nghymru. Wrth gwrs, mae’r Cynulliad cyfan Wales. Of course, the whole Assembly is in yn cefnogi hynny. Rwyf am sicrhau bod y favour of that. I want this Assembly to have Cynulliad hwn yn cael y pwerau sy’n powers that are relevant to the people of berthnasol i bobl Cymru ond nid wyf am Wales, but I do not want to go over the cliff fynd dros y dibyn o ran cefnogi annibyniaeth; regarding independence; I leave that to Plaid gadawaf hynny i Blaid Cymru. Cymru.

Ieuan Wyn Jones: Mae’n rhaid imi ddweud, Ieuan Wyn Jones: I have to say, First Brif Weinidog, mai’r unig amser y mae tân Minister, that the only time you have fire in yn eich bol yw pan rydych yn dweud eich your belly is when you say that you are bod yn erbyn annibyniaeth. Y realiti yw eich against independence. The reality is that, on bod, ar bopeth arall, yn swnio’n eithaf gwan, every other issue, you sound weak, and show ac yn dangos arweiniad. Os ydym i gael a lack of leadership. If we are going to have a trafodaeth ystyrlon ar y newidiadau considered debate on these constitutional cyfansoddiadol hyn, mae’n rhaid i bob plaid changes, all parties will have to set out their osod ei safbwynt yn llawer cliriach. Rydych stalls far more clearly. You have been wedi sôn am bethau sy’n gymharol fach o ran mentioning relatively minor issues in terms newidiadau cyfansoddiadol. Fodd bynnag, of constitutional change. However, there is a mae newidiadau sylweddol rhwng y pwynt huge gap between what you are suggesting rydych yn ei awgrymu ac annibyniaeth. Yn yr and independence. In Scotland, there is a Alban, mae posibilrwydd y bydd cwestiwn ar possibility that there may be a question on yr hyn a elwir yn devo max, er enghraifft. what has been described as ‘devo max’ for example.

1.45 p.m.

Felly, rhwng y pwynt presennol ac Therefore, between our current position and annibyniaeth, a allwch chi ddweud wrthym independence, can you tell us exactly where lle y sefwch yn union ar hyn? Os ydym i gael you stand on this? If we are to have a trafodaeth ystyrlon ar y materion hyn, rhaid considered discussion on these matters, we inni gael gwybod lle mae’r Prif Weinidog yn must know where the First Minister stands. sefyll.

9 24/01/2012

Y Prif Weinidog: Rwyf wedi’i wneud yn The First Minister: I have made my opinion hollol glir beth yw fy marn i. Fodd bynnag, completely clear. However, everything was dywedir popeth ar sail newid fformiwla said on the condition of Barnett formula Barnett. Mae’n bwysig bod Barnett yn cael ei reform. It is important that Barnett is ystyried cyn bod unrhyw beth arall yn newid, considered before anything else changes, or, neu byddwn, o ran cyllid Cymru, yn cael ein with regard to the finance of Wales, we will cloi i mewn i system o godi trethi ar sail wan. be locked into a system of raising taxes with Rwy’n ddigon hapus i gael y ddadl hon a weak foundation. I am perfectly happy to gydag arweinydd Plaid Cymru. Gall have this debate with the leader of Plaid gyhoeddi wrth bobl ym mis Mai bod ei blaid Cymru. He can tell the people in May that he o blaid annibyniaeth. Byddaf yn ddigon is in favour of independence. I would be hapus i fod yn rhan o’r ddadl honno gydag ef. happy to have that debate with him.

The Leader of the Welsh Liberal Arweinydd Democratiaid Rhyddfrydol Democrats (Kirsty Williams): First Cymru (Kirsty Williams): Brif Weinidog, Minister, the most recent set of the mae’r set ddiweddaraf o ganlyniadau’r Programme for International Student Rhaglen Ryngwladol Asesu Myfyrwyr yn Assessment results show that Welsh students dangos bod myfyrwyr Cymru ar ei hôl hi o are falling behind in reading, mathematics ran darllen, mathemateg a gwyddoniaeth. A and science. Are the workshops that have yw’r gweithdai a gymeradwywyd ac a been approved and funded by your Minister ariennir gan eich Gweinidog Addysg a for Education and Skills to train teachers and Sgiliau i hyfforddi athrawon ac ysgolion i schools to teach to the test an adequate addysgu ar gyfer cynnwys y prawf yn ymateb response to the shortcomings in our education digonol i’r diffygion yn ein system addysg? system?

The First Minister: PISA is part of the Y Prif Weinidog: Rhan o’r darlun yw PISA, picture, not the whole picture. Yes, we want nid y darlun cyfan. Ydym, rydym am weld to see an improvement in the PISA results gwelliant yn y canlyniadau PISA pan gaiff y when they next come around. rhai nesaf eu cyhoedd.

Kirsty Williams: I can understand why you Kirsty Williams: Gallaf ddeall pam yr ydych want to save your Government from another am arbed eich Llywodraeth rhag cywilydd set embarrassing set of poor PISA results. arall o ganlyniadau PISA gwael. Fodd However, as you say, it is not just about bynnag, fel y dywedwch eich hun, nid PISA PISA. In your Minister for education’s own yn unig sy’n bwysig yma. Dywedodd eich Cabinet report, he said that PISA is only one Gweinidog addysg eich hun yn ei adroddiad part of the jigsaw, but its messages are i’r Cabinet mai dim ond un rhan o’r jigsô yw reflective of other evidence. Examination PISA, ond mae ei negeseuon yn results are rising, but are not keeping pace adlewyrchiad o dystiolaeth arall. Mae with England and our learners do not get the canlyniadau arholiadau yn codi, ond nid ar yr same proportion of high grades as their UK un cyflymder â Lloegr ac nid yw ein dysgwyr counterparts at either GCSE or A-level. yn cael yr un gyfran o raddau uchel â’u Could you detail what support you are now cyfoedion yn y DU o ran TGAU na Safon offering to those schools that have recently Uwch. A allech roi manylion y cymorth yr been placed in band 5 of your banding ydych yn ei gynnig nawr i’r ysgolion hynny system? sydd wedi eu rhoi ym mand 5 eich system fandio yn ddiweddar?

The First Minister: It is, of course, a matter Y Prif Weinidog: Mater i’r awdurdodau for local authorities to identify the support lleol, wrth gwrs, yw canfod pa gymorth sydd that those schools need. The Minister for ei angen ar yr ysgolion hynny. Mae’r education is entirely correct in his analysis. It Gweinidog addysg yn hollol gywir yn ei is right that parents and teachers should have ddadansoddiad. Mae’n briodol i rieni ac

10 24/01/2012 an idea of what needs to be done in schools, athrawon gael syniad o’r hyn sydd angen ei and banding provides that evidence. wneud mewn ysgolion, ac mae bandio yn darparu’r dystiolaeth honno.

Kirsty Williams: It is quite extraordinary, Kirsty Williams: Mae’n eithaf anhygoel, First Minister, that you have absolved your Brif Weinidog, eich bod wedi rhyddhau eich Government of any responsibility in ensuring Llywodraeth o unrhyw gyfrifoldeb o ran that those schools get the support that they sicrhau bod yr ysgolion hynny’n cael y need. I have no problem with giving parents cymorth sydd ei angen arnynt. Nid oes information about how schools are doing, but gennyf ddim problem gyda rhoi gwybodaeth i I want to see that matched by action to help rieni am sut y mae ysgolion yn gwneud, ond i those schools improve. One headmaster of a gyd-fynd â hynny rwyf am weld camau i band 5 school wanted to know, if this is helpu’r ysgolion hynny i wella. Roedd targeted support, where is it, and what is it? prifathro un ysgol ym mand 5 am gael That school had had no follow-up from gwybod, os mai cymorth wedi’i dargedu yw anyone since the publication of these figures. hwn, lle y mae’r cymorth hwnnw, a beth You are happy to coach and to pay for ydyw? Nid oes neb wedi bod mewn schools to pass the PISA to save your cysylltiad â’r ysgol honno ers cyhoeddi’r Government’s blushes. When and how are ffigurau hynny. Rydych yn hapus i hyfforddi you going to target assistance at the schools ac i dalu er mwyn i ysgolion lwyddo yn y in the lower bands to help them improve? PISA er mwyn arbed cywilydd i’ch Llywodraeth. Pryd a sut yr ydych am dargedu cymorth ar gyfer yr ysgolion yn y bandiau isaf i’w helpu i wella?

The First Minister: The budget provides Y Prif Weinidog: Mae’r gyllideb yn darparu resources for education that go beyond the adnoddau ar gyfer addysg sy’n mynd y tu resources that were provided by the UK hwnt i’r adnoddau a ddarparwyd gan Government. We are very transparent about Lywodraeth y DU. Rydym yn dryloyw iawn this. We are more than happy to publish am hyn. Rydym yn fwy na hapus i gyhoeddi performance levels and to publish funding lefelau perfformiad a chyhoeddi lefelau levels on an annual basis, which is something cyllido yn flynyddol, ac mae hyn yn that the UK Government has refused to do in rhywbeth y mae Llywodraeth y DU wedi England. That means that we can no longer gwrthod ei wneud yn Lloegr. Mae hynny’n compare funding per head in Wales and in golygu na allwn, bellach, gymharu cyllid y England, because the UK Government, of pen yng Nghymru a Lloegr, gan fod which your party is a part, has refused to Llywodraeth y DU, y mae eich plaid chi yn publish the figures for comparison. I very rhan ohoni, wedi gwrthod cyhoeddi’r ffigurau much regret that. ar gyfer eu cymharu. Mae hynny’n ofid i mi.

Parthau Clustogi Buffer Zones

3. Simon Thomas: A wnaiff y Prif Weinidog 3. Simon Thomas: Will the First Minister ddatganiad ynglyn â pharthau clustogi ar make a statement regarding buffer zones for gyfer datblygiadau glo brig. opencast developments. OAQ(4)0324(FM) OAQ(4)0324(FM)

Y Prif Weinidog: Byddwn yn eich cyfeirio The First Minister: I would refer you to at ‘Nodyn Cyngor Technegol Mwynau 2 ‘Minerals Technical Advice Note 2 (Wales): (Cymru): Glo’. Coal’.

Simon Thomas: Trwy gyfeirio at y nodyn Simon Thomas: By referring to that technegol hwnnw, bydd y Prif Weinidog yn technical advice note, the First Minister will gwybod ei fod yn cyfeirio at 500m o glustog know that it refers to a 500m buffer zone for ar gyfer datblygiadau glo brig. Pam felly y opencast mining developments. Why then

11 24/01/2012 rhoddwyd caniatâd cynllunio yn was planning permission granted to extend Ystradgynlais i estyn gwaith glo brig Nant the Nant Helen opencast mine in Helen, a fydd yn mynd ag ef o fewn 500m i Ystradgynlais, which will take it within 500m dai’r bobl leol ac i feysydd chwarae un o’ch of local people’s houses and the playing ysgolion newydd sbon chi o’r cynllun fields of one of your brand new schools from ysgolion ar gyfer yr 21ain ganrif? Beth yw the twenty-first century schools programme? eich neges i etholwyr sy’n pryderu nad yw’r What is your message to constituents who are rheolau wedi’u dilyn yn yr achos hwn? concerned that the rules have not been followed in this case?

Y Prif Weinidog: Mae hwn yn fater i’r The First Minister: This is a matter for the awdurdod cynllunio lleol. Ni allaf sôn am local planning authority. I can not talk about unrhyw gynllun unigol, ond mae’r polisi yn any individual scheme, but the policy still dal i fodoli, ac felly mae’r polisi ynghylch y exists, and therefore the policy regarding the clustog yn y nodyn technegol hefyd yn dal i buffer zone in the technical note also still fodoli. exists.

David Rees: It is important that the 500m David Rees: Mae’n bwysig bod awdurdodau buffer zone is adhered to by local authorities lleol yn cadw at y glustogfa o 500m ac yn and enforced as much as possible. Do you gorfodi hynny gymaint â phosibl. A ydych yn agree that it is also important to ensure that cytuno ei bod yn bwysig hefyd sicrhau bod businesses that operate opencast mines busnesau sy’n gweithredu pyllau glo brig yn restore the land so that it goes back to the adfer y tir fel ei fod yn dychwelyd i’r hyn way that it was? If you agree with that, what ydoedd? Os ydych yn cytuno â hynny, pa action will the Welsh Government take to gamau y bydd Llywodraeth Cymru yn eu ensure that that happens? cymryd i sicrhau bod hynny’n digwydd?

The First Minister: It is the responsibility of Y Prif Weinidog: Cyfrifoldeb y rhai sy’n those who operate opencast mines to restore gweithredu pyllau glo brig yw adfer y tir the land once mining operations have wedi i’r gwaith cloddio ddod i ben. Mae finished. That is an obligation that everyone hynny yn rhwymedigaeth y byddai pawb yn y in the wider world would support. In terms of byd ehangach yn ei chefnogi. O ran sut y how we can enforce this, it has to be done at gallwn orfodi hyn, mae’n rhaid iddo gael ei the outset, under a section 106 agreement, on wneud ar y cychwyn, o dan gytundeb adran the part of the local planning authority, which 106, ar ran yr awdurdod cynllunio lleol, a will retain the responsibility for enforcing fydd yn cadw’r cyfrifoldeb dros orfodi adfer restoration conditions imposed when the y tir, fel y cawfodd yr amodau eu gosod pan planning applications were first dealt with. drafodwyd y ceisiadau cynllunio gyntaf.

William Graham: With the increasing focus William Graham: Rydym yn ffodus yng on energy-generating fuels, especially Nghymru bod gennym rai adnoddau tanwydd opencast, in which we are fortunate to have cynhyrchu ynni, a chan fod mwy a mwy o some resources in Wales, is it not time to ganolbwyntio ar hynny, onid yw’n bryd look again at your policy with regard to edrych eto ar eich polisi gorfodi a’r hyn a enforcement and what the previous speaker ddywedodd y siaradwr blaenorol? Yn Lloegr, said? In England, section 106 agreements are mae cytundebau adran 106 yn dod i ben. going to come to an end.

The First Minister: There is no buffer zone Y Prif Weinidog: Nid oes unrhyw glustogfa in England—opencast mines can go yn Lloegr—gall pyllau glo brig fynd i anywhere. We do not think that that is the unrhyw le. Nid ydym yn credu mai dyna’r right approach. You raise an important point dull cywir o weithredu. Rydych yn codi about section 106; when the planning Bill is pwynt pwysig am adran 106; pan fydd y Bil considered next year we should consider cynllunio yn cael ei ystyried y flwyddyn whether there are ways of strengthening it. nesaf dylem ystyried a oes ffyrdd o’i gryfhau.

12 24/01/2012

There is a limitation, because the community Ceir cyfyngiad, am fod yr ardoll seilwaith infrastructure levy imposes limitations on the cymunedol yn rhoi cyfyngiadau ar weithredu implementation of section 106 in a way that adran 106 mewn ffordd nad ydym yn ei we do not welcome. It would be far better if chroesawu. Byddai’n llawer gwell pe bai’r the community infrastructure levy was either ardoll seilwaith cymunedol, naill ai wedi’i devolved, which it is not, or phrased in a less datganoli, ond nid ydyw, neu wedi’i geirio prescriptive way than is currently the case. mewn ffordd lai penodol nag yw ar hyn o bryd.

Bethan Jenkins: The previous Minister for Bethan Jenkins: Addawodd y Gweinidog environment promised a review of buffer blaenorol dros yr amgylchedd adolygiad o’r zones once the new law was tested. clustogfeydd wedi i’r gyfraith newydd gael ei Following that, the current Minister for phrofi. Yn dilyn hynny, dywedodd y Environment and Sustainable Development Gweinidog presennol, Gweinidog yr said that he did not believe that this was Amgylchedd a Datblygu Cynaliadwy, nad necessary, because the local development oedd yn credu bod hyn yn angenrheidiol, gan plan and Welsh Government guidance fod y cynllun datblygu lleol a chanllawiau ‘provided a balance’, in his words. However, Llywodraeth Cymru yn darparu cydbwysedd, many of us went to a meeting with Oak yn ei eiriau ef. Fodd bynnag, cyfarfu llawer Regeneration lawyers who want to look at ohonom â chyfreithwyr Oak Regeneration, areas in Ochr-y-Waun in Cwmllynfell and in sydd am edrych ar ardaloedd yn Ochr-y-waun Margam. They told us that they wanted to yng Nghwmllynfell ac ym Margam. Maent deconstruct the statutory instrument so that yn dweud wrthym eu bod eisiau dadwneud yr their clients could press ahead with plans to offeryn statudol fel y gellid bwrw ymlaen â opencast in those areas without going straight chynlluniau i gloddio glo brig yn yr into restoration. What are your views on this ardaloedd hynny heb fynd yn syth i broses o case, given your answers to your colleague adferiad. Beth yw eich barn chi am yr achos David Rees? hwn, o ystyried eich atebion i’ch cyd-Aelod David Rees?

The First Minister: We would resist any Y Prif Weinidog: Byddem yn gwrthsefyll yn attempt to deconstruct the planning guidance gryf unrhyw ymgais i ddadwneud y exceptionally strongly. We take a dim view canllawiau cynllunio. Rydym yn ffromi ar of attempts that are made to get around ymdrechion a gaiff eu gwneud i osgoi planning guidance in order to facilitate canllawiau cynllunio er mwyn hwyluso opencast mining. The planning guidance is cloddio glo brig. Mae’r canllawiau cynllunio there and it is clear, and the buffer zone is yno ac maent yn amlwg, ac mae’r glustogfa clear. yn glir.

Busnesau Bach Small Businesses

4. Eluned Parrott: Beth mae’r Prif Weinidog 4. Eluned Parrott: What is the First Minister yn ei wneud i gefnogi busnesau bach yng doing to support small businesses in South Nghanol De Cymru. OAQ(4)0315(FM) Wales Central. OAQ(4)0315(FM)

The First Minister: We have made clear Y Prif Weinidog: Yr ydym wedi gwneud commitments to support businesses, which ymrwymiadau clir i gefnogi busnesau, sydd are set out in the programme for government. wedi’u nodi yn y rhaglen lywodraethu.

Eluned Parrott: One visible step that you Eluned Parrott: Un cam gweladwy yr ydych have taken to support business was to wedi’i gymryd i gynorthwyo busnes oedd establish the sector panels, ostensibly to give sefydlu’r paneli sectorau, ôl pob golwg er Welsh businesses a voice in Government. mwyn rhoi llais i fusnesau Cymru yn y Yet, despite the fact that 94% of Welsh Llywodraeth. Eto i gyd, er gwaethaf y ffaith businesses are described as microbusinesses, bod 94% o fusnesau Cymru yn cael eu

13 24/01/2012 only 20% of the representatives on the sector disgrifio fel microfusnesau, dim ond 20% o’r panels are from small and medium-sized cynrychiolwyr ar y paneli sectorau sy’n dod o enterprises, let alone microbusinesses, and on fentrau bach a chanolig, heb sôn am some panels it is none at all. On behalf of the ficrofusnesau, a neb o gwbl ar rai paneli. Ar 40,000 microbusinesses in South Wales ran y 40,000 o ficrofusnesau yng Nghanol De Central, what will you do to redress this Cymru, beth a wnewch i unioni’r imbalance and give those small businesses anghydbwysedd hwn a rhoi llais haeddiannol the voice that they deserve in your i’r busnesau bach hynny yn eich Government? Llywodraeth?

The First Minister: You know that the Y Prif Weinidog: Gwyddoch fod y grŵp microbusiness task and finish group launched gorchwyl a gorffen ar ficrofusnesau wedi its findings last Wednesday. Officials are lansio ei ganfyddiadau ddydd Mercher now considering the details of its diwethaf. Mae swyddogion yn awr yn recommendations. They will be taken ystyried manylion ei argymhellion. Byddant forward in due course. yn cael eu datblygu maes o law.

Christine Chapman: I know that many Christine Chapman: Gwn y bydd llawer o small businesses in my constituency will fusnesau bach yn fy etholaeth yn croesawu welcome the recommendations of the recent argymhellion y grŵp gorchwyl a gorffen yn task and finish group on microbusinesses set ddiweddar ar ficrofusnesau a sefydlwyd gan up by the Minister for Business, Enterprise, y Gweinidog Menter, Busnes, Technoleg a Technology and Science. When I have Gwyddoniaeth. Pan wyf wedi siarad â spoken to SMEs in Cynon Valley, I have busnesau bach a chanolig yng Nghwm often been told that they feel that the Cynon, rwyf wedi cael gwybod yn aml eu feedback mechanisms in place are not as bod yn teimlo nad yw’r dulliau adborth sydd responsive as they could be—for example, in ar waith mor ymatebol ag y gallent fod—er letting businesses know what they could do enghraifft, o ran gadael i fusnesau wybod differently next time if unsuccessful in beth y gallent ei wneud yn wahanol y tro bidding for a public sector contract. Will you nesaf os ydynt yn aflwyddiannus yn cynnig give assurances that strong feedback am gontract y sector cyhoeddus. A wnewch mechanisms will be central to your roi sicrwydd y bydd dulliau adborth cryf yn Government’s response to the report’s ganolog i ymateb eich Llywodraeth i recommendations regarding support and argymhellion yr adroddiad ynghylch advice? cefnogaeth a chyngor?

The First Minister: Absolutely. Feedback Y Prif Weinidog: Yn bendant. Mae adborth on services that we provide is important to ar y gwasanaethau a ddarparwn yn bwysig i us. Our response to the microbusiness report ni. Bydd gan ein hymateb i argymhellion yr recommendations will have suitable feedback adroddiad ar ficrofusnesau ddulliau adborth mechanisms in place. addas ar waith.

Andrew R.T. Davies: I welcome the fact Andrew R.T. Davies: Croesawaf y ffaith that the task and finish group’s report is with bod adroddiad y grŵp gorchwyl a gorffen the Minister for business. However, time and gan y Gweinidog busnes. Fodd bynnag, dro again, small businesses come to speak to me ar ôl tro, daw busnesau bach ataf i siarad am about the delay in getting information and, in yr oedi wrth gael gwybodaeth ac, yn particular, the flow of information from the arbennig, y llif gwybodaeth gan Lywodraeth Welsh Government that would allow them to Cymru a fyddai’n eu galluogi i gymryd rhan participate in the procurement contracting yn y broses contractau caffael y mae process that local government undertakes. llywodraeth leol yn ymgymryd â hi. Pryd y When will the Minister for business and the bydd y Gweinidog busnes a Llywodraeth Welsh Government be in a position to bring Cymru mewn sefyllfa i gyflwyno forward information on the proposals being gwybodaeth am y cynigion sy’n cael eu considered in order to streamline the process? hystyried er mwyn symleiddio’r broses?

14 24/01/2012

The First Minister: That is why the Y Prif Weinidog: Dyna pam y sefydlwyd y microbusiness task and finish group was set grŵp gorchwyl a gorffen ar ficrofusnesau. up. An implementation plan will be drawn up Caiff cynllun gweithredu ei lunio a’i and will be published shortly. The task and gyhoeddi cyn bo hir. Bydd y grŵp gorchwyl finish group will continue to meet on a a gorffen yn parhau i gyfarfod yn chwarterol i quarterly basis to monitor the implementation fonitro’r gwaith o weithredu ei argymhellion. of its recommendations.

Leanne Wood: First Minister, there is a Leanne Wood: Brif Weinidog, mae possibility—some say, a probability—that posibilrwydd—tebygolrwydd, yn ôl rhai— the Welsh economy is currently in recession, fod economi Cymru ar hyn o bryd mewn but due to the infrequent and out-of-date dirwasgiad, ond oherwydd yr ystadegau gross domestic product statistics that we anfynych a hen a gawn am y cynnyrch receive there is no way for us to know for mewnwladol crynswth, nid oes dim modd sure. While the UK economy teeters just inni wybod yn sicr. Tra mae economi’r DU above negative growth, there is a strong yn simsanu ychydig yn uwch na’r twf suspicion that south-east England is skewing negyddol, mae amheuaeth gref bod de- the overall figures. Will you insist upon the ddwyrain Lloegr yn camystumio’r ffigurau collection and publication of up-to-date cyffredinol. A wnewch fynnu bod yr quarterly statistics, such as are produced in ystadegau chwarterol diweddaraf yn cael eu Scotland? Assembly Members could then casglu a’u cyhoeddi, fel y rhai sy’n cael eu have a full picture of the Welsh economy and cynhyrchu yn yr Alban? Yna, gallai policies could be tailored to that. For Aelodau’r Cynulliad gael darlun llawn o example, there could be measures to help economi Cymru a gallai polisïau gael eu small businesses in my region—small teilwra i hynny. Er enghraifft, gallai fod business are struggling in every part of mesurau i helpu busnesau bach yn fy Wales—take on new people, or at the very rhanbarth—mae busnesau bach mewn least to safeguard existing jobs. trafferth ym mhob rhan o Gymru—i gyflogi pobl newydd, neu o leiaf i ddiogelu swyddi presennol.

The First Minister: The Member raises an Y Prif Weinidog: Mae’r Aelod yn codi important point. We are looking at how we pwynt pwysig. Rydym yn edrych ar sut y could secure more up-to-date GDP figures for gallem sicrhau ffigurau CMC mwy diweddar Wales in future, along the lines of those that ar gyfer Cymru yn y dyfodol, tebyg i’r rhai are already available in Scotland. sydd eisoes ar gael yn yr Alban.

Gemau Olympaidd 2012 The 2012 Olympic Games

5. William Powell: Pa asesiad y mae’r Prif 5. William Powell: What assessment has the Weinidog wedi’i wneud o effaith bosibl First Minister made of the potential impact of Gemau Olympaidd 2012 ar Gymru. the 2012 Olympic Games on Wales. OAQ(4)0326(FM) OAQ(4)0326(FM)

The First Minister: The Department for Y Prif Weinidog: Mae’r Adran Busnes, Business, Enterprise, Technology and Menter, Technoleg a Gwyddoniaeth yn Science is finalising an economic impact cwblhau asesiad effaith economaidd o assessment of London 2012 tier 1, 2 and 3 gontractau haen 1, 2 a 3 Llundain 2012 gyda contracts with Welsh-based businesses. The chwmnïau o Gymru. Mae Llywodraeth y DU UK Government has also commissioned an hefyd wedi comisiynu gwerthusiad o waddol evaluation of the UK-wide legacy of the y gemau i’r DU gyfan. games.

William Powell: First Minister, thank you William Powell: Brif Weinidog, diolch am

15 24/01/2012 for that answer. As you may be aware, the yr ateb hwnnw. Fel y gwyddoch efallai, European Tour Operators Association has mae’r Gymdeithas Gweithredwyr Teithiau this month argued that the tourism benefits of Ewropeaidd wedi dadlau y mis hwn fod y holding Olympic events are sometimes manteision i dwristiaeth yn sgîl cynnal overstated. That is coupled with recent digwyddiadau Olympaidd yn cael eu comments by tourism expert and former gorbwysleisio weithiau. Ynghyd â hynny board member of Tourism Partnership Mid mae’r sylwadau’n ddiweddar gan John Wake, Wales, John Wake, that Wales has yet to yr arbenigwr twristiaeth a chyn aelod o fwrdd capitalise fully on major-events-based Partneriaeth Twristiaeth Canolbarth Cymru, tourism. What commitments are you prepared fod Cymru eto i fanteisio’n llawn ar to make to ensure that we further develop this dwristiaeth sy’n gysylltiedig â digwyddiadau sector, which is particularly critical for the mawr. Pa ymrwymiadau yr ydych yn barod rural Welsh economy? i’w gwneud er mwyn sicrhau ein bod yn datblygu’r sector hwn ymhellach, sy’n arbennig o bwysig i economi Cymru wledig?

The First Minister: The Member will know Y Prif Weinidog: Bydd yr Aelod yn gwybod that there is a Government action plan on bod gan y Llywodraeth gynllun gweithredu ar securing a legacy for Wales. We have a good sicrhau gwaddol i Gymru. Mae gennym record of securing tourism for major events. record dda o sicrhau twristiaeth ar gyfer The Ryder Cup was a prime example of that. digwyddiadau mawr. Roedd Cwpan Ryder yn The success of the Ryder Cup was that it enghraifft berffaith o hynny. Llwyddiant encouraged people to travel around Wales. Cwpan Ryder oedd ei fod wedi annog pobl i Golf clubs in Wales benefitted strongly from deithio o amgylch Cymru. Cafodd clybiau the tourism input of the Ryder Cup. golff yng Nghymru fudd mawr o gyfraniad Cwpan Ryder at dwristiaeth.

Mohammad Asghar: First Minister, the Mohammad Asghar Brif Weinidog, Welsh Government’s strategic action plan for dywedodd cynllun gweithredu strategol securing a legacy for Wales stated that it Llywodraeth Cymru ar gyfer sicrhau gwaddol would focus on maximising the economic i Gymru y byddai’n canolbwyntio ar wneud y legacy for Wales by promoting trade and mwyaf o’r waddol economaidd i Gymru investment, boosting tourism and enhancing drwy hyrwyddo masnach a buddsoddiad, Wales’s global reputation leading up to, hybu twristiaeth a gwella enw da Cymru yn during and following the games. Many local fyd-eang yn y cyfnod yn arwain at y gemau, business in the South Wales East region are yn ystod y gemau ac yn dilyn y gemau. Mae concerned that they will not benefit from the llawer o fusnesau lleol yn rhanbarth Dwyrain Olympics and Paralympics, just like they did De Cymru yn pryderu na fyddant yn elwa o’r not see a boost in profits as a result of the Gemau Olympaidd a’r Gemau Paralympaidd, Ryder Cup being on their doorstep. What yn yr un modd yn union ag y bu iddynt fethu assurances can the Welsh Government give gweld hwb i’w helw pan oedd Cwpan Ryder to instil confidence in local businesses? Can ar garreg eu drws. Pa sicrwydd y gall the First Minister confirm that they will reap Llywodraeth Cymru ei roi i feithrin hyder the rewards for the Olympics and busnesau lleol? A all y Prif Weinidog Paralympics in South Wales East? gadarnhau y byddant yn elwa o’r Gemau Olympaidd a Pharalympaidd yn Nwyrain De Cymru?

The First Minister: We are looking through Y Prif Weinidog: Rydym yn edrych drwy’r the action plan that you rightly referred to to cynllun gweithredu yr oeddech yn iawn wrth ensure that there is a secure legacy for Wales. gyfeirio ato er mwyn sicrhau gwaddol sicr i There will be occasions when it will be Gymru. Bydd rhai adegau pan fydd yn anodd difficult to plan for events that are cynllunio ar gyfer digwyddiadau sy’n cael eu cancelled—such as the Welsh Tory canslo—fel cynhadledd y Ceidwadwyr conference in Llandudno. Many hoteliers in Cymreig yn Llandudno. Mae llawer o’r

16 24/01/2012

Llandudno have been left out of pocket by gwestywyr yn Llandudno wedi colli arian the cancellation of the Welsh Conservative oherwydd bod cynhadledd y Ceidwadwyr conference. I want to be charitable to the Cymreig wedi cael ei chanslo. Hoffwn fod yn party opposite and say that, of course, we garedig wrth y blaid gyferbyn a dweud ein want to encourage major events in Wales, but bod, wrth gwrs, am annog digwyddiadau we cannot really categorise the Welsh Tory mawr yng Nghymru, ond ni allwn, mewn conference as a major event. [Laughter.] gwirionedd, roi cynhadledd y Ceidwadwyr Cymreig yn y categori hwnnw. [Chwerthin.]

Bethan Jenkins: Brif Weinidog, mae Cymru Bethan Jenkins: First Minister, Wales has wedi colli allan yn syfrdanol ar yr arian loteri lost out dramatically with regard to the nad ydym wedi’i gael yn sgîl cynnal y lottery money that we have not received as a Gemau Olympaidd ym Mhrydain. A ydych result of the Olympic Games being hosted in yn siŵr y bydd buddiannau economaidd yn Britain. Are you sure that the games will dod i Gymru yn sgîl y gemau? Gallai nifer bring economic benefits to Wales? A large fawr o gystadlaeuthau fod wedi’u cynnal yng number of competitions could have been held Nghymru adeg y gemau, er enghraifft beicio in Wales as part of the games, such as mynydd yn Ogwr, ond ni fyddant yn mountain biking in Ogmore, but these will digwydd. not take place.

2.00 p.m.

Y Prif Weinidog: Drwy’r cynllun The First Minister: Through the action plan, gweithredu, rydym yn ceisio sicrhau bod we will try to ensure that we have a gennym etifeddiaeth fawr ar ôl y Gemau substantial legacy following the Olympic Olympaidd. Mae’n rhaid inni gofio hefyd y Games. We must also bear in mind that many bydd llawer o dimau yn dod i Gymru i teams will come to Wales to train before the hyfforddi cyn y gemau a bydd hynny’n gyfle games and that will also be an opportunity to i sicrhau ein bod yn gwerthu Cymru i’r timau ensure that we sell Wales to those teams and hynny a’u bod yn cyfrannu i’r economi lleol that they make a contribution to the local lle maent yn aros. economy where they are staying.

Y System Lles The Welfare System

6. Leanne Wood: A yw’r Prif Weinidog wedi 6. Leanne Wood: Has the First Minister cyflwyno unrhyw sylwadau i Senedd y DU made any representations to the UK ynghylch effaith newidiadau i’r system lles ar Government about the impact that changes to bobl Cymru. OAQ(4)0318(FM) the welfare system will have on Welsh people. OAQ(4)0318(FM)

The First Minister: We have collectively as Y Prif Weinidog: Rydym ar y cyd, fel a Government expressed our concerns about Llywodraeth, wedi mynegi ein pryderon the welfare reform proposals. You will be ynghylch y cynigion diwygio lles. Byddwch aware that the Minister for Education and yn ymwybodol bod y Gweinidog Addysg a Skills released a statement on welfare reform Sgiliau wedi rhyddhau datganiad ar ddiwygio on 9 January that outlined the Welsh lles ar 9 Ionawr a oedd yn amlinellu pryderon Government’s concerns about the UK Llywodraeth Cymru ynghylch diwygiadau Government’s welfare reforms. A further oral lles Llywodraeth y DU. Bydd datganiad llafar statement will be issued next month. pellach yn cael ei gyhoeddi y mis nesaf.

Leanne Wood: The plans by the Leanne Wood: Mae cynlluniau’r glymblaid Westminster coalition to slash the welfare yn San Steffan i gwtogi’r gyllideb les yn cael budget are having a drastic effect on many effaith syfrdanol ar lawer o bobl ledled people throughout Wales and will continue to Cymru a byddant yn parhau i wneud hynny do so while these ideological policies are tra bydd y polisïau ideolegol hyn yn cael eu

17 24/01/2012 being pursued. I am sure that many Welsh dilyn. Rwyf yn siŵr y byddai llawer o families who are being hit by a substantial deuluoedd yng Nghymru sy’n cael eu taro drop in income would like to know where gan ostyngiad sylweddol yn eu hincwm yn you stand on the question, First Minister. Do hoffi gwybod ble yr ydych chi, Brif you disagree with your Labour Party Weinidog, yn sefyll ar hyn. A ydych yn colleague and shadow Chancellor Ed Balls, anghytuno ag Ed Balls, eich cyd-Aelod who, in effect, endorsed the coalition’s right- Llafur a Changhellor yr wrthblaid sydd, i bob wing agenda when he said that the next pwrpas, wedi cymeradwyo agenda asgell Labour Government would have to keep all dde’r glymblaid pan ddywedodd y byddai’n these cuts? Do you agree with Ed Balls? rhaid i’r Llywodraeth Lafur nesaf gadw’r holl doriadau hyn? A ydych yn cytuno ag Ed Balls?

The First Minister: That is not what Ed Y Prif Weinidog: Nid dyna a ddywedodd Ed Balls said. What he said was that it was Balls. Yr hyn a ddywedodd oedd ei bod yn difficult, at this stage, to make commitments anodd, ar hyn o bryd, gwneud ymrwymiadau with regard to an incoming Labour o ran pan ddaw Lywodraeth Lafur i rym yn Government in 2015. We do not know much 2015. Ni wyddom faint o lanast y bydd y DU of a mess the UK will be in by 2015. I think ynddi erbyn 2015. Credaf ei bod yn ddoeth, that it is wise, from his point of view, not to o’i safbwynt ef, peidio â gwneud yr make those commitments. However, let us ymrwymiadau hynny. Fodd bynnag, gadewch make it absolutely clear that, as a party, we i ni ei gwneud yn hollol glir ein bod, fel stand for fairness, justice and equality of plaid, yn sefyll dros gyfiawnder, tegwch a opportunity in a way that the UK governing chyfle cyfartal mewn ffordd na fydd y parties never will. pleidiau sy’n llywodraethu yn y DU fyth.

Lynne Neagle: It is incredibly disappointing Lynne Neagle: Mae’n hynod siomedig bod that the Tory-led UK Government has Llywodraeth y DU a arweinir gan y Torïaid pledged to press ahead with its plans to wedi addo bwrw ymlaen â’i chynlluniau i restrict the employment and support gyfyngu ar y lwfans cyflogaeth a chymorth i allowance for chemotherapy patients, despite gleifion cemotherapi, er i’w chynigion gael its proposals being rejected in the House of eu gwrthod yn Nhŷ’r Arglwyddi yr wythnos Lords last week. As Macmillan Cancer diwethaf. Fel y dywedodd Cymorth Canser Support put it recently in an open letter to Macmillan yn ddiweddar mewn llythyr Iain Duncan Smith, the idea that supporting agored at Iain Duncan Smith, mae’r syniad cancer patients at the time of their greatest bod cefnogi cleifion canser ar adeg pan fydd need encourages dependency ‘is utterly mwyaf o angen arnynt yn annog dibyniaeth without foundation’. Do you agree that this is ‘yn gwbl ddi-sail’. A ydych yn cytuno bod a completely reprehensible move on the part hyn yn gam hollol resynus ar ran y of the Conservatives at Westminster and that Ceidwadwyr yn San Steffan ac y dylai’r the Tories at this end of the M4 should make Torïaid y pen hwn i’r M4 ei gwneud yn glir a it clear whether they support these plans, ydynt yn cefnogi’r cynlluniau hyn, a fydd yn which will leave thousands of cancer patients peri i filoedd o gleifion canser wynebu tlodi, facing poverty, including many in Wales? gan gynnwys llawer yng Nghymru?

The First Minister: You are absolutely Y Prif Weinidog: Yr ydych yn gwbl gywir. correct. I know that Macmillan recently Rwy’n gwybod bod Macmillan wedi estimated that as many as 7,000 patients amcangyfrif yn ddiweddar y gallai cymaint â across Britain could lose £94 a week in 7,000 o gleifion ar draws Prydain golli £94 yr sickness benefit as a result of the UK wythnos o fudd-dal salwch o ganlyniad i Government’s proposed changes to the newidiadau arfaethedig Llywodraeth y DU employment and support allowance. Once yn y lwfans cyflogaeth a chymorth. Unwaith again, it is a sad example of the UK eto, mae’n enghraifft drist o Lywodraeth y Government saying that we are all in it DU yn dweud ein bod i gyd yn yr un cwch, together, but targeting the most vulnerable in ond yn targedu’r rhai mwyaf agored i niwed

18 24/01/2012 society. mewn cymdeithas.

Janet Finch-Saunders: The disability living Janet Finch-Saunders: Mae’r lwfans byw allowance is a prime example of an i’r anabl yn enghraifft wych o lwfans sydd allowance that has remained largely wedi aros yn ddigyfnewid yn ystod yr 20 unchanged for the past 20 years and it costs mlynedd diwethaf ac mae’n costio tua £3,000 the working, taxpaying family approximately y flwyddyn i deulu sy’n gweithio ac yn talu £3,000 per year. The number of people treth. Mae nifer y bobl sy’n cael lwfans byw receiving DLA has risen by 30% and almost i’r anabl wedi codi 30% ac mae bron 0.25 0.25 million people in Wales now receive it. miliwn o bobl yng Nghymru yn ei gael erbyn Liam Byrne MP said in June last year: hyn. Dywedodd Liam Byrne AS ym mis Mehefin y llynedd:

‘We support a cap on benefits if it saves Rydym yn cefnogi cap ar fudd-daliadau os public money’. bydd yn arbed arian cyhoeddus.

First Minister, do you support the view of Brif Weinidog, a ydych yn cefnogi barn eich your colleague in Westminster and what cyd-Aelod yn San Steffan a pha drafodaethau discussions have you had with the UK yr ydych wedi’u cael â Llywodraeth y DU i Government to ensure that the transition from sicrhau bod y pontio o’r lwfans byw i’r anabl DLA to the personal independence payment i’r taliad annibyniaeth personol yn un llyfn? is a smooth one?

The First Minister: It is a great shame that, Y Prif Weinidog: Mae’n drueni mawr bod y when offered the opportunity to express blaid Geidwadol yng Nghymru, pan fydd yn support for cancer sufferers, the Conservative cael cynnig cyfle i fynegi cefnogaeth i party in Wales has failed to do so. The ddioddefwyr canser, wedi methu â gwneud opportunity was there in this Chamber to hynny. Roedd y cyfle yno yn y Siambr hon i disagree with UK Government’s proposals anghytuno â chynigion Llywodraeth y DU ar for cancer sufferers and the cut in support for gyfer y rhai sy’n dioddef canser a’r toriad yn cancer sufferers, and it is a sad fact that that y cymorth i ddioddefwyr canser, ac mae’n opportunity was not taken. ffaith drist nad achubwyd y cyfle hwnnw.

Jenny Rathbone: I share the First Minister’s Jenny Rathbone: Rwyf finnau’n pryderu yr concerns, and, indeed, Ed Balls’s concerns, un fath â’r Prif Weinidog, ac, yn wir, Ed about the way in which the reform of Balls, ynghylch y ffordd y mae diwygio disability benefits is being operated. Last budd-daliadau anabledd yn cael ei weithredu. week, in my surgery, I saw a young man who Yr wythnos diwethaf, yn fy nghymhorthfa, had been booted off incapacity benefit and gwelais ddyn ifanc a oedd wedi cael ei daflu refused unemployment support allowance oddi ar fudd-dal analluogrwydd a because somebody said so. However, this gwrthodwyd lwfans cymorth diweithdra iddo young man is, both physically and mentally, am fod rhywun yn dweud na fyddai’n ei gael. completely unfit for work. He walks with a Fodd bynnag, nid yw’r dyn ifanc hwn, yn stick and he was forced to stand for most of gorfforol nac yn feddyliol, mewn cyflwr i our discussion, because sitting down causes weithio. Mae’n cerdded â ffon a bu’n rhaid him pain. On top of that, he is agoraphobic iddo sefyll am y rhan fwyaf o’n trafodaeth, and could only come to the surgery with the gan fod eistedd i lawr yn achosi poen iddo. support of a member of his family. The idea Ar ben hynny, mae’n agoraphobig a dim ond that this young man is ready for work and gyda chefnogaeth aelod o’i deulu y gallai that he will get a job by signing on at the ddod i’r feddygfa. Mae’r syniad bod y dyn jobcentre makes a complete travesty of the ifanc hwn yn barod ar gyfer gwaith ac y caiff whole benefits system. Clearly, he needs swydd drwy gofrestru yn y ganolfan waith yn physical and mental support to enable him— camddarlunio’r holl system fudd-daliadau yn llwyr. Mae’n amlwg bod angen cymorth corfforol a meddyliol i’w alluogi—

19 24/01/2012

The Presiding Officer: Order. Are you Y Llywydd: Trefn. A ydych yn dod at y coming to the question? cwestiwn?

Jenny Rathbone: What indication does the Jenny Rathbone: Pa syniad sydd gan Welsh Government have of the number of Lywodraeth Cymru o nifer y bobl sydd mewn people in a similar situation? sefyllfa debyg?

The First Minister: In August 2010, there Y Prif Weinidog: Ym mis Awst 2010, roedd were about 142,000 people between the ages tua 142,000 o bobl rhwng 16 a 64 oed yng of 16 and 64 receiving DLA in Wales. My Nghymru sy’n cael lwfans byw i’r anabl. Fy concern is that Iain Duncan Smith said that mhryder i yw bod Iain Duncan Smith wedi he wanted to reduce the number of people dweud ei fod am leihau nifer y bobl sy’n cael receiving DLA by 20%, regardless of their lwfans byw i’r anabl o 20%, waeth beth fo’u need. How on earth can it be a fair reform of hangen. Sut ar y ddaear y gall fod yn ffordd the system if a Minister declares beforehand deg o ddiwygio’r system os yw’r Gweinidog that 20% of people will lose their allowance, yn datgan ymlaen llaw y bydd 20% o bobl yn whatever happens and whatever their need? colli eu lwfans, beth bynnag sy’n digwydd a That cannot be right, and it shows that a beth bynnag fo’u hangen? Ni all hynny fod fundamental rethink is needed with regard to yn iawn, ac mae’n dangos bod angen the plans that are before the House of Lords ailystyried yn sylfaenol o ran y cynlluniau at present. sydd gerbron Tŷ’r Arglwyddi ar hyn o bryd.

Tlodi Plant Child Poverty

7. David Rees: Pa gamau fydd Llywodraeth 7. David Rees: What action will the Welsh Cymru yn eu cymryd i leihau tlodi plant. Government be taking to reduce child OAQ(4)0322(FM) poverty. OAQ(4)0322(FM)

The First Minister: The programme for Y Prif Weinidog: Mae’r rhaglen government includes a commitment to lywodraethu yn cynnwys ymrwymiad i develop a tackling poverty action plan. ddatblygu cynllun gweithredu ar gyfer mynd i’r afael â thlodi.

David Rees: Thank you for that response, David Rees: Diolch am yr ymateb hwnnw, First Minister. A recent survey highlighted Brif Weinidog. Dangosodd arolwg diweddar that several wards in my constituency have a fod lefel uchel o dlodi plant mewn nifer o high level of child poverty. The Institute for wardiau yn fy etholaeth. Mae’r Sefydliad Fiscal Studies reported that the welfare and Astudiaethau Cyllidol y byddai’r diwygiadau taxation reforms proposed by the UK lles a threthu a gaiff eu cynnig gan Government—as highlighted in a previous Lywodraeth y DU—fel yr amlygwyd yn y question—would have the effect of cwestiwn blaenorol—yn codi lefelau tlodi increasing child poverty levels, although the plant, er mai’r honiad yw y byddai’n cael claim is that it would get people back into pobl yn ôl i’r gwaith. Rwyf yn siŵr eich bod work. I am sure that you agree that getting yn cytuno bod cael pobl yn ôl i waith yn people back into work is important. However, bwysig. Fodd bynnag, gall costau gofal plant childcare costs can have a huge impact on gael effaith enfawr ar deuluoedd a gall families and can restrict people’s ability to gyfyngu ar allu pobl i fynd yn ôl i weithio ac get back to work and to escape the poverty i ddianc o fagl tlodi. Pa gamau y mae trap. What action is the Welsh Government Llywodraeth Cymru yn eu cymryd i gefnogi taking to support such families in getting teuluoedd o’r fath i ddychwelyd i’r gwaith? back to work?

The First Minister: The issue of childcare Y Prif Weinidog: Bydd gofal plant yn cael ei will be taken forward as part of the tackling ystyried yn rhan o’r cynllun gweithredu i

20 24/01/2012 poverty action plan. It is an important part of fynd i’r afael â thlodi. Mae’n rhan bwysig o this Government’s work, and we will take it waith y Llywodraeth hon, a byddwn yn ei forward in order to deal with the many gyflwyno er mwyn ymdrin â’r holl problems that families will face over the next broblemau y bydd teuluoedd yn eu hwynebu few years as a consequence of the policies dros y blynyddoedd nesaf o ganlyniad i’r being pursued at Westminster. polisïau y mae San Steffan yn eu dilyn.

Russell George: First Minister, one of the Russell George: Brif Weinidog, un o key objectives in your child poverty strategy amcanion allweddol eich strategaeth tlodi is to improve the skills of parents or carers plant yw gwella sgiliau rhieni neu ofalwyr a and young people living in low-income phobl ifanc sy’n byw mewn cartrefi incwm households, so that they can secure well-paid isel, fel y gallant sicrhau cyflogaeth sy’n employment. With the Government’s talu’n dda. Wrth i’r Llywodraeth ddatblygu development of enterprise zones as a vehicle ardaloedd menter fel cyfrwng i sbarduno twf to drive economic growth, what work has economaidd, pa waith y mae eich your Government been doing to align the Llywodraeth wedi bod yn ei wneud i beri bod promotion of the relevant skills required for hyrwyddo’r sgiliau perthnasol sydd eu those zones with the local training providers hangen ar gyfer yr ardaloedd hyn yn cyd- in those areas? Also, what potential fynd â’r darparwyr hyfforddiant lleol yn yr investment streams will be available to ardaloedd hynny? Hefyd, pa ffrydiau companies locating to those areas for the buddsoddiad posibl fydd ar gael i gwmnïau development of work-based training? sy’n symud i’r ardaloedd hynny ar gyfer datblygu hyfforddiant seiliedig ar waith?

The First Minister: Well, as we have said, Y Prif Weinidog: Wel, fel yr ydym wedi we still await final confirmation regarding the dweud, rydym yn dal i aros am gadarnhad situation with capital allowances. We are, of terfynol ynghylch y sefyllfa gyda lwfansau course, investing heavily in skills. You can cyfalaf. Rydym, wrth gwrs, yn buddsoddi see what we have done with Skills Growth llawer iawn mewn sgiliau. Gallwch weld yr Wales in particular over the past two or three hyn yr ydym wedi’i wneud gyda Twf Sgiliau weeks since the announcement was made. Cymru yn enwedig dros y ddwy neu dair We also have a fundamental commitment to wythnos diwethaf ers i’r cyhoeddiad gael ei double the number of families that are wneud. Mae gennym hefyd ymrwymiad eligible for the Flying Start scheme. That is sylfaenol i ddyblu nifer y teuluoedd sy’n an excellent way of ensuring that people can gymwys ar gyfer y cynllun Dechrau’n Deg. access work, access the skills that they need Mae hynny’n ffordd ragorol o sicrhau y gall and have the support in place for them to go pobl gael gafael ar waith, cael gafael ar y to work. That is why Flying Start will remain sgiliau sydd eu hangen arnynt a chael an important part of this Government’s work. cymorth er mwyn iddynt fynd i’r gwaith. Dyna pam y bydd Dechrau’n Deg yn parhau i fod yn rhan bwysig o waith y Llywodraeth hon.

Lindsay Whittle: I thank Dave Rees for Lindsay Whittle: Diolch i Dave Rees am pinching my supplementary question. ddwyn fy nghwestiwn atodol.

First Minister, how will the Government and Brif Weinidog, sut y bydd y Llywodraeth a’r the Assembly monitor the effectiveness of the Cynulliad yn monitro effeithiolrwydd y anti-poverty action plan? cynllun gweithredu yn erbyn tlodi?

The First Minister: It will be monitored, of Y Prif Weinidog: Bydd yn cael ei fonitro, course. There will be a report. We will give wrth gwrs. Bydd adroddiad. Byddwn yn consideration to ensuring that the Assembly ystyried sicrhau y bydd gan y Cynulliad gyfle has an opportunity to scrutinise the plan itself i graffu ar y cynllun ei hun ac ar gamau and the Government’s actions as a result of gweithredu’r Llywodraeth o ganlyniad i’r

21 24/01/2012 that plan. cynllun hwnnw.

Datblygu Economi Cymru Developing the Welsh Economy

8. Alun Ffred Jones: A wnaiff y Prif 8. Alun Ffred Jones: Will the First Minister Weinidog ddatganiad ynglŷn â make a statement regarding the Welsh blaenoriaethau Llywodraeth Cymru ar gyfer Government’s priorities for developing the datblygu economi Cymru. OAQ(4)0321(FM) Welsh economy. OAQ(4)0321(FM)

Y Prif Weinidog: Mae’r rhaglen The First Minister: The programme for lywodraethu’n disgrifio ein blaenoriaethau o government sets out our priorities for ran datblygu’r economi. developing the economy.

Alun Ffred Jones: Yn wyneb cwtogi’r arian Alun Ffred Jones: Given the cuts in the cyfalaf sydd ar gael i’r Llywodraeth, ar capital funding available to the Government, ddiwedd Llywodraeth Cymru’n Un, at the end of the One Wales Government, ysgrifenodd Jane Hutt, y Gweinidog ar pryd, Jane Hutt, the Minister at the time, wrote to at Lywodraeth San Steffan ynglŷn â’r syniad the Westminster Government about the Build am gynllun Adeiladu dros Gymru, ac roedd for Wales scheme, and there was a meeting cyfarfod rhwng swyddogion y ddwy between officials from both Governments. Lywodraeth. Pa gyfarfodydd pellach sydd What further meetings have been held wedi bod rhwng Gweinidogion neu between Ministers or officials to discuss this swyddogion i drafod y mater penodol hwn? specific issue?

Y Prif Weinidog: Mae sawl cyfarfod wedi The First Minister: There have been several bod rhwng y Gweinidog Cyllid a Phrif meetings between the Finance Minister and Ysgrifennydd y Trysorlys, a rhyngof innau a the Chief Secretary to the Treasury, and Phrif Weinidog y DU, yn ogystal â’r between myself and the Prime Minister, as Canghellor, o ran sicrhau pwerau benthyca i’r well as the Chancellor, regarding ensuring Cynulliad. borrowing powers for the Assembly.

The Presiding Officer: I call Antoinette Y Llywydd: Galwaf ar Antoinette Sandbach— Sandbach—

Alun Ffred Jones: May I ask a Alun Ffred Jones: A gaf ofyn cwestiwn supplementary question as a spokesperson? atodol fel llefarydd?

The Presiding Officer: I do not have you Y Llywydd: Nid ydych i lawr gennyf fel down as a spokesperson, but, if you are the llefarydd, ond, os mai chi yw’r llefarydd, spokesperson, please ask your second gofynnwch eich ail gwestiwn. question.

Alun Ffred Jones: Diolch yn fawr. Mae Alun Ffred Jones: Thank you. Borrowing pwerau benthyca yn fater ychydig yn powers are a slightly different issue. I was wahanol. Roeddwn yn gofyn yn benodol asking specifically about this model. ynglŷn â’r model hwn. Felly, a fyddech Therefore, would you be so kind as to release cystal â rhyddhau’r ohebiaeth sydd wedi bod the correspondence between the two rhwng y ddwy Lywodraeth ar y mater hwn? Governments on this issue?

Y Prif Weinidog: Mae trafodaethau’n cael The First Minister: Discussions are eu cynnal ar hyn o bryd. Mae’r trafodaethau ongoing. Those discussions are confidential hynny’n gyfrinachol ar hyn o bryd, ond gallaf at present, but I can say that discussions have ddweud bod trafodaethau wedi’u cynnal taken place regarding looking at borrowing ynglŷn ag edrych ar bwerau benthyca i’r powers for the Government and in what way Llywodraeth ac ym mha ffordd y gellid those powers can be delivered.

22 24/01/2012 delifro’r pwerau hynny.

Antoinette Sandbach: First Minister, you Antoinette Sandbach: Brif Weinidog, will be aware of the value of supporting byddwch yn ymwybodol o werth cefnogi entrepreneurs in north Wales. Only last week, entrepreneuriaid yng ngogledd Cymru. Yr the European Commission published its small wythnos diwethaf, cyhoeddodd y Comisiwn and medium-sized enterprise performance Ewropeaidd ei adolygiad perfformiad o review, which found that 85% of new jobs fentrau bach a chanolig, a chanfu fod 85% o that were created between 2002 and 2010 swyddi newydd a grëwyd rhwng 2002 a 2010 were created by small to medium-sized wedi’u creu gan fusnesau bach a chanolig. A businesses. Do you recognise that your ydych yn cydnabod bod eich penderfyniad i decision to abandon the tried, tested and roi’r gorau i’r cynllun gweithredu successful entrepreneurship action plan in entrepreneuriaeth llwyddiannus yn 2005 yn 2005 was regrettable and can you confirm destun gofid ac a allwch gadarnhau pa what specific plans your Government has to gynlluniau penodol sudd gan eich encourage new business creation and Llywodraeth i annog creu busnesau newydd potential entrepreneurs, so that they can ac entrepreneuriaid posibl, fel y gallant deliver the private sector jobs that north gynnig y swyddi yn y sector preifat y mae Wales so badly needs? cymaint o’u hangen yn y gogledd?

The First Minister: You are asking me to Y Prif Weinidog: Rydych yn gofyn i mi roi comment on plans that came forward two sylwadau ar gynlluniau a gyflwynwyd ddwy Governments ago, when I was not First Lywodraeth yn ôl, pan nad oeddwn yn Brif Minister. However, I can tell you that we Weinidog. Fodd bynnag, gallaf ddweud have a good record of supporting small and wrthych fod gennym record dda o gefnogi medium-sized enterprises. The SME growth busnesau bach a chanolig. Mae cronfa twf y fund is one example of that. busnesau bach a chanolig yn un enghraifft o hynny.

Peter Black: First Minister, I am aware that Peter Black: Brif Weinidog, yr wyf yn your Minister for business is drawing up an ymwybodol bod eich Gweinidog busnes yn alternative to the Prince of Wales Innovation llunio dewis amgen yn lle cynllun Scholarships scheme. Do you have a Ysgoloriaethau Arloesi Tywysog Cymru. A timetable for when that will come forward? oes gennych amserlen ar gyfer pryd y caiff ei Can I have your assurance that you are gyflwyno? A allaf gael cadarnhad gennych seeking to provide the sort of freedoms, in eich bod yn ceisio darparu’r math o ryddid, o terms of the development of ran datblygu entrepreneuriaeth, a ddarparwyd entrepreneurship, that the POWIS scheme gan y cynllun POWIS? Mae’n amlwg y provided? Obviously, it would require better byddai angen gwell rheolaeth ar y cyllid. control of the finances.

The First Minister: The Minister will look Y Prif Weinidog: Bydd y Gweinidog yn to make a further announcement next week. ystyried gwneud cyhoeddiad pellach yr The idea is, of course, to ensure that any new wythnos nesaf. Y syniad, wrth gwrs, yw scheme that comes forward is more robust sicrhau bod unrhyw gynllun newydd a gaiff than the previous scheme. ei gyflwyno yn fwy cadarn na’r cynllun blaenorol.

Diogelwch ar y Ffyrdd Road Safety

9. Christine Chapman: A wnaiff y Prif 9. Christine Chapman: Will the First Weinidog ddatganiad am y cynnydd o ran Minister make a statement on progress in gwella diogelwch ar y ffyrdd yng Nghymru. improving road safety in Wales. OAQ(4)0310(FM) OAQ(4)0310(FM)

23 24/01/2012

The First Minister: There has been a Y Prif Weinidog: Bu gostyngiad sylweddol significant reduction in the number of people yn nifer y bobl sy’n cael eu lladd a’u killed and seriously injured on Welsh roads hanafu’n ddifrifol ar ffyrdd Cymru yn ystod y in recent years. We provide financial support blynyddoedd diwethaf. Rydym yn darparu at a national and local level around education, cymorth ariannol ar lefel genedlaethol a lleol engineering and enforcement. mewn cysylltiad ag addysgu, peirianneg a gorfodi.

Christine Chapman: I welcome the new Christine Chapan: Rwyf yn croesawu’r safety targets set by your Government. Along targedau diogelwch newydd a osodwyd gan with many of my Labour colleagues, I have eich Llywodraeth. Ynghyd â nifer o fy long campaigned for safety improvements to nghyd-Aelodau Llafur, rwyf wedi bod yn the A465 because of the disproportionate ymgyrchu ers tro byd dros welliannau amount of accidents leading to death or diogelwch i’r A465 oherwydd y nifer serious injury that occur on this road. I am anghymesur o ddamweiniau sy’n arwain at delighted that the prioritised national farwolaeth neu anaf difrifol sy’n digwydd ar transport plan contains a commitment to y ffordd hon. Rwyf wrth fy modd bod y improve its safety between Hirwaun and cynllun trafnidiaeth cenedlaethol a Dowlais Top and, furthermore, that it notes flaenoriaethwyd yn cynnwys ymrwymiad i the economic and social benefits that this will wella ei diogelwch rhwng Hirwaun a Dowlais bring. First Minister, are you able to provide Uchaf a’i fod, ar ben hynny, yn nodi’r any more details on this, which I know will manteision economaidd a chymdeithasol y be very much welcomed by my constituents bydd hyn yn eu sicrhau. Brif Weinidog, a in the Cynon valley? ydych yn gallu rhoi rhagor o fanylion am hyn, a gwn y caiff groeso brwd gan fy etholwyr yng Nghwm Cynon?

The First Minister: Yes. We have recently Y Prif Weinidog: Gallaf. Rydym newydd completed high-friction surfacing on the gwblhau wyneb ffrithiant uchel ar y ffordd eastbound approach to the Dowlais tua’r dwyrain i gylchfan Dowlais, byddwn yn roundabout, we will be installing average- gosod camerâu cyflymder cyfartalog rhwng speed cameras between Dowlais Top and Dowlais Uchaf a Hirwaun eleni, rydym yn Hirwaun this year, we are developing a datblygu cynllun i wahardd tro pedol ger scheme to prohibit u-turns in the locality of ardal y cilfannau wrth fferm Gurnos, a bydd the lay-bys near the Gurnos farm, and there arwyddion gwell yn cael eu gosod ar will be improved signage at the Ebbw Vale gylchfan Glynebwy ymhellach i’r dwyrain er roundabout further east to ensure that the mwyn sicrhau bod y darn cyfan hwnnw o whole stretch of road becomes safer. ffordd yn dod yn fwy diogel.

Darren Millar: I also welcome the Darren Millar: Yr wyf finnau’n croesawu’r announcement yesterday that the targets in cyhoeddiad ddoe fod y targedau y mae terms of the road casualty reductions that the Llywodraeth Cymru yn eu ceisio, o ran Welsh Government is seeking have been lleihau nifer y bobl a gaiff eu hanafu ar y reviewed and increased. First Minister, you ffyrdd, wedi cael eu hadolygu a’u codi. Brif will recall that, in November 2009, the Welsh Weinidog, byddwch yn cofio i Lywodraeth Government produced guidance to local Cymru gyhoeddi canllawiau ym mis authorities on speed limits in their areas. Tachwedd i awdurdodau lleol ar y Many local authorities set about reviewing cyfyngiadau cyflymder yn eu hardaloedd. speed limits within council boundaries, but Aeth llawer o awdurdodau lleol ati i some local authorities are way behind in adolygu’r cyfyngiadau cyflymder o fewn reviewing speed limits in their areas. What ffiniau cynghorau, ond mae rhai awdurdodau action is the Welsh Government taking to lleol ymhell ar ei hôl hi o ran adolygu’r encourage those local authorities that have cyfyngiadau cyflymder yn eu hardaloedd not reviewed speed limits in their hwy. Pa gamau y mae Llywodraeth Cymru communities to get on and do that so that yn eu cymryd i annog yr awdurdodau lleol

24 24/01/2012 people can live a safer life in those areas hynny nad ydynt wedi adolygu cyfyngiadau where they need to be reviewed? cyflymder yn eu cymunedau i wneud hynny fel y gall pobl fyw bywyd mwy diogel yn yr ardaloedd hynny lle y mae angen iddynt gael eu hadolygu?

The First Minister: We would encourage Y Prif Weinidog: Byddem yn eu hannog i them to do that. Otherwise, they will have to wneud hynny. Fel arall, bydd yn rhaid iddynt explain why that has not been done in the esbonio, yn yr etholiadau ym mis Mai, pam elections in May. nad yw hynny wedi cael ei wneud.

2.15 p.m.

Rhodri Glyn Thomas: Brif Weinidog, rwyf Rhodri Glyn Thomas: First Minister, I also innau hefyd yn croesawu’r datganiad ar welcome the statement on road safety. I am ddiogelwch ar yr heolydd. Rwy’n siŵr ein sure that we are all pleased to hear that bod i gyd yn falch o glywed y datganiad particular statement. I direct your attention to hwnnw. Cyfeiriaf eich sylw at y datganiad a the statement made recently on the fact that wnaethpwyd yn ddiweddar am y ffaith bod y the dualling of the Heads of the Valleys road gwaith o wneud ffordd Blaenau’r Cymoedd is to be completed in 2020. This was a One yn ffordd ddeuol i’w gwblhau yn 2020. Wales Government commitment when Ieuan Roedd hwn yn ymrwymiad gan Lywodraeth Wyn Jones was Minister for transport. Given Cymru’n Un pan oedd Ieuan Wyn Jones yn the current financial climate, and also Weinidog trafnidiaeth. O ystyried y sefyllfa Labour’s record in government on such ariannol presennol a record Llafur mewn schemes, are you confident that this llywodraeth gyda chynlluniau o’r math hwn, scheme—which is very important in terms of a ydych yn hyderus y bydd y cynllun hwn— road safety—will be completed by 2020? Can sy’n bwysig iawn o ran diogelwch ar y you commit to that date this afternoon? heolydd—yn cael ei gwblhau yn erbyn 2020? A allwch chi roi ymrywmiad inni brynhawn yma y bydd hynny’n digwydd?

Y Prif Weinidog: Gallaf. The First Minister: Yes.

Ni ofynnwyd cwestiwn 10, OAQ(4)0312(FM). Question 10, OAQ(4)0312(FM), not asked.

Safoni Gwyliau Ysgol Standardising School Holidays

11. Bethan Jenkins: A wnaiff Llywodraeth 11. Bethan Jenkins: Will the Welsh Cymru ystyried safoni gwyliau’r ysgol ledled Government consider standardising school Cymru er mwyn iddynt ddechrau a gorffen ar holidays across Wales so that they begin and yr un dyddiadau. OAQ(4)0317(FM) end on the same dates. OAQ(4)0317(FM)

Y Prif Weinidog: Mae hwn yn fater i The First Minister: This is a matter for local awdurdodau lleol. Deallaf erbyn hyn fod authorities. However, I understand that more mwy o ddyddiadau tymhorau’n cael eu pennu term dates are now being set collaboratively, ar y cyd, ac rydym yn croesawu hynny. and we welcome this.

Bethan Jenkins: Mae nifer o bobl, yn Bethan Jenkins: A number of people, enwedig yn ardal Castell-nedd, wedi cysylltu particularly in the Neath area, have been in â fi gan eu bod yn gweithio yn ardal un contact with me regarding the fact that they awdurdod ac yn byw mewn awdurdod arall. work in one local authority area and live in Mae ganddynt swyddi ac maent yn rhieni another. They have jobs, but are also parents, hefyd, ac maent am gael yr un gwyliau â’u and they want to take the same holidays as

25 24/01/2012 plant. A oes unrhyw ffordd y gallai’r their children. Is there any way that your Llywodraeth edrych ar hyn gydag Government could look at this along with awdurdodau lleol a chyda Cymdeithas local authorities and the Welsh Local Llywodraeth Leol Cymru er mwyn sicrhau Government Association to ensure that these nad yw problemau o’r fath yn codi yn y kinds of problems do not arise with school dyfodol o ran patrymau gwyliau ysgol? holiday patterns? It creates so many problems Mae’n creu llawer o broblemau i deuluoedd, for families, and single mothers in particular. ac i famau sengl yn arbennig.

Y Prif Weinidog: Mae hwnnw’n bwynt teg. The First Minister: That is a fair point. Ar hyn o bryd, mae’r pwerau i bennu Presently, all the powers for the setting of dyddiadau ysgol i gyd yn nwylo awdurdodau dates are with local authorities and school lleol a chyrff llywodraethu ysgolion. governing bodies. It would be possible to Byddai’n bosibl rhoi’r pŵer i Weinidogion give Welsh Ministers those powers, but we Cymru, ond byddai’n rhaid pasio would have to pass legislation in the deddfwriaeth yn y Cynulliad i wneud hynny. Assembly in order to do that. Welsh Nid oes gan Weinidogion Cymru bwerau yn Ministers do not currently have powers in y maes hwn ar hyn o bryd. Fodd bynnag, this regard. However, it is true to say that it mae’n wir dweud y byddai’n llawer would be much easier for parents if term rhwyddach i rieni pe bai’r dyddiadau yr un dates were the same in all local authority peth ym mhob awdurdod. Byddai cynllunio o areas. It would make planning within families fewn y teulu yn llawer rhwyddach. that much easier.

Cynlluniau Buddsoddi Investment Plans

12. Elin Jones: Beth yw cynlluniau 12. Elin Jones: What are the Welsh buddsoddi Llywodraeth Cymru ar gyfer y Government’s investment plans for the next chwe mis nesaf. OAQ(4)0323(FM) W six months. OAQ(4)0323(FM) W

Y Prif Weinidog: Cyhoeddodd Llywodraeth The First Minister: The Welsh Government Cymru flaengynlluniau gwariant manwl yn ei published detailed forward spending plans in chyllideb ar gyfer twf a swyddi. its budget for growth and jobs.

Elin Jones: Mae’n ymddangos bod byrddau Elin Jones: The health boards appear to be iechyd yn awr yn gohirio cyflwyno eu deferring the introduction of their plans for cynlluniau adolygu gwasanaethau iechyd tan health service reviews until after the local ar ôl yr etholiadau lleol ym mis Mai, am elections in May, possibly for political resymau gwleidyddol o bosibl. Mae eich reasons. Your Minister for Health and Social Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Services, and the health boards themselves, Cymdeithasol a’r byrddau iechyd eu hunain have been saying that they will not agree on wedi bod yn dweud na fyddant yn cytuno ar capital programmes and projects within the gynlluniau cyfalaf yn yr NHS nes i’r NHS until the service plans go through the cynlluniau gwasanaeth hyn gwblhau’r broses consultation and decision process. This could ymgynghori a phenderfynu. Gallai hynny mean that the first 18 months of your term in olygu bod 18 mis cyntaf eich tymor chi fel Government will not have seen any Llywodraeth yn mynd heibio heb unrhyw agreement on new capital expenditure in the gytuno ar wariant cyfalaf newydd yn y health service. Is this acceptable in your gwasanaeth iechyd. A yw hynny’n opinion? dderbyniol yn eich barn chi?

Y Prif Weinidog: Rhoddaf dair enghraifft i The First Minister: I will give you three chi o’r gwaith sydd i ddechrau dros y chwe examples of work that is due to start over the mis nesaf: ailddatblygu Ysbyty Glan Clwyd; next six months: the redevelopment of gwasanaethau iechyd a chymdeithasol Ysbyty Glan Clwyd; new health and social newydd i bobl Llanfair-ym-Muallt; a services for people in Builth Wells; and a

26 24/01/2012 chanolfan adnoddau ambiwlans newydd yn y new ambulance resource centre for north-east gogledd-ddwyrain. Mae hyn yn adeiladu ar y Wales. This builds upon the significant work gwaith sydd wedi’i wneud yn barod yn that has already been done at ysbyty ysbyty Bronglais. Bronglais.

Rheilffyrdd Cyflym Newydd High-speed Railway Lines

13. Vaughan Gething: A wnaiff y Prif 13. Vaughan Gething: Will the First Weinidog ddatganiad am yr effaith ar Gymru Minister make a statement on the impact yn sgil cynigion Llywodraeth y DU ar gyfer upon Wales of the UK Government’s rheilffyrdd cyflym newydd. OAQ(4)0319(FM) proposals for new high speed railway lines. OAQ(4)0319(FM)

The First Minister: There are no proposals Y Prif Weinidog: Nid oes unrhyw gynigion for high-speed railway lines in Wales or to ar gyfer rheilffyrdd cyflym yng Nghymru neu Wales, so there are no direct benefits to i Gymru, felly nid oes unrhyw fuddiannau Wales. uniongyrchol i Gymru.

Vaughan Gething: While I am not opposed Vaughan Gething: Er nad wyf yn to new high-speed railway lines in other parts gwrthwynebu rheilffyrdd cyflym newydd of the UK, I am concerned about their impact mewn rhannau eraill o’r DU, rwyf yn poeni on Wales. It will be quicker to travel from am eu heffaith ar Gymru. Bydd yn gyflymach London and Heathrow to places like teithio o Lundain a Heathrow i leoedd fel Manchester and Birmingham than it will to Manceinion a Birmingham nag y bydd i Cardiff and south Wales. I am concerned that Gaerdydd a de Cymru. Rwyf yn pryderu y we may be disadvantaged in terms of gallwn fod o dan anfantais o ran denu busnes attracting business and jobs. Do you believe, a swyddi. A ydych yn credu, fel finnau, bod y as I do, that the amount of money allocated swm o arian a ddyrannwyd ar gyfer for high-speed rail without any additional rheilffyrdd cyflym heb fod unrhyw gyllid transport funding for Wales strengthens our ychwanegol ar gael ar gyfer trafnidiaeth yng argument for the UK Government to fully Nghymru yn cryfhau ein dadl y dylai invest in and fund the electrification of the Llywodraeth y DU ariannu’r gwaith o Valleys lines? drydaneiddio rheilffyrdd y Cymoedd a buddsoddi’n llawn ynddo?

The First Minister: I believe that it does. Y Prif Weinidog: Credaf ei fod yn gwneud The reality is that the rail budget for hynny. Y gwirionedd yw bod y gyllideb infrastructure is held by the UK Government reilffordd ar gyfer seilwaith yn cael ei ddal on behalf of England and Wales. We have gan Lywodraeth y DU ar ran Cymru a made robust business cases with regard to Lloegr. Rydym wedi gwneud achosion Valleys lines electrification and the busnes cadarn mewn perthynas â’r gwaith o electrification of the line to Swansea. Given drydaneiddio rheilffyrdd y Cymoedd a’r the recent announcements made in England, rheilffordd i Abertawe. O ystyried y you would expect Wales to get its fair share. cyhoeddiadau diweddar a wnaed yn Lloegr, byddech yn disgwyl i Gymru gael cyfran deg.

Byron Davies: Will the First Minister update Byron Davies: A wnaiff y Prif Weinidog us on the progress of the Welsh roi’r wybodaeth ddiweddaraf inni am Government’s business plan to electrify the gynnydd cynllun busnes Llywodraeth Cymru Great Western line from Cardiff to Swansea? i drydaneiddio’r rheilffordd Great Western In light of this, what constructive action is he rhwng Caerdydd ac Abertawe? O ystyried taking in terms of meetings, letters and hyn, pa gamau adeiladol y mae’n eu cymryd lobbying to secure this important o ran cyfarfodydd, llythyrau a lobïo i improvement? sicrhau’r gwelliant pwysig hwn?

27 24/01/2012

The First Minister: The business case is Y Prif Weinidog: Mae’r achos busnes wedi’i finished; it is the UK Government’s business orffen; achos busnes Llywodraeth y DU yw, case, rather than ours. The Minister for Local yn hytrach na’n hachos busnes ni. Cyfarfu’r Government and Communities met the Gweinidog Llywodraeth Leol a Chymunedau Secretary of State for Transport on 16 â’r Ysgrifennydd Gwladol dros Drafnidiaeth January to discuss rail electrification, and the ar 16 Ionawr i drafod trydaneiddio Secretary of State recognised that there were rheilffyrdd, a chydnabu’r Ysgrifennydd strong business cases for the electrification of Gwladol fod achosion busnes cadarn o blaid the Valleys network and the line to Swansea. trydaneiddio rhwydwaith y Cymoedd a’r rheilffordd i Abertawe.

Rhodri Glyn Thomas: Brif Weinidog, Rhodri Glyn Thomas: First Minister, you rydych yn awgrymu eich bod yn gefnogol i suggest that you support the electrification of drydaneiddio’r linell reilffordd o Gaerdydd i the railway line from Cardiff to Swansea. Abertawe. Rydych yn sôn am eich You have talked about your support for fast cefnogaeth i drenau cyflym. Mae cyllid trains. European funding worth £50 billion is Ewropeaidd gwerth £50 biliwn ar gael ar available for connections within Europe. gyfer cysylltiadau o fewn Ewrop. Byddai £10 Some £10 billion of that money would be biliwn o’r arian hwnnw yn addas i ardaloedd suitable for areas such as west Wales and the fel gorllewin Cymru a’r Cymoedd. A allwch Valleys. Can you explain why Labour chi esbonio pam roedd Aelodau Seneddol Members of Parliament argued against Llafur yn dadlau yn erbyn gwneud cais am yr applying for that money in a debate in arian hwnnw mewn dadl yn San Steffan Westminster last Thursday? Can you also tell ddydd Iau diwethaf? A allwch chi hefyd me whether the Welsh Government intends to ddweud wrthyf a yw Llywodraeth Cymru yn apply for this funding to improve the railway bwriadu gwneud cais am yr arian hwn i system in Wales? wella’r system reilffordd yng Nghymru?

Y Prif Weinidog: Yr ydym wedi bod yn The First Minister: We have been lobbying lobïo Llywodraeth y Deyrnas Unedig ynglŷn the United Kingdom Government regarding â’r arian hwn ers wythnosau. Nid yw’n this funding for weeks. It is not relevant to berthnasol dweud ein bod yn colli mas yng say that Wales is losing out as a result of the Nghymru yn sgîl cynlluniau Llywodraeth y UK Government’s plans at the moment. The Deyrnas Unedig ar hyn o bryd. Y difference is that we here have been leading gwahaniaeth yw ein bod ni yma wedi bod yn on this subject—Alun Davies, as the Deputy arwain ar y pwnc hwn—mae Alun Davies fel Minister, has been discussing this subject at Dirprwy Weinidog wedi bod yn trafod y meetings in London, but it is only now that pwnc hwn mewn cyfarfodydd yn Llundain, Plaid Cymru Members of Parliament have ond dim ond nawr mae Aelodau Seneddol come to understand that such funding is Plaid Cymru wedi dod i ddeall bod y fath available. beth ar gael.

Mike Hedges: First Minister, do you agree Mike Hedges: Brif Weinidog, a gytunwch os that if £500 million can be found to build a gellir dod o hyd i £500 miliwn i adeiladu tunnel to hide a high-speed line through twnnel i guddio rheilffordd gyflym drwy Buckinghamshire to avoid upsetting certain swydd Buckingham i osgoi peri gofid i bobl people, including the Prime Minister’s father- benodol, gan gynnwys tad-yng-nghyfraith y in-law, £500 million can be found to fund Prif Weinidog, y gellid dod o hyd i £500 electrification of the line from Cardiff to miliwn i ariannu’r gwaith o drydaneiddio’r Swansea? rheilffordd o Gaerdydd i Abertawe?

The First Minister: ‘Yes’ is the simple Y Prif Weinidog: ‘Ydw’ yw’r ateb syml i answer to that. I have no comment to make hynny. Nid oes gennyf unrhyw sylwadau i’w on HS2. I accept that there is a need for gwneud ar HS2. Derbyniaf fod angen investment in high-speed rail lines, but buddsoddiad mewn rheilffyrdd cyflym, ond

28 24/01/2012 apparently there is a need to build a tunnel of mae’n debyg bod angen adeiladu twnnel 1.4 1.4 miles in order to facilitate that. I think milltir o hyd er mwyn hwyluso hynny. that the people of Wales would be within Rwy’n credu y byddai gan bobl Cymru hawl i their rights to make the point that if that wneud y pwynt y gellid yn sicr ddod o hyd i’r money can be found for a tunnel, surely it can arian ar gyfer gwneud gwelliannau sylweddol be found for extensive infrastructure i’r seilwaith yng Nghymru os gellir dod o improvements in Wales. hyd i’r arian ar gyfer twnnel.

Adnoddau’r GIG NHS Resources

14. Darren Millar: A wnaiff y Prif Weinidog 14. Darren Millar: Will the First Minister ddatganiad am yr adnoddau sydd ar gael i’r make a statement on the resources available GIG. OAQ(4)0320(FM) to the NHS. OAQ(4)0320(FM)

The First Minister: Following the Y Prif Weinidog: Yn dilyn y cyhoeddiad ym announcement in October that Cabinet had mis Hydref bod y Cabinet wedi cytuno i agreed to provide the NHS with additional ddarparu cyllid ychwanegol i’r GIG yn y funding in the current year, all health boards flwyddyn gyfredol, mae’n rhaid i’r holl are required to deliver on their financial fyrddau iechyd gyrraedd eu targedau targets. ariannol.

Darren Millar: The reality is that your Darren Millar: Y gwirionedd yw bod eich Government is embarking upon the biggest Llywodraeth yn ymgymryd â’r toriadau ever cuts in the history of the Welsh NHS, mwyaf erioed yn hanes y GIG yng Nghymru, and that front-line services are beginning to a bod gwasanaethau rheng flaen yn dechrau pay the price for that. We have seen talu’r pris am hynny. Rydym wedi gweld temporary closures of wards and minor wardiau ac unedau mân anafiadau yn cau injuries units over the past few months, and dros dro yn ystod y misoedd diwethaf, ac LHBs are already telling us that they will be mae byrddau iechyd lleol eisoes yn dweud £50 million in the red by the end of this wrthym y byddant £50 miliwn yn y coch financial year. You will know that a number erbyn diwedd y flwyddyn ariannol hon. of services are under review in Wales, not Gwyddoch fod nifer o wasanaethau yn cael least accident and emergency services at a eu hadolygu yng Nghymru, gan gynnwys number of hospitals in west and north Wales. gwasanaethau damweiniau ac achosion brys What assurances can you give the Welsh mewn nifer o ysbytai yng ngorllewin a public that there will be no downgrading or gogledd Cymru. Pa sicrwydd allwch chi ei roi removal of accident and emergency services i’r cyhoedd yng Nghymru na fydd unrhyw where they already exist in Wales? wasanaethau damwain ac achosion brys yn cael eu hisraddio neu eu dileu lle maent eisoes yn bodoli yng Nghymru?

The First Minister: We want a service that Y Prif Weinidog: Rydym eisiau gwasanaeth is excellent and safe, and those are the only ardderchog a diogel, a dyna’r unig principles that will guide us. There have been egwyddorion a fydd yn ein harwain. Bu issues in some parts of Wales, not to do with problemau mewn rhai rhannau o Gymru, nad money but with well-documented staff oeddent yn ymwneud ag arian ond â’r prinder shortages of which we are aware. This is why staff y bu llawer o sôn amdano ac yr ydym yn we are launching the recruitment campaign at ymwybodol ohono. Dyna’r rheswm dros the end of the month. I am surprised that the lansio’r ymgyrch recriwtio ar ddiwedd y mis. Conservatives have raised this issue given the Rwyf yn synnu bod y Ceidwadwyr wedi chaos that exists in England over NHS codi’r mater hwn o ystyried yr anhrefn sy’n reform. At least we do not have the Chair of bodoli yn Lloegr dros ddiwygio’r GIG. O the British Medical Association telling us that leiaf nid yw Cadeirydd Cymdeithas Feddygol our health policies are dangerous, which is Prydain yn dweud wrthym fod ein polisïau what the party opposite is getting across the iechyd yma’n beryglus, sef yr hyn y mae’r

29 24/01/2012 border. blaid gyferbyn yn ei glywed ar draws y ffin.

Twf Swyddi Jobs Growth

15. Julie James: Pa gynlluniau sydd gan 15. Julie James: What plans does the Welsh Lywodraeth Cymru i hybu twf swyddi yng Government have to promote job growth in Nghymru. OAQ(4)0325(FM) Wales. OAQ(4)0325(FM)

The First Minister: Those plans are set out Y Prif Weinidog: Mae’r cynlluniau hynny in our programme for government. wedi’u nodi yn ein rhaglen lywodraethu.

Julie James: I would very much like to Julie James: Hoffwn groesawu’n fawr iawn welcome your recent commitment to £30 eich ymrwymiad diweddar i ddarparu £30 million of funding to extend a successful miliwn o gyllid i ymestyn cynllun Welsh Government scheme that aims to llwyddiannus Llywodraeth Cymru sy’n anelu support the creation of 3,000 jobs over the at gefnogi creu 3,000 o swyddi dros y tair next three years in Wales. Only yesterday, a blynedd nesaf yng Nghymru. Dim ond ddoe y report published by the Centre for Cities bu i adroddiad a gyhoeddwyd gan grŵp research group identified Swansea and ymchwil y Centre for Cities enwi Abertawe a Newport as being among the most vulnerable Chasnewydd fel y dinasoedd mwyaf agored i of our cities to rises in unemployment in gynnydd mewn diweithdra o blith ein 2012 due to reliance on public sector dinasoedd yn 2012 o ganlyniad i ddibyniaeth employment and a low base of knowledge ar gyflogaeth yn y sector cyhoeddus a’r economy workers. In Swansea, for example, sylfaen isel o weithwyr yn yr economi four in 10 workers work in the public sector. wybodaeth. Yn Abertawe, er enghraifft, mae The Government in London is completely pedwar o bob 10 o weithwyr yn gweithio yn blind to the fact that we are not all in this y sector cyhoeddus. Mae’r Llywodraeth yn together. People in my constituency are the Llundain yn hollol ddall i’r ffaith nad yw most likely to bear the brunt of the sort of pawb gyda’i gilydd yn hyn o beth. Y bobl yn cuts that we have seen in the public sector, fy etholaeth i yw’r rhai sydd fwyaf tebygol o driven by ideology rather than any practical ysgwyddo baich y math o doriadau yr ydym application. Would the First Minister restate wedi’u gweld yn y sector cyhoeddus, sydd his commitment to upskill our workforce and wedi’u hysgogi gan ideoleg yn hytrach nag to work alongside Swansea’s exceptional unrhyw ystyriaethau ymarferol. A wnaiff y universities to boost our city’s chance of Prif Weinidog ailddatgan ei ymrwymiad i future growth and employment, focused on a wella sgiliau ein gweithlu ac i weithio ochr knowledge economy? yn ochr â phrifysgolion arbennig Abertawe i hybu cyfle ein dinas yn y dyfodol i sicrhau twf a chyflogaeth, gyda phwyslais ar yr economi wybodaeth?

The First Minister: Yes, we take the issue Y Prif Weinidog: Rydym yn ddiau o ddifrif of working with universities to upskill people ynghylch y mater o weithio gyda very seriously indeed. A total of 343 phrifysgolion i wella sgiliau pobl. Mae companies receive financial assistance at cyfanswm o 343 o gwmnïau yn cael cymorth present to work with universities to upskill ariannol ar hyn o bryd i weithio gyda their workforce. phrifysgolion i wella sgiliau eu gweithlu.

Mark Isherwood: What role is the Welsh Mark Isherwood: Pa rôl y mae Llywodraeth Government playing in delivering the UK Cymru yn ei chwarae wrth gyflwyno rhaglen Government’s work programme in Wales? waith Llywodraeth y DU yng Nghymru? Yn According to the Spotlight North Wales 2011 ôl cynhadledd Goleuo’r Gogledd 2011 fis conference last November, the Welsh Tachwedd diwethaf, mae Llywodraeth Government is playing a key role in this. Cymru yn chwarae rhan allweddol yn hyn o beth.

30 24/01/2012

The First Minister: Of course, we always Y Prif Weinidog: Wrth gwrs, rydym wastad seek to ensure that programmes designed to yn ceisio sicrhau blaenoriaeth i raglenni a get people into work and provide them with gynlluniwyd i gael pobl i mewn i waith ac i the skills that they need are given priority. roi iddynt y sgiliau sydd eu hangen arnynt. This builds on the numerous schemes that we Mae hyn yn adeiladu ar y cynlluniau niferus have introduced to help the Welsh economy rydym wedi’u cyflwyno i helpu economi and that have been announced in this Cymru ac sydd wedi’u cyhoeddi yn y Siambr Chamber already. hon eisoes.

Alun Ffred Jones: Mae denu a chreu swyddi Alun Ffred Jones: Attracting and creating yng ngorllewin Cymru a’r Cymoedd wedi jobs in west Wales and the Valleys has profi’n anodd iawn. Serch hynny, mae gan y proved to be very difficult. However, the Llywodraeth gyfle yn awr i wneud rhywbeth Government now has the opportunity to do am y sefyllfa honno. Bydd corff newydd yn something about that. A new body will be cael ei greu drwy uno Asiantaeth yr created by merging the Environment Agency Amgylchedd Cymru, Cyngor Cefn Gwlad Wales, the Countryside Council for Wales Cymru a Chomisiwn Coedwigaeth Cymru. A and the Forestry Commission Wales. Will fyddwch yn ystyried lleoli pencadlys y corff you consider locating the new organisation’s newydd hwnnw yn y gogledd-orllewin, lle headquarters in north-west Wales, where the mae Cyngor Cefn Gwlad Cymru eisoes Countryside Council for Wales already has wedi’i sefydlu? offices?

Y Prif Weinidog: Mae hwn yn fater i’w The First Minister: That is a matter to be drafod ar ôl i’r ddeddfwriaeth briodol fynd discussed after the relevant legislation has drwy’r Cynulliad. Bydd yn rhaid ystyried y made its way through the Assembly. The mater yn sgîl hynny. matter will have to be discussed in that light.

Datganiad a Chyhoeddiad Busnes Business Statement and Announcement

The Minister for Finance and Leader of Y Gweinidog Cyllid ac Arweinydd y Tŷ the House (Jane Hutt): There are no (Jane Hutt): Nid oes unrhyw newidiadau i’w changes to report to this week’s planned hadrodd i’r busnes sydd wedi’i gynllunio ar business, and business for the next three gyfer yr wythnos hon, a bydd y busnes ar weeks is as shown on the business statement gyfer y tair wythnos nesaf fel y nodwyd yn y and announcement found among the agenda datganiad a chyhoeddiad busnes ymysg y papers available to Members electronically. papurau agenda sydd ar gael i’r Aelodau’n electronig.

Paul Davies: Leader of the House, I have Paul Davies: Arweinydd y Tŷ, rwyf wedi received a number of representations from cael nifer o sylwadau yn ddiweddar gan constituents recently who are concerned that etholwyr sy’n pryderu y bydd y bwrdd iechyd the local health board in my area will only lleol yn fy ardal i yn trin un llygad yn unig ar treat one eye for patients with cataracts. gyfer cleifion â chataractau. Yn wir, Indeed, two weeks ago, I met a constituent bythefnos yn ôl, cyfarfûm ag etholwr a oedd who had been told that she would not receive wedi cael gwybod na fyddai’n cael triniaeth treatment on one eye because the other was ar un llygad am fod y llall yn gwbl iach. completely healthy. I raised this with the First Codais hyn gyda’r Prif Weinidog, a Minister, and he said: dywedodd:

‘I think that it is extremely important that ‘Rwy’n credu ei bod yn eithriadol o bwysig people have the opportunity to have two bod pobl yn cael y cyfle i gael dwy operations for cataracts.’ lawdriniaeth ar gyfer cataractau.’

31 24/01/2012

He also said: Dywedodd hefyd:

‘It is extremely important that the local health ‘Mae’n hynod bwysig bod y byrddau iechyd boards ensure that such a service is lleol yn sicrhau bod gwasanaeth o’r fath ar available.’ gael.’

Clearly, this is not the case in my area. Yn amlwg, nid dyma sy’n digwydd yn fy Therefore, could the Leader of the House ask ardal i. Felly, a allai Arweinydd y Tŷ ofyn i’r the Minister for Health and Social Services to Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau bring forward a statement as a matter of Cymdeithasol gyflwyno datganiad fel mater o urgency to clarify the Government’s position frys er mwyn egluro safbwynt y Llywodraeth on this, and to ensure that patients in my ar hyn, ac i sicrhau bod cleifion yn fy constituency receive the treatment that they etholaeth i yn cael y driniaeth y maent yn ei absolutely deserve? llwyr haeddu?

Jane Hutt: It is important that this is taken Jane Hutt: Mae’n bwysig bod hyn yn cael ei on board by the health board. I presume that ystyried gan y bwrdd iechyd. Rwy’n tybio clinical delivery of this is an operational bod hyn yn fater gweithredol o ran sut y caiff matter. I will certainly ensure that the hyn ei gyflwyno’n glinigol. Byddaf yn sicr Minister for Health and Social Services looks yn sicrhau bod y Gweinidog Iechyd a into the matter. Gwasanaethau Cymdeithasol yn edrych i mewn i’r mater.

Rebecca Evans: On 8 March, we will be Rebecca Evans: Ar 8 Mawrth, byddwn yn joining countries across the globe in ymuno â gwledydd ledled y byd i ddathlu celebrating International Women’s Day. The Diwrnod Rhyngwladol y Menywod. Y thema overarching theme for this year is gyffredinol ar gyfer eleni yw ‘cysylltu ‘connecting girls, inspiring futures’. I would merched, ysbrydoli dyfodol’. Byddwn yn welcome a statement from the Welsh croesawu datganiad gan Lywodraeth Cymru Government on how it is supporting ynghylch sut y mae’n cefnogi Diwrnod International Women’s Day, and particularly Rhyngwladol y Menywod, ac yn enwedig on how the Government is ensuring that girls ynghylch sut y mae’r Llywodraeth yn sicrhau will be involved, educated and inspired by y bydd merched yn cymryd rhan yn this year’s events. I would hope that one nigwyddiadau eleni ac yn cael eu haddysgu legacy of this year’s International Women’s a’u hysbrydoli ganddynt. Gobeithiaf mai un Day would be for girls in Wales to become peth a fydd yn digwydd yn dilyn Diwrnod more inspired to fulfil their potential and to Rhyngwladol y Menywod eleni yw y bydd enjoy equal and fulfilling futures. merched yng Nghymru yn teimlo’n fwy ysbrydoledig i gyflawni eu potensial ac i fwynhau dyfodol cyfartal a llawn.

Jane Hutt: I thank the Member for that Jane Hutt: Diolch i’r Aelod am y cwestiwn question. International Women’s Day is an hwnnw. Mae Diwrnod Rhyngwladol y opportunity for us to celebrate the Menywod yn gyfle inni ddathlu cyflawniadau achievements and opportunities in terms of a chyfleoedd o ran gwireddu eu potensial. realising their potential. It is the Cyfrifoldeb pob Gweinidog yma yw cyfrannu responsibility of all Ministers here to at hynny, a byddaf yn gwneud datganiad am contribute to that, and I will be making a gyllid ar gyfer digwyddiadau Diwrnod statement about funding for International Rhyngwladol y Menywod, a fydd yn Women’s Day events, which will focus on canolbwyntio ar yr eitem bwysig honno ar yr that important agenda item. agenda.

2.30 p.m.

32 24/01/2012

Peter Black: Minister, I press you once again Peter Black: Weinidog, erfyniaf arnoch for a statement on the situation regarding the unwaith eto am ddatganiad ar y sefyllfa investigation into the All Wales Ethnic ynglŷn â’r ymchwiliad i Gymdeithas Minority Association. I have had Lleiafrifoedd Ethnig Cymru Gyfan. Rwyf communication with some AWEMA partners wedi cael gohebiaeth gan rai o bartneriaid and they are worried about the length of time AWEMA ac maent yn pryderu ynghylch yr that this investigation is taking; that is having amser y mae’n ei gymryd i gynnal yr an impact on partner organisations in relation ymchwiliad hwn; mae hynny’n cael effaith ar to the European projects in which they are sefydliadau partner mewn perthynas â’r engaged with AWEMA. Also, some of the prosiectau Ewropeaidd y maent yn ymwneud staff who signed the original letter regarding â hwy drwy AWEMA. Hefyd, nid yw rhai o’r this organisation have not been interviewed staff a lofnododd y llythyr gwreiddiol by anyone, and concerns have been expressed ynghylch y sefydliad hwn wedi cael eu to me about the security of documentation cyfweld gan unrhyw un, ac rwyf wedi cael relating to this investigation and whether or gwybod am bryderon ynghylch diogelwch y not that was made secure before officials ddogfennaeth sy’n ymwneud â’r ymchwiliad went in to investigate. Will you give me ac ynghylch a wnaed y ddogfennaeth yn some assurances that this investigation is ddiogel ai peidio cyn i swyddogion ddechrau moving ahead at full speed, that those ymchwilio. A wnewch roi rhywfaint o members, and former members of staff, who sicrwydd i mi fod yr ymchwiliad hwn yn have an interest and knowledge of this symud ymlaen ar gyflymder llawn, y bydd yr organisation will be interviewed as soon as aelodau, a’r cyn-aelodau hynny o staff, sydd possible, that all actions have been taken to â diddordeb yn y sefydliad a gwybodaeth secure documentation relating to this amdano yn cael eu cyfweld cyn gynted ag y investigation, and that the partners of bo modd, bod yr holl gamau wedi cael eu AWEMA, in terms of European funding, are cymryd i ddiogelu dogfennaeth sy’n being assured as to the future of those ymwneud â’r ymchwiliad, a bod partneriaid projects? AWEMA, o ran cyllid Ewropeaidd, yn cael sicrwydd ynghylch dyfodol y prosiectau hynny?

Jane Hutt: I can assure Peter Black that we Jane Hutt: Gallaf sicrhau Peter Black ein recognise the importance of this bod yn cydnabod pwysigrwydd yr investigation, which I am monitoring very ymchwiliad hwn, ac rwyf yn ei fonitro yn closely, ensuring that it is rigorous and that it agos iawn, gan sicrhau ei fod yn drylwyr a’i includes the Welsh European Funding Office fod yn cynnwys Swyddfa Cyllid Ewropeaidd and the Big Lottery Fund. I will certainly be Cymru a’r Gronfa Loteri Fawr. Byddaf yn reporting back directly to those who have an sicr yn adrodd yn ôl yn uniongyrchol i’r rhai interest, in terms of constituency and wider sydd â diddordeb, o ran materion etholaethol policy matters, and to the whole Assembly on a materion polisi ehangach, ac i’r Cynulliad the outcome of this investigation. cyfan, ar ganlyniad yr ymchwiliad hwn.

Antoinette Sandbach: Minister, just last Antoinette Sandbach: Weinidog, dim ond week there was an event in the Oriel to wythnos diwethaf roedd digwyddiad yn yr celebrate farmhouse breakfast week. I was Oriel i ddathlu wythnos brecwast y ffermdy. approached at that event by a farmer who was Daeth ffermwr ataf yn y digwyddiad hwnnw, in severe distress because his farm had very a oedd mewn gofid difrifol am fod ei fferm recently been placed under TB restrictions. wedi cael ei gosod o dan gyfyngiadau TB yn You will recall that the Minister for ddiweddar iawn. Byddwch yn cofio bod environment made a statement to the Gweinidog yr amgylchedd wedi gwneud Assembly last term stating that he would datganiad i’r Cynulliad y tymor diwethaf yn make a statement on the scientific review in datgan y byddai’n gwneud datganiad ar yr the autumn. Can you update the Chamber on adolygiad gwyddonol yn yr hydref. A allwch when that statement is going to made? If it is chi roi’r wybodaeth ddiweddaraf i’r Siambr o not going to be made, can you update the ran pryd y caiff y datganiad hwnnw ei

33 24/01/2012

Chamber as to whether or not that scientific wneud? Os nad yw am gael ei wneud, a report will be placed in the public domain? allwch roi’r wybodaeth ddiweddaraf i’r Siambr ynghylch a fydd yr adroddiad gwyddonol hwnnw ar gael i’r cyhoedd ai peidio?

Jane Hutt: I can assure Antoinette Sandbach Jane Hutt: Gallaf sicrhau Antoinette that the Minister is considering the report that Sandbach fod y Gweinidog yn ystyried yr he received from the Bovine TB science adroddiad a gafodd gan y panel adolygiad review panel. As you know, he has already gwyddonol ar TB gwartheg. Fel y gwyddoch, issued a statement outlining that he is mae eisoes wedi cyhoeddi datganiad yn considering the report and its implications for amlinellu’r ffaith ei fod yn ystyried yr the overall programme, and he will report adroddiad a’i oblygiadau ar gyfer y rhaglen further on this early this year. gyffredinol, a bydd yn adrodd ymhellach ar hyn yn gynnar y flwyddyn hon.

Aled Roberts: Weinidog, wrth ymateb i un o Aled Roberts: Minister, in response to one gwestiynau Kirsty Williams, dywedodd y of Kirsty Williams’s questions, the First Prif Weinidog mai Llywodraeth Prydain a Minister said that it was the British oedd yn gwrthod cyhoeddi gwybodaeth sy’n Government that was refusing to publish cymharu gwariant ar addysg yng Nghymru information on education spend in England gyda gwariant yn Lloegr. Nid wyf yn credu compared with Wales. I do not think that the bod y Gweinidog ei hun wedi ymwneud â’r Minister was personally involved in the penderfyniad, ond mae’n debyg mai yn y decision, but it appears to be the case that that Cynulliad y gwnaethpwyd y penderfyniad decision was taken in the Assembly. Will you hwnnw. A wnewch chi fel Llywodraeth as a Government make a statement wneud datganiad yn esbonio’n union beth explaining exactly what is going on, and sy’n mynd ymlaen, ac yn esbonio a ydych explaining whether you are in talks with the mewn trafodaethau gyda Llywodraeth British Government on making arrangements Prydain i sicrhau sefyllfa lle mae’n briodol i so that we as Assembly Members are able to ni fel Aelodau Cynulliad gymharu gwariant relevantly compare expenditure in England rhwng Cymru a Lloegr? and Wales?

Jane Hutt: It is important to recognise that it Jane Hutt: Mae’n bwysig cydnabod mai’r was the chief statistician who concluded that prif ystadegydd a ddaeth i’r casgliad na allem we were unable to publish local authority gyhoeddi gwariant cyllidebol awdurdodau budget expenditure on schools 2011-12, due lleol ar ysgolion ar gyfer 2011-12, oherwydd to the changing education policy landscape in bod tirwedd y polisi addysg yn Lloegr yn England, to which the First Minister has newid—ac mae’r Prif Weinidog eisoes wedi already responded in answers to questions ymateb i hyn wrth atebion cwestiynau y this afternoon, and the large number of prynhawn yma—ac oherwydd bod nifer fawr schools moving to academy status in year o ysgolion yn newid i gael statws academi and, therefore, out of local government ymhen blwyddyn ac, felly, byddant y tu allan control. However, we have made the interest i reolaeth llywodraeth leol. Fodd bynnag, in this comparison clear to the chief rydym wedi datgan ein diddordeb yn y statistician. It is the UK Government that is gymhariaeth hon yn glir i’r prif ystadegydd. not enabling us to ensure that we make this Llywodraeth y DU sy’n ein rhwystro rhag comparison transparent and open. sicrhau ein bod yn gwneud y gymhariaeth hon yn dryloyw ac yn agored.

Mohammad Asghar: Minister, I understand Mohammad Asghar: Weinidog, deallaf y that the First Minister will soon be visiting bydd y Prif Weinidog yn ymweld yn fuan ag India and the United States of America for a India ac Unol Daleithiau America ar daith trade mission. It is a wonderful idea. fasnach. Mae’n syniad gwych. Fodd bynnag, However, I believe that it would be beneficial credaf y byddai’n fuddiol i’r Prif Weinidog

34 24/01/2012 for the First Minister to include a delegate gynnwys cynrychiolydd o bob plaid from each political party in the Chamber to wleidyddol yn y Siambr er mwyn sicrhau bod ensure that the Welsh Government is Llywodraeth Cymru yn cael ei chynrychioli’n adequately represented and that foreign ddigonol a bod buddsoddwyr tramor yn gallu investors are able to see the unity that exists gweld yr undod sy’n bodoli yn y Siambr— in the Chamber—[Interruption.] [Torri ar draws.]

The Presiding Officer: Order. Y Llywydd: Trefn.

Mohammad Asghar: This is especially so Mohammad Asghar: Mae hyn yn arbennig on economic development. Sometimes, o wir o ran datblygu economaidd. Weithiau, common language and ethnicity do more mae iaith gyffredin ac ethnigrwydd yn good than reading 1,000 pages. gwneud llawer mwy o dda na darllen 1,000 o dudalennau.

Jane Hutt: The First Minister is going to Jane Hutt: Mae’r Prif Weinidog yn mynd i India. He is going as the First Minister of India. Mae’n mynd fel Prif Weinidog Cymru Wales in order to ensure that Wales is put in er mwyn sicrhau bod Cymru’n cael ei rhoi yn the right position in terms of opportunities, as y safle cywir o ran cyfleoedd, fel y gwnaeth he did when he visited China last year. It is pan ymwelodd â Tsieina y llynedd. Y Prif the First Minister and the Minister for Weinidog a’r Gweinidog Menter, Busnes, Business, Enterprise, Technology and Technoleg a Gwyddoniaeth sy’n arwain yr Science who are leading the drive for growth ymgyrch dros dwf a swyddi mewn perthynas and jobs in relation to Wales’s position in the â sefyllfa Cymru yn y byd. Rwyf yn siŵr y world. I am sure that any contributions, in byddai unrhyw gyfraniadau, o ran sesiynau terms of briefings, before that visit would be briffio, cyn yr ymweliad hwnnw yn cael eu welcome. croesawu.

The Presiding Officer: I call—I have Y Llywydd: Galwaf—rwyf wedi anghofio forgotten your name. I beg your pardon. eich enw. Mae’n ddrwg gennyf, Darren Darren Millar, I apologise. [Laughter.] Millar. [Chwerthin.]

Darren Millar: I know that I look as though Darren Millar: Gwn fy mod yn edrych fel pe I am in disguise, Presiding Officer, but I can bawn mewn gwisg ffansi, Lywydd, ond gallaf assure you that it is a permanent arrangement eich sicrhau ei fod yn drefniant parhaol ar fy on my chin. [Laughter.] Minister, I call for a ngên. [Chwerthin.] Weinidog, galwaf am ministerial statement on the unlawful ddatganiad gweinidogol ar feddiannu occupation of caravans. In north Wales, in carafanau yn anghyfreithlon. Yng ngogledd particular, there are problems with people Cymru, yn arbennig, mae problemau gyda staying in caravans all year round, even phobl sy’n aros mewn carafanau drwy gydol though sites are often not licensed for such y flwyddyn, er nad yw’r safleoedd wedi’u occupation. This is putting significant trwyddedu yn aml ar gyfer deiliadaeth o’r pressure on local authority and health fath. Mae hyn yn rhoi pwysau sylweddol ar services and on community safety. I wonder awdurdodau lleol a gwasanaethau iechyd ac whether we can have a ministerial statement ar ddiogelwch cymunedol. Tybed a allwn from an appropriate Minister on that gael datganiad gweinidogol gan Weinidog particular concern. priodol ar y pryder arbennig hwnnw.

Secondly, I understand that we are still Yn ail, yr wyf yn deall ein bod yn dal i aros awaiting a formal Welsh Government am ymateb ffurfiol Llywodraeth Cymru i response to the Dilnot inquiry. I have recently ymchwiliad Dilnot. Yn ddiweddar rwyf wedi had a spate of constituents in my surgeries cael cyfres o etholwyr yn fy nghymorthfeydd, who are concerned about the cost of care for sy’n pryderu am y gost o ofalu am eu their relatives and loved ones. There is a real perthnasau a’u hanwyliaid. Mae gwir sense of injustice about the costs that some ymdeimlad o anghyfiawnder am y costau y

35 24/01/2012 people are paying, while others, who may not mae’n rhaid i rai pobl eu talu, tra mae eraill, have made provisions for themselves, are nad ydynt o bosibl wedi gwneud getting that care for free. I wonder whether darpariaethau ar eu cyfer eu hunain, yn cael y we can have a statement from the Deputy gofal hwnnw am ddim. Tybed a allwn gael Minister for Children and Social Services on datganiad gan y Dirprwy Weinidog Plant a that particular issue as soon as possible. Gwasanaethau Cymdeithasol ar y mater penodol hwnnw cyn gynted ag y bo modd.

Jane Hutt: I hesitate to say ‘Who is the man Jane Hutt: Yr wyf yn petruso i ddweud with the beard?’ It is Darren Millar, of ‘Pwy yw’r dyn â’r barf?’ Darren Millar, wrth course. [Laughter.] Local authorities are gwrs. [Chwerthin.] Awdurdodau lleol sy’n responsible for ensuring that mobile homes gyfrifol am sicrhau bod cartrefi symudol a and caravans are lawfully occupied charafanau yn cael eu meddiannu’n throughout the year. I know that this is an gyfreithlon drwy gydol y flwyddyn. Gwn fod issue for local authorities. Of course, Peter hyn yn broblem i awdurdodau lleol. Wrth Black is bringing forth a Member proposed gwrs, mae Peter Black yn cyflwyno Bil Bill on park homes, which may be an arfaethedig Aelod ar gartrefi mewn parciau, opportunity to look at those issues. ac efallai y bydd yn gyfle i edrych ar y materion hynny.

It is important to recognise that the Deputy Mae’n bwysig cydnabod bod y Dirprwy Minister for social services has been Weinidog gwasanaethau cymdeithasol wedi pioneering with regard to taking forward the bod yn arloesol o ran bwrw ymlaen â’r pecyn package of support for local authorities in cymorth ar gyfer awdurdodau lleol o ran terms of supporting people with a maximum cefnogi pobl gydag uchafswm o £50 yr limit of £50 per week and supporting the wythnos a chefnogi’r glymblaid o ran codi tâl coalition for fairer charging. It is the UK tecach. Llywodraeth y DU sydd bellach i Government that now has to step up to the gamu ymlaen mewn perthynas â sut mae’n mark in relation to how it is going to deliver bwriadu cyflawni o ran anghenion gofal a on care needs and ensure that our funding sicrhau bod ein setliad cyllid yn ddigonol i settlement is adequate to support our policies. gefnogi ein polisïau.

Andrew R.T. Davies: Leader of the House, Andrew RT Davies: Arweinydd y Tŷ, a could we have a statement from the Minister allem gael datganiad gan y Gweinidog busnes for business on the Government’s ynghylch ymgysylltiad y Llywodraeth â engagement with Cardiff Airport. This is Maes Awyr Caerdydd. Mae hyn yn rhywbeth something that I raise periodically, because it rwyf yn ei godi o dro i dro, oherwydd ei fod is an important issue in the South Wales yn fater pwysig yn rhanbarth Canol De Central region, and the airport has enormous Cymru, ac mae gan y maes awyr botensial potential to be a driver for economic enfawr i fod yn sbardun ar gyfer ffyniant prosperity for the whole of the south-east economaidd i economi de-ddwyrain Cymru i Wales economy. It is important, especially gyd. Mae’n bwysig, yn enwedig wrth with spring and summer—its busiest time— wynebu’r gwanwyn a’r haf—ei amser approaching, that Members understand what prysuraf—bod yr Aelodau yn deall yr hyn engagement the Government has been having beth fu’r ymgysylltiad rhwng y Llywodraeth with the airport through the winter months. a’r maes awyr dros fisoedd y gaeaf. Pa hyder What confidence can Members have that the y gall yr Aelodau ei fagu, bod y Llywodraeth Government is working proactively with the yn gweithio’n rhagweithiol gyda rheolwyr y airport’s management to make use of this maes awyr i wneud defnydd o’r ased gwych fabulous asset in south Wales? hwn yn ne Cymru?

Jane Hutt: The leader of the opposition will Jane Hutt: Bydd arweinydd yr wrthblaid yn be aware that St Athan has been identified as ymwybodol bod Sain Tathan wedi ei nodi fel one of the first tranche of enterprise zones un o’r haenau cyntaf o ardaloedd menter ac y and that Cardiff Airport, which is adjacent to bydd Maes Awyr Caerdydd, sydd gerllaw

36 24/01/2012

St Athan, will be part of the remit in terms of Sain Tathan, yn rhan o’r cylch gwaith o ran y the opportunity for that zone status. cyfle i statws yr ardal honno.

Datganiad: Cynnydd ar y Bil Gwasanaethau Cymdeithasol Statement: Progress on the Social Services Bill

Y Dirprwy Weinidog Plant a The Deputy Minister for Children and Gwasanaethau Cymdeithasol (Gwenda Social Services (Gwenda Thomas): We Thomas): Rydym wedi cytuno ar sawl have agreed on a number of occasions, and achlysur, ac yn fwyaf diweddar yn y ddadl ar most recently in the debate on 15 November, 15 Tachwedd, na fydd gwasanaethau that, without a programme of transformation, cymdeithasol yn gallu diwallu anghenion social services will not be able to meet the pobl Cymru heb raglen drawsnewid. Nid needs of the people of Wales. They are not ydynt yn gynaliadwy. Bydd y Bil sustainable. The social services Bill will be gwasanaethau cymdeithasol yn ganolog i’r central to that transformation by specifying trawsnewid hwnnw, gan bennu’r fframwaith the core legal framework for social services cyfreithiol craidd ar gyfer gwasanaethau and social care. cymdeithasol a gofal cymdeithasol.

Mae ein ffordd ni o feddwl wedi cael ei Our thinking has been informed by the llywio gan drafodaethau a gynhaliwyd yn y debates in this Chamber, with stakeholders Siambr hon, â rhanddeiliaid ers cyhoeddi since ‘Sustainable Social Services for Wales’ ‘Gwasanaethau Cymdeithasol Cynaliadwy i was published and by a range of evidence, Gymru’, a chan ystod o dystiolaeth, gan including that of the Independent gynnwys tystiolaeth y Comisiwn Annibynnol Commission on Social Services, the Law ar Wasanaethau Cymdeithasol, Comisiwn y Commission and our review of safeguarding. Gyfraith a’n hadolygiad o ddiogelu. Cyn y Before Christmas, I also received responses Nadolig, derbyniais ymatebion i wasanaethau to sustainable social services from the Welsh cymdeithasol cynaliadwy oddi wrth Local Government Association and Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru a Association of Directors of Social Services, Chymdeithas Cyfarwyddwyr Gwasanaethau as well as the Care Council for Wales and Cymdeithasol, yn ogystal â Chyngor Gofal Care and Social Services Inspectorate Wales. Cymru ac Arolygiaeth Gofal a Gwasanaethau Cymdeithasol Cymru.

Rwy’n sicr bod rhaid inni dynnu ar gryfderau I am clear that we must draw on the strengths pobl sy’n aelodau o’u teuluoedd, of people being members of their families, rhwydweithiau a chymunedau. Rwyf hefyd networks and communities. I am also clear yn sicr bod pobl yn unigolion â chanddynt eu that people are precisely that: individuals hanghenion penodol eu hunain. Rydym am with their own particular needs. We want this weld y ddeddfwriaeth hon yn sail i ffordd legislation to underpin a common way of gyffredin o feddwl—un sy’n atgyfnerthu thinking—one that reinforces rights and hawliau ac amrywiaeth yr anghenion. diversity of need.

We want a legal framework that supports the Rydym am weld fframwaith cyfreithiol sy’n delivery of services in an integrated way, to cefnogi’r gwaith o ddarparu gwasanaethau people as people, not to children and adults mewn modd integredig, ar gyfer pobl fel separately. This Bill will wipe away pobl, nid i blant ac oedolion ar wahân. Bydd inappropriate distinctions between people y Bil hwn yn cael gwared ar wahaniaethau based on predetermined categories of need, amhriodol rhwng pobl, yn seiliedig ar such as age. Of course we recognise that gategorïau angen penodol, megis there are different implications for children, oedran.Wrth gwrs rydym yn sylweddoli bod who do not have the same autonomy as most goblygiadau amrywiol i blant, nad ydynt yn adults, and we have been clear—with our meddu ar yr un annibyniaeth â’r rhan fwyaf o

37 24/01/2012 seven core aims for children, for example— oedolion. Rydym wedi bod yn glir; er about the particular services that they need. enghraifft gyda’n saith amcan craidd i blant; We place very great store by their rights. am y gwasanaethau penodol y mae eu hangen However, children, like adults, are not a arnynt. Rydym yn rhoi gwerth mawr iawn ar homogenous group. Therefore, we will define eu hawliau. Ond nid yw plant, nac ychwaith social services in a way that starts with a oedolion, yn grŵp homogenaidd. Felly, commitment to people in need—an active, byddwn yn diffinio gwasanaethau not passive, concept. We will expect local cymdeithasol mewn modd sy’n dechrau authorities and their statutory partners to gydag ymrwymiad i bobl mewn angen; sy’n maintain and enhance the wellbeing of people gysyniad actif, nid goddefol. Byddwn yn in need, and the Bill will provide the disgwyl i awdurdodau lleol a’u partneriaid definition for that. statudol i gynnal a gwella lles y bobl mewn angen, a bydd y Bill yn darparu’r diffiniad ar gyfer hynny.

Social services cannot be sustainable without Ni all gwasanaethau cymdeithasol fod yn delivering more early intervention. We are gynaliadwy heb ymyrraeth gynharach. Nid not prepared to sit by as fewer and fewer ydym yn barod i eistedd yn ôl wrth i lai a llai people receive the support they need. We will o bobl gael y cymorth sydd ei angen arnynt. require local government to understand the Byddwn yn gofyn i lywodraeth leol ddeall dimensions and shape of the population in maint a hanfod y boblogaeth mewn angen yn need in their areas, to make this public, and eu hardaloedd, gwneud hyn yn gyhoeddus, a to have powers to make arrangements to chael pwerau i wneud trefniadau i ddarparu provide a range of services to meet those ystod o wasanaethau i ddiwallu’r anghenion needs. Of course, some people will require an hynny. Wrth gwrs bydd angen amrywiaeth intensive and comprehensive range of gynhwysfawr a dwys o wasanaethau ar rai services. We will make it clear that local pobl. Byddwn yn egluro bod gan awdurdodau authorities have a duty to provide, or make lleol ddyletswydd i ddarparu, neu wneud arrangements to provide, social care services, trefniadau i ddarparu, gwasanaethau and we will bring forward a definition of cymdeithasol, a byddant yn cyflwyno these services that will draw on the existing diffiniad o’r gwasanaethau hyn a fydd yn definitions and the Law Commission’s tynnu ar y diffiniadau presennol a chynigion proposals. Comisiwn y Gyfraith.

Sustainability depends on people having a Mae cynaliadwyedd yn dibynnu ar roi llais stronger voice and real control. The starting cryfach a rheolaeth wirioneddol i bobl. Y point is enabling individuals to fully man cychwyn yw galluogi unigolion i ddeall understand how care and support may help yn llawn sut gall gofal a chymorth eu helpu them. We want to make access to nhw. Rydym am wneud mynediad i asesiadau assessments a right, and those assessments to yn hawl, ac rydym am i’r asesiadau hynny focus on the outcomes that people themselves ganolbwyntio ar y canlyniadau y mae pobl yn are seeking. They must be involved. anelu atynt. Rhaid i’r bobl fod yn rhan o hyn. Assessments must be about needs, not, in the Rhaid i asesiadau ymwneud ag anghenion yn first instance, about services. gyntaf, nid y gwasanaethau.

2.45 p.m.

The Bill will give people the right to access Bydd y Bil yn rhoi’r hawl i bobl gael information, advice, and assistance in finding mynediad i wybodaeth, cyngor a chymorth out about services. We need a more coherent am sut i ddod o hyd i wasanaethau. Mae framework for services and so we will angen inni gael fframwaith mwy cydlynol ar improve consistency of access through the gyfer gwasanaethau ac felly byddwn yn creation of a portable assessment of need and gwella cysondeb o ran mynediad drwy give Ministers the powers to establish a gynnal asesiad cludadwy o’r angen a rhoi’r national eligibility framework. The Bill will pwerau i Weinidogion sefydlu fframwaith

38 24/01/2012 extend the range of services for which people cymhwysedd cenedlaethol. Bydd y Bil yn have the right to a direct payment where that ehangu’r ystod o wasanaethau fel y bydd gan is their wish, and extend the rights of carers bobl yr hawl i daliad uniongyrchol, os mai to an assessment by introducing a single duty dyna yw eu dymuniad, ac yn ymestyn that will allow us to extend the right for a hawliau gofalwyr i gael asesiad, drwy carer’s assessment more widely, when gyflwyno un ddyletswydd a fydd yn ein circumstances permit. We will also galluogi i ymestyn yr hawl i ofalwr gael strengthen the complaints procedure and asesiad yn ehangach, pan fydd extend the public services ombudsman’s amgylchiadau’n caniatáu hynny. Byddwn powers to consider complaints. hefyd yn cryfhau’r weithdrefn gwyno ac yn ymestyn pwerau’r ombwdsmon gwasanaethau cyhoeddus i ystyried cwynion.

‘Sustainable Social Services for Wales: A Mae ‘Gwasanaethau Cymdeithasol Framework for Action’ and ‘Together for Cynaliadwy i Gymru: Fframwaith Health’ make it clear that a step change in Gweithredu’ a ‘Law yn Llaw at Iechyd’ yn integrating services, particularly for frail, egluro bod angen gwneud newid sylweddol o older people, is an urgent necessity. The Bill ran integreiddio gwasanaethau, yn arbennig will, therefore, extend the duty on social ar gyfer pobl hŷn, fregus, ar frys. Bydd y Bil services and the NHS to collaborate on the hwn felly’n ymestyn y ddyletswydd ar delivery of integrated services, including the wasanaethau cymdeithasol a’r GIG i expectation of the use of pooled budgets and gydweithio wrth gyflwyno gwasanaethau other flexibilities. integredig, gan gynnwys y disgwyliad y defnyddir cyllidebau cyfun a dulliau hyblyg eraill.

We have made it clear that social services Rydym wedi egluro bod angen cyfarwyddyd need stronger national direction. The Bill will cenedlaethol cryfach ar wasanaethau set out powers to establish a national cymdeithasol. Bydd y Bil yn pennu pwerau i outcomes framework and set standards for sefydlu fframwaith canlyniadau cenedlaethol social services. However, we also want to be ac yn pennu safonau ar gyfer gwasanaethau clear about local accountability. The Bill will, cymdeithasol. Fodd bynnag, rydym hefyd am therefore, establish a duty requiring local fod yn glir ynghylch atebolrwydd lleol. Bydd authorities to appoint a competent director of y Bil felly’n gosod dyletswydd sy’n ei social services to lead and manage family- gwneud yn ofynnol bod awdurdodau lleol yn focused social services. This will include penodi cyfarwyddwr gwasanaethau powers to share directors of social services. cymdeithasol cymwys i arwain a rheoli gwasanaethau cymdeithasol sy’n canolbwyntio ar deuluoedd. Bydd hyn yn cynnwys pwerau i rannu cyfarwyddwyr gwasanaethau cymdeithasol.

I have already announced that we will Rwyf eisoes wedi cyhoeddi y byddwn yn provide a statutory basis for adult protection, darparu sylfaen statudol i amddiffyn oedolion stronger national direction, and establish a chyfarwyddyd cenedlaethol cryfach, ac yn clearer links between child and adult sefydlu cysylltiadau cliriach rhwng protection, through the new legal framework. amddiffyn plant ac oedolion, drwy’r There will be strategic changes to the fframwaith cyfreithiol newydd. Bydd regulatory system for social care, including newidiadau strategol i’r system reoleiddio ar clarifying the responsibilities of employers gyfer gofal cymdeithasol, gan gynnwys and the regulator’s role in checking the egluro cyfrifoldebau cyflogwyr, a rôl y financial viability of providers. We need to rheoleiddwyr wrth wirio hyfywedd ariannol y strengthen and build the confidence of our darparwyr. Mae angen inni gryfhau a key professionals by regulating their training chynyddu hyder ein gweithwyr proffesiynol and conduct. allweddol drwy reoleiddio eu hyfforddiant

39 24/01/2012

a’u hymddygiad.

Finally, the Bill will simplify arrangements in Yn olaf, bydd y Bil yn symleiddio trefniadau relation to adoption by placing a duty on the sy’n gysylltiedig â mabwysiadu drwy osod 22 local authorities to require them to come dyletswydd ar y 22 o awdurdodau lleol i’w together to establish a single adoption gwneud yn ofynnol iddynt ddod ynghyd i agency. The foundation for these changes has sefydlu un asiantaeth fabwysiadu. Lluniwyd been made through the protection of social y sylfaen ar gyfer y newidiadau hyn drwy services budgets. ‘Sustainable Social ddiogelu cyllidebau gwasanaethau Services for Wales: A Framework for Action’ cymdeithasol. Mae ‘Gwasanaethau makes it clear that the changes proposed Cymdeithasol Cynaliadwy i Gymru: require stopping doing some things and Fframwaith Gweithredu’ yn ei gwneud yn working in new ways. The approach will glir bod y newidiadau arfaethedig yn gofyn reduce regulation and bureaucracy so that inni roi’r gorau i wneud rhai pethau a organisations can focus on delivery and gweithio mewn ffyrdd newydd. Bydd y dull reprioritise to deliver efficiency as well as hwn o weithredu’n lleihau rheoleiddio a service change. biwrocratiaeth fel y gall sefydliadau ganolbwyntio ar gyflenwi ac ail-flaenoriaethu er mwyn sicrhau effeithlonrwydd yn ogystal â newid gwasanaethau.

I am sure that Members and the public will Rwy’n siŵr y bydd yr Aelodau sydd yma want to see and debate the details of the Bill. heddiw, a’r cyhoedd, yn dymuno gweld There will be an opportunity to do so when manylion y Bil a’u trafod. Bydd cyfle i we launch a full public consultation in wneud hynny pan fyddwn yn lansio March, with a view to introducing the Bill ymgynghoriad cyhoeddus llawn ym mis into the National Assembly in October 2012. Mawrth, gyda’r bwriad i’w gyflwyno gerbron That is, however, only the first stage of our y Cynulliad Cenedlaethol ym mis Hydref journey. Regulations and a code of practice 2012. Fodd bynnag, dim ond cam cyntaf y for social services will be developed once the daith yw hyn. Bydd rheoliadau a chod Bill has received Royal Assent. The Bill ymarfer ar gyfer gwasanaethau cymdeithasol provides us with the legislative basis to meet yn cael eu datblygu unwaith y bydd y Bil the changing needs of the people of Wales. I wedi cael Cydsyniad Brenhinol. Mae’r Bil yn have valued the degree of cross-party darparu’r sylfaen deddfwriaethol sy’n diwallu agreement about the job that we have to do. I anghenion cyfnewidiol pobl Cymru. Rwy’n look forward to engaging with you on our gwerthfawrogi bod rhywfaint o gytundeb proposals so that we can ensure that we have trawsbleidiol ar y gwaith y mae’n rhaid inni all the tools that we need to seize the ei wneud. Edrychaf ymlaen at gysylltu â chi i opportunities ahead. drafod ein cynigion fel y gallwn sicrhau bod gennym yr holl ddulliau sydd eu hangen arnom i fanteisio ar y cyfleoedd o’n blaenau.

William Graham: I thank the Deputy William Graham: Diolch i’r Dirprwy Minister for bringing forward this interim Weinidog am gyflwyno’r datganiad interim statement on the social services Bill; it was hwn ar y Bil gwasanaethau cymdeithasol; immensely helpful for all. All parties in the roedd yn hynod ddefnyddiol i bawb. Mae pob Assembly have realised that this is a real plaid yn y Cynulliad wedi sylweddoli bod opportunity to make essential improvements hwn yn gyfle gwirioneddol i wneud to the services that are delivered, as well as to gwelliannau hanfodol i’r gwasanaethau a reduce the bureaucracy that social workers ddarperir, yn ogystal â lleihau’r currently face. How we care for some of the fiwrocratiaeth a wynebir gan weithwyr most vulnerable in our society has recently cymdeithasol ar hyn o bryd. Mae’r ffordd been near the top of the United Kingdom’s rydym yn gofalu am rai o’r bobl fwyaf bregus news and political agendas. Only yesterday, yn ein cymdeithas wedi bod yn agos at frig we had figures on the abuse of the elderly. agendâu newyddion a gwleidyddol y Deyrnas

40 24/01/2012

Research by Age Cymru indicates that much Unedig yn ddiweddar. Dim ond ddoe roedd abuse and neglect of older people occurs in gennym ffigurau ar gam-drin yr henoed. Mae their own homes at the hands of friends and ymchwil gan Age Cymru yn dangos bod family members, contrary to the more llawer o gam-drin ac esgeuluso pobl hŷn yn widespread public perception that abuse digwydd yn eu cartrefi eu hunain gan happens in institutional care settings. Can the ffrindiau ac aelodau o’r teulu, sy’n groes i Deputy Minister confirm that abuse and ganfyddiad cyffredinol y cyhoedd mai mewn neglect will be firmly addressed in the Bill? lleoliadau gofal sefydliadol y mae’r cam-drin We know that the Bill will replace a yn digwydd. A all y Dirprwy Weinidog patchwork of legislation and case law and gadarnhau y bydd cam-drin ac esgeulustod yn will require careful progression to safeguard cael sylw cadarn yn y Bil? Rydym yn the provision of care needs for those who gwybod y bydd y Bil yn disodli’r clytwaith o need support or have limited mobility. We ddeddfwriaeth a chyfraith achosion, a bydd trust that the Deputy Minister will ensure that angen cynnydd gofalus er mwyn diogelu the inconsistencies in the current system will darpariaeth cymorth gofal ar gyfer y rhai y be addressed and that we can deliver mae angen cymorth arnynt neu’r rhai sydd ag significant improvements across Wales for anawsterau symud. Hyderwn y bydd y the protection of some of the most vulnerable Dirprwy Weinidog yn sicrhau y bydd yr older people in society. anghysondebau yn y system bresennol yn cael sylw ac y gallwn sicrhau gwelliannau sylweddol ledled Cymru ar gyfer amddiffyn rhai o’r bobl hŷn sydd fwyaf agored i niwed mewn cymdeithas.

The scale of the challenge that we face is Mae nifer y bobl sydd angen cymorth gofal illustrated by the numbers of people that yn cyfleu maint yr her sy’n ein hwynebu. Yn require care support. In 2009-10 nearly 2009-10, derbyniodd bron i 100,000 o 100,000 adults received community-based oedolion wasanaethau yn y gymuned gan services from local authorities in Wales. By awdurdodau lleol yng Nghymru. Erbyn 31 31 March 2010, there were nearly 14,000 Mawrth 2010, rhoddwyd bron i 14,000 o adults placed in residential care. We note the oedolion mewn gofal preswyl. Nodwn y concerns that the current adult protection pryderon fod y trefniadau cyfredol ar gyfer arrangements are significantly weaker than amddiffyn oedolion yn sylweddol wannach those for child protection. The Children Act na’r rhai ar gyfer amddiffyn plant. Mae 2004 placed a duty on key people and bodies Deddf Plant 2004 yn gosod dyletswydd ar to ensure that their functions are discharged bobl a chyrff allweddol i sicrhau bod eu with regard to the need to safeguard and swyddogaethau’n cael eu cyflawni mewn promote the welfare of children. However, perthynas â’r angen i ddiogelu a hyrwyddo there is no equivalent requirement in relation lles plant. Fodd bynnag, nid oes gofyniad to vulnerable adults. That leads to cyfatebol mewn perthynas ag oedolion sy’n inconsistencies in the assessment of risk and agored i niwed. Mae hynny’n arwain at the implementation of care for some people. anghysonderau wrth asesu risg ac o ran Will the Deputy Minister amplify how she darparu gofal ar gyfer rhai pobl. A wnaiff y intends to widen the current definition of a Dirprwy Weinidog ymhelaethu ar sut y vulnerable adult within adult protection mae’n bwriadu ehangu’r diffiniad cyfredol o procedures beyond people in need of oedolyn sy’n agored i niwed o fewn community care services? gweithdrefnau amddiffyn oedolion y tu hwnt i bobl sydd angen gwasanaethau gofal cymunedol?

41 24/01/2012

Gwenda Thomas: I thank William Graham Gwenda Thomas: Diolch i William Graham for those points and for his positive remarks am y pwyntiau hynny ac am ei sylwadau this afternoon. The delivery of care underpins cadarnhaol y prynhawn yma. Mae darparu the whole ethos of the Bill. As I have made gofal yn sail i holl ethos y Bil. Fel yr wyf clear, it will be a people’s Bill. It will be wedi’i bwysleisio, bydd yn Fil i’r bobl. Bydd about delivering care and protecting and yn ymwneud â darparu gofal ac amddiffyn a safeguarding the people of Wales. We will diogelu pobl Cymru. Byddwn yn ymgynghori consult on the details of the Bill, but, as you ar fanylion y Bil, ond, fel y dywedwch, mae say, protection and safeguarding are amddiffyn a diogelu yn agweddau pwysig ar important aspects of that. The delivery has to hynny. Rhaid i’r ddarpariaeth fod ar sail be on a needs basis. I have tried to make it anghenion. Rwyf wedi ceisio’i wneud yn glir clear that we will seek to support local y byddwn yn ceisio cefnogi awdurdodau authorities. I am grateful to the Welsh Local lleol. Rwyf yn ddiolchgar i Gymdeithas Government Association, the Association of Llywodraeth Leol Cymru, Cymdeithas Directors of Social Services Cymru and all Cyfarwyddwyr Gwasanaethau Cymdeithasol local authorities in Wales that we have had a Cymru a’r holl awdurdodau lleol yng unified response to ‘Sustainable Social Nghymru ein bod wedi cael ymateb unedig i Services for Wales’ from all 22 local ‘Gwasanaethau Cymdeithasol Cynaliadwy i authorities in Wales via the Welsh Local Gymru’ gan bob un o’r 22 o awdurdodau Government Association. It was a very lleol yng Nghymru drwy gyfrwng positive response, and the WLGA and ADSS Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru. Roedd have worked hard to get to that point. yn ymateb cadarnhaol iawn, ac mae CLlLC a Chymdeithas Cyfarwyddwyr Gwasanaethau Cymdeithasol Cymru wedi gweithio’n galed i gyrraedd y pwynt hwnnw.

We also have a national policy forum, as you Mae gennym hefyd fforwm polisi know. It is important that we can have all the cenedlaethol, fel y gwyddoch. Mae’n bwysig partners, every political party, the private ein bod yn gallu cael yr holl bartneriaid, pob sector, the voluntary sector, the WLGA, the plaid wleidyddol, y sector preifat, y sector Care Council for Wales, ADSS and Care gwirfoddol, CLlLC, Cyngor Gofal Cymru, Forum Wales, together in a room to drive Cymdeithas Cyfarwyddwyr Gwasanaethau forward this Bill and ensure that the points Cymdeithasol Cymru a Fforwm Gofal Cymru that you made about the sustainability of care ynghyd mewn ystafell i yrru’r Bil hwn yn ei are addressed. I have said that we will place a flaen a sicrhau bod y pwyntiau a wnaethoch duty on local authorities to get to know the am gynaliadwyedd y gofal yn cael sylw. needs in their areas and respond to those Rwyf wedi dweud y byddwn yn gosod needs. On the issue of protection of dyletswydd ar awdurdodau lleol i ddod i vulnerable adults, I am getting the message adnabod yr anghenion yn eu hardaloedd ac i that people prefer the term ‘adults at risk’ and ymateb i’r anghenion hynny. O ran I am sure that we will listen to what people amddiffyn oedolion sy’n agored i niwed, say on that point. I am committed to getting a rwyf ar ddeall bod yn well gan bobl y term clear definition of an ‘adult at risk’ within the ‘oedolion sydd mewn perygl’, ac rwy’n siŵr development of the Bill. We will be clear y byddwn yn gwrando ar yr hyn y mae pobl about that. We know that local safeguarding yn ei ddweud ar y pwynt hwnnw. Rwyf wedi children boards have not worked as well as ymrwymo i gael diffiniad clir o ‘oedolyn we had hoped. I made a statement in October, mewn perygl’ yn ystod datblygiad y Bil. in which I made clear my vision for Byddwn yn glir am hynny. Rydym yn protection and safeguarding in the gwybod nad yw’r byrddau lleol ar gyfer development of six local safeguarding diogelu plant wedi gweithio gystal ag yr children boards and six adult protection oeddem wedi ei obeithio. Mewn datganiad boards. I know that the WLGA wants to talk ym mis Hydref, nodais fy ngweledigaeth glir about that, and we will do so. However, we ar gyfer amddiffyn a diogelu wrth ddatblygu are committed to setting up adult protection chwe bwrdd lleol ar gyfer diogelu plant a for the first time in statute, and I believe that, chwe bwrdd ar gyfer diogelu oedolion. Gwn

42 24/01/2012 on this point, Wales will be leading the way. fod Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru Thank you for your comments. eisiau trafod hynny, a byddwn yn gwneud hynny. Fodd bynnag, rydym wedi ymrwymo i gynnwys amddiffyn oedolion mewn statud am y tro cyntaf, ac rwy’n credu y bydd Cymru, ar y pwynt hwn, yn arwain y ffordd. Diolch am eich sylwadau.

Julie Morgan: I welcome the Deputy Julie Morgan: Croesawaf ddatganiad y Minister’s statement on the progress of the Dirprwy Weinidog ar gynnydd y Bil social services Bill and welcome the fact that gwasanaethau cymdeithasol a hefyd y ffaith it has had, so far, a good reception from local ei fod wedi cael derbyniad da, hyd yn hyn, authorities and from the voluntary sector. I gan awdurdodau lleol a’r sector gwirfoddol. particularly welcome her plan to bring in an Croesawaf yn arbennig ei chynllun i sefydlu all-Wales adoption agency. I am sure that this un asiantaeth fabwysiadu ar gyfer Cymru will give children who are available for gyfan. Rwy’n siŵr y bydd hynny’n rhoi adoption much more choice. However, has llawer mwy o ddewis i’r plant sydd ar gael she made any assessment of whether the i’w mabwysiadu. Fodd bynnag, a yw hi wedi adoption process can be speeded up in view gwneud unrhyw asesiad o’r posibilrwydd o of the sensitive nature of the issues involved gyflymu’r broses fabwysiadu, o ystyried in removing children from their birth families natur sensitif y materion sy’n ymwneud â and the fact that the average time between chymryd plant oddi wrth eu teuluoedd entry to care and adoption in Wales is biolegol, a’r ffaith mai’r amser cyfartalog approximately two years and seven months? rhwng mynediad i ofal a mabwysiadu yng Nghymru yw oddeutu dwy flynedd a saith mis?

Gwenda Thomas: Thank you for that point, Gwenda Thomas: Diolch am y pwynt Julie Morgan. As you rightly recognise, hwnnw, Julie Morgan. Fel y bu i chi adoption is a highly complex and sensitive gydnabod, yn gywir, mae mabwysiadu yn process. I want to link my response to the broses hynod gymhleth a sensitif. Rwyf am family justice review. As Members will gysylltu fy ymateb â’r adolygiad cyfiawnder know, I will respond to the report of the teuluol. Fel y gŵyr Aelodau, byddaf yn family justice review very soon. We know ymateb i adroddiad yr adolygiad cyfiawnder that that report has highlighted the damage to teuluol yn fuan iawn. Gwyddom fod yr some children of the long process from being adroddiad hwnnw wedi tynnu sylw at y taken into care to adoption. Therefore, we niwed a wneir i rai plant o ganlyniad i’r will look closely at that review and link it to broses hir rhwng pryd y cânt eu rhoi mewn the intentions of this Bill. The current gofal a phryd y cânt eu mabwysiadu. Felly, arrangements are limited, and the choice of byddwn yn edrych yn fanwl ar yr adolygiad opportunity to offer children more loving and hwnnw ac yn ei gysylltu â bwriadau’r Bil. stable futures will be enhanced by the Mae’r trefniadau presennol yn gyfyngedig, a establishment of the national adoption bydd y dewis o gyfleoedd i gynnig dyfodol agency. mwy cariadus a sefydlog i blant yn cael ei wella o ganlyniad i sefydlu’r asiantaeth fabwysiadu genedlaethol.

Lindsay Whittle: I was just finishing my Lindsay Whittle: Roeddwn wrthi’n gorffen notes, because some interesting questions are fy nodiadau, oherwydd mae rhai cwestiynau being asked. I am pleased, Deputy Minister, diddorol yn cael eu gofyn. Rwyf yn falch, that you had the courtesy to discuss the Ddirprwy Weinidog, eich bod wedi bod yn proposed Bill with party spokespeople this ddigon cwrtais i drafod y Bil arfaethedig morning. I thank you for that; it was a most gyda llefarwyr y pleidiau y bore yma. Diolch informative meeting. There is little in these am hynny; roedd yn gyfarfod addysgiadol proposals that people could take any major or iawn. Nid oes fawr ddim yn y cynigion hyn a

43 24/01/2012 even minor issue with, but there are some allai boeni pobl, ond bydd yn rhaid ystyried proposals that need further consideration. rhai cynigion ymhellach.

I welcome the proposed 12-week Croesawaf yr ymgynghoriad arfaethedig 12 consultation beginning in March, but there is wythnos o hyd a fydd yn dechrau fis Mawrth, a risk, because we will have the local ond mae risg, oherwydd cynhelir yr government elections in May and there will etholiadau llywodraeth leol ym mis Mai ac, be a change of administration in many Welsh mae’n debyg, bydd newid gweinyddiaeth yn local authorities, I guess, that that will mean nifer o awdurdodau lleol Cymru, a fydd yn that the incoming new majority parties may golygu na fydd y pleidiau mwyafrifol not agree with the feedback given by their newydd efallai’n cytuno â’r adborth a predecessors. Therefore, I hope that those roddwyd gan eu rhagflaenwyr. Felly, rwy’n new local authorities will be well advised by gobeithio y bydd yr awdurdodau lleol their directors, and I am sure that they will newydd yn cael eu cynghori’n dda gan eu be. However, that needs to be taken into cyfarwyddwyr, fel rwyf yn sicr y byddant. account. Fodd bynnag, rhaid ystyried hynny.

One proposal that will attract full support Un cynnig a fydd yn denu cefnogaeth lawn from this side of the Chamber is that service o’r ochr hon o’r Siambr yw’r ffaith y bydd users and carers will have a stronger voice defnyddwyr gwasanaeth a gofalwyr yn cael and greater control over the services that they llais cryfach a mwy o reolaeth dros y receive. I particularly welcome the right to gwasanaethau y maent yn eu derbyn. Rwy’n have cases referred to the ombudsman or croesawu’n arbennig yr hawl i gyfeirio ombudswoman in Wales. Local authorities achosion at yr ombwdsmon yng Nghymru. will exercise more power, and their social Bydd gan awdurdodau lleol fwy o rym, a services budgets will have to be shared with bydd yn rhaid rhannu eu cyllidebau those of the health boards and, I hope, vice gwasanaethau cymdeithasol gyda versa. The words to emphasise there is ‘will chyllidebau’r byrddau iechyd; bydd hynny, have to be shared’. That is the message that gobeithio, yn gweithio i’r gwrthwyneb hefyd. we all need to get across. In addition, as Julie Y geiriau i’w pwysleisio yno yw ‘bydd yn Morgan, the previous speaker, mentioned, rhaid rhannu’. Dyna’r neges y bydd yn rhaid there is the proposal of the setting-up of a inni ei chyflwyno. Yn ogystal, fel y national adoption agency. I am slightly crybwyllodd Julie Morgan, y siaradwr puzzled that you have decided not to fund blaenorol, mae cynnig i sefydlu un asiantaeth Adoption UK in the next round of children fabwysiadu genedlaethol. Rwyf mewn and families grant funding. I wonder whether penbleth braidd ynghylch y ffaith eich bod you can explain that. I have received an e- wedi penderfynu peidio ag ariannu Adoption mail from it this morning to say that its UK yn y cylch nesaf o arian grant ar gyfer funding has been hit in the next round. plant a theuluoedd. Tybed a oes modd i chi esbonio hynny. Derbyniais neges e-bost oddi wrtho’r bore yma yn dweud bod ei gyllid yn is yn y cylch nesaf.

We do not object the establishment of a Nid ydym yn gwrthwynebu sefydlu bwrdd protection and safeguarding board that will amddiffyn a diogelu a fydd yn ymdrin â deal with children and all other vulnerable phlant a’r holl bobl fregus eraill, er hynny people, although I anticipate, as I am sure rwyf yn rhagweld, fel rwyf yn siŵr y that you recognise, Deputy Minister, that byddwch chi, Ddirprwy Weinidog, y bydd there will be a call to set up more than six galw i sefydlu mwy na chwe bwrdd ledled boards across Wales. I know that you Cymru. Gwn eich bod yn cydnabod hynny, a recognise that, and I hope that you will take gobeithiaf y byddwch yn ystyried hynny. Ac that into account. In view of some of the ystyried rhai o’r datguddiadau diweddar recent revelations about the abuse of ynghylch cam-drin pobl sy’n agored i niwed, vulnerable people, especially older people, by yn enwedig pobl hŷn, gan ofalwyr paid carers, we need to include in the Bill a cyflogedig, rhaid inni osod dyletswydd yn y

44 24/01/2012 duty on local authorities to ensure that all Bil ar awdurdodau lleol i sicrhau bod yr holl paid carers undergo a more rigorous selection ofalwyr cyflogedig yn mynd drwy broses procedure and that they receive the ddewis mwy trwyadl, a’u bod yn cael yr appropriate training. hyfforddiant priodol.

Following our meeting this morning, Deputy Yn dilyn ein cyfarfod y bore yma, Ddirprwy Minister, I met representatives of the British Weinidog, cyfarfûm â chynrychiolwyr y Association of Social Workers Wales, and British Association of Social Workers they stressed the need for the Bill—and this Cymru, a phwysleisiwyd yr angen i’r Bil—ac is pretty hot off the press—to place great nid yw’r inc wedi sychu ar hyn eto—roi expectations on employers to support social disgwyliadau mawr ar gyflogwyr i gefnogi work staff by adhering to the codes of staff gwaith cymdeithasol drwy gadw at y practice for employers of social care workers. codau ymarfer ar gyfer cyflogwyr gweithwyr I hope, Deputy Minister, that you will gofal cymdeithasol. Rwy’n gobeithio, seriously consider this important request by Ddirprwy Weinidog, y byddwch yn ystyried BASW Cymru. y cais pwysig hwn gan BASW Cymru o ddifrif.

3.00 p.m.

Finally, in the period designated for Yn olaf, yn y cyfnod dynodedig ar gyfer consultation, it is crucial that it is an honest ymgynghori, mae’n hanfodol bod yn exercise in listening and not just a ritual in gwrando o ddifrif yn digwydd yn hytrach na which there is no scope for this Government defod lle nad oes lle i’r Llywodraeth hon to amend or scrap elements of the Bill. I am ddiwygio na dileu elfennau o’r Bil. Rwyf yn sure, Deputy Minister, that you will do that, siŵr, Ddirprwy Weinidog, y byddwch yn and I thank you for this morning’s gwneud hynny, a diolch i chi am gyfarfod informative meeting. llawn gwybodaeth y bore yma.

Gwenda Thomas: Thank you. I agree with Gwenda Thomas: Diolch yn fawr. Rwy’n you that fair and open consultation is cytuno â chi fod ymgynghoriad teg ac agored important. We are committed to that. Also, as yn bwysig. Rydym wedi ymrwymo i hynny. you say, we will have the local government Hefyd, fel yr ydych yn dweud, cawn yr elections at the beginning of May. That is etholiadau llywodraeth leol ar ddechrau mis why it is important that we already have Mai. Dyna pam mae’n bwysig bod gennym cross-party consensus via the WLGA. I am eisoes gonsensws ar draws y pleidiau drwy sure there will be the will to take that forward Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru. in local government. Rwy’n siŵr y bydd ewyllys mewn llywodraeth leol i gyflwyno hynny.

On a stronger voice for the ombudsman, I O ran llais cryfach i’r ombwdsmon, rwyf yn agree with you. We have to be mindful of the cytuno â chi. Mae’n rhaid inni fod yn fact that people who pay the full cost of their ymwybodol o’r ffaith nad oes gan bobl sy’n care in a residential setting currently do not talu cost lawn eu gofal mewn lleoliad have the right to make complaints. That is an preswyl ar hyn o bryd yr hawl i wneud important role to develop for the cwynion. Mae hynny’n rôl bwysig i’w ombudsman. datblygu ar gyfer yr ombwdsmon.

On Adoption UK, I shall not comment on O ran Adoption UK, ni wnaf sylwadau ar individual applications, except to say that I geisiadau unigol, ac eithrio dweud fy mod yn am absolutely satisfied that there was a fair hollol fodlon bod proses deg a thrylwyr wedi and rigorous process, and that all applications digwydd, a bod pob cais wedi cael ei drafod were given a thorough airing, with everybody yn drylwyr, gyda phawb yn cael yr un receiving the same consideration. ystyriaeth.

45 24/01/2012

With regard to the protection and Mewn perthynas â’r bwrdd amddiffyn a safeguarding board, I should have added to diogelu, dylwn fod wedi ychwanegu yn fy my reply to William Graham the important ateb i William Graham y pwynt pwysig ein point that we intend to set up a national bod yn bwriadu sefydlu bwrdd diogelu independent protection board. The fact that it annibynnol cenedlaethol. Bydd y ffaith y will be independent and based in statute will bydd yn annibynnol ac yn seiliedig mewn answer some of your questions, Lindsay statud yn ateb rhai o’ch cwestiynau, Lindsay Whittle. This board will be made up of Whittle. Bydd y bwrdd hwn yn cynnwys experts and it will have executive powers. So, arbenigwyr a bydd ganddo bwerau it will be a very new scene, and we will show gweithredol. Felly, bydd yn sefyllfa newydd the way in the UK in moving forward with iawn, a byddwn yn dangos y ffordd yn y DU this important responsibility to protect. wrth ddatblygu’r cyfrifoldeb pwysig hwn i ddiogelu.

On the issue of the six boards, I have already O ran mater y chwe bwrdd, rwyf eisoes wedi said that there is an element of contention. dweud bod elfen o gynnen. Byddwn yn siarad We will talk to people; I am committed to â phobl; rwyf wedi ymrwymo i wrando ar listening to everybody’s point of view. farn pawb.

With regard to the suitability of people who O ran addasrwydd y bobl sy’n gweithio ym work in the social care field, that it is not a maes gofal cymdeithasol, nid yw’n fater sydd completely devolved matter. We have CRB wedi’i ddatganoli yn gyfan gwbl. Rydym yn checking, and we still await the development gwneud gwiriadau CRB, ac rydym yn dal i of the new vetting and barring process. I am aros am ddatblygiad y broses fetio a sure that you will be as interested as I am in gwahardd newydd. Rwyf yn siŵr y bydd hearing about developments there. gennych gymaint o ddiddordeb â minnau mewn clywed am y datblygiadau yn hynny o beth.

I hear what you say about the codes of Rwy’n clywed yr hyn yr ydych yn ei ddweud practice for employers. We do have codes of am y codau ymarfer ar gyfer cyflogwyr. Mae practice at the moment, and we have laws gennym godau ymarfer ar hyn o bryd, ac mae and guidance. One of the main aims of this gennym ddeddfau a chanllawiau. Un o brif Bill is to simplify all of that and bring things amcanion y Bil hwn yw symleiddio hynny i together so that they are simpler to gyd a dod â phethau at ei gilydd fel eu bod yn understand and easier to implement. I would haws eu deall ac yn haws eu gweithredu. send a very strong message to BASW Cymru Byddwn yn anfon neges gref iawn at BASW to join in this consultation, as I am sure it is. Cymru i ymuno â’r ymgynghoriad hwn, ac yr wyf yn siŵr ei fod yn gwneud hynny.

Mick Antoniw: Deputy Minister, I very Mick Antoniw: Ddirprwy Weinidog, rwyf much welcome the statement, and I think that yn croesawu’r datganiad, ac rwy’n credu ei it is important that we recognise that it is a bod yn bwysig inni gydnabod ei fod yn groundbreaking statement and that the ddatganiad arloesol a bod y ddeddfwriaeth yr legislation you are proposing is innovative, ydych yn ei chynnig yn arloesol, yn far-reaching and progressive. Clearly, it will bellgyrhaeddol ac yn flaengar. Mae’n amlwg lead the way, as far as UK legislation in this y bydd yn arwain y ffordd, cyn belled ag y field is concerned. That is a tribute to the mae deddfwriaeth y DU yn y maes hwn yn y hard work that you have put in. As a member cwestiwn. Mae hynny’n deyrnged i’ch gwaith of the Health and Social Care Committee, I caled chi. Fel aelod o’r Pwyllgor Iechyd a very much look forward to this legislation, Gofal Cymdeithasol, rwy’n edrych ymlaen yn because it is exactly for this sort of issue and fawr at y ddeddfwriaeth hon, gan mai dyma legislation that many of us put ourselves up yn union y math o beth a’r math o for election to the Assembly, to be able to do ddeddfwriaeth sy’n peri i lawer ohonom i something different in Wales that is gyflwyno ein henwau i gael ein hethol i’r

46 24/01/2012 progressive and not tied down by some of the Cynulliad, er mwyn gallu gwneud rhywbeth restriction that have previously affected this gwahanol yng Nghymru sy’n flaengar ac nad area. yw wedi’i lesteirio gan rai o’r cyfyngiadau sydd wedi effeithio ar y maes hwn o’r blaen.

One area that you might have expanded on in Un maes y gallech fod wedi ymhelaethu arno your statement is to do with the concerns yn eich datganiad yw’r pryderon sydd gan many have had about the corporatisation of lawer ohonom am gorfforaetholi rhai some areas of care, as in the case of Southern meysydd gofal, fel yn achos Southern Cross. Cross. There have also been particular Bu pryderon penodol hefyd am y cyrff concerns about those corporate bodies that corfforaethol hynny a ddaeth i’r adwy, fel took over, such as Four Seasons, to do with Four Seasons, o ran y ffordd y maent wedi the way in which they have tended to treat tueddu i drin cartrefi gofal fel cyfleoedd i care homes as investment opportunities. I fuddsoddi. Rwy’n ategu rhai o’r sylwadau a echo some of the comments made about the wnaed am y ffordd y mae angen diogelu, way in which staff who are part of this team hyfforddi a datblygu cyfleoedd y staff sy’n and who are providing this service need to be rhan o’r tîm hwn ac sy’n darparu’r protected, trained, and have their gwasanaeth hwn. Sut yr ydych chi’n gweld y opportunities developed. How do you see the rôl reoleiddiol o ran archwilio’r cwmnïau hyn regulatory role examining these companies a darparu mwy o reoleiddio a mwy o and providing greater regulation and greater ddiogelwch i osgoi rhai o’r sefyllfaoedd protection to avoid some of the terrible erchyll sydd wedi digwydd yn y gorffennol? situations that have occurred in the past?

Gwenda Thomas: I thank Mick Antoniw for Gwenda Thomas: Diolch i Mick Antoniw that contribution and for his positive words. am y cyfraniad hwnnw ac am ei eiriau The Southern Cross issue is still fresh in our cadarnhaol. Mae mater Southern Cross yn dal minds. I said in my introductory remarks that yn fyw yn ein meddyliau. Dywedais yn fy we will consider legislating to include in the sylwadau agoriadol y byddwn yn ystyried regulatory process the power to look at the deddfu i gynnwys pwerau yn y broses financial viability of providers. I am reoleiddio i edrych ar hyfywedd ariannol y committed to that. I also share with the darparwyr. Rwyf wedi ymrwymo i hynny. Chamber that the Association of Directors of Rwyf hefyd yn hysbysu’r Siambr fod Social Services now intends to hold a Cymdeithas Cyfarwyddwyr y Gwasanaethau seminar on the aftermath of Southern Cross, Cymdeithasol yn awr yn bwriadu cynnal to look at all the lessons that can be learned. I seminar yn sgîl digwyddiadau Southern would also like to pay tribute to the Health Cross, i edrych ar yr holl wersi y gellir eu and Social Care Committee as it is already dysgu. Hoffwn hefyd dalu teyrnged i’r looking at the whole issue of residential Pwyllgor Iechyd a Gofal Cymdeithasol gan ei care—the availability, the capacity and the fod eisoes yn ystyried gofal preswyl yn ei regulation. I look forward to working with gyfanrwydd—argaeledd, capasiti a the committee and to reading the committee’s rheoleiddio. Rwy’n edrych ymlaen at weithio report. When the committee has reported, we gyda’r pwyllgor ac at ddarllen adroddiad y will be ready to move forward with the issue pwyllgor. Pan fydd y pwyllgor wedi of paying for care. We heard from Darren cyflwyno adroddiad, byddwn yn barod i Millar on this issue earlier; I will say that if I symud ymlaen gyda chwestiwn talu am ofal. had a response from Paul Burstow in regard Clywsom gan Darren Millar ar y mater hwn to the Dilnot report, I would be able to move yn gynharach; pe bai gennyf ymateb gan Paul forward. I am sure that you will support me Burstow ynglŷn ag adroddiad Dilnot, in taking a message to him and asking him to byddwn yn gallu symud ymlaen. Rwyf yn respond positively to my request for a siŵr y byddwch yn fy nghefnogi wrth fynd â meeting, because, in the first instance, the neges ato a gofyn iddo ymateb yn gadarnhaol response to Dilnot has to come from the UK i fy nghais am gyfarfod, oherwydd, yn y lle Government. Thank you for those comments, cyntaf, rhaid i’r ymateb i Dilnot ddod gan Mick Antoniw, and I look forward to Lywodraeth y DU. Diolch am y sylwadau

47 24/01/2012 working with the committee in its important hynny, Mick Antoniw, ac rwy’n edrych role. ymlaen at weithio gyda’r pwyllgor yn ei rôl bwysig.

Peter Black: I start by welcoming this Peter Black: Dechreuaf drwy groesawu’r statement and the level of consensus that the datganiad hwn a lefel y consensws y mae’r Deputy Minister has gathered around this Dirprwy Weinidog wedi’i gasglu o amgylch Bill. It is important that you have the y Bil hwn. Mae’n bwysig bod gennych agreement not only of Members across the gytundeb yr Aelodau ar draws y Siambr, a Chamber, but of the Welsh Local hefyd Gymdeithas Llywodraeth Leol Cymru Government Association to the vast majority i’r rhan fwyaf o ddigon ohono—nid popeth, of it—not everything, but the vast majority— ond y rhan fwyaf o ddigon—yn ogystal ag as well as that of ADSS and a number of ADSS a nifer o gyrff eraill. Mae hynny’n other bodies. That augurs well for the Bill argoeli’n dda ar gyfer y Bil pan ddaw ym mis when it comes in October. I particularly Hydref. Rwy’n croesawu’n arbennig yr welcome the commitment in the statement to ymrwymiad yn y datganiad i ymestyn yr extending the range of services for which ystod o wasanaethau y bydd gan bobl yr hawl people will have the right to a direct i gael taliad uniongyrchol amdanynt. Mae payment. That is something that the Welsh hynny’n rhywbeth y mae Democratiaid Liberal Democrats have been pressing for for Rhyddfrydol Cymru wedi bod yn pwyso some time, and I am pleased that the Deputy amdano ers peth amser, ac rwyf yn falch bod Minister has listened to that. I also welcome y Dirprwy Weinidog wedi gwrando ar hynny. the strengthening of the complaints procedure Rwyf hefyd yn croesawu cryfhau’r and the extension of the public service weithdrefn gwynion ac ymestyn pwerau’r ombudsman’s powers to consider complaints. ombwdsmon gwasanaethau cyhoeddus i That is essential, particularly given some of ystyried cwynion. Mae hynny’n hanfodol, yn the casework that I have come across, as I am enwedig o gofio rhai o’r enghreifftiau o waith sure have other Members, in terms of social achosion yr wyf wedi dod ar eu traws, fel services departments. Aelodau eraill, rwyf yn siŵr, o ran adrannau gwasanaethau cymdeithasol.

Minister, I have a number of questions Weinidog, mae gennyf nifer o gwestiynau ar around this statement. I think that the pooling y datganiad hwn. Rwy’n credu bod cyfuno of budgets is important and it is certainly to cyllidebau’n bwysig, ac mae’n sicr i’w be commended. However, there is also a need ganmol. Fodd bynnag, mae hefyd angen to integrate the care elements of both health integreiddio elfennau gofal iechyd a and social services over time in a planned and gwasanaethau cymdeithasol dros gyfnod coherent fashion that builds on the mewn modd cynlluniedig a chydlynol sy’n community networks in place. I think that we adeiladu ar y rhwydweithiau cymunedol sydd need to wean the NHS in particular away ar gael. Rwy’n credu bod angen i ni from its dependence on acute services. Could ddiddyfnu’r GIG yn arbennig oddi ar ei you explain how the pooling of budgets will ddibyniaeth ar wasanaethau acíwt. A allech lead to that further transformation of services, esbonio sut y bydd cyfuno cyllidebau yn not just in terms of sharing money, but of the arwain at drawsnewid y gwasanaethau way in which they both work together in a ymhellach, nid yn unig o ran rhannu arian, more integrated fashion? Could you also say ond y ffordd y maent yn gweithio gyda’i how the work that the Welsh Government is gilydd mewn ffordd fwy integredig? A allech undertaking in terms of the Marmot review hefyd ddweud sut y bydd y gwaith y mae will inform this Bill? It is important that we Llywodraeth Cymru yn ei wneud o ran deal with some of the issues of health adolygiad Marmot yn llywio’r Bil hwn? inequity around Wales, and the Bill needs to Mae’n bwysig inni ymdrin â rhai o’r recognise that changing that is a generational materion sy’n gysylltiedig ag annhegwch thing; it is not something that you can do iechyd yng Nghymru, ac mae angen i’r Bil overnight. I would hope that we can look at gydnabod bod newid hynny yn rhywbeth a that in terms of how you structure the way fyddai’n digwydd mewn cenhedlaeth; nid

48 24/01/2012 that social services operate in the future. yw’n rhywbeth y gallwch ei wneud dros nos. Gobeithio y gallwn edrych ar hynny o ran sut yr ydych yn strwythuro’r ffordd y mae gwasanaethau cymdeithasol yn gweithredu yn y dyfodol.

The big issue that I have come across in Y prif fater yr wyf wedi dod ar ei draws o ran terms of my own casework as an Assembly fy ngwaith achosion i fel Aelod Cynulliad Member is the turnover of social workers in yw’r newid ymysg gweithwyr cymdeithasol some social service departments, which can mewn rhai adrannau gwasanaethau have a huge impact on the level of care cymdeithasol, a gall hyn gael effaith enfawr available, particularly for vulnerable children, ar lefel y gofal sydd ar gael, yn enwedig ar but also for vulnerable adults. I welcome the gyfer plant agored i niwed, ond hefyd ar commitment to further professionalise social gyfer oedolion sy’n agored i niwed. Rwy’n work and to offer support to social workers as croesawu’r ymrwymiad i broffesiynoli part of that. We certainly need to find ways to gwaith cymdeithasol ymhellach, a chynnig stabilise that profession, and I hope that you cefnogaeth i weithwyr cymdeithasol fel rhan will be able to bring forward proposals to o hynny. Mae’n sicr bod angen inni ganfod help social services departments to manage ffyrdd o sefydlogi’r proffesiwn hwnnw, a that situation. gobeithio y byddwch yn gallu cyflwyno cynigion i helpu adrannau gwasanaethau cymdeithasol i reoli’r sefyllfa honno.

Finally, Lindsay Whittle raised the size and Yn olaf, cyfeiriodd Lindsay Whittle at faint a number of safeguarding boards, and it is an nifer y byrddau diogelu, ac mae hynny’n peri issue that concerns local government. There pryder i lywodraeth leol. Bu problemau lle y have been issues where safeguarding boards mae byrddau diogelu wedi gweithio gyda’i work together without stability of personnel, gilydd heb sefydlogrwydd personél, ac mae which has meant that important work is not hyn yn golygu nad oedd gwaith pwysig yn being done and not being sustained. I would cael ei wneud nac yn cael ei gynnal. Byddwn hope that we could look at that. Certainly, yn gobeithio y gellid edrych ar hynny. Mae there is some concern that we have too few rhywfaint o bryder yn bendant nad oes safeguarding boards trying to do too much gennym ddigon o fyrddau diogelu, a’r work. Perhaps you could look at that as part rheini’n ceisio gwneud gormod o waith. of the consultation process. Efallai y gallech edrych ar hynny fel rhan o’r broses ymgynghori.

The process for serious case reviews, which Mae’r broses ar gyfer adolygu achosion are charged to those safeguarding boards, is difrifol, a gaiff eu cyfeirio at y byrddau eminently unsatisfactory and cumbersome at diogelu, yn anfoddhaol a thrwsgl yn fwy na present. It does little to protect children in a dim arall ar hyn o bryd. Ychydig y mae’n ei timely manner; it certainly protects them over wneud i amddiffyn plant o fewn amser the long term, but a number of cases have derbyniol; mae’n bendant yn eu hamddiffyn arisen that required a timely response, yet the yn y tymor hir, ond mae nifer o achosion response took several years to come. That wedi codi lle yr oedd angen ymateb cyflym, needs to be looked at as well. ac eto cymerodd sawl blwyddyn i gael yr ateb. Mae angen ystyried hynny hefyd.

Gwenda Thomas: I thank Peter Black for his Gwenda Thomas: Diolch i Peter Black am positive comments. I agree with him on direct ei sylwadau cadarnhaol. Rwy’n cytuno ag ef payments; there is an intention to extend the ynghylch taliadau uniongyrchol; mae bwriad number of services and to legislate for that in i ymestyn nifer y gwasanaethau ac i ddeddfu the Bill. He made a point about the public ar gyfer hynny yn y Bil. Gwnaeth bwynt am services ombudsman, and I have commented yr ombwdsmon gwasanaethau cyhoeddus, ac on that. The integrated care element of health rwyf wedi gwneud sylwadau ar hynny. Mae’r

49 24/01/2012 and social services is key to success in elfen gofal integredig ym maes gwasanaethau bringing the two services together, and, of iechyd a gwasanaethau cymdeithasol yn course, we must not forget that there are allweddol i lwyddiant wrth ddod â’r ddau excellent examples of this happening. One is wasanaeth at ei gilydd, ac, wrth gwrs, rhaid i the Gwent frailty project, and there are others ni beidio ag anghofio bod enghreifftiau right across Wales that show how the care ardderchog o hyn yn digwydd. Un ohonynt element is being implemented. There are yw prosiect eiddilwch Gwent, ac mae eraill ar examples in children’s services as well. We hyd a lled Cymru sy’n dangos sut y mae’r have already legislated to set up the elfen gofal yn cael ei weithredu. Ceir integrated family support team and to enghreifftiau yn y gwasanaethau plant hefyd. develop the carers regulations. Rydym eisoes wedi deddfu i sefydlu’r tîm integredig cymorth i deuluoedd a datblygu’r rheoliadau i ofalwyr.

Health inequity is of course an important Mae annhegwch iechyd, wrth gwrs, yn fater issue, and I am working closely with the pwysig, ac rwyf yn gweithio’n agos â’r Minister for Health and Social Services on Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau developing preventative early intervention Cymdeithasol ar ddatblygu gwasanaethau services so that, as far as we can, we support ymyrraeth gynnar ataliol fel y gallwn, cyn people to stay healthier longer. We will belled â phosibl, gynorthwyo pobl i aros yn articulate the funding through the regulatory iach yn hirach. Byddwn yn rhoi gwybod am y impact assessment when the Bill is cyllid drwy’r asesiad effaith rheoleiddiol pan introduced. We are committed to the gaiff y Bil ei gyflwyno. Rydym wedi professionalisation of social services through ymrwymo i broffesiynoli gwasanaethau career development, and through the role of cymdeithasol drwy ddatblygu gyrfa, a thrwy an expert in social services within local rôl arbenigwr ym maes gwasanaethau authorities. I have also commented on cymdeithasol mewn awdurdodau lleol. Rwyf competent social services directors, and the hefyd wedi gwneud sylwadau am power to share directors. I have dealt with the gyfarwyddwyr gwasanaethau cymdeithasol points on safeguarding boards, but I will of cymwys, a’r pŴer i rannu cyfarwyddwyr. course listen to all points of view. Rwyf wedi ymdrin â’r pwyntiau ynghylch byrddau diogelu ond byddaf, wrth gwrs, yn gwrando ar yr holl safbwyntiau.

The Member made an important point on the Gwnaeth yr Aelod bwynt pwysig ar yr serious case reviews. In February last year, I adolygiadau achosion difrifol. Ym mis set out plans for the new child practice Chwefror y llynedd, cyflwynais gynlluniau ar review framework to replace the serious case gyfer y fframwaith newydd i adolygu ymarfer reviews. I made a statement to the Assembly plant i ddisodli’r adolygiadau achosion on that, saying that I intended to create an difrifol. Gwneuthum ddatganiad i’r Cynulliad improved system of learning and review. ar hynny, gan ddweud fy mod yn bwriadu This framework will improve the culture of creu system well ar ddysgu ac adolygu. Bydd learning from child protection cases and y fframwaith hwn yn gwella’r diwylliant o support inter-agency practice to protect ddysgu yn sgîl achosion amddiffyn plant ac children. Practice guidance has been yn cefnogi arferion rhyngasiantaethol i developed with support from practitioners amddiffyn plant. Mae canllawiau ymarfer who are testing out the arrangements, and it wedi cael eu datblygu gyda chefnogaeth gan was published for public consultation last ymarferwyr sy’n profi’r trefniadau, ac fe’i month. Implementation of this will come cyhoeddwyd ar gyfer ymgynghoriad later in the year. I would like to hear from cyhoeddus fis diwethaf. Caiff hwn ei anybody who wants to comment on the weithredu yn ddiweddarach yn y flwyddyn. publication of the practice guidance. Hoffwn glywed gan unrhyw un sydd am wneud sylwadau ynghylch cyhoeddi’r canllawiau ymarfer.

50 24/01/2012

Kenneth Skates: Deputy Minister, I thank Kenneth Skates: Ddirprwy Weinidog, diolch you for your statement and for the clear ichi am eich datganiad ac am y weledigaeth vision that you have set out in regard to what glir yr ydych wedi’i chyflwyno o ran yr hyn y the social services Bill is designed to achieve. bwriedir i’r Bil gwasanaethau cymdeithasol In particular, I welcome the pledge to set up a ei gyflawni. Yn benodol, rwy’n croesawu’r national adoption agency, and of course the addewid i sefydlu asiantaeth fabwysiadu standards and compliance unit for looked- genedlaethol, ac wrth gwrs yr uned safonau a after children. I want to make one point in chydymffurfio ar gyfer plant sy’n derbyn relation to monitoring and follow-up. One of gofal. Rwyf am wneud un pwynt ynglŷn â the issues that I have been working on monitro a’r camau dilynol. Un o’r materion recently with regard to extending the period yr wyf wedi bod yn gweithio arno yn of care for looked-after children has been the ddiweddar o ran ymestyn y cyfnod gofal ar problems often encountered by care leavers gyfer plant sy’n derbyn gofal yw’r problemau when there is a split in responsibilities in y mae’r rhai sy’n gadael gofal yn eu hwynebu local government departments—for example, pan mae rhaniad yn y cyfrifoldebau mewn between housing, education and social adrannau llywodraeth leol—er enghraifft, services. rhwng tai, addysg a gwasanaethau cymdeithasol.

3.15 p.m.

This point has been backed up by the Mae’r pwynt hwn wedi’i gefnogi gan Children’s Commissioner for Wales, who Gomisiynydd Plant Cymru, a nododd mewn pointed out in a report last year that transition adroddiad y llynedd y rhwystrir cymorth support for young people in care is often pontio ar gyfer pobl ifanc mewn gofal yn aml hampered because, while working oherwydd er bod y cysylltiadau gwaith rhwng relationships between departments were good adrannau yn dda mewn llawer o awdurdodau, in many authorities, things were patchier roedd pethau’n fwy clytiog yn gyffredinol across the board in Wales, with services yng Nghymru, gyda gwasanaethau yn suffering as a result. Deputy Minister, as the dioddef o ganlyniad. Ddirprwy Weinidog, Bill progresses, how will you ensure that wrth i’r Bil fynd rhagddo, sut y byddwch yn integration, equity and simplification run not sicrhau bod integreiddio, tegwch a only through the principles of the Bill, but are symleiddio yn nodweddu nid yn unig also embedded in the culture of local egwyddorion y Bil, ond hefyd yn cael eu authorities and are effectively monitored for hymgorffori yn niwylliant awdurdodau lleol the future? ac yn cael eu monitro’n effeithiol ar gyfer y dyfodol?

Gwenda Thomas: I thank Ken Skates for Gwenda Thomas: Diolch i Ken Skates am y those comments; it has already been a sylwadau hynny; mae eisoes wedi bod yn pleasure to work with Ken on his Member bleser gweithio gyda Ken ar ei Fil arfaethedig proposed Bill, the fruits of which I am sure Aelod, ac rwyf yn siŵr y byddwn yn gweld we will see soon. Central and local ffrwyth y gwaith hwnnw cyn bo hir. Mae gan government hold a unique responsibility as lywodraeth ganolog a lleol gyfrifoldeb corporate parents for looked-after children. unigryw fel rhieni corfforaethol plant sy’n This is a collective role that applies across all derbyn gofal. Mae hon yn rôl ar y cyd sy’n areas of local government and local health berthnasol ar draws pob maes mewn boards. The director of social services has a llywodraeth leol a byrddau iechyd lleol. Mae key role in championing the removal of gan gyfarwyddwr gwasanaethau obstacles and ensuring that all parts of the cymdeithasol rôl allweddol wrth hyrwyddo local government family, particularly diddymu rhwystrau a sicrhau bod holl housing, education, their health partners and rannau teulu llywodraeth leol, yn enwedig tai, professionals in the services, act in the best addysg, eu partneriaid ym maes iechyd a interests of these children. gweithwyr proffesiynol yn y gwasanaethau,

51 24/01/2012

yn gweithredu er lles y plant hyn.

Datganiad: Blaenoriaethau ar gyfer Amgylchedd Hanesyddol Cymru Statement: Priorities for the Welsh Historic Environment

The Minister for Housing, Regeneration Y Gweinidog Tai, Adfywio a Threftadaeth and Heritage (Huw Lewis): The historic (Huw Lewis): Mae amgylchedd hanesyddol environment of Wales is rich and varied. It Cymru yn gyfoethog ac amrywiol. Mae’n makes Wales distinctive and special. It helps gwneud Cymru yn unigryw ac arbennig. to give us our identity, our pride in place and, Mae’n helpu i roi inni ein hunaniaeth, ein crucially, it delivers real and tangible benefits balchder ac, yn hollbwysig, mae’n darparu for our people and our communities. manteision gwirioneddol a sylweddol ar gyfer ein pobl a’n cymunedau.

When the Welsh Government published its Pan gyhoeddodd Llywodraeth Cymru ei programme for government last September, rhaglen lywodraethu fis Medi diwethaf, fe’i we made it clear that we saw sustainable gwnaethpwyd yn glir gennym ein bod yn development as the central organising ystyried datblygu cynaliadwy yn egwyddor principle for everything that we do—that is to drefniadol ganolog i bopeth a wnawn— say, the social, economic and environmental hynny yw o ran lles cymdeithasol, wellbeing of our people and our economaidd ac amgylcheddol ein pobl a’n communities. This statement outlines further cymunedau. Mae’r datganiad hwn yn how my vision for a well-protected and amlinellu ymhellach sut y bydd fy accessible historic environment helps to ngweledigaeth ar gyfer amgylchedd deliver that. hanesyddol hygyrch ac a ddiogelir yn dda yn helpu i gyflawni hynny.

As Minister for a portfolio that brings Fel Gweinidog dros bortffolio sy’n cyfuno heritage together with housing and treftadaeth â thai ac adfywio, mae gennyf regeneration, I have the opportunity to gyfle i ddatblygu strategaethau integredig develop new integrated strategies that will newydd a fydd yn helpu fy ngwasanaethau help my heritage services to work at the heart treftadaeth i weithio wrth wraidd y camau of wider actions to achieve a more gweithredu ehangach i sicrhau economi fwy prosperous economy, better places to live and ffyniannus, lleoedd gwell i fyw a dyfodol a fairer future. I will be expecting my tecach. Byddaf yn disgwyl i’m swyddogion officials in Cadw and their partners in the yn Cadw a’u partneriaid yn y sector historic environment sector to direct their amgylchedd hanesyddol sianelu eu hegni i’r energies to those ends. diben hwnnw.

Significantly, this is the first Welsh Yn arwyddocaol, hon yw’r Llywodraeth Government to have powers to seek primary gyntaf yng Nghymru i gael pwerau i ofyn am legislation, and we have stated our intention ddeddfwriaeth sylfaenol, ac rydym wedi to introduce a heritage Bill for Wales in datgan ein bwriad i gyflwyno Bil treftadaeth 2014-15. This gives us a once-in-a-generation ar gyfer Cymru yn 2014-15. Mae hyn yn rhoi opportunity to develop a suite of modern-day cyfle unwaith mewn cenhedlaeth i ddatblygu measures for our historic environment. cyfres o fesurau cyfoes ar gyfer ein hamgylchedd hanesyddol.

We are going to take a fundamental look at Rydym yn bwriadu cymryd golwg sylfaenol current systems and practices in protecting ar systemau ac arferion cyfredol o ran and managing heritage assets. We will also diogelu a rheoli asedau treftadaeth. Byddwn look at the wider social, environmental and hefyd yn edrych ar y grymoedd cymdeithasol other forces that will affect our heritage in the ac amgylcheddol ehangach, ymysg pethau future. eraill, a fydd yn effeithio ar ein treftadaeth yn

52 24/01/2012

y dyfodol.

In this statement and in the supporting papers Yn y datganiad hwn ac yn y papurau ategol that I have published today, I am outlining yr wyf wedi’u cyhoeddi heddiw, amlinellaf what I see as the priorities for the Welsh fy mlaenoriaethau ar gyfer amgylchedd historic environment over the next four years, hanesyddol Cymru dros y pedair blynedd but with a steady eye on longer-term goals. nesaf, ond gyda golwg gyson ar y nodau My statement is intended to inform and tymor hwy. Bwriad fy natganiad yw stimulate discussion to help us to develop cynorthwyo ac ysgogi trafodaeth er mwyn ein new approaches to managing the historic helpu i ddatblygu dulliau newydd o reoli’r environment—ones that really work for amgylchedd hanesyddol—rhai a fydd yn Wales. I have my own deeply held values and gweithio’n wirioneddol dros Gymru. Mae aspirations for Welsh heritage, but I am gennyf werthoedd a dyheadau angerddol ar anxious that others, with their own passion gyfer treftadaeth Cymru, ond rwyf yn and concerns, have the opportunity to awyddus i bobl eraill, a chanddynt eu contribute to setting the direction. I will be brwdfrydedd a’u pryderon eu hunain, gcael y attending the first workshop on 2 February, cyfle i gyfrannu at benderfynu ar y cyfeiriad. and I look forward to hearing peoples’ Byddaf yn mynychu’r gweithdy cyntaf ar 2 thoughts and ideas then and over the next few Chwefror, ac edrychaf ymlaen at glywed months. syniadau pobl bryd hynny a thros y misoedd nesaf.

In the first seven months of 2012, I will be Yn ystod saith mis cyntaf 2012, byddaf yn holding consultative workshops and a cynnal gweithdai ymgynghorol a heritage conference in July to refine our chynhadledd treftadaeth ym mis Gorffennaf i proposals for the heritage Bill and Cadw’s fireinio’n cynigion ar gyfer y Bil treftadaeth a work programme, with a view to publishing rhaglen waith Cadw, gyda’r bwriad o my historic environment strategy in the gyhoeddi fy strategaeth amgylchedd autumn. hanesyddol yn yr hydref.

We are not, of course, approaching this Nid ydym, wrth gwrs, yn ymdrin â’r Bil heritage Bill with a blank sheet of paper. treftadaeth hwn â dalen wag o bapur. Mae Some good work has already been done, and rhywfaint o waith da eisoes wedi’i wneud, ac I am pleased to announce today that, rwyf yn falch o gyhoeddi heddiw, yn dilyn following extensive consultation, the Welsh ymgynghori helaeth, y bydd Llywodraeth Government will be establishing a register of Cymru yn sefydlu cofrestr o feysydd historic battlefields in Wales. Detailed brwydrau hanesyddol yng Nghymru. Mae research on the candidate sites, including ymchwil fanwl ar y safleoedd posibl, gan fieldwork, has already begun, and I have gynnwys gwaith maes, wedi’i dechrau eisoes, asked my officials to begin research to ac rwyf wedi gofyn i’m swyddogion inform the registration of the first tranche of ddechrau ymchwilio er mwyn i hynny fod yn historic battlefields, including Pilleth—also sail i gofrestru’r gyfran gyntaf o’r meysydd known as Bryn Glas—in the course of the brwydrau hanesyddol, gan gynnwys next two years. This development may seem Pyllalai—a elwir hefyd yn Bryn Glas—yn modest to some and lengthy, perhaps, to ystod y ddwy flynedd nesaf. Gall y others. However, to many, this move is an datblygiad hwn ymddangos yn weddol fach i acknowledgement of the lasting significance rai ac yn hirfaith, efallai, i eraill. Fodd of key moments in our nation’s history— bynnag, i lawer, mae’n ddatblygiad sy’n victories and defeats by Welsh heroes and cydnabod arwyddocâd parhaol adegau villains, and demonstrations of civil protest allweddol yn hanes ein cenedl— such as the Newport uprising. These buddugoliaethau a gorchfygiadau gan arwyr a battlefield sites need careful research and dihirod Cymru, a gwrthdystiadau protest sifil investigation if they are to be credibly megis gwrthryfel Casnewydd. Mae angen documented and thereby protected. ymchwil ac archwiliad gofalus ar leoliadau’r brwydrau hyn os ydynt i’w cofnodi mewn

53 24/01/2012

modd credadwy a thrwy hynny eu gwarchod.

Wales is a proud nation, with a long and Mae Cymru’n genedl falch, sydd â hanes hir dramatic history. It has a historic a dramatig. Mae ganddi amgylchedd environment comprising the familiar and the hanesyddol sy’n cynnwys y cyfarwydd a’r intimate—chapels, ordinary people’s terraced cynefin—capeli, tai teras pobl gyffredin—yn houses—as well as sites of world renown. ogystal â safleoedd sy’n enwog drwy’r byd. Our heritage has been forged and crafted by Mae ein treftadaeth wedi’i ffurfio a’i saernïo the people of Wales, including those who gan bobl Cymru, gan gynnwys y rhai sydd have come here to conquer or to trade, many wedi dod yma i goncro neu i fasnachu—ac of whom have stayed. My priorities and mae llawer o’r rheini wedi aros yma. Mae fy vision for this legacy are aimed at delivering mlaenoriaethau a’m gweledigaeth ar gyfer yr policies and practical action focused on our etifeddiaeth hon wedi’u hanelu at gyflwyno people’s wellbeing. I have outlined 10 issues polisïau a gweithredu ymarferol sy’n in my priorities document, and I want to end canolbwyntio ar les ein pobl. Rwyf wedi by outlining just three of them here. amlinellu 10 o faterion yn fy nogfen o flaenoriaethau, ac rwyf am orffen drwy amlinellu tri ohonynt yma.

First, I want to ensure that heritage sites are Yn gyntaf, rwyf am sicrhau bod safleoedd accessible and enjoyable places to visit, both treftadaeth yn lleoedd hygyrch a difyr i for visitors to Wales and for people who live ymweld â hwy—ar gyfer ymwelwyr i Gymru here in Wales. Work to develop and enhance ac ar gyfer y bobl sy’n byw yma yng the sites in state care, namely those managed Nghymru. Bydd y gwaith o ddatblygu a by Cadw and those of Amgueddfa Cymru— gwella’r safleoedd sydd o dan ofal y National Museum Wales, will be a priority. wladwriaeth, sef y rhai a reolir gan Cadw ac However, I also want my officials to help Amgueddfa Cymru, yn cael blaenoriaeth. switch people on to history all over Wales, Fodd bynnag, rwyf hefyd eisiau i’m whoever manages the site. Our all-Wales swyddogion helpu i gyffroi pobl am hanes heritage interpretation plan will set the tone ledled Cymru, pwy bynnag fo’n rheoli’r for that, and Cadw will be holding an safle. Bydd ein cynllun dehongli ar gyfer interpretation strategy workshop to launch treftadaeth ledled Cymru yn gosod y naws ar this in the autumn. gyfer hynny, a bydd Cadw yn cynnal gweithdy dehongli strategol yn yr hydref i lansio hyn.

Secondly, we will conserve the sites in state Yn ail, byddwn yn gwarchod y safleoedd care to the best possible standards, working sydd o dan ofal y wladwriaeth hyd at y safon to our published conservation principles and orau posibl, gan weithio yn unol â’n employing a mix of high-quality traditional hegwyddorion cadwraeth sydd wedi’u craftsmanship and innovation to secure our cyhoeddi a chan ddefnyddio cymysgedd o heritage for the future. I will shortly be grefftwaith traddodiadol o ansawdd uchel ac hosting a heritage skills summit at Caerphilly arloesedd er mwyn sicrhau ein treftadaeth ar castle to identify ways in which we can gyfer y dyfodol. Cyn bo hir byddaf yn cynnal promote and develop heritage building and uwchgynhadledd sgiliau treftadaeth yng conservation skills in Wales. nghastell Caerffili i nodi’r ffyrdd y gallwn hyrwyddo a datblygu sgiliau adeiladu a chadwraeth treftadaeth yng Nghymru.

Thirdly, and finally for now, developing new Yn drydydd, ac yn olaf ar hyn o bryd, mae and broader audiences is a priority for me. I datblygu cynulleidfaoedd newydd ac will expect Cadw and others in the sector to ehangach yn flaenoriaeth i mi. Byddaf yn continue to develop new approaches to disgwyl i Cadw ac eraill yn y sector barhau i engagement, using the arts, performance and ddatblygu dulliau newydd o ymgysylltu, gan spectacle to transform the capacity of our ddefnyddio’r celfyddydau, perfformio a

54 24/01/2012 historic environment, and to reach, excite and sioeau i drawsnewid capasiti ein involve people. hamgylchedd hanesyddol, ac i gyrraedd, cyffroi a chynnwys pobl.

Suzy Davies: I am very pleased that the Suzy Davies: Rwyf yn falch iawn bod y Minister has made this statement today, and I Gweinidog wedi gwneud y datganiad hwn certainly welcome the announcement heddiw, ac rwyf yn sicr yn croesawu’r regarding the register of battlefields. I hope cyhoeddiad ynghylch y gofrestr o feysydd that he will be open to representations on brwydrau. Rwy’n gobeithio y bydd yn fodlon potential Arthurian sites at some point in due derbyn sylwadau ar safleoedd Arthuraidd course. I also welcome his very inclusive posibl ar ryw adeg yn y man. Rwyf hefyd yn approach to developing proposals for the croesawu ei ddull cynhwysol iawn o heritage Bill, which were set out in today’s ddatblygu cynigion ar gyfer y Bil treftadaeth, statement. This is a Bill that will focus on sydd wedi’u nodi yn y datganiad heddiw. buildings and landscapes of local importance, Bydd y Bil hwn yn canolbwyntio ar and it is an opportunity to include all such adeiladau a thirweddau o bwysigrwydd lleol, local sites, so I am a little disappointed that, ac mae’n gyfle i gynnwys pob safle lleol o’r in his statement today, the Minister focused fath, felly rwyf ychydig yn siomedig i’r on three priorities that highlight the work that Gweinidog, yn ei ddatganiad heddiw, he plans to do on major sites already in state ganolbwyntio ar dair blaenoriaeth sy’n tynnu care. He is right that heritage does not exist in sylw at y gwaith y mae’n bwriadu ei wneud a vacuum. If he is talking about the role of ar safleoedd mawr sydd eisoes o dan ofal y heritage in sustainable development, wladwriaeth. Mae yn llygad ei le nad yw however, he will need to look outwards to treftadaeth yn bodoli mewn gwagle. Os communities. He acknowledges that he ydyw’n sôn am rôl treftadaeth mewn cannot assume that long-established ways of datblygu cynaliadwy, fodd bynnag, bydd working will be viable and relevant—I think angen iddo edrych tuag allan at gymunedau. that he mentioned that in his supporting Mae’n cydnabod nad yw’n gallu cymryd yn papers—so I am pleased that he is going to ganiataol y bydd y ffyrdd sydd wedi’u hen take a fundamental look at current systems. I sefydledu o weithio yn ymarferol a am sure that, when he does, he will see that pherthnasol—credaf iddo grybwyll hynny yn there are already some organisations in our ei ddogfennau ategol—felly rwy’n falch ei communities that are using arts and fod am gymryd golwg sylfaenol ar y performance to engage participation. systemau cyfredol. Rwyf yn siŵr, pan fydd yn gwneud hynny, y bydd yn gweld bod rhai sefydliadau yn ein cymunedau eisoes yn defnyddio’r celfyddydau a pherfformio i hyrwyddo cyfranogiad.

Could the Minister say how he sees the A allai’r Gweinidog ddweud sut y mae’n principles of community asset transfer being gweld egwyddorion trosglwyddo asedau incorporated? I note that he has concerns cymunedol yn cael eu cynnwys? Nodaf ei over the resilience of historic environment bryderon ynghylch cadernid grwpiau third sector groups, but does he agree that amgylchedd hanesyddol y trydydd sector, there are organisations in our communities ond a gytuna fod sefydliadau yn ein that could shoulder responsibility for asset cymunedau a allai ysgwyddo cyfrifoldeb dros maintenance, development, accessibility and gynnal a chadw asedau, eu datblygu a’u enjoyability, and that we should look to them mwynhau, a hygyrchedd yr asedau hynny, ac for information on best practice? Could he y dylem edrych atynt hwy am wybodaeth am also reassure us that directing grants towards arferion gorau? A allai hefyd ein sicrhau na wider benefits, such as providing housing or fydd cyfeirio grantiau tuag at fanteision community regeneration—another issue cited ehangach, megis darparu tai neu adfywio in the Minister’s supporting papers—does not cymunedol—sy’n fater arall a nodir yn mean a presumption in favour of public nogfennau ategol y Gweinidog—yn golygu bodies, and that the views and plans of viable rhagdybiaeth o blaid cyrff cyhoeddus, ac y

55 24/01/2012 and robust community-based organisations bydd safbwyntiau a chynlluniau sefydliadau will face an even playing field, or perhaps yn y gymuned sy’n hyfyw ac yn gadarn yn even greater weighting, in view of their cael yr un chwarae teg, neu y bydd mwy o provenance? bwys yn cael ei roi arnynt efallai, o ystyried eu tarddiad?

Finally, could the Minister address a point Yn olaf, a allai’r Gweinidog roi sylw i bwynt about certain organisations that already have sy’n ymwneud â sefydliadau y mae ganddynt a role in looking after landscapes, for eisoes rôl o ran gofalu am dirweddau, er example? I draw particular attention to the enghraifft? Tynnaf sylw arbennig at y Forestry Commission. The Minister will Comisiwn Coedwigaeth. Bydd y Gweinidog know that there are plans to create a single yn gwybod bod cynlluniau i greu un corff environmental body for Wales, so I wonder amgylcheddol i Gymru, felly tybed beth yw what his views are on how those plans will ei farn ynghylch sut y bydd y cynlluniau affect the Forestry Commission’s hynny’n effeithio ar gyfrifoldeb Comisiwn responsibility for looking after some of our Coedwigaeth i ofalu am gyfran o’n environment heritage. treftadaeth amgylcheddol?

Huw Lewis: Thank you for a positive Huw Lewis: Diolch i’r Ceidwadwyr opening salvo from the Welsh Conservatives Cymreig am fwrw ati’n gadarnhaol o ran y in terms of the period of consultation upon cyfnod ymgynghori yr ydym yn dechrau which we now embark. You made relevant arno’n awr. Gwnaethoch bwyntiau points, and it is important that we take them perthnasol, ac mae’n bwysig inni eu on board. I am sorry that you felt hystyried. Mae’n ddrwg gennyf eich bod disappointed at the tone of the statement and wedi’chsiomi gan naws y datganiad a’r the documents published today. There is no dogfennau a gyhoeddwyd heddiw. Nid oes shutting out of communities and community cymunedau na grwpiau cymunedol yn cael eu groups in terms of the agenda before us. One cau allan o’r agenda sydd ger ein bron. Un of the most exciting developments, with o’r datblygiadau mwyaf cyffrous yn ystod y regard to the heritage aspect of my portfolio, 12 mis diwethaf, o ran yr agweddau ar fy over the last 12 months, has been the mhortffolio sy’n ymwneud â threftadaeth, wonderful work undertaken by the action yw’r gwaith gwych a wnaed gan y grŵp group in Cardigan in relation to the town’s gweithredu yn Aberteifi ynglŷn â chastell y castle. It was a truly community-driven dref. Roedd yn ddatblygiad a symbylwyd yn development, aided and assisted by public gyfan gwbl gan y gymuned, gyda chymorth bodies. Therefore, there is no closing of the cyrff cyhoeddus. Felly, nid yw’r drws yn cael door and there is no presumption in favour of ei gau o gwbl, ac nid oes rhagdybiaeth o blaid public bodies, necessarily, although everyone cyrff cyhoeddus, o reidrwydd, er bod rhaid i has to understand that taking on historic bawb ddeall bod ymgymryd â phrosiectau preservation projects often means that cadwraeth hanesyddol yn aml yn golygu bod involved and complex issues have to be yn rhaid mynd i’r afael â materion dyrys a tackled. chymhleth.

On the Forestry Commission, I will be O ran y Comisiwn Coedwigaeth, byddaf yn feeding into the process surrounding the way cyfrannu at y broses o ran y ffordd y bydd yr that the single body is constructed to ensure un corff yn cael ei lunio i sicrhau bod that issues in relation to the historic materion yn ymwneud ag agenda’r environment agenda are preserved. amgylchedd hanesyddol yn cael eu diogelu.

Mike Hedges: I congratulate you, Minister, Mike Hedges: Rwyf yn eich llongyfarch, on a well-thought-out and comprehensive Weinidog, am ddogfen gynhwysfawr sydd document. It has set the tone for something wedi’i hystyried yn drylwyr. Mae wedi gosod that I, and many other people, feel is very y naws ar gyfer rhywbeth yr wyf i, a llawer o important. bobl eraill, yn teimlo ei fod yn bwysig iawn.

56 24/01/2012

As you are well aware, I have written an Fel yr ydych yn ymwybodol, rwyf wedi article on chapels in Wales, which I have ysgrifennu erthygl am gapeli yng Nghymru— shared with you, and I have a few points on ac rydych wedi’i gweld—ac mae gennyf that subject. In many parts of south Wales—I ychydig o bwyntiau ar y pwnc hwnnw. Mewn am sure that your constituency is not that sawl rhan o dde Cymru—rwy’n siŵr nad yw different to mine—there are large, ornate eich etholaeth chi’n wahanol iawn i’m chapels that tower over the old terraced hetholaeth i—ceir capeli mawr, addurnedig housing. In my constituency, there is the sy’n esgyn uwchlaw’r hen dai teras. Yn fy Cwm Chapel in Bonymaen, Tabernacle in etholaeth, mae Capel y Cwm ym Môn-y- Morriston, and Mynyddbach Chapel in maen, y Tabernacl yn Nhreforys, a Chapel Tirdeunaw. The congregations of many of Mynydd-bach yn Nhirdeunaw. Mae’r these chapels are seeing a significant decline, gynulleidfa mewn llawer o’r capeli hyn yn and this may be one of the last possible crebachu, ac efallai mai hyn fydd un o’r opportunities to keep them in good order for cyfleoedd olaf posibl i’w cadw mewn cyflwr the next 10 or 20 years. I am sure that you da ar gyfer y 10 neu’r 20 mlynedd nesaf. share with me the importance of dealing with Rwyf yn siŵr eich bod yn cyd-fynd â mi this, ensuring that we preserve the most ynghylch pwysigrwydd ymdrin â hyn, gan important of those chapels. Mynyddbach, for sicrhau ein bod yn diogelu’r rhai pwysicaf o example, was the chapel of Gwyrosydd, the blith y capeli hyn. Mynydd-bach, er author of Calon Lân. There are huge numbers enghraifft, oedd capel Gwyrosydd, awdur of chapels that are of great historic Calon Lân. Ceir nifer fawr iawn o gapeli significance. sydd o bwys hanesyddol mawr.

Secondly, would you consider having a Yn ail, a fyddech yn ystyried cynnal arolwg o review of conservation areas, looking at how ardaloedd cadwraeth, gan edrych ar sut y they were set up, their size and whether cawsant eu sefydlu a’u maint, ac, oherwydd conservation areas, many of which were set iddynt gael eu sefydlu flynyddoedd yn ôl yn up years ago, need their boundaries changed, aml, a oes angen newid eu ffiniau o due to changes that have taken place over ganlyniad i’r newidiadau sydd wedi digwydd recent years? I know that, in the Morriston yn ystod y blynyddoedd diwethaf? Gwn y conservation area, there is a street that ought dylid dileu un stryd yn ardal gadwraeth to be removed, because a lot of things have Treforys, oherwydd bod llawer o bethau been done to it that means that it is now no wedi’u gwneud iddi sy’n golygu nad yw longer part of a conservation area but at the bellach yn rhan o ardal gadwraeth ond, yn edge of it. There are things like that that you hytrach, ar ei hymyl. Efallai y gallech edrych could perhaps look at in the future. ar bethau felly yn y dyfodol.

Huw Lewis: I thank Mike Hedges for his Huw Lewis: Diolch i Mike Hedges am ei constructive contribution. I have read his gyfraniad adeiladol. Rwyf wedi darllen ei article on chapels in Wales, which is thought- erthygl am gapeli yng Nghymru, ac mae’n provoking; I would recommend it to all procio’r meddwl; byddwn yn ei hargymell i Members and members of the public who bob Aelod ac i’r cyhoedd sydd â diddordeb have an interest in the fate of our chapels and yn nhynged ein capeli a’n hadeiladau religious buildings. It is a useful contribution crefyddol. Mae’n gyfraniad defnyddiol i’r to this period in the debate. He is also right to cyfnod hwn yn y drafodaeth. Mae hefyd yn point out in that article that we have llygad ei le wrth dynnu sylw yn yr erthygl something to learn from the Historic honno at y ffaith bod gennym rywbeth i’w Environment Advisory Council for Scotland ddysgu oddi wrth Gyngor Cynghori’r Alban on the preparatory work that has been done to ar yr Amgylchedd Hanesyddol ar y gwaith take a look at the ecclesiastical estate, if you paratoadol sydd wedi’i wneud i edrych ar yr can call it that, in Scotland. We need to work ystâd eglwysig, os gallwch ei galw felly, yn towards that approach here in Wales, also. yr Alban. Rhaid inni weithio tuag at y dull hwnnw yng Nghymru hefyd.

3.30 p.m.

57 24/01/2012

I can inform Mike Hedges that, since he last Gallaf ddweud wrth Mike Hedges fy mod, ers questioned me on this issue in the Chamber, I iddo fy holi ddiwethaf ar y mater hwn yn y have met with the Archbishop of Wales. That Siambr, wedi cyfarfod ag Archesgob Cymru. will now lead on to regular contact between Bydd hynny’n awr yn arwain at gyswllt my officials and the property group of rheolaidd rhwng fy swyddogion a’r grŵp Cytûn—Churches Together in Wales, which eiddo Cytûn—Eglwysi Ynghyd yng includes the Church in Wales and the non- Nghymru, sy’n cynnwys yr Eglwys yng conformist denominations, with a mind to Nghymru a’r enwadau anghydffurfiol, gyda’r building towards a strategy on churches and bwriad o adeiladu tuag at strategaeth ar gyfer chapels within Wales. I also think that we eglwysi a chapeli yng Nghymru. Rwyf hefyd need to add to that list working men’s yn credu bod angen inni ychwanegu institutes and clubs as buildings that sefydliadau a chlybiau’r gweithwyr at y potentially need the same sort of attention, rhestr honno, fel adeiladau sydd â’r potensial following a visit to Newbridge this week to y bydd angen rhyw fath o sylw arnynt, yn take a look at the Memo there. I am always dilyn ymweliad â Threcelyn yr wythnos hon i struck by the way in which that built heritage edrych ar y Memo yno. Rwyf bob amser yn has quite often been neglected. In terms of cael fy nharo gan y ffordd y mae’r conservation areas, I will add to that list right dreftadaeth adeiledig yn aml iawn wedi cael now for consideration in the consultation ei hesgeuluso. O ran ardaloedd cadwraeth, process as we go along. byddaf yn ychwanegu at y rhestr honno yn awr er mwyn i hynny gael ei ystyried yn y broses ymgynghori wrth inni fynd ymlaen.

Bethan Jenkins: It was Plaid Cymru’s Bethan Jenkins: Bwriad Plaid Cymru, pan intention, when in Government in this oedd yn y Llywodraeth yn y rôl benodol hon, particular role, to have a say in local oedd cael dweud ei dweud o ran safleoedd historical sites and how they were hanesyddol lleol a sut y cawsant eu cynnal, maintained, and especially how they would ac yn enwedig sut y byddent o fudd i bobl benefit local people and local communities, leol a chymunedau lleol, naill ai yn either economically, through tourism, or economaidd, drwy dwristiaeth, neu’n culturally, in allowing local people to ddiwylliannol, drwy alluogi pobl leol i ddeall understand fully how the world around them yn llawn sut y cafodd y byd o’u cwmpas ei was built. There is much that I would adeiladu. Mae llawer y byddwn yn ei commend in this document, but some of what gymeradwyo yn y ddogfen hon, ond mae it promises I found totally at odds with my ychydig o’r hyn y mae’n ei addo yn gwbl recent experience in attempting to stop the groes i’m profiad diweddar wrth geisio atal imminent demolition of the Royal Buildings Coastal Housing Group rhag dymchwel y and Customs House by Coastal Housing Royal Buildings a Customs House yn fy ardal Group in my area. The report on Cadw’s i. Mae’r adroddiad ar weithgareddau Cadw activities talks about how: yn dweud:

‘Urban characterisation captures the essence ‘Drwy ddeall nodweddion trefol rydyn ni’n of local distinctiveness to inform disgrifio hanfod arbenigrwydd lleol, er mwyn regeneration initiatives and provide a bwydo mentrau adfywio ac mae’n ddull sy’n baseline for forward planning’ cynnig sylfaen ar gyfer cynllunio at y dyfodol.’ and how Cadw supports historic buildings Dywed hefyd fod Cadw yn cynnal adeiladau that hanesyddol sy’n

‘bring added value through the regeneration ‘ychwanegu gwerth o ran adfywio ardaloedd of run-down historic areas’. hanesyddol sydd wedi dirywio’.

That is all very commendable, but none of Mae hyn i gyd yn ganmoladwy iawn, ond ni

58 24/01/2012 those pledges were realised by an intransigent chafodd yr un o’r addewidion hynny ei Cadw when it came to the Customs House wireddu gan agwedd anhyblyg Cadw mewn and the Royal Buildings; it ignored its local cysylltiad â Customs House a’r Royal importance because the windows were Buildings; anwybyddodd ei bwysigrwydd wrong. When a local campaigner argued that lleol am fod y ffenestri yn anghywir. Pan the building’s historical features might be ddadleuodd ymgyrchydd lleol y gallai obscured but intact under the more recent nodweddion hanesyddol yr adeilad fod yn plasterboard walls, Cadw, unfortunately, gyfan, ond wedi’u cuddio o dan y waliau refused to investigate. Minister, how many plastr mwy diweddar, gwrthododd Cadw buildings like the Customs House will be gynnal ymchwiliad, yn anffodus. Weinidog, bulldozed before this document becomes faint o adeiladau fel Customs House a gaiff effective? How will you assure people that eu dymchwel cyn i’r ddogfen hon ddod i Cadw will abide by its aim of putting local rym? Sut y byddwch chi’n sicrhau pobl y aspirations and concerns at the heart of bydd Cadw yn cadw at ei nod o roi dyheadau heritage management across Wales? Can you a phryderon lleol wrth wraidd rheoli please instruct Cadw to put a moratorium on treftadaeth ar draws Cymru? A allwch chi all potential demolitions of buildings like the gyfarwyddo Cadw os gwelwch yn dda i roi Customs House until this Bill comes to moratoriwm ar bob posibilrwydd o fruition? ddymchwel adeiladau fel Customs House nes y bydd y Bil hwn wedi dwyn ffrwyth?

I have been kindly invited by Cadw to your Rwyf wedi cael fy ngwahodd yn garedig gan horizon scanning workshops. I am curious as Cadw i’ch gweithdai craffu ar y gorwel. to whether the public will be involved and Rwyf yn chwilfrydig ynghylch a fydd y whether campaign groups such as that on the cyhoedd yn cymryd rhan ac a yw grwpiau Vulcan Hotel, the one that exists in Port ymgyrchu fel yr un ar westy’r Vulcan, yr un Talbot now, and that which submitted a sy’n bodoli ym Mhort Talbot yn awr, a’r un a petition to the Petitions Committee seeking to gyflwynodd ddeiseb i’r Pwyllgor Deisebau i save its local industrial heritage, will be able geisio achub ei dreftadaeth ddiwydiannol to take a key role in that particular scoping leol, yn gallu cymryd rhan allweddol yn y exercise. Minister, you need to understand gweithdy penodol hwnnw. Weinidog, er bod that, while Cadw does a lot of effective work, Cadw yn gwneud llawer o waith effeithiol, there is a perception out there that it is not so mae angen ichi ddeall bod canfyddiad ar lawr effective when it comes to its role with regard gwlad nad yw ei rôl mor effeithiol mewn to some of these schemes. Its public perthynas â rhai o’r cynlluniau hyn. Rhaid perception role needs to be enhanced if it is gwella ei rôl o ran canfyddiad y cyhoedd os to be the key body that will be taking this yw’n gobeithio bod yn gorff allweddol a fydd forward in the future. yn datblygu hyn yn y dyfodol.

Huw Lewis: I thank Bethan Jenkins for her Huw Lewis: Diolch i Bethan Jenkins am ei comments. Her preamble, in terms of the sylwadau. Mae ei rhagymadrodd, o ran yr need to always have an eye to the benefit to angen i gadw golwg bob amser ar y budd i local communities when we undertake this gymunedau lleol wrth gynnal y math hwn o sort of development work in the historic waith datblygu yn yr amgylchedd environment, is absolutely at the centre of hanesyddol, yn gwbl ganolog i bopeth rwyf everything that I am emphasising to my yn ei bwysleisio i’m swyddogion, i officials, to colleagues in Cadw, and to gydweithwyr yn Cadw, ac i sefydliadau partner organisations. That is the driver partner. Dyna sy’n gyrru prosiect behind a worthwhile heritage/regeneration treftadaeth/adfywio gwerth chweil—sut y project—how it benefits local people, and mae o fudd i bobl leol, a sut y mae pobl leol, how local people, particularly the young, yn enwedig pobl ifanc, yn cymryd rhan yn eu become involved with their heritage through treftadaeth drwy’r prosiect—yn ogystal â’r the project—as well as those nuts and bolts manion hynny sy’n ymwneud â sut y mae o issues of how it benefits the local economy fudd i’r economi leol a’r hyn y mae’n ei and what it means in terms of jobs and skills, olygu o ran swyddi a sgiliau, ond, yn fwy na

59 24/01/2012 but, most of all, what it means in terms of dim, yr hyn y mae’n ei olygu o ran balchder civic pride and pride in place. dinesig a balchder mewn lle.

I am very sorry to hear about your Mae’n ddrwg gennyf glywed am eich impressions regarding Cadw and the Customs argraffiadau o ran Cadw a Customs House. House. It is very much my intention that Fy mwriad yw y dylai Cadw fod yn sefydliad Cadw should be an effective and enabling effeithiol ac yn un sy’n galluogi. Mae’n organisation. It is worthwhile remembering werth cofio nad yw Cadw ond yn un rhan o’r that, in terms of the future of many of our darlun o ran dyfodol llawer o’n hadeiladau historic buildings, Cadw is just one player in hanesyddol, a bod llawer o bartneriaid eraill the picture, and there are other partners with sydd â rhannau pwysig iawn i’w chwarae. very important roles to play. I welcome, of Rwyf yn croesawu unrhyw sylwadau, wrth course, any comments regarding how gwrs, ynghylch sut y mae’r Aelodau’n teimlo Members feel the situation might be y gallai’r sefyllfa gael ei gwella yn y dyfodol, improved in the future, and those views will a bydd y safbwyntiau hynny’n cael eu be taken very seriously as part of the cymryd o ddifrif fel rhan o’r broses consultation process. Likewise, campaign ymgynghori. Yn yr un modd, bydd croeso groups that wish to use their experience to hefyd i grwpiau ymgyrchu sydd am i’w contribute positively to this process will be profiad gyfrannu’n gadarnhaol at y broses more than welcome. The door is open to all hon. Mae’r drws yn agored i holl citizens of Wales to take part in this ddinasyddion Cymru gymryd rhan yn yr consultation. ymgynghoriad hwn.

Christine Chapman: Minister, I pay tribute Christine Chapman: Weinidog, rwyf yn talu to you for your very innovative approach to teyrnged ichi am eich dull arloesol iawn o recognising the importance of heritage to our gydnabod pwysigrwydd treftadaeth i’n communities and to our sense of identity. It is cymunedau ac i’n synnwyr o hunaniaeth. important that we understand where our roots Mae’n bwysig ein bod yn deall lle y mae ein are to help us to make sense of the present. I gwreiddiau er mwyn ein helpu i wneud have two points to raise, which I hope will synnwyr o’r presennol. Mae gennyf ddau contribute to your discussions with officials bwynt i’w codi, a gobeithio y byddant yn and to the workshops. First, are you aware cyfrannu at eich trafodaethau gyda that this year marks the one hundred and swyddogion ac yn cyfrannu at y gweithdai. fortieth anniversary of Côr Mawr, the South Yn gyntaf, a wyddoch fod y flwyddyn hon yn Wales Choral Union, winning the large choir nodi pen-blwydd y Côr Mawr, Undeb Corawl class at the National Music Union brass and De Cymru, yn 140 oed, gan ennill yn y choral event at the Crystal Palace? The choir, dosbarth côr mawr yn nigwyddiad pres a composed of just under 500 singers from the chorawl yr Undeb Cerddoriaeth Cenedlaethol Valleys area, was, of course, conducted by yn y Crystal Palace? Roedd y côr, o ychydig Griffith Rhys Jones, better known as o dan 500 o gantorion o ardal y Cymoedd, yn Caradog, a colliery blacksmith from cael ei arwain wrth gwrs gan Griffith Rhys Trecynon, who is commemorated by a statue Jones, a adwaenir yn well fel Caradog, gof in Aberdare town centre. Bearing in mind the pwll glo o Drecynon, a chaiff ei goffáu gan importance of this achievement to the cultural gerflun yng nghanol tref Aberdâr. O ystyried heritage of the Cynon Valley and the south pwysigrwydd y llwyddiant hwn i dreftadaeth Wales Valleys more generally, does the ddiwylliannol Cwm Cynon a Chymoedd de Welsh Government have any plans to Cymru yn fwy cyffredinol, a oes gan celebrate this anniversary? Lywodraeth Cymru unrhyw gynlluniau i ddathlu’r pen-blwydd hwn?

Secondly, are you aware of the holistic Yn ail, a ydych yn ymwybodol o ymagwedd approach to local heritage being taken by gyfannol Bwrdd Iechyd Lleol Cwm Taf tuag Cwm Taf Local Health Board in its plans for at dreftadaeth leol yn ei gynlluniau ar gyfer the new hospital in the Cynon yr ysbyty newydd yng Nghwm Cynon? Mae Valley? Memorabilia from local hospitals, gwrthrychau cofiadwy o ysbytai lleol, gan

60 24/01/2012 such as plaques, photographs and some gynnwys placiau, ffotograffau a rhai dodrefn, furniture, are being moved to the new yn cael eu symud i’r ysbyty newydd, ac hospital, with the rest being placed in mae’r gweddill yn cael eu rhoi yn amgueddfa Aberdare museum. A stained-glass window Aberdâr. Mae ffenestr liw o Ysbyty Aberdâr from Aberdare Hospital is being yn cael ei hailgomisiynu ar gyfer yr ysbyty recommissioned for the new hospital and art newydd ac mae gwaith celf wedi’i gomisiynu work has been commissioned that is based on sy’n seiliedig ar fowldiau a gymerwyd o mouldings taken from historic items, such as eitemau hanesyddol, fel hen offer old surgical instruments and a staircase. Do llawfeddygol a grisiau. A ydych yn cytuno, you agree, Minister, that this is a very Weinidog, fod hon yn ffordd arwyddocaol significant way of integrating the old and the iawn o integreiddio’r hen a’r newydd a new and demonstrating a clear commitment dangos ymrwymiad clir i’n gorffennol? A to our past? Do you consider that approach to ydych yn credu bod yr ymagwedd honno yn be a useful one for future public sector un defnyddiol ar gyfer datblygiadau adeiladu building developments? yn y sector cyhoeddus yn y dyfodol?

Huw Lewis: I thank Chris Chapman for Huw Lewis: Diolch i Chris Chapman am y those insightful observations. I have to admit sylwadau craff hynny. Rhaid imi gyfaddef that I was not aware of the one hundred and nad oeddwn yn ymwybodol o ben-blwydd fortieth anniversary of Côr Mawr’s cyflawniad y Côr Mawr yn 140. Gobeithio y achievement. I hope that the people of the bydd pobl Cwm Cynon yn rhoi maddeuant Cynon Valley will forgive me for that. If the imi am hynny. Os yw’r Aelod yn barod i Member is willing to write to me with some ysgrifennu ataf gyda rhai manylion am details of activities that might be taking place weithgareddau a allai fod yn digwydd yn locally, then I would be more than happy to lleol, byddwn yn fwy na pharod i ofyn i ask officials to take a look at the plans and to swyddogion edrych ar y cynlluniau ac consider what the Welsh Government may be ystyried yr hyn y gall Llywodraeth Cymru ei able to do to assist. wneud i gynorthwyo.

There is a year of anniversaries approaching Mae blwyddyn o benblwyddi yn agosáu yn rapidly that will be important to all of those gyflym, a bydd 2014 yn bwysig i bawb sydd who are interested in Welsh heritage, namely â diddordeb yn nhreftadaeth Cymru, gan ei 2014, which marks the one hundredth bod yn nodi can mlynedd ers dechrau’r rhyfel anniversary of the beginning of the first byd cyntaf, canmlwyddiant Dylan Thomas, a world war, Dylan Thomas’s centenary, and deng mlynedd ar hugain ers streic y glowyr. the thirtieth anniversary of the miners’ strike. Mae fy swyddogion a sefydliadau partner fel My officials and partner organisations such Amgueddfa Cymru a Cadw yn edrych ar sut as Amgueddfa Cymru and Cadw are looking y byddwn yn coffáu’r tri digwyddiad pwysig at how we will commemorate those three iawn hyn yn hanes Cymru. very important anniversaries in Wales’s history.

In terms of Cwm Taf LHB, I am O ran BILl Cwm Taf, mae ei weithgareddau marvellously encouraged by its acts in that yn hynny o beth yn galonogol iawn imi. Mae regard. There is a huge unexploited agenda in agenda enfawr nas defnyddwyd hyd yma o terms of how our health services could take ran sut y gallai ein gwasanaethau iechyd best advantage not only of the heritage and fanteisio orau ar dreftadaeth a hanes y history of the communities in which they are cymunedau y maent yn rhan ohonynt, a hefyd embedded, but also of the potential of ar botensial lleoliadau gofal iechyd fel healthcare settings as venues for the arts— lleoliadau ar gyfer y celfyddydau— music, in particular, but also the visual arts. I cerddoriaeth, yn benodol, ond hefyd y have been working with my colleague, the celfyddydau gweledol. Rwyf wedi bod yn Minister for Health and Social Services, to gweithio gyda’m cyd-Aelod, y Gweinidog take a look at how, even in tough times, we Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol, i can keep that agenda alive. edrych ar sut y gallwn, hyd yn oed mewn

61 24/01/2012

cyfnod anodd, gadw’r agenda honno yn fyw.

Peter Black: Minister, on Saturday morning, Peter Black: Weinidog, fore Sadwrn, sefais a I stood and watched as a grade II listed gwylio capel rhestredig gradd II ger fy chapel near my home was, effectively, nghartref yn cael ei ddinistrio, i bob pwrpas, destroyed, first by fire and then by demolition yn gyntaf gan dân ac yna gan arbenigwyr experts seeking to make it safe. The chapel dymchwel a oedd yn ceisio ei wneud yn had been empty for the best part of a decade ddiogel. Roedd y capel wedi bod yn wag ers and had been subject to vandalism and to the bron deng mlynedd ac roedd fandaliaid a’r elements. However, it still made a major tywydd wedi gadael eu hôl. Fodd bynnag, contribution to the architecture and history of roedd yn dal i wneud cyfraniad sylweddol at the community in which it stood. Its loss is bensaernïaeth a hanes y gymuned lle roedd not only sad, but tragic for those who value yn sefyll. Yn ogystal â’n tristáu, mae ei the heritage that we all enjoy, but which is golled hefyd yn drasiedi i’r rhai sy’n rapidly vanishing from communities around gwerthfawrogi’r dreftadaeth sydd gennym, us because such buildings are neglected or, in ond sy’n prysur ddiflannu o’r cymunedau o’n the case of the Customs House and Royal hamgylch gan fod yr adeiladau hyn yn cael Buildings, which Bethan Jenkins mentioned, eu hesgeuluso neu, yn achos Customs House are deliberately demolished because the a’r Royal Buildings, y cyfeiriodd Bethan people responsible for them do not see their Jenkins atynt, yn cael eu dymchwel yn value. I would hope, therefore, that the Bill fwriadol gan nad yw’r bobl sy’n gyfrifol that you have promised us will start to amdanynt yn gweld eu gwerth. Gobeithio, address some of those problems. It is felly, y bydd y Bil rydych wedi ei addo inni important that we re-evaluate the value of yn dechrau mynd i’r afael â rhai o’r community buildings, look at how they can problemau hynny. Mae’n bwysig ein bod yn be preserved and seek new uses for them. ailwerthuso gwerth adeiladau cymunedol, yn Nobody is really doing that at the moment. edrych ar sut y gellir eu cadw ac yn ceisio eu Local authorities have some responsibility, defnyddio o’r newydd. Nid oes neb, mewn but they do not have the resources, or, in gwirionedd, yn gwneud hynny ar hyn o bryd. many instances, the will to go about doing Mae rhywfaint o gyfrifoldeb ar awdurdodau that. Cadw seems to be focused on the more lleol, ond nid oes ganddynt yr adnoddau, neu, historic buildings and sites such as castles, mewn llawer o achosion, yr ewyllys i wneud many of which were referred to in your hynny. Ymddengys bod Cadw yn statement. There does not seem to be any canolbwyntio ar yr adeiladau mwy body that has a proactive role in going out hanesyddol a safleoedd fel cestyll, a and taking charge of those few remaining chyfeiriasoch at lawer ohonynt yn eich community assets and trying to bring them datganiad. Nid yw’n ymddangos bod unrhyw back into use, albeit perhaps a different use gorff sydd â rôl ragweithiol i’w chwarae o than that for which they were originally built. ran mynd ati i ofalu am yr ychydig asedau cymunedol sydd ar ôl a cheisio’u hailddefnyddio, er y byddai hwnnw’n ddefnydd gwahanol i’r hyn a fwriadwyd yn wreiddiol.

I note that No. 7 of the aims and priorities for Nodaf fod rhif 7 o’r amcanion a’r the Welsh historic environment sector listed blaenoriaethau ar gyfer sector amgylchedd in your discussion document states: hanesyddol Cymru a restrir yn eich dogfen drafodaeth yn datgan:

‘We will continue to allocate grants to ‘Byddwn yn parhau i ddyrannu grantiau i support conservation, but the focus of our gefnogi cadwraeth ond ffocws ein grantiau grant giving will be action to help with assets fydd gweithredu i helpu gydag asedau sydd that are at risk. Grants will also be directed to mewn perygl. Bydd grantiau hefyd yn cael eu projects, which provide wider benefit, such as cyfeirio at brosiectau sy’n cynnig budd

62 24/01/2012 providing housing or community ehangach, megis darparu tai neu fanteision regeneration benefits.’ wrth adfywio cymunedau.’

I think that that encapsulates exactly what I Credaf fod hynny’n crynhoi yn union yr hyn have just referred to, but I would be grateful rwyf wedi cyfeirio ato, ond byddwn yn if you could expand on how that will happen, ddiolchgar pe gallech ymhelaethu ar sut y what sort of resource you will be investing, bydd hynny’n digwydd, pa fath o adnoddau y and what responsibilities you will be giving byddwch yn eu buddsoddi, a pha to bodies to go out there and deliver on that gyfrifoldebau y byddwch yn eu rhoi i gyrff i for those chapels that are still lying neglected fynd ati a chyflawni o ran y capeli sy’n dal i but have not yet suffered the fate of Libanus gael eu hesgeuluso, ond nad ydynt eto wedi in Cwmbwrla and for other buildings in a dioddef yr un dynged â Libanus yng similar situation. Nghwmbwrla, ac adeiladau eraill sydd mewn sefyllfa debyg.

Huw Lewis: I thank Peter Black for his Huw Lewis: Diolch i Peter Black am ei comments. I am sure that many of us, at some sylwadau. Rwyf yn siŵr bod llawer ohonom, point or other, have experienced something ar ryw adeg neu’i gilydd, wedi profi similar to your feelings about Libanus chapel teimladau tebyg i’ch rhai chi ynghylch capel in Swansea, which recently burned down. I Libanus yn Abertawe, a losgodd yn ulw yn think that we could all point to historic ddiweddar. Credaf y gallai pob un ohonom buildings that we know and love in Welsh gyfeirio at adeiladau hanesyddol y gwyddom communities that have suffered similar fates, amdanynt ac sy’n annwyl inni mewn and such buildings do have value. However, cymunedau yng Nghymru, ac sydd wedi we must also have an eye to realism when it dioddef tynged debyg, ac mae’r adeiladau comes to how we seek out solutions to these hynny’n werthfawr. Fodd bynnag, mae’n problems and find future uses for buildings rhaid inni fod yn wrthrychol hefyd wrth that are not necessarily ever going to go back, chwilio am atebion i’r problemau hyn a dod o in this instance, to becoming places of hyd i ddefnydd newydd ar gyfer adeiladau worship. That is the difficult issue to address. nad ydynt, o reidrwydd, byth am fynd yn ôl, What matters very much here is that there is yn yr achos hwn, i fod yn fannau addoli. active citizenship within the community that Dyna sy’n anodd. Yr hyn sy’n bwysig iawn cares about buildings such as those. That is yma yw bod dinasyddiaeth weithgar yn y where Suzy Davies is quite right to point to gymuned, sy’n pryderu am adeiladau fel hyn. the importance of the third sector and of the Dyna lle y mae Suzy Davies yn hollol iawn i communities in which these buildings and gyfeirio at bwysigrwydd y trydydd sector a’r assets are embedded. In terms of the grants cymunedau y mae’r adeiladau a’r asedau hyn regime, the dose of realism there is that it is yn rhan annatod ohonynt. O ran y gyfundrefn very limited in scope and is under pressure in grantiau, y gwirionedd yno yw ei bod yn these tough economic times. However, there gyfyngedig iawn o ran cwmpas a bod pwysau is scope for the Welsh Government— arni yn y cyfnod economaidd anodd hwn. obviously, we will listen through this Fodd bynnag, mae lle i Lywodraeth Cymru— consultation—to take on board that we yn amlwg, byddwn yn gwrando drwy’r perhaps need some kind of strategic lead ymgynghoriad hwn—dderbyn ei bod yn when it comes to spreading best practice, bosibl y bydd angen rhyw fath o arweiniad identifying which buildings are the best strategol o ran lledaenu’r arfer gorau, nodi pa prospects for rapid intervention, and ensuring adeiladau sydd â’r rhagolygon gorau ar gyfer that we have an appreciation within the entire ymyrryd yn gyflym, a sicrhau bod cymuned community of Wales that there are aspects to Cymru gyfan yn gwerthfawrogi bod our built heritage that have traditionally been agweddau ar ein treftadaeth adeiledig sydd, rather let down, compared with what we have yn draddodiadol, wedi cael eu hesgeuluso, o’i regarded historically as historic. This is not gymharu â’r hyn yr ydym wedi ei ystyried yn only about cathedrals and castles, but the hanesyddol fel rhywbeth hanesyddol. Nid yw built environment of much more ordinary hyn yn ymwneud ag eglwysi cadeiriol a communities—communities that nonetheless chestyll yn unig, ond amgylchedd adeiledig

63 24/01/2012 have enormous pride in their sense of place. cymunedau llawer mwy cyffredin— cymunedau sydd, er hynny, yn meddu ar falchder aruthrol yn eu hymdeimlad o le.

3.45 p.m.

Keith Davies: Rwyf fi hefyd yn croesawu’r Keith Davies: I also welcome your statement datganiad heddiw, Weinidog. Mae’r today, Minister. The priorities outlined blaenoriaethau a amlinellwyd yn dangos yn clearly demonstrate the emphasis on glir y pwyslais ar ddatblygiad cynaliadwy sustainable development, which is central to sy’n ganolog i holl waith Llywodraeth all the work of the Welsh Government. I Cymru. Hoffwn godi dau bwynt. Yn gyntaf, want to raise two points. First, I would like to hoffwn gyfeirio at y gwaith o adnewyddu make reference to the regeneration of Llanelly House, sef enghraifft wych o Llanelly House, an excellent example of reolaeth sympathetig o newidiadau i asedau sympathetic management of changes to hanesyddol. Bydd y gwaith hwn yn hwb historic assets, which will be a huge boost to mawr i’r gymuned leol a’r economi ac yn the local community and the economy and helpu i adnewyddu canol y dref. Gan fod y help to regenerate the town centre. As this gwaith wedi’i ariannu gan bortffolio was funded by the local government and llywodraeth leol a chymunedau, a yw’r communities portfolio, will the Minister Gweinidog yn cytuno y dylai unrhyw agree that any sustainable development with ddatblygiad cynaliadwy, gan gyfeirio’n specific reference to heritage should be benodol at dreftadaeth, gael ei gynnwys a’i included and considered across Government? ystyried ar draws y Llywodraeth? Yn ail, a Secondly, will the Minister consider creating wnaiff y Gweiniodg ystyried llunio rhestrau lists in all areas to safeguard local heritage lleol ym mhob ardal er mwyn diogelu sites? There is one in Carmarthen, for safleoedd treftadaeth? Mae rhestr o’r fath yng example, but there is not such a list in Nghaerfyrddin, er enghraifft, ond nid oes un Llanelli. yn Llanelli.

Huw Lewis: I thank Keith Davies for his Huw Lewis: Diolch i Keith Davies am ei points, which, again, are very relevant to the bwyntiau, sydd, unwaith eto, yn berthnasol course of this debate and how it will run. iawn i’r ddadl hon a sut y bydd yn datblygu. Llanelly House is a shining example of good Mae Llanelly House yn enghraifft ddisglair o co-working on the part of a large number of gyd-weithio ar ran nifer fawr o bartneriaid partners in delivering a fantastic result as wrth gyflawni canlyniad gwych yn ogystal â well as being an integral part of the bod yn rhan annatod o adfywio canol tref regeneration of Llanelli town centre. That Llanelli. Rhaid dysgu’n gyflym o’r math hwn sort of project must be rapidly learned from o brosiect o ran sut yr ydym ni fel with regard to how we as a Government Llywodraeth yn ymdrin â’n hymrwymiad approach our manifesto commitment on the maniffesto ynghylch adfywio canol trefi ar regeneration of town centres up and down hyd a lled Cymru. O ran rhestrau lleol, Wales. With regard to local lists, it is open to llywodraeth leol sydd i benderfynu ar lunio local government to draw up lists of rhestrau o adeiladau o bwysigrwydd lleol. buildings of local importance. That is an Mae hynny’n opsiwn sydd ar gael i bobl, ond, option open to people, but, again, I take the unwaith eto, derbyniaf y pwynt a point that Keith Davies has made that we wnaethpwyd gan Keith Davies fod gennym have a patchy picture across the country with ddarlun anghyson ar draws y wlad, gyda’r this sort of proactivity evident in some places math hwn o weithredu rhagweithiol yn but not in others. amlwg mewn rhai mannau, ond nid mewn mannau eraill.

Datganiad: Compact Simpson gyda Llywodraeth Leol Statement: The Simpson Compact with Local Government

64 24/01/2012

The Minister for Local Government and Y Gweinidog Llywodraeth Leol a Communities (Carl Sargeant): In light of Chymunedau (Carl Sargeant): Yng positive recent developments, I want to ngoleuni datblygiadau cadarnhaol diweddar, provide a further update on the progress we rwyf am roi diweddariad pellach ar y are making on reforming public services. cynnydd rydym yn ei wneud o ran diwygio Reform is not just a process or a set of words; gwasanaethau cyhoeddus. Nid proses neu set it is about making a difference to the schools o eiriau’n unig yw diwygio; mae’n ymwneud we educate our children in, the hospitals â gwneud gwahaniaeth i’r ysgolion sy’n where we treat those who need help, and addysgu ein plant, yr ysbytai lle rydym yn local government services, such as social trin y rheini y mae angen cymorth arnynt, a services, which help communities across gwasanaethau llywodraeth leol, megis Wales. The financial challenges for the gwasanaethau cymdeithasol, sy’n helpu public sector look unlikely to ease over the cymunedau ledled Cymru. Mae’n edrych yn coming years, and making fundamental annhebygol y bydd yr heriau ariannol o changes quickly is therefore critical for safbwynt y sector cyhoeddus yn lleddfu dros protecting and improving public services. y blynyddoedd nesaf, ac, felly, mae gwneud newidiadau sylfaenol yn allweddol i amddiffyn a gwella gwasanaethau cyhoeddus.

It is clear that the aggressive cuts to public Mae’n amlwg nad diwygio yw’r toriadau services funding we see across the border are llym i gyllid gwasanaethau cyhoeddus sydd not reform. That is why, with my Cabinet i’w gweld dros y ffin. Dyna pam, gyda’m colleagues, I have protected our front-line cydweithwyr yn y Cabinet, rwyf wedi services and the people who deliver them. diogelu’n gwasanaethau rheng flaen a’r bobl For this Government, delivering reform is sy’n eu darparu. I’r Llywodraeth hon, mae about collaboration, simplification and diwygio yn ymwneud â chydweithredu, accountability. Collaboration is necessary symleiddio ac atebolrwydd. Mae cydweithio across all our public services—between our yn angenrheidiol ar draws ein holl councils, local health boards, the police and wasanaethau cyhoeddus—rhwng ein the fire service—to deliver for the public. cynghorau, byrddau iechyd lleol, yr heddlu Key to that is successful joint working by a’r gwasanaeth tân—er mwyn cyflawni ar local authorities. gyfer y cyhoedd. Mae cydweithio llwyddiannus gan awdurdodau lleol yn allweddol i hynny.

I was pleased that, on 5 December 2011, Roeddwn yn falch bod llywodraeth leol a local government and the Welsh Llywodraeth Cymru, ar 5 Rhagfyr 2011, Government, through the partnership council drwy gyngor partneriaeth Cymru, wedi for Wales, took a significant step forward in cymryd cam sylweddol ymlaen o ran ein our collaborative agenda and signed a hagenda gydweithredol a llofnodi ‘Compact ‘Compact for Change’. This sets out a joint ar gyfer Newid’. Mae hyn yn cyflwyno cyd- programme of reform to deliver specific raglen ddiwygio i gyflawni ymrwymiadau commitments, each of which will deliver penodol, a bydd pob un ohonynt yn sicrhau savings that can be reinvested in front-line arbedion y gellir eu hailfuddsoddi mewn services, improved services across Wales or gwasanaethau rheng flaen, gwasanaethau even both. It is a clear programme for gwell ledled Cymru, neu hyd yn oed y ddau. delivery over this Government term and a Mae’n rhaglen glir ar gyfer cyflawni yn ystod tangible commitment by the Welsh tymor hwn y Llywodraeth, ac mae’n Government and local government to work ymrwymiad pendant gan Lywodraeth Cymru together to tackle the challenges we face. a llywodraeth leol i gydweithio i fynd i’r afael â’r heriau sy’n ein hwynebu.

The First Minister’s statement on 12 July Bu i ddatganiad y Prif Weinidog ar 12 2011 set out the Welsh Government’s Gorffennaf 2011 gyflwyno rhaglen

65 24/01/2012 forthcoming five-year legislative programme. ddeddfwriaethol bum mlynedd arfaethedig It included our intention to bring forward the Llywodraeth Cymru. Roedd yn cynnwys ein local government (collaborative measures) bwriad i gyflwyno’r Bil llywodraeth leol Bill. However, the response from local (mesurau cydlafurio). Fodd bynnag, mae’r government to the compact negotiations, the ymateb gan lywodraeth leol i’r trafodaethau positive spirit in which they were conducted ar y compact, ysbryd cadarnhaol y and the progress since 5 December have trafodaethau hynny a’r cynnydd ers 5 given me assurance that local government is Rhagfyr wedi rhoi sicrwydd imi fod committed to delivering this change with us. llywodraeth leol yn ymrwymedig i gyflawni’r It is against this positive progress that I have newid hwn gyda ni. Rwyf wedi ailystyried yr reconsidered the potential need for further angen posibl am ddeddfwriaeth bellach o legislation. I am now minded that there is no ganlyniad i’r cynnydd cadarnhaol hwn. Rwyf immediate need for further legislation in the o’r farn nad oes angen uniongyrchol am area of collaboration, but I will issue ddeddfwriaeth bellach ym maes statutory guidance later this year. Through cydweithredu, ond byddaf yn cyhoeddi the work of the public service leadership canllawiau statudol yn ddiweddarach eleni. group, I will closely monitor the progress that Drwy waith grŵp arwain y gwasanaethau the various parts of the compact make, and, cyhoeddus, byddaf yn monitro’n ofalus y should it falter or slow, I will reconsider this cynnydd y mae’r gwahanol rannau o’r position on legislation. compact yn ei wneud, ac, os yw’n methu neu’n araf, byddaf yn ailystyried y safbwynt hwn ar ddeddfwriaeth.

The compact is between the Welsh Compact rhwng Llywodraeth Cymru a Government and local government, but llywodraeth leol yw hwn, ond mae effective services that are responsive to the gwasanaethau effeithiol sy’n ymateb i’r public require wider public service cyhoedd yn gofyn am gydweithio ehangach o collaboration. The Welsh Government’s ran y gwasanaethau cyhoeddus. Mae ôl-troed collaborative footprint for public services is cydweithio Llywodraeth Cymru ar gyfer part of my simplification agenda. In gwasanaethau cyhoeddus yn rhan o’m standardising collaboration on a common hagenda symleiddio. Drwy safoni’r footprint of six specific areas, it enables and cydweithio ar sail ôl-troed cyffredin sy’n supports joint working to meet the needs of cynnwys chwe ardal benodol, mae’n galluogi individuals and communities across Wales. I cydweithio i ddigwydd ac yn ei gefnogi, er am pleased that the recent changes in mwyn diwallu anghenion unigolion a Supporting People, local safeguarding chymunedau ledled Cymru. Rwyf yn falch boards, and social services commissioning bod y newidiadau diweddar mewn perthynas have all been based on the footprint. â Cefnogi Pobl, byrddau diogelu lleol, a chomisiynu gwasanaethau cymdeithasol i gyd wedi’u seilio ar yr ôl-troed hwnnw.

The introduction of a single integrated plan Mae cyflwyno un cynllun integredig a and streamlined partnerships is a further phartneriaethau syml yn arwydd pellach o’m demonstration of my commitment to hymrwymiad i leihau cymhlethdod ac i reducing complexity and to simplifying symleiddio llywodraethu fel y gall government so that public service and gwasanaethau cyhoeddus a phartneriaid sy’n delivery partners can focus on improving darparu gwasanaethau ganolbwyntio ar wella outcomes for the people of Wales. Local canlyniadau i bobl Cymru. Mae byrddau service boards have made good progress on gwasanaethau lleol wedi gwneud cynnydd da this agenda, and their leadership is vital in ar yr agenda hon, ac mae eu harweinyddiaeth taking this forward. yn hanfodol wrth fwrw ymlaen â’r gwaith hwn.

The third strand of the reform agenda is Atebolrwydd yw trydydd llinyn yr agenda accountability. The reform of the partnership ddiwygio. Mae diwygio cyngor partneriaeth

66 24/01/2012 council for Wales, which is the statutory Cymru, sef y fforwm statudol ar gyfer forum for central and local partnership, is partneriaeth ganolog a lleol, yn mynd under way, and I welcome local rhagddo, ac rwyf yn croesawu cyfranogiad government’s participation in these llywodraeth leol yn y trafodaethau hyn er discussions to ensure a more effective body. mwyn sicrhau y ceir corff mwy effeithiol.

Effective democratic accountability at a local Mae cael atebolrwydd democrataidd level is vital to improve service quality and effeithiol yn lleol yn hanfodol i wella delivery. Effective scrutiny focuses on ansawdd gwasanaethau a’r modd y’u outcomes for people, not organisations, darperir. Mae craffu effeithiol yn shifting the perspective from inputs to the canolbwyntio ar ganlyniadau ar gyfer pobl, delivery of results. I know that scrutiny has nid sefydliadau, gan symud y persbectif o acted as a unifying force, helping partners fewnbynnau at sicrhau’r canlyniadau. Gwn address the complex needs of service users fod craffu wedi gweithredu fel rhywbeth sy’n across different political, organisational and uno, gan helpu partneriaid i fynd i’r afael ag geographical boundaries. It has promoted anghenion cymhleth defnyddwyr y accountability by clarifying different gwasanaethau ar draws ffiniau gwleidyddol, organisations’ contributions to delivery. sefydliadol a daearyddol gwahanol. Mae Examples of good practice are emerging wedi hyrwyddo atebolrwydd drwy egluro pa across Wales. In south-east Wales, there is gyfraniad y mae sefydliadau gwahanol yn ei joint scrutiny of waste management wneud o ran darparu gwasanaethau. Mae procurement. In north Wales, a joint LSB enghreifftiau o arfer da yn dod i’r amlwg between Conwy and Denbighshire is ledled Cymru. Yn y de-ddwyrain, ceir craffu overseen by a shared scrutiny committee. ar y cyd ar gaffael rheoli gwastraff. Yn y gogledd, mae bwrdd gwasanaethau lleol ar y cyd rhwng Conwy a sir Ddinbych yn cael ei oruchwylio gan bwyllgor craffu a rennir.

Strong collaborative leadership is critical in Mae arweinyddiaeth gref ar y cyd yn ensuring delivery going forward. The new hanfodol wrth sicrhau canlyniadau yn y structure of the public service leadership dyfodol. Mae strwythur newydd grŵp arwain group demonstrates a widespread y gwasanaethau cyhoeddus yn dangos commitment to ensuring that Wales’s ymrwymiad cyffredinol i sicrhau bod agenda collaboration agenda moves forward, which gydweithio Cymru yn symud yn ei blaen, contrasts so sharply with the competition and sy’n cyferbynnu’n llwyr â’r agenda choice agenda pursued across the border. The gystadleuaeth a dewis a ddilynir dros y ffin. key role of those who have taken on Ni ellir gorbwysleisio rôl allweddol y rhai collective leadership roles cannot be sydd wedi ymgymryd â rolau arweinyddiaeth overstated, and I am grateful for their gyfunol, ac rwyf yn ddiolchgar am eu commitment and participation. Through the hymrwymiad a’u cyfranogiad. Drwy’r cyngor partnership council, the public service partneriaeth, grŵp arwain y gwasanaethau leadership group and its national and regional cyhoeddus a’i ffrydiau gwaith cenedlaethol a work streams, we will transparently ensure rhanbarthol, byddwn yn sicrhau mewn ffordd the delivery of the reform agenda. dryloyw y cyflawnir yr agenda ddiwygio.

The groundwork has been laid for radical Mae’r gwaith sylfaenol wedi’i wneud ar reform of the public services in Wales. We gyfer diwygio gwasanaethau cyhoeddus yng have seen commitment clarified in the Nghymru mewn modd radical. Dangoswyd signing of the compact and a positive ymrwymiad clir wrth arwyddo’r compact ac response to collaborative leadership. Our task ymateb cadarnhaol i arwain ar y cyd. Ein tasg is now to turn these foundations into lasting yn awr yw sicrhau newid parhaol a and sustainable change. I will continue to chynaliadwy o’r sylfeini hyn. Byddaf yn drive this agenda forward with the support of parhau i yrru’r agenda hon yn ei blaen gyda my cabinet colleagues and of partners across chefnogaeth fy nghydweithwyr yn y Cabinet the public services who, I know, are just as a’n partneriaid ar draws y gwasanaethau

67 24/01/2012 committed to better and better-value services cyhoeddus sydd, rwyf yn gwybod, yr un mor as I am. ymrwymedig ag yr wyf i i weld gwasanaethau gwell sy’n cynnig gwell gwerth.

Janet Finch-Saunders: Minister, I would Janet Finch-Saunders: Weinidog, hoffwn like to welcome the principles of the Simpson groesawu egwyddorion compact Simpson, ac compact, and I support and credit you and rwyf yn eich cefnogi chi a’ch tim ac yn eich your team in your aims in bringing this canmol am eich amcanion wrth gyflwyno’r compact forward. compact hwn.

Collaboration, where services are improved Rhaid i gydweithio, lle y bydd and taxpayers see better value for money, gwasanaethau’n cael eu gwella a must always remain a priority, and this threthdalwyr yn gweld gwell gwerth am compact certainly goes some way towards arian, barhau’n flaenoriaeth bob amser, ac this aim. Proactive public service reform that mae’r compact hwn yn sicr yn gam tuag at y seeks to bring the public sector, the third nod hwn. Diwygio gwasanaethau cyhoeddus sector, our citizens and communities together mewn modd rhagweithiol, sy’n ceisio dod â’r is a key and fundamental principle of this sector cyhoeddus, y trydydd sector, a’n compact. Collaboration in public service dinasyddion a’n cymunedau at ei gilydd, yw delivery between local authorities is by no egwyddor allweddol a sylfaenol y compact means a new idea. It is important that this hwn. Nid syniad newydd yw awdurdodau compact enables greater emphasis on the lleol yn cydweithio i ddarparu gwasanaethau outcomes rather than the process itself. cyhoeddus. Mae’n bwysig bod y compact hwn yn rhoi mwy o bwyslais ar y canlyniadau yn hytrach nag ar y broses ei hun.

Paragraph 1.6 of the compact states: Mae paragraff 1.6 o’r compact yn datgan:

‘We have not conducted detailed financial Nid ydym wedi cynnal gwerthusiadau evaluations as to the levels of savings ariannol manwl ynghylch yr arbedion posibl. possible’.

I look forward to this analysis forming part of Edrychaf ymlaen at weld y dadansoddiad the next stage of work. How will you hwn yn ffurfio rhan o gyfnod nesaf y gwaith. effectively monitor the outcomes of the Sut y byddwch yn monitro canlyniadau recommendations of the compact? argymhellion y compact?

The fifth principle of the compact states that, Mae pumed egwyddor y compact yn datgan:

‘Local accountability and freedoms must be Rhaid gwella atebolrwydd a rhyddid lleol. enhanced’.

Empowering communities in the decisions Mae rhoi grym i gymunedau o ran y that affect them is a key part of what the penderfyniadau sy’n effeithio arnynt yn rhan people on these benches believe. allweddol o’r hyn y mae’r bobl ar y meinciau hyn yn ei gredu.

We strongly advocate transparent and Rydym yn gryf o blaid atebolrwydd democratic accountability in local democrataidd a thryloyw mewn llywodraeth government, and it is vital that this compact leol, ac mae’n hanfodol nad yw’r compact does not undermine those fundamental hwn yn tanseilio’r egwyddorion sylfaenol principles. For example, recommendation 20 hynny. Er enghraifft, dywedir yn of the compact reads: argymhelliad 20 y compact:

68 24/01/2012

‘The Minister should also consider using Dylai’r Gweinidog hefyd ystyried defnyddio existing power to support and encourage pŵer sy’n bodoli eisoes i gefnogi ac annog change through collaboration in the delivery newid drwy gydweithredu o ran darparu of services.’ gwasanaethau.

We do not want to see unilateral action by the Nid ydym am weld gweithredu unochrog gan Welsh Government to force collaboration or Lywodraeth Cymru i orfodi cydweithio neu amalgamation. We are agreed on that point. gyfuno. Rydym yn cytuno ar y pwynt Minister, how will you ensure that hwnnw. Weinidog, sut y byddwch yn sicrhau collaboration is not unilaterally forced by the na fydd cydweithio’n cael ei orfodi’n Welsh Government, but consulted on unochrog gan Lywodraeth Cymru, ond y appropriately with all stakeholders to include bydd ymgynghori priodol â’r holl those most affected, namely our residents? randdeiliaid, gan gynnwys y rheini yr The Auditor General for Wales has raised effeithir arnynt fwyaf, sef ein trigolion? concerns in a letter, as he is unclear in some Dywedodd Archwilydd Cyffredinol Cymru of the respects. Collaboration has to be the mewn llythyr ei fod yn pryderu, gan nad most appropriate method to deliver that yw’n sicr ynghylch rhai agweddau. Rhaid i purpose. He is concerned that the compact gydweithio fod y dull mwyaf priodol i does not sufficiently define the criteria by gyflawni’r diben hwnnw. Mae’n pryderu nad which councils should judge whether yw’r cytundeb yn diffinio’n ddigonol y meini collaboration is or is not the most appropriate prawf y dylai cynghorau eu defnyddio wrth action. He goes on to say that it creates a new farnu ai cydweithredu yw’r cam mwyaf expectation that councils should make their priodol neu beidio. Â ymlaen i ddweud bod decisions on the basis of the overall benefit to hynny’n creu disgwyliad newydd y dylai the public sector. You will be aware of the cynghorau wneud eu penderfyniadau ar sail y concerns in that letter. How will you address budd cyffredinol i’r sector cyhoeddus. them? There is much support on these Byddwch yn gwybod am y pryderon yn y benches for the Simpson compact in its llythyr. Sut y byddwch yn mynd i’r afael â entirety. hwy? Mae llawer o gefnogaeth ar y meinciau hyn i gompact Simpson yn ei gyfanrwydd.

Carl Sargeant: I thank the Member for a Carl Sargeant: Diolch i’r Aelod am positive contribution this week for a change. I gyfraniad cadarnhaol yr wythnos hon, sy’n do not say that lightly, because your support beth newydd. Nid wyf yn dweud hynny’n is important. Collectively, across this ddifeddwl, oherwydd mae eich cefnogaeth yn Chamber, we must seek to enhance service bwysig. Gyda’n gilydd, ar draws y Siambr benefits, both financially and in delivery. hon, rhaid inni geisio gwella’r manteision You are right to raise issues around the mewn gwasanaethau, yn ariannol ac o ran eu delivery elements, and not the policy agenda. darparu. Rydych yn gywir i godi materion That is what the Simpson compact is about. It ynghylch yr elfennau cyflenwi, ac nid yr is about how to measure the improvements to agenda bolisi. Dyna y mae compact Simpson service delivery. You mentioned Government yn ymwneud ag ef: sut y dylid mesur y interventions. I, or any future Minister, would gwelliannau o ran darparu gwasanaethau. not want to be in a position of having to enact Gwnaethoch grybwyll ymyriadau gan y the Local Government (Wales) Measure for Llywodraeth. Ni fyddwn i, ac ni fyddai failure to comply or improve. It is an unrhyw Weinidog yn y dyfodol ychwaith, effective tool to have in the box to ensure that eisiau gorfod gweithredu Mesur Llywodraeth local authorities consider the proposal of Leol (Cymru) oherwydd achosion o fethu â collaboration on an outcome basis and fully chydymffurfio neu wella. Mae’n arf effeithiol understand the benefits or otherwise of i’w gael er mwyn sicrhau bod awdurdodau collaboration, and be able to demonstrate lleol yn ystyried y cynnig ynghylch that. I will not accept any authority snubbing cydweithredu ar sail canlyniadau ac yn llwyr the concept of change because that suits it ddeall manteision cydweithio neu’r politically. That is a bad place to be, and that agweddau eraill arno, ac yn gallu dangos

69 24/01/2012 is where the local government Measure could hynny. Ni fyddaf yn derbyn unrhyw be used. However, I would not lead with that. awdurdod yn dirmygu’r cysyniad o newid ar Signing the compact is a huge step forward in y sail mai dyna sy’n addas iddynt yn terms of the way in which local government wleidyddol. Byddai honno’n sefyllfa wael i and the Welsh Government will work fod ynddi, a dyna lle y gellid defnyddio’r together to drive the new agenda for public Mesur llywodraeth leol. Fodd bynnag, ni service delivery change. fyddwn yn arwain ar y sail honno. Mae llofnodi’r compact yn gam mawr ymlaen yn y ffordd y bydd llywodraeth leol a Llywodraeth Cymru yn gweithio gyda’i gilydd i fwrw ymlaen â’r agenda newydd ar gyfer newid y ddarpariaeth o wasanaethau cyhoeddus.

On monitoring the outcomes, an important O ran monitro’r canlyniadau, rôl bwysig a role of the newly formed public service fydd gan grŵp arwain y gwasanaethau leadership group will be to test the process to cyhoeddus, a ffurfiwyd yn ddiweddar, yw see how we drive the compact forward rhoi prawf ar y broses hon i weld sut y gellir efficiently. The new-style partnership council bwrw ymlaen â’r compact yn effeithlon. will also be a test to see whether there are any Bydd y cyngor partneriaeth ar ei newydd issues with driving this agenda forward. This wedd hefyd yn brawf i weld a oes unrhyw is a new style of doing business for the Welsh broblemau o ran bwrw ymlaen â’r agenda public. I am encouraged by the engagement hon. Mae hwn yn fath newydd o wneud of local authorities with the Welsh busnes ar gyfer cyhoedd Cymru. Rwyf wedi Government. Together, this will make a fy nghalonogi gan yr ymgysylltiad rhwng difference to service delivery for the citizens awdurdodau lleol a Llywodraeth Cymru. whom we work for. Bydd hynny i gyd yn gwneud gwahaniaeth yn y modd y darperir gwasanaethau i’r dinasyddion rydym yn eu cynrychioli.

On your comments about the auditor general, O ran eich sylwadau am yr archwilydd I have seen the letter. I meet the auditor cyffredinol, rwyf wedi gweld y llythyr. Rwyf general on a regular basis to discuss any yn cyfarfod â’r archwilydd cyffredinol yn issues and concerns that he may have. The rheolaidd i drafod unrhyw faterion a measuring of improvement is a matter for phryderon sydd ganddo. Mater iddo ef yw him, but I would not want to see bureaucracy mesur y gwelliant, ond ni fyddwn yn dymuno or legislation surrounding the measuring of gweld biwrocratiaeth neu ddeddfwriaeth sy’n improvement getting in the way of ymwneud â mesur gwelliant yn llesteirio improvement itself. I will discuss further with unrhyw welliant. Byddaf yn trafod ymhellach the auditor general how to overcome the â’r archwilydd cyffredinol sut y gellir legislative obstacles to driving improvement goresgyn y rhwystrau deddfwriaethol rhag forward. I look forward to working with him hybu gwelliannau. Edrychaf ymlaen at to see how we can overcome some of the weithio gydag ef i weld sut y gallwn oresgyn problems. rhai o’r problemau.

Jenny Rathbone: I welcome your statement, Jenny Rathbone: Croesawaf eich datganiad, which is a reflection of the level of sy’n adlewyrchu’r lefel o gydweithredu a collaboration that you are getting across all welir ar draws yr holl awdurdodau lleol, local authorities, among all public servants, ymhlith yr holl weithwyr cyhoeddus, wrth as they engage in this work across regional or iddynt ymgymryd â’r gwaith hwn ar draws national partnerships. We heard useful details partneriaethau rhanbarthol neu genedlaethol. on the collaboration in social services earlier Clywsom fanylion defnyddiol am y by the Deputy Minister for social services. cydweithio ym maes gwasanaethau When will we see more of the detail of the cymdeithasol yn gynharach gan y Dirprwy proposals that you are working on for areas Weinidog dros wasanaethau cymdeithasol.

70 24/01/2012 such as emergency planning, environmental Pryd y byddwn yn gweld mwy o fanylion y health and legal services, which could cynigion rydych yn gweithio arnynt ar gyfer potentially achieve a better, more cost- meysydd fel cynllunio ar gyfer argyfwng, effective service through collaboration iechyd yr amgylchedd a gwasanaethau between local authorities? cyfreithiol, a allai, o bosibl, sicrhau gwasanaeth gwell a mwy cost-effeithiol drwy gydweithio rhwng awdurdodau lleol?

4.00 p.m.

Carl Sargeant: I thank the Member for her Carl Sargeant: Diolch i’r Aelod am ei positive contribution. On implementation, the chyfraniad cadarnhaol. O ran gweithredu, compact has milestone dates for delivery mae gan y compact ddyddiadau cerrig milltir across all interventions with local ar gyfer ei gyflwyno ar draws yr holl government. I am happy to furnish Assembly ymyriadau gyda llywodraeth leol. Rwy’n Members with those details, which will give hapus i roi’r manylion hynny i Aelodau’r a more thorough view of all the interventions, Cynulliad, a byddant yn rhoi cyflwyniad as opposed to the three that the Member mwy trylwyr o’r holl ymyriadau, yn hytrach mentioned specifically. na’r tri y cyfeiriodd yr Aelod atynt yn benodol.

Rhodri Glyn Thomas: Rwy’n croesawu’r Rhodri Glyn Thomas: I welcome this datganiad hwn. Wrth gwrs, rydym i gyd yn statement. Of course, anyone of us would croesawu unrhyw beth sydd yn sôn am fwy o welcome something that proposed greater gydweithredu ac yn sôn am geisio darparu collaboration and sought to provide services gwasanaethau mewn ffordd llawer mwy in a much more effective and efficient way. effeithiol ac effeithlon. Mae’r Gweinidog The Minister has managed to present this wedi llwyddo i gyflwyno’r datganiad hwn statement with considerable enthusiasm, but gyda chryn frwdfrydedd, ond nid oes rhyw it is a bit thin on content, to be honest. lawer ynddo, a bod yn onest.

Rydych wedi rhoi’r argraff bod rhyw You have given the impression that some gydweithrediad hyfryd yn datblygu rhyngoch delightful collaboration is developing fel Llywodraeth, a chi fel Gweinidog, ac between you as a Government, and you as a awdurdodau lleol ledled Cymru. O drafod y Minister, and local authorities throughout compact hwn gydag aelodau o awdurdodau Wales. Having discussed this compact with lleol ledled Cymru, mae’n rhaid imi ddweud members of local authorities throughout wrthych fod ganddynt bryderon. Yn y lle Wales, I must tell you that they have cyntaf, maent yn poeni nad ydych yn barod i concerns. To begin with, they are concerned gydnabod y gwnaed llawer o waith arloesol that you are not prepared to acknowledge the ymhell cyn ichi ddechrau sôn am fact that a great deal of innovative work took gydweithredu rhwng awdurdodau lleol. place long before you started to talk about Roedd partneriaethau ar waith ac mae’r hyn collaboration between local authorities. rydych yn ceisio ei gyflawni yn y fan hon yn Partnerships were in place, and what you are anwybyddu’r partneriaethau hynny a’r trying to introduce ignores those partnerships gweithio ar draws ffiniau sydd wedi bod yn and the cross-border work that has taken digwydd ymhlith awdurdodau yng Nghymru place historically between authorities in yn hanesyddol. Maent hefyd yn poeni bod Wales. They also worry that the wording of geiriad y compact hwn yn tueddu i gynnwys this compact tends towards those elements of yr un elfennau o orfodaeth a bygythiad sydd compulsion and threat that have become the wedi nodweddu’r berthynas rhyngoch ac hallmark of the relationship between you and awdurdodau lleol. local authorities.

Maent yn poeni hefyd bod y compact hwn yn They also have concerns that this compact seilio darpariaeth gwasanaethau yn gyfan will base the provision of services entirely on

71 24/01/2012 gwbl ar yr ardaloedd sy’n cael eu cynrychioli the areas represented by the local health gan y byrddau iechyd lleol. Nid yw hynny yn boards. That does not reflect the way in adlewyrchu’r modd y mae pob gwasanaeth which every service is delivered. Your yn cael ei ddarparu. Felly, mae’n creu constant talk of local health board areas problemau pan ydych yn sôn yn barhaus am therefore gives rise to problems. ardaloedd y byrddau iechyd lleol.

Mae pryder hefyd ynglŷn â’r amseru. Mae’n There is also a concern about the timing. This amser rhyfedd i gyflwyno compact sy’n sôn is an odd time to be introducing a compact am gydweithrediad rhwng Llywodraeth for collaboration between central ganolog a llywodraeth leol—ychydig fisoedd Government and local government—a few cyn etholiadau llywodraeth leol. Yn yr un months before local government elections. As modd â phob etholiad, siŵr o fod, bydd with all elections, changes are likely. Will newidiadau. A fyddwch yn ailagor you reopen negotiations with new authority trafodaethau gydag arweinwyr newydd yr leaders, or are you confident that they will awdurdodau, ynteu a ydych yn hyderus y accept the decision that you have made? byddant yn derbyn y penderfyniad rydych wedi ei wneud?

Mae pryder hefyd, Weinidog, nad ydych There is a further concern, Minister, that you wedi amlinellu eto sut yn union rydych yn have not yet outlined how exactly you intend bwriadu cyflwyno’r elfennau hyn o to introduce these elements of collaboration. gydweithredu. Rydych yn galw ar You call on local authorities to collaborate, awdurdodau lleol i gydweithredu ond nid but you have not told them what your plan is, ydych wedi dweud wrthynt beth yw eich or which direction they should go in—that is, cynllun, nac i ba gyfeiriad y dylent fynd— what you hope to achieve in the long run. We hynny yw, beth yr ydych yn gobeithio ei hear a great deal about the need for local gyflawni yn y pen draw. Rydym yn clywed government to collaborate, but ultimately, we llawer am yr angen i lywodraeth leol need to create effective services. What are gydweithio, ond, yn y pen draw, mae angen your intentions in that regard? creu gwasanaethau effeithiol. Beth yw eich bwriadau yn hynny o beth?

Yn olaf, mae cwestiynau wedi’u gofyn eto Finally, questions have again been asked ynglŷn ag atebolrwydd a chynrychiolaeth. Os about accountability and representation. If ydych yn mynd i ehangu’r ardaloedd lle mae you are to expand the areas in which services gwasanaethau yn cael eu cyflwyno, beth fydd are to be delivered, what will happen to local yn digwydd i atebolrwydd llywodraeth leol? government accountability? As one Fel y gofynnodd un cynghorydd imi, beth councillor put it to me, what has happened to sydd wedi digwydd i’r syniad o ddarparu the notion of services provided to meet the gwasanaethau ar gyfer angen y dinesydd? needs of the citizen? It would seem that you Ymddengys eich bod yn ymdrechu yn y fan are endeavouring to provide services for the hon i ddarparu gwasanaethau er budd y benefit of the Government rather than for the Llywodraeth yn hytrach nag eu budd y bobl benefit of the people who depend on them. sy’n dibynnu arnynt.

Carl Sargeant: I thank the Member for his Carl Sargeant: Diolch i’r Aelod am ei contribution. I would like to say that he is gyfraniad. Hoffwn ddweud ei fod, fel arfer, normally very good at scrutinising my yn dda iawn am graffu ar fy natganiadau i’r statements to the Assembly. Today, however, Cynulliad. Heddiw, fodd bynnag, cefais fy I was disappointed by his negative and weak siomi gan ei gyfraniad negyddol a gwan, a contribution, and by many of the angles of llawer o’r cwestiynau, a oedd yn ddi-sail. questioning, which were unfounded.

The Member suggested that I have ignored— Awgrymodd yr Aelod fy mod wedi

72 24/01/2012

[Interruption.] You might like to listen as anwybyddu—[Torri ar draws.] Efallai yr well. The Member suggested that I have hoffech chi wrando hefyd. Awgrymodd yr ignored the previous collaboration agenda Aelod fy mod wedi anwybyddu’r agenda between local authorities. That is not true. I gydweithio flaenorol rhwng awdurdodau have always clearly acknowledged the work lleol. Nid yw hynny’n wir. Rwyf bob amser that has gone on beyond Simpson, which is wedi cydnabod yn glir y gwaith sydd wedi ei only a small part of the work that goes on wneud y tu hwnt i Simpson, nad yw ond yn between local authorities and the broader rhan fach o’r gwaith sy’n digwydd rhwng public sector. awdurdodau lleol a’r sector cyhoeddus ehangach.

The Member also suggested that local Awgrymodd yr Aelod hefyd fod awdurdodau authorities have signed a compact that they lleol wedi arwyddo compact nad ydynt yn do not agree with. I would be very cytuno ag ef. Buaswn yn siomedig iawn i disappointed to find that local authorities are ganfod bod awdurdodau lleol yn llofnodi signing documents that they do not agree dogfennau nad ydynt yn cytuno â hwy. with. It is clearly not true. More locally for Mae’n amlwg nad yw’n wir. Yn fwy lleol i’r the Member, Ceredigion and Powys were Aelod, roedd Ceredigion a Phowys ddoe yn yesterday very positive about the whole gadarnhaol iawn ynghylch yr holl agenda Simpson agenda and working together to Simpson ac yn gweithio gyda’i gilydd i provide the better public service for the ddarparu gwell gwasanaethau cyhoeddus ar citizen that the Member mentioned. gyfer y dinesydd y cyfeiriodd yr Aelod atynt.

The Simpson document has been very clear Mae dogfen Simpson wedi dangos yn glir in demonstrating the spirit of goodwill iawn yr ysbryd o ewyllys da rhwng between the Welsh Government and local Llywodraeth Cymru a llywodraeth leol o ran government with regard to developing a new datblygu dull newydd o gydweithio i style of working together to deliver services. ddarparu gwasanaethau. Nid wyf yn derbyn I do not recognise many of the points that the nifer o’r pwyntiau a wnaeth yr Aelod Member made about the negative perception ynghylch y canfyddiad negyddol o of collaboration and his belief that local gydweithio a’i gred fod awdurdodau lleol, authorities have somehow signed up to a rywsut, wedi llofnodi dogfen nad ydynt yn document they do not agree with, but which cytuno â hi, ond sydd, wedi’r cwbl, yn eiddo is, after all, jointly owned by the local ar y cyd i awdurdodau lleol. authorities.

I would also suggest that, where Members Buaswn yn awgrymu, hefyd, lle mae have councillors asking them about the cynghorwyr yn holi’r Aelodau am y broses democratic process in this matter, they should ddemocrataidd yn y mater hwn, y dylent ofyn ask them to engage, because the compact is iddynt gymryd rhan, gan nad yw’r compact not a threatening issue. This is to do with yn fater bygythiol. Mae hyn yn ymwneud â developing a new way of working, and there datblygu ffordd newydd o weithio, ac nid oes is nothing wrong with delivering a better, dim o’i le mewn darparu gwasanaeth gwell, much more effective and cheaper service for llawer mwy effeithiol a rhatach ar gyfer y the citizens that they, and we, represent. dinasyddion y maent hwy, ac yr ydym ninnau, yn eu cynrychioli.

Peter Black: I welcome this statement, and Peter Black: Rwyf yn croesawu’r datganiad in particular the Minister’s positive response hwn, ac yn arbennig ymateb cadarnhaol y to the signing of the compact by local Gweinidog ynghylch y ffaith bod llywodraeth government. I also welcome this commitment leol wedi llofnodi’r compact. Rwyf hefyd yn to shelve, for the time being, the local croesawu’r ymrwymiad i ohirio’r Bil government collaborative measures Bill, as it mesurau cydweithredu llywodraeth leol, am y would have proved controversial in this tro, gan y byddai wedi bod yn ddadleuol yn y Chamber. Certainly, the positive response by Siambr hon. Mae’r ymateb cadarnhaol gan

73 24/01/2012 local government to this agenda, not just in lywodraeth leol i’r agenda hon, nid yn unig the signing of this compact, but through a wrth lofnodi’r compact hwn, ond drwy ystod range of different measures, justifies the o fesurau gwahanol, yn sicr yn cyfiawnhau Minister’s not proceeding with that Bill. penderfyniad y Gweinidog i beidio â bwrw ymlaen â’r Bil hwnnw.

Minister, I have raised this issue on a number Weinidog, rwyf wedi codi’r mater hwn ar of occasions, and I will raise it again now. sawl achlysur, ac fe’i codaf eto yn awr. Nid The key part in terms of collaboration is not parodrwydd yr awdurdodau lleol i just the willingness of local authorities to gydweithio yw unig ran allweddol collaborate with each other, but also the cydweithredu ond, hefyd, parodrwydd willingness of Welsh Government adrannau Llywodraeth Cymru a sefydliadau a departments and organisations funded by the gaiff eu hariannu gan Lywodraeth Cymru, fel Welsh Government, such as the Welsh NHS, GIG Cymru, i gydweithio’n gadarnhaol ac yn to collaborate positively and proactively with rhagweithiol gyda llywodraeth leol. Ceir rhai local government. There are instances of very enghreifftiau da iawn o gydweithio—soniodd good collaboration—the Deputy Minister for y Dirprwy Weinidog dros wasanaethau social services talked earlier about how we cymdeithasol yn gynharach am sut y gallwn can make progress in that regard—but can wneud cynnydd yn hynny o beth—ond a you again give a commitment that all of this allwch chi, unwaith eto, roi ymrwymiad bod Government’s Ministers are on board with holl Weinidogion y Llywodraeth hon yn this? Is every aspect of the Welsh cytuno â hyn? A yw pob agwedd ar Government—each silo, if you like—being Lywodraeth Cymru—pob uned, os y told that it has to go out to seek this sort of mynnwch—yn cael gwybod fod yn rhaid iddi collaborative approach with local fynd allan i chwilio am y math hwn o government? Are they actively going out and ymagwedd gydweithredol gyda llywodraeth doing it, and would you be able to provide leol? A ydynt yn mynd ati i wneud hyn, ac a evidence of that? allech ddarparu tystiolaeth o hynny?

Carl Sargeant: Thank you, Peter, for your Carl Sargeant: Diolch i chi, Peter, am eich contribution. Of course, I always try to act cyfraniad. Wrth gwrs, rwyf bob amser yn reasonably in my relationship with local ceisio gweithredu’n rhesymol yn fy government, and I am glad that you recognise mherthynas â llywodraeth leol, ac rwyf yn that. falch eich bod yn cydnabod hynny.

What I am trying to develop is a relationship Yr hyn rwyf yn ceisio ei ddatblygu yw in which we can all see light at the end of the perthynas lle y gall pob un ohonom weld tunnel with regard to service delivery change. golau ym mhen draw’r twnnel o ran newid y If we can approach that together, it might ffordd y darperir gwasanaethau. Os gallwn make it much easier. symud gyda’n gilydd, gallai hynny ei gwneud yn llawer haws.

In terms of the legislation, you are right to O ran y ddeddfwriaeth, rydych yn iawn i recognise the positive contribution of local gydnabod cyfraniad cadarnhaol awdurdodau authorities in working with the Welsh lleol o ran gweithio gyda Llywodraeth Cymru Government and in signing the compact. a llofnodi’r compact. Eto, cefais fy Again, I was greatly encouraged by that nghalonogi gan y broses honno. process.

The public service leadership group includes Mae’r grŵp arweinyddiaeth gwasanaeth representatives from local health boards, cyhoeddus yn cynnwys cynrychiolwyr o local authorities and members of the police fyrddau iechyd lleol, awdurdodau lleol, yr and fire service, all of them working together heddlu a’r gwasanaeth tân, a phob un to ensure a joined-up approach to ohonynt yn gweithio gyda’i gilydd i sicrhau collaboration and improvement across all dull cydgysylltiedig o gydweithio a gwella ar

74 24/01/2012 public services, right at the delivery end of draws yr holl wasanaethau cyhoeddus, hyd at expectation. I can give you my assurance, y darpariaethau a ddisgwylir. Gallaf i, a gall y and the assurance of Cabinet, that there is Cabinet, eich sicrhau bod cyd-gyfrifoldeb collective responsibility for the delivery of dros gyflwyno agenda Simpson. Mae pob un the Simpson agenda. It is supported by all of o fy nghyd-Aelodau yn y Cabinet yn ei my colleagues and we work together closely gefnogi ac rydym yn cydweithio’n agos i to drive this new positive way of delivering gyflwyno’r ffordd gadarnhaol newydd hon o services. This is an exciting opportunity for ddarparu gwasanaethau. Mae hwn yn gyfle taking public service delivery to a different cyffrous i godi’r ddarpariaeth gwasanaethau level in Wales. We can work much more cyhoeddus i lefel wahanol yng Nghymru. effectively across boundaries. Doing that is Gallwn weithio yn llawer mwy effeithiol ar sometimes complex, but I do not think that draws ffiniau. Mae hynny, weithiau, yn that should stand in the way of making a gymhleth, ond nid wyf yn credu y dylai change for the right reasons. hynny ein rhwystro rhag newid am y rhesymau cywir.

Daeth y Dirprwy Lywydd (David Melding) i’r Gadair am 4.11 p.m. The Deputy Presiding Officer (David Melding) took the Chair at 4.11 p.m.

Cynnig Cydsyniad Deddfwriaethol ar y Bil Diwygio Lles Legislative Consent Motion on the Welfare Reform Bill

Cynnig NDM4888 Gwenda Thomas Motion NDM4888 Gwenda Thomas

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru To propose that the National Assembly for yn unol â Rheol Sefydlog 29.6 yn cytuno y Wales in accordance with Standing Order dylai Senedd y Deyrnas Unedig ystyried y 29.6 agrees that in addition to the provisions darpariaethau pellach y cyfeirir atynt yn y referred to in motion NDM4713 the further Bil Diwygio Lles sy’n ymwneud â’r provisions referred to in the Welfare Reform Comisiwn Symudedd Cymdeithasol a Thlodi Bill relating to the Social Mobility and Child Plant, yn ogystal â’r darpariaethau y cyfeirir Poverty Commission, in so far as they fall atynt yng nghynnig NDM4713, i’r graddau y within the legislative competence of the maent yn dod o fewn cymhwysedd National Assembly for Wales, should be deddfwriaethol Cynulliad Cenedlaethol considered by the UK Parliament. Cymru.

The Deputy Minister for Children and Y Dirprwy Weinidog Plant a Social Services (Gwenda Thomas): I move Gwasanaethau Cymdeithasol (Gwenda the motion. Thomas): Cynigiaf y cynnig.

Thank you for this opportunity to explain the Diolch ichi am y cyfle hwn i esbonio cefndir background to the supplementary legislative y cynnig cydsyniad deddfwriaethol atodol consent motion in relation to the Welfare mewn perthynas â’r Mesur Diwygio Lles. Reform Bill. I also wish to thank the Children Hoffwn hefyd ddiolch i’r Pwyllgor Plant a and Young People Committee for its Phobl Ifanc am ystyried y memorandwm ar consideration of the memorandum at short fyr rybudd. Mae’r Cynnig Cydsyniad notice. This supplementary LCM is required Deddfwriaethol atodol hwn yn ofynnol because some of the Welfare Reform Bill’s oherwydd bod rhai o ddarpariaethau’r Mesur provision in respect of the UK child poverty Diwygio Lles o ran comisiwn tlodi plant y commission falls within the Assembly’s DU yn dod o fewn cymhwysedd legislative competence. Clause 140 and deddfwriaethol y Cynulliad. Bydd Cymal 140 Schedule 13 to the Welfare Reform Bill will ac Atodlen 13 i’r Bil Diwygio Lles yn amend the Child Poverty Act 2010 so as to diwygio Deddf Tlodi Plant 2010 er mwyn expand the remit of the UK child poverty ehangu cylch gwaith comisiwn tlodi plant y

75 24/01/2012 commission to become the UK social DU i ddod yn gomisiwn symudedd mobility and child poverty commission. cymdeithasol a thlodi plant y DU. Ers mis Since May 2011, discussions have been Mai 2011, bu trafodaethau’n cael eu cynnal taking place about further amendments to ynghylch diwygiadau pellach i’r these provisions, which would restore the darpariaethau hyn, a fyddai’n adfer y balance that was achieved in the Child cydbwysedd a gafodd ei gyflawni yn Neddf Poverty Act 2010, between creating a body Tlodi Plant 2010, rhwng creu corff gyda with a UK-wide remit and respecting the role chylch gwaith ar gyfer y DU gyfan a pharchu and accountability of the devolved rôl ac atebolrwydd y gweinyddiaethau administrations. datganoledig.

Subject to the will of Parliament, instead of Yn amodol ar ewyllys y Senedd, yn hytrach the social mobility and child poverty na chyflwyno sylwadau ar y cynnydd o ran commission’s annual report presenting views gweithredu’r strategaethau ar gyfer Cymru, on progress in implementing the strategies for Gogledd Iwerddon a’r Alban, bydd yn Wales, Northern Ireland and Scotland, the ofynnol i adroddiad blynyddol y comisiwn report will be required to describe the symudedd cymdeithasol a thlodi plant measures taken by the devolved ddisgrifio’r hyn y bydd y gweinyddiaethau administrations in accordance with their datganoledig yn ei wneud yn unol â’u strategies. This would ensure that the strategaethau. Byddai hyn yn sicrhau bod commission’s report refers to the Welsh adroddiad y comisiwn yn cyfeirio at strategy, while leaving the assessment of the strategaeth Cymru, gan adael yr asesiad o effectiveness of that strategy as a devolved effeithiolrwydd y strategaeth honno fel mater matter. The wording would be consistent datganoledig. Byddai’r geiriad yn gyson â’r with that which applied to the Secretary of hyn a oedd yn gymwys i adroddiad blynyddol State’s annual report in the original Child yr Ysgrifennydd Gwladol yn y Ddeddf Tlodi Poverty Act 2010, for which the National Plant 2010 wreiddiol, y mae’r Cynulliad Assembly previously granted consent. The Cenedlaethol eisoes wedi rhoi cydsyniad iddi. proposed changes would not reinstate the Ni fyddai’r newidiadau arfaethedig yn adfer y duty to consult with Welsh Ministers, as per ddyletswydd i ymgynghori â Gweinidogion the Child Poverty Act 2010, on the Cymru, yn unol â’r Ddeddf Tlodi Plant 2010, appointment of additional members to the wrth benodi aelodau ychwanegol i’r commission. However, UK Government and comisiwn. Fodd bynnag, bydd Llywodraeth y Welsh Ministers will consult each other on DU a Gweinidogion Cymru yn ymgynghori the proposed appointments to the â’i gilydd ar y penodiadau arfaethedig i’r commission. comisiwn.

The proposed changes to the Child Poverty Nid yw’r newidiadau arfaethedig i Ddeddf Act 2010 do not seek to alter the targets for Tlodi Plant 2010 yn ceisio newid y targedau reducing child poverty, as provided in the ar gyfer lleihau tlodi plant, fel y darperir yn 2010 Act. The duty of the Secretary of State Neddf 2010. Mae dyletswydd yr to ensure that these targets are met by 2020- Ysgrifennydd Gwladol i sicrhau bod y 21 remains unaltered, and the Welsh targedau hyn yn cael eu cyrraedd erbyn 2020- Government remains committed to this aim. 21 yn aros yr un fath, ac mae Llywodraeth The Secretary of State will no longer be Cymru yn parhau’n ymrwymedig i’r nod required to produce annual progress reports hwn. Ni fydd yn ofynnol i’r Ysgrifennydd on the child poverty targets, but will be Gwladol, bellach, lunio adroddiadau required to make a statement on progress blynyddol ar y cynnydd o ran y targedau tlodi made towards the targets by 2020. In terms of plant, ond bydd yn ofynnol i’r Ysgrifennydd reporting arrangements in Wales, the Welsh Gwladol wneud datganiad ar y cynnydd a Government will continue to follow those wnaed tuag at gyrraedd y targedau erbyn arrangements set out at section 3(6) of the 2020. O ran trefniadau adrodd yng Nghymru, Children and Families (Wales) Measure bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i ddilyn 2010. This specifies that Welsh Ministers y trefniadau hynny a nodwyd yn adran 3 (6) o must, in 2013 and every third year after 2013, Fesur Plant a Theuluoedd (Cymru) 2010.

76 24/01/2012 publish a report that contains an assessment Mae hwn yn nodi bod yn rhaid i Weinidogion of the extent to which the objectives within Cymru, yn 2013 a phob trydedd flwyddyn ar the strategy have been achieved. ôl 2013, gyhoeddi adroddiad sy’n cynnwys asesiad o’r graddau y mae’r amcanion yn y strategaeth wedi’u cyflawni.

4.15 p.m.

The commission’s information on indicators Bydd gwybodaeth y comisiwn am will be very useful to us, and continued ddangosyddion yn ddefnyddiol iawn i ni, a Welsh involvement in the commission will bydd cyfranogiad parhaus Cymru yn y also ensure that views from Wales feature in comisiwn hefyd yn sicrhau bod sylwadau o future debates on the most effective ways to Gymru yn rhan o ddadleuon yn y dyfodol combat child poverty. Although the ynghylch y ffyrdd mwyaf effeithiol o frwydro provisions concerned are within the yn erbyn tlodi plant. Er bod y darpariaethau o Assembly’s competence in so far as they dan sylw o fewn cymhwysedd y Cynulliad i’r relate to Wales, they are set within a UK graddau y maent yn ymwneud â Chymru, context. The Social Mobility and Child maent yn cael eu gosod o fewn cyd-destun y Poverty Commission will give a picture of DU. Bydd y Comisiwn Symudedd what is happening at UK level and at a Cymdeithasol a Thlodi Plant yn rhoi darlun devolved level. It is only in this way that it o’r hyn sy’n digwydd yn y DU ac ar lefel can present a complete picture of the action ddatganoledig. Dim ond yn y modd hwn y being taken in the UK. It is therefore gall gyflwyno darlun cyflawn o’r camau a appropriate for the provision relating to gymerir yn y DU. Mae’n briodol, felly, bod y Wales to be included in this Bill. This ddarpariaeth sy’n ymwneud â Chymru yn broadly mirrors what the previous Assembly cael ei chynnwys yn y Bil hwn. Mae hyn yn agreed in the context of the Child Poverty adlewyrchu’n fras yr hyn y cytunodd y Act 2010. Cynulliad blaenorol arno yng nghyd-destun Deddf Tlodi Plant 2010.

I feel that, in this instance, it would be Rwy’n teimlo y byddai’n fuddiol, yn yr achos expedient for us to allow the Westminster hwn, i ni ganiatáu i Lywodraeth San Steffan Government to legislate on our behalf. This ddeddfu ar ein rhan. Mae’r cynnig cydsyniad legislative consent motion is therefore placed deddfwriaethol hwn, felly, yn cael ei osod ger before you for approval. eich bron i gael ei gymeradwyo.

Christine Chapman: I thank the Deputy Christine Chapman: Diolch i’r Dirprwy Minister for her opening statement. The Weinidog am ei datganiad agoriadol. Cafodd supplementary memorandum to which y memorandwm atodol y mae cynnig heddiw today’s motion relates was referred to the yn berthnasol iddo ei gyfeirio at y Pwyllgor Children and Young People Committee on 10 Plant a Phobl Ifanc ar 10 Ionawr, ac roedd January, with a reporting deadline of 20 gofyn cyflwyno adroddiad arno erbyn 20 January. We considered the memorandum at Ionawr fan bellaf. Cafodd y memorandwm ei our meetings of 12 and 18 January, but, ystyried gennym yn ein cyfarfodydd ar 12 a within the limited time available, we were not 18 Ionawr, ond, o fewn yr amser cyfyngedig able to undertake any public consultation or a oedd ar gael, nid oeddem yn gallu cynnal invite witnesses to give evidence. We wrote unrhyw ymgynghoriad cyhoeddus na to the Deputy Minister to ask for some gwahodd tystion i roi tystiolaeth. Gwnaethom clarification in relation to two of the three ysgrifennu at y Dirprwy Weinidog i ofyn am provisions that are the subject of the consent eglurhad mewn perthynas â dwy o’r tair motion, and her letter is annexed to our darpariaeth sy’n destun y cynnig cydsyniad, report. The committee concluded that there is ac mae ei llythyr wedi ei atodi at ein little controversy in respect of the provisions hadroddiad. Daeth y pwyllgor i’r casgliad in the Welfare Reform Bill to which the mai ychydig iawn sy’n ddadleuol o ran y supplementary memorandum relates, and as darpariaethau yn y Mesur Diwygio Lles y

77 24/01/2012 such, no impediment to the Assembly mae’r memorandwm atodol yn ymwneud ag agreeing the motion before us today. ef ac, felly, nid oes unrhyw rwystr i’r However, in our report, we expressed Cynulliad gytuno ar y cynnig sydd ger ein concerns about the process and timescales for bron heddiw. Fodd bynnag, rydym yn bringing forward the supplementary mynegi pryderon yn ein hadroddiad am y memorandum and the related motion. I will broses a’r amserlenni ar gyfer cyflwyno’r focus on those two points. memorandwm atodol a’r cynnig cysylltiedig. Byddaf yn canolbwyntio ar y ddau bwynt hynny.

First, in relation to process, the Yn gyntaf, o ran y broses, mae’r supplementary memorandum laid by the memorandwm atodol a osodwyd gan y Deputy Minister states that the UK Dirprwy Weinidog yn datgan bod Government is considering tabling further Llywodraeth y DU yn ystyried cyflwyno amendments to the Bill at the House of Lords gwelliannau pellach i’r Bil yn ystod y Cyfnod Report Stage relating to the annual reporting Adroddiad yn Nhŷ’r Arglwyddi, yn requirements of the Social Mobility and ymwneud â gofynion adrodd blynyddol y Child Poverty Commission, and two Comisiwn Symudedd Cymdeithasol a Thlodi amendments to that effect were tabled on 17 Plant, a chafodd dau welliant i’r perwyl January. The committee has not been able to hwnnw eu cyflwyno ar 17 Ionawr. Nid yw’r consider those amendments in the time pwyllgor wedi gallu ystyried y gwelliannau available. However, it appears from the hynny yn yr amser a ganiatawyd. Fodd Deputy Minister’s letter that these new bynnag, ymddengys o lythyr y Dirprwy amendments are intended to be encompassed Weinidog y bwriedir i’r gwelliannau newydd within this legislative consent motion. In hyn gael eu cynnwys yn y cynnig cydsyniad relation to these amendments, which were deddfwriaethol. O ran y gwelliannau hyn, a tabled after the supplementary memorandum gyflwynwyd ar ôl i’r memorandwm atodol was laid, we do not believe that it is gael ei osod, nid ydym yn credu ei bod yn appropriate for the Assembly or one of its briodol gofyn i’r Cynulliad nac i un o’i committees to be asked to consider the giving bwyllgorau ystyried rhoi cydsyniad of legislative consent without first being deddfwriaethol heb eu bod, yn gyntaf, yn cael given full details of the provisions to be manylion llawn am y darpariaethau sydd i inserted into the relevant UK Bill. gael eu gosod ym Mil perthnasol y DU.

Secondly, in relation to timescales, most of Yn ail, mewn perthynas ag amserlenni, roedd the provisions to which the supplementary y rhan fwyaf o’r darpariaethau y mae’r memorandum relates were the subject of memorandwm atodol yn ymwneud â hwy yn amendments tabled in the House of destun gwelliannau a gyflwynwyd yn Nhŷ’r Commons on 17 May 2011. However, the Cyffredin ar 17 Mai 2011. Fodd bynnag, ni memorandum was not laid in the Assembly chafodd y memorandwm ei osod yn y until 3 January 2012. We know that the Cynulliad hyd nes 3 Ionawr 2012. Rydym yn Scottish Parliament considered the Welfare gwybod bod Senedd yr Alban wedi ystyried y Reform Bill at length last year, and it has y Mesur Diwygio Lles yn helaeth y llynedd, been the subject of several committee reports a’i fod wedi bod yn destun nifer o between October and December, including adroddiadau pwyllgorau rhwng mis Hydref a consideration of equivalent provisions to mis Rhagfyr, gan gynnwys ystyried those laid in the Assembly on 3 January. In darpariaethau sy’n cyfateb i’r rhai a osodwyd her letter to us, the Deputy Minister has said yn y Cynulliad ar 3 Ionawr. Yn ei llythyr that the delay in bringing forward the atom, dywedodd y Dirprwy Weinidog mai’r supplementary memorandum was to enable rheswm dros yr oedi wrth gyflwyno’r the conclusion of negotiations with the UK memorandwm atodol oedd er mwyn caniatáu Government in order to secure amendments. i’r trafodaethau gyda Llywodraeth y DU In this case, we have been asked to consider ddod i ben er mwyn sicrhau gwelliannau. Yn and report on a memorandum that seeks yr achos hwn, rydym wedi cael cais i ystyried consent for provisions that were inserted into a chyflwyno adroddiad ar femorandwm sy’n

78 24/01/2012 the Bill in May last year and for amendments ceisio caniatâd ar gyfer darpariaethau a to the Bill that were tabled two days before gafodd eu gosod yn y Bil ym mis Mai y the committee’s reporting deadline. The llynedd ac ar gyfer gwelliannau i’r Bil a committee fully acknowledges the gafodd eu cyflwyno ddau ddiwrnod cyn y explanation provided by the Deputy Minister dyddiad olaf ar gyfer cyflwyno adroddiad for the delay in laying the supplementary arno gan y pwyllgor. Mae’r pwyllgor yn memorandum and the motion, but we believe cydnabod yn llawn yr esboniad a roddwyd that it has impacted on our ability to give the gan y Dirprwy Weinidog dros yr oedi cyn matter appropriate consideration. We gosod y memorandwm atodol a’r cynnig, ond consider that, in addition to being given full rydym yn credu ei fod wedi effeithio ar ein details of the relevant provisions to be gallu i roi ystyriaeth briodol i’r mater. Yn inserted into a UK Bill, the Assembly, or one ogystal â chael manylion llawn y of its committees, should also be given darpariaethau perthnasol sydd i’w cynnwys sufficient time to consider them. ym Mil y DU, credwn y dylai’r Cynulliad hefyd, neu un o’i bwyllgorau, gael digon o amser i’w hystyried.

Finally, the Deputy Minister informed the Yn olaf, dywedodd y Dirprwy Weinidog wrth committee that there are different procedures y pwyllgor fod gweithdrefnau gwahanol yn in the Scottish Parliament and the National Senedd yr Alban a Chynulliad Cenedlaethol Assembly for Wales relating to the giving of Cymru o ran rhoi cydsyniad deddfwriaethol. legislative consent. In the time available to Yn yr amser a roddwyd i ni, nid oedd yn us, we were not able to consider that in any bosibl i ni ystyried hynny’n fanwl. Fodd detail. However, we have drawn our report to bynnag, rydym wedi tynnu sylw’r Pwyllgor the attention of the Constitutional and Materion Cyfansoddiadol a Deddfwriaethol Legislative Affairs Committee, given its at ein hadroddiad, o ystyried ei ymchwiliad inquiry into the procedures for legislative i’r gweithdrefnau ar gyfer cynigion consent motions and the position in other cydsyniad deddfwriaethol a’r sefyllfa mewn devolved legislatures. deddfwrfeydd datganoledig eraill.

Mark Isherwood: I thank the Deputy Mark Isherwood: Diolch i’r Dirprwy Minister for her statement. We know that this Weinidog am ei datganiad. Rydym yn only relates to provisions in the Welfare gwybod mai dim ond i’r darpariaethau yn y Reform Bill relating to the Social Mobility Bil Diwygio Lles sy’n ymwneud â’r and Child Poverty Commission, insofar as Comisiwn Symudedd Cymdeithasol a Thlodi they fall within the legislative competence of Plant y mae hyn yn berthnasol, i’r graddau y this place, for consideration by the UK maent yn dod o fewn cymhwysedd Parliament. deddfwriaethol y lle hwn, i’w hystyried gan Senedd y DU.

The advent of the Social Mobility and Child Bydd dyfodiad y Comisiwn Symudedd Poverty Commission will see a strengthening Cymdeithasol a Thlodi Plant yn golygu of the role of the Child Poverty Commission cryfhau rôl y Comisiwn Tlodi Plant o ran in holding the UK Government to account, dwyn Llywodraeth y DU i gyfrif, a bydd y and the commission will report to the UK comisiwn yn adrodd yn ôl i Senedd y DU ac Parliament and monitor and drive progress yn monitro a llywio’r cynnydd tuag at ddileu towards ending child poverty, improving life tlodi plant, gwella cyfleoedd bywyd a chances and increasing social mobility. In chynyddu symudedd cymdeithasol. Yn hynny that regard, will there be a mechanism for o beth, a fydd peirianwaith ar gyfer adrodd reporting to Welsh Government Ministers or yn ôl i Weinidogion Llywodraeth Cymru neu to the Assembly on those matters affecting i’r Cynulliad ar y materion hynny sy’n Wales? effeithio ar Gymru?

I understand that the commission will have a Rwy’n deall y bydd gan y comisiwn gyfres o set of key indicators included within the ddangosyddion allweddol a gynhwysir o

79 24/01/2012 strategy, which will, for the first time, define fewn y strategaeth, a fydd, am y tro cyntaf, how social mobility is measured so that the yn diffinio sut y caiff symudedd UK Government can see where it is having cymdeithasol ei fesur, fel y gall Llywodraeth the most impact and where it needs to adjust y DU weld lle mae’n cael yr effaith fwyaf a its approach. The Deputy Minister refers to lle mae angen ei addasu. Cyfeiria’r Dirprwy the Children and Families (Wales) Measure Weinidog at Fesur Plant a Theuluoedd 2010 and the reporting required by the Welsh (Cymru) 2010 a’r gofyniad bod Llywodraeth Government from 2013 onwards. On a future Cymru yn adrodd yn ôl o 2013 ymlaen. occasion, it would be interesting to learn how Rywbryd yn y dyfodol, byddai’n ddiddorol the reporting required under that Measure dysgu sut y bydd yr adroddiadau sy’n will contrast or compare with the reporting ofynnol o dan y Mesur hwnnw yn cyferbynnu undertaken at a UK level. neu’n cymharu â’r adroddiadau a wneir ar lefel y DU.

We note that the social mobility strategy at Rydym yn nodi bod y strategaeth symudedd UK level, to which this relates, sets out cymdeithasol ar lefel y DU, y mae hyn yn progressively to tackle the causes of poverty, berthnasol iddi, yn mynd ati’n raddol i fynd rather than just the symptoms, which is i’r afael ag achosion tlodi, yn hytrach na’r something that we applaud. We will support symptomau yn unig, ac mae hynny’n this legislative consent motion, because we rhywbeth yr ydym yn ei gymeradwyo. need to restore the balance between a body Byddwn yn cefnogi’r cynnig cydsyniad with a UK-wide remit, as you said, Deputy deddfwriaethol hwn, oherwydd bod angen Minister, and the need to refer to the Welsh adfer y cydbwysedd rhwng corff gyda chylch strategy as a devolved matter. We therefore gwaith ar gyfer y DU gyfan, fel y need to give a picture at both a UK level and dywedasoch chi, Ddirprwy Weinidog, a’r devolved level of progress in these important angen i gyfeirio at strategaeth Cymru fel areas. mater datganoledig. Felly mae angen rhoi darlun ar lefel y DU a lefel ddatganoledig o’r cynnydd yn y meysydd pwysig hyn.

Simon Thomas: Byddwn yn cefnogi’r Simon Thomas: We will be supporting the cynnig cydsyniad deddfwriaethol hwn. Serch legislative consent motion before us today. hynny, mae gan Blaid Cymru nifer o However, Plaid Cymru has a number of bryderon ynglŷn â’r ffordd yr aethpwyd ati i concerns about the approach to this motion. wneud y cynnig. Mae gennym hefyd nifer o We also have concerns about the motion’s bryderon ynglŷn â chyd-destun y cynnig. context.

Mae’n briodol ein bod yn trafod y mater hwn It is appropriate that we should discuss this drannoeth y penderfyniad a wnaethpwyd issue the day after the decision was made in neithiwr yn Nhŷ’r Arglwyddi i atal, o leiaf the House of Lords to halt at least dros dro, rhai o gynlluniau’r Llywodraeth o temporarily some of the UK Government’s fewn y Bil Diwygio Lles. Mae hyn yn bryder proposals within the Welfare Reform Bill. i Blaid Cymru, gan mai cyd-destun hwn yw’r This is a cause of concern for Plaid Cymru, cwestiwn ynglŷn â sut yr ydym yn mynd i’r given that the context of all of this is the afael â thlodi plant a pha un a fyddwn mewn question of how we are to tackle child sefyllfa i wneud hynny yng Nghymru wrth i poverty and whether we will be in a position wasanaethau lles ar draws y Deyrnas Gyfunol to do that in Wales if welfare services are gael eu tanseilio’n sylweddol. significantly undermined across the United Kingdom.

Wrth edrych ar y cynnig arbennig hwn, mae There are several unfortunate elements to this sawl peth anffodus amdano. Rwy’n derbyn motion. I accept that perhaps not all of them efallai nad yw pob un agwedd o dan reolaeth are within the Deputy Minister’s control, but y Dirprwy Weinidog, ond, serch hynny, mae we need to put our concerns on record. First angen cofnodi ein pryderon. Yn gyntaf oll, yn of all, contrary to what Mark Isherwood said,

80 24/01/2012 wahanol i’r hyn a ddywedodd Mark the Bill waters down the role of the Isherwood, mae’r Bil Diwygio Lles yn commission. The fact of the matter is that the glastwreiddio rôl y comisiwn. Y ffaith commission will not report independently on amdani yw na fydd y comisiwn yn adrodd yn progress towards eradicating child poverty, annibynnol ar y cynnydd tuag at waredu tlodi but rather the new-look commission will plant. Yn hytrach, bydd y comisiwn ar ei report on a number of aspects related to the newydd wedd yn adrodd ar nifer o agweddau eradication child poverty. It is the UK yn ymwneud â’r gwaith o waredu tlodi plant. Minister who will have sole responsibility for Gweinidog y Deyrnas Gyfunol yn unig fydd deciding whether child poverty has been yn gyfrifol am benderfynu a yw tlodi plant eradicated or not. That means that the wedi cael ei waredu ai peidio. Hynny yw, commission’s independent role is being mae rôl annibynnol y comisiwn yn cael ei undermined. We are colleagues, but we are thanseilio. Rydym yn gyfeillion, ond being asked in the Bill to consent to that gofynnir inni drwy gyfrwng y Bil i gydsynio undermining; it is important that we â’r tanseilio hwnnw; mae’n bwysig inni recognise that point. I am not for one second gydnabod hynny. Nid wyf am eiliad yn suggesting that we oppose the Bill and that awgrymu ein bod yn gwrthod y Bil ac yn we should reject this motion, because we gwrthod y cynnig hwn, oherwydd rydym am want Welsh Ministers to continue to have a weld rôl Gweinidogion Cymru yn y gwaith role in this work. Having said that, the role of hwn yn parhau. Wedi dweud hynny, mae’r the commission is being watered down and, comisiwn yn cael ei lastwreiddio, ac rydym in a way, we are consenting to that by yn cydsynio â hynny drwy gytuno â’r cynnig, agreeing to this motion. mewn ffordd.

Yr ail ffordd mae glastwreiddio’n digwydd Even though the Deputy Minister has said yw, er bod y Dirprwy Weinidog wedi dweud that the duty on Ministers has not been fod y dyletswydd ar Weinidogion heb gael ei removed—that is to say that there is still a ddileu—hynny yw, bod dyletswydd o hyd ar duty on Ministers to work towards the Weinidogion i waredu tlodi plant erbyn eradication of child poverty by 2020—this 2020—nid oes yn rhaid adrodd ar hynny ac watering down can also be seen in the very nid oes rhaid bod yn atebol i gomisiwn fact that there is no requirement to report on annibynnol yn yr un modd ag y gwelwyd o progress and that Ministers will not be dan y drefn flaenorol. Rwy’n credu bod accountable to an independent commission, hynny’n anffodus. as was the case under the previous system. I think that that is unfortunate.

Yr ail agwedd anffodus ar y broses hon yw’r The second unfortunate aspect of this process ffaith bod y ddyletswydd a oedd wedi’i nodi is the fact that the duty on the face of the Bill ar wyneb y Bil i ymgynghori â Gweinidogion to consult Welsh Ministers has been Cymru wedi’i dileu. Deallaf fod y Gweinidog removed. I understand that the Minister and a Llywodraeth Cymru wedi dod i the Welsh Government have come to an ddealltwriaeth gyda Llywodraeth San Steffan understanding with the Westminster y bydd ymgynghori’n digwydd rhwng y Government that there will be consultation Gweinidogion priodol. Os felly, nid wyf yn between the relevant Ministers. If that is the gwybod pam na allwn gadw’r ddyletswydd case, I cannot see why we could not retain honno ar wyneb y Bil, yn hytrach na that duty on the face of the Bill, rather than chydsynio drwy’r cynnig hwn i’w dileu. I consenting by means of this motion to bob pwrpas, dyna beth yr ydym yn ei wneud: abolish the duty. To all intents and purposes, rydym yn dileu’r ddyletswydd i ymgynghori that is what we are doing: we are abolishing â Gweinidogion Cymru, gan ddibynnu ar the duty to consult Welsh Ministers and will drefniant rhwng y Llywodraethau yn lle therefore depend on an agreement between hynny. Mae hynny’n siwtio’r Llywodraethau Governments. That suits the Governments dan sylw. Fodd bynnag, fel corff deddfu, concerned, but, as a legislative body, we dylem chwilio bob amser am y ddeddfwriaeth should always look for the strongest gryfaf posibl. Dyna fy mhryder arall yn y legislation possible. That is the other concern

81 24/01/2012 cyd-destun hwnnw. I have in this context.

Yn olaf, fel y dywedodd Christine Chapman, Finally, as was said by Christine Chapman, fel Cadeirydd y pwyllgor yr wyf yn aelod as Chair of the committee of which I am a ohono, mae’r pwyllgor yn pryderu na member, the committee is concerned that we chawsom ddigon o amser i ystyried yr did not have enough time to adequately agweddau hyn yn ddigonol. Byddai wedi bod consider these aspects. It would have been o fudd i gael tystiolaeth, er enghraifft, er beneficial to hear evidence, for example, in mwyn ceisio penderfynu a yw’r newid cywair order to try to decide whether this change in hwn o ran y comisiwn yn debygol o effeithio tone from the commission is likely to affect ar effeithiolrwydd polisïau Llywodraeth the effectiveness of Welsh Government Cymru o ran gwaredu tlodi plant. Fodd policies on eradicating child poverty. bynnag, nid oedd modd inni gael y However, it was not possible for us to gather dystiolaeth honno. Mae’r newidiadau hyn that evidence. These changes have been in wedi bod ar y gweill ers y llynedd, a the pipeline since last year, and I am very phryderaf yn fawr eu bod ond yn dod i’r concerned that they are only being brought to Siambr heddiw i ni benderfynu arnynt. the Chamber today for us to make a decision. Dylem edrych ar hyn mewn perthynas â’n We should look at this in the context of our Rheolau Sefydlog, gan ei bod yn ymddangos Standing Orders, as it appears that the bod Senedd yr Alban yn delio â materion Scottish Parliament deals with these issues felly yn fwy effeithiol na’r sefydliad hon. much more effectively than is the case here. Cafodd y Senedd honno fwy o amser i drafod That Scottish Parliament had more time to y mater hwn, er enghraifft. Mae’r pwyllgor y discuss this issue, for example. The mae’r Dirprwy Lywydd yn ei gadeirio yn committee chaired by the Deputy Presiding edrych ar y Rheolau Sefydlog o ran y Officer is looking at our Standing Orders in materion hyn ar hyn o bryd. Gobeithiaf yn this regard at the moment. I very much hope fawr y cawn gyfle i ddysgu gwersi o’r broses that we will be able to learn the lessons of anffodus hon. this unfortunate process.

Aled Roberts: Weinidog, fel grŵp, rydym Aled Roberts: Deputy Minister, as a group, hefyd yn ddigon parod i gefnogi eich cynnig we too are happy to support your motion this y prynhawn yma. Fel Simon Thomas, rwy’n afternoon. Like Simon Thomas, I am a aelod o’r Pwyllgor Plant a Phobl Ifanc. Mae’r member of the Children and Young People pwyllgor hwnnw yn teimlo na chawsom gyfle Committee. That committee feels that we i drafod y Bil mewn unrhyw fanylder. Mae were not given an opportunity to discuss the hynny’n wahanol iawn i’r sefyllfa sy’n bodoli Bill in any detail. That is very different to the yn Senedd yr Alban. Mae’n fater o bryder i ni situation in the Scottish Parliament. It is a bod nifer o adroddiadau wedi dod gerbron y matter of concern to us that a number of pwyllgor cyfatebol yn Senedd yr Alban a bod reports were put before the corresponding y pwyllgor hwnnw wedi cael cyfle i ofyn committee in Scotland and that that cwestiynau ac i dderbyn tystiolaeth ynghylch committee was able to ask questions and sut y bydd y Bil hwn yn amharu, efallai, ar receive evidence on how the Bill would bolisïau’r Senedd. Serch hynny, nid wyf am impact, perhaps, upon the Scottish drafod hyn ymhellach. Cefnogaf yn llwyr y Parliament’s policies. However, I will say no sylwadau a wnaed gan Christine Chapman, a more about that. I fully support the comments gobeithiaf y bydd y pwyllgor y mae’r made by Christine Chapman, and I hope that Dirprwy Lywydd yn ei gadeirio yn barod i the committee chaired by the Deputy ddod ymlaen. Roedd cynnig cydsyniad Presiding Officer will make progress. There deddfwriaeth ynghylch Bil rhai misoedd yn was a legislative consent motion a few ôl a oedd yn ymwneud â byrddau arholiad yn months ago on a Bill dealing with Lloegr, credaf, ac nid oedd y Bil hwnnw’n examination boards in England, I believe, ddadleuol ychwaith. Fodd bynnag, mae’r which was not controversial either. However, broses hon wedi dangos bod yn rhaid inni this process demonstrates that we have to ystyried ein Rheolau Sefydlog fel sefydliad i look again at our Standing Orders as an weld a oes modd i bwyllgor gael digon o institution to see whether it would be possible

82 24/01/2012 amser i drafod Biliau o’r math hwn a for a committee to be given adequate time to chymryd tystiolaeth yn eu cylch yn y discuss Bills of this kind and to take evidence dyfodol. on them in the future.

Suzy Davies: I endorse what everyone has Suzy Davies: Rwyf yn cadarnhau yr hyn y said about timing with regard to this motion. mae pawb wedi’i ddweud ynghylch amseru o I make it plain that we will be supporting the ran y cynnig hwn. Rwyf yn ei gwneud yn glir motion. However, it could have been y byddwn yn cefnogi’r cynnig. Fodd bynnag, something far more controversial that the gallai’r Pwyllgor Plant a Phobl Ifanc fod Children and Young People Committee was wedi cael cais i ystyried rhywbeth llawer asked to consider over just two days. We mwy dadleuol dros ddau ddiwrnod yn unig. must look now at ensuring that such timing Rhaid inni edrych yn awr ar sicrhau nad yw issues do not arise again, lest we fall foul of materion amseru o’r fath yn codi eto, rhag the accusation that the Assembly is not inni orfod wynebu’r cyhuddiad nad yw’r carrying out its scrutiny role terribly Cynulliad yn effeithlon o gwbl o ran cyflawni efficiently. ei rôl o graffu.

I draw Members’ attention to the fact that the Tynnaf sylw’r Aelodau at y ffaith y bydd y Constitutional and Legislative Affairs Pwyllgor Materion Cyfansoddiadol a Committee will be producing a report that Deddfwriaethol yn cyhoeddi adroddiad sy’n covers the matters that have been of concern cynnwys y materion sydd wedi peri pryder i to people today. When the report comes out, bobl heddiw. Pan gyhoeddir yr adroddiad, we should all look at it closely to ensure that dylai pob un ohonom ei ystyried yn graff er this kind of problem with timing does not mwyn sicrhau nad yw’r math hwn o broblem occur again. ynghylch amseru yn codi eto.

The Deputy Minister for Children and Y Dirprwy Weinidog Plant a Social Services (Gwenda Thomas): I thank Gwasanaethau Cymdeithasol (Gwenda all those who have contributed and also take Thomas): Diolch i bawb sydd wedi cyfrannu, this opportunity to thank all of the officials a manteisiaf ar y cyfle hwn hefyd i ddiolch i’r for their dedicated and hard work on this holl swyddogion am eu gwaith ymroddgar a task. In relation to the point made by the chaled ar y dasg hon. Mewn perthynas â’r Chair of the committee, I will clarify the pwynt a wnaed gan Gadeirydd y pwyllgor, timescale. These amendments were laid rwyf am egluro’r amserlen. Cafodd y during the period of the Assembly elections. gwelliannau hyn eu gosod yn ystod cyfnod There were long negotiations over the etholiad y Cynulliad. Cafwyd trafodaethau summer months. I was not prepared to hir dros fisoedd yr haf. Nid oeddwn yn barod relinquish the right of this Assembly to i ildio hawl y Cynulliad hwn i fonitro a dwyn monitor and hold the Ministers here to y Gweinidogion yma i gyfrif. Dyna oedd y account. That was the issue, and the mater o dan sylw, ac roedd y gwelliannau yn amendments sought to allow the Commission ceisio caniatáu i’r Comisiwn adrodd ar to report on the progress of this Assembly gynnydd y Cynulliad hwn a gweinyddiaethau and other devolved administrations. I felt that datganoledig eraill. Roeddwn yn teimlo mai that was the result of this Assembly and I do dyna oedd canlyniad y Cynulliad hwn ac nid not think that you would have forgiven me if wyf yn credu y byddech wedi maddau i mi os I had not held out on that issue. Also, na fuaswn wedi dal ati ar y mater hwnnw. referring to the point on the reporting Hefyd, gan gyfeirio at y pwynt ynghylch y arrangements, they are as I set out in my trefniadau adrodd, maent fel y nodais yn fy opening remarks. sylwadau agoriadol.

4.30 p.m.

The issue about Scotland is that it has Y mater ynghylch yr Alban yw fod ganddi different Standing Orders, as Simon has said. Reolau Sefydlog gwahanol, fel y dywedodd In Scotland, to the best of my understanding, Simon. Yn yr Alban, hyd y gwn, gellir

83 24/01/2012 a motion can be put down at the same time as cyflwyno cynnig ar yr un pryd â’r the memorandum. That is not how we operate memorandwm. Nid dyna sut rydym yn here. Therefore, Scotland was able to put gweithredu yma. Felly, roedd yr Alban yn down the motion. Also, the Scottish gallu cyflwyno’r cynnig. Hefyd, roedd tymor Parliament’s previous term was longer than blaenorol Senedd yr Alban yn hwy na’n ours; it did not rise until 22 December. tymor ni; ni chododd hyd nes 22 Rhagfyr. Therefore, that is the difference between the Felly, dyna’r gwahaniaeth rhwng y ddwy two legislatures. As soon as I got agreement ddeddfwrfa. Cyn gynted ag y cefais gytundeb from Maria Miller MP and the coalition gan Maria Miller AS a’r Llywodraeth Government, I asked for it in writing. We got glymbleidiol, gofynnais amdano yn that in the middle of December. A motion ysgrifenedig. Cawsom hynny ganol mis was put down immediately and hence the Rhagfyr. Cafodd y cynnig ei gyflwyno ar debate today. It is now approaching the third unwaith, ac felly dyna pam y ceir y ddadl stage of the Lords’ process, and I think it is heddiw. Mae bellach yn agosáu at gyfnod tri unprecedentedly late for amendments to be proses Tŷ’r Arglwyddi, ac rwy’n credu ei fod put, but, nevertheless, support for this motion yn anarferol o hwyr i welliannau gael eu rhoi, today will place Wales in a better position ond, serch hynny, byddai cefnogi’r cynnig with regard to moving forward on this hwn heddiw yn sicrhau bod Cymru mewn important agenda. sefyllfa well o ran symud ymlaen ar yr agenda bwysig hon.

The Deputy Presiding Officer: The Y Dirprwy Lywydd: Y cynnig yw a ddylid proposal is to agree the motion. Does any derbyn y cynnig. A oes unrhyw Member object? I see that there are no wrthwynebiad? Gwelaf nad oes unrhyw objections. The proposal is therefore agreed wrthwynebiad. Mae’r cynnig, felly, wedi’i in accordance with Standing Order No. dderbyn, yn unol â Rheol Sefydlog Rhif 12.36. 12.36.

Derbyniwyd y cynnig. Motion agreed.

Rhaglenni Ewropeaidd European Programmes

Y Dirprwy Lywydd: Rwyf wedi dethol The Deputy Presiding Officer: I have gwelliant 1 yn enw William Graham, selected amendment 1 in the name of gwelliant 2 yn enw Jocelyn Davies a William Graham, amendment 2 in the name gwelliannau 3 a 4 yn enw Peter Black. of Jocelyn Davies and amendments 3 and 4 in the name of Peter Black.

NDM4897 Jane Hutt NDM4897 Jane Hutt

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru: To propose that the National Assembly for Wales:

Yn nodi: 1. Notes: a) cynigion deddfwriaethol y Comisiwn a) the European Commission’s legislative Ewropeaidd ar gyfer y Cronfeydd proposals for Structural Fund, and Rural and Strwythurol a Rhaglenni Gwledig a Fisheries programmes; Physgodfeydd; b) ‘cyfnod ystyried’ Llywodraeth Cymru sy’n b) the Welsh Government’s "Reflection ceisio barn rhanddeiliaid ynghylch y exercise" which seeks stakeholders’ views on

84 24/01/2012 blaenoriaethau strategol ar gyfer y rhaglenni the strategic priorities for the prospective Ewropeaidd arfaethedig yng Nghymru European programmes in Wales (2014– (2014–2020); 2020); and c) ymrwymiad Llywodraeth Cymru i gryfhau c) the Welsh Government’s commitment to cysylltiadau Cymru â sefydliadau’r UE strengthening further Wales’ links with the ymhellach wrth ddatblygu a gweithredu ei EU institutions in the development and Rhaglenni Ewropeaidd. implementation of its European Programmes.

The Deputy Minister for Agriculture, Y Dirprwy Weinidog Amaethyddiaeth, Food, Fisheries and European Bwyd, Pysgodfeydd a Rhaglenni Programmes (Alun Davies): I move the Ewropeaidd (Alun Davies): Cynigiaf y motion. cynnig.

The purpose of the debate this afternoon is to Diben y ddadl y prynhawn yma yw outline the actions that the Government is amlinellu’r camau y mae’r Llywodraeth yn taking in our response to the recently eu cymryd yn ein hymateb i’r rheoliadau a published regulations governing the new gyhoeddwyd yn ddiweddar sy’n rheoli’r European programmes. The purpose is also to rhaglenni Ewropeaidd newydd. Y diben listen to Members’ views and what they have hefyd yw gwrando ar farn yr Aelodau a’r hyn to say this afternoon. I had previously given sydd ganddynt i’w ddweud y prynhawn yma. undertakings to Members that I would give Roeddwn wedi rhoi addewid i’r Aelodau them the opportunity to discuss these matters eisoes y buaswn yn rhoi cyfle iddynt drafod y and hear what they have to say. I hope the materion hyn a chlywed yr hyn sydd debate this afternoon goes some way to ganddynt i’w ddweud. Gobeithio y bydd y ensuring that Members feel that they are fully ddadl y prynhawn yma yn rhoi ychydig o involved and engaged in this debate. sicrwydd i’r Aelodau eu bod yn cymryd rhan lawn ac yn cael eu cynnwys yn y ddadl hon.

Before I make my preliminary remarks, I will Cyn imi wneud fy sylwadau rhagarweiniol, outline the Government’s response to the amlinellaf ymateb y Llywodraeth i’r cynigion motions that have been laid for this debate. a osodwyd ar gyfer y ddadl hon. Byddwn yn We will be opposing amendment 1 in the gwrthwynebu gwelliant 1 yn enw William name of William Graham, more because of Graham, yn bennaf oherwydd yr hyn y mae’n what it deletes from the motion, than because ei ddileu o’r cynnig, yn hytrach nag of what it says. Clearly, we agree that we oherwydd yr hyn mae’n ei ddweud. Rydym need to deliver European programmes yn amlwg yn cytuno bod angen inni efficiently and effectively and ensure the gyflwyno rhaglenni Ewropeaidd mewn modd maximum benefit for the people of Wales. effeithlon ac effeithiol a sicrhau’r budd We agree with that but we do not wish to mwyaf i bobl Cymru. Rydym yn cytuno â delete what is there. We believe that those hynny ond nid ydym am ddileu yr hyn sydd programmes are being delivered in that way yno. Credwn fod y rhaglenni hynny yn cael at present. eu darparu yn y ffordd honno ar hyn o bryd.

We will be accepting amendment 2 in the Byddwn yn derbyn gwelliant 2 yn enw name of Jocelyn Davies. While it is all very Jocelyn Davies. Er ei bod yn ddigon well for Plaid Cymru Members to say that derbyniol bod Aelodau Plaid Cymru yn they want direct representations to be made dweud eu bod am i sylwadau gael eu gwneud to European and EU institutions, it is yn uniongyrchol i sefydliadau Ewropeaidd important to remember that Plaid Cymru had a’r UE, mae’n bwysig cofio bod Plaid Cymru the oppportunity to do this in Government wedi cael y cyfle i wneud hynny pan oedd and it did not do it. My predecessor, as the mewn Llywodraeth ac ni wnaeth hynny. Aeth Minster for agriculture, attended three fy rhagflaenydd, fel y Gweinidog amaeth, i Council of Ministers meetings in four years. I dri chyfarfod o Gyngor y Gweinidogion have attended more than that in six months. mewn pedair blynedd. Rwyf wedi bod i fwy

85 24/01/2012

The former Deputy First Minister took no na hynny mewn chwe mis. Ni fanteisiodd y opportunity to attend a General Affairs cyn Ddirprwy Brif Weinidog ar unrhyw gyfle Council to speak on structural funds for i fynd i’r Cyngor Materion Cyffredinol i Wales. Therefore, there are real differences siarad am gronfeydd strwythurol ar gyfer between the rhetoric and the reality of the Cymru. Mae gwahaniaethau mawr, felly, opportunities available at the time. rhwng y rhethreg a gwirionedd y cyfleoedd sydd ar gael ar y pryd.

We will be accepting both amendments in the Byddwn yn derbyn y ddau welliant yn enw name of Peter Black. We agree that we need Peter Black. Rydym yn cytuno bod angen to ensure that outputs and opportunities inni sicrhau bod cynnyrch a chyfleoedd yn improve the impact of the next round of gwella effaith y cylch nesaf o gyllid structural funding. That is a fair point to strwythurol. Mae hynny yn bwynt teg i’w make. The way in which the regulations have wneud. Bydd y ffordd y cynigir y rheoliadau been proposed will enable that to happen, and yn galluogi hyn i ddigwydd, ac mae hynny’n that is something with which we very much rhywbeth yr ydym yn cytuno’n bendant arno. agree. We also agree that money should all Rydym hefyd yn cytuno y dylai’r holl arian be targeted at schemes that create sustainable gael ei dargedu at gynlluniau sy’n creu jobs. It is worth noting that we believe that swyddi cynaliadwy. Mae’n werth nodi ein 10,000 new jobs have been created as a bod yn credu bod 10,000 o swyddi newydd consequence of the current programmes. wedi cael eu creu o ganlyniad i’r rhaglenni Therefore, we will be accepting both of these cyfredol. Byddwn, felly, yn derbyn y ddau amendments. welliant hyn.

This afternoon, I would like to outline our Y prynhawn yma, hoffwn amlinellu ein approach and emerging views on the hymagwedd a’r safbwyntiau sy’n dod i’r Commission’s proposals. Wales currently amlwg ar gynigion y Comisiwn. Ar hyn o benefits, over a seven-year period, from £1.9 bryd, dros gyfnod o saith mlynedd, mae billion under the structural funds programmes Cymru yn elwa ar £1.9 biliwn o dan and £300 million under the rural development raglenni’r cronfeydd strwythurol a £300 programme. European funding has miliwn o dan y rhaglen datblygu gwledig. contributed significantly to the overall Mae arian Ewropeaidd wedi cyfrannu’n socioeconomic and environmental wellbeing sylweddol at les economaidd-gymdeithasol of Wales. I am determined that Wales’s voice cyffredinol ac amgylcheddol Cymru. Rwy’n will be heard in the discussions that are now benderfynol y bydd llais Cymru yn cael ei taking place on the legislative proposals that glywed yn y trafodaethau sy’n digwydd ar were recently put forward by the European hyn o bryd ynghylch y cynigion Commission, that we engage in a meaningful deddfwriaethol a gyflwynwyd gan y discussion with partners across Wales on the Comisiwn Ewropeaidd, ein bod yn cymryd shape of future programmes, and that Wales rhan mewn trafodaeth ystyrlon gyda maintains its vitally important and productive phartneriaid ledled Cymru ynghylch ffurf relationships with both the United Kingdom rhaglenni yn y dyfodol, a bod Cymru yn dal Government and the institutions of the gafael ar y berthynas hanfodol bwysig a European Union. chynhyrchiol sydd ganddi â Llywodraeth y Deyrnas Unedig a sefydliadau’r Undeb Ewropeaidd.

The European Commission’s proposals were Cafodd cynigion y Comisiwn Ewropeaidd widely welcomed at the General Affairs groeso cyffredinol yn y Cyngor Materion Council in December, and we believe that Cyffredinol ym mis Rhagfyr, ac rydym yn they provide a good, solid starting point for credu eu bod yn cynnig man cychwyn cadarn negotiations. There is much to be welcomed ar gyfer trafodaethau. Mae llawer i’w in the proposals and we believe that they groesawu yn y cynigion ac rydym yn credu present a number of new opportunities and eu bod yn cynnig nifer o gyfleoedd a heriau challenges for Wales. newydd i Gymru.

86 24/01/2012

The goals of Europe 2020, which include the Mae amcanion Ewrop 2020, sy’n cynnwys promotion of smart, sustainable and inclusive hyrwyddo twf doeth, cynaliadwy a growth, are fully aligned with the Welsh chynhwysol, yn cyd-fynd yn llawn ag Government’s aims and aspirations for amcanion a dyheadau Llywodraeth Cymru ar Wales. I am therefore pleased to see that the gyfer Cymru. Rwy’n falch, felly, o weld bod Commission’s draft regulations contain a rheoliadau drafft y Comisiwn yn cynnwys very strong focus on supporting the Europe ffocws cryf iawn ar gefnogi rhaglen a 2020 programme and vision. Our current gweledigaeth Ewrop 2020. Mae ein rhaglenni programmes are supporting significant cyfredol yn cefnogi buddsoddiadau investments to promote innovation, to sylweddol i hybu arloesedd, i fynd i’r afael â address environmental challenges and to heriau amgylcheddol ac i hyrwyddo mwy o promote greater social cohesion. I am pleased gydlyniant cymdeithasol. Rwyf yn falch o to announce this afternoon that EU funding gyhoeddi’r prynhawn yma y bydd £1.8 filiwn of £1.8 million for an innovative Cardiff o arian yr UE ar gyfer prosiect arloesol University-led £3 million project will, gwerth £3 miliwn a gaiff ei arwain gan through piloting ways of creating clean, Brifysgol Caerdydd yn ein helpu i gyflawni renewable energy within buildings, help us to ein hamcanion ar gyfer arloesedd ac deliver our goals for innovation and the goals amcanion gweledigaeth Ewrop 2020 drwy of the EU 2020 vision. dreialu ffyrdd o greu ynni glân, adnewyddadwy mewn adeiladau.

I also welcome the Commission’s emphasis Rwyf hefyd yn croesawu pwyslais y on the improved integration of the structural Comisiwn ar integreiddio’r cronfeydd funds with the rural development and strwythurol gyda’r gronfa datblygu gwledig fisheries funds through a common strategic a’r gronfa pysgodfeydd yn well, drwy framework. In many ways, this has been the fframwaith strategol cyffredin. Mewn sawl holy grail of the development of European ffordd, bu hyn yn ganolog i ddatblygiad regional policy—to bring together different polisi rhanbarthol Ewropeaidd—i ddwyn funds and programmes, to integrate them and ynghyd y gwahanol gronfeydd a rhaglenni, then to simplify their delivery. If it is done eu hintegreiddio ac yna symleiddio’r gwaith well, it will offer opportunities to simplify o’u cyflawni. Os caiff ei wneud yn dda, bydd access to funding and to enhance the delivery yn cynnig cyfleoedd i symleiddio mynediad of programmes through closer collaboration at gyllid a gwella’r modd o ddarparu’r and co-operation. The Government has rhaglenni drwy gydweithio a chydweithredu already taken action through the creation of agosach. Mae’r Llywodraeth eisoes wedi the new European programmes directorate to dechrau gweithredu, drwy greu’r position ourselves to capitalise on the gyfarwyddiaeth rhaglenni Ewropeaidd opportunities that greater integration newydd er mwyn ein rhoi mewn sefyllfa i presents. fanteisio ar y cyfleoedd a fydd yn deillio o gael mwy o integreiddio.

Nick Ramsay: Thank you for giving way. I Nick Ramsay: Diolch i chi am ildio. Rwyf am intervening because I agree with what yn ymyrryd oherwydd fy mod yn cytuno â’r you have just said. You said that you want to hyn rydych newydd ei ddweud. Rydych yn improve the efficiency of European dweud eich bod am gael gwella programmes. On that basis, I do not effeithlonrwydd y rhaglenni Ewropeaidd. Ar understand why you are rejecting our y sail honno, nid wyf yn deall pam eich bod amendment, because your motion, as it yn gwrthod ein gwelliant, oherwydd nid yw stands, does not refer in any way to the eich cynnig chi, fel ag y mae, yn cyfeirio development of efficient European mewn unrhyw ffordd at ddatblygu rhaglenni programmes. Ewropeaidd effeithlon.

Alun Davies: I think that I explained that in Alun Davies: Rwyf yn meddwl i mi esbonio my opening remarks, Nick. What I am trying hynny yn fy sylwadau agoriadol, Nick. Yr

87 24/01/2012 to do here is to talk at a much higher level hyn yr wyf yn ceisio ei wneud yma yw siarad about the simplification and integration of the ar lefel llawer uwch am symleiddio ac funds on a statutory basis and about the plans integreiddio’r cronfeydd ar sail statudol ac that were published by the Commission in am y cynlluniau a gyhoeddwyd gan y October. Comisiwn ym mis Hydref.

I hope that the structural funds for rural Rwy’n gobeithio y bydd y cronfeydd development and fisheries programmes will strwythurol ar gyfer y rhaglen datblygu help to deliver for Wales. An integrated gwledig a’r rhaglen pysgodfeydd yn helpu i approach also needs to go further. For gyflawni dros Gymru. Mae angen i ddull example, we want to secure improved access integredig fynd ymhellach hefyd. Er to wider European programmes, including the enghraifft, rydym am sicrhau mwy o Horizon 2020 programme for research and fynediad at raglenni Ewropeaidd ehangach, innovation. A more focused approach should gan gynnwys y rhaglen Horizon 2020 ar produce dividends and help to increase the gyfer ymchwil ac arloesi. Dylai ymagwedd impact of future EU funded programmes. I fwy penodol sicrhau canlyniadau a helpu i would also extend this approach to the gynyddu effaith rhaglenni a ariennir gan yr Connecting Europe facility that we discussed UE yn y dyfodol. Buaswn yn ymestyn hyn earlier this afternoon. This is a matter that hefyd at y cyfleuster Cysylltu Ewrop a was discussed at the Joint Ministerial Council drafodwyd gennym yn gynharach y held last November and it is a matter that we prynhawn yma. Mae hwn yn fater a are continuing to pursue with the United drafodwyd yn y Cydgyngor Gweinidogion a Kingdom Government. gynhaliwyd fis Tachwedd diwethaf ac mae’n fater yr ydym yn parhau i’w drafod gyda Llywodraeth y Deyrnas Unedig.

I want future programmes to take full account Rwyf am i raglenni’r dyfodol roi ystyriaeth of the specific features of each area—that is, lawn i nodweddion penodol pob ardal—sef each part of Wales—to tackle the barriers to pob rhan o Gymru—er mwyn mynd i’r afael economic growth, to focus on opportunities â’r hyn sy’n rhwystro twf economaidd, i for growth and to reflect the important ganolbwyntio ar gyfleoedd i dyfu ac i linkages that exist between rural and urban adlewyrchu’r cysylltiadau pwysig sy’n bodoli areas. Crucially, I want to make it crystal rhwng ardaloedd gwledig ac ardaloedd trefol. clear this afternoon that this Government has Yr hyn sy’n bwysig yw fy mod am ei gwneud the clear aim of moving west Wales and the yn hollol glir y prynhawn yma fod gan y Valleys out of convergence eligibility status Llywodraeth hon amcan clir o symud by the end of the next programme period in gorllewin Cymru a’r Cymoedd allan o statws 2020. I want to be absolutely clear that that is cymhwyster cydgyfeiriant erbyn diwedd the Government’s objective. cyfnod y rhaglen nesaf yn 2020. Rwyf am fod yn gwbl glir mai hynny yw nod y Llywodraeth.

The European Commission has called for the Mae’r Comisiwn Ewropeaidd wedi galw am greater use of financial engineering wneud mwy o ddefnydd o offerynnau instruments. This is something that Wales has peirianyddol ariannol. Bu Cymru ar flaen y been at the forefront of promoting in Europe. gad o ran hyrwyddo hynny yn Ewrop. We understand that the JEREMIE and Rydym yn deall bod y cynlluniau JEREMIE JESSICA schemes have already been a JESSICA eisoes wedi bod yn cyflawni ar delivering for businesses and investments in gyfer busnesau a buddsoddiadau yng Wales. These programmes could leave lasting Nghymru. Gallai’r rhaglenni hyn adael legacies, although we understand that much gwaddol parhaol, er ein bod yn deall bod depends on how the European Commission llawer yn dibynnu ar sut y bydd y Comisiwn will underpin their legal status in the next Ewropeaidd yn rhoi sail i’w statws cyfreithiol round. We will be arguing to ensure that we yn y cylch nesaf. Byddwn yn dadlau er mwyn have a set of rules that allows us to maximise sicrhau bod gennym reolau sy’n ein galluogi i

88 24/01/2012 the true potential of such schemes. The fanteisio’n llawn ar wir botensial cynlluniau Commission’s proposals also contain a o’r fath. Mae cynigion y Comisiwn hefyd yn number of measures aimed at simplifying cynnwys nifer o fesurau sy’n anelu at arrangements and processes for project symleiddio trefniadau a phrosesau ar gyfer promoters. This is something that we have hyrwyddwyr y prosiectau. Mae hyn yn been pressing for for many years in Wales. rhywbeth yr ydym wedi bod yn pwyso We need to ensure that these proposals result amdano ers nifer o flynyddoedd yng in genuine simplification for project sponsors Nghymru. Mae angen inni sicrhau bod y in Wales. cynigion hyn yn arwain at symleiddio gwirioneddol ar gyfer noddwyr prosiectau yng Nghymru.

The draft regulations also call for a greater Mae’r rheoliadau drafft hefyd yn galw ar concentration on a small number of priorities ganolbwyntio mwy ar nifer fach o in order to achieve better impact, and we flaenoriaethau er mwyn sicrhau mwy o agree with this approach. We have to focus effaith, ac rydym yn cytuno â’r ymagwedd on delivery and the achievement of improved hon. Mae’n rhaid inni ganolbwyntio ar outputs and results from every penny of our ddarparu a chyflawni canlyniadau gwell o investments. We also need to focus on bob ceiniog o’n buddsoddiadau. Mae angen opportunities for long-term growth in the inni hefyd ganolbwyntio ar gyfleoedd ar Welsh economy. The need to focus in this gyfer twf hirdymor yn economi Cymru. way brings with it difficult choices. With this Mae’r angen i ganolbwyntio fel hyn yn in mind, I launched a wide-ranging and golygu gwneud dewisiadau anodd. Gyda hyn inclusive reflection exercise on 1 December. mewn golwg, cafodd prosiect adlewyrchu This, I hope, is an opportunity for people eang a chynhwysol ei lansio gennyf ar 1 across Wales to help shape the strategic Rhagfyr. Fy ngobaith yw bod hyn yn gyfle i thinking on the ways in which future bobl ledled Cymru helpu i lunio syniadau European programmes can support strategol ar y ffyrdd y gall rhaglenni sustainable jobs and economic growth. This Ewropeaidd gefnogi swyddi cynaliadwy a exercise, which covers future structural funds thwf economaidd yn y dyfodol. Mae hwn yn programmes, as well as rural and fisheries cwmpasu rhaglenni cronfeydd strwythurol y programmes, is not the full consultation, as dyfodol, yn ogystal â rhaglenni gwledig a that will follow later in the year, but it does, I physgodfeydd, ond nid yw’n ymgynghoriad hope, demonstrate a clear intention from this llawn, gan y bydd hwnnw’n dilyn yn Government to involve people in this debate ddiweddarach yn y flwyddyn, ond y gobaith at an early stage. We also launched a similar yw ei fod yn dangos bwriad clir gan y exercise on the CAP funds, both for direct Llywodraeth hon i gynnwys pobl yn y payments under pillar 1 programmes and the drafodaeth hon yn gynnar. Cafodd prosiect rural development plan under pillar 2 tebyg ei lansio mewn cysylltiad ag arian y programmes. I hope that people across Wales PAC, ar gyfer taliadau uniongyrchol o dan will help to shape the strategic thinking on raglenni colofn 1 a’r cynllun datblygu the rural economy and on the future of our gwledig o dan raglenni colofn 2. Rwy’n rural communities. gobeithio y bydd pobl ledled Cymru yn helpu i lunio’r syniadau strategol ar yr economi wledig ac ar ddyfodol ein cymunedau gwledig.

Deputy Presiding Officer, I have said before Dirprwy Lywydd, rwyf wedi dweud o’r blaen that I believe that these proposals for a new fy mod yn credu bod y cynigion hyn ar gyfer CAP not only give us the opportunity to help PAC newydd yn gyfle inni helpu i lunio shape the future of the agricultural industry, dyfodol y diwydiant amaethyddol, ond mae but to reshape the rural economy. I hope that hefyd yn gyfle i ail-lunio’r economi wledig. people will play an active and full role in Gobeithio y bydd pobl yn chwarae rhan helping us to deliver that. We are looking at weithredol a llawn wrth ein helpu i gyflawni the strategic investment choices for the hynny. Rydym yn edrych ar y dewisiadau

89 24/01/2012 various programmes and the decisions on buddsoddi strategol ar gyfer y gwahanol how best to focus investments—whether raglenni a’r penderfyniadau ynghylch y spatially or sectorally. We are looking at how ffordd orau o ganolbwyntio buddsoddiadau— we can fully engage business to be able to pa un a yw hynny’n ofodol neu fesul sector. lead projects and programmes. This is a Rydym yn edrych ar sut y gallwn annog matter to which we will return in the next few busnesau i gymryd rhan lawn er mwyn gallu weeks. We want to be able to deliver a arwain prosiectau a rhaglenni. Mae hwn yn number of programmes post 2013, and we fater y byddwn yn dychwelyd ato yn yr hope to involve people in all sectors across wythnosau nesaf. Rydym am allu cyflwyno Wales in order to enable us to do that. nifer o raglenni ar ôl 2013, ac rydym yn gobeithio cynnwys pobl ym mhob sector ledled Cymru er mwyn ein galluogi i wneud hynny.

Members may be aware that I have Efallai y bydd yr Aelodau yn ymwybodol fy established a number of groups in the past mod wedi sefydlu nifer o grwpiau yn y few months to help prepare for any future misoedd diwethaf i helpu i baratoi ar gyfer programmes. I have already made a statement unrhyw raglenni yn y dyfodol. Rwyf eisoes on the post-2013 programme forum, which is wedi gwneud datganiad ar y fforwm chaired by Mark Drakeford. The purpose of rhaglenni ôl-2013, a gaiff ei gadeirio gan this is to engage with partners across Wales Mark Drakeford. Diben hwn yw ymgysylltu â in the development of new programmes. This phartneriaid ledled Cymru wrth ddatblygu group is currently reflecting on the lessons rhaglenni newydd. Ar hyn o bryd, mae’r learnt from the delivery of our current grŵp hwn yn ystyried y gwersi a ddysgwyd programmes and upon best practice and wrth ddarparu ein rhaglenni cyfredol a’r arfer innovative approaches from across Europe. gorau a dulliau arloesol o bob cwr o Ewrop. Deputy Presiding Officer, I am also chairing Ddirprwy Lywydd, rwyf hefyd yn cadeirio ac and leading the work of the ministerial yn arwain gwaith y grŵp cynghori advisory group within Government to help gweinidogion o fewn y Llywodraeth i helpu i ensure that Government is ready to work on sicrhau bod y Llywodraeth yn barod i weithio the management and, possibly, delivery of ar reoli prosiectau ar ôl 2013, a’u harwain, o projects post 2013. This group has already bosibl. Mae’r grŵp hwn eisoes wedi cyfarfod met once, and we will be meeting for a unwaith, a byddwn yn cyfarfod am yr eildro second time later this week. yn ddiweddarach yr wythnos hon.

Clearly, there are some elements of the Mae’n amlwg nad ydym yn cytuno â rhai Commission’s proposals with which we do elfennau o gynigion y Comisiwn neu yr not agree or which we want to see in more ydym am weld rhagor o fanylion amdanynt. detail. We are concerned that the proposals Rydym yn pryderu bod y cynigion ar gyfer for the concentration and ring-fencing within crynhoi a neilltuo arian o fewn y rheoliadau the regulations for both the European ar gyfer y gronfa datblygu rhanbarthol regional development fund and the European Ewropeaidd a’r gronfa gymdeithasol social fund are too prescriptive, and we are Ewropeaidd yn rhy benodol, ac rydym yn pressing for greater flexibility in this area. pwyso am fwy o hyblygrwydd yn y maes We hope that we will have the opportunity to hwn. Rydym yn gobeithio y cawn gyfle i continue these discussions over the next few barhau â’r trafodaethau hyn dros y misoedd months. Members will already be aware that, nesaf. Bydd yr Aelodau eisoes yn in terms of CAP reform, I am also pressing ymwybodol fy mod hefyd, o ran diwygio’r for greater flexibility within the transition PAC, yn pwyso am fwy o hyblygrwydd o period for the change to an area-based direct fewn y cyfnod pontio ar gyfer newid i system payments system. We believe that the five daliadau uniongyrchol ar sail ardal. Rydym years proposed for this transition by the yn credu bod y pum mlynedd arfaethedig ar Commission at present is insufficient. We gyfer y newid hwn gan y Comisiwn ar hyn o also feel that the proposals for greening bryd yn annigonol. Rydym hefyd yn teimlo present too rigid an approach. We would bod y cynigion ar gyfer materion gwyrdd

90 24/01/2012 prefer the Commission to provide a greater presennol yn cyflywno dull rhy anhyblyg. menu of options and opportunities, and we Byddai’n well gennym i’r Comisiwn hope that the Commission will recognise the ddarparu mwy o opsiynau a chyfleoedd, ac progress that we have made in our existing rydym yn gobeithio y bydd y Comisiwn yn agri-environmental schemes and those which cydnabod y cynnydd a wnaed gennym yn ein are planned for Glastir. I am pressing for cynlluniau amaeth-amgylcheddol presennol membership of Glastir to be accepted as a a’r rheini a fwriedir ar gyfer Glastir. Rwyf yn qualification for greening. These are matters pwyso i aelodaeth o Glastir gael ei dderbyn that we have already raised with the fel cymhwyster ar gyfer taliad gwyrdd. Mae’r Commission, and we are continuing to debate rhain yn faterion yr ydym eisoes wedi eu codi and discuss with it. gyda’r Comisiwn, ac rydym yn parhau i ddadlau a thrafod ag ef.

The case for Wales is already being put Mae’r achos dros Gymru eisoes yn cael ei forward. We will continue to do so, both in gynnig. Byddwn yn parhau i wneud hynny, discussions with the United Kingdom mewn trafodaethau gyda Llywodraeth y Government as well as with different EU Deyrnas Unedig yn ogystal â gwahanol institutions: the Council, the Commission and sefydliadau’r UE: y Cyngor, y Comisiwn a’r the Parliament. Deputy Presiding Officer, it is Senedd. Ddirprwy Lywydd, mae’n fater o a matter of public record and knowledge that gofnod a gwybodaeth gyhoeddus nad yw the Welsh Government does not share the Llywodraeth Cymru yn cytuno â barn United Kingdom Government’s view on Llywodraeth y Deyrnas Unedig o ran lleihau reducing the size of the European budget maint y gyllideb Ewropeaidd yn gyffredinol, overall, nor its related views on budgets na’i barn gysylltiedig ar gyllidebau mewn around structural funds or CAP. We do not perthynas â chronfeydd strwythurol a’r PAC. support its demand for real reductions in Nid ydym yn cefnogi ei galwad am pillar 1 direct payments to farmers. The ostyngiadau gwirioneddol mewn taliadau Welsh national interest is best served by a colofn 1 uniongyrchol i ffermwyr. Ceir gwell United Kingdom at the heart of negotiations budd cenedlaethol i Gymru os yw’r Deyrnas with the European Commission. It is also Unedig wrth galon y trafodaethau â’r important that Wales’s voice is heard directly Comisiwn Ewropeaidd. Mae hefyd yn bwysig in Europe. bod llais Cymru yn cael ei glywed yn uniongyrchol yn Ewrop.

4.45 p.m.

The Deputy Presiding Officer: Order. Y Dirprwy Lywydd: Trefn. Ddirprwy Deputy Minister, you will be perilously close Weinidog, byddwch yn ddychrynllyd o agos to running out of time for your reply if you at redeg allan o amser ar gyfer eich ymateb do not wind up soon. os nad ydych yn dirwyn i ben cyn bo hir.

Alun Davies: I will. I have already met with Alun Davies: Gwnaf. Rwyf eisoes wedi commissioners and attended meetings within cwrdd â chomisiynwyr, bod i gyfarfodydd yn the Commission and the Council of Ministers y Comisiwn a Chyngor y Gweinidogion ac and have attended the European Parliament. I wedi bod yn bresennol yn Senedd Ewrop. can assure Members that the Welsh Gallaf roi sicrwydd i’r Aelodau bod Government’s initial positions and dealltwriaeth dda o safbwyntiau cychwynnol perspectives are well understood in Brussels. Llywodraeth Cymru ym Mrwsel. Rwy’n I hope now that Members will be able to join gobeithio yn awr y bydd Aelodau yn gallu the debate with us and that I will be able to ymuno â ni yn y drafodaeth ac y byddaf yn reply in due course. gallu ymateb maes o law.

Gwelliant 1 William Graham Amendment 1 William Graham

Ym mhwynt c), dileu popeth ar ôl In point c) delete all after ‘institutions’ and

91 24/01/2012

‘ymhellach,’ a rhoi yn ei le: replace with:

‘a’r ffordd orau o wneud hynny yw drwy ‘is best achieved by delivering European gyflawni Rhaglenni Ewropeaidd yn effeithlon Programmes efficiently, effectively and ac yn effeithiol a sicrhau’r budd mwyaf ensuring maximum benefit for the people of posibl i bobl Cymru’. Wales’.

Byron Davies: I move amendment 1 in the Byron Davies: Cynigiaf welliant 1 yn enw name of William Graham. William Graham.

I am very happy to propose this amendment, Rwyf yn hapus iawn i gynnig y gwelliant and I am very pleased to take part in another hwn, ac rwy’n falch iawn o gymryd rhan debate this term about European mewn dadl arall y tymor hwn am raglenni programmes. We had a far-reaching debate Ewropeaidd. Cawsom drafodaeth about these issues on 10 January of course. bellgyrhaeddol ar y materion hyn ar 10 On reflection, however, many of the Ionawr, wrth gwrs. Erbyn meddwl, fodd contributions made in that debate were bynnag, roedd llawer o’r cyfraniadau a focused perhaps more on style than wnaed yn y drafodaeth honno’n substance. I am sure that the reverse will be canolbwyntio’n fwy efallai ar arddull yn true today. The issues before us have far- hytrach na sylwedd. Rwy’n siŵr mai’r reaching consequences for the people of gwrthwyneb fydd yn wir heddiw. Mae gan y Wales—consequences that warrant proper materion sydd ger ein bron ganlyniadau discussion. I am sure that we all appreciate pellgyrhaeddol i bobl Cymru—canlyniadau and have an insight into the draft legislative sy’n gwarantu trafodaeth briodol. Rwyf yn proposals for the future EU cohesion policy siŵr ein bod i gyd yn gwerthfawrogi ac yn funds for the period 2014-20, which were meddu ar fewnwelediad i’r cynigion published late last year by the European deddfwriaethol drafft ar gyfer cronfeydd Commission. During this year, we will see polisi cydlyniant yr UE yn y dyfodol ar gyfer these proposals discussed and negotiated in y cyfnod 2014-20, a gyhoeddwyd ddiwedd y Brussels. This will determine the framework llynedd gan y Comisiwn Ewropeaidd. Eleni, within which the future EU structural funds byddwn yn gweld y cynigion hyn yn cael eu programmes will operate on the ground, trafod a’u negodi ym Mrwsel. Bydd hyn yn including, crucially, which regions will pennu’r fframwaith ar gyfer gweithredu benefit from these, the amount of funding for rhaglenni cronfeydd strwythurol yr Ue yn y which they will be eligible and the range of dyfodol ar lawr gwlad, gan gynnwys, yn actions that they will be able to support using hanfodol, pa ranbarthau fydd yn elwa this funding. ohonynt, y gyfran o gyllid y byddant yn gymwys i’w derbyn a’r ystod o gamau gweithredu y byddant yn gallu’i gefnogi drwy ddefnyddio’r cyllid hwn.

The EU structural funds reforms are driven Mae diwygiadau cronfeydd strwythurol yr by two main factors: simplification and UE yn cael eu hysgogi gan ddau brif ffactor: enhancing the effectiveness of the impact of symleiddio a gwella effeithiolrwydd effaith y the policy on the ground in terms of jobs and polisi ar lawr gwlad o ran swyddi a thwf, growth, delivering the overarching aims of cyflawni nodau cyffredinol Ewrop 2020 i Europe 2020 to deliver smart, sustainable and gyflwyno twf craff, cynaliadwy a inclusive growth. I welcome the Welsh chynhwysol. Croesawaf y ffaith bod Government’s moves to recognise this early Llywodraeth Cymru yn cydnabod hyn yn on. I know that we have touched previously gynnar. Gwn ein bod eisoes wedi crybwyll on the sad accolade of west Wales and the yr anrhydedd trist a roddir i orllewin Cymru Valleys being likely to continue to qualify for a’r Cymoedd yn sgîl y ffaith eu bod yn the most intensive level of support, renamed debygol o barhau i fod yn gymwys ar gyfer y as ‘less developed region’ status, alongside lefel fwyaf dwys o gefnogaeth, y rhoddwyd y east Wales qualifying for more prosperous statws ‘rhanbarth llai datblygedig’, iddi ochr

92 24/01/2012 regional status, meaning that it would receive yn ochr â dwyrain Cymru sy’n gymwys ar a smaller share of the funding and have less gyfer statws rhanbarth mwy ffyniannus, sy’n flexibility in terms of the types of actions that golygu y byddai’n derbyn cyfran lai o’r arian, could be supported on the ground. gyda llai o hyblygrwydd o ran y mathau o weithredoedd y gellid eu cefnogi ar lawr gwlad.

Politics aside about whether it is good or bad Gan roi gwleidyddiaeth o’r neilltu ynghylch to qualify for this money, and with the onset p’un a yw’n beth da neu’n beth gwael i fod of conditionalities to access this money, we yn gymwys i gael yr arian hwn, a chyda must prepare ourselves to meet the demands chyflwyniad amodau i gael gafael ar yr arian that will be made of us and use this money hwn, rhaid inni baratoi ein hunain i gwrdd â’r effectively to assist regions and ensure our gofynion a fydd arnom, ac i ddefnyddio’r nation’s prosperity. I again welcome the arian hwn yn effeithiol i gynorthwyo inquiry that the Enterprise and Business rhanbarthau ac i sicrhau ffyniant ein cenedl. Committee, on which I sit, is holding on the Croesawaf unwaith eto’r ymchwiliad y mae’r future of EU structural funds and look Pwyllgor Menter a Busnes, sef pwyllgor yr forward very much to getting much further wyf innau’n eistedd arno, yn ei gynnal into the detail on this important issue. Indeed, ynghylch dyfodol cronfeydd strwythurol yr I say with all sincerity that the Deputy UE, ac edrychaf ymlaen yn fawr at edrych ar Minister, Alun Davies, was most helpful and fanylion y mater pwysig hwn. Yn wir, informative during his recent appearance dywedaf yn gwbl ddidwyll bod Alun Davies, before the committee. y Dirprwy Weinidog, wedi bod o gymorth mawr ac wedi rhannu llawer o wybodaeth pan ddaeth gerbron y pwyllgor yn ddiweddar.

However, in a broader context, we must start Fodd bynnag, mewn cyd-destun ehangach, asking key questions in order to prepare rhaid inni ddechrau gofyn cwestiynau ourselves. What will the amount of funding allweddol er mwyn paratoi ein hunain. Beth be that comes to Wales? What will the fydd swm yr arian a fydd yn dod i Gymru? introduction of conditionalities attached to Beth fydd cyflwyno’r amodau sydd ynghlwm funding—ex-ante, ex-post and wrth yr arian—ex-ante, ex-post a macroeconomic conditionalities—really macroeconomaidd—yn ei olygu mewn mean for Wales and how will we organise gwirionedd i Gymru a sut y byddwn yn trefnu our programmes? We must work with the UK ein rhaglenni? Rhaid inni weithio gyda Government to put together the new Llywodraeth y DU i lunio’r fframwaith governance framework—a common strategic lywodraethu newydd—fframwaith strategol framework at EU level, partnership contracts gyffredin ar lefel yr UE, cytundebau at member state level and operational partneriaeth ar lefel aelod-wladwriaeth a programmes at regional level. We should also rhaglenni gweithredol ar lefel ranbarthol. press for Holyhead to be recognised as a Dylem hefyd bwyso i gael cydnabyddiaeth i strategic European port. There is a great Gaergybi fel porthladd Ewropeaidd strategol. danger, economically, if Liverpool is Mae perygl economaidd mawr os caiff recognised and Holyhead is not. We must Lerpwl ei chydnabod ond nid Caergybi. also ensure that the voluntary sector is Mae’n rhaid inni hefyd sicrhau bod y sector prepared alongside Government for these gwirfoddol yn cael ei baratoi ochr yn ochr â’r changes and that we maximise these funds Llywodraeth ar gyfer y newidiadau hyn a’n through private and voluntary sector bod yn gwneud y gorau o’r cronfeydd hyn involvement. drwy gynnwys y sector preifat a gwirfoddol.

Mark Isherwood: Voluntary, third-sector- Mark Isherwood: Mae prosiectau a arweinir led projects have accessed 6% of European gan y sector gwirfoddol a’r trydydd sector structural funds—almost £100 million, wedi cael mynediad at 6% o gronfeydd supporting 76,600 people. Will you therefore strwythurol Ewropeaidd—bron i £100

93 24/01/2012 join me in welcoming their contribution to miliwn, gan gefnogi 76,600 o bobl. A changing lives, providing pathways to wnewch chi ymuno â mi, felly, i groesawu eu employment and creating jobs for some of cyfraniad at newid bywydau, gan ddarparu Wales’s most vulnerable and disadvantaged llwybrau at gyflogaeth a chreu swyddi ar groups? gyfer rhai o grwpiau mwyaf bregus a difreintiedig Cymru?

Byron Davies: Yes, I most certainly do. The Byron Davies: Rwy’n sicr yn eu voluntary sector has a large part to play in gwerthfawrogi yn hynny o beth. Mae gan y this. The EU sees the UK as one member sector gwirfoddol rhan fawr i’w chwarae yn state in these negotiations, which is rightfully hyn. Mae’r UE yn gweld y DU fel un aelod- so. That is why we must oppose amendment wladwriaeth yn y trafodaethau hyn, sy’n 2. It is important in that light to work together gywir. Dyna pam y mae’n rhaid inni to look at how we have put these partnership wrthwynebu gwelliant 2. Mae’n bwysig contracts together at member state level. oherwydd hynny i weithio gyda’n gilydd i Credit where credit is due: the Welsh edrych ar sut rydym wedi rhoi’r contractau Government is doing a good job this far. I partneriaeth hyn ynghyd ar lefel aelod- stress that partnership with the UK wladwriaeth. Dylem roi clod lle y mae’n Government will be crucial. ddyledus: mae Llywodraeth Cymru yn gwneud gwaith da hyd yma. Pwysleisiaf y bydd partneriaeth â Llywodraeth y DU yn hanfodol.

I want to conclude on the proposals published Hoffwn orffen drwy sôn am y cynigion a by the European Commission for the Horizon gyhoeddwyd gan y Comisiwn Ewropeaidd ar 2020 framework programme for research and gyfer Horizon 2020, sef y rhaglen fframwaith innovation, which will replace the current ar gyfer ymchwil ac arloesi a fydd yn framework research programme and the disodli’r rhaglen ymchwil fframwaith competitiveness and innovation framework gyfredol a’r rhaglen fframwaith programme, which is targeted at SMEs. cystadleurwydd ac arloesedd, sydd wedi’i Horizon 2020 is being presented as the main thargedu at fusnesau bach a chanolig. financial instrument for implementing the Cyflwynir Horizon 2020 fel y prif offeryn innovation union flagship initiative of the ariannol ar gyfer gweithredu menter Europe 2020 strategy. The European flaenllaw’r undeb arloesi o strategaeth Ewrop Commission has proposed a budget of £80 2020. Mae’r Comisiwn Ewropeaidd wedi billion, most of which will go towards cynnig cyllideb o £80 biliwn, a bydd y rhan financing research and development, with a fwyaf ohono’n mynd tuag at ariannu gwaith small amount earmarked for supporting ymchwil a datblygu, gyda chyfran fach yn competitiveness and innovation in SMEs. cael ei chlustnodi ar gyfer cefnogi The former Committee on European and cystadleurwydd ac arloesedd mewn busnesau External Affairs undertook an inquiry into bach a chanolig. Cynhaliodd y cyn Bwyllgor Welsh participation in EU research, Materion Ewropeaidd ac Allanol ymchwiliad innovation and lifelong learning programmes. i gyfranogiad Cymru yn rhaglenni ymchwil, This produced a worrying conclusion, arloesi a dysgu gydol oes yr UE. Daethpwyd especially given the renewed important i gasgliad pryderus, yn enwedig o ystyried y research and innovation with gwaith ymchwil ac arloesi newydd pwysig underperforming EU research programmes. gyda rhaglenni ymchwil yr UE sy’n The higher education sector now appears to tanberfformio. Ymddengys fod y sector have grasped the nettle. addysg uwch erbyn hyn wedi cydio yn y broblem.

Gwelliant 2 Jocelyn Davies Amendment 2 Jocelyn Davies

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y Add new point at end of motion: cynnig:

94 24/01/2012

Yn cydnabod efallai nad yw polisi Acknowledges that UK European policy may Ewropeaidd y DU er budd gorau Cymru ac not be in the best interests of Wales and calls yn galw ar Lywodraeth Cymru i ddatblygu’r on the Welsh Government to develop the capasiti i gyflwyno sylwadau’n uniongyrchol capacity for direct representations to EU i sefydliadau’r UE. institutions.

Llyr Huws Gruffydd: Cynigiaf welliant 2 Llyr Huws Gruffydd: I move amendment 2 yn enw Jocelyn Davies. in the name of Jocelyn Davies.

Nid oes amheuaeth am bwysigrwydd There is no doubt of the importance of rhaglenni Ewropeaidd i Gymru, yn enwedig European programmes to Wales, particularly i’n cymunedau mwyaf difreintiedig. Maent to our most disadvantaged communities. hefyd wedi cynnal ein ffermydd yn wyneb They have also supported our farms in the methiannau’r farchnad dros y blynyddoedd face of the failures of the market over the ac maent yn help i’r economi ehangach yn years and they have assisted the wider wyneb heriau difrifol. Felly, bydd unrhyw economy in the face of serious challenges. newidiadau i’r ffynonellau cymorth hyn yn Therefore, any changes to these sources of golygu goblygiadau pellgyrhaeddol i Gymru. support will have far-reaching implications O gael y newidiadau yn iawn, bydd cyfle inni for Wales. In getting the changes right, there gryfhau a dwysáu ein hymdrechion i wella’r will be an opportunity for us to intensify our sefyllfa. Fodd bynnag, o wneud y newidiadau efforts to improve the situation. However, in anghywir, caiff yr effaith ei theimlo ledled making the wrong changes, the impact will Cymru, ond yn bennaf yn y cymunedau be felt across Wales, but mainly in those hynny sydd eisoes ymhlith y tlotaf a’r rhai communities that are already among the mwyaf difreintiedig yn yr Undeb poorest and most disadvantaged in the Ewropeaidd. European Union.

Mae prif amcanion Ewrop 2020 yn ddigon The main objectives of Europe 2020 are derbyniol, ond mae’r prif ffocws i mi yn acceptable enough, but the main focus for me canolbwyntio ar ddwy elfen: yn gyntaf, sut y falls on two elements: first, how we can gallwn sicrhau y caiff llais a buddiannau ensure that the Welsh voice and interests are Cymru eu cynrychioli yn effeithiol wrth represented effectively in agreeing on the gytuno ar ffurf derfynol y rhaglenni hyn, ac final form of these programmes, and yn ail, sut y bydd unrhyw newidiadau yn secondly, how any changes will deliver delifro allbynnau a sut y byddant yn effeithio outputs and impact upon businesses, ar y busnesau, cyrff, mudiadau ac unigolion a organisations and individuals responsible for fydd yn gweithredu’r rhaglen hon ar lawr implementing the programme on the ground. gwlad.

Yn fy marn i, mae’r drafodaeth ar ddiwygio’r In my view, the debate on common polisi amaethyddol cyffredin wedi dangos agricultural policy reform has shown that the nad yw polisi Ewropeaidd Llywodraeth y UK Government’s European policy is not in Deyrnas Unedig er budd gorau Cymru, sydd the Welsh interest, thereby underlining the felly yn pwysleisio’r angen i sicrhau bod gan need for Wales to have a more direct voice Gymru lais mwy uniongyrchol gyda with European Union institutions. Therefore, sefydliadau’r Undeb Ewropeaidd. Felly, I am pleased to move the amendment to that rwy’n hapus i gynnig y gwelliant i’r perwyl end in the name of Jocelyn Davies. hwnnw yn enw Jocelyn Davies.

Mewn ymateb i rai o sylwadau’r Dirprwy In response to some of the comments made Weinidog, fe’i hatgoffaf mai Rhodri Morgan by the Deputy Minister, I remind him that it a oedd yn gyfrifol am raglenni Ewropeaidd was Rhodri Morgan who was responsible for yn flaenorol a bod agwedd Llywodraeth San European programmes previously and that Steffan yn wahanol iawn erbyn hyn i’r hyn yr the attitude of the Westminster Government

95 24/01/2012 oedd pan roedd Elin Jones yn Weinidog. is now very different to what it was when Rydym hefyd yn wynebu trafodaethau PAC, Elin Jones was Minister. We are also facing felly bydd yn gyfnod o gynrychiolaeth llawer CAP negotiations, so it will be a period of far dwysach. Fel rhywun nad yw’n aelod o’r more intensive representation. As he is not a Cabinet, mae’n debyg bod ganddo ddigon o member of the Cabinet, I am sure that he has amser i fynd i nifer o’r cyfarfodydd hyn. plenty of time to attend a number of these meetings.

Rydym eisoes wedi clywed nifer o weithiau We have already heard many times in the yn y Siambr y gofid ynglŷn â safbwyntiau’r Chamber concerns about the views of Gweinidogion Ceidwadol yn San Steffan, Conservative Ministers in Westminster, who sy’n galw am dorri cyllideb PAC er gwaethaf are calling for cuts in the CAP budget despite goblygiadau hynny i dros 80% o ffermydd the implications of such a move for 80% of Cymru sy’n ddibynnol ar daliadau Welsh farms, which are dependent on direct uniongyrchol i oroesi fel busnesau. Yr payments for their survival. Last week, David wythnos diwethaf, ailadroddodd David Cameron repeated how determined he was to Cameron pa mor benderfynol ydoedd i reduce that budget. The Deputy Minister has leihau’r gyllideb honno. Mae’r Dirprwy reminded us today that the Welsh Weinidog wedi ein hatgoffa heddiw nad yw Government does not share that view. Llywodraeth Cymru yn rhannu’r safbwynt Previously, he has called on the hwnnw. Yn flaenorol, mae wedi galw ar y Conservatives here to argue the case with Ceidwadwyr yma i ddadlau’r achos gyda’u their own MPs in order to ensure that the Haelodau Seneddol eu hunain dros sicrhau’r CAP budget and the structural funds required gyllideb PAC a’r cronfeydd strwythurol sydd in Wales are invested in economic growth eu hangen ar Gymru i’w buddsoddi mewn across Wales. You can imagine the surprise twf economaidd ar draws y wlad. Gallwch and disappointment of many of us that ddychmygu syndod a siom nifer ohonom Labour MPS last week voted for a reduction wrth glywed bod Aelodau Seneddol Llafur o in the CAP budget in Westminster. That runs Gymru wedi pleidleisio dros leihau cyllideb entirely contrary to the interests of Welsh PAC yn San Steffan yr wythnos diwethaf. rural communities, the statements made by Mae hynny’n mynd yn llwyr yn erbyn the Deputy Minister and the views of the buddiannau cymunedau gwledig Cymru, Welsh Government. I very much hope, datganiadau’r Dirprwy Weinidog a safbwynt therefore, that the Deputy Minister, in the Llywodraeth Cymru. Gobeithiaf yn fawr, little time that he has left to respond to this felly, y bydd y Dirprwy Weinidog, yn yr debate this afternoon, will make a clear ychydig amser sydd ganddo ar ôl i ymateb i’r statement, as the First Minister did last week ddadl hon, yn gwneud datganiad clir, fel y on the issue of privatising the health service, gwnaeth y Prif Weinidog ar fater that he rejects the policy of Labour MPs. preifateiddio’r gwasanaeth iechyd yr wythnos diwethaf, ei fod yn gwrthod polisi Aelodau Seneddol Llafur Cymru.

Ffactor allweddol arall yw sut mae’r Another key factor is how these changes newidiadau hyn effeithio ar ddelifro’r impact upon practical delivery of the rhaglenni yn ymarferol. Mae’n rhaid gwneud programmes. We have to do everything to popeth i osgoi sefyllfa o barlys wrth symud o avoid a situation of paralysis as we move un cyfnod ariannu i’r llall. Dan y rhaglenni from one financial period to another. Under blaenorol, nid oedd nifer o brosiectau wedi previous programmes, many projects had not dechrau ar eu gwaith mor fuan ag y byddai started their work as early as many would rhai wedi dymuno, o ganlyniad i have liked, as a result of the complexities of gymhlethdodau creu prosesau newydd a’r creating new processes and the need to angen i wella sgiliau staff i reoli a chyflawni improve staff skills in managing and prosiectau mewn amgylchedd rheoli ac achieving projects in a harsh management archwilio llym. Byddai dilyniant a chysondeb and regulatory environment. Consistency and yn yr agweddau rheolaethol yn ystyriaeth continuity in the management arrangements

96 24/01/2012 bwysig, ynghyd ag eglurdeb am drefniadau’r will be important, as we reach the end of the cyfnod interim rhwng diwedd y rhaglenni current programmes and the start of the new presennol a dechrau’r rhaglenni newydd. programmes.

Mae disgwyl y bydd 5% o’r arian yn cael ei It is expected that 5% of the funding will be gadw yn ôl fel performance reserve. Mae held back as a performance reserve. That hynny’n cynrychioli rhyw £90 miliwn i represents some £90 million for Wales, as Gymru yn ogystal â chyllid cyfatebol, ond well as the match funding, but the partnership mae’r cytundeb partneriaeth yn cael ei gytuno agreement is agreed between the European gan yr Undeb Ewropeaidd a’r aelod Union and the member state. We need to be wladwriaeth. Mae angen gochel rhag sefyllfa wary of a situation in which Wales could be lle gallai Cymru gael ei chosbi am fethu â penalised for failing to reach targets agreed chyrraedd targedau y cytunwyd arnynt gan by the UK Government. I would be pleased Lywodraeth y Deyrnas Unedig. Byddwn yn to hear comments on that issue. falch i glywed sylwadau ynglŷn â hynny.

Mae Plaid Cymru yn awyddus i annog Plaid Cymru is eager to encourage buddsoddiad a chanolbwyntio ar brosiectau a investment and to concentrate on long-term chynlluniau hirdymor a fydd yn cryfhau projects that will strengthen the structure of strwythur economi Cymru, o gwmpas the Welsh economy, around the natural adnoddau naturiol Cymru a swyddi gwyrdd. resources of Wales and green jobs. In looking Wrth sôn am isadeiledd, fel rhan o’r at infrastructure, as part of the current cronfeydd strwythurol presennol yn Llydaw, structural funds in Brittany, €100 million of mae’n debyg bod €100 miliwn o arian ERDF ERDF money is used for improvements to yn cael ei ddefnyddio i ariannu gwelliannau the rail infrastructure between Rennes and i’r seilwaith rheilffyrdd rhwng Rennes a Brest and Rennes and Kemper. These are not Brest a Rennes a Kemper. Nid yw’r rhain yn TGV developments, but Brittany’s fast trains, estyniadau TGV; maent yn drenau cyflym BGV. I would like to hear whether the Welsh Llydewig, sef BGV. Hoffwn glywed a fyddai Government intends to invest in the transport Llywodraeth Cymru yn bwriadu buddsoddi infrastructure in the same way. yn yr isadeiledd trafnidiaeth yn yr un modd.

Gwelliant 3 Peter Black Amendment 3 Peter Black

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y Add as new point at end of motion: cynnig:

Yn croesawu’r newid arfaethedig i fonitro Welcomes the proposed move to monitor canlyniadau yn hytrach nag allbynnau a’r outcomes rather than outputs and the cyfle y gallai hyn ei greu i wella effaith y opportunity this could create to improve the rownd nesaf o ariannu strwythurol. impact of the next round of structural funding.

Gwelliant 4 Peter Black Amendment 4 Peter Black

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y Add as new point at end of motion: cynnig:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i sicrhau bod Calls on the Welsh Government to ensure yr holl arian sy’n weddill yn y rownd ariannu that all remaining money in the current bresennol yn cael ei dargedu at gynlluniau round of funding is targeted at schemes sy’n creu swyddi cynaliadwy. which create sustainable jobs.

Eluned Parrott: I move amendments 3 and 4 Eluned Parrott: Cynigiaf welliannau 3 a 4 in the name of Peter Black. yn enw Peter Black.

97 24/01/2012

I thank the Government for bringing this Diolch i’r Llywodraeth am ddod â’r ddadl debate today. I welcome the chance to look at hon gerbron heddiw. Croesawaf y cyfle i the future of EU programmes in Wales and edrych ar ddyfodol rhaglenni’r UE yng hope that it is indicative of a desire to move Nghymru, a gobeithiaf fod hyn yn arwydd o’r the debate forward from the cycle of attack awydd i symud y drafodaeth ymlaen o’r and defend to a more open consideration of cylch ymosod ac amddiffyn i ystyriaeth fwy the opportunities that EU funding will bring agored o’r cyfleoedd y gall arian yr UE eu to us. In the spirit of glasnost and perestroika, rhoi inni. Yn ysbryd glasnost a perestroika, I want to offer some ideas to the Deputy hoffwn gynnig rhai syniadau i’r Dirprwy Minister with specific regard to the structural Weinidog, gan roi sylw penodol i’r cronfeydd funds, in the hope that he will respond to strwythurol, yn y gobaith y bydd yn ymateb them in the one minute and 30 seconds that iddynt yn y funud a hanner y bydd ganddo’n he has later. ddiweddarach.

The Deputy Presiding Officer: Order. I am Y Dirprwy Lywydd: Trefn. Fi sy’n cadw the timekeeper as far as this debate is amser cyn belled ag y mae’r ddadl hon yn y concerned. I know how long the Deputy cwestiwn. Gwn faint o amser fydd gan y Minister has, and it is a little more than that. Dirprwy Weinidog, a bydd ganddo ychydig yn fwy na hynny.

Eluned Parrott: Apologies. In the Enterprise Eluned Parrott: Ymddiheuraf am hynny. Yn and Business Committee last week, you y Pwyllgor Menter a Busnes yr wythnos expressed the hope, Deputy Minister, that this diwethaf, roeddech yn gobeithio, Ddirprwy would be the last time that Wales would Weinidog, mai dyma fyddai’r tro olaf y qualify for structural funds. I am sure that byddai Cymru yn gymwys ar gyfer cronfeydd that is a hope that we all share in the strwythurol. Rwy’n siŵr y rhennir y gobaith Chamber. For hope to become reality, we hwnnw yn y Siambr hon. Er mwyn i’r must reflect honestly and openly on the gobaith hwnnwa ddod yn realiti, rhaid inni reasons why we have qualified again. For that ystyried yn onest ac yn agored y rhesymau reason, I welcome the reflection exercise that pam rydym yn gymwys unwaith eto. Am y you have announced in principle, but I would rheswm hwnnw, croesawaf y cyfle i fynegi like to learn more about the broader barn rydych wedi’i gyhoeddi mewn consultation process that you have egwyddor, ond hoffwn ddysgu mwy am y mentioned. There have been successes, but broses ymgynghori ehangach rydych wedi the overall GDP—which is the most sôn amdani. Cafwyd llwyddiannau, ond nid fundamental measure of the impact of yw’r cynnyrch mewnwladol crynswth previous programmes—has not improved cyffredinol—sef y mesur mwyaf sylfaenol o relative to other regions. We need to effaith rhaglenni blaenorol—wedi gwella o understand why. gymharu â rhanbarthau eraill. Mae angen inni ddeall pam.

Deputy Minister, my first suggestion is that, Ddirprwy Weinidog, fy awgrym cyntaf yw y as part of this reflection process, perhaps dylech, fel rhan o’r broses hon, efallai rhwng between the first exercise and the formal yr ymarfer cyntaf a’r ymgynghoriad ffurfiol consultation later, you consider establishing a yn ddiweddarach, ystyried sefydlu ymarfer formal research exercise to give us an ymchwil ffurfiol i roi asesiad gwrthrychol objective assessment of current and previous inni o raglenni cyfredol a blaenorol, gan programmes, including what elements were gynnwys pa elfennau oedd yn hanfodol i critical to success, what pitfalls lead to lwyddiant, pa beryglon a arweiniodd at failure, and how would such programmes be fethiant, a sut y byddai symud tuag at asesiad affected by a move to an outcome-based yn seiliedig ar ganlyniadau yn hytrach na g assessment as opposed to an output-based asesiad sy’n seiliedig ar allbynnau yn assessment regime. Collecting and listening effeithio ar raglenni o’r fath. Mae casglu a to stakeholder opinions can give you a wealth gwrando ar farn rhanddeiliaid yn gallu rhoi

98 24/01/2012 of anecdotal information, but the scale of the cyfoeth o wybodaeth anecdotaidd ichi, ond challenge that we face is immense. I ask you mae maint yr her sy’n ein hwynebu yn to give serious consideration to anferth. Gofynnaf ichi ystyried, yn ddifrifol, commissioning a more focused, scientific and gomisiynu archwiliad mwy gwyddonol a objective examination of where we are now gwrthrychol sy’n canolbwyntio mwy o’n and how we are going to get to where we sefyllfa ar hyn o bryd a sut rydym yn mynd i want to go. That is the background to gyrraedd ein nod. Dyna gefndir gwelliant 3. amendment 3. I welcome the change of focus Croesawaf y newid yn y ffocws o ran edrych to the big picture—the idea that we are going ar y darlun mawr—y syniad ein bod yn mynd to look not only at what has been done but i edrych nid yn unigar yr hyn sydd wedi’i what has changed as a result of what we have wneud ond ar yr hyn sydd wedi newid o done. I firmly believe that that will help us to ganlyniad i’r hyn rydym wedi’i wneud. develop more effective and more impactful Rwy’n credu’n gryf y bydd hynny’n ein programmes in future. It will help us to focus helpu i ddatblygu rhaglenni mwy effeithiol a minds on the right kind of targets, namely dylanwadol yn y dyfodol. Bydd yn ein helpu what difference is actually made. i ganolbwyntio fwy ar y math cywir o dargedau, sef pa wahaniaeth a wneir mewn gwirionedd.

5.00 p.m.

However, we must recognise that this change Fodd bynnag, rhaid inni gydnabod y bydd y of focus will bring challenges. The Deputy newid hwn mewn ffocws yn arwain at heriau. Minister might be aware that the higher Efallai y bydd y Dirprwy Weinidog yn education sector has faced a similar sea ymwybodol bod y sector addysg uwch wedi change recently, moving from an output- wynebu gweddnewidiad tebyg yn ddiweddar, based to an outcomes-based assessment gan symud o broses asesu sy’n seiliedig ar process for assessing the quality of its allbynnau i broses asesu sy’n seiliedig ar research. In my previous role at Cardiff ganlyniadau ar gyfer asesu ansawdd ei waith University, I was employed as part of that ymchwil. Yn fy swydd flaenorol ym agenda. Therefore, in my experience, Mhrifysgol Caerdydd, roeddwn yn cael fy successfully moving from output-based to nghyflogi fel rhan o’r agenda honno. Felly, outcomes-based assessment requires not only yn fy mhrofiad i, mae symud llwyddiannus o a change of organisational culture, but a asesiadau sy’n seiliedig ar allbynnau i rai change of mindset from the leadership and sy’n seiliedig ar ganlyniadau yn gofyn nid yn significant changes to the way that you unig am newid diwylliant sefydliadol, ond design, implement and then measure your hefyd am newid meddylfryd o ran yr programmes. My second suggestion, arweinyddiaeth, a newidiadau sylweddol yn y therefore, Deputy Minister, would be that you ffordd yr ydych yn cynllunio, yn gweithredu might find it helpful to look at the experience ac yna’n mesur eich rhaglenni. Fy ail of the HE sector in responding to that kind of awgrym, felly, Ddirprwy Weinidog, yw y sea change, because it might give you some byddai efallai’n ddefnyddiol ichi edrych ar ideas on how to achieve that kind of cultural brofiad y sector addysg uwch wrth ymateb i’r change as well as on the practicalities of how math hwnnw o weddnewidiad, oherwydd you go about measuring impact, which is gallai hynny roi rhai syniadau ichi ynghylch much more difficult than it might sut i sicrhau’r math hwnnw o newid immediately appear. diwylliannol yn ogystal ag ynghylch yr agweddau ymarferol o ran sut y byddwch yn mesur yr effaith, sy’n llawer anos nag y gallai ymddangos yn syth.

Also, as cultural change takes time, will you Hefyd, gan fod newid diwylliannol yn look at ways to start that process now so that cymryd amser, a edrychwch ar ffyrdd o we are ready to hit the ground running in gychwyn y broses honno yn awr, fel y 2014? If this is to be our last round, we need byddwn yn gallu bwrw iddi’n syth yn 2014?

99 24/01/2012 to ensure that we make every single day Os mai hyn fydd ein cylch olaf, rhaid inni count and that we are ready to go from day sicrhau ein bod yn gwneud y gorau o bob one, hence amendment 4, which I am pleased diwrnod, a’n bod yn barod o’r diwrnod that you have agreed to support, Deputy cyntaf, a dyna’r rheswm dros welliant 4, ac Minister. rwyf yn falch eich bod wedi cytuno i’w gefnogi, Ddirprwy Weinidog.

You have called relative GDP per capita a Rydych wedi dweud, yn y Siambr hon ac blunt tool in this Chamber and elsewhere, mewn mannau eraill, mai offeryn di-awch yw but, as you have now stated on the record that cynnyrch mewnwladol crynswth cymharol y your ultimate aim is to ensure that we never pen, ond, fel yr ydych wedi datgan yn awr yn again qualify for structural funds, and as swyddogol, eich nod yn y pen draw yw relative GDP per capita is the measure that sicrhau na fyddwn fyth eto’n gymwys ar the EU uses to decide who qualifies for them, gyfer cronfeydd strwythurol, a chan mai it is inevitable that it will be the measure by CMC cymharol y pen yw’r mesur y mae’r which your success will be judged. With this UE yn ei ddefnyddio i benderfynu pwy sy’n new focus on the impact of our programmes, gymwys ar eu cyfer, mae’n anochel y bydd I suggest that we prioritise those that will yn cael ei ddefnyddio i fesur eich llwyddiant. demonstrate the most positive outcome on Gyda’r ffocws newydd hwn ar effaith ein that ultimate aim and that ultimate measure. rhaglenni, awgrymaf ein bod yn Let us be ready for that change and let us blaenoriaethu’r rhai a fydd yn dangos y start now. Thank you for giving us this canlyniadau mwyaf cadarnhaol o ran y nod opportunity today, Deputy Minister. a’r mesur hwnnw yn y pen draw. Gadewch inni fod yn barod ar gyfer y newid a gadewch inni ddechrau yn awr. Diolch am roi inni’r cyfle hwn heddiw, Ddirprwy Weinidog.

Mark Drakeford: Dywedodd y Dirprwy Mark Drakeford: The Deputy Minister said Weinidog cyn y Nadolig ei fod wedi sefydlu before Christmas that he had established a fforwm newydd er mwyn cynghori’r new forum in order to advise the Government Llywodraeth ynglŷn â dyfodol y rhaglenni on the future of European programmes in Ewropeaidd yng Nghymru. Fel mae wedi Wales. As he has said today, I chair that dweud heddiw, rwy’n cadeirio’r fforwm forum. This afternoon, I wish to give the hwnnw. Y prynhawn yma, rwyf eisiau rhoi Assembly information about the work that gwybod i’r Cynulliad am y gwaith mae’r the forum has already done and the future fforwm wedi ei wneud yn barod ac am y work programme that we have for this year. cynllun gwaith sydd gennym ar y gweill eleni.

I want to take a few moments this afternoon Rwyf am gymryd ychydig o funudau’r to let Members know about the work of the prynhawn yma i roi gwybod i’r Aelodau am European programmes partnership forum. To waith fforwm partneriaeth y rhaglenni begin with, it has been fortunate with regard Ewropeaidd. I ddechrau, mae wedi bod yn to the calibre of the individuals who have ffodus o ran safon yr unigolion sydd wedi eu been recruited to sit on the forum. They recriwtio i eistedd ar y fforwm. Maent yn represent all the major sectors that you would cynrychioli’r holl sectorau mawr y expect to see advising the Government on the disgwyliech eu gweld yn cynghori’r future of European programmes. There is Llywodraeth ar ddyfodol rhaglenni substantial membership from the private Ewropeaidd. Mae aelodaeth sylweddol o’r sector, including representatives of umbrella sector preifat, gan gynnwys cynrychiolwyr o organisations and individuals who have led sefydliadau ymbarél ac unigolion sydd wedi successful businesses within European arwain busnesau llwyddiannus mewn programme funding areas. We have trade ardaloedd sy’n cael arian rhaglenni union representation, very senior Ewropeaidd. Mae gennym gynrychiolaeth representation from higher education, and gan undebau llafur, cynrychiolaeth dra

100 24/01/2012 representation from the third sector, local blaenllaw o faes addysg uwch , a government and from within the Welsh chynrychiolaeth o’r trydydd sector, Government. llywodraeth leol ac o fewn Llywodraeth Cymru.

The forum has met twice so far. It has been Mae’r fforwm wedi cyfarfod ddwywaith hyd quite a challenge to ensure that there is a yma. Mae wedi bod yn dipyn o her sicrhau shared understanding of the emerging picture bod dealltwriaeth gyffredin o’r darlun sy’n of the potential for a further round of dod i’r amlwg o ran y potensial ar gyfer cylch European funding and then to go on and arall o gyllid Ewropeaidd, ac wedyn mynd ati agree our key areas of work. We will meet i gytuno ar ein meysydd gwaith allweddol. next at the start of March this year, and I am Byddwn yn cyfarfod nesaf ar ddechrau mis determined that at that meeting we will move Mawrth eleni, ac rwyf yn benderfynol y on from ensuring that we are fully briefed on byddwn yn y cyfarfod hwnnw yn bwrw ati, the task to capturing the views and wedi sicrhau ein bod wedi cael ein briffio’n experiences of forum members, and to ensure llawn ar y dasg, i gasglu barn a phrofiadau that in considering, for example, the aelodau’r fforwm, a sicrhau, wrth ystyried y emerging findings of the reflection exercise, canfyddiadau a ddaw i’r amlwg yn sgîl yr we bring their expertise to bear on helping to ymarfer myfyrio, er enghraifft, ein bod yn shape the future. There is a substantial defnyddio’u harbenigedd i helpu i lywio’r challenge in keeping abreast of the dyfodol. Mae her sylweddol wrth geisio cadw developments that are going on around us, llygad ar y datblygiadau sy’n digwydd o’n which include the state of play at the cwmpas, sy’n cynnwys y sefyllfa bresennol European level, the policy development that ar y lefel Ewropeaidd, y datblygu polisi sy’n is happening at UK level and the substantial digwydd ar lefel y DU a’r swm sylweddol o amount of work that is going on here in waith a wneir yma yng Nghymru. Mae’r Wales. The forum is looking forward, for fforwm yn awyddus, er enghraifft, i ddarllen example, to reading the report of the adroddiad y Pwyllgor Menter a Busnes, o dan Enterprise and Business Committee, which gadeiryddiaeth Nick Ramsay, ar ei Nick Ramsay chairs, on its inquiry into the ymchwiliad i’r cynigion deddfwriaethol draft legislative proposals for structural funds drafft ynghylch cronfeydd strwythurol yr UE after 2014. There is work going on about ar ôl 2014. Mae gwaith yn mynd rhagddo procurement, which Julie James is chairing, ynghylch caffael, o dan gadeiryddiaeth Julie and there is work going on within the James, ac mae gwaith yn mynd rhagddo o Environment and Sustainability Committee. fewn y Pwyllgor Amgylchedd a Given that thematic concentration is a Chynaliadwyedd. O ystyried bod crynhoi particular ambition of the Commission for the themâu yn un o uchelgeisiau penodol y next round of funding, we are taking a close Comisiwn ar gyfer y cylch cyllido nesaf, interest in the work that is going on with rydym yn ymddiddori’n frwd yn y gwaith a regard to the common agricultural policy and wneir ynglŷn â’r polisi amaethyddol the common fisheries policy. Beyond the cyffredin a’r polisi pysgodfeydd cyffredin. Y work that is going on in Assembly tu hwnt i’r gwaith a wneir ym mhwyllgorau’r committees, we are keeping in close contact Cynulliad, rydym yn cadw mewn cysylltiad with other pieces of work that have been set agos â darnau eraill o waith sydd ar y gweill in train by the Welsh Government, such as gan Lywodraeth Cymru, megis y grŵp o dan the group chaired by Elizabeth Haywood, gadeiryddiaeth Elizabeth Haywood, sy’n which is looking into the relevance of city edrych ar berthnasedd rhanbarthau dinasoedd regions to shaping the future economy of i lunio economi Cymru yn y dyfodol. Wales.

I have said to the forum that I want our Rwyf wedi dweud wrth y fforwm fy mod discussions to be difficult and challenging. eisiau i’n trafodaethau fod yn rhai anodd a We will be forming our advice against a heriol. Yn gefndir i’r dasg o benderfynu ar y background of the most uncertain and cyngor a roddwn bydd y cyd-destun threatening economic context of our economaidd mwyaf ansicr a bygythiol yn

101 24/01/2012 lifetimes. We will need to be clear-sighted ystod ein hoes. Bydd angen inni fod yn eglur and hard-headed about the challenges facing ac yn graff ynghylch yr heriau sy’n ein us, both within and outside of Wales. It is hwynebu, o fewn Cymru a’r tu allan iddi. only by having those sorts of discussions, Dim ond drwy gael y mathau hynny o which are not comfortable, but which drafodaethau, nad ydynt yn rhai cyfforddus confront the challenges that we have to think ond sy’n wynebu’r heriau y mae’n rhaid inni through if we are to make the most of future eu hystyried os ydym am wneud yn fawr o opportunities, that we will then be able to gyfleoedd yn y dyfodol, y byddwn wedyn yn offer the best possible advice to Ministers in gallu cynnig y cyngor gorau posibl i their difficult but essential task of Weinidogion yn eu tasg anodd ond hanfodol maximising the opportunities that can come o wneud fanteisio i’r eithaf ar gyfleoedd a to Wales from a future round of convergence allai ddod i Gymru o ganlyniad i gylch cyllid funding and of making the most of those cydgyfeirio yn y dyfodol ac o wneud y gorau opportunities once we have secured them. o’r cyfleoedd hynny wedi inni eu sicrhau.

Antoinette Sandbach: I am grateful for the Antoinette Sandbach: Rwyf yn ddiolchgar opportunity to speak in this debate, because am y cyfle i siarad yn y ddadl hon, gan fod European programmes are enormously rhaglenni Ewropeaidd yn hynod bwysig i important to Wales, particularly to our rural Gymru, yn enwedig i’n cymunedau gwledig, communities, as well as to the agriculture yn ogystal ag i’r sector amaethyddol. Rwyf sector. I therefore welcome the reflection felly’n croesawu’r ymarfer myfyrio a exercise announced by the Deputy Minister, gyhoeddwyd gan y Dirprwy Weinidog, a’r and the opportunity that it provides for cyfle a ddarperir ganddo i bobl gyfrannu at people to contribute to the development of ddatblygu ymagwedd Llywodraeth Lafur the Welsh Labour Government’s approach. I Cymru. Tybed a fyddai’r Dirprwy Weinidog wonder whether the Deputy Minister might yn ystyried ymestyn y cyfnod ymgynghori consider extending the consultation period to hyd fis Ebrill, pan fwriedir cyhoeddi’r April, when the implementing regulations are rheoliadau gweithredu? Fel y mae llawer o due to be published. As many people know, bobl yn gwybod, y manylion sy’n bwysig, a, the devil is in the detail, and, until we see the hyd nes y byddwn yn gweld y manylion, detail, it is very hard to know how it may mae’n anodd iawn gwybod sut y gallai impact on matters such as Glastir. effeithio ar faterion megis Glastir.

I was slightly surprised to hear what the Roeddwn yn synnu ychydig o glywed yr hyn Deputy Minister said about the UK a ddywedodd y Dirprwy Weinidog am Government’s position, which has always safbwynt Llywodraeth y DU, a fu erioed i been to seek more fairness in the CAP gael mwy o degwch o ran taliadau PAC payments between countries, particularly in mewn gwahanol wledydd, yn enwedig o light of the fact that we are still losing £1 gofio ein bod yn parhau i golli £1 biliwn billion in rebate a year, and will continue to mewn ad-daliadau bob blwyddyn, a bydd do so until 2013, because of Tony Blair’s hynny’n parhau tan 2013, oherwydd decision to hand back the rebate as a result of penderfyniad Tony Blair i ddychwelyd yr ad- our traditional underfunding in respect of daliad o ganlyniad i’r tanariannu traddodiadol pillar 2 programmes. As William Hague said o ran rhaglenni colofn 2. Fel y dywedodd at the time: William Hague ar y pryd:

‘Seldom in the course of European Yn anaml iawn yn ystod trafodaethau negotiations has so much been surrendered Ewropeaidd y mae cymaint wedi cael ei ildio for so little.’ am gyn lleied.

In relation to pillar 2, the Deputy Minister O ran colofn 2, bydd y Dirprwy Weinidog yn will be aware that we are historically ymwybodol ein bod yn cael ein tanariannu’n underfunded, and that we are one of the very hanesyddol, a’n bod ymysg yr ychydig iawn few countries to use modulation to assist our o wledydd sy’n defnyddio modiwleiddio i rural development programmes. I am certain gynorthwyo’n rhaglenni datblygu gwledig.

102 24/01/2012 that he and others will argue that the Rwy’n sicr y bydd ef ac eraill yn dadlau y Government’s contribution towards dylai cyfraniad y Llywodraeth tuag at funding—or the modulated amount—should ariannu—neu’r swm a gaiff ei be taken into account in the consideration of fodiwleiddio—gael ei ystyried wrth ystyried pillar 2 funding. cyllid colofn 2.

As the Deputy Minister knows, there are Fel y gŴyr y Dirprwy Weinidog, mae substantial concerns about Glastir, and take- pryderon sylweddol ynghylch Glastir, ac up of the contract up until December has mae’r nifer sydd wedi manteisio ar y contract been relatively low. It may well be that the hyd at fis Rhagfyr yn gymharol isel. Mae’n implementing regulations will provide more bosibl y bydd y rheoliadau gweithredu yn clarity on this matter in April, so I would cynnig mwy o eglurder ar y mater hwn ym again urge you to consider extending the mis Ebrill, felly fe’ch anogaf eto i ystyried consultation period until then, so that both ymestyn y cyfnod ymgynghori tan hynny, fel matters can be dealt with at the same time. y gellir delio â’r ddau fater ar yr un pryd.

With regard to fisheries funding, there is a O ran cyllid pysgodfeydd, mae’n amlwg bod clear need for Wales to take a more strategic angen i Gymru weithredu mewn dull mwy approach and to move away from payments strategol ac i symud i ffwrdd oddi wrth to individual businesses and look at daliadau i fusnesau unigol ac edrych ar delivering better outcomes for the wider sicrhau canlyniadau gwell ar gyfer y sector sector, in terms of added value, marketing ehangach, o ran gwerth ychwanegol, and benefits to coastal communities. I know marchnata a manteision i gymunedau that the Deputy Minister has been looking in arfordirol. Gwn fod y Dirprwy Weinidog particular at the importance of the under-10m wedi bod yn edrych yn benodol ar fishing fleet to Wales and how it can best be bwysigrwydd y fflyd bysgota o dan 10m i represented by European policy makers. Gymru a’r ffordd orau y gall hynny gael ei gynrychioli gan y rhai sy’n llunio polisi Ewropeaidd.

Concerns have been expressed to me that Mynegwyd pryderon i mi fod llawer o many stakeholders make contributions to randdeiliaid yn cyfrannu at y mathau hyn o these types of consultations but often feel that ymgynghoriadau, ond eu bod yn teimlo’n aml their contributions are not listened to. That na wrandewir ar eu cyfraniadau . Dyna’n sicr was certainly a concern expressed to me un o’r pryderon a fynegwyd imi yn recently and I hope that the Deputy Minister ddiweddar, a gobeithio y bydd y Dirprwy will give careful consideration to the Weinidog yn ystyried yn ofalus yr ymatebion consultation responses that he will receive, y bydd yn eu cael drwy’r ymgynghoriad, because often they highlight matters that may oherwydd maent yn aml yn tynnu sylw at not have immediately sprung to mind when faterion na fyddai rhywun wedi meddwl looking at the consequences of possible amdanynt yn syth efallai wrth edrych ar changes. I hope that you will take those fully ganlyniadau’r newidiadau posibl. Gobeithio y into account, Deputy Minister. byddwch yn ystyried y rheini’n llawn, Ddirprwy Weinidog.

William Graham: Deputy Minister, you will William Graham: Ddirprwy Weinidog, know that, tomorrow, the Universal Church byddwch yn gwybod bod yr Eglwys commemorates the conversion of Saint Paul. Gyffredinol yfory’n coffáu tröedigaeth Sant Clearly, in the best Welsh and British Paul. Yn amlwg, yn nhraddodiad gorau tradition, we always welcome the return of a Cymru a Phrydain, rydym bob amser yn prodigal son or daughter, or parties that croesawu mab neu ferch afradlon a change their minds. The Labour Party has ddychwelodd, neu bleidiau sy’n newid eu always had what I believe is termed, in meddyliau. Credaf i Blaid Lafur wastad gael common parlance, a flaky reputation in terms yr enw, ar lafar gwlad, o fod yn anwadal o

103 24/01/2012 of its commitment to Europe. After all, it is ran ei hymrwymiad i Ewrop. Wedi’r cyfan, hi the only party that has held a special yw’r unig blaid sydd wedi cynnal cynhadledd conference on Britain being a member of the arbennig ar aelodaeth Prydain o’r Comisiwn EC. At the end of that conference, it voted Ewropeaidd. Ar ddiwedd y gynhadledd, 2:1 for Britain to leave the European pleidleisiodd 2:1 o blaid bod Prydain yn community. In its famous 1979 manifesto, gadael y gymuned Ewropeaidd. Yn ei known as the longest political suicide note in maniffesto enwog yn 1979, a lysenwir y history, the party declared that it opposed any nodyn hunanladdiad gwleidyddol hwyaf move towards turning the community into a mewn hanes, datganodd y blaid ei bod yn federation. [Interruption.] gwrthwynebu unrhyw symudiad tuag at droi’r gymuned yn ffederasiwn. [Torri ar draws.]

The Deputy Presiding Officer: Order. The Y Dirprwy Lywydd: Trefn. Mae’r Aelod yn Member is moving on from Saint Paul and symud ymlaen o Sant Paul a bydd yn dod at will rapidly come onto the subject of this bwnc y ddadl hon yn gyflym, ac yna rwyf am debate, and then I want to hear him. ei glywed.

William Graham: In that manifesto, the William Graham: Yn y maniffesto hwnnw, party opposed any move towards turning the gwrthwynebodd y blaid unrhyw symudiad community into a federation. That has certain tuag at droi’r gymuned yn ffederasiwn. Caiff recognition in other parties. Clearly, under hynny gydnabyddiaeth sicr mewn rhai the leadership of Neil Kinnock, the party pleidiau eraill. Yn amlwg, o dan arweiniad developed a better relationship. Today, we Neil Kinnock, datblygodd y blaid berthynas are grateful to Gordon Brown for keeping us well. Heddiw, rydym yn ddiolchgar i Gordon out of the euro. I would also extend my Brown am ein cadw allan o’r ewro. Estynnaf gratitude to the Deputy Minister this hefyd fy niolch i’r Dirprwy Weinidog y afternoon for confirming that, yet again, west prynhawn yma am gadarnhau y bydd Wales and the Valleys will qualify for further gorllewin Cymru a’r Cymoedd unwaith eto’n aid, but this is not a badge of honour; it is gymwys i dderbyn rhagor o gymorth, ond nid very much a badge of shame. We know full rhywbeth i ymfalchïo ynddo yw hynny; well that the gross value added figures will, testun cywilydd ydyw. Rydym yn gwybod yn once again, allow these parts to qualify for iawn y bydd y ffigurau gwerth ychwanegol assistance. crynswth, unwaith eto, yn caniatáu i’r rhannau hyn fod yn gymwys i gael cymorth.

Let us reflect on the budget itself. Hopefully, Gadewch inni ystyried y gyllideb ei hun. Y the budget will be agreed by October. It will gobaith yw y bydd cytuno ar y gyllideb erbyn provide €1,025 billion for commitments and mis Hydref. Bydd yn darparu €1,025 biliwn €972 billion for payments. Ahead of the ar gyfer ymrwymiadau a €972 biliwn ar gyfer budget, a national delivery plan must be taliadau. Cyn y gyllideb, rhaid cytuno ar agreed and this may well mean an increase in gynllun cyflenwi cenedlaethol, a gallai hynny the United Kingdom’s receipts. It must be olygu cynnydd o ran derbyniadau’r Deyrnas borne in mind that, for every extra £1 gained, Unedig. Rhaid cadw mewn cof, am bob £1 at least 70p is lost in rebate. A number of ychwanegol a enillir, y bydd o leiaf 70c yn member states—the United Kingdom, cael ei golli mewn ad-daliad. Mae nifer o Germany, France, Italy, the Netherlands and aelod-wladwriaethau—y Deyrnas Unedig, yr Sweden—have called for significant Almaen, Ffrainc, yr Eidal, yr Iseldiroedd a reductions in the European Commission’s Sweden—wedi galw am ostyngiadau proposals. The multiannual financial sylweddol o ran cynigion y Comisiwn framework is explicitly aligned to the Europe Ewropeaidd. Mae’r fframwaith ariannol 2020 strategy. Under FP4, by 2014, it is amlflwydd yn cyd-fynd yn benodol â anticipated that €13 billion per annum will be strategaeth Ewrop 2020. O dan FP4, erbyn available for innovation and research, 2014, rhagwelir y bydd €13 biliwn y specialisation of regional policy will be a flwyddyn ar gael ar gyfer arloesi ac ymchwil,

104 24/01/2012 prerequisite, and regional operational bydd arbenigo’r polisi rhanbarthol yn programmes, including innovation strategies, hanfodol, a rhaid i raglenni gweithredol must be in place. It is hoped that they will be rhanbarthol, gan gynnwys strategaethau consultant led. An entrepreneurial approach arloesi, fod ar waith. Y gobaith yw y byddant is obviously recommended, and perhaps the o dan arweiniad ymgynghorwyr. Argymhellir Minister would care to tell the Chamber in ymagwedd entrepreneuraidd yn amlwg, ac his short concluding remarks whether links efallai yr hoffai’r Gweinidog ddweud wrth y have been made with Brittany or Galicia, Siambr yn ei sylwadau byr wrth gloi a oes which are regions of the European Union that cysylltiadau wedi eu gwneud â Llydaw neu have a number of projects linked to Galicia, sy’n rhanbarthau o’r Undeb specialisation, particularly in terms of Ewropeaidd sydd â nifer o brosiectau sy’n innovation in the supply chain. gysylltiedig ag arbenigo, yn enwedig o ran arloesi yn y gadwyn gyflenwi.

It is encouraging that one of the main themes Mae’n galonogol mai un o’r prif themâu sy’n emerging is the success of small and dod i’r amlwg yw llwyddiant y mentrau bach medium-sized enterprises. We heard in our a chanolig . Clywsom yn ein hymweliad â visit to Brussels before Christmas that the Brwsel cyn y Nadolig y bydd y slogan slogan ‘think small first’ will be a test applied ‘meddyliwch yn fach yn gyntaf’ yn brawf a to all commercial policies. In terms of fydd yn berthnasol i bob polisi masnachol. O regional policy, Horizon 2020 will have a ran polisi rhanbarthol, bydd gan Horizon thematic agenda designed around cohesion 2020 agenda thematig wedi’i chynllunio ar policy, and it is hoped that that this will again sail polisi cydlyniant, a’r gobaith yw y bydd be performance related. The link between hyn eto’n gysylltiedig â pherfformiad. structural funds and Horizon 2020 has been Codwyd y cysylltiad rhwng cronfeydd raised by the European Parliament and by the strwythurol a Horizon 2020 gan Senedd high-level group on synergies. It was set up Ewrop a chan y grŵp lefel uchel ar to contribute to the preparation of future EU synergeddau. Fe’i sefydlwyd i gyfrannu at structural funds and future EU research baratoi cronfeydd strwythurol yr UE yn y programmes. It is now known that the dyfodol a rhaglenni ymchwil yr UE yn y European Commission favours an approach dyfodol. Mae’n hysbys erbyn hyn fod y that focuses research on funding for 2020 Comisiwn Ewropeaidd yn ffafrio dull sy’n excellence and the use of other EU funding, canolbwyntio ar waith ymchwil ar ariannu ar such as structural funds, to develop capacity. gyfer rhagoriaeth 2020 a defnyddio cyllid It includes the concept of the stairways to arall yr UE, megis cronfeydd strwythurol, i excellence, where regions develop their ddatblygu gallu. Mae’n cynnwys y cysyniad research capacity, potentially as part of a o gael grisiau i ragoriaeth, lle y bydd smart realisation strategy to enable them to rhanbarthau’n datblygu eu gallu i ymchwilio, compete nationally, within Europe, and o bosibl fel rhan o strategaeth wireddu er internationally. Once again, we would mwyn eu galluogi i gystadlu yn genedlaethol, welcome the Deputy Minister’s clarification yn Ewrop, ac yn rhyngwladol. Unwaith eto, on this point. byddem yn croesawu eglurhad gan y Dirprwy Weinidog ar y pwynt hwn.

5.15 p.m.

Nick Ramsay: It is always difficult Nick Ramsay: Mae bob amser yn anodd following St Paul in any debate, but I will do dilyn Sant Paul mewn unrhyw ddadl, ond fe my best. This is an important and timely wnaf fy ngorau. Mae hon yn ddadl bwysig ac debate, and follows one just a couple of amserol, ac yn dilyn un ond ychydig weeks ago on structural funds. I am pleased wythnosau yn ôl ar y cronfeydd strwythurol. to see that today’s debate has not been Rwyf yn falch o weld nad yw’r Prif highjacked by the First Minister, as it was Weinidog wedi herwgipio’r ddadl heddiw, fel last time, and we did get some real policy and y tro diwethaf, a chafwyd rhywfaint o bolisi a ideas from the Deputy Minister rather than syniadau go iawn gan y Dirprwy Weinidog

105 24/01/2012 the grandstanding that we are sadly used to. I yn hytrach na’r ymgais fawr i greu argraff a would like to say that I know that the Deputy gawn fel arfer yn anffodus. Hoffwn ddweud Minister for European programmes spends fy mod yn gwybod bod y Dirprwy Weinidog many hours on the road and in the air—even rhaglenni Ewropeaidd yn treulio oriau lawer though he does not like flying—to attend ar y ffordd ac yn yr awyr—er nad yw’n hoffi meetings with both UK and European Union hedfan—i fynd i gyfarfodydd â chyd- colleagues, and I think that we are all agreed Weinidogion y DU a’r Undeb Ewropeaidd, that the voice that he spoke about in terms of ac rwy’n credu ein bod i gyd yn cytuno bod y working alongside the UK Government in llais a siaradodd amdano o ran gweithio ochr Brussels to represent Wales, is beneficial to yn ochr â Llywodraeth y DU ym Mrwsel i everyone living in Wales. gynrychioli Cymru, yn fuddiol i bawb sy’n byw yng Nghymru.

I have questioned in the Enterprise and Rwyf wedi holi yn y Pwyllgor Menter a Business Committee, as he knows, whether Busnes, fel mae’n gwybod, a yw pobl eraill others are listening to him as much as he yn gwrando arno gymaint ag y byddai’n would like. I think that he has discovered, as dymuno. Rwy’n credu ei fod ef, fel y the national Government has, that you can Llywodraeth genedlaethol, wedi darganfod only work with the tools and the inheritance na allwch ond weithio gyda’r offer a’r that you have, but he has good intentions. etifeddiaeth sydd gennych, ond mae ei galon yn y lle iawn.

I would like to return to the point that I Hoffwn ddychwelyd at y pwynt y intervened on earlier, regarding our gwneuthum ymyrryd arno yn gynharach, amendment. I think that the Government is ynghylch ein gwelliant. Rwy’n credu bod y going to accept two of the amendments, but Llywodraeth am dderbyn dau o’r not ours. I have looked at that amendment gwelliannau, ond nid ein gwelliant ni. Rwyf again and I really cannot see the wedi edrych eto ar y gwelliant hwnnw, ac ni Government’s problem with it. The motion allaf, mewn gwirionedd, weld beth yw was probably a bit sloppy to start with in that problem y Llywodraeth. Efallai fod y cynnig it did not mention efficiency. Point (c) says ychydig yn flêr i ddechrau gan nad oedd yn that sôn am effeithlonrwydd. Dywed pwynt (c)

‘the Welsh Government’s commitment to ‘ymrwymiad Llywodraeth Cymru i gryfhau strengthening further Wales’ links with EU cysylltiadau Cymru â sefydliadau’r UE institutions’. ymhellach’.

We want to keep that bit, but then we want to Rydym am gadw hynny, ond yna rydym am change newid

‘in the development and implementation of ‘wrth ddatblygu a gweithredu ei Rhaglenni its European programmes’ Ewropeaidd’ to i

‘is best achieved by delivering European ‘a’r ffordd orau o wneud hynny yw drwy Programmes efficiently, effectively and gyflawni Rhaglenni Ewropeaidd yn effeithlon ensuring maximum benefit for the people of ac yn effeithiol a sicrhau’r budd mwyaf Wales’. posibl i bobl Cymru’.

What on earth is the matter with that? It is not Beth ar y ddaear sy’n bod ar hynny? Nid yw even changing too much of the spirit of the hyd yn oed yn newid gormod ar yra ysbryd y original. I urge the Deputy Minister to gwreiddiol. Rwy’n annog y Dirprwy reconsider the Welsh Government’s Weinidog i ailystyried gwrthwynebiad opposition to that. Llywodraeth Cymru i hynny.

106 24/01/2012

In his opening remarks, he spoke about west Yn ei sylwadau agoriadol, siaradodd am y Wales and the Valleys. It is sad that they are gorllewin a’r Cymoedd. Mae’n drist nad not out of the danger zone, and we ydynt allan o’r ardal beryglus, ac rydym yn continually speak about the need for these siarad yn barhaus am yr angen i’r ardaloedd areas to be lifted so that they do not qualify hyn gael eu codi fel nad ydynt yn gymwys ar for funding. Yes, we are in the position that gyfer cyllid. Ydym, rydym yn y sefyllfa yr we are, so we want those areas to get the ydym ynddi, felly rydym am i’r ardaloedd funding that they should—whatever the new hynny gael y cyllid y dylent—beth bynnag regime for funding might be—but those areas yw’r gyfundrefn newydd ar gyfer cyllid— should not have qualified. As I said in the ond ni ddylai’r ardaloedd hynny fod yn Enterprise and Business Committee, I do not gymwys. Fel y dywedais yn y Pwyllgor doubt the Deputy Minister’s enthusiasm for Menter a Busnes, nid wyf yn amau dealing with this; he portrayed that quite brwdfrydedd y Dirprwy Weinidog yn ymdrin clearly in the meeting last week. However, â hyn, dangosodd hynny’n glir yn y cyfarfod these are long-standing structural problems. yr wythnos diwethaf. Fodd bynnag, ceir How many times have we heard in this problemau strwythurol hirsefydlog. Sawl Chamber over the past 10 years about a gwaith y clywsom yn y Siambr hon yn ystod commitment to deal with these long-standing y 10 mlynedd diwethaf am ymrwymiad i problems? It simply has not happened. I hope fynd i’r afael â’r problemau hirsefydlog hyn? that it happens this time, and that, in 2020, Nid yw wedi digwydd. Gobeithio y bydd yn the Deputy Minister can stand here and say, digwydd y tro hwn, ac y gall y Dirprwy ‘I did that’. As I say, it has not happened Weinidog sefyll yma yn 2020 a dweud, ‘Fi before, but let us hope that it does now. wnaeth hynny’. Fel y dywedaf, nid yw wedi digwydd o’r blaen, ond gadewch inni obeithio y bydd yn digwydd nawr.

I know that you have been working with Gwn eich bod wedi bod yn gweithio gyda Mark Prisk at Westminster. As Eluned Mark Prisk yn San Steffan. Fel y dywedodd Parrott said, we want this to be a positive Eluned Parrott, rydym am i hon fod yn ddadl debate so that the Deputy Minister goes back gadarnhaol fel bod y Dirprwy Weinidog yn not just with criticisms, but goes back to my mynd yn ôl at fy mhlaid i, a’r pleidiau eraill party, and the other parties working in sy’n gweithio yn San Steffan, gyda Westminster, to provide an input that, when it chyfraniad, nid beirniadaeth, a fydd wir yn is taken to Brussels, will really put the voice rhoi llais Cymru ar y map pan gaiff ei gario i of Wales on the map. That has not always Frwsel. Nid yw hynny wedi digwydd bob tro, happened, and is to be welcomed. ac mae hynny i’w groesawu.

Mark Drakeford mentioned the priorities of Soniodd Mark Drakeford am flaenoriaethau’r the Government, and in the Enterprise and Llywodraeth, ac yn sesiwn y Pwyllgor Business Committee session that we had with Menter a Busnes a gawsom gyda chi, you, Deputy Minister, we had all sorts of Ddirprwy Weinidog, cawsom bob math o wonderful expressions such as ‘thematic ymadroddion arbennig fel ‘crynodiad concentration’; we have all learned a lot from thematig’; rydym i gyd wedi dysgu llawer o’r those meetings. One part of your evidence cyfarfodydd hynny. Roedd un rhan o’r informed committee that you felt that dystiolaeth a roddwyd gennych i’r pwyllgor thematic concentration was too prescriptive, yn ei hysbysu eich bod yn teimlo bod and that you are pressing for greater crynodiad thematig yn rhy benodol, a’ch bod flexibility in that area. I would be grateful if yn pwyso am fwy o hyblygrwydd yn y maes you could tell Plenary exactly what you mean hwnnw. Byddwn yn ddiolchgar pe gallech by that, because you know that there is a ddweud wrth y Cyfarfod Llawn yn union difference of opinion, certainly with the HE beth rydych yn ei olygu wrth hynny, gan eich sector, and DG Employment, Social Affairs bod yn gwybod bod gwahaniaeth barn, yn and Inclusion officials have said that Welsh sicr o ran y sector AU, ac mae swyddogion programmes are already delivering support Cyfarwyddiaeth Gyffredinol Cyflogaeth,

107 24/01/2012 above the minimum threshold of the draft Materion Cymdeithasol a Chynhwysiant wedi proposals. I was not entirely clear about your dweud bod rhaglenni Cymru eisoes yn response to the Enterprise and Business darparu cefnogaeth uwch na throthwy isaf y Committee, so I would be grateful if you cynigion drafft. Nid oeddwn yn gwbl glir could clarify that. ynghylch eich ymateb i’r Pwyllgor Menter a Busnes, felly byddwn yn ddiolchgar pe gallech egluro hynny.

Finally, I saw you nodding vigorously, Yn olaf, fe’ch gwelais yn amneidio’n frwd, Deputy Minister, when it was said that this Ddirprwy Weinidog, pan ddywedwyd mai was the measure on which you intend your hwn yw’r mesur rydych yn bwriadu i’ch success to be judged. I have never known for llwyddiant gael ei feirniadu arno. Nid wyf you to shy away from a challenge. You were erioed wedi eich gweld yn gwrthod her. the subject of several taunts during the last Roeddech yn destun gwawd sawl gwaith yn Assembly over certain challenges that you ystod y Cynulliad diwethaf dros heriau undertook, and you seemed to come through penodol y gwnaethoch eu derbyn, ac those. I hope that you are right this time—the ymddengys eich bod wedi dod drwyddynt. jury is still very much out—but I look Gobeithio eich bod yn iawn y tro hwn—nid forward to this becoming a reality, as does yw’r rheithgor wedi penderfynu eto—ond everyone in this Chamber. rwy’n edrych ymlaen i hyn gael ei wireddu, fel y mae pawb yn y Siambr hon.

The Deputy Minister for Agriculture, Y Dirprwy Weinidog Amaethyddiaeth, Food, Fisheries and European Bwyd, Pysgodfeydd a Rhaglenni Programmes (Alun Davies): I assume that Ewropeaidd (Alun Davies): Rwyf yn tybio those remarks were meant kindly, so I will bod y sylwadau hynny i fod yn garedig, felly thank my friend for making them. diolch i fy ffrind am eu gwneud.

A number of issues were raised by the Cododd llefarydd y Ceidwadwyr nifer o Conservative spokesperson, which are the faterion, sef y mathau o faterion rydym yn types of issues that we are listening to people clywed pobl yn eu codi ar hyn o bryd, a raise at the moment, and we will respond in byddwn yn ymateb maes o law. Gofynnodd due course. The Conservative spokesperson llefarydd y Ceidwadwyr dros faterion for rural affairs asked us to extend the gwledig inni ymestyn yr ymgynghoriad i consultation to include the publication of the gynnwys cyhoeddi’r rheoliadau gweithredu implementing regulations in the spring. We yn y gwanwyn. Ni allwn wneud hynny, are not able to do that, because we are oherwydd ein bod yn trafod ar hyn o bryd, a negotiating at the moment, and we need to be rhaid inni fod yn gweithio’n galed ar sefyllfa working hard on a detailed negotiating negodi fanwl. Mae’n rhywbeth rydym yn ei position. It is something that we are drafod ar hyn o bryd gyda Llywodraeth y discussing at the moment with the UK DU. Pan gyhoeddir y rheoliadau gweithredu Government. When the implementing ar gyfer y PAC, byddwn yn sicrhau bod cyfle regulations for CAP are published, we will i bobl gyfrannu at y gwaith o ddatblygu barn ensure that there is an opportunity for people Cymru arnynt. to contribute to the development of a Welsh view on those.

While I am addressing these matters, let me Tra rwyf yn trafod y materion hyn, gadewch say that we have a good working relationship imi ddweud bod gennym berthynas waith dda with the departments that we deal with in the gyda’r adrannau rydym mewn cysylltiad â UK Government. The speaking notes hwy yn Llywodraeth y DU. Caiff y nodiadau delivered by UK Ministers are developed in siarad a gyflwynir gan Weinidogion y DU eu consultation with our officials. The speaking datblygu mewn ymgynghoriad â’n note that Mark Prisk used at the EU General swyddogion. Roedd y nodyn siarad a Affairs Council in December was one which ddefnyddiodd Mark Prisk yng Nghyngor

108 24/01/2012

I had agreed and discussed with him prior to Materion Cyffredinol yr UE ym mis Rhagfyr the council. So, we have a good working yn un a gytunais arno ac a drafodais gydag ef relationship with people at a political and cyn y cyngor. Felly, mae gennym berthynas official level. That does not always waith dda â phobl ar lefel wleidyddol a necessarily lead to agreement—we still have swyddogol. Nid yw hynny bob amser yn areas of disagreement—but the working arwain at gytundeb, wrth gwrs— ydym yn relationship is good. In many ways, the UK dal anghytuno ar rai meysydd—ond mae’r Government is working well in terms of berthynas waith yn un dda. Mewn sawl delivering a strong Welsh view when we ffordd, mae Llywodraeth y DU yn gweithio’n attend these meetings. dda o ran darparu safbwynt Cymreig cref pan fyddwn yn mynd i’r cyfarfodydd hyn.

I was disappointed to hear the Welsh Cefais fy siomi wrth glywed Ceidwadwyr Conservatives say that they will not support Cymru yn dweud na fyddant yn cefnogi amendment 2, which calls for a direct voice gwelliant 2, sy’n galw am lais uniongyrchol i for Wales in Europe. As I understand, this is Gymru yn Ewrop. Fy nealltwriaeth i yw bod a new departure for the Welsh Conservatives, hon yn fenter newydd i’r Ceidwadwyr and I hope it is one they will reconsider Cymreig, a gobeithio ei bod yn un y byddant because I do not believe that not having that yn ei hailystyried gan nad wyf yn credu nad direct voice is in the best interests of any of yw cael y llais uniongyrchol hwnnw o fudd the political parties represented here. gorau i unrhyw un o’r pleidiau gwleidyddol a gynrychiolir yma.

As I hope I made clear in my opening Fel y gwneuthum yn amlwg yn fy sylwadau remarks, the Welsh Government does not agoriadol gobeithio, nid yw Llywodraeth support the reduction in budgets proposed by Cymru yn cefnogi’r gostyngiad yn y the current UK Government nor does it cyllidebau a gaiff ei gynnig gan Lywodraeth support the reductions proposed in pillar 1 bresennol y DU ac nid yw’n cefnogi’r direct payments to farmers. That is not the gostyngiadau a gaiff eu cynnig yn y taliadau position of this Government, and we have uniongyrchol colofn 1 i ffermwyr. Nid dyna made that clear to the UK Government. sefyllfa’r Llywodraeth hon, ac rydym wedi gwneud hynny’n glir i Lywodraeth y DU.

I will close by saying that the Liberal Byddaf yn cloi drwy ddweud bod llefarydd y Democrats spokesperson was right in what Democratiaid Rhyddfrydol yn iawn yn yr hyn she said about undertaking a critical analysis a ddywedodd ynghylch ymgymryd â of where we are and what we have achieved. dadansoddiad beirniadol o ble rydym nawr a However, spending in the current beth rydym wedi ei gyflawni. Fodd bynnag, programmes will not be completed until ni fydd gwariant yn y rhaglenni cyfredol 2015, so we will not be in a position to take a wedi’i gwblhau tan 2015, felly ni fyddwn harder view of those things. However, the mewn sefyllfa i edrych yn fanylach ar y points about looking hard at what has worked pethau hynny. Fodd bynnag, roedd y and what has not were good points well pwyntiau ynghylch edrych yn fanwl ar yr hyn made, and we will be doing that. sydd wedi gweithio a’r hyn nad oedd wedi gweithio, yn bwyntiau da, a byddwn yn gwneud hynny.

I am anxious that in taking these matters Wrth symud y materion hyn ymlaen, rwyf yn forward, Members feel that they will be awyddus i’r Aelodau deimlo y byddant yn active participants in this debate. I am cymryd rhan weithredol yn y ddadl hon. determined to ensure that we develop Rwyf yn benderfynol o sicrhau ein bod yn programmes that have a real impact on the datblygu rhaglenni a gaiff effaith wirioneddol lives of people in the communities that we ar fywydau pobl yn y cymunedau rydym yn represent. I represent the area in which I was eu cynrychioli. Rwyf yn cynrychioli’r ardal born, and I want to make sure that the people lle cefais fy ngeni, ac rwyf am sicrhau bod y

109 24/01/2012 who live there have opportunities we did not bobl sy’n byw yno yn cael cyfleoedd na in the past. That commitment is absolute, and chawsom ni yn y gorffennol. Mae hynny yn it will be delivered. ymrwymiad llawn, a bydd yn cael ei gyflwyno.

Y Dirprwy Lywydd: Y cwestiwn yw a The Deputy Presiding Officer: The ddylid derbyn gwelliant 1. A oes unrhyw question is that amendment 1 be agreed to. wrthwynebiad? Gwelaf fod, felly gohiriaf y Are there any objections? I see that there is pleidleisio ar yr eitem hon tan y cyfnod objection. I therefore defer all voting on this pleidleisio. item until voting time.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio. Voting deferred until voting time.

Cymunedau yn Gyntaf Communities First

The Deputy Presiding Officer: I have Y Dirprwy Lywydd: Rwyf wedi dethol selected amendment 1 in the name of gwelliant 1 yn enw William Graham, William Graham, amendment 2 in the name gwelliant 2 yn enw Jocelyn Davies a of Jocelyn Davies and amendments 3, 4, 5, 6 gwelliannau 3, 4, 5, 6 a 7 yn enw Peter Black. and 7 in the name of Peter Black. Cynnig NDM4896 Jane Hutt Motion NDM4896 Jane Hutt

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru: To propose that the National Assembly for Wales:

Yn nodi’r Rhaglen Cymunedau yn Gyntaf Notes the new Communities First newydd, a fydd yn canolbwyntio ar fynd i’r Programme, which will focus on tackling afael â thlodi, gyda chynnwys y gymuned yn poverty with community involvement being a egwyddor allweddol iddi. key principle.

The Minister for Local Government and Y Gweinidog Llywodraeth Leol a Communities (Carl Sargeant): I move the Chymunedau (Carl Sargeant): Cynigiaf y motion. cynnig.

As Members will be aware, I launched the Fel y gŵyr yr Aelodau, lansiais yr consultation on the future of Communities ymgynghoriad ar ddyfodol Cymunedau yn First in July of last year. It was a popular Gyntaf ym mis Gorffennaf y llynedd. Roedd consultation to which we received 339 yn ymgynghoriad poblogaidd a chawsom 339 responses. All of the responses were o ymatebion. Cafodd pob un o’r ymatebion reviewed, and I announced the key changes eu hadolygu, a chyhoeddais y prif to the Communities First programme in newidiadau i’r rhaglen Cymunedau yn November. These will take effect from April Gyntaf ym mis Tachwedd. Bydd y rhain yn 2012 and will provide a firm foundation for dod i rym o fis Ebrill 2012 a byddant yn this Government to meet our manifesto sicrhau sylfaen gadarn i’r Llywodraeth hon i commitment to retain the Communities First gyflawni ein hymrwymiad maniffesto i programme, and for us to move forward in gadw’r rhaglen Cymunedau yn Gyntaf, ac delivering a programme with a renewed inni symud ymlaen o ran darparu rhaglen a emphasis on tackling poverty while fydd yn rhoi pwyslais o’r newydd ar fynd i’r maintaining community involvement, which afael â thlodi yn ogystal â chynnal will be critical to its success. cyfranogiad y gymuned. Bydd hyn yn hanfodol i’w llwyddiant.

110 24/01/2012

The programme will build on the Bydd y rhaglen yn adeiladu ar ymrwymiad commitment of Communities First and Cymunedau yn Gyntaf a chadw’r gorau o’r preserve the best of the current programme. rhaglen bresennol. Fodd bynnag, bydd yn However, it will be a new programme in rhaglen newydd ar lawer ystyr, gyda ffocws many respects, with a renewed focus on newydd ar gyflawni blaenoriaethau’r meeting this Government’s priorities to Llywodraeth hon i greu cymunedau iach, create healthier communities, prosperous cymunedau llewyrchus a chymunedau dysgu. communities and learning communities. Er fy mod yn nodi nad yw gwelliant 6 gan Therefore, while I note that amendment 6 Peter Black wedi’i ddrafftio mewn modd from Peter Black is not drafted in a positive cadarnhaol, nid oes arnaf ofn ei gefnogi. way, I am not afraid of supporting it. We are Rydym yn ymdrechu i wella’r rhaglen a striving to improve the programme and to gwneud pethau’n well i gymunedau ar draws make things better for communities across Cymru. Rydym wedi ymrwymo i fynd i’r Wales. We are committed to tackling the afael â’r problemau anodd a chymhleth sy’n difficult and complex problems around gysylltiedig â helpu cymunedau allan o dlodi. bringing communities out of poverty.

It is clear that Peter wants to hark back to the Mae’n amlwg bod Peter am gyfeirio nôl at y past without any solutions for the future, and gorffennol heb unrhyw atebion ar gyfer y that is why I will be opposing amendments 3, dyfodol, a dyna pam y byddaf yn 4 and 5. We are looking to the future while gwrthwynebu gwelliannau 3, 4 a 5. Rydym maintaining our commitment to the most yn edrych i’r dyfodol tra’n cynnal ein deprived areas of Wales, unlike the Liberal hymrwymiad i ardaloedd mwyaf difreintiedig Democrats, who seem to favour bolstering Cymru, yn wahanol i’r Democratiaid their Westminster counterparts’ attacks on Rhyddfrydol, sy’n ymddangos fel pe baent o the most vulnerable in our communities. blaid cryfhau ymosodiadau eu cymheiriaid yn San Steffan ar y mwyaf bregus yn ein cymunedau.

Alongside our focus on this new programme, Ochr yn ochr â chanolbwyntio ar y rhaglen we are focusing on three fundamental newydd hon, rydym yn canolbwyntio ar dri o requirements: community involvement; the ofynion sylfaenol: cynnwys y gymuned; delivery of ‘Tackling Poverty’ outcomes; and cyflwyno canlyniadau ‘Mynd i’r Afael â good governance. Respondents to the Thlodi’; a llywodraethu da. Dywedodd yr consultation told us that community ymatebwyr i’r ymgynghoriad bod cynnwys y involvement is a vital element of the gymuned yn elfen hanfodol o’r rhaglen, sy’n programme, which aims to lift communities anelu at godi cymunedau allan o dlodi. out of poverty. I agree with them. We are Rwy’n cytuno â hwy. Rydym yn ceisio cael y seeking to strike the right balance between cydbwysedd cywir rhwng mentrau a gaiff eu community-led initiatives and a strategic harwain gan y gymuned a dull strategol o approach to tackling poverty within fynd i’r afael â thlodi mewn cymunedau, a communities, which can only be achieved by dim ond wrth i gymunedau weithio gyda’r communities working with government at a llywodraeth ar lefel leol a chenedlaethol y local and national level, along with the third gellir cyflawni hyn, ynghyd â’r trydydd sector and business community. All of these sector a’r gymuned fusnes. Bydd gan bob un groups will have a voice on the regional o’r grwpiau hyn lais ar y byrddau rhanbarthol boards that will be established, and the a gaiff eu sefydlu, a bydd cyfranogiad y participation of community representatives cynrychiolwyr cymunedol yn sicrhau nad yw will ensure that the community-focused natur gymunedol y rhaglen yn mynd ar goll. nature of the programme is not lost. It Mae’n parhau’n hanfodol bod cymunedau yn remains essential that communities are cael eu grymuso o dan y rhaglen, yn enwedig empowered under the programme, especially y cymunedau mwyaf agored i niwed. the most vulnerable communities.

The delivery of ‘Tackling Poverty’ outcomes Bydd cyflwyno canlyniadau ‘Mynd i’r Afael

111 24/01/2012 through the new Communities First outlook â Thlodi’ drwy’r fframwaith rhagolygon framework will also be critical, and the new newydd Cymunedau yn Gyntaf hefyd yn outlook framework for the programme will hanfodol, a bydd y fframwaith rhagolygon include a new set of key indicators that show newydd ar gyfer y rhaglen yn cynnwys set how the variety of local activity is newydd o ddangosyddion allweddol sy’n contributing to strategic outcomes. That is dangos sut mae’r amrywiaeth o why I am happy to accept amendment 2 from weithgareddau lleol yn cyfrannu at Jocelyn and amendment 7 from Peter Black. ganlyniadau strategol. Dyna pam yr wyf yn Our approach will be a challenging approach, hapus i dderbyn gwelliant 2 gan Jocelyn a and we should not underestimate the effort gwelliant 7 gan Peter Black. Bydd ein required to ensure that we will be able to hymagwedd yn ymagwedd heriol, ac ni demonstrate the full value and benefit of our ddylem danbrisio’r ymdrech sydd ei hangen i investment in Communities First. As we have sicrhau y gallwn ddangos gwerth llawn a found with the existing programme, the sort manteision ein buddsoddiad yn Cymunedau of work the programme does in changing yn Gyntaf. Fel yr ydym wedi canfod gyda’r communities, while not always measurable, rhaglen bresennol, ni ddylid tanbrisio’r math should not be underestimated. Therefore, o waith y mae’r rhaglen yn ei wneud o ran while I envisage the continuation of some of newid cymunedau, er nad yw bob amser yn the good work already going on to tackle fesuradwy. Er fy mod, felly, yn rhagweld poverty in the existing programme, I am clear parhad rhywfaint o’r gwaith da sydd eisoes that work that does not support the strategic yn mynd rhagddo i fynd i’r afael â thlodi yn y aims of the new programme will not be rhaglen bresennol, yr wyf yn glir na fydd funded by the Communities First programme. gwaith nad yw’n cefnogi amcanion strategol y rhaglen newydd yn cael ei ariannu gan y rhaglen Cymunedau yn Gyntaf.

This will apply equally for the funding for Bydd hyn yr un mor berthnasol i’r cyllid ar staff. I know that the people who work and gyfer staff. Gwn mai’r bobl sy’n gweithio ac volunteer at the heart of the programme are yn gwirfoddoli wrth galon y rhaglen yw ein our most important asset. Not only is this the hased pwysicaf. Ar ben hynny, mae’r rhaglen case, but the programme makes an important yn gwneud cyfraniad pwysig i’r economi yng contribution to the economy in Wales Nghymru drwy gyflogi 850 o staff. Bydd through the employment of 850 staff. cynnal y sgiliau sydd gan ein staff ac Maintaining and building on the skills base of adeiladu arnynt yn parhau yn y rhaglen our staff will continue in the new programme, newydd, gan fy mod am weld y staff yn as I want to see the staff working closely with gweithio’n agos â phobl leol ac asiantaethau local people and other agencies, and eraill, ac yn eu cefnogi i barhau i gyflawni supporting them in carrying on to deliver real newid gwirioneddol. Fodd bynnag, byddaf yn change. However, I will be making it clear ei gwneud yn glir y bydd angen i bob cais am that every application for funding will need arian ddangos y cyfraniad y bydd pob swydd to demonstrate the contribution that each post yn ei wneud i amcanion y rhaglen, a bydd will make to the aims of the programme, and angen iddynt gwrdd â’r safonau allweddol meet the key standards required to deliver the sydd eu hangen i gyflwyno’r rhaglen yn yr programme in the cluster area. ardal clwstwr.

We will, however, be building on some of the Byddwn, fodd bynnag, yn adeiladu ar rai o successes of the current programme, and we lwyddiannau’r rhaglen bresennol, a byddwn will also introduce new opportunities for hefyd yn cyflwyno cyfleoedd newydd ar Communities First clusters through greater gyfer clystyrau Cymunedau yn Gyntaf drwy join-up across the Welsh Government and fwy o gydlynu ar draws Llywodraeth Cymru other sponsored bodies. A good example of a’r cyrff eraill a noddir. Enghraifft dda o’r this work is the integrated children’s centres gwaith hwn yw cynllun peilot y canolfannau pilot scheme, where we have worked in plant integredig, lle rydym wedi gweithio partnership with Jobcentre Plus to place a mewn partneriaeth â’r Ganolfan Byd Gwaith dedicated personal adviser in children’s i roi ymgynghorydd personol penodol mewn

112 24/01/2012 centres within four Communities First areas. canolfannau plant o fewn pedair ardal This has now helped more than 100 workless Cymunedau yn Gyntaf. Mae hyn bellach families back into work. That is quite an wedi helpu dros 100 o deuluoedd di-waith yn achievement. My officials have also worked ôl i’r gwaith. Mae hynny’n dipyn o gamp. with the Department for Education and Skills Mae fy swyddogion hefyd wedi gweithio in the Welsh Government to introduce a gyda’r Adran Addysg a Sgiliau yn project that works with those not in Llywodraeth Cymru i gyflwyno prosiect sy’n employment, education or training. The gweithio gyda’r rhai nad ydynt mewn project will support 180 young people in cyflogaeth, addysg na hyfforddiant. Bydd y Communities First areas. To build on this, we prosiect yn cefnogi 180 o bobl ifanc mewn will be working closely with the Jobs Growth ardaloedd Cymunedau yn Gyntaf. Er mwyn Wales fund to ensure that Communities First adeiladu ar hyn, byddwn yn gweithio’n agos clusters benefit from this major programme. â chronfa Twf Swyddi Cymru er mwyn sicrhau bod clystyrau Cymunedau yn Gyntaf yn elwa o’r rhaglen fawr hon.

I now wish to focus on governance. For Rwyf am ganolbwyntio nawr ar lywodraethu. Communities First to flourish, it is essential Er mwyn i Cymunedau yn Gyntaf ffynnu, that everyone has full confidence that the mae’n hanfodol bod pawb yn gwbl hyderus programme is consistently well-managed and bod y rhaglen yn cael ei rheoli’n dda yn that public funds are always safeguarded. In gyson a bod arian cyhoeddus yn cael ei this regard, I agree with the sentiments of ddiogelu bob amser. Yn hyn o beth, rwy’n William Graham’s amendment. However, his cytuno ag ysbryd gwelliant William Graham. amendment goes further in suggesting that Fodd bynnag, aiff ei welliant ymhellach drwy independent community organisations should awgrymu y dylid creu sefydliadau cymunedol be created. The focus and emphasis of the annibynnol. Ar y dechrau, rhaid i’r rhaglen new programme in the early stages must be newydd ganolbwyntio a phwysleisio ar on ensuring that existing organisations that sicrhau bod gan sefydliadau sy’n bodoli want to be lead delivery bodies have the eisoes sydd am fod yn gyrff cyflenwi appropriate systems in place as opposed to arweiniol y systemau priodol ar waith yn focusing on creating new organisations. hytrach na’u bod yn canolbwyntio ar greu cyrff newydd.

5.30 p.m.

Nevertheless, governance will be robust. In Serch hynny, bydd trefn lywodraethol future, grant funding from the Welsh gadarn. Yn y dyfodol, bydd arian grant gan Government will be awarded directly to lead Lywodraeth Cymru yn cael ei ddyfarnu’n delivery bodies for a cluster area. However, I uniongyrchol i gyrff arweiniol ar gyfer ardal will only allow an organisation to become a glwstwr. Fodd bynnag, ni fyddaf ond yn lead delivery body if it passes stringent due caniatáu i sefydliad ddod yn gorff arweiniol diligence checks and has a strong track os bydd yn pasio gwiriadau diwydrwydd record of managing public funding, dyladwy llym a bod ganddo hanes cryf o reoli demonstrating its commitment to community arian cyhoeddus, gan ddangos ei ymrwymiad involvement. The regional dimension is not i gyfranogiad cymunedol. Ni fydd y going to be lost and I will be establishing dimensiwn rhanbarthol yn cael ei golli a regional programme boards, in line with the byddaf yn sefydlu byrddau rhaglen regional footprints that I announced last July, rhanbarthol, yn unol â’r olion traed to monitor the work of clusters and also share rhanbarthol a gyhoeddais fis Gorffennaf good practice. diwethaf, er mwyn monitro gwaith clystyrau a hefyd i rannu arferion da.

Colleagues, this is an exciting time for Gydweithwyr, mae hwn yn amser cyffrous i Communities First and I am determined that Cymunedau yn Gyntaf ac rwyf yn our new programme will be at the forefront benderfynol y bydd ein rhaglen newydd ar

113 24/01/2012 of tackling poverty across Wales. I hope that flaen y gad o ran mynd i’r afael â thlodi each and every Member can support this. ledled Cymru. Rwyf yn gobeithio y gall pob Aelod gefnogi hyn.

Gwelliant 1 William Graham Amendment 1 William Graham

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y Add as new point at end of motion: cynnig:

Yn nodi y bydd rhaid i’r Rhaglen Cymunedau Notes that the new Communities First yn Gyntaf newydd gael sylfaen llywodraethu Programme will require a foundation of corfforaethol effeithiol er mwyn gallu creu effective corporate governance to enable the Mudiadau Cymunedol annibynnol. creation of independent Community Organisations.

Mark Isherwood: I move amendment 1 in Mark Isherwood: Cynigiaf welliant 1 yn the name of William Graham. enw William Graham.

The future delivery of the new Communities Rhaid i’r modd y cyflwynir rhaglen newydd First programme must support an anti- Cymunedau yn Gyntaf yn y dyfodol gefnogi poverty agenda and alleviate severe and agenda gwrthdlodi a lleddfu tlodi difrifol a persistent poverty. Contrary to claims in the pharhaus. Yn groes i honiadau ym maniffesto Welsh Labour manifesto last year, Welsh Llafur Cymru y llynedd, byddai’r Conservatives would have left more money Ceidwadwyr Cymreig wedi gadael mwy o than Labour in the supporting communities arian na’r Blaid Lafur yn y gyllideb ar gyfer and people’s budget, which funds cefnogi cymunedau a phobl, sy’n ariannu Communities First. Further, unlike Welsh Cymunedau yn Gyntaf. Ymhellach i hynny, Labour’s manifesto, the Welsh Conservative yn wahanol i faniffesto Llafur Cymru, manifesto recognised that the second phase of cydnabu maniffesto’r Ceidwadwyr Cymreig Communities First comes to an end in 2012. fod ail gam Cymunedau yn Gyntaf yn dod i Conscious of the evidence findings in a ben yn 2012. Nododd ein maniffesto, wrth succession of reports on the Communities ystyried y canfyddiadau o’r dystiolaeth mewn First programme, our manifesto stated that cyfres o adroddiadau ar raglen Cymunedau we would set-up a network of community yn Gyntaf, y byddem yn sefydlu rhwydwaith anchor organisations to support and o sefydliadau angor cymunedol i gefnogi encourage community enterprise and social mentrau cymunedol ac entrepreneuriaeth entrepreneurship. We are also conscious of a gymdeithasol a’u hannog. Rydym hefyd yn need to maximise outcomes from the reduced ymwybodol o’r angen i sicrhau y ceir y funding for Communities First detailed in canlyniadau gorau posibl o’r cyllid ar gyfer Welsh Labour Government budgets. Cymunedau yn Gyntaf, sydd wedi gostwng, a Although some £300 million has been spent nodwyd yng nghyllidebau Llywodraeth Lafur on Communities First so far, adult learning Cymru. Er bod tua £300 miliwn wedi’i wario participation rates in these areas have gone ar Cymunedau yn Gyntaf hyd yma, mae down. cyfraddau cyfranogi ym maes dysgu i oedolion yn yr ardaloedd hyn wedi gostwng.

The 2006 interim evaluation of Communities Ni chanfu gwerthusiad interim 2006 First found little evidence of rigorous Cymunedau yn Gyntaf fawr ddim tystiolaeth monitoring and evaluation and that o fonitro a gwerthuso trylwyr, a chanfu fod Communities First was still a long way away camau mawr i’w cymryd cyn y bydd from producing the regeneration outcomes Cymunedau yn Gyntaf yn cyflawni’r that were, and still are, its main aims. The canlyniadau mewn perthynas ag adfywio a Joseph Rowntree Foundation found that oedd, ac sy’n parhau i fod, yn brif amcanion Communities First had led to quite marginal y rhaglen. Darganfu Sefydliad Joseph improvements only, while positive changes Rowntree fod Cymunedau yn Gyntaf wedi

114 24/01/2012 were mainly down to a mix of housing arwain at welliannau eithaf ymylol yn unig, tenures and younger populations with higher tra bo newidiadau cadarnhaol yn deillio yn skill levels moving in. As a member of the bennaf o gymysgedd o ddaliadaethau tai a Audit Committee in the second Assembly, I phoblogaethau iau â lefelau sgiliau uwch yn successfully called for an inquiry into symud i mewn. Fel aelod o’r Pwyllgor Communities First to be included in the Archwilio yn ystod yr ail Gynulliad, galwais Wales Audit Office’s forward work yn llwyddiannus am i ymchwiliad i programme. The resulting Wales Audit Cymunedau yn Gyntaf gael ei gynnwys ym Office report, published in July 2009, stated mlaenraglen waith Swyddfa Archwilio that Cymru. Nododd adroddiad Swyddfa Archwilio Cymru, a gyhoeddwyd yn sgil hynny ym mis Gorffennaf 2009:

‘serious weaknesses in financial planning and ‘Arweiniodd gwendidau difrifol yn y gwaith the processes for funding the programme led cynllunio ariannol a’r prosesau ar gyfer to widespread variation in funding with no ariannu’r rhaglen at amrywiad eang yn yr clear rationale for funding decisions’. arian a roddwyd heb unrhyw sail resymegol glir dros benderfyniadau’n ymwneud ag ariannu.’

It found that there was an absence of basic Canfu fod diffyg adnoddau dynol sylfaenol a human resource and financial planning, that chynllunio ariannol, fod monitro yn wan ac monitoring was weak and that there was no nad oedd dim tystiolaeth bod yr adborth yn evidence that anything was done with the cael ei ddefnyddio. Dyna pam y gwnaethom feedback. Hence, our amendment 1, which gyflwyno gwelliant 1, sydd nid yn unig yn not only notes that the new Communities nodi y bydd angen sylfaen o lywodraethu First programme will require a foundation of corfforaethol effeithiol ar raglen newydd effective corporate governance but also that Cymunedau yn Gyntaf, ond hefyd y bydd that will enable the creation of independent hynny’n ei gwneud yn bosibl creu community organisations. sefydliadau cymunedol annibynnol.

We must be concerned by the Wales Audit Rhaid iddo fod yn destun pryder inni fod Office findings that identified corporate canfyddiadau Swyddfa Archwilio Cymru governance failings and worse in the Plas wedi nodi methiannau mewn perthynas â Madoc Communities First scheme. We must llywodraethu corfforaethol, a methiannau also be concerned about alleged corporate gwaeth, yng nghynllun Cymunedau yn governance failings in other Communities Gyntaf Plas Madoc. Rhaid iddo fod yn destun First grant recipient bodies since, and that the pryder inni hefyd y cafwyd methiannau Welsh Government appointed the honedig ers hynny ynghylch llywodraethu Association of Voluntary Organisations in corfforaethol mewn cyrff Cymunedau yn Wrexham, as grant recipient body for Plas Gyntaf eraill sy’n derbyn grantiau, a bod Madoc Communities First, after AVOW’s Llywodraeth Cymru wedi penodi’r own serious governance problems had been Gymdeithas Mudiadau Gwirfoddol yn identified and exposed in an employment Wrecsam, neu AVOW, yn gorff sy’n derbyn tribunal judgment. Neither AVOW nor the grant ar gyfer Cymunedau yn Gyntaf Plas Welsh Government has provided an answer Madoc. Gwnaeth hynny ar ôl i broblemau to the question: when did AVOW inform the llywodraethu difrifol AVOW gael eu nodi a’u Welsh Government about the employment datgelu mewn dyfarniad gan dribiwnlys tribunal and its findings, which were known cyflogaeth. Nid yw AVOW na Llywodraeth on 14 March 2011? Cymru wedi ateb y cwestiwn hwn: pryd y bu i AVOW hysbysu Llywodraeth Cymru am y tribiwnlys cyflogaeth a’i ganfyddiadau, a oedd yn hysbys ar 14 Mawrth 2011?

The joint paper published by the Wales Bu i’r papur ar y cyd a gyhoeddwyd gan

115 24/01/2012

Council for Voluntary Action and Gyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru a Community Development Cymru, Datblygu Cymunedol Cymru, ‘Cymunedau ‘Communities First: A Way Forward’, yn Gyntaf: Ffordd Ymlaen’, fanylu ar detailed proposals for an achievable future gynigion ar gyfer gweledigaeth gyraeddadwy vision for communities that would be more o’r dyfodol i gymunedau a fyddai’n fwy effective at tackling deprivation and building effeithiol wrth fynd i’r afael ag amddifadedd stronger communities with less bureaucracy ac adeiladu cymunedau cryfach gyda llai o and cost, and more community ownership. fiwrocratiaeth a chost, a mwy o berchnogaeth The paper sought to chart a way forward that gymunedol. Roedd y papur yn ceisio canfod builds upon existing successes, overcoming ffordd ymlaen sy’n adeiladu ar lwyddiannau the design flaws inherent in the programme presennol, gan oresgyn y gwendidau and seeking to create an achievable vision for cynllunio sy’n gynhenid yn y rhaglen a the future that is more effective, at least 20% cheisio llunio gweledigaeth gyraeddadwy o’r cheaper and less bureaucratic. They found dyfodol sy’n fwy effeithiol, o leiaf 20% yn that rhatach ac yn llai biwrocrataidd. Gwelsant fod

‘the original design of the programme was ‘cynllun gwreiddiol y rhaglen yn ddiffygiol flawed in that it did not have clear aims but, gan nad oedd yn cynnwys amcanion clir ac, nevertheless, created over ambitious yn ogystal â hynny, am ei bod yn creu expectations’. disgwyliadau a oedd yn rhy uchelgeisiol’.

The design meant that ownership was Roedd y cynllun yn golygu bod dryswch o confused between local community, local ran y berchnogaeth rhwng y gymuned leol, yr authority and central Government. They said awdurdod lleol a Llywodraeth ganolog. that the missing link in achieving community Dywedasant mai’r ddolen goll o ran llwyddo ownership was the lack of a longer-term i greu perchnogaeth gymunedol oedd diffyg vision in the programme, enabling gweledigaeth tymor hwy yn y rhaglen, a communities to move beyond programmes to fyddai’n galluogi cymunedau i symud y tu establish their own independent institutions, hwnt i raglenni i sefydlu eu sefydliadau which can then, in turn, work as equal annibynnol eu hunain, a all wedyn, yn eu tro, partners in delivering real outcomes that the weithio fel partneriaid cyfartal wrth gyflawni community values and owns and is willing to canlyniadau go iawn y mae’r gymuned yn eu mobilise around. gwerthfawrogi, yn berchen arnynt ac yn barod i’w hannog.

They propose that one way forward to fill the Maent yn cynnig mai un ffordd o lenwi’r missing link is through a community anchor, bwlch o ran y ddolen goll honno fyddai drwy where community organisations in each area gael angor cymunedol. Byddai mudiadau would be invited to apply for anchor status as cymunedol ym mhob ardal yn cael eu a focus for services and activities meeting gwahodd i wneud cais am statws angor, gan local need. They concluded that this approach fod yn ffocws i wasanaethau a would lead to more independent, resilient gweithgareddau sy’n diwallu anghenion lleol. communities owning and controlling their Daethant i’r casgliad y byddai’r dull hwn yn own organisations as assets. They stated that arwain at gymunedau mwy annibynnol a it would move beyond programme and gwydn sy’n berchen ar eu sefydliadau eu Government dependency and provide the hunain fel asedau, ac sy’n eu rheoli. community-owned dimension that is often Gwnaethant ddatgan y byddai hynny’n sought, but seldom achieved in creating a symud y tu hwnt i ddibyniaeth ar raglenni a’r better Wales. Llywodraeth ac yn cynnig dimensiwn sy’n eiddo i’r gymuned, sef rhywbeth a geisir yn aml, ond a gyflawnir yn anaml wrth greu Cymru well.

Gwelliant 2 Jocelyn Davies Amendment 2 Jocelyn Davies

116 24/01/2012

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y Add new point at end of motion: cynnig:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i sicrhau bod Calls on the Welsh Government to ensure y gwerthusiad priodol yn rhan annatod o’r that the appropriate evaluation is built into holl brosiectau Cymunedau yn Gyntaf er all Communities First projects in order to mwyn mesur llwyddiant ac i allu gwneud measure success and to enable improvements gwelliannau yn ystod oes y prosiectau. to be made during the lifetime of the projects . Rhodri Glyn Thomas: Cynigiaf welliant 2 Rhodri Glyn Thomas: I move amendment 2 yn enw Jocelyn Davies. in the name of Jocelyn Davies.

Rwy’n falch fy mod wedi cael fy ngalw i I am pleased that I have been called to gyfrannu at y ddadl hon. Rwy’n croesawu’r contribute to this debate. I welcome the ddadl a sylwadau agoriadol y Gweinidog. debate and the Minister’s opening remarks. I Rwy’n flin fy mod wedi ei siomi wrth am sorry that I disappointed him in gwestiynu rhai agweddau ar ei ddatganiad questioning some aspects of his previous blaenorol. Er fy mod wedi croesawu’r statement. Although I did welcome the datganiad, mae’n amlwg nad oedd yn statement, it is obvious that he did not gwerthfawrogi’r cwestiynau a ofynnais appreciate the questions that I posed ynglŷn â’r datganiad hwnnw. Ceisiaf fod yn regarding that statement. I will try to be more fwy adeiladol yn y ddadl hon. constructive in this debate.

Rydym yn rhannu’r weledigaeth a We share the vision that led to the arweiniodd at sefydlu rhaglen Cymunedau yn establishment of Communities First. Working Gyntaf. Mae gweithredu mewn cymunedau er within communities in order to address the mwyn mynd i’r afael â phroblemau very real problems of poverty is extremely gwirioneddol tlodi yn eithriadol o bwysig. important. We also share the vision that these Rydym hefyd yn rhannu’r weledigaeth y projects should spring from the communities dylai’r prosiectau hyn godi o’r cymunedau eu themselves and be led by people within their hunain a chael eu harwain gan bobl yn eu communities—by people who understand cymunedau—gan bobl sy’n deall eu those communities. cymunedau.

Rwy’n ddiolchgar i’r Gweinidog am gefnogi I am grateful to the Minister for supporting gwelliant 2 yn enw Jocelyn Davies. Mae’r amendment 2 in the name of Jocelyn Davies. gwelliant hwn yn mynd i’r afael â rhai o That amendment addresses some of the wendidau’r cynllun blaenorol. Mae’r weaknesses that existed in the previous Gweinidog wedi bod yn ddigon gonest i scheme. The Minister has been honest gydnabod nad oedd y cynllun Cymunedau yn enough to acknowledge that the original Gyntaf gwreiddiol wedi llwyddo i’r graddau Communities First scheme did not succeed to roedd y Llywodraeth wedi gobeithio, ac the extent that the Government had hoped rydym yn hapus iawn i weithio gyda’r that it would, and we are very happy to work Gweinidog i sicrhau bod y cynllun newydd with the Minister to ensure that the new hwn yn fwy llwyddiannus ac yn gadael ar ei scheme is more successful and that it leaves a ôl ganlyniadau a fydd yn dangos yn glir bod legacy that demonstrates clearly that there gwelliant, bod y cymunedau hynny wedi tyfu has been improvement, and that those a datblygu ac wedi ymgyfoethogi o ganlyniad communities have grown and developed and i weithgaredd prosiectau Cymunedau yn have become enriched as a result of the Gyntaf. activities of Communities First projects.

O ran y gwelliannau, rydym yn hapus i Turning to the amendments, we are happy to gefnogi gwelliant 1 yn enw William Graham. support amendment 1 in the name of William Mae gan Peter Black bump o welliannau; Graham. Peter Black has five amendments; it

117 24/01/2012 mae’n ymddangos mai’r egwyddor mae Peter seems that the principle that Peter Black yn ei ddilyn yw bod yn rhaid iddo gynhyrchu follows is that he has to table three more o leiaf tri gwelliant yn fwy nag unrhyw amendments than any other business reolydd busnes arall. Pe bai’r nifer yn manager. If the quantity added to the quality, ychwanegu at eu gwerth, byddem yn barod we would be willing to consider them. i’w hystyried. Fodd bynnag, byddwn yn atal However, we will abstain on amendment 3, ein plediais ar welliant 3, gan ei fod yn as it is now irrelevant given that the Minister amherthnasol yn awr oherwydd bod y is supporting amendment 2, which notes the Gweinidog wedi derbyn gwelliant 2, sy’n same point in a much more creative and nodi’r pwynt hwnnw mewn ffordd llawer constructive manner than amendment 3. To iawn mwy creadigol ac adeiladol na gwelliant all extents and purposes, in amendment 7, 3. Mae Peter Black yn ailadrodd gwelliant 4 Peter Black is repeating what he has in yng ngwelliant 7, i bob pwrpas, mewn ffordd amendment 4, but in an affirmative rather gadarnhaol yn hytrach na negyddol. Mae’n than negative way. It is clear that he has amlwg ei fod wedi penderfynu bod isafswm o decided that a minimum of five amendments bump gwelliant yn angenrheidiol ac felly mae is essential, so he has divided the point wedi rhannu’r pwynt rhwng y ddau welliant. between the two amendments. We will Byddwn yn cefnogi gwelliannau 5, 6 a 7. support amendments 5, 6 and 7.

Mae’r syniad o alluogi cymunedau i The idea of enabling communities to discover ddarganfod ffyrdd o orchfygu’r tlodi sy’n eu ways of overcoming the poverty that is gormesu yn eithriadol o bwysig. Hoffwn godi oppressing them is vitally important. I would rhai pwyntiau gyda chi, Weinidog. Mae’r like to raise some points with you, Minister. cynllun newydd yn symud y pwyslais o The new scheme shifts the emphasis away gymunedau i ardaloedd. Mae hynny’n from communities to areas. That is based ymwneud â’r weledigaeth sylfaenol. Sut yr upon the underlying vision. How are you ydych am sicrhau bod yr elfen gymunedol going to ensure that that community vision honno’n parhau, bod pobl yn gweithio yn eu continues, that people work in their own cymunedau eu hunain, a bod pobl sy’n community, and that people who know their adnabod eu cymunedau yn gweithio gyda’u community work with that community in cymuned er mwyn sicrhau bod y gymuned order to ensure that it benefits from these honno yn elwa ar y cynlluniau hyn? Pan schemes? When you think of some of the ydych yn meddwl am rai o’r clystyrau hyn yr clusters that you say must be created, that ydych yn dweud bod rhaid eu creu, byddai would merge areas that are not only spread hynny’n uno ardaloedd sydd nid yn unig yn out geographically but that are quite different bell yn ddaearyddol oddi wrth ei gilydd ond in nature. You are also restricting it to four sy’n dra gwahanol i’w gilydd o ran natur. Yr clusters per county. Given that the majority ydych hefyd yn cyfyngu i bedwar clwstwr ar of the schemes are in the south Wales gyfer pob sir. O ystyried bod y rhan fwyaf o’r Valleys, does restricting it to four clusters not cynlluniau yn nyffrynnoedd de Cymru, a yw mean that some communities will lose out cyfyngu i bedwar clwstwr yn mynd i olygu y because of that rule alone, rather than bydd rhai cymunedau’n colli allan oherwydd because of any of their needs? Is there not a y rheol honno’n unig, ac nid oherwydd risk that, in shifting to this new emphasis, we unrhyw angen ar eu rhan nhw? A oes perygl, will be moving from a position on projects wrth symud i’r pwyslais newydd hwn, ein arising from the communities up to a position bod yn symud o sefyllfa lle roedd y of projects being managed from the top down prosiectau yn codi o’r gymuned i fyny i by the Government? sefyllfa lle mae prosiectau’n cael eu rheoli o’r Llywodraeth i lawr?

The Deputy Presiding Officer: I call on Y Dirprwy Lywydd: Galwaf ar Peter Black i Peter Black to move amendments 3, 4, 5, 6 gynnig gwelliannau 3, 4, 5, 6 a 7, a and 7, tabled in his name, and which are all in gyflwynwyd yn ei enw, ac sydd oll mewn order. trefn.

118 24/01/2012

Gwelliant 3 Peter Black Amendment 3 Peter Black

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y Add as new point at end of motion: cynnig:

Yn gresynu nad oedd y rhaglen Cymunedau Regrets that the original Communities First yn Gyntaf wreiddiol yn canolbwyntio ar fynd programme did not focus on tackling poverty. i’r afael â thlodi.

Gwelliant 4 Peter Black Amendment 4 Peter Black

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y Add as new point at end of motion: cynnig:

Yn nodi bod adroddiad y Pwyllgor Cyfrifon Notes that the Public Accounts Committee’s Cyhoeddus ar Cymunedau yn Gyntaf wedi report into Communities First concluded that dod i’r casgliad ‘ni all rhaglen Cymunedau ‘the Communities First programme cannot yn Gyntaf ddangos gwerth am arian’. demonstrate value for money.’

Gwelliant 5 Peter Black Amendment 5 Peter Black

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y Add as new point at end of motion: cynnig:

Yn nodi, yn ei adroddiad ‘Regenerating Notes that, in its report, ‘Regenerating Communities First Neighbourhoods’, mai Communities First Neighbourhoods’, the gwelliannau bychain yn unig a ganfuwyd gan Joseph Rowntree Foundation identified only Sefydliad Joseph Rowntree mewn ardaloedd ‘marginal improvements’ in Communities Cymunedau yn Gyntaf. First areas.

Gwelliant 6 Peter Black Amendment 6 Peter Black

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y Add as new point at end of motion: cynnig:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i sicrhau bod Calls on the Welsh Government to ensure ei rhaglen Cymunedau yn Gyntaf newydd yn that its new Communities First programme cyflawni gwell canlyniadau na’i delivers better results than its predecessor. rhagflaenydd.

Gwelliant 7 Peter Black Amendment 7 Peter Black

Ychwanegu pwynt newydd ar ddiwedd y Add as new point at end of motion: cynnig:

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i sicrhau bod Calls on the Welsh Government to ensure gan ei rhaglen Cymunedau yn Gyntaf newydd that its new Communities First programme dargedau clir, perthnasol a mesuradwy i fynd has clear, relevant and measurable targets to i’r afael â thlodi. tackle poverty.

Peter Black: I move amendments 3, 4, 5, 6 Peter Black: Cynigiaf welliannau 3, 4, 5, 6 a and 7. 7.

Thank you, Deputy Presiding Officer, for Diolch, Ddirprwy Lywydd, am gadarnhau confirming that these amendments are in bod y newidiadau hyn mewn trefn. Rwyf

119 24/01/2012 order. I am also grateful to Rhodri Glyn hefyd yn ddiolchgar i Rhodri Glyn Thomas Thomas for confirming that he will support at am gadarnhau y bydd yn cefnogi o leiaf rai least some of those amendments and for o’r gwelliannau hynny ac am brofi, unwaith proving, once again, that he can at least eto, ei fod, o leiaf, yn gallu cyfrif. count.

There is a common agenda across the Mae agenda gyffredin ar draws y Siambr gan Chamber in that we all support the need and ein bod i gyd yn cefnogi’r angen a’r awydd i desire to help raise the most vulnerable ddyrchafu’r bobl fwyaf bregus yn ein people in our communities so as to fulfil their cymunedau fel eu bod yn gallu cyflawni eu potential. However, I think that blindly potensial. Fodd bynnag, yn fy marn i, nid yw promoting an ineffective scheme helps no- hyrwyddo cynllun aneffeithiol yn ddifeddwl one, and we should not become entrenched in yn helpu neb, ac ni ddylem wreiddio’n promoting an initiative that does not work, hunain mewn sefyllfa o hyrwyddo menter even after many changes. That is not saying nad yw’n gweithio, hyd yn oed ar ôl nifer o that we are not going to support this motion newidiadau. Nid yw hynny’n golygu na or that we do not support the changes that the fyddwn yn cefnogi’r cynnig hwn, neu nad Minister has brought in. We are giving notice ydym yn cefnogi’r newidiadau a gyflwynwyd that—I have lost count of the number of gan y Gweinidog. Rydym yn rhybuddio—ni times that this scheme has been revised: allaf gyfrif y nifer o weithiau y mae’r cynllun maybe three or four—it is going to come to a hwn wedi’i ddiwygio: efallai tair neu bedair o point where we have to say that the scheme weithiau—y byddwn yn dod at bwynt pan itself is not working and that we need to look fydd yn rhaid inni ddweud nad yw’r cynllun at a different way of doing things. As it yn gweithio a bod yn rhaid inni edrych ar happens, I am concerned— ffordd wahanol o wneud pethau. Fel y mae’n digwydd, rwyf yn pryderu—

David Rees rose— David Rees a gododd—

Peter Black: I will just finish this point first. Peter Black: Hoffwn orffen y pwynt hwn yn I am concerned that, when you look at the gyntaf. Mae’n peri pryder imi ei bod yn ministerial decisions document, which is ymddangos, wrth edrych ar y ddogfen linked to the motion, the Minister appears to ynghylch penderfyniadau gweinidogol, sy’n have constructed an elaborate edifice with gysylltiedig â’r cynnig, fel pe bai’r very little local accountability or Gweinidog wedi llunio adeiladwaith transparency, in the sense that it is very top- cymhleth sydd ag ychydig iawn o down as opposed to involving local atebolrwydd lleol a thryloywder, yn yr ystyr authorities. I am still concerned that there are ei fod yn gweithredu o’r brig i lawr yn no clear and measurable targets attached to hytrach na’n cynnwys awdurdodau lleol. this scheme by which you can evaluate how Mae’n dal yn destun pryder i mi nad oes successful it has been. unrhyw dargedau clir a mesuradwy ynghlwm wrth y cynllun hwn fel y gallwch werthuso ei lwyddiant.

David Rees: You say that it is not working, David Rees: Rydych yn dweud nad yw’n but in my constituency—and in your gweithio, ond yn f’etholaeth i—ac yn eich region—there are Communities First rhanbarth chi—mae rhaglenni Cymunedau yn programmes, such as those in New Gyntaf, megis y rhai yn Sandfields Newydd Sandfields Aberavon, Briton Ferry West and yn Aberafan, yng Ngorllewin Llansawel a the Aberafan valley, which are actually dyffryn Aberafan, sydd yn llwyddo ac yn succeeding and achieving, getting people cyflawni; maent yn cael pobl yn ôl i’r gwaith back into work and making communities feel ac yn gwneud i gymunedau deimlo’n well better about themselves. Do you not agree amdanynt eu hunain. Oni fyddech yn cytuno that that is the case? bod hynny’n wir?

120 24/01/2012

Peter Black: I agree that some communities Peter Black: Cytunaf fod gwelliannau have seen improvements. However, as of wedi’u gweld mewn rhai cymunedau. Fodd March of last year, over £342 million had bynnag, erbyn mis Mawrth y llynedd, roedd been spent on Communities First, with no dros £342 miliwn wedi’i wario ar discernable reduction in poverty across most Cymunedau yn Gyntaf, ond ni chafwyd of the 155 areas that it supports. I have unrhyw ostyngiad canfyddadwy mewn tlodi another example in the county of Bridgend, ar draws y mwyafrif o’r 155 o ardaloedd y which is also in my region. Look at some of mae’n eu cefnogi. Mae gennyf enghraifft the Communities First areas there and their arall yn sir Pen-y-bont ar Ogwr, sydd hefyd relative positions in terms of the index of yn fy rhanbarth. Edrychwch ar rai o multiple deprivation. Bettws and Brackla 3 ardaloedd Cymunedau yn Gyntaf yno, a’u are more deprived now than they were in safleoedd cymharol o ran y mynegai 2005. Caerau 1 and 2 are now in the bottom amddifadedd lluosog. Mae Betws a Bracla 3 2%, having dropped from thirty-fifth and yn fwy difreintiedig yn awr nag yr oeddent sixty-sixth to eighth and thirty-eighth yn 2005. Mae Caerau 1 a 2 yn awr yn y 2% respectively. Clearly, there are issues in many isaf, ar ôl iddynt ostwng o’r pymthegfed safle of the communities where Communities First ar hugain a’r chweched safle a thrigain, yn y is in place of not achieving the objectives of drefn honno, i’r wythfed safle a’r deunawfed eliminating poverty, raising people up, safle ar hugain. Yn amlwg, mae problemau helping them to get back on their feet or mewn sawl cymuned lle y mae Cymunedau delivering the fundamental change that yn Gyntaf ar waith, lle nad yw’r amcanion o Communities First was first intended to ddileu tlodi, dyrchafu pobl a’u rhoi yn ôl ar address. I have concerns that, despite the ben ffordd neu gyflwyno’r newid sylfaenol yr many changes that have been put in place, we oedd Cymunedau yn Gyntaf i fod i fynd i’r have not yet got a scheme that is going to afael ag ef yn cael eu cyflawni. Mae gennyf deliver what we need it to deliver. bryderon nad oes gennym eto gynllun a fydd yn cyflawni’r hyn y mae angen inni ei gyflawni, er gwaethaf y sawl newid a wnaed.

The Minister referred to me harking back to Cyfeiriodd y Gweinidog at y ffaith fy mod yn previous schemes. I think that that is still rhygnu ymlaen am gynlluniau blaenorol. relevant, because, although we have this Credaf fod hynny’n dal yn berthnasol, model in front of us—I suppose that we have oherwydd er bod gennym y model hwn o’n moved from a Ford Focus to a Prius, blaenau—ac mae’n debyg ein bod wedi perhaps—we still have no guarantees that it symud o’r Ford Focus i’r Prius, efallai—nid is going to work, and I still have concerns oes gennym unrhyw sicrwydd o hyd y bydd that, unless we start to involve local yn gweithio, ac, oni bai ein bod yn dechrau government and the money it spends—unless cynnwys llywodraeth leol a’r arian y mae’n we start bending its programmes as well as ei wario—oni bai ein bod yn dechrau addasu our own—we will still not achieve that. If ei rhaglenni yn ogystal â’n rhai ein hunain— you are going to introduce a top-down ni fyddwn yn dal i gyflawni hynny. Os ydych structure, effectively controlled from the yn mynd i gyflwyno strwythur o’r brig i lawr, centre, you are not going to get that buy-in a reolir i bob pwrpas o’r canol, ni fyddwch yn from those other partners who operate on a cael cefnogaeth y partneriaid eraill hynny local level, who will feel disenchanted and sy’n gweithredu ar lefel leol, a fydd yn disempowered by the way that this new teimlo’n ddadrithiedig ac yn ddi-rym scheme will be delivered. oherwydd y ffordd y cyflwynir y cynllun newydd hwn.

5.45 p.m.

We believe that one of the biggest Credwn mai un o wendidau mwyaf y rhaglen weaknesses of the Communities First Cymunedau yn Gyntaf ers ei sefydlu yw’r programme since its inception has been the methiant i ymgysylltu â’r sector preifat, yn failure to engage with the private sector, arbennig busnesau lleol, i adfywio

121 24/01/2012 particularly local businesses, in regenerating cymunedau lleol. Mae angen set o local communities. There needs to be a set of ddangosyddion sy’n dangos yn benodol sut y indicators that shows specifically how bydd yr arian sy’n cael ei wario yn yr ardal money that is being spent in the Cymunedau yn Gyntaf yn sicrhau canlyniad Communities First area will produce an ac a fydd yn mesur ei lwyddiant. Rhaid gosod outcome and which will measure how targedau clir ar gyfer yr arian hwnnw ac nid o successful it is. Clear targets must be set for reidrwydd ar gyfer yr ystod eang o raglenni y that money and not necessarily for the whole mae’n chwarae rôl fach ynddynt. Mae range of programmes of which it performs a grymuso yn sicr yn rhan o hynny, ac yn rhan small part. Empowerment is very much a o sut rydym yn ei gyflwyno. part of that and of how we deliver it.

We have already referred to the Wales Audit Rydym eisoes wedi cyfeirio at Swyddfa Office and its view, as well as that of the Archwilio Cymru a’i safbwynt, yn ogystal â Joseph Rowntree Foundation, which said safbwynt Sefydliad Joseph Rowntree, a that, between 2001 and 2008, some ddywedodd fod rhai amodau, rhwng 2001 a conditions have improved in first-generation 2008, wedi gwella yn ardaloedd cenhedlaeth Communities First areas and that, on gyntaf Cymunedau yn Gyntaf, a bod y average, population and house prices have boblogaeth a phrisiau tai, ar gyfartaledd, increased and economic inactivity has wedi cynyddu tra bo anweithgarwch declined. However, it said that, in economaidd wedi lleihau. Fodd bynnag, wrth comparison to similar neighbourhoods, the gymharu cymunedau tebyg, dywedodd fod y gains that have been made in the first- cynnydd a wnaed yn ardaloedd cenhedlaeth generation Communities First areas have gyntaf Cymunedau yn Gyntaf wedi bod yn been relatively marginal. What we want from gymharol fach. Rydym am i’r cynllun this new scheme is to go above the marginal. newydd hwn wneud yn well na hynny. Rhaid We need to start introducing a step change in inni ddechrau cyflwyno newid sylweddol i’r the way that communities are empowered ffordd y galluogir cymunedau i rymuso ac i and improved. The latest incarnation has a wella. Mae gan y cynllun diweddaraf lawer great deal to prove to deliver on that. iawn i’w brofi er mwyn cyflawni hynny.

The Deputy Presiding Officer: I have a lot Y Dirprwy Lywydd: Mae gennyf nifer o of people who want to speak and I want to bobl sydd eisiau siarad ac rwyf am alw call as many Members as possible, so please cymaint o Aelodau â phosibl, felly byddwch be succinct if you are called. yn gryno os cewch eich galw.

Kenneth Skates: I welcome the opportunity Kenneth Skates: Croesawaf y cyfle a roddir that this debate provides to examine the gan y ddadl hon i archwilio dyfodol future of Communities First. I also want to Cymunedau yn Gyntaf. Rwyf hefyd yn praise the commitment that the Minister has awyddus i ganmol yr ymrwymiad a shown to reforming the programme and the ddangoswyd gan y Gweinidog i ddiwygio’r excellent assistance that he has given to rhaglen a’r cymorth rhagorol y mae wedi’i Communities First wards in my constituency roi i wardiau Cymunedau yn Gyntaf yn fy in the recent past. It is important to recognise etholaeth i yn ddiweddar. Mae’n bwysig the progress that has been made in the first cydnabod y cynnydd a wnaed yn ardaloedd generation of Communities First. Although cenhedlaeth gyntaf Cymunedau yn Gyntaf. amendment 5 seeks to highlight the Er bod gwelliant 5 yn ceisio tynnu sylw at y criticisms made in the 2010 Joseph Rowntree feirniadaeth a wnaed yn adroddiad 2010 report on Communities First, as we have just Joseph Rowntree ar Cymunedau yn Gyntaf, heard, in its evaluation, the report points out fel rydym wedi’i glywed, mae’r adroddiad yn that Communities First areas experienced an nodi, yn ei werthusiad, bod ardaloedd overall decline in the percentage of inactive Cymunedau yn Gyntaf wedi profi gostyngiad working-age populations over a seven-year cyffredinol yn y ganran o boblogaethau period after 2001 and that economic anweithgar o oedran gweithio dros gyfnod o inactivity declined in these areas up to 2008. saith mlynedd ar ôl 2001 a bod

122 24/01/2012

In addition, in my area of Clwyd South, I can anweithgarwch economaidd wedi dirywio yn point to important areas in which the yr ardaloedd hyn hyd at 2008. Yn ogystal, yn Communities First programme has had a fy ardal i, sef De Clwyd, gallaf nodi meysydd really positive impact on the lives of local pwysig lle cafodd y rhaglen Cymunedau yn people, helping to promote community Gyntaf effaith gadarnhaol iawn ar fywydau involvement and empowering residents in pobl leol, gan helpu i hyrwyddo cyfranogiad deprived neighbourhoods to take control of cymunedol a rhoi grym i drigolion mewn their lives. cymunedau difreintiedig reoli eu bywydau.

However, we must remember what we are up Fodd bynnag, rhaid inni gofio’r hyn a against in 2012. Although many wynebwn yn 2012. Er bod llawer o ardaloedd Communities First areas have benefited from Cymunedau yn Gyntaf wedi elwa ar gynnydd population gains and increased house prices yn y boblogaeth a phrisiau tai uwch yn y in recent years, unemployment is still a blynyddoedd diwethaf, mae diweithdra yn major factor in these areas and the bleak parhau’n ffactor pwysig yn yr ardaloedd hyn economic climate risks undermining the aims ac mae perygl y bydd yr hinsawdd of the programme and the ability of the economaidd lwm yn tanseilio amcanion y people within those communities to work rhaglen a gallu’r bobl o fewn y cymunedau themselves free of poverty and deprivation. hynny i ddod yn rhydd o dlodi ac amddifadedd.

The danger that we must avoid in developing Y perygl y mae’n rhaid inni ei osgoi wrth a new programme in this climate is that of ddatblygu rhaglen newydd yn yr hinsawdd not properly evaluating or unpicking those hon yw ein bod yn peidio â gwerthuso neu parts of the programme that will work in the nodi’r rhannau hynny o’r rhaglen a fydd yn long term, but which struggle to show gweithio yn y tymor hir, ond sy’n ei chael yn immediate political pay-off in a difficult and anodd dangos elw gwleidyddol yn syth mewn depressed economic environment. The areas amgylchedd economaidd anodd a that we are talking about today will be those dirwasgedig. Y meysydd rydym yn sôn hardest hit by job losses, benefit changes and amdanynt heddiw yw’r rhai sy’n dioddef the public sector spending cuts affecting the fwyaf yn sgîl colli swyddi, newidiadau mewn wider economy. Therefore, this successor budd-daliadau a’r toriadau gwariant yn y programme must be focused on the medium sector cyhoeddus sy’n effeithio ar yr economi and long term. ehangach. Felly, rhaid i’r rhaglen olynol hon ganolbwyntio ar y tymor canolig a’r tymor hir.

Clearly, as the Minister has pointed out, the Yn amlwg, fel y mae’r Gweinidog wedi’i problems experienced by some Communities nodi, mae’r problemau a brofwyd gan rai First projects provide us with important prosiectau Cymunedau yn Gyntaf yn cynnig lessons about how the financial control and gwersi pwysig i ni ynghylch sut y dylai governance of the new Communities Next rheolaeth a llywodraethiant ariannol menter initiative should work. One point that I want newydd Cymunedau Nesaf weithio. Un to raise is that there must be clear and direct pwynt rwyf am ei godi yw’r angen am lines of accountability in the successor linellau atebolrwydd clir ac uniongyrchol yn programme so that the early warnings about y rhaglen olynol fel yr amlygir yn gynt y failures in such schemes are flagged up rhybuddion cynnar ynghylch methiannau sooner and prompt and swift action is taken mewn cynlluniau o’r fath a bod y to resolve the problems identified. The gweithredu’n digwydd yn brydlon ac yn lesson for the future is that we require more gyflym i ddatrys y problemau a nodwyd. Y effective oversight and stewardship at a wers ar gyfer y dyfodol yw ein bod yn gofyn senior level of the programmes and a more am oruchwyliaeth a stiwardiaeth fwy rigorous and ongoing assessment of the day- effeithiol o’r rhaglenni ar lefel uwch ac to-day work of the projects. I would stress asesiad mwy trylwyr a pharhaus o waith here that, in my constituency, Plas Madoc dyddiol y prosiectau. Pwysleisiaf yma fod

123 24/01/2012

Communities First has moved on Cymunedau yn Gyntaf Plas Madoc, sydd yn significantly. The action taken by the fy etholaeth i, wedi cymryd camau sylweddol Minister to begin a programme of detailed ymlaen. Mae’r camau a gymerwyd gan y audit and inspection has helped to ensure that Gweinidog i ddechrau rhaglen o archwilio ac more appropriate governance arrangements arolygu manwl wedi helpu i sicrhau bod are now in place and that we are on the right trefniadau llywodraethu mwy priodol ar track. waith bellach a’n bod ar y trywydd iawn.

The motivation for getting this right is clear Mae’r cymhelliad ar gyfer gwneud hyn yn for all to see. The tax and benefit changes iawn yn glir i bawb ei weld. Bydd y outlined in the UK coalition Government’s newidiadau treth a budd-daliadau a autumn statement will place the greatest amlinellwyd yn natganiad Llywodraeth burden squarely on the poorest people. The glymblaid y DU yn yr hydref yn gosod y new scheme must focus on building social baich mwyaf ar y bobl dlotaf yn llwyr. Rhaid capital in our communities, enhancing i’r cynllun newydd ganolbwyntio ar adeiladu democratic community involvement and cyfalaf cymdeithasol yn ein cymunedau, tackling the specific determinants of gwella cyfranogiad cymunedol democrataidd deprivation in the areas. I believe, a mynd i’r afael â phenderfynyddion penodol importantly, that we can find agreement in amddifadedd yn yr ardaloedd. Credaf y this Chamber that, where community gallwn—mae hyn yn bwysig iawn—gael development has worked, that has been as a cytundeb yn y Siambr hon bod datblygu result of communities themselves identifying cymunedol wedi gweithio mewn ardaloedd their priorities and acting upon them in a penodol o ganlyniad i’r ffaith bod y way that works. cymunedau eu hunain yn nodi eu blaenoriaethau ac yn gweithredu arnynt mewn ffordd sy’n gweithio.

In short, communities and projects have Yn fyr, mae cymunedau a phrosiectau wedi succeeded where they have had genuine llwyddo lle bu rheolaeth ddemocrataidd go democratic control. A sense of ownership iawn. Mae ymdeimlad o berchnogaeth yn increases participation, improves the cynyddu cyfranogiad, mae’n gwella’r broses prioritisation of local problems, creates a o flaenoriaethu problemau lleol, mae’n creu community spirit, and builds trust and a ysbryd cymunedol, ac mae’n meithrin belief in the programme that can then be a ymddiriedaeth a chred yn y rhaglen a all vehicle for wider community change. That is wedyn fod yn gyfrwng ar gyfer newid yn y the vision for Communities First that we gymuned ehangach. Dyna’r weledigaeth ar need to see in Wales, and that is the vision gyfer Cymunedau yn Gyntaf y mae angen that I hope that Communities Next can inni ei gweld yng Nghymru, a dyna’r deliver. weledigaeth rwyf yn gobeithio y gall Cymunedau Nesaf ei chyflawni.

Suzy Davies: Rwy’n falch bod Llywodraeth Suzy Davies: I am pleased that the Welsh Cymru wedi cyflwyno’r ddadl hon heddiw. Government has tabled this debate today. As Fel Aelod rhanbarthol dros ran o Gymru a regional Member for a part of Wales that sydd â nifer fawr o wardiau Cymunedau yn has a large number of Communities First Gyntaf, gwn fod llawer o bobl yn falch bod wards, I know that many people are pleased yr ansicrwydd yn dod i ben. that the uncertainty is coming to an end.

Mae hefyd yn gyfle i greu enw da newydd ar It is also an opportunity to give Communities gyfer Cymunedau yn Gyntaf. Yn debyg i First a new reputation. As with Flying Start, Dechrau’n Deg, a gafodd ei drafod yr which was discussed last week, no-one wythnos diwethaf, nid oes neb yn amau’r doubts the ambition behind the establishment bwriad uchelgeisiol y tu ôl i sefydlu rhaglen of the Communities First programme. Cymunedau yn Gyntaf.

124 24/01/2012

All Communities First areas will have Bydd holl ardaloedd Cymunedau yn Gyntaf achieved something. In the Afan valley, in wedi cyflawni rhywbeth. Yng nghwm Afan, my region, 92 people gained work between yn fy rhanbarth i, cafodd 92 o bobl waith the winter of 2009 and the summer of 2011 rhwng gaeaf 2009 a haf 2011 o ganlyniad i as a result of the Communities First raglen a gwaith partneriaeth Cymunedau yn programme and partnership working. Gyntaf.

Changes in attitude are just as important. As Mae newidiadau mewn agwedd yr un mor one participant said, people must change bwysig. Fel y dywedodd un cyfranogwr, their ways of thinking if they are to get rhaid i bobl newid eu ffyrdd o feddwl os themselves going: it is little things that get ydynt am roi hwb i’w hunain: y pethau bach people out of a rut and get them up in the sy’n cael pobl allan o dwll ac sy’n peri iddynt morning and get them to have some pride in godi yn y bore ac i gael rhywfaint o falchder themselves. We will all have heard yn eu hunain. Bydd pob un ohonom wedi something similar from our constituents but, clywed rhywbeth tebyg oddi wrth ein overall, the impact is not what could be hetholwyr, ond, yn gyffredinol, nid yw’r expected. There is significant evidence that effaith yr hyn y gellid ei ddisgwyl. Mae the programme has not been value for money tystiolaeth sylweddol i ddangos nad yw’r and those criticisms will be aired again in rhaglen wedi dangos gwerth am arian a bydd this debate. y feirniadaeth honno’n cael ei chodi eto yn y ddadl hon.

Do the Welsh Government’s plans, which A yw cynlluniau Llywodraeth Cymru, a flow from the consultation, address those ddaw yn sgîl yr ymgynghoriad, yn mynd i’r criticisms? Some changes leap out as being afael â’r feirniadaeth honno? Mae rhai very positive, such as the larger, flexible newidiadau yn amlwg yn rhai cadarnhaol boundaries, which will, hopefully, resolve iawn, megis y ffiniau mwy a hyblyg, a fydd, the problem that the majority of poor gobeithio, yn datrys y broblem bod y children live outside the supported areas. It mwyafrif o blant tlawd yn byw y tu allan i’r also accommodates the reality that areas ardaloedd a gefnogir. Mae hefyd yn adjacent to the most deprived wards can cwmpasu’r realiti y gall ardaloedd ger y provide economic opportunity. We heard wardiau mwyaf difreintiedig gynnig what Peter Black said on poor private sector cyfleoedd economaidd. Clywsom yr hyn a involvement to date; these changes should ddywedodd Peter Black ar gyfraniad gwael y remove those inconvenient barriers. sector preifat hyd yn hyn; dylai’r newidiadau hyn ddileu’r rhwystrau anghyfleus hynny.

The Welsh Government has faced up to the Mae Llywodraeth Cymru wedi wynebu’r need for stronger governance and clearer angen am lywodraethu cryfach ac financial accountability and line atebolrwydd ariannol a rheoli llinell mwy management, and consistent monitoring is eglur, ac mae monitro cyson hefyd i’w also to be welcomed. The focus on poverty groesawu. Mae’r ffocws ar dlodi a’r tri and the three routes to delivery provide a llwybr i gyflawni yn rhoi ffocws llawer much clearer focus for Communities First. cliriach ar gyfer Cymunedau yn Gyntaf. Fodd However, has the Government’s response bynnag, a yw ymateb y Llywodraeth efallai perhaps moved a little too far? Are regional wedi mynd ychydig yn rhy bell? A yw boards absolutely necessary? Promotion of byrddau rhanbarthol yn gwbl angenrheidiol? Communities First programmes in Nid yw hyrwyddo rhaglenni Cymunedau yn disseminating good practice does not require Gyntaf wrth ledaenu arfer da yn gofyn am a whole new layer of bureaucracy. Why does haen newydd o fiwrocratiaeth. Pam fod Communities First need an ‘interface’ with angen ‘rhyngwynebu’ â Llywodraeth Cymru the Welsh Government? The Government ar Cymunedau yn Gyntaf? Mae angen i’r needs to be asking questions directly of lead Llywodraeth ofyn cwestiynau uniongyrchol i delivery bodies. Effective corporate gyrff arweiniol sy’n darparu. Mae governance is indeed a crucial factor in the llywodraethu corfforaethol effeithiol yn

125 24/01/2012 success of new programmes but an interface ffactor gwirioneddol allweddol yn llwyddiant is not the answer to the Welsh Government’s y rhaglenni newydd, ond nid rhyngwyneb well-documented failure to scrutinise yw’r ateb i fethiant amlwg Llywodraeth properly last time. In communities where Cymru i graffu’n iawn y tro diwethaf. Mewn there are already many other strategy and cymunedau lle ceir llawer o raglenni delivery programmes, and where money is strategaeth a darparu eisoes, a lle bydd arian being cut from Communities First from yn cael ei dorri o Cymunedau yn Gyntaf o 2012, the Welsh Government needs to move 2012, mae angen i Lywodraeth Cymru symud away from its default setting of creating new i ffwrdd o’i safbwynt arferol o greu darnau chunks of the public sector. newydd o’r sector cyhoeddus.

I welcome the Welsh Government’s Croesawaf ymrwymiad Llywodraeth Cymru i commitment to community focus. The ganolbwyntio ar gymunedau. Bwriadwyd i’r existing programme was supposed to be all rhaglen bresennol fod i gyd ynghylch about communities and sectors working cymunedau a sectorau yn gweithio gyda’i together for a common aim, yet a closer look gilydd tuag at un nod cyffredin, ond, wrth at the wording of the consultation and edrych yn agosach ar eiriad yr ymgynghoriad consequent papers reveals that they speak of a’r papurau dilynol, dengys eu bod yn siarad community-supported work and community am waith a gefnogir gan y gymuned a involvement; I would have much rather chyfranogiad cymunedol; byddai’n well heard of community-led and community- gennyf glywed am waith a arweinir ac a driven work. ysgogir gan y gymuned.

There is scope for communities to be first in Mae lle i gymunedau gael bod y rhai cyntaf the community hubs. Even though the yn y canolfannau cymunedol. Er i’r papurau consultation papers warned against ymgynghori rybuddio yn erbyn cael individuals and organisations predominating, unigolion a sefydliadau sy’n tra- they recognise that there are some seriously arglwyddiaethu, maent yn cydnabod bod rhai muscular community organisations out there, sefydliadau cymunedol hynod gryf i’w cael, independent of the state, which are tackling sy’n annibynnol ar y wladwriaeth, ac sy’n poverty, renewing confidence, revving up the mynd i’r afael â thlodi, sy’n adnewyddu local economy and proving that local people hyder, sy’n sbarduno’r economi leol ac sy’n can create success, for example, profi y gall pobl leol greu llwyddiant, sy’n organisations such as Creation in my region cynnwys sefydliadau fel Creation yn fy and Valleys Kids in the Rhondda. Those are rhanbarth i a Valleys Kids yn y Rhondda. Nid organisations that do not fear owning yw sefydliadau felly yn ofni bod yn berchen property, embrace social enterprise, believe ar eiddo nac yn ofni arddel menter in the power of earning a future and refuse to gymdeithasol. Credant ym mhŵer ennill accept to being trapped in dependency. Such dyfodol ac maent yn gwrthod derbyn fod yn organisations should be the first port of call rhaid iddynt fod yn gaeth i fod yn ddibynnol. in tackling local need. Dylid cysylltu â sefydliadau o’r fath i ddechrau o ran mynd i’r afael ag angen lleol.

For Communities First to work, these Er mwyn i Cymunedau yn Gyntaf weithio, community anchors and generals need to be rhaid i’r arweinwyr cymunedol hyn fod yn free to create networks of similar rhydd i greu rhwydweithiau o sefydliadau independent community organisations across cymunedol annibynnol tebyg ledled Cymru. Wales. While the Welsh Government has to Er bod yn rhaid i Lywodraeth Cymru wella’i up its game in terms of accountability, gêm o ran atebolrwydd, dylai’r cyfrifoldeb responsibility for designing how to deliver dros gynllunio sut i sicrhau canlyniadau outcomes should lie firmly with the orwedd yn gadarn gyda’r canolfannau community hubs. cymunedol.

When the Public Accounts Committee Pan argymhellodd y Pwyllgor Cyfrifon recommended top-down direction to Cyhoeddus ddull gweithio o’r brig i lawr i

126 24/01/2012 facilitate bottom-up regeneration, I hope that hwyluso adfywio o’r gwaelod i fyny, rwy’n it recognised that top-down direction only gobeithio iddo gydnabod bod gweithio o’r works when it comes from the right place— brig i lawr yn unig yn gweithio pan ddaw o’r the very communities that Communities First lle cywir—y cymunedau hynny yw’r union is supposed to empower and help. gymunedau y dylai Cymunedau yn Gyntaf eu grymuso a’u helpu.

Mike Hedges: I welcome this debate and the Mike Hedges: Croesawaf y ddadl ac araith Minister’s opening speech. Communities agoriadol y Gweinidog. Mae Cymunedau yn First is an important concept, and we need to Gyntaf yn gysyniad pwysig, a rhaid inni do more for the most disadvantaged wneud mwy ar gyfer y cymunedau mwyaf communities in our society. I intend to difreintiedig yn ein cymdeithas. Rwy’n outline three examples of successful bwriadu amlinellu tair enghraifft o outcomes in Swansea East, and I have a ganlyniadau llwyddiannus yn Nwyrain request for the Minister. Abertawe, ac mae gennyf gais i’r Gweinidog hefyd.

The first example is Penlan community job Yr enghraifft gyntaf yw ffair swyddi fair. Penlan is a large council estate in north gymunedol Penlan. Ystâd cyngor mawr yng Swansea and is well into Communities First. ngogledd Abertawe yw Penlan, a fu’n rhan o A job fair was held, and 163 local residents Cymunedau yn Gyntaf am amser. attended. As a direct result of the job fair, 13 Cynhaliwyd ffair swyddi, ac aeth 163 o gained employment, 13 enrolled in training, drigolion lleol iddi. O ganlyniad six started volunteering, three parents started uniongyrchol i’r ffair swyddi, cafodd 13 o accessing local childcare provision, six bobl swydd, gwnaeth 13 o bobl gofrestru i residents became members of the library, and gael hyfforddiant, gwnaeth chwech o bobl 59 residents were formally referred to ddechrau gwirfoddoli, dechreuodd dri rhiant partner employment agencies for ongoing gael mynediad at ddarpariaeth gofal plant support. lleol, gwnaeth chwech o bobl ddod yn aelodau o’r llyfrgell, a chafodd 59 o drigolion eu cyfeirio’n ffurfiol at gyrff cyflogaeth mewn partneriaeth i gael cefnogaeth barhaus.

The second example, also in Penlan, was a Mae’r ail enghraifft, sydd hefyd ym project to tackle doorstep lending. I know Mhenlan, yn brosiect i fynd i’r afael â that we will have a debate on loans with high benthyca ar garreg y drws. Gwn y bydd interest rates tomorrow, but the reality for a gennym ddadl ar fenthyciadau â chyfraddau large number of people in our poorest areas llog uchel yfory, ond y gwirionedd i nifer is that they do not even get the opportunity to fawr o bobl yn ein hardaloedd tlotaf yw nad pay the very high rates being offered for pay- ydynt hyd yn oed yn cael y cyfle i dalu’r day loans and end up being picked upon by cyfraddau uchel iawn a gynigir ar gyfer people who offer loans at even higher rates benthyciadau diwrnod tâl ac felly maent yn than the pay-day loan people manage to cael eu poeni gan y bobl sy’n cynnig achieve. Those people are then trapped in benthyciadau ar gyfraddau hyd yn oed yn financial poverty for a long time. The project uwch na’r rhai y mae’r bobl benthyciad tackled doorstep lending and sought to get diwrnod tâl yn llwyddo i’w cynnig. Mae’r cheaper credit for local people and to bobl hynny felly’n cael eu dal mewn tlodi encourage saving. The initiative saved young ariannol am amser hir. Aeth y prosiect i’r mothers just under £8,000 in interest rates. afael â benthyca ar garreg y drws a cheisiodd That money can now remain in the gael credyd rhatach i bobl leol ac annog community, in the pockets of local families cynilo. Mae’r fenter wedi arbed ychydig o who cannot afford to be paying those kind of dan £8,000 mewn cyfraddau llog i famau rates. The credit union also signposted two ifanc. Gall yr arian hwnnw bellach aros yn y young parents to the Department of Work gymuned, ym mhocedi teuluoedd lleol na and Pensions, because they were not allant fforddio talu’r mathau hynny o

127 24/01/2012 claiming the benefits to which they were gyfraddau. Bu i’r undeb credyd hefyd entitled. After the successful delivery of that gyfeirio dau riant ifanc at yr Adran Gwaith a initiative, a similar exercise will be Phensiynau, gan nad oeddent yn hawlio’r undertaken throughout Swansea. budd-daliadau yr oedd ganddynt hawl iddynt. Ar ôl cyflwyniad llwyddiannus i’r fenter, bydd ymarfer tebyg yn cael ei gynnal ledled Abertawe.

The third example is from Port Tennant. The Daw’r drydedd enghraifft o Bort Tennant. change-to-save project supported local Mae’r prosiect newid i arbed wedi cefnogi residents to reduce their energy usage levels, trigolion lleol i leihau eu defnydd o ynni, ac encouraged community members to reduce wedi annog aelodau o’r gymuned i ostwng waste levels, and encouraged recycling. Port lefelau gwastraff ac i ailgylchu. Mae Port Tennant is a Communities First area, and the Tennant yn ardal Cymunedau yn Gyntaf, ac project had an impact on child poverty in mae’r prosiect wedi cael effaith ar dlodi plant that fuel costs were reduced in 29 oherwydd bod costau tanwydd wedi eu households. Those are examples of real gostwng mewn 29 o gartrefi. Mae’r rhain yn people who have benefitted from enghreifftiau o bobl go iawn sydd wedi elwa Communities First. It is easy to be critical of ar Cymunedau yn Gyntaf. Mae’n hawdd organisations, but, because of Communities beirniadu sefydliadau, ond, oherwydd First, the lives of those people are better than Cymunedau yn Gyntaf, mae bywydau’r bobl they would otherwise have been. My plea is hynny’n well nag y byddent wedi bod fel that we apply some logic when it comes to arall. Fy nghais i yw y dylem fod yn dealing with setting the areas. rhesymegol pan ddaw’n fater o ymdrin â lleoliad yr ardaloedd.

Jocelyn Davies: I agree with a great deal of Jocelyn Davies: Rwyf yn cytuno â llawer what you have said. However, the problem is iawn o’r hyn rydych wedi’i ddweud. Fodd that the Government says that it is its anti- bynnag, y broblem yw bod y Llywodraeth yn poverty strategy, not a ‘let’s make lives dweud mai ei strategaeth wrthdlodi ydyw, nid better’ strategy. strategaeth ‘gadewch inni wneud bywydau’n well’.

Mike Hedges: It is both, is it not? Coming Mike Hedges: Onid y ddau beth yw? I back to applying logic in dealing with setting ddychwelyd at fod yn rhesymegol wrth the areas, I can take you into Communities ymdrin â lleoliad yr ardaloedd, gallaf fynd â First areas where there are mansions, as they chi i ardaloedd Cymunedau yn Gyntaf lle ceir happen to be included within the census area. plastai, oherwydd eu bod yn digwydd cael eu I could take you to one of the poorest parts cynnwys o fewn ardal y cyfrifiad. Gallaf fynd of Swansea, the terraces of Plasmarl, which â chi i un o rannau tlotaf Abertawe, terasau has been excluded from Communities First Plas-marl, sydd wedi ei gwahardd o because it was in the Treboeth area when the Cymunedau yn Gyntaf oherwydd ei bod yn census was done. Yet there are large rhan o ardal Treboeth pan wnaed y cyfrifiad. mansions—houses costing £300,000 to Eto i gyd, mae plastai mawr—tai sy’n costio £400,000—on Trewyddfa Road, which are rhwng £300,000 a £400,000—ar Heol included, because they happen to be included Trewyddfa, sy’n cael eu cynnwys, a hynny in with other parts of Plasmarl. Therefore, am eu bod yn digwydd cael eu cynnwys gyda some logic needs to be applied to this. If you rhannau eraill o Blas-marl. Felly, rhaid go to the area, you can see what should be defnyddio peth rhesymeg yn hyn. Os ewch i’r included within a Communities First area, ardal, gallwch weld beth y dylid ei gynnwys and what should not, just by looking at it. o fewn ardal Cymunedau yn Gyntaf, a beth We are dealing with census areas of 1,000 or na ddylid ei gynnwys, a hynny wrth edrych 1,200 houses, which affects the average. arni’n unig. Rydym yn delio â meysydd Some logic needs to be applied, therefore, to cyfrifiad sy’n cynnwys 1,000 neu 1,200 o

128 24/01/2012 what should be included and what should dai, sy’n dylanwadu ar y cyfartaledd. Rhaid not. I know of a block of flats in the bod yn rhesymegol, felly, ynghylch beth Cwmbwrla ward that is outside the ddylai a beth na ddylai gael ei gynnwys. Gwn Communities First area. If you saw it, you am floc o fflatiau yn ward Cwmbwrla sydd y would say that it should obviously be tu allan i’r ardal Cymunedau yn Gyntaf. Pe included in Communities First, but it does byddech yn ei weld, byddech yn dweud y not meet the criteria because it is included dylai’n amlwg gael ei gynnwys yn with the rest of Cwmbwrla, which pushes up Cymunedau yn Gyntaf, ond nid yw’n the value. It is important that some logic is bodloni’r meini prawf oherwydd caiff ei applied. My plea to the Minister is to give gynnwys gyda gweddill Cwmbwrla, sy’n some thought to what should be included and cynyddu’r gwerth. Mae’n bwysig bod what should not. I think that you could rhywfaint o resymeg yn cael ei ddefnyddio. probably tell just by looking. Fy nghais i’r Gweinidog yw iddo feddwl am yr hyn y dylid ac na ddylid ei gynnwys. Rwy’n credu y gallech ddweud, yn ôl pob tebyg, drwy edrych yn unig.

6.00 p.m.

Lindsay Whittle: I agree with much of what Lindsay Whittle: Rwyf yn cytuno â llawer you said about the streets issue, Mike. Two o’r hyn a ddywedoch am fater y strydoedd, recent reports, one in 2010 and the other last Mike. Mae dau adroddiad diweddar, un yn autumn, have drawn attention to some 2010 a’r llall yn ystod yr hydref diwethaf, serious weaknesses in the operation of the wedi tynnu sylw at rai gwendidau difrifol o Communities First programme, a programme ran gweithredu rhaglen Cymunedau yn that is now more than 10 years old and which Gyntaf—rhaglen sy’n fwy na 10 mlwydd oed should be assessed on the tangible outcomes yn awr a rhaglen y dylid ei hasesu ar sail y that it has achieved in those areas suffering canlyniadau gweladwy a gyflawnwyd yn yr from economic disadvantage and ardaloedd hynny sy’n dioddef anfanteision deprivation. However, the fact is that there is economaidd ac amddifadedd. Fodd bynnag, not much evidence of any real, measurable mae’n ffaith nad oes llawer o dystiolaeth o outcomes. Should we scrap the programme unrhyw wir ganlyniadau sy’n fesuradwy. A and leave it to local authorities to work out ddylem ddiddymu’r rhaglen a gadael i their own salvation? That would be a good awdurdodau lleol sicrhau eu debate to have, because the engagement of hiachawdwriaeth eu hunain? Byddai honno’n local authorities with Communities First drafodaeth dda i’w chynnal, gan y bu programmes has been patchy, to say the ymgysylltiad awdurdodau lleol â rhaglenni least. I believe that they are the organisations Cymunedau yn Gyntaf yn anghyson, a dweud that should have been pushing the LSBs to y lleiaf. Credaf mai dyma’r sefydliadau a steer and facilitate Communities First ddylai fod wedi bod yn gwthio’r byrddau schemes in their areas. Sadly, some local gwasanaethau lleol i lywio a hwyluso authorities have clearly failed to do this. cynlluniau Cymunedau yn Gyntaf yn eu hardaloedd. Yn anffodus, mae’n amlwg bod rhai awdurdodau lleol wedi methu â gwneud hyn.

One recommendation that the Government is Un argymhelliad y mae’r Llywodraeth yn ei seriously considering is the merger of local ystyried o ddifrif yw uno partneriaethau lleol partnerships into what amount to regional mewn cyfundrefn a fyddai’n gyfystyr â chael partnerships, overseen by regional boards. partneriaethau rhanbarthol, gyda byrddau What will happen then to the concept of ‘our rhanbarthol yn eu goruchwylio. Beth community’? Is this another example, fyddai’n digwydd i’r cysyniad ‘ein cymuned’ Minister, of the Government moving yn yr achos hwnnw? A yw hyn yn enghraifft increasingly away from a commitment to arall, Weinidog, o’r Llywodraeth yn symud i local involvement towards the ffwrdd yn gynyddol oddi wrth ymrwymiad i

129 24/01/2012 regionalisation of Wales? As Suzy Davies gyfranogiad lleol a thuag at ranbartholi alluded to, we do not need shotgun marriages Cymru? Fel y soniodd Suzy Davies, nid oes imposed by the Welsh Government. Even in angen i Lywodraeth Cymru orfodi priodasau these times of economic hardship, unless er cyfleustra arnom. Hyd yn oed yn y cyfnod Communities First as a national strategy hwn o galedi economaidd, os nad yw focuses on increasing opportunities for local Cymunedau yn Gyntaf, fel strategaeth people to gain work in their own genedlaethol, yn canolbwyntio ar gynyddu communities, then it will have failed. It is no cyfleoedd i bobl leol weithio yn eu good expecting people who live too far away cymunedau eu hunain, yna bydd y rhaglen yn from the major cities to be prepared to fethiant. Nid oes diben inni ddisgwyl i bobl commute to find work, because all that will sy’n byw yn rhy bell i ffwrdd o’r dinasoedd do is turn our communities into dormitory mawr fod yn barod i deithio er mwyn dod o areas. They will die as surely as night hyd i waith—byddai hynny ond yn troi ein follows day. cymunedau i fod yn ardaloedd noswylio. Byddai’r cymunedau hyn yn marw, heb os nac oni bai.

In another 10 years, I fear that a Welsh Rwyf yn ofni y bydd Llywodraeth Cymru yn Government will still be debating the value dal i drafod gwerth ac effaith y rhaglen and impact of the Communities First Cymunedau yn Gyntaf mewn 10 mlynedd. programme. I am concerned about that, and I Pryderaf am hynny, a cheisiaf egluro pam yn will explain why. I live in a Communities awr. Rwyf yn byw mewn ardal Cymunedau First area. It is an identifiable, small and yn Gyntaf. Mae’r gymuned yn un close-knit community. We call it the Aber adnabyddadwy, bach a chlòs. Fe’i hadwaenir valley—nice and simple. The Welsh index of yn gwm Aber—enw hyfryd a syml. Mae multiple deprivation, which is our official mynegai amddifadedd lluosog Cymru, sef ein measure of deprivation in small areas of mesur swyddogol o amddifadedd mewn Wales, tells me that my country is now rhannau bychain o Gymru, yn dweud wrthyf divided into 1,896 lower-layer super-output fod fy ngwlad wedi’i rhannu’n 1,896 o areas. That is fascinating. I am now not sure ardaloedd cynnyrch ehangach haen is yn awr. where I live. Do I live in the Aber valley, do Mae hynny’n ddiddorol. Yn awr, nid wyf yn I live in a Communities First area or do I live sicr lle’r wyf yn byw. A wyf yn byw yng in a lower-layer superoutput area? It is nghwm Aber, a wyf yn byw mewn ardal nonsense, is it not? It is bureaucracy gone Cymunedau yn Gyntaf, neu a wyf yn byw mad. It is Mary Poppins talk. I was half mewn ardal cynnyrch ehangach haen is? expecting to read Onid lol yw hyn? Mae hyn yn fiwrocratiaeth ‘supercalifragilisticexpialidocious’—you wallgof. Mae’n debyg i wrando ar Mary never thought you would hear that word said Poppins yn siarad. Rwyf yn hanner disgwyl in the Chamber, and I am sure that the darllen y gair translators will go wild. However, it is ‘supercalifragilisticexpialidocious’—nid politics gone mad; it really is. We must rein oeddech byth yn meddwl y byddech yn in this nonsense. As far as I am concerned, clywed y gair hwnnw’n cael ei ddweud yn y Communities First should be just that: small Siambr, ac rwyf yn siŵr y bydd y cyfieithwyr communities coming first, not all this yn cael modd i fyw. Fodd bynnag, mae’r gobbledygook and bureaucracy. math hwn o wleidyddiaeth yn wirioneddol Communities First is about supporting wallgof. Mae’n rhaid inni roi gorau i’r community-led initiatives that demonstrate nonsens hwn. Credaf y dylai Cymunedau yn real outcomes, and that is what my party will Gyntaf fod yn hynny’n union: cymunedau always support. bychain yn dod yn gyntaf, ac nid y rwtsh a’r fiwrocratiaeth hyn. Mae Cymunedau yn Gyntaf yn ymwneud â chefnogi mentrau sy’n cael eu harwain gan y gymuned ac sy’n arwain at ganlyniadau gwirioneddol, a dyna’r hyn y bydd fy mhlaid bob amser yn ei gefnogi.

130 24/01/2012

Rebecca Evans: I welcome Communities Rebecca Evans: Croesawaf y pwyslais First’s stronger emphasis on outcomes for cryfach a roddir gan Cymunedau yn Gyntaf the disadvantaged communities in which it ar ganlyniadau ar gyfer y cymunedau operates and the strong emphasis that the difreintiedig y mae’n gweithredu ynddynt, a’r Minister has now put on good governance pwyslais cryf y mae’r Gweinidog bellach and community involvement. The wedi’i roi ar lywodraethu da a chyfranogiad Government has got its priorities right in cymunedol. Mae’r Llywodraeth wedi focusing support for those individuals, blaenoriaethu’n gywir o ran canolbwyntio ar groups and families who have the poorest ddarparu cymorth i unigolion, grwpiau a education and skills and the poorest theuluoedd sydd â’r addysg a’r sgiliau economic and health outcomes, especially in gwaethaf a’r canlyniadau gwaethaf o ran yr places where deprivation is most economi ac iechyd, yn enwedig mewn concentrated. I also welcome the focus on ardaloedd sydd â’r lefelau uchaf o prioritising increasing individuals’ life skills, amddifadedd. Rwyf hefyd yn croesawu’r self-esteem and self-resilience, including ffocws ar roi blaenoriaeth i gynyddu sgiliau their financial capabilities. It is right to bywyd unigolion, eu hunan-barch a’u hunan- prioritise supporting and strengthening the wydnwch, gan gynnwys eu gallu ariannol. local activity that does the most to tackle Mae’n gywir rhoi blaenoriaeth i gefnogi a poverty and deprivation, with community chryfhau’r gweithgareddau lleol sy’n organisations and communities themselves chwarae’r rhan fwyaf o ran mynd i’r afael â as key partners in this. I am encouraged that thlodi ac amddifadedd, a hynny gan the First Minister will take a role in ensuring ddefnyddio sefydliadau cymunedol a cross-ministerial commitment to achieving chymunedau eu hunain fel partneriaid the programme’s aim of improving the allweddol yn y broses hon. Rwyf wedi fy education, skills, economic situation and nghalonogi y bydd y Prif Weinidog yn health of people in the most deprived areas. chwarae rhan yn y broses o sicrhau ymrwymiad traws-weinidogaethol i gyflawni nod y rhaglen, sef gwella addysg, sgiliau, sefyllfa economaidd ac iechyd pobl yn yr ardaloedd mwyaf difreintiedig.

It would be helpful, however, for Members Byddai o gymorth, fodd bynnag, i’r Aelodau to know how and when Ministers will report wybod sut a phryd y bydd y Gweinidogion to the Assembly on progress on the yn cyflwyno adroddiad i’r Cynulliad ar y Communities First agenda as part of their cynnydd a wnaed ar yr agenda Cymunedau portfolios. Communities First delivery plans yn Gyntaf fel rhan o’u portffolios. Gall may include a variety of initiatives, including gynlluniau cyflenwi Cymunedau yn Gyntaf childcare support to help parents back to gynnwys amrywiaeth o fentrau, gan gynnwys work, parenting skills classes, engaging darparu cymorth gofal plant i helpu rhieni i young people in positive activities, and ddychwelyd i’r gwaith, dosbarthiadau sgiliau support for older people to help them access magu plant, ennyn diddordeb pobl ifanc the community. mewn gweithgareddau cadarnhaol, a rhoi cymorth i bobl hŷn i’w helpu i gael mynediad at y gymuned.

I am confident that existing good practice Hyderaf y gellir adeiladu ar arfer da will be built upon and that new good practice presennol ac y bydd arfer da newydd yn dod will emerge. It is positive that mechanisms i’r amlwg. Mae’r ffaith y bydd dulliau ar will be in place for the sharing of good waith ar gyfer rhannu arfer da rhwng practice between clusters, but I would like clystyrau yn rhywbeth cadarnhaol, ond assurances that the structures will be in place hoffwn gael sicrwydd y bydd strwythurau ar for the sharing of good practice across waith i rannu arfer da ar draws rhanbarthau regions, too. hefyd.

131 24/01/2012

I was pleased that local representation and Rwyf yn falch bod cynrychiolaeth leol ac consultation have been prioritised, and that ymgynghori wedi’u blaenoriaethu, a bod yr the need to accommodate and encourage angen i gynnwys pobl ifanc a phlant a’u young people and children to have their hannog i ddweud eu dweud wedi cael ei voices heard in this has been recognised, as gydnabod, yn ogystal â’r bobl hynny sy’n well as those people who are considered hard cael eu hystyried yn anodd eu cyrraedd. to reach. Communities First programmes Rhaid i raglenni Cymunedau yn Gyntaf gael must receive all the support and direction yr holl gefnogaeth a’r cyfarwyddyd sydd eu they need in order to do this. Likewise, they hangen arnynt er mwyn gwneud hyn. Yn yr must be properly resourced to get the best un modd, rhaid iddynt gael yr adnoddau out of the volunteers who play such an priodol er mwyn cael y gorau o’r important role in the scheme. I was pleased gwirfoddolwyr sy’n chwarae rhan mor to hear the Minister talk earlier about the role bwysig yn y cynllun. Roeddwn yn falch o they play. glywed y Gweinidog yn siarad yn gynharach am y rôl y maent yn ei chwarae.

I welcome the greater flexibility of Rwyf yn croesawu cael ffiniau mwy hyblyg boundaries to ensure that the programme er mwyn sicrhau bod y rhaglen yn cefnogi’r supports the individuals, families and groups unigolion, y teuluoedd a’r grwpiau sydd o that are most disadvantaged. Like other dan yr anfantais fwyaf. Fel Aelodau eraill, Members, I hope that this greater flexibility gobeithiaf y bydd yr hyblygrwydd will address some of the problems in ychwanegol hwn yn datrys rhai o’r delivery that have arisen in the past from problemau darparu sydd wedi codi yn y inflexible boundaries. gorffennol, o ganlyniad i gael ffiniau anhyblyg.

Finally, Minister, I would ask you to ensure Yn olaf, Weinidog, gofynnaf ichi sicrhau bod that existing Communities First areas that yr ardaloedd sy’n rhan o raglen Cymunedau have not been approved for inclusion in the yn Gyntaf ar hyn o bryd, ond nad ydynt new scheme are given support to ensure that wedi’u cynnwys yn y cynllun newydd, yn the progress that they have made so far can cael cymorth i’w galluogi i adeiladu ar y be built upon, and that sufficient exit funding cynnydd a wnaed hyd yn hyn, a bod arian and assistance is provided to ensure that the ymadael digonol a chymorth yn cael eu improvements they have made thus far do darparu er mwyn sicrhau nad yw’r not get lost. gwelliannau a wnaed hyd yma yn cael eu colli.

Darren Millar: It is certainly fair to say that Darren Millar: Yn sicr, mae’n deg dweud Communities First has evoked a range of bod Cymunedau yn Gyntaf wedi ennyn ystod opinions in the Chamber this afternoon. o farnau yn Siambr y prynhawn yma. Nid oes There is no doubt whatsoever that unrhyw amheuaeth o gwbl bod Cymunedau Communities First has had its problems in yn Gyntaf wedi dioddef problemau yn y the past. These have been exposed, as some gorffennol. Fel y soniodd rhai, cafodd y have said, by the Wales Audit Office and the problemau hyn eu datgelu gan Swyddfa Public Accounts Committee, and third sector Archwilio Cymru a’r Pwyllgor Cyfrifon organisations have uncovered flaws in Cyhoeddus. Mae sefydliadau trydydd sector Communities First, and some whistleblowers hefyd wedi dod o hyd i ddiffygion yn y have quite correctly exposed some of the rhaglen Cymunedau yn Gyntaf, ac mae rhai problems. Fortunately, many of the problems o’r rheini sydd wedi chwythu’r chwiban wedi have been localised to particular datgelu rhai problemau, yn gwbl gywir. Yn Communities First schemes, such as Plas ffodus, mae nifer o’r problemau hyn wedi Madog, which is a perfect case in point. wedi effeithio ar gynlluniau Cymunedau yn However, some of the issues have been more Gyntaf penodol, fel Plas Madog, a oedd yn general, and I think that there is consensus enghraifft berffaith o’r fath achos. Fodd that there has perhaps been a lack of bynnag, bu rhai o’r materion hyn yn fwy

132 24/01/2012 direction and a lack of accountability, which cyffredinol, a chredaf fod consensws y bu needed to be addressed. diffyg cyfeiriad ac atebolrwydd, a bod angen rhoi sylw i’r sefyllfa hon.

It has sometimes been difficult to nail down Ar brydiau, bu’n anodd canfod tystiolaeth o evidence of success, even where we know lwyddiant, hyd yn oed mewn achosion lle there has been success in a Communities gwyddom fod ardal Cymunedau yn Gyntaf First area. It is fair to say that we can all, as wedi mwynhau llwyddiant. Mae’n deg individual Assembly Members who have dweud y gall pob un ohonom, fel Aelodau visited Communities First areas, pick up Cynulliad unigol sydd wedi ymweld ag evidence of the good practice and good work ardaloedd Cymunedau yn Gyntaf, gasglu being done. I have two Communities First tystiolaeth o’r arferion da sy’n bodoli a’r areas in my constituency, and I have referred gwaith da sy’n cael ei wneud. Mae dwy ardal to them many times over the years in this Cymunedau yn Gyntaf yn fy etholaeth, ac Chamber. One is in Kinmel Bay, not far rwyf wedi cyfeirio atynt sawl gwaith dros y from where I live, and the other is in Colwyn blynyddoedd yn y Siambr hon. Mae un Bay. In those areas, we have seen a physical ohonynt ym Mae Cinmel, heb fod ymhell o’r transformation, particularly on the estate in fan lle’r wyf yn byw, ac mae’r llall ym Mae Kinmel Bay designated a Communities First Colwyn. Yn yr ardaloedd hynny, rydym wedi area. The community has come together to gweld trawsnewidiad materol, yn enwedig ar tackle problems on the estate’s Chester yr ystâd ym Mae Cinmel a gafodd ei Avenue. There has been more volunteering dynodi’n ardal Cymunedau yn Gyntaf. Mae’r and more upskilling. Some of the health gymuned wedi dod at ei gilydd i fynd i’r inequalities have been addressed, and we afael â phroblemau ar Rodfa Caer ar yr ystâd. have seen investment in better money Cafwyd mwy o wirfoddoli a mwy o ymdrech management skills in the form of training for i wella sgiliau. Rhoddwyd sylw i rai o’r the local community, and so on. That has anghydraddoldebau iechyd sy’n bodoli, a been great. chafwyd buddsoddiad mewn gwella sgiliau rheoli arian, ar ffurf hyfforddiant ar gyfer y gymuned leol, ac yn y blaen. Bu hynny’n wych.

Likewise, in Colwyn Bay, we have seen a Yn yr un modd, ym Mae Colwyn, mae gwell greater sense of community come about. It is ymdeimlad o gymuned wedi dod i’r amlwg. a little more difficult there, because it is in a Mae’r broses hon ychydig yn fwy anodd yno, much bigger urban setting, but there, too, am ei fod mewn lleoliad llawer mwy trefol. things have been coming together, and there Serch hynny, bu pethau’n dod at ei gilydd is no doubt that people have personally yno hefyd, ac nid oes amheuaeth bod pobl benefited tremendously through their wedi elwa’n aruthrol ar lefel bersonol ar eu involvement in Communities First. One hymwneud â rhaglen Cymunedau yn Gyntaf. particularly good example to cite from Un enghraifft arbennig o dda ym Mae Colwyn Bay is the tremendous community Colwyn yw’r gwaith ymgysylltu cymunedol engagement work that has been undertaken gwych a wnaed gan gydlynwyr Cymunedau by the Communities First co-ordinators. To yn Gyntaf. I fod yn deg, bu Cyngor be fair to Conwy County Borough Council, it Bwrdeistref Sirol Conwy yn rhagorol wrth has been excellent in taking the lead on gymryd yr awenau ar raglen Cymunedau yn Communities First and in making sure that it Gyntaf ac wrth sicrhau bod y rhaglen wedi has been a tremendous success in those bod yn llwyddiant ysgubol yn yr ardaloedd areas. hynny.

Now, I cannot speak of examples of Ni allaf siarad am enghreifftiau o waith Communities First from outside my Cymunedau yn Gyntaf sydd y tu allan i fy constituency, because I am not familiar with etholaeth, gan nad wyf yn gyfarwydd â hwy. them. I do know, however, that there have Fodd bynnag, rwyf yn gwybod y bu been general problems with the programme problemau cyffredinol gyda’r rhaglen a bod

133 24/01/2012 that needed to be addressed. To be fair to the angen rhoi sylw iddynt. I fod yn deg, Minister, he announced a consultation and he cyhoeddodd y Gweinidog ymgynghoriad a recognised that some changes were needed. chydnabu bod angen rhai newidiadau. O As a result of the consultation, he has ganlyniad i’r ymgynghoriad, mae’r introduced proposals to change the Gweinidog wedi cyflwyno cynigion ar gyfer programme, many of which I welcome, such newid y rhaglen, a chroesawaf nifer ohonynt, as the key indicators, which will now be part fel y dangosyddion allweddol, a fydd bellach of the evidence base for outcomes. It is yn rhan o’r sail dystiolaeth ar gyfer important to have the short, medium and canlyniadau. Mae’n bwysig cael amcanion yn long-term goals to be able to track y tymor byr, canolig a hir er mwyn gallu improvement in a Communities First area. olrhain gwelliant mewn ardal Cymunedau yn Gyntaf.

However, there are still two issues that Fodd bynnag, mae dau fater y mae angen perhaps need to be addressed. The first is the mynd i’r afael â hwy, o bosibl. Y cyntaf yw’r issue of continuity of funding. Often with mater o barhad ariannu. Bu ansicrwydd Communities First groups, particularly given ynghylch y dyfodol yn aml yn bryder the latest announcements, uncertainty about gwirioneddol i grwpiau Cymunedau yn the future was a real concern, but that Gyntaf, yn enwedig o ystyried y uncertainty is hopefully now being put to cyhoeddiadau diweddaraf, ond gobeithiaf fod bed. I know that some groups began to lose yr ansicrwydd hwn bellach yn cael ei leddfu. their focus and the engagement of Gwn fod rhai grwpiau wedi dechrau colli eu volunteers. I do not want that to happen ffocws ac ymgysylltiad ymhlith eu again. I want people to maintain their focus gwirfoddolwyr. Nid wyf am i hynny on keeping their community together, ddigwydd eto. Rwyf am i bobl barhau i building on that community spirit and their ganolbwyntio ar gadw eu cymunedau success. ynghyd, gan adeiladu ar eu hysbryd cymunedol a’u llwyddiant.

Secondly, I have a much wider point. Across Yn ail, mae gennyf bwynt llawer ehangach. the Welsh Government, there is a need for a Ar draws Llywodraeth Cymru, mae angen joined-up approach, particularly in terms of dull cydgysylltiedig o weithredu, yn enwedig the strategic regeneration areas and how they o ran yr ardaloedd adfywio strategol a sut y marry up with Communities First areas. For maent yn cydweddu â’u hardaloedd example, both of the Communities First Cymunedau yn Gyntaf. Er enghraifft, mae’r areas in my constituency are within the north ddwy ardal Cymunedau yn Gyntaf yn fy Wales coast strategic regeneration area, and I etholaeth i o fewn ardal adfywio strategol welcome that fact that I have a regeneration arfordir gogledd Cymru, a chroesawaf y area in my constituency. However, there is ffaith bod gennyf ardal adfywio yn fy very little in terms of a joined-up approach etholaeth. Fodd bynnag, o ran y modd y mae between the Communities First projects and gwaith yn cael ei gynllunio, ychydig iawn o the strategic regeneration area in the way that gydgysylltu sydd i’w weld rhwng y it plans its work. That is why I welcome the prosiectau Cymunedau yn Gyntaf a’r ardal cluster-type approach, provided that it adfywio strategol. Dyna pam rwyf yn maintains a local focus in those communities croesawu’r dull clwstwr, ar yr amod ei fod yn that have been designated— cynnal ffocws lleol yn y cymunedau hynny sydd wedi’u dynodi—

The Deputy Presiding Officer: Conclude Y Dirprwy Lywydd: Rhaid ichi orffen yn now, please; there will be no tolerance. awr, os gwelwch yn dda; ni fydd unrhyw oddefgarwch.

Darren Millar: The flexible boundaries will Darren Millar: Bydd y ffiniau hyblyg yn certainly help to address that. sicr yn gymorth o ran mynd i’r afael â hynny.

134 24/01/2012

Jenny Rathbone: I do not think that any of Jenny Rathbone: Ni chredaf y dylai unrhyw us should be arguing against evaluation of un ohonom fod yn dadlau yn erbyn what we are spending our money on, and I gwerthuso sut rydym yn gwario ein harian, ac am sure that none of us will be doing that. rwyf yn sicr na fydd yr un ohonom yn We need to know what works so that we can gwneud hynny. Mae angen inni wybod beth then develop that and drop other things that sy’n gweithio er mwyn inni ei ddatblygu a are not working so well. I would just like to hepgor pethau eraill nad ydynt yn gweithio make some remarks about the proposed cystal. Hoffwn wneud sylwadau ynghylch y cluster arrangements, which have some trefniadau clwstwr arfaethedig, a fydd yn benefits and some challenges. In my area, arwain at rai buddion a heriau. Yn fy ardal i, Splott, Adamsdown and Plasnewydd mae grwpiau Cymunedau yn Gyntaf y Sblot, Communities First groups are already Adamsdown a Phlasnewydd eisoes yn working well together, and their governance gweithio’n dda gyda’i gilydd, ac mae eu arrangements have already been brought trefniadau llywodraethu eisoes wedi’u dwyn together. So, I can see that it works well in a ynghyd. Felly, gallaf weld bod y system hon geographically cohesive area like Splott, yn gweithio’n dda mewn ardal ddaearyddol Adamsdown and Plasnewydd, where it is gydlynol fel y Sblot, Adamsdown a perfectly possible for people to walk from Phlasnewydd, lle mae’n ddigon posibl i bobl one place to another and where they have gerdded o un lle i’r llall a lle mae ganddynt families across these boundaries. However, deulu ar draws y ffiniau hyn. Fodd bynnag, there is some concern in those areas that the mae rhywfaint o bryder yn yr ardaloedd delivery of services might by confined to one hynny y gallai’r ddarpariaeth o wasanaethau contact point, which would be a problem. I gael ei chyfyngu i un pwynt cyswllt; byddai remind you that the Peckham principle hynny’n broblem. Hoffwn eich atgoffa o’r established in the second world war is that egwyddor a sefydlwyd yn Peckham yn ystod services have to be within 1 mile pram- yr ail ryfel byd, sef bod yn rhaid i pushing distance if they are going to be wasanaethau fod o fewn pellter o 1 filltir i accessible to the sorts of people whose needs rywun sy’n gwthio pram os ydynt am fod yn we need to be meeting. hygyrch i’r math o bobl y mae angen inni ddiwallu eu hanghenion.

So, the cluster works well there, but it Felly, mae’r clwstwr yn gweithio’n dda yno, remains to be seen how it will work in an ond mae angen o hyd inni weld sut y bydd yn area that is geographically more diverse. For gweithio mewn ardal fwy amrywiol o ran example, Pentwyn is now one of the areas daearyddiaeth. Er enghraifft, yn absenoldeb that, in the absence of Communities First, is prosiect Cymunedau yn Gyntaf, mae well into the 10% most deprived areas in Pentwyn bellach yn un o’r ardaloedd hynny Wales and seriously needs a Communities sydd wedi’u cynnwys yn y 10% o ardaloedd First project to address many of the issues mwyaf difreintiedig Cymru. Mae angen that arise as a result. However, I do not prosiect Cymunedau yn Gyntaf yn ddifrifol understand how Pentwyn could work with ar Bentwyn er mwyn i’r ardal fynd i’r afael â Llandaff North or Whitchurch, because they nifer o’r materion sydd wedi codi o ganlyniad are communities that have very little to say i’r sefyllfa hon. Fodd bynnag, nid wyf yn to each other or very little contact. So, I deall sut y gallai Pentwyn weithio gydag would be interested to know how that cluster Ystum Taf neu’r Eglwys Newydd, oherwydd could work, given that the Government maent yn gymunedau sydd ag ychydig iawn wants each local authority to be confined to i’w ddweud wrth ei gilydd ac ychydig iawn o no more than four clusters. Is Cardiff a gysylltiad. Felly, byddai gennyf ddiddordeb special case given its size? Could the mewn gwybod sut y gallai’r clwstwr hwnnw Minister consider having a fifth cluster? weithio, o gofio bod y Llywodraeth am gyfyngu ar nifer y clystyrau ym mhob awdurdod lleol i bedwar ar y mwyaf. A yw Caerdydd yn achos arbennig o ystyried ei faint? A fyddai’r Gweinidog yn fodlon ystyried cael pumed clwstwr?

135 24/01/2012

Good governance is also important. Clearly, Mae llywodraethu da hefyd yn bwysig. Yn we need to ensure that the lead bodies have a amlwg, mae angen inni sicrhau bod gan y track record in delivering on what they say cyrff arweiniol brofiad o ran darparu’r hyn y they are going to do and that they have maent yn ei ddweud y byddant yn ei proper governance arrangements in place. ddarparu, a bod ganddynt drefniadau However, I hope that that does not mean that llywodraethu priodol ar waith. Fodd bynnag, a small organisation cannot bid to deliver gobeithiaf nad yw hynny’n golygu na all some of the services, because often small sefydliad bach wneud cais i ddarparu rhai o’r organisations are the very ones who are most gwasanaethau hyn; yn aml, sefydliadau bach in touch with the needs of local sy’n deall anghenion cymunedau lleol orau. communities. I refer you to a small Fe’ch cyfeiriaf at gylch chwarae bach o’r playgroup called Izzy Wizzy, which Huw enw Izzy Wizzy, sef cylch chwarae y mae Lewis has visited with me, where Huw Lewis wedi ymweld ag ef gyda mi, lle childminders are operating a stay-and-play mae gwarchodwyr plant yn darparu service for families with very small children. gwasanaeth aros-a-chwarae ar gyfer The service really does meet the needs of teuluoedd sydd â phlant ifanc iawn. Mae’r families who are struggling, but I appreciate gwasanaeth hwn yn gwir ddiwallu anghenion that it would not have the governance teuluoedd sy’n cael trafferthion, ond rwyf yn arrangements to satisfy your requirements. ymwybodol na fyddai ganddo’r trefniadau Hopefully, a lead body could be appointed, llywodraethu i fodloni eich gofynion. Y which would be able to supervise what it is gobaith yw y gellir penodi corff arweiniol, a doing. fyddai’n gallu goruchwylio’r hyn y mae’n ei wneud.

The Minister for Local Government and Y Gweinidog Llywodraeth Leol a Communities (Carl Sargeant): I thank Chymunedau (Carl Sargeant): Diolchaf i’r Members for their contributions to the debate Aelodau am eu cyfraniadau i’r ddadl hon, a and I would like to address some of the hoffwn fynd i’r afael â rhai o’r materion a issues they have raised. godwyd ganddynt.

6.15 p.m.

Let me be clear to Members in the Chamber: Gadewch imi fod yn glir i’r Aelodau yn y Labour is the only party that gave a firm Siambr: Llafur yw’r unig blaid a roddodd manifesto commitment to maintaining ymrwymiad maniffesto cadarn i barhau i support for the most deprived communities gefnogi’r cymunedau mwyaf difreintiedig in Wales through Communities First. Not yng Nghymru drwy Cymunedau yn Gyntaf. one of the other parties maintained that Ni chadwodd yr un o’r pleidiau eraill yr commitment to driving this agenda forward. ymrwymiad hwnnw i yrru’r agenda hon yn ei I will expand on that shortly. blaen. Byddaf yn ehangu ar y pwynt hwnnw yn y man.

I will pick up on a few points that Members Hoffwn ymdrin â rhai o’r pwyntiau a wnaed made in their contributions. I thank Darren gan Aelodau yn eu cyfraniadau. Diolchaf i Millar for his consistent approach to support Darren Millar am ei safbwynt cyson ar y for Communities First in his constituency. mater o gefnogi Cymunedau yn Gyntaf yn ei As always, he took a measured approach on etholaeth. Fel y bydd yn ei wneud bob amser, this topic. I may not share his opinion in mynegodd safbwynt cyson ar y mater hwn. other debates, but on Communities First he is Efallai nad wyf yn rhannu ei farn mewn consistent, and I note that today. He is right: perthynas â dadleuon eraill, ond mae ei we have to be able to demonstrate to the safbwynt ar Cymunedau yn Gyntaf yn gyson, public at large how we spend public money, a nodaf hynny heddiw. Mae’n gywir: mae’n and how these interventions make a real rhaid inni allu dangos i’r cyhoedd yn difference in the communities, which we all gyffredinol sut rydym yn gwario arian

136 24/01/2012 want to see. cyhoeddus, a sut y mae’r ymyriadau hyn yn gwneud gwir wahaniaeth yn y cymunedau hynny, fel y mae pawb am ei weld.

Rebecca Evans raised some important points Cododd Rebecca Evans rai pwyntiau pwysig around tackling poverty, and although this is ynghylch mynd i’r afael â thlodi, ac er bod a difficult subject to broach, we should not hwn yn bwnc sy’n anodd ei drafod, ni shy away from the difficult decisions that we ddylem osgoi’r penderfyniadau anodd y have to make. Let us make no mistake about mae’n rhain inni eu gwneud. Gadewch imi this: we find ourselves trying to change fod yn glir am hyn: rydym yn ceisio newid communities over a long-term period cymunedau dros gyfnod hir yn sgîl y dinistr a because of the devastation left by the party adawyd gan y blaid gyferbyn, pan opposite when it ravaged our mining ddinistriodd y blaid honno ein cymunedau communities and steel-making communities, glo a dur, gan ddifetha diwydiant yng and took industry away from Wales. They Nghymru. Dylai fod cywilydd arnynt am eu should be ashamed of themselves for hymorchestu y prynhawn yma. [Torri ar grandstanding this afternoon. [Interruption.] draws.]

Mohammad Asghar rose— Mohammad Asghar a gododd—

Carl Sargeant: I would be delighted to take Carl Sargeant: Byddaf yn falch iawn o ildio an intervention from the Member. i’r Aelod.

Mohammad Asghar: I am sure that you are Mohammad Asghar: Rwyf yn sicr eich bod doing a very good job with the Communities yn gwneud gwaith da iawn mewn perthynas â First programme, but your budget is £240 rhaglen Cymunedau yn Gyntaf. Serch hynny, million and you have spent £140 million on mae gennych gyllideb o £240 miliwn, ac salaries, staff and administration. The part of rydych wedi gwario £140 miliwn ar gyflogau the budget that is left for the programme is staff a gweinyddu. Nid yw’r gyllideb sy’n not enough. weddill ar gyfer y rhaglen yn ddigonol.

Carl Sargeant: I would take the Member Carl Sargeant: Buaswn yn cymryd yr Aelod seriously, but when he sat on the Plaid o ddifrif, ond pan roedd yn eistedd ar feinciau Cymru benches he was very supportive of Plaid Cymru, roedd yn gefnogol iawn o’r Communities First. Over there, he has rhaglen Cymunedau yn Gyntaf. Gan ei fod yn changed his mind. There you go; these things eistedd ar y meinciau gyferbyn, mae’r Aelod happen. wedi newid ei feddwl. Dyna chi; mae’r pethau hyn yn digwydd.

I will pick up on a few issues around Byddaf yn mynd i’r afael â rhai o’r materion contributions from Members. Suzy Davies is a godwyd gan yr Aelodau yn eu cyfraniadau. quite right about softer boundaries. I hope Mae Suzy Davies yn hollol gywir am gael that it will make it easier for these ffiniau mwy meddal. Gobeithiaf y bydd hyn programmes to tackle poverty beyond the yn ei gwneud yn haws i’r rhaglenni fynd i’r boundaries that we have been working to. I afael â thlodi y tu hwnt i’r ffiniau y buom yn know that Mike Hedges and other Members gweithio o’u mewn. Gwn fod Mike Hedges also made contributions on that point. ac Aelodau eraill hefyd wedi cyfrannu ar y However, this does not mean that this pwynt hwnnw. Fodd bynnag, nid yw hyn yn programme is open to all. It is about golygu bod y rhaglen hon yn agored i bawb. attracting money to our most deprived Mae’n ymwneud â denu arian i’n cymunedau communities, wherever they may be; the mwyaf difreintiedig, lle bynnag y bônt; local authorities or the lead delivery bodies mae’n rhaid i’r awdurdodau lleol neu’r prif must be keen to include additional areas in gyrff cyflenwi fod yn awyddus i gynnwys the programme. It is about delivering, as we ardaloedd ychwanegol yn y rhaglen. Mae’n have seen with Valleys Kids, making a ymwneud â darparu, fel y gwelsom gydag

137 24/01/2012 difference in Leighton Andrews’s elusen Plant y Cymoedd, sy’n gwneud constituency. gwahaniaeth yn etholaeth Leighton Andrews.

Lindsay Whittle used some interesting words Defnyddiodd Lindsay Whittle eiriau diddorol in his contribution about how local a strategy yn ei gyfraniad ynghylch pa mor lleol y gall can be. This is all about delivery at a local strategaeth fod. Mae hyn yn ymwneud â level, but of course, the Government is right darparu ar lefel leol ond, wrth gwrs, mae’r in proposing a national strategy on health, Llywodraeth yn iawn i gynnig strategaeth wellbeing, education and the economy as the genedlaethol ar iechyd, lles, addysg a’r driving force behind turning our economi er mwyn ysgogi’r broses o communities round. We can continue to fund drawsnewid ein cymunedau. Gallwn barhau i communities to stay poor, or we can invest in ariannu cymunedau mewn modd sy’n eu them to grow. We have to have vision as an cadw’n dlawd, neu gallwn fuddsoddi ynddynt administration to enable communities to i’w tyfu. Fel gweinyddiaeth, mae’n rhaid inni grow. gael gweledigaeth er mwyn galluogi cymunedau i dyfu.

Ken Skates was absolutely right to say that Roedd Ken Skates yn gwbl gywir i ddweud this is about turning communities around. As bod y mater hwn yn ymwneud â thrawsnewid a Member, I welcome his comments. He is a cymunedau. Fel Aelod, rwyf yn croesawu ei true socialist and a man who truly values his sylwadau. Mae’n wir sosialydd ac yn ddyn community. [Interruption.] He is absolutely sy’n wir werthfawrogi ei gymuned. [Torri ar right, colleagues, to highlight the danger of draws.] Mae’n gwbl gywir, gydweithwyr, i welfare reform to the people of Wales, dynnu sylw at y perygl i bobl Cymru o because that is the next challenge from the ddiwygio’r gyfundrefn les, oherwydd dyna UK Government. It will have a direct effect yw’r her nesaf gan Lywodraeth y DU. Bydd on his constituents and mine. y broses hon yn cael effaith uniongyrchol ar ei etholwyr ef a’m hetholwyr i.

I am glad that David Rees raised the issue of Rwyf yn falch bod David Rees wedi sôn am Sandfields. I visited Sandfields not so long Sandfields. Ymwelais â Sandfields heb fod ago, and saw the excellent work that goes on mor bell yn ôl a hynny, a gwelais y gwaith there. This is about empowering local rhagorol sy’n digwydd yno. Mae hyn yn communities in a structured way. You cannot ymwneud â grymuso cymunedau lleol mewn have it all ways. You cannot say, like Suzy modd strwythuredig. Ni allwch ei chael hi Davies, ‘I want community X or organisation bob ffordd. Ni allwch ddweud, fel y Y to have funding to deliver Z, but I want dywedodd Suzy Davies, ‘Rwyf am i governance arranged differently’. It has to be gymuned X neu sefydliad Y gael cyllid i structured, and I hope that that is what ddarparu gwasanaeth Z, ond rwyf am weld colleagues will see as they look at this trefn lywodraethu wahanol’. Mae’n rhaid i’r programme. broses hon fod yn strwythuredig, a gobeithiaf mai dyna yw’r hyn y bydd fy nghydweithwyr yn ei weld wrth edrych ar y rhaglen hon.

Rhodri Glyn Thomas raised some important Cododd Rhodri Glyn Thomas rai materion issues about how local communities will be pwysig ynghylch sut y bydd cymunedau lleol involved in that decision-making process. yn cymryd rhan yn y broses o wneud That is absolutely the right thing to do. They penderfyniadau. Heb os nac oni bai, dyna’r will be the people who will change our peth iawn i’w wneud. Dyma’r bobl a fydd yn communities through this process. This will newid ein cymunedau drwy’r broses hon. be done through the local delivery bodies. I Bydd hyn yn cael ei wneud drwy’r cyrff am not sure that I agree with you on the cyflenwi lleol. Nid wyf yn sicr a wyf yn cluster size—if I had said that it was six, cytuno gyda chi ar faint y clwstwr—pe seven or eight, you probably would not agree byddem wedi dweud ei fod yn chwech, saith with whatever number I came up with. neu wyth, mae’n debyg na fyddech wedi

138 24/01/2012

However, if there are still issues around cytuno â’r rhif hwnnw beth bynnag. Fodd cluster sizes, I will consider them, because I bynnag, os yw problemau’n dal i fodoli do not want to construct a programme that mewn perthynas â maint y clwstwr, byddaf does not fit our communities; it is extremely yn eu hystyried, gan nad wyf am lunio important that it works in our communities. rhaglen nad yw’n gweddu â’n cymunedau; mae’n eithriadol o bwysig bod y rhaglen hon yn gweithio yn ein cymunedau.

Finally, on the contribution by Mark Yn olaf, trof at y cyfraniad a wnaed gan Isherwood—some would say Mark ‘grim Mark Isherwood—neu Mark ‘y medelwr reaper’ Isherwood, but I would not—it is all mawr’ Isherwood, fel y byddai rhai yn ei alw, doom and gloom from him when it comes to er na fyddwn i. Mae darlun Mark o fuddsoddi community investment. cymunedol yn ddarlun cwbl ddu.

Mark Isherwood rose— Mark Isherwood a gododd—

Carl Sargeant: I would be delighted to take Carl Sargeant: Byddwn yn falch iawn o an intervention from the Member in a ildio i’r Aelod mewn munud. minute. He gave the same old story. I was pleased Cafwyd yr un hen stori gan Mark. Roeddwn with the interventions about looking forward yn falch o glywed yr ymyriadau a wnaed and the way in which we can take our ynghylch edrych ymlaen, a’r modd y gallwn communities from where we are now in a ddatblygu ein cymunedau o’r man cychwyn 10-year period of change, moving forward hwn dros gyfnod o 10 mlynedd o newid, gan on this agenda. However, he brought up the symud ymlaen ar yr agenda hwn. Fodd same old story about how it used to be. bynnag, cododd Mark yr un hen stori am sut yr arferai fod.

Mark Isherwood: I talked about building Mark Isherwood: Siaradais am adeiladu ar upon successes and about a way forward. lwyddiannau ac am y ffordd ymlaen. Daeth Everything that I said came from popeth a ddywedais o adroddiadau independent reports. Why do you not listen annibynnol. Pam nad ydych yn gwrando ar to those independent reports, and instead yr adroddiadau annibynnol hynny, yn hytrach seem only to listen to those who are telling nag ymddangos fel eich bod yn gwrando’n you what you want to hear? unig ar y rhai sy’n dweud yr hyn yr ydych am ei glywed?

Carl Sargeant: Let me tell you what the Carl Sargeant: Gadewch imi ddweud Tories have said. In October 2010, the leader wrthych beth a ddywedodd y Torïaid. Ym of the Welsh Conservatives said that mis Hydref 2010, dywedodd arweinydd y Communities First would be the first thing to Ceidwadwyr Cymreig mai Cymunedau yn be axed if the Tories were to gain power in Gyntaf fyddai’r peth cyntaf a fyddai’n dod i 2011. He also said that they would have to ben pe byddai’r Torïaid yn ennill grym yn look at some of the big programmes on how 2011. Dywedodd hefyd y byddai’n rhaid they could make savings, and that iddynt edrych ar rai o’r rhaglenni mawr wrth Communities First was an obvious one. That ystyried sut i wneud arbedion, a bod was reported by the Guardian on 6 October Cymunedau yn Gyntaf yn un rhaglen amlwg 2010. It goes on, Mark. You should tell the yn hynny o beth. Cyhoeddwyd y datganiad truth to the people of Wales that you do not hwnnw gan y Guardian ar 6 Hydref 2010. want Communities First. That is the process Mae’n mynd yn ei flaen, Mark. Dylech that we have been through. ddweud y gwir wrth bobl Cymru, sef nad ydych am gael rhaglen Cymunedau yn Gyntaf. Dyna’r broses rydym wedi dod drwyddi.

139 24/01/2012

The Welsh Liberal Democrats were not so Nid oedd Democratiaid Rhyddfrydol Cymru positive about the programme either; they mor gadarnhaol â hynny am y rhaglen also said in their manifesto that they would ychwaith; maent hefyd yn dweud yn eu scrap Communities First and pass the money maniffesto y byddent yn diddymu to local authorities. However, I recognise Cymunedau yn Gyntaf ac yn trosglwyddo’r that Peter Black said in his contribution that arian i awdurdodau lleol. Fodd bynnag, yr local authorities should be involved in the wyf yn cydnabod bod Peter Black wedi decision-making process about how we can dweud yn ei gyfraniad y dylai awdurdodau enable local people to make determinations lleol fod yn rhan o’r broses o wneud about opportunities in their communities. I penderfyniadau ynglŷn â sut y gallwn alluogi have taken that on board in this process. pobl leol i wneud penderfyniadau am gyfleoedd yn eu cymunedau. Derbyniwyd hynny gennyf yn ystod y broses hon.

As I said, Communities First was only ever Fel y dywedais, dim ond o dan weinyddiaeth safe under a Labour administration, and we Lafur y mae Cymunedau yn Gyntaf yn will not turn our back on the most deprived ddiogel, ac ni fyddwn yn troi ein cefnau ar communities in Wales. gymunedau mwyaf difreintiedig Cymru.

The Deputy Presiding Officer: The Y Dirprwy Lywydd: Y cynnig yw derbyn proposal is to agree amendment 1. Does any gwelliant 1. A oes unrhyw Aelod yn Member object? I see that there is objection. gwrthwynebu? Gwelaf fod gwrthwynebiad. I therefore defer all voting under this item Felly, gohiriwn bob pleidlais o dan yr eitem until voting time, which now directly hon tan y cyfnod pleidleisio, a fydd yn dilyn follows. Are there three Members who wish yn syth. A oes tri Aelod sy’n dymuno i’r for the bell to be rung? As there are not, we gloch gael ei chanu? Gan nad oes, gallwn can proceed to voting time. symud ymlaen i’r cyfnod pleidleisio.

Gohiriwyd y pleidleisio tan y cyfnod pleidleisio. Voting deferred until voting time.

Cyfnod Pleidleisio Voting Time

Gwelliant 1 i NDM4897: O blaid 23, Ymatal 0, Yn erbyn 25. Amendment 1 to NDM4897: For 23, Abstain 0, Against 25.

Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol o blaid: Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol yn erbyn: The following Members voted for: The following Members voted against:

Asghar, Mohammad Andrews, Leighton Black, Peter Antoniw, Mick Burns, Angela Chapman, Christine Davies, Andrew R.T. Cuthbert, Jeff Davies, Byron Davies, Alun Davies, Jocelyn Davies, Keith Davies, Paul Drakeford, Mark Davies, Suzy Evans, Rebecca Finch-Saunders, Janet Gething, Vaughan George, Russell Gregory, Janice Graham, William Griffiths, John Gruffydd, Llyr Huws Griffiths, Lesley Isherwood, Mark Hedges, Mike Jones, Ieuan Wyn Hutt, Jane Millar, Darren James, Julie Parrott, Eluned Jones, Carwyn Powell, William Lewis, Huw Ramsay, Nick Morgan, Julie

140 24/01/2012

Roberts, Aled Neagle, Lynne Sandbach, Antoinette Rathbone, Jenny Thomas, Rhodri Glyn Rees, David Whittle, Lindsay Sargeant, Carl Williams, Kirsty Skates, Kenneth Thomas, Gwenda Watson, Joyce

Gwrthodwyd y gwelliant. Amendment not agreed.

Gwelliant 2 i NDM4897: O blaid 35, Ymatal 0, Yn erbyn 13. Amendment 2 to NDM4897: For 35, Abstain 0, Against 13.

Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol o blaid: Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol yn erbyn: The following Members voted for: The following Members voted against:

Andrews, Leighton Asghar, Mohammad Antoniw, Mick Burns, Angela Black, Peter Davies, Andrew R.T. Chapman, Christine Davies, Byron Cuthbert, Jeff Davies, Paul Davies, Alun Davies, Suzy Davies, Jocelyn Finch-Saunders, Janet Davies, Keith George, Russell Drakeford, Mark Graham, William Evans, Rebecca Isherwood, Mark Gething, Vaughan Millar, Darren Gregory, Janice Ramsay, Nick Griffiths, John Sandbach, Antoinette Griffiths, Lesley Gruffydd, Llyr Huws Hedges, Mike Hutt, Jane James, Julie Jones, Carwyn Jones, Ieuan Wyn Lewis, Huw Morgan, Julie Neagle, Lynne Parrott, Eluned Powell, William Rathbone, Jenny Rees, David Roberts, Aled Sargeant, Carl Skates, Kenneth Thomas, Gwenda Thomas, Rhodri Glyn Watson, Joyce Whittle, Lindsay Williams, Kirsty

Derbyniwyd y gwelliant. Amendment agreed.

Gwelliant 3 i NDM4897: O blaid 48, Ymatal 0, Yn erbyn 0. Amendment 3 to NDM4897: For 48, Abstain 0, Against 0.

Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol o blaid: The following Members voted for:

Andrews, Leighton Antoniw, Mick

141 24/01/2012

Asghar, Mohammad Black, Peter Burns, Angela Chapman, Christine Cuthbert, Jeff Davies, Alun Davies, Andrew R.T. Davies, Byron Davies, Jocelyn Davies, Keith Davies, Paul Davies, Suzy Drakeford, Mark Evans, Rebecca Finch-Saunders, Janet George, Russell Gething, Vaughan Graham, William Gregory, Janice Griffiths, John Griffiths, Lesley Gruffydd, Llyr Huws Hedges, Mike Hutt, Jane Isherwood, Mark James, Julie Jones, Carwyn Jones, Ieuan Wyn Lewis, Huw Millar, Darren Morgan, Julie Neagle, Lynne Parrott, Eluned Powell, William Ramsay, Nick Rathbone, Jenny Rees, David Roberts, Aled Sandbach, Antoinette Sargeant, Carl Skates, Kenneth Thomas, Gwenda Thomas, Rhodri Glyn Watson, Joyce Whittle, Lindsay Williams, Kirsty

Derbyniwyd y gwelliant. Amendment agreed.

Gwelliant 4 i NDM4897: O blaid 48, Ymatal 0, Yn erbyn 0. Amendment 4 to NDM4897: For 48, Abstain 0, Against 0.

Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol o blaid: The following Members voted for:

Andrews, Leighton Antoniw, Mick Asghar, Mohammad Black, Peter Burns, Angela Chapman, Christine Cuthbert, Jeff Davies, Alun Davies, Andrew R.T.

142 24/01/2012

Davies, Byron Davies, Jocelyn Davies, Keith Davies, Paul Davies, Suzy Drakeford, Mark Evans, Rebecca Finch-Saunders, Janet George, Russell Gething, Vaughan Graham, William Gregory, Janice Griffiths, John Griffiths, Lesley Gruffydd, Llyr Huws Hedges, Mike Hutt, Jane Isherwood, Mark James, Julie Jones, Carwyn Jones, Ieuan Wyn Lewis, Huw Millar, Darren Morgan, Julie Neagle, Lynne Parrott, Eluned Powell, William Ramsay, Nick Rathbone, Jenny Rees, David Roberts, Aled Sandbach, Antoinette Sargeant, Carl Skates, Kenneth Thomas, Gwenda Thomas, Rhodri Glyn Watson, Joyce Whittle, Lindsay Williams, Kirsty

Derbyniwyd y gwelliant. Amendment agreed.

Cynnig NDM4897 fel y’i diwygiwyd: Motion NDM4897 as amended:

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru: To propose that the National Assembly for Wales:

Yn nodi: Notes: a) cynigion deddfwriaethol y Comisiwn a) the European Commission’s legislative Ewropeaidd ar gyfer y Cronfeydd proposals for Structural Fund, and Rural and Strwythurol a Rhaglenni Gwledig a Fisheries programmes; Physgodfeydd; b) ‘cyfnod ystyried’ Llywodraeth Cymru sy’n b) the Welsh Government’s "Reflection ceisio barn rhanddeiliaid ynghylch y exercise" which seeks stakeholders’ views on blaenoriaethau strategol ar gyfer y rhaglenni the strategic priorities for the prospective Ewropeaidd arfaethedig yng Nghymru (2014- European programmes in Wales (2014- 2020); 2020); c) ymrwymiad Llywodraeth Cymru i gryfhau c) the Welsh Government’s commitment to

143 24/01/2012 cysylltiadau Cymru â sefydliadau’r UE strengthening further Wales’ links with the ymhellach wrth ddatblygu a gweithredu ei EU institutions in the development and Rhaglenni Ewropeaidd. implementation of its European Programmes.

2. Yn cydnabod efallai nad yw polisi 2. Acknowledges that UK European policy Ewropeaidd y DU er budd gorau Cymru ac may not be in the best interests of Wales and yn galw ar Lywodraeth Cymru i ddatblygu’r calls on the Welsh Government to develop the capasiti i gyflwyno sylwadau’n uniongyrchol capacity for direct representations to EU i sefydliadau’r UE. institutions.

3. Yn croesawu’r newid arfaethedig i fonitro 3. Welcomes the proposed move to monitor canlyniadau yn hytrach nag allbynnau a’r outcomes rather than outputs and the cyfle y gallai hyn ei greu i wella effaith y opportunity this could create to improve the rownd nesaf o ariannu strwythurol. impact of the next round of structural funding.

4. Yn galw ar Lywodraeth Cymru i sicrhau 4. Calls on the Welsh Government to ensure bod yr holl arian sy’n weddill yn y rownd that all remaining money in the current ariannu bresennol yn cael ei dargedu at round of funding is targeted at schemes gynlluniau sy’n creu swyddi cynaliadwy. which create sustainable jobs.

Cynnig NDM4897 fel y’i diwygiwyd: O blaid 35, Ymatal 0, Yn erbyn 13. Motion NDM4897 as amended: For 35, Abstain 0, Against 13.

Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol o blaid: Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol yn erbyn: The following Members voted for: The following Members voted against:

Andrews, Leighton Asghar, Mohammad Antoniw, Mick Burns, Angela Black, Peter Davies, Andrew R.T. Chapman, Christine Davies, Byron Cuthbert, Jeff Davies, Paul Davies, Alun Davies, Suzy Davies, Jocelyn Finch-Saunders, Janet Davies, Keith George, Russell Drakeford, Mark Graham, William Evans, Rebecca Isherwood, Mark Gething, Vaughan Millar, Darren Gregory, Janice Ramsay, Nick Griffiths, John Sandbach, Antoinette Griffiths, Lesley Gruffydd, Llyr Huws Hedges, Mike Hutt, Jane James, Julie Jones, Carwyn Jones, Ieuan Wyn Lewis, Huw Morgan, Julie Neagle, Lynne Parrott, Eluned Powell, William Rathbone, Jenny Rees, David Roberts, Aled Sargeant, Carl Skates, Kenneth Thomas, Gwenda Thomas, Rhodri Glyn Watson, Joyce Whittle, Lindsay Williams, Kirsty

144 24/01/2012

Derbyniwyd y cynnig NDM4897 fel y’i diwygiwyd. Motion NDM4897 as amended agreed.

Gwelliant 1 i NDM4896: O blaid 23, Ymatal 0, Yn erbyn 25. Amendment 1 to NDM4896: For 23, Abstain 0, Against 25.

Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol o blaid: Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol yn erbyn: The following Members voted for: The following Members voted against:

Asghar, Mohammad Andrews, Leighton Black, Peter Antoniw, Mick Burns, Angela Chapman, Christine Davies, Andrew R.T. Cuthbert, Jeff Davies, Byron Davies, Alun Davies, Jocelyn Davies, Keith Davies, Paul Drakeford, Mark Davies, Suzy Evans, Rebecca Finch-Saunders, Janet Gething, Vaughan George, Russell Gregory, Janice Graham, William Griffiths, John Gruffydd, Llyr Huws Griffiths, Lesley Isherwood, Mark Hedges, Mike Jones, Ieuan Wyn Hutt, Jane Millar, Darren James, Julie Parrott, Eluned Jones, Carwyn Powell, William Lewis, Huw Ramsay, Nick Morgan, Julie Roberts, Aled Neagle, Lynne Sandbach, Antoinette Rathbone, Jenny Thomas, Rhodri Glyn Rees, David Whittle, Lindsay Sargeant, Carl Williams, Kirsty Skates, Kenneth Thomas, Gwenda Watson, Joyce

Gwrthodwyd y gwelliant. Amendment not agreed.

Gwelliant 2 i NDM4896: O blaid 49, Ymatal 0, Yn erbyn 0. Amendment 2 to NDM4896: For 49, Abstain 0, Against 0.

Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol o blaid: The following Members voted for:

Andrews, Leighton Antoniw, Mick Asghar, Mohammad Black, Peter Burns, Angela Chapman, Christine Cuthbert, Jeff Davies, Alun Davies, Andrew R.T. Davies, Byron Davies, Jocelyn Davies, Keith Davies, Paul Davies, Suzy Drakeford, Mark Evans, Rebecca Finch-Saunders, Janet George, Russell Gething, Vaughan

145 24/01/2012

Graham, William Gregory, Janice Griffiths, John Griffiths, Lesley Gruffydd, Llyr Huws Hedges, Mike Hutt, Jane Isherwood, Mark James, Julie Jones, Alun Ffred Jones, Carwyn Jones, Ieuan Wyn Lewis, Huw Millar, Darren Morgan, Julie Neagle, Lynne Parrott, Eluned Powell, William Ramsay, Nick Rathbone, Jenny Rees, David Roberts, Aled Sandbach, Antoinette Sargeant, Carl Skates, Kenneth Thomas, Gwenda Thomas, Rhodri Glyn Watson, Joyce Whittle, Lindsay Williams, Kirsty

Derbyniwyd y gwelliant. Amendment agreed.

Gwelliant 3 i NDM4896: O blaid 18, Ymatal 6, Yn erbyn 25. Amendment 3 to NDM4896: For 18, Abstain 6, Against 25.

Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol o blaid: Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol yn erbyn: The following Members voted for: The following Members voted against:

Asghar, Mohammad Andrews, Leighton Black, Peter Antoniw, Mick Burns, Angela Chapman, Christine Davies, Andrew R.T. Cuthbert, Jeff Davies, Byron Davies, Alun Davies, Paul Davies, Keith Davies, Suzy Drakeford, Mark Finch-Saunders, Janet Evans, Rebecca George, Russell Gething, Vaughan Graham, William Gregory, Janice Isherwood, Mark Griffiths, John Millar, Darren Griffiths, Lesley Parrott, Eluned Hedges, Mike Powell, William Hutt, Jane Ramsay, Nick James, Julie Roberts, Aled Jones, Carwyn Sandbach, Antoinette Lewis, Huw Williams, Kirsty Morgan, Julie Neagle, Lynne Rathbone, Jenny Rees, David Sargeant, Carl Skates, Kenneth Thomas, Gwenda Watson, Joyce

146 24/01/2012

Ymataliodd yr Aelodau canlynol: The following Members abstained:

Davies, Jocelyn Gruffydd, Llyr Huws Jones, Alun Ffred Jones, Ieuan Wyn Thomas, Rhodri Glyn Whittle, Lindsay

Gwrthodwyd y gwelliant. Amendment not agreed.

Gwelliant 4 i NDM4896: O blaid 18, Ymatal 6, Yn erbyn 25. Amendment 4 to NDM4896: For 18, Abstain 6, Against 25.

Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol o blaid: Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol yn erbyn: The following Members voted for: The following Members voted against:

Asghar, Mohammad Andrews, Leighton Black, Peter Antoniw, Mick Burns, Angela Chapman, Christine Davies, Andrew R.T. Cuthbert, Jeff Davies, Byron Davies, Alun Davies, Paul Davies, Keith Davies, Suzy Drakeford, Mark Finch-Saunders, Janet Evans, Rebecca George, Russell Gething, Vaughan Graham, William Gregory, Janice Isherwood, Mark Griffiths, John Millar, Darren Griffiths, Lesley Parrott, Eluned Hedges, Mike Powell, William Hutt, Jane Ramsay, Nick James, Julie Roberts, Aled Jones, Carwyn Sandbach, Antoinette Lewis, Huw Williams, Kirsty Morgan, Julie Neagle, Lynne Rathbone, Jenny Rees, David Sargeant, Carl Skates, Kenneth Thomas, Gwenda Watson, Joyce

Ymataliodd yr Aelodau canlynol: The following Members abstained:

Davies, Jocelyn Gruffydd, Llyr Huws Jones, Alun Ffred Jones, Ieuan Wyn Thomas, Rhodri Glyn Whittle, Lindsay

Gwrthodwyd y gwelliant. Amendment not agreed.

Gwelliant 5 i NDM4896: O blaid 24, Ymatal 0, Yn erbyn 25. Amendment 5 to NDM4896: For 24, Abstain 0, Against 25.

Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol o blaid: Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol yn erbyn: The following Members voted for: The following Members voted against:

147 24/01/2012

Asghar, Mohammad Andrews, Leighton Black, Peter Antoniw, Mick Burns, Angela Chapman, Christine Davies, Andrew R.T. Cuthbert, Jeff Davies, Byron Davies, Alun Davies, Jocelyn Davies, Keith Davies, Paul Drakeford, Mark Davies, Suzy Evans, Rebecca Finch-Saunders, Janet Gething, Vaughan George, Russell Gregory, Janice Graham, William Griffiths, John Gruffydd, Llyr Huws Griffiths, Lesley Isherwood, Mark Hedges, Mike Jones, Alun Ffred Hutt, Jane Jones, Ieuan Wyn James, Julie Millar, Darren Jones, Carwyn Parrott, Eluned Lewis, Huw Powell, William Morgan, Julie Ramsay, Nick Neagle, Lynne Roberts, Aled Rathbone, Jenny Sandbach, Antoinette Rees, David Thomas, Rhodri Glyn Sargeant, Carl Whittle, Lindsay Skates, Kenneth Williams, Kirsty Thomas, Gwenda Watson, Joyce

Gwrthodwyd y gwelliant. Amendment not agreed.

Gwelliant 6 i NDM4896: O blaid 49, Ymatal 0, Yn erbyn 0. Amendment 6 to NDM4896: For 49, Abstain 0, Against 0.

Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol o blaid: The following Members voted for:

Andrews, Leighton Antoniw, Mick Asghar, Mohammad Black, Peter Burns, Angela Chapman, Christine Cuthbert, Jeff Davies, Alun Davies, Andrew R.T. Davies, Byron Davies, Jocelyn Davies, Keith Davies, Paul Davies, Suzy Drakeford, Mark Evans, Rebecca Finch-Saunders, Janet George, Russell Gething, Vaughan Graham, William Gregory, Janice Griffiths, John Griffiths, Lesley Gruffydd, Llyr Huws Hedges, Mike Hutt, Jane Isherwood, Mark James, Julie Jones, Alun Ffred Jones, Carwyn

148 24/01/2012

Jones, Ieuan Wyn Lewis, Huw Millar, Darren Morgan, Julie Neagle, Lynne Parrott, Eluned Powell, William Ramsay, Nick Rathbone, Jenny Rees, David Roberts, Aled Sandbach, Antoinette Sargeant, Carl Skates, Kenneth Thomas, Gwenda Thomas, Rhodri Glyn Watson, Joyce Whittle, Lindsay Williams, Kirsty

Derbyniwyd y gwelliant. Amendment agreed.

Gwelliant 7 i NDM4896: O blaid 49, Ymatal 0, Yn erbyn 0. Amendment 7 to NDM4896: For 49, Abstain 0, Against 0.

Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol o blaid: The following Members voted for:

Andrews, Leighton Antoniw, Mick Asghar, Mohammad Black, Peter Burns, Angela Chapman, Christine Cuthbert, Jeff Davies, Andrew R.T. Davies, Alun Davies, Byron Davies, Jocelyn Davies, Keith Davies, Paul Davies, Suzy Drakeford, Mark Evans, Rebecca Finch-Saunders, Janet George, Russell Gething, Vaughan Graham, William Gregory, Janice Griffiths, John Griffiths, Lesley Gruffydd, Llyr Huws Hedges, Mike Hutt, Jane Isherwood, Mark James, Julie Jones, Alun Ffred Jones, Carwyn Jones, Ieuan Wyn Lewis, Huw Millar, Darren Morgan, Julie Neagle, Lynne Parrott, Eluned

149 24/01/2012

Powell, William Ramsay, Nick Rathbone, Jenny Rees, David Roberts, Aled Sandbach, Antoinette Sargeant, Carl Skates, Kenneth Thomas, Gwenda Thomas, Rhodri Glyn Watson, Joyce Whittle, Lindsay Williams, Kirsty

Derbyniwyd y gwelliant. Amendment agreed.

Cynnig NDM4896 fel y’i diwygiwyd Motion NDM4896 as amended

Cynnig bod Cynulliad Cenedlaethol Cymru: To propose that the National Assembly for Wales:

Yn nodi’r Rhaglen Cymunedau yn Gyntaf Notes the new Communities First newydd, a fydd yn canolbwyntio ar fynd i’r Programme, which will focus on tackling afael â thlodi, gyda chynnwys y gymuned yn poverty with community involvement being a egwyddor allweddol iddi. key principle.

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i sicrhau bod Calls on the Welsh Government to ensure y gwerthusiad priodol yn rhan annatod o’r that the appropriate evaluation is built into holl brosiectau Cymunedau yn Gyntaf er all Communities First projects in order to mwyn mesur llwyddiant ac i allu gwneud measure success and to enable improvements gwelliannau yn ystod oes y prosiectau. to be made during the lifetime of the projects.

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i sicrhau bod Calls on the Welsh Government to ensure ei rhaglen Cymunedau yn Gyntaf newydd yn that its new Communities First programme cyflawni gwell canlyniadau na’i delivers better results than its predecessor. rhagflaenydd.

Yn galw ar Lywodraeth Cymru i sicrhau bod Calls on the Welsh Government to ensure gan ei rhaglen Cymunedau yn Gyntaf newydd that its new Communities First programme dargedau clir, perthnasol a mesuradwy i fynd has clear, relevant and measurable targets to i’r afael â thlodi. tackle poverty.

Cynnig NDM4896 fel y’i diwygiwyd: O blaid 36, Ymatal 13, Yn erbyn 0. Motion NDM4896 as amended: For 36, Abstain 13, Against 0.

Pleidleisiodd yr Aelodau canlynol o blaid: The following Members voted for:

Andrews, Leighton Antoniw, Mick Black, Peter Chapman, Christine Cuthbert, Jeff Davies, Alun Davies, Jocelyn Davies, Keith Drakeford, Mark Evans, Rebecca Gething, Vaughan

150 24/01/2012

Gregory, Janice Griffiths, John Griffiths, Lesley Gruffydd, Llyr Huws Hedges, Mike Hutt, Jane James, Julie Jones, Carwyn Jones, Alun Ffred Jones, Ieuan Wyn Lewis, Huw Morgan, Julie Neagle, Lynne Parrott, Eluned Powell, William Rathbone, Jenny Rees, David Roberts, Aled Sargeant, Carl Skates, Kenneth Thomas, Gwenda Thomas, Rhodri Glyn Watson, Joyce Whittle, Lindsay Williams, Kirsty

Ymataliodd yr Aelodau canlynol: The following Members abstained:

Asghar, Mohammad Burns, Angela Davies, Andrew R.T. Davies, Byron Davies, Paul Davies, Suzy Finch-Saunders, Janet George, Russell Graham, William Isherwood, Mark Millar, Darren Ramsay, Nick Sandbach, Antoinette

Derbyniwyd y cynnig NDM4896fel y’i diwygiwyd. Motion NDM4896 as amended agreed.

The Deputy Presiding Officer: That Y Dirprwy Lywydd: Daw hynny a concludes today’s proceedings. thrafodion heddiw i ben.

Daeth y cyfarfod i ben am 6.26 p.m. The meeting ended at 6.26 p.m.

Aelodau a’u Pleidiau Members and their Parties

Andrews, Leighton (Llafur – Labour) Antoniw, Mick (Llafur – Labour) Asghar, Mohammad (Ceidwadwyr Cymreig – Welsh Conservatives) Black, Peter (Democratiaid Rhyddfrydol Cymru – Welsh Liberal Democrats) Burns, Angela (Ceidwadwyr Cymreig – Welsh Conservatives) Butler, Rosemary (Llafur – Labour) Chapman, Christine (Llafur – Labour) Cuthbert, Jeff (Llafur – Labour) Davies, Alun (Llafur – Labour) Davies, Andrew R.T. (Ceidwadwyr Cymreig – Welsh Conservatives)

151 24/01/2012

Davies, Byron (Ceidwadwyr Cymreig – Welsh Conservatives) Davies, Jocelyn (Plaid Cymru – The Party of Wales) Davies, Keith (Llafur – Labour) Davies, Paul (Ceidwadwyr Cymreig – Welsh Conservatives) Davies, Suzy (Ceidwadwyr Cymreig – Welsh Conservatives) Drakeford, Mark (Llafur – Labour) Elis-Thomas, Yr Arglwydd/Lord (Plaid Cymru – The Party of Wales) Evans, Rebecca (Llafur – Labour) Finch-Saunders, Janet (Ceidwadwyr Cymreig – Welsh Conservatives) George, Russell (Ceidwadwyr Cymreig – Welsh Conservatives) Gething, Vaughan (Llafur – Labour) Graham, William (Ceidwadwyr Cymreig – Welsh Conservatives) Gregory, Janice (Llafur – Labour) Griffiths, John (Llafur – Labour) Griffiths, Lesley (Llafur – Labour) Gruffydd, Llyr Huws (Plaid Cymru – The Party of Wales) Hart, Edwina (Llafur – Labour) Hedges, Mike (Llafur – Labour) Hutt, Jane (Llafur – Labour) Isherwood, Mark (Ceidwadwyr Cymreig – Welsh Conservatives) James, Julie (Llafur – Labour) Jenkins, Bethan (Plaid Cymru – The Party of Wales) Jones, Alun Ffred (Plaid Cymru – The Party of Wales) Jones, Ann (Llafur – Labour) Jones, Carwyn (Llafur – Labour) Jones, Elin (Plaid Cymru – The Party of Wales) Jones, Ieuan Wyn (Plaid Cymru – The Party of Wales) Lewis, Huw (Llafur – Labour) Melding, David (Ceidwadwyr Cymreig – Welsh Conservatives) Mewies, Sandy (Llafur – Labour) Millar, Darren (Ceidwadwyr Cymreig – Welsh Conservatives) Morgan, Julie (Llafur – Labour) Neagle, Lynne (Llafur – Labour) Parrott, Eluned (Democratiaid Rhyddfrydol Cymru – Welsh Liberal Democrats) Powell, William (Democratiaid Rhyddfrydol Cymru – Welsh Liberal Democrats) Price, Gwyn R. (Llafur – Labour) Ramsay, Nick (Ceidwadwyr Cymreig – Welsh Conservatives) Rathbone, Jenny (Llafur – Labour) Rees, David (Llafur – Labour) Roberts, Aled (Democratiaid Rhyddfrydol Cymru – Welsh Liberal Democrats) Sandbach, Antoinette (Ceidwadwyr Cymreig – Welsh Conservatives) Sargeant, Carl (Llafur – Labour) Skates, Kenneth (Llafur – Labour) Thomas, Gwenda (Llafur – Labour) Thomas, Rhodri Glyn (Plaid Cymru – The Party of Wales) Thomas, Simon (Plaid Cymru – The Party of Wales) Watson, Joyce (Llafur – Labour) Whittle, Lindsay (Plaid Cymru – The Party of Wales) Williams, Kirsty (Democratiaid Rhyddfrydol Cymru – Welsh Liberal Democrats) Wood, Leanne (Plaid Cymru – The Party of Wales)

152