An Clár Clare

Straitéis Chultúir agus Culture and Creati vity Chruthaitheachta 2018–2022 Strategy 2018–2022

creati ve..ie Ábhar Contents

Nóta Brollaigh leis an gComhairleoir Tom McNamara, 1 Méara Chontae Foreword by Cllr Tom McNamara, Cathaoirleach

Nóta Brollaigh le Pat Dowling, Príomhfheidhmeannach Chontae 2 Foreword by Pat Dowling, Chief Executive

An Cultúr agus an Chruthaitheacht i gContae an Chláir 3 Culture and Creativity in Clare Fís Éire Ildánach don Chlár 4 The Creative Ireland Vision for Clare Luachanna Éire Ildánach sa Chlár The Creative Ireland Values in Clare

5 Tosaíochtaí Straitéiseacha don Chlár Strategic Priorities for Clare 6 Cur i bhFeidhm, Measúnú agus Tomhas Implementation, Evaluation and Measurement

Aguisíní 7 Appendices creative ireland programme | clare

Nóta Brollaigh leis an gComhairleoir 1 Councillor’s Foreword

Aithnítear go bhfuil earnáil na n-ealaíon t is acknowledged that the creative tuaithe, fiontraíochta agus turasóireachta. Trí within the Local Authority structure to create cruthaitheach ina hearnáil bhríomhar sa arts sector is a vibrant and active sector na disciplíní sin a thabhairt le chéile taobh a strong Culture Team with a focus on a vision chontae agus go bhfuil ról tábhachtach ag within the county and that artists istigh de struchtúr an Údaráis Áitiúil, agus é mar and a set of values for Creative Ireland has the ealaíontóirí agus ag eagraíochtaí chontae an Iand organisations in Clare play a leading aidhm leis sin Meitheal Chultúir láidir a bhunú potential to harness the resources of the local Chláir maidir le forbairt an chláir bhliantúil role in the development of the annual arts a ndíríonn a n-aird ar fhís agus ar luachanna i authority on one common goal –promoting the ealaíon. Reachtáiltear os cionn 150 ócáid, programme. Clare is home to more than 150 leith Éire Ildánach, d’fhéadfaí leas a bhaint as wellbeing of all through creativity. idir fhéilte agus imeachtaí cultúrtha, sa festivals and cultural events each year and we acmhainní an údaráis áitiúil ar mhaithe le sprioc I look forward to the many collaborations and chontae chuile bhliain agus cothaímid an an nurture the county’s lengthy association with chomónta – folláine an uile dhuine a chur chun associations that the programme will bring in nasc stairiúil atá ag an gcontae leis an gceol Irish traditional music. The role of cultural cinn tríd an gcruthaitheacht. the next five years. traidisiúnta. Tá ról mór ag turasóireacht chultúir tourism in the county is strong and developing Táim ag tnúth leis na comhfhiontair agus sa chontae, ar ról é atá á fhorbairt i gcónaí agus continuously and we have seen much growth leis an gcaidreamh a bheidh ann mar thoradh Councillor Tom Mc Namara tá fás suntasach tagtha ar earnáil an chultúir, in our enterprise culture which is steeped in ar an gclár seo sna chúig bliana atá amach Cathaoirleach, Clare County Council rud atá fréamhaithe sa nuálaíocht agus sa innovation and creativity. The Creative Ireland romhainn. chruthaitheacht. Tugann Clár Náisiúnta Éire National Programme places creativity to the Ildánach tús áite don chruthaitheacht maidir forefront in terms of our skills set as a society Comhairleoir Tom McNamara le scileanna cumais na sochaí chun aghaidh a in responding to challenges going forward. Comhairle Chontae an Chláir thabhairt ar na dúshláin atá amach romhainn. It is also designed to promote individual, Tá sé mar aidhm aige, chomh maith, folláíne an community and national wellbeing. The core duine aonair, an phobail agus an náisiúin a chur proposition is that participation in cultural chun cinn. Is é an bunsmaoineamh go mbíonn activity drives personal and collective creativity, rannpháirtíocht i ngníomhaíochtaí cultúir ina with significant implications for individual and shiocair leis an gcruthaitheacht phearsanta agus societal wellbeing and achievement. le cruthaitheacht an chomhair agus go dtagann Clare County Council is a committed torthaí suntasacha dá bharr sin maidir le folláine partner in the delivery of this national initiative, an duine agus an phobail agus lena gcuireann an as our role as a Local Authority has been duine agus an pobal i gcrích. exclusively mandated to deliver under Pillar 2 Inár gcáil mar Údarás Áitiúil, tá Comhairle of the national progamme which has as its goal Chontae an Chláir ina pháirtí tiomanta maidir –“enabling creativity in every community”. The leis an tionscnamh náisiúnta seo a chur i empowerment of local authorities to lead in gcrích, agus tá sainordú eisiach aici bearta a the engagement of citizens in arts and cultural dhéanamh faoi Cholún 2 den chlár náisiúnta, activities in each county is well established a bhfuil mar aidhm aige – ‘Bonn a chur faoin through the work of Arts Officers, Librarians, gCruthaitheacht i ngach Pobal’. Tá cumhachtú Heritage Officers, Museum Curators and na n-údarás áitiúil i ngach contae chun Archivists as well as staff who work in the ceannaireacht a thabhairt i leith na saoránaigh community, rural, enterprise and tourism a bheith páirteach i ngníomhartha cultúrtha sections. Bringing these disciplines together bunaithe go maith trí obair na nOifigeach Ealaíon, na Leabharlannaithe, na nOifigeach Oidhreachta, na gCoimeádaithe Musaeim agus na gCartlannaithe, chomh maith leis na baill , Loch Deirgirt foirne atá ag obair sna hearnálacha pobail, Holy Island, Lough Derg

4 5 creative ireland programme | clare

Nóta Brollaigh an Príomhfheidhmeannaigh 2 Chief Executive’s Foreword

I gcomhar leis an Meitheal Chultúir, tá lare County Council, through gníomhaíocht shíor-éabhlóideach í seo. Fáiltím continuously evolving activity. I welcome the straitéis chuimsitheach cruthaithe ag Comhairle the Culture Team, has created a roimh thréimhse chúig bliana a bheith tugtha fact that the strategy is of five years duration and Chontae an Chláir don tréimhse 2018 – 2022. comprehensive Strategy for the period don straitéis, mar go dtugann sé sin deis therefore provides ample opportunity and time Tá tús áite tugtha don chultúr agus don C2018 – 2022. Culture and creativity have been dhóthanach agus am dóthanach chun bonn to develop a coherent basis for any decisions chruthaitheacht trí mheán clár, tionscadal agus prioritised through programmes, projects comhtháite a fhorbairt le haghaidh aon chinntí a made in the advancement of this sector in gníomhaíochtaí lena chinntiú go ndéanfaidh and actions that will ensure that we, as a dhéanfar le linn an earnáil seo a chur chun cinn the years to come. I commend the Culture an contae a dhualgas a chomhlíonadh maidir county, deliver under our mandate to create sna blianta atá amach romhainn. Tréaslaím a team on their work in compiling the strategy le deiseanna a chruthú dár saoránaigh uile. Tá opportunities for all of our citizens. gcuid oibre le baill na Meithle Cultúir le linn an and look forward to the new community Meitheal Cultúir láidir, ina bhfuil saineolaithe As a Local Authority we want to ensure straitéis a chur le chéile agus táim ag dúil leis based partnerships it will bring and to the ina ndisciplíní féin, curtha ar bun ag Comhairle there is a cultural vibrancy in the places na comhpháirtíochtaí úra pobal-bhunaithe a strengthening of our communities through this Chontae an Chláir chun féachaint chuige where we live and work, places where artists eascróidh as sin agus le treisiú ár bpobal uile mar unique national initiative. go gcuirfear an clár i bhfeidhm sa chontae. and creative practitioners are active and thoradh ar an tionscnamh sainiúil náisiúnta seo. Feidhmeoidh an mheitheal i gcomhar leis respected, places where cultural expression Pat Dowling an bpobal agus le grúpaí a mbeidh deis acu is a common feature and access to creative Príomhfheidhmeannach Pat Dowling Chief Executive, Clare County Council a dtionscnaimh shainiúla féin a fhorbairt. I activity is normalised. These represent key Comhairle Chontae an Chláir mbliana féin, bunaíodh próiseas comhoibrithe attributes of a strong society. Clare County chun aiseolas a fháil ó na príomhrannáin de Council has mobilised a strong Culture Team, chuid Chomhairle Chontae an Chláir ionas go specialists within their fields, to deliver the mbeadh gach stiúrthóireacht rannpháirteach programme in the county. The team will work i dtionscnaimh Éire Ildánach an Chláir agus alongside communities and groups who will go mbeadh na tionscnaimh sin cuimsitheach have opportunity to develop their own unique idir fhócas agus leithead. Is é is toradh leis seo projects. This year we initiated a collaborative ná sineirgíocht idir disciplíní ar leith na mball process for feedback across key sections within den Mheitheal Cultúir sna réimsí seo a leanas: Clare County Council so that the Creative Ireland fiontraíocht, turasóireacht, forbairt tuaithe, Clare projects would be cross-directorate and leabharlanna, na healaíona, oidhreacht, musaem therefore comprehensive in spread and focus. agus Glór. Tá plean gníomhaíochta don bhliain The results are a synergy between the Local 2018 ann in éindí leis an straitéis seo agus Authority’s Culture Team’s individual disciplines déanfar plean bliantúil a fhorbairt chuile bhliain in the areas of: enterprise, tourism, rural faoi cheannasaíocht an Stiúrthóra Forbartha development, libraries, arts, heritage, museum Sóisialta agus Chomhordaitheoir Éire Ildánach and glór. An activation plan accompanies this an Chláir. strategy and one will be developed on an annual Tríd an straitéis seo, déantar an ról basis, led by the Director of Social Development tábhachtach atá ag an gcruthaitheacht agus and the Creative Ireland Co-ordinator for Clare. ag léiriú cultúrtha inár bpobail áitiúla, inár The strategy promotes the important role mbailte agus inár sráidbhailte a chur chun that creativity and cultural expression plays in cinn. Sin í an fhís atá againn, agus, cé gur our local communities, towns and villages. This daoine iad muintir an Chláir a thugann aird ar is our vision and while we, the people of Clare, an gcultúr, atá bródúil as ár n-oidhreacht agus are a culturally conscious people, proud of our ár dtraidisiúin agus atá oscailte do ghnásanna heritage and traditions and open to new forms Sráid na Cathrach cultúrtha nua, tá de thuiscint againn gur of cultural expression, we know that this is a Miltown Malbay

6 7 creative ireland programme | clare

An Cultúr agus an Chruthaitheacht i gContae an Chláir 3 Culture and Creativity in Clare

Is leor sracfhéachaint ar léarscáil an glance at the map will show that agus an iliomad samplaí den chineál is fearr dá who have lived here and left their marks on the Chláir lena thuiscint gur ceantar imeallach é ar is in many respects a bhfuil ann abhus agus i gcéin. Go deimhin, is landscape. The natural and built heritage of the an-chuid bealaí. De chomhcheilg gheografach, peripheral region. The i gContae an Chláir a friothadh an fhianaise is county is vast, it represents unique features as feidhmíonn Abhainn na Sionainne agus An Aand the Atlantic have combined to form a near luaithe ar chur faoi an duine, mar atá, pláitín well as many of the best examples of their kind in tAigéan Atlantach chun é a scoitheadh amach total circumfluence which separates the county glúine saothraithe béir, a friothadh i bpluais in the country and further afield. Indeed Ireland’s go hiomlán, nach mór, de na contaetha from virtually all of its neighbours. And this Edenvale, gar do Inis, agus a bhfuil dáta 10,500 earliest evidence of human occupation comes comharsanacha máguaird. Agus is cosúil go geographical exclusiveness would seem to have R.Ch. sa tréimhse Phailéiliteach deimhnithe from Clare – a worked bear patella from a cave at ndeachaigh an t-eisiachas tíreolaíoch seo i gcion impacted on the political landscape as well. dó. Tá cruthú ar sheilgeoirí a bheith ann i Edenvale near dates from the Palaeolithic ar an léarscáil pholaitiúil chomh maith. Ón uair Originally wrested from Connacht, to which it gceantar chósta Bhoirne Thuaidh toisc fianaise period around 10,500 bc. A Mesolithic shell gur scoitheadh é de Chonnacht, áit is dual dó a was geographically attached, at several periods i gcarn sliogán ón dtréimhse Mhéasailiotach midden from provides proof of later bheith ó thaobh an luí thíreolaíoch de, is cosúil, in its subsequent history Co. Clare, or Thomond a dtángthas air i bhFánóir; agus ní beag le hunter gatherers along the North Burren coastal ag tréimhsí éagsúla i ndiaidh an chéad scoite as it was once called, appears to have existed as háireamh í fianaise na tréimhse Neoiliotaí, region and Neolithic evidence comes from sin, gurbh ann don Chlár (nó Tuadhmhumhan, a kind of liminal borderland annexed sometimes mar atá, líon mór tuamaí atá breactha ar fud an the numerous tombs scattered throughout mar a thugtaí air tráth) mar thalamh chríche to Connacht, sometimes to Munster. Even to chontae, lena n-áirítear dolmán iomráiteach the county including the famous dolmen at thairseachúil, de chineál, a gabhadh isteach this day Clare remains something of an outland, Pholl na mBrón agus iliomad tuamaí dingeacha Poulnabrone and ’s numerous wedge i gConnacht ar uaireanta, agus ar uaireanta being the only Munster county west of the Bhoirne. tombs. eile sa Mhumhan. Is áit iargúlta ann féin é An Shannon. Thomas Westropp, Antiquarian, put D’fhág an Chríostaíocht rian nach beag ar Christianity left a strong imprint on the Clár go dtí an lá inniu féin, ar bhealach, ós é an the geographical and cultural contours of Clare thírdhreach an Chláir. Tá flúirse suíomhanna landscape of Clare – early monastic sites abound t-aon chontae i gCúige Mumhan atá ar an taobh most succinctly when he said that “the county manachúla ann, amhail lonnaíocht Naomh from St Senan’s foundation on Scattery Island thiar d’ Abhainn na Sionainne. Ba é Thomas was surrounded on three sides by water and by Seanáin ar agus suíomh Chaimín to St Caimin in Inis Cealtra on Lough Derg to St Westropp, ársaitheoir agus seandálaí, a d’fhógair the enmity of Connacht on the fourth”. Naofa ar Inis Cealtra ar bhruacha Loch Deirgirt Tola at Dysert O’Dea. The continental monastic go beacht é nuair a thagair sé do himlínte Our sense of culture is intrinsically linked agus suíomh Naomh Tóla sa Díseart. Tháinig orders arrived from the twelfth century with tíreolaíocha agus cultúrtha an Chláir mar seo to our sense of identity. R.S. Thomas portrays oird bheannaithe na Mór-Roinne ó thús an dara houses of Augustinian Canons at Clare Abbey a leanas: “the county was surrounded on three this as “we only know who we are by knowing chéad déag agus bunaíodh, ina measc, tithe and Canon Island, Cistercians at Corcomroe in sides by water and by the enmity of Connacht on where we are. A particular place creates around na nAibhistíneach ag Mainistir an Chláir agus the Burren and Franciscans at Ennis and Quin. A the fourth”. us a unique culture that gives us not only our Inis Gad, Mainistir na gCistéirseach ag Corca nunnery of Augustinian Canonesses was founded Tá dlúthcheangal idir ár dtuiscintí cultúrtha identity, but also our vision and values.” It Mrua i mBoirinn agus na Proinsiasaigh in Inis at Killone also. The Gaelic Clare clans included agus ár bhféiniúlacht. Tagraíonn R.S. Thomas follows then that our values and understanding agus sa Chuinche. Bunaíodh, leis, Clochar na McMahons, MacNamaras and O’Loghlens and dó seo ar an dóigh seo: “we only know who we of our cultural heritage will inform our actions nAibhistíneach i bhfearann Chill Eoghain. Ba iad other septs of the Dál gCais with the name of are by knowing where we are. A particular place in the future. Clare is a county of many contrasts clanna Gaelacha an Chláir ná na Mathúnaigh, O’Brien prominent above all. Brian Ború became creates around us a unique culture that gives and historically a land clearly defined by those muintir Mhic Con Mara agus Uí Lochlainn, agus High King of Ireland from his base at Killaloe and us not only our identity, but also our vision clanna eile Dhál gCais, a raibh na Brianaigh in Clare remained a Gaelic stronghold long after the and values”. Luíonn sé le réasún, más ea, gurb uachtar orthu uile. Ceapadh Brian Boru (Brian arrival of the Anglo-Normans. Murrough O’Brien iad ár dtuiscintí ar ár n-oidhreacht chultúrtha Bóruma Mac Cennétig, Sean-Ghaeilge) Chill became the first Earl of Thomond in 1543 and the a threoróidh ár ngníomhaíocht sa todhchaí. Dá Lua ina Ardrí ar Éirinn agus ba dhaingean O’Brien name remained synonymous with Clare Tá cuid mhór codarsnachtaí ag baint leis an Gaelach é An Clár i bhfad i ndiaidh theacht na until modern times. gClár mar chontae, agus is ceantar é a bhfuil Normannach. Muireadhach Ó Briain a ceapadh rian na ndaoine a mhair ann thar thréimhse ina chéad Iarla ar Thuadhmhumhain sa bhliain na staire fágtha ar an tírdhreach acu. Is rud le 1543 agus, ó shin i leith, aithnítear an t-ainm háireamh í oidhreacht nádúrtha agus oidhreacht Brianach a bheith dlúthcheangailte le Contae an fhoirgnithe an chontae. Tá tréithe sainiúla ann Chláir.

8 9 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

As manglam seo an tírdhreacha ársa, na farraige From this configuration of ancient landscape, sea le Poll na gColm, in éindí le heilimintí áirithe as Just as counties are indelibly linked with sporting agus na ndaoine a d’eascair cultúr atá saibhir, and dominant peoples sprung a culture rich in miotaseolaíocht na hÉireann ba bhunús leis An or other prowess – mention Clare to any Irish idir scríobh agus cheol. Tá idir fhilí agus written and musical expression. Poetry and poets Domhan Láir ag Tolkien. person and the subject of traditional music fhilíocht go flúirseach go dtí an lá inniu féin, abound in the county to this day but one famous Ar an dóigh chéanna go luaitear contaetha comes to the fore. County Clare has maintained ach seasann file amháin ina fhathach ina measc, poet perhaps stands above the others, Brian áirithe le héachtaí ar leith ar nós an spóirt a unique and dominant position in the history mar atá Brian Merriman, fear a chuir peann le Merriman, writing in his native Irish language, nó eile, is é is túisce a thagann i gcuimhne of traditional music. It is home to the iconic pár agus a chum ‘Cúirt an Mheán Oíche’, dán a penned an epic poem of well over a thousand d’Éireannach ar bith a luaitear Contae an Chláir and Céilí Bands, Stockton’s bhfuil breis agus míle líne ann. Tá sé aistrithe lines. It has been translated into English as leis ná an ceol traidisiúnta. Tá tús áite sainiúil Wing, Sharon Shannon, Noel Hill, Peadar go Béarla ag mórchuid aistritheoirí faoin teideal “The Midnight Court” by many translators. The ag An gClár i stair an cheoil thraidisiúnta. Is O’Loughlin, Martin Hayes and the legendary tin ‘The Midnight Court’. Ar na príomhthéamaí atá principal themes are the plight of young women é is baile do Bhanna Céilí Chill Fhionnúrach whistler Micho Russell. Ennis in County Clare is sa dán tá cruachás na mban óg a bhfuil fir chéile who lack husbands, clerical celibacy, free love, agus do Bhanna Céilí na Tulaí, Stockton’s also the birthplace of the singer Maura O’Connell de dhíth orthu, aontumhacht na gcléir, an grá and the misery of a young woman married to a Wing, Sharon Shannon, Noel Hill, Peadar and once heard who can forget the lilting lyrics neamhgheanmnaí, agus anró bhean óg a bhfuil withered old man. It is probably the most famous O’Loughlin, Martin Hayes agus an feadaire of Christy Moore’s “”. The county seanfhear seargtha mar chéile aici. Maítear é poem in the Irish language. It is written in the iomráiteach Micho Russell. Ba in Inis an Chláir played host to Fleadh Cheoil na hEireann in a bheith ar an dán is clúitiúla sa Ghaeilge. Is form of a vision or “aisling”. Luminaries on a rugadh Maura O’Connell, agus cá hann don 2016 and 2017 and has many traditional music i bhfoirm físe, nó ‘aislinge’ atá sé. Is réaltaí the world stage in the literary tradition include té a ligfeadh focail phramsacha ‘Lisdoonvarna’ festivals – one of the most famous is the Willie domhanda iad leithéidí Edna O’Brien agus Niall Edna O ‘Brien and Niall Williams. The content le Christy Moore i ndearmad. Eagraíodh Fleadh Clancy Summer School, held every July in the Williams. Tá ábhar shaothar an Bhrianaigh faoi of O’Brien’s work has been coloured by local Ceoil na hÉireann sa chontae sna blianta town of Miltown Malbay in memory of the thionchar na scéalaíochta agus na staire áitiúla lore and history and by distinctive geographic 2016 agus 2017 agus reáchtáiltear an iliomad famous uilleann piper Willie Clancy. The 46th agus faoi thréithe tíreolaíocha ar leith de chuid features of the county such as Druids’ circles and féilte eile sa cheol traidisiúnta sa chontae, a summer school in 2018 is entering into an an chontae amhail fáinní Draoithe agus oileán Holy Island (Inis Cealtra) in Lough Derg. County bhfuil Scoil Samhraidh Willie Clancy i measc innovative collaboration with the Irish World naofa Inis Cealtra i Loch Deirgirt. Tá an contae Clare remains so much in O’Brien’s veins that the na gceann is cáiliúla díobh. Is i mí Iúil gach Academy of Music and Dance in the University chomh domhain sin i ndéanamh an Bhrianaigh people here continue to find themselves in her bliain, i Sráid na Cathrach, a eagraítear an of Limerick to offer students an accredited go n-aimsíonn muintir an Chláir iad féin ina works. Niall Williams, an author born in Dublin fhéile mar chuimhneachán ar an bpíobaire programme based on attendance at both the cuid scríbhinní i gcónaí. Sa bhliain 2015, in but living in Clare for over 20 years, was asked cáiliúil, Willie Clancy. I 2018, beidh comhoibriú Blas Summer School in ul in June and the agallamh a thug Niall Williams, údar a rugadh in 2015 where in the world he found himself nuálach ann idir an 46ú scoil samhraidh agus Willie Clancy in July. i mBaile Átha Cliath ach a bhfuil cónaí air i returning to and why? His answer was – “The sea Dámh Chruinne Éireann Rince agus Ceoil, in There are probably few counties as rich gContae an Chláir le breis is 20 bliainfiafraíodh at Doughmore, County Clare, it blows open your Ollscoil Luimnigh, agus é mar aidhm aige go in lore and legendary tales as Clare, from the de cén áit sa domhan a bhfilleann sé air i soul”. So certain are locals that J.R.R. Tolkien gcuirfear clár creidiúnaithe ar fáil do mhic léinn supposed curse of Biddy Early upon the Clare gcónaí agus cén fáth a bhfilleann sé ar an áit sin drew on the Burren for his inspiration for the a fhreastalaíonn ar Scoil Samhraidh Blas in hurling team to the rich oral tradition handed agus d’fhreagair sé: “The sea at Doughmore, Lord of the Rings trilogy that a J.R.R. Tolkien Ollscoil Luimnigh i mí an Mheithimh agus ar down through the generations to this day. It County Clare, it blows open your soul”. Toisc festival was established back in 2014. This unique Scoil Samhraidh Willie Clancy i mí Iúil. follows that pride in sporting prowess was a chinnteacht na gCláiríneach faoi inspioráid na gathering is a celebration of the eerie beauty of Is ar éigean atá dornán contaetha sa hallmark of the Gael, this passion for all things tríológe The Lord of the Rings, le J.R.R Tolkien, the Burren area, which is believed to have been a tír a bhfuil an saibhreas scéalaíochta acu is Gaelic began with the visionary persona of a bheith ginte i mBoirinn, bunaíodh Féile J.R.R considerable influence on J.R.R. Tolkien’s work. atá ag Contae an Chláir. Áirímis ina measc Michael Cusack – one of the most influential Tolkien siar i 2014. Is ceiliúradh é an teacht le The untamed, rugged local landscape, including scéal mhallacht Biddy Early ar fhoireann chéile seo ar áilleacht neamhshaolta cheantar a cave known as Poll na gColm (pronounced iománaíochta an Chláir sna 1930adaí agus Bhoirne, rud a chreidtear a chuaigh go mór i ‘Pole na Gollum’), as well as elements of Irish traidisiún béil na scéalaíochta atá tugtha anuas gcion ar Tolkien ar bhealach nach beag agus an mythology, may have provided inspiration for ag na glúnta go dtí an lá inniu. Sainmharc na t-úrscéal eipiciúil á scríobh aige. Seans gurbh iad Tolkien’s creation of Middle Earth. nGael ab ea an laochas spóirt i gcónaí agus tionchar an tírdhreacha fhiáin sceirdiúil mar aon ba de thoradh ar fhís an Chláirínigh, Mícheál

10 11 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

Cíosóig, a d’eascair paisean na nGael i leith people of his time and a son of Clare, born in An Dún Beag, a bhfuil gradam an Michelin Bib Entrepreneurship has been a hallmark of na gcluichí Gaelacha. Rugadh sa Charn é sa Carron in 1847. Michael Cusack’s legacy can be Gourmand aige. Agus fós eile, i 2017, aithníodh Clare identity – demonstrated most notably in bhliain 1847 agus bhí sé ar dhuine de na daoine seen in every village and town in the country in groíúlacht fháilteach mhuintir an Chláir nuair a the establishment of Shannon. The Airport ba mhó a chuaigh i gcion ar chúrsaí a linne. the form of over 1,600 gaa clubs with more in ainmníodh Baile na hInse ar an mbaile ba mhó was established in 1942 with the world’s first Tá fágtha le hoidhreacht ag an gCíosógach go the uk, usa, Australia and many other countries fáilte in Éirinn. duty free opening in 1947, the brainchild of bhfuil breis agus 1,600 club de chuid an clg i across the world. Clare’s successful Hurling All Is sainmharc aitheantais den Chlár í an Brendan O’Regan. This visionary created the sráidbhailte agus i mbailte na tíre, gan trácht Ireland wins in 1995, 1997 and 2013 have finally fhiontraíocht, rud is suntasaí ar fad i gcás bhunú Shannon Free Zone in 1959 – now covering 600 ar a bhfuil de chlubanna sa Ríocht Aontaithe, banished the Biddy Early curse. Aerfort na Sionainne. Bunaíodh an t-aerfort acres, 200 buildings, housing 100 companies i Stáit Aontaithe Mheiriceá, san Astráil agus A look at some of the traditions in Clare give féin i 1942, agus ba ann, i 1947, a osclaíodh an and supporting 7,000 jobs in the area. The i dtíortha eile nach iad. Agus féach go bhfuil an insight into the vibrant culture of the county. chéad siopa ar domhan a bhí saor ó dhleacht, a foundation of Shannon Town in the 1960s mallacht bhlianta na 1930adaí díbeartha ag The matchmaking tradition in Lisdoonvarna is bhuíochas sin do fhís Bhreandáin Uí Riagáin. completed the project and the Free Zone and foirne an Chláir mar thoradh ar Chraobh na over 150 years old originating with the gentry Ba é an ceannródaí céanna a bhunaigh Zón International Airport now have the potential to hÉireann san Iománaíocht a bhuachaint sna who came to the spa town to ‘take the waters’. Saorthrádála na Sionainne i 1959 – zón a bhfuil serve markets in Europe, the Middle East, Africa, blianta 1995, 1997 agus 2013. The September festival continues to encourage achar 600 acra ann anois, 200 foirgneamh Asia and beyond. Another major feat in Clare Is leor spléachadh ar chuid de thraidisiúin visitors to ‘Meet, Match and Make a Life’ and agus 100 comhlacht atá ag tacú le 7,000 post was the facilitation of a national infrastructural an Chláir le go dtuigfí a bheoga agus atá an third generation matchmaker Willie Daly boasts sa cheantar. Ba é bunú Bhaile na Sionna sna development early on in the history of the cultúr sa chontae. Tá breis agus 150 bliain de over 3,000 marriages. Visiting St Brigid’s well seascaidí sméar mhullaigh na hiarrachta agus State, in the 1920’s – the Shannon thraidisiún an chleamhnais i mbaile Lios Dúin in on the 1st February is a must for tá d’inmheacht anois ag an Zón Saorthrádála hydroelectric scheme was completed within 7 Bhearna curtha dínn ó thosaigh na patuaisle many and Wrenboys can still be seen travelling agus an tAerfort Idirnáisiúnta freastal ar years of Irish Independence at a cost of one fifth ag déanamh ar an spá den chéad uair chun ‘na the county on St Stephen’s Day playing music, mhargaí na hEorpa, an Mheán-Oirthir, na of the Irish State’s annual budget at the time and híocuiscí a ghlacadh’. Is ann d’fhéile Mheán an dancing and collecting money. The survival hAfraice, na hÁise agus eile. Ba éacht eile is still generating power today. In recent years, Fhómhair i gcónaí, uair a spreagtar cuairteoirí of such traditions are proof of the continuing sa Chlár í i laethanta luaithe an Stáit mar a the Moneypoint Power Generating Station near chun ‘Cleamhnas a Dhéanamh’, agus ní beag respect for heritage and culture in the county. chuaigh an contae i bhfeiliúint don fhorbairt is one of Ireland’s largest electricity mar mhaíomh ag Willie Daly, fear déanta na But new traditions are also being made – learning infrastruchtúir ba ghá in Ard na Croise sna generation stations. John Philip Holland of gcleamhnas, ar den tríú glúin é, go bhfuil breis to surf in or the more daring Aileen’s 1920adaí – scéim hidrileictreach a críochnaíodh Liscannor (the inventor of the submarine) agus 3,000 cleamhnas déanta aige. Ní hann don Wave at the Cliffs of Moher, and trekking the taobh istigh d’achar 7 mbliana tar éis bhunú would have been notably proud of his county’s 1ú Feabhra, dar le go leor, mura dtugtar cuairt many Burren trails. Food culture is growing an Stáit Neamhspleách, agus ar chostas aon contribution to the development of the state after ar Thobar Beannaithe Bhríde sa Lios Ceannúir, in popularity, in 2017 the Wild Honey Inn in chúigiú de bhuiséad náisiúnta an ama, agus his lifetime. agus is minic le feiceáil fós iad Buachaillí Lá Lisdoonvarna became the first Irish Pub to win féach go bhfuil sí ag feidhmiú léi i gcónaí. Le Support to the Arts has always been a an Dreoilín, agus idir sheinnt agus dhamhsa a Michelin Star while Morrisseys of blianta beaga anuas, tá Stáisiún Cumhachta commitment of Clare County Council with agus charnadh airgid acú Lá ’le Stiofáin. Is boasts a Michelin Bib Gourmand. And again, in Ghob na Muine, gar do Chill Rois, ar cheann de the Local Authority leading the way with the cruthú é seo uile ar an meas síoraí a mhaireann 2017, due recognition was given to the welcoming na stáisiúin ghinte leictreachais is mó in Éirinn. establishment of the first Arts Officer in the ar oidhreacht agus chultúr sa chontae. Ach tá nature of Clare people when Ennis was named Nach ar mhac Lios Ceannúir féin, John Philip country in 1985. Over 30 years later the arts traidisiúin úra á gcruthú chomh maith – féach Ireland’s friendliest town. Hammond (ceapadóir an chéad fhomhuireáin) a continue to flourish with opportunities for foghlaim surfála ar An Leacht nó dúshlán bheadh an bród toisc ionchur a chontae dúchais Thonn Aileen faoi Ailltreacha an Mhothair, nó i bhforbairt an Stáit i ndiaidh bháis dó. siúl na n-iliomad conair Bhoirneach. Tá fás ar Tá cúram déanta de na hEalaíona ag chultúr an bhia sa chontae – i 2017, don chéad Comhairle Chontae an Chláir le fada, rud ba léir uair riamh i gcás tigh thábhairne, bronnadh nuair a rinne an tÚdarás Áitiúil céanna an chéad Réalt Michelin ar an Wild Honey Inn i Lios Dúin Oifigeach Ealaíon sa tír a cheapadh i 1985. Tá na Bhearna, gan trácht ar Thigh Uí Mhuirgheasa ar healaíona faoi bhláth i gcónaí, agus sinn scór go

12 13 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

leith bliain ar aghaidh, agus tá deiseanna gnímh performance and exhibitions at glór, Ennis and chuireann fáilte roimh chách. Ní fearr a dhéanfaí In summary, if Clare was to give an account of agus taispeántais ann i nGlór agus i gCultúrlann Cultúrlann Sweeney, . The creation of ná aird a thabhairt ar thagairtí na n-ealaíontóirí itself it would show an enigmatic, rugged and Uí Shuibhne ar an gCill Chaoi. Tugann bunú artist studios in Tulla, and most a roghnaigh cur fúthu i gContae an Chláir beautiful landscape, peopled with an industrious, stiúideonna ar an Tualach, in Inis Díomáin agus recently Ennis supports visual artists in making chun an cheist mhór a fhreagairt: ‘Céard é faoi kind hearted people – welcoming of visitor and in Inis idir thacaíocht do ealaíontóirí físiúla a work in Clare, and offers young artists the Chontae an Chláir a spreagann thú?’ stranger alike. We can only draw on those who gceird a chleachtadh i gContae an Chláir, agus opportunity to stay at home. International artists have made Clare their home to answer the final deis chúnta d’ealáiontóirí óga fanacht sa mbaile. such as Sir Frederick William Burton and Sydney Faoi anáil ag… question – what about Clare inspires you? Tháinig leithéidí na n-ealaíontóirí idirnáisiúnta Nolan have been inspired by the county while “… maidhmeanna dosheachanta an Atlantaigh, Sir Frederick William Burton agus Sydney Nolan contemporary artists such as Samuel Walsh, ailltreacha millteanacha, cloch chreagach Inspired by... faoi anáil an chontae, agus áirítear ealaíontóirí Mick O’Dea prha and Deirdre O’Mahony are na Boirne, rian na lapaí ar an dTrá Gheal, “...inevitable Atlantic breakers, overwhelming comhaimseartha ar nós Samuel Walsh, Mick considered leading Clare artists, nationally and caisleáin atá glan ar chuairteoirí, báisteach, cliffs, tormented Burren stone, pawmarks on O’Dea, prha, agus Deirdre O’Mahony ina internationally. The acclaimed Burren College of teampaill ina bhfothracha, Cor Chom mRua an White Strand beach, tourist-free castles, rain, n-ealaíontóirí den scoth sa mbaile agus i Art, with a backdrop against the inspiring Burren uaignis, loig chianacha phágánta, fuascailteoirí crumbling churches, lonely Corcomroe, primal gcéin. Mealltar na dosaenacha de mhic léinn landscape in , attracts dozens of finscéalacha, magairlíní ’gus dobharchúnna, pagan places, legendary liberators, orchids and idirnáisiúnta go Baile Uí Bheachain go bliantúil, international students annually. Cadhain Cheanada agus féileacáin, áit phárcála, otters, Brent Geese and butterflies, a parking áit a bhfuil Coláiste Ealaíon na Boirne faoi bhrat The people of Clare need little peirspictíochtaí iontacha na bpáistí, a thuilleadh space, children’s astonishing perspectives, more an tírdhreacha inspioráidígh. encouragement to actively participate in báistí, loime scáfar na bhfilegcarad.” Is beag a thógann sé chun muintir an Chláir the arts. Programmes such as the Artist in rain, the scary honesty of fellow-poet friends.” Mike Douse a mhealladh chun na n-ealaíon. Deimhníonn Schools scheme, the Embrace Arts & Disability Mike Douse Cumann Filíochta cláracha ar nós Scéim na nEalaíontóirí sna Programme and events such as the Bealtaine Poetry Collective Scoileanna, Ealaíontóirí ar Mhíchumas agus festival, reach members of the community of “Ba mar thoradh nádúrtha cruthaitheach ar imeachtaí Fhéile Bealtaine go gcuirtear na Clare that may otherwise find it difficult to access “Establishing the Burren College of Art was a bhíogúlacht an chruthaitheachais dhúchasaigh healaíona faoi bhráid shaoránaigh an chontae, the arts. Culture in the community abounds, natural creative response to the innate creative san áit a bunaíodh Coláiste Ealaíne na Boirne. nach mbeadh teacht acu orthu murach na with nightly music sessions taking place energy of the location. The Burren continues to Is foinse shíoraí í An Bhoireann a chuireann ar scéimeanna sin. Tá an cultúr go fras i measc countywide and local drama groups attracting be the wellspring that enables artists connect chumas ealaíontóirí a nglórtha cruthaitheacha an phobail, bíodh sin sna seisiúin cheoil fud huge audiences for their staged productions in with their true creative voice, to in Heaney’s sainiúila a aimsiú. Tá sé mar atá i bhfocail fad an chontae nó sna cumainn drámaíochta community centres and parish halls throughout words “catch the heart off guard and blow it Heaney, ‘to catch the heart off guard and blow it a mheallann na sluaite chun breathnú ar a the county. The talent and role of artists is valued open.” léiriúcháin sna hallaí pobail agus paróiste here by local communities, they live amongst open’.” Mary Hawkes-Greene ó cheann ceann an chontae. Tá meas ag na us and enrich our lives. The Local Authority Mary Hawkes-Greene Burren College of Art pobail áitiúla ar thallanna agus rólanna na supported venue at glór in Ennis is a leading arts Coláiste Ealaíne na Boirne n-ealaíontóirí, agus maireann siad inár measc centre for audiences, artists and communities “What inspires my creativity in Clare is living in agus iad ag cur le saibhreas an tsaoil. Tá Glór in providing consistent quality arts experiences. “Is é a spreagann an cruthaitheachas ionam ná the ancient village of , known simple Inis maoinithe ag an Údarás Áitiúil agus tá an áis cónaí a bheith orm i sráidbhaile ársa Dhroichead as the Village of Clare in my youth, a village that sin chun tosaigh san iarracht chun ealaíontóirí an Chláir, nó ‘An Clár’ mar a thugtaí air le linn gave its name to County Clare. The river Fergus agus éalaín ardchaighdeáin a chur ar fáil dá lucht m’óige. Is é a thug ainm don chontae ina bhfuil flows through the village and is tidal, resulting féachana. sé. Sníomhann Abhainn an Fhorghais léi tríd in a changing riverscape every six hours, with Go hachomair, dá mbeadh ar Chontae an bhaile agus, toisc í a bheith faoi thionchar na a diversity of flora and fauna. The picturesque an Chláir a theist féin a fhógairt, mhaíodh sé taoide, feictear athrú na habhantraí ceithre uaire as a thírdhreach dúrúnda creagach álainn, sa ló, rud a dheimhníonn éagsúlacht flora agus atá breactha le daoine cruógacha cineálta a fauna. Is iomaí péintéir agus grianghrafadóir

14 15 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

ar thug Mainistreacha an Chláir agus Chill Eoin ruins of Clare Abbey and Killone have been “Mar dhuine a d’fhill ar Chontae an Chláir i “For someone who returned to live in Clare after ábhar saothair dóibh thar na blianta. Is iontach painted and photographed over the years. The ndiaidh dom a bheith imithe as ar feadh tamaill a long absence, the old places stir memory. mar chur i gcuimhne dúinn ar chreideamh na old Pilgrim Road that ran from Ennis to Killone fhada, is iad na sean-áiteanna a ghriogann Newly-discovered spaces, where I live in the ndaoine é seanbhóthar an Oilithrigh a rinne Abbey, through Ballybeg Woods and ending at St. cuimhne. Is iad na háiteanna a dtagaim orthu Burren, have become sources for my writing. cúrsa as Inis go Mainistir Chill Eoin, agus é ag John’s Well, is a wonderful reminder of the faith as an nua im’ áitreabh sa Bhoireann a ghineann Living on the edge of Galway Bay, surrounded déanamh aistir trí Choillte an Bhaile Bhig nó gur of the people.” scríbhneoireacht dom. Agus cónaí orm ar by limestone, the elemental effects of weather bhain sé ceann scríbe ag Tobar Eoin Naofa.” imeall Chuan na Gaillimhe, agus mé tumtha san feature prominently in my poetry. Clare is home Eric Shaw aolchloch, is mór mar atá mo scríbhinní filíochta to a diverse artistic community, inspirational Clare Roots Eric Shaw faoi thionchar ag toradh na haimsire ar an dúlra. landscapes and history. These, and a supportive Clare Roots Lonnaithe in éindí sa Chlár tá idir chomhluadar Arts Office, make this a special county in which “History and archaeology help us to understand na n-ealaíon éagsúil agus thírdhreach to work creatively.” our past, which in turn helps us to understand “Is í an stair agus an tseandálaíocht a dhéanann inspioráideach agus stair. Dá thoradh sin, mar our present. It even helps us to plan for our Karen J Mc Donnell ciall den am atá thart agus is iad a thugann tuiscint aon le tacaíocht Oifig na nEalaíon, is áit ar leith í future. It allows us to gain insights into our own Poet dúinn ar an am i láthair. Go deimhin, is cuidiú chun a bheith i mbun an chruthaitheachais.” culture as well as the culture of other people and dúinn iad maidir lenár bhfís don todhchaí. Anuas places. It gives us an appreciation of the creativity Karen J Mc Donnell “The people of Clare are my biggest inspiration air sin, tugann siad indearcadh dúinn ar ár gcultúr of those who went before us and inspires us to File – the talent that abounds in terms of music, féin agus ar chultúir dhaoine eile in áiteanna protect and preserve that legacy.” dance, visual art, theatre and storytelling is éagsúla. Is léargas dúinn iad ar chruthaitheachas “Thar aon ní eile, is iad muintir an Chláir a breathtaking. Our shores are awash with creative na ndaoine a d’imigh romhainn agus spreagann sé Mary Kearns thugann inspioráid dom – is rud le háireamh é a expression, and in glór our objective is to provide sinn chun an oidhreacht sin a chaomhnú.” Chairperson of the Clare Archaeological bhfuil de thallann iontu idir cheol agus damhsa, as many opportunities for individuals, young, and Historical Society Mary Kearns idir ealaíona físiúla agus amharclannaíocht old and in-between, to unleash their talents and Cathaoirleach, Cumann Seandálaíochta agus scéalaíocht. Tá rabharta flúirseach an express their creative selves” “Over the past decade, I have had the privilege agus Staire an Chláir. chruthaitheachais inár dtimpeall agus is í is of recording and listening to many of the older Orla Flanagan aidhm againn in Glór ná oiread deiseanna agus citizens of Clare. Across the county, they have Director of glór. “Le linn tréimhse na ndeich mbliana seo is féidir a chur ar fáil don uile dhuine, idir shean kindly shared with me their memories of the thart bhí sé de phribhléid agam idir thaifead agus óg agus idir eatarthu, é sin le go dtabharfaí past. Significant changes and important events agus éisteacht a dhéanamh ar go leor de deis dóibh uile bláth an chruthaitheachais a have occurred in Ireland over the last hundred sheanfhondúirí an Chláir. Fud fad an chontae, léiriú.” years and it is important to hear accounts from roinneadar a gcuimhní liom. Is iomaí athrú people, who have lived through these times. Orla Flanagan suntasach agus ócáid mhór atá tarlaithe in I never cease to be amazed by the wealth of Stiúrthóir, Glór Éirinn le céad bliain anuas agus tá sé den knowledge of customs, traditions and historical tábhacht go gcloisfí cuntais na ndaoine a mhair events that these people possess. For me, these ag an am ina leith sin. Déanaim iontas i gcónaí oral history recordings give an invaluable insight den stór eolais atá ag na daoine seo ar nósanna, into the rich and diverse cultural heritage of thraidisiúin agus tarlúintí stairiúla an ama. Im’ County Clare.” thuairimse, tá indearcadh ríluachmhar le fáil sna cuntais bhéil seo ar shaibhreas agus éagsúlacht Jackie Elger oidhreacht chultúrtha an Chláir.” Oral Historian

Jackie Elger An Chearnóg, Inis, Staraí Béil Co. an Chláir O’Connell Square, Ennis

16 17 creative ireland programme | clare

Fís Éire Ildánach don Chlár 4 The Creative Ireland Vision for Clare

Is clár atá fréamhaithe sa chultúr é Clár Éire he Creative Ireland Programme Colún 1 Pillar 1 Ildánach, clár atá deartha chun leas an duine is a culture based programme designed Scód a ligean le Cumas na Cruthaitheachta Enabling the Creative Potential of Every Child aonair, an phobail agus an náisiúin a chur chun to promote individual, community and i ngach Leanbh Pillar 2 cinn. Luíonn croílár na réasúaíochta sa ról Tnational well-being. Its central rationale lies Colún 2 Enabling Creativity in Every Community riachtanach atá ag na healaíona i réimsí éagsúla in the vital role that creativity plays in various Bonn a chur faoin gCruthaitheacht i ngach Pobal dár saol. Is é is toradh leis an gcineál léirithe seo aspects of our lives. This form of expression Pillar 3 ná leas na sochaí agus cothú pobal beoga. results in well-being in society and the Colún 3 Investing in our Creative and Cultural Is é Éire Ildánach príomh-uirlis chur maintenance of vibrant communities. Inf heistíocht in Infreastruchtúr na Infrastructure i bhfeidhm na dtosaíochtaí a aithnítear Creative Ireland is the main implementation Cruthaitheachta agus an Chultúir Pillar 4 in Cultúr 2025 – Éire Ildánach . Tugann vehicle for the priorities identified in Culture Colún 4 The Creative Industries: Ireland as a Centre tosaíochtaí an tsaothair seo ról intreach do 2025 – Éire Ildánach . Priorities in this body of Na Tionscail Chruthaitheacha: Éire mar of Excellence in Media Production na healaíona agus an chultúir i bhforbairt work place the arts and culture as intrinsic to Lárionad Barr Feabhais maidir le Léiriúchán Stát na hÉireann. Béimníonn sé, leis, an gá the development of the Irish State. It further Pillar 5 na Meán Cruthaitheachta atá le méadú a dhéanamh ar rochtain ar na iterates the need for a national requirement to Unifying our Global Reputation healaíona agus ar rannpháirtíocht iontu, an gá increase access to and participation in the arts, Colún 5 le hardán níos daingne a chruthú dár dtionscail the need to provide a stronger platform for our Clú na hÉireann ar fud an Domhain a thabhairt Clare County Council is mandated to deliver chruthaitheacha agus an gá lenár n-oidhreacht creative industries and the need to preserve le chéile under Pillar 2 of the Creative Ireland Strategy. a chaomhnú, agus aird ar leith ar chúrsaí teanga our heritage with particular focus on language, The Clare vision is “to ensure the people agus tírdhreacha agus ar ár dtimpeallacht. landscape and our environment. The central Tá Comhairle Chontae an Chláir faoi shainordú of Clare discover and have access to cultural Is é is prionsabal lárnach don doiciméad sin tenet of the document places greater importance Colún 2 de Straitéis Éire Ildánach a chur i gcrích. expression through creative activity”. ná go leagfaí níos mó béime ar an tábhacht a on an appreciation of culture and heritage, of Is í fís An Chláir ná ‘a chinntiú go Creative Ireland Clare is an invitation to bhaineann le tuiscint ar chúrsaí cultúir agus being skilled in the arts, recognising inherent dtabharfar deis do mhuintir an Chláir léiriú the people of Clare to choose, discover, and oidhreachta agus ar na tairbhí atá le fáil ó bheith and developing talent as well as the necessity for cultúrtha a aimsiú agus a chleachtadh trí mheán have opportunity, to appreciate or take part oilte sna healaíona, agus aitheantas á thabhairt society to be creative and versatile in a rapidly na gníomhaíochta cruthaithí’. in creative and cultural activity so that we do thallann nádúrtha do thallann atá ag teacht changing world. Is é is Éire Ildánach ann ná cuireadh do advance cultural expression in the county. As chun cinn agus, chomh maith leis sin, leagtar The programme has been developed around mhuintir an Chláir go roghnófar, go n-aimseofar a local authority we will work with the people béim ar an tábhacht a bhaineann le sochaí atá the themes of identity, culture and citizenship. agus go gcinnteofar an deis chun blaiseadh of Clare to deliver a programme which reflects cruthaitheach agus iléirimiúil i ndomhan síor- Participation and access are central to the d’imeachtaí cruthaitheacha agus cultúrtha the intrinsic nature of contemporary creativity athraitheach an lae inniu. vision. Connecting artists and other creators an chontae, agus chun páirt a ghlacadh as well as the inherent wealth of our cultural Forbraíodh an clár timpeall ar théamaí na to communities is also regarded as essential to iontu, ionas go gcuirfear ár léiriú cultúrtha heritage. féiniúlachta, an chultúir agus na saoránachta. realising the vision. chun cinn. Oibreoidh an t-údarás áitiúil i Tá rannpháirtíocht agus rochtain lárnach don The central vision of Creative Ireland is gcomhar le muintir an Chláir le clár a chruthú fhís. Meastar freisin, i dtaca le haidhm na that every person living in Ireland will have the a léiríonn nádúr intreach na cruthaitheachta físe a bhaint amach, go bhfuil sé riachtanach opportunity to fully realise his or her creative comhaimseartha agus, chomh maith leis sin, a ealaíontóirí agus cruthaitheoirí eile a chur i potential. léiríonn saibhreas dúchasach ár n-oidhreachta gceangal leis an bpobal. The vision is pursued through the Five cultúrtha. Fís lárnach de chuid Éire Ildánach is ea go Pillars of the Creative Ireland Programme: mbeidh deis ag an uile dhuine sa tír a c(h)umas cruthaitheach a thabhairt chun bláthaithe. Tugtar faoin bhfís ar bhonn Chúig Cholún Chlár Éire Ildánach:

18 19 creative ireland programme | clare

Luachanna Éire Ildánach sa Chlár 5 The Creative Ireland Values in Clare

Modheolaíocht Methodology seisiún seo le sonrú ar na luachanna a léirítear for long term cultural impact; degree of Deimhníodh luachanna Éire Ildánach sa Chlár The values of Creative Ireland Clare have been thíos. Is de thoradh ar an bpróiseas seo gurb community engagement; the possibility of new trí scrúdú a dhéanamh ar aiseolas ón bpobal a determined based on an examination of public ann do na tionscnaimh a shonraítear i bPlean forms of collaboration and the extent of inter- fuarthas ar mhodh próiseas comhairliúcháin feedback undertaken through a consultation Gníomhaíochta 2018. Tá measúnú déanta orthu, disciplinary work possible (see Appendix 4). ar cuireadh tús leis i mí an Mhárta 2017 agus ar process which began in March 2017 and leis, maidir lena n-inmhe i gcomhthéacs a cuireadh tús leis athuair sa tréimhse ó mhí na recommenced again from December through bhfeidhm fhadréimseach chultúrtha; méid an Creative Ireland Clare values... pháirteachais phobail; an fhéidearthacht maidir Nollaig 2017 go mí Eanáir 2018. January in 2018. Collaboration: le cineálacha úra comhoibrithe agus maidir le hobair idirdhisciplíneach (féach Aguisín 4). The development of a working Culture Team Gnéithe den phróiseas inmheánach san A process of internal engagement across with the ability to respond and work together Údarás Áitiúil i 2017: the Local Authority in 2017 included: on cultural projects on behalf of the county is Luachanna Éire Ildánach… Cruinnithe aonair; bunú grúpaí oibre; One to one section meetings; the establishment a cornerstone of the Clare strategy. Creative comhoibriú idir na grupaí fócais sna rannóga of working groups; focus group collaborations Comhoibriú: Ireland Clare values collaboration and respects cultúrtha; cruinnithe tobsmaointeoireachta between cultural sections; group brainstorming Forbairt Meithle Cultúir gníomhaí a bhfuil the expertise and insight of the Culture Team, chomh maith le seisiúin phleanála tionscnaimh. meetings as well as project planning sessions. de chumas aici comhoibriú a dhéanamh ar mobilised as a result of the specialisms held Tionóladh dhá chruinniú measúnaithe deiridh Two final evaluation meetings also took place thionscnaimh chultúrtha thar ceann an chontae as Local Authority representatives in their i mí na Nollag 2017. Ba é Stiúrthóir na Seirbhíse in Dec 2017. The team was led by the Director of is ea an crann taca atá ag Straitéis An Chláir. Is unique cultural fields. The idea of collaboration um Fhorbairt Shóisialta a bhí mar cheannasaí ar Service for Social Development and facilitated mór ag Éire Ildánach an Chláir an comhoibriú is extended to the citizens of Clare who have an bhfoireann agus proifisiúnaí neamhspleách by an independent professional. The work of sin agus tá meas againn ar an saineolas agus an right of access to the Creative Ireland Clare a bhí ann mar áisitheoir. Léiríodh obair an community was reflected in particular, through grinneas atá ag an Meitheal Cultúir, foireann programme and who by their very nature, and in phobail, ach go háirithe, trí rannpháirtíocht participation in focus group collaborations a tionóladh toisc na speisialtachtaí atá ag na their representation as community, are invited daoine den phobal in obair chomhoibríoch which included staff, elected representatives, baill ina rólanna san Údarás Áitiúil, agus iad ag to collaborate, lead, shape and determine na ngrúpaí fócais a raibh idir bhaill foirne, community based groups and organisations, feidhmiú i réimsí éagsúla an chultúir. Fáiltítear projects under the programme over the course ionadaithe tofa, ghrúpaí agus eagraíochtaí arts specific practitioners, sector specific roimh chomhoibriú mhuintir an Chláir, a bhfuil of the next five years. pobalbhunaithe, cleachtóirí de chuid réimse operators and experts. teacht acu ar chlár Éire Ildánach an Chláir, sonrach na healaíne, agus ghníomhairí agus agus a bhfuil cuireadh acu, mar ionadaithe Communication saineolaithe de chuid earnálacha sonracha. Focus Group Collaborations: pobail, ceannaireacht a thabhairt agus ionchur Understanding the rationale, reasoning and a dhéanamh ar na tionscnaimh a chinnteofar sa Each section head across Libraries, Arts, relevance of the Creative Ireland programme chlár sna cúig bliana atá amach romhainn. Comhoibriú idir na Grúpaí Fócais: Heritage, Museum, glór, Archives, Tourism, is valued within this strategy as the means

D’eisigh ceannairí na rannóg éagsúil – Enterprise, Rural Development / Community by which the people of Clare come to drive, Leabharlanna, na hEalaíona, Oidhreacht, and Conservation issued a call to engage in Cumarsáid determine and experience the programme in Músaem, Glór, Cartlann, Turasóireacht, public stakeholder meetings. These sessions Aithnítear an tábhacht go dtuigfí réasúnaíocht, the county. The promotional vehicle for the Fiontraíocht, Forbairt Tuaithe / Phobail agus gave an opportunity to reflect on the mission of réasúnú agus bainteachas chlár Éire Ildánach programme is the County Librarian’s Office Caomhnú – cuireadh chuig na geallsealbhóirí each section, its ambition and any barriers to le go bhféadfaidh muintir an Chláir féin é as Co-ordinator of Creative Ireland Clare. go léir páirt a ghlacadh i gcruinnithe poiblí. participation by the public. It looked carefully at a chur sa tsiúl, blaiseadh de agus nádúr an Initiatives highlighting opportunities for grant Ba dheis iad na seisiúin seo chun ár marana the role of cultural expression and the creative chláir a dheimhniú don chontae. Is í Oifig aid and community direction will be promoted a dhéanamh ar mhisean gach aon rannóige practitioner. The essence of these sessions Leabharlannaí an Chontae a fheidhmeoidh by this office. In addition, the Creative Ireland maidir lena haidhm agus maidir le bac ar bith is reflected in the values outlined below. The mar Chomhordaitheoir ar Éire Ildanach an national office in the Department of Culture, a bheadh ann ar ionchur an phobail. Tugadh projects that are detailed in the 2018 Activation Chláir, agus is í an Oifig sin a ghníomhóidh Heritage and the Gaeltacht liaises at local aird ar leith ar ról an léirithe chultúrtha agus Plan have come about as a result of this process. mar spreagthóir an chláir. Is tríd an oifig sin level across all pillars of the strategy, where an ealaíontóra chruthaithigh. Tá bunbhrí na They are further measured against their capacity a chuirfear tionscnaimh chun cinn d’fhonn necessary. Creative Ireland Clare will support

20 21 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

aird a tharraingt ar chúnamh deontais agus ar the work of the national office and liaise with it cruthaitheach an chontae ina cabhair i dtaca Inclusivity threoir don phobal. Anuas air sin, beidh oifig in regard to all marketing and promotions. le comhlíonadh ár sainordaithe i leith tacú le Having access to, being a part of and feeling náisiúnta Éire Ildánach, atá lonnaithe sa Roinn cruthaitheacht agus leis an ról atá aici i ndáil welcome is valued in this strategy. We will work Cultúir, Oidhreachta agus Gaeltachta, i mbun Community le bailte atá bíogúil tarraingteach a fhorbairt, to ensure that the Creative Ireland programme in idirchaidrimh ar an leibhéal áitiúil maidir le The national pillar under which Clare County áit ina bhfuil pobail láidre agus ina n-oibríonn Clare also includes marginalised communities. gach colún de chuid na straitéise, de réir mar Council is mandated to operate the Creative pobail ar bhealach uilechuimsitheach ar mhaithe We will ensure that resources are carefully is gá sin. Tacóidh Éire Ildánach an Chláir le Ireland programme is ‘to enable creativity in le leas gach duine iontu. applied so that a sense of community, as well as hobair na hoifige náisiúnta agus déanfaidh every community’. Creative Ireland Clare values the impact on communities is monitored. We sé idirchaidreamh léi maidir le gach iarracht the right of access by the people of Clare to Uilechuimsitheacht will work to ensure access remains a consistent mhargaíochta agus chur chun cinn. the programme and will work across its five Sa straitéis seo, tugtar meas ar rochtain, objective within all projects and programmes pillars to ensure the national programme is ar pháirteachas agus ar fháilte. Féachfar that will be developed. Inequality of access is Pobal successful in Clare. This strategy welcomes chuige, i gcás chlár Éire Ildánach sa Chlár, go acknowledged and Clare County Council will Is é atá sa cholún náisiúnta ar faoi atá sainordú collaboration with communities so that all of mbeidh na pobail imeallaithe páirteach ann. work to ensure communities of all types find ag Comhairle Chontae an Chláir clár Éire our contributions are valued. We acknowledge Deimhneofar go ndáilfear acmhainní ar dhóigh opportunity. Ildánach a oibriú ná ‘bonn a chur faoin the unique creativity that we have in our a chinntíonn esprit de corps an phobail agus gCruthaitheacht i ngach Pobal’. Is mór ag Éire communities and we will work together to go ndéanfar monatóireacht ar a thoradh sin Empowerment Ildánach an Chláir ceart mhuintir an chontae ensure that we strengthen our collective creative sa phobal. Cinnteofar go mbeidh teacht ar an The Creative Ireland Clare programme has i leith teacht ar an gclár gníomhaíochta agus capacity as a whole through the Creative Ireland gcruthaitheacht ina aidhm sheasta ag gach aon been developed to embrace and enable creative deimhnítear go bhfeidhmeoidh an t-údarás programme. tionscnamh agus clár a fhorbraítear. Aithnítear expression and the role of community is vital in lena chinntiú go mbeidh toradh fónta ar na cúig go bhfuil neamhionannas deise ann, agus beidh delivering a successful programme. Developing cholún ar fad den chlár i gContae an Chláir. Participation Comhairle Chontae an Chláir ar a dícheall chun competency and confidence in our abilities Fáiltíonn an straitéis seo roimh chomhoibriú Opportunities for access will determine a chinntiú go mbeidh deiseanna ann do gach and acknowledging the key role that creative leis an bpobal chun a chinntiú go bhfuil meas participation in the Creative Ireland programme cineál pobail. practitioners play in helping shape and enable ar ár n-iarrachtaí uile. Aithnímid sainiúlacht na in Clare. Delivering a programme which in turn creativity is also recognised. Opportunities cruthaitheachta atá inár bpobail éagsúla againn is valued by the people of Clare requires the Inchumhachtú to express the unique nature of our cultural agus oibreoimid le chéile chun a dheimhniú go support and determination of the Culture Team. Bunaíodh clár Éire Ildánach an Chláir chun attributes will be provided through our work as neartófar ár gcumas cruthaitheachta comónta, Participation by artists and creative practitioners léiriú cruthaitheach a áireamh agus a chumasú, a result of this strategy. We aim to ensure choice é sin uile trí chlár Éire Ildánach. is central to every project developed in the yearly agus tá ról an phobail riachtanach ó thaobh clár and fairness are prioritised in the actions and activation plans which will be delivered under rathúil a chur i bhfeidhm. Aithnítear, leis, an reflected in the yearly activation plans (Appendix Rannpháirtíocht this strategy. Participation by our communities tábhacht a bhaineann le forbairt ár n-inniúlachta 1: 2018 Activation Plan). In Clare, we will Is iad na deiseanna chun páirt a ghlacadh a in the creative life of the county will assist agus ár muiníne agus, chomh maith leis sin, work on an Audit of Local Cultural & Creative dheimhneoidh an leibhéal rannpháirtíochta i in our mandate to support creativity and its le ról na gcleachtóirí cruthaitheacha i múnlú Resources over the five year programme. This gclár Éire Ildánach sa Chlár. Tá tacaíocht agus role in helping shape vibrant and attractive agus i gcumasú na cruthaitheachta. Tríd an will amass in one portal, a directory of valuable díograis bhaill na Meithle Cultúir riachtanach towns, where communities are strong and obair a dhéanfaimid de thoradh ar an straitéis creative people, organisations, networks, do chur i bhfeidhm an chláir agus do mheas work inclusively for the wellbeing of all of its seo, soláthrófar deiseanna chun ár mbuanna community buildings and creative spaces that na ndaoine air sin. Tá rannpháirtíocht na members. cultúrtha sainiúla a chur in iúl. Is í an aidhm make up the assets in our communities. We will n-ealaíontóirí agus na gcleachtóirí ealaíne againn féachaint chuige go dtabharfar tús áite work to enhance our creative and cultural profile lárnach don uile thionscnamh bliantúil do ghnéithe na rogha agus na cothromaíochta by ensuring that resources in our communities a chuirfear ar aghaidh faoin straitéis seo. sna gníomhaíochtaí agus go léirítear iad i are available to all and are relevant to their Beidh rannpháirtíocht ag ár bpobail i saol bpleananna gníomhaíochta bliantúla purpose.

22 23 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

(Aguisín 1: Plean Gníomhaíochta 2018). I gcás an Chláir, beimid ag obair ar Iniúchadh ar Acmhainní Áitiúla Cúltúir agus Cruthaitheachta thar ré an chláir cúig bliana. Beidh de thoradh air seo go dtiomsófar, in aon chomhad amháin, eolaire luachmhar daoine cruthaitheacha, eagraíochtaí, gréasán, foirgneamh pobail agus spásanna don chruthaitheacht, is é sin, na sócmhainní atá ann inár bpobail. Oibreoimid chun feabhas a chur ar ár bpróifil chruthaitheach agus chultúrtha trína chinntiú go gcuirfear na hacmhainní atá ann ar fáil don uile dhuine agus go bhfuil siad mar is cuí don chuspóir a bhaineann leo.

Sráid Uí Chonaill, Fleadh Cheoil na hÉireann, Inis O’Connell St, Ennis, Fleadh Cheoil na hÉireann

24 25 creative ireland programme | clare Tosaíochtaí Straitéiseacha Éire Ildánach an Chláir The Strategic Priorities for 6 Creative Ireland Clare

Ar cheann de phríomhaidhmeanna straitéis primary purpose of the Creative Tosaíocht 5 Priority 5 cúig bliana Éire Ildánach tá go ndéanfar Ireland five-year strategy is to bring Clárú a dhéanamh ar an earnáil chultúrtha agus Map the cultural and creative landscape táthú ar na straitéisí cultúrtha ar leithligh atá coherence to individual culture-based chruthaitheach sa chontae in the county cruthaithe cheana féin ag na disciplíní atá ann Astrategies that have already been created by the Áiríonn Is iad na tionscnaimh don bhliain 2018 The five priorities include a programme of i Meithral Cultúir an Chláir. Tá liosta de na disciplines within the Culture Team in Clare. A de réir na gcúig seo leanas tosaíochtaí: detailed objectives for 2018 on the following straitéisí cultúrtha ar fáil in Aguisín 3. Chun list of the culture based strategies is provided pages: straitéisí a ailíniú, iarradh ar an Meitheal Cultúir in Appendix 3. In order to align strategies, the Tosaíocht 1: Deiseanna a chruthú chun tionscnaimh a shainaithint a thugann deiseanna Culture Team were required to identify projects teacht ar chláir agus ar thionscnaimh úra Priority 1: Create opportunities to access ar an gcomhoibriú ar fáil d’fhonn cur i gcrích a which offer opportunity for collaborative innovative culture based programmes and chinntiú. I gcás gach aon tionscnamh a luaitear practice to ensure delivery. Each project detailed chultúir thíos, liostaítear é faoi phríomhthéama nó faoi below is listed under a key theme or priority, Déanfaidh an Fhoireann Chultúir tionscnaimh projects phríomhthosaíocht ar leith, tá sé uimhrithe, it is numbered, has a project title, a section úra a chothú, tacóidh siad lena gcur i bhfeidhm The Culture Team will encourage innovative tá teideal ar an tionscnamh, luaitear rannóg lead, key partners, a timeframe for delivery, a agus déanfaidh siad comhoibriú len iad a projects, support their implementation cheannais leis, luaitear príomh-pháirtithe, budget allocation and a status metric (underway, fhorbairt. Táthar tar éis tionscnaimh atá nua, and work collaboratively to develop them. tá tráthchlár ann maidir le cur i gcrích, tá commenced or not commenced). lena ngabhann méid áirithe maoine intleachtúla Projects which are new, which offer up a leithroinnt buiséad ann agus luaitear méadracht The Strategic Priorities have evolved by agus a chuireann deiseanna rannpháirtíochta degree of intellectual property and which offer stádais (idir lámha, tosaithe nó gan tosú fós). developing an understanding of the available ar fail do phobail an Chláir a fhorbairt faoin opportunities for communities in Clare to D’eascair na Tosaíochtaí Straitéiseacha as external resources to the programme in Clare as tosaíocht seo. Tá sé mar aidhm aici deis a participate in a new way have been developed tuiscint atá forbartha i leith na n-acmhainní well as the capacity of Clare County Council to sholáthar le haghaidh léiriú cultúir ar bhealach under this priority. The aim is to provide seachtracha atá ar fáil don chlár i gcontae an deliver on the priorities outlined. This intention chomh corraitheach agus is féidir. opportunity for cultural expression in as exciting Chláir agus, ina theallta sin, i leith chumas will remain fluid throughout the lifetime of the a way as possible. Chomhairle Chontae an Chláir na tosaíochtaí strategy as new cultural and creative resources Cuspóirí: atá leagtha amach a chomhlíonadh. Beidh develop. The Strategic Priorities themes in Clare • Athbhunú Sráidbhaile ó Aimsir an Ghorta: Objectives: solúbthacht ann le linn thréimhse na straitéise, are as follows: I gcomhar leis an bpobal, glacfaidh • Recovery of a Famine Village: Clare le go mbeifear in ann leas a bhaint as acmhainní Músaem an Chláir agus Cartlann an Museum and Clare County Archives will úra cultúrtha a thagann chun cinn. Is iad seo a Chontae ceannasaíocht ar thionscnamh ina head up a project that will utilise their Priority 1 leanas téamaí na dTosaíochtaí Straitéiseacha sa ndíreofar a gcuid acmhainní ar eispéireas resources to engage with the community Create opportunities to access innovative Chlár: barántúil oidhreachta a fhorbairt. Roghnófar for the development of an authentic culture based programmes and projects sráidbhaile tréighthe ó aimsir an ghorta heritage experience. A famine village will Tosaíocht 1 Priority 2 agus, thar achar cúig bliana, déanfar tochailt be identified and over a period of five years, Deiseanna a chruthú chun teacht ar chláir Develop the county’s creative capacity chun léargas a fháil ar an saol sa Chlár i lár targeted excavations will be conducted to agus ar thionscnaimh úra chultúir and reputation an 19ú haois. Glacfar cur chuige taighdeach shed light on life in mid-19th century Clare. ildisciplíneach a mbeidh an pobal páirteach A multi-disciplinary approach to research Tosaíocht 2 Priority 3 ann. Mar chuid den tionscnamh, déanfar and interpretation will involve community Cumas agus clú cruthaitheach an chontae Nurture the creative sector and its caidreamh le pobal an Chláir agus le groups. The project will engage with a fhorbairt infrastructures Diaspóra na hÉireann, ar sainrud oidhreachta the wider Clare population and the Irish Tosaíocht 3 Priority 4 do mhórchuid díobh é, rud a neartóidh Diaspora, for which the famine is a key event An earnáil chruthaitheach, agus an Work collaboratively to develop cultural féiniúlacht Éireannach an Diaspóra agus a in the heritage of many, strengthening a t-infrastruchtúr a bhaineann léi, a chothú expression and wellbeing fheabhsóidh mórtas i measc mhuintir an sense of Irish identity to the Diaspora and Tosaíocht 4 Chláir enhancing a sense of pride among Clare Comhoibriu chun go bhforbrófar léiriú people. cultúrtha agus leas

26 27 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

• Turais & Cainteanna Ailtireachta i dTithe • Open House Architecture Tours & Talks: agus ar mhéadú a dhéanamh ar an bhfreastal will be achieved through the establishment Oscailte: Leagfaidh an Rannóg Caomhantais The Conservation and Architecture Section a dhéanann siad ar an amharclann, agus ar of an Educational Advisory Group, made agus Ailtireachta béim ar thithe stairiúla will highlight historical homes in the a rannpháirtíocht san amharclann, i gcáil up of a representation of primary and sa chontae agus aird á tabhairt freisin ar county with a focus also on modernism and lucht féachana le go bhfaighidh siad raon secondary teachers and principals as well as ailtireacht nua-aoiseach agus ar ailtireacht contemporary architecture. The aim is to eispéireas ar na healaíona taibhiúcháin agus key educational advisors from the county. chomhaimseartha. Is é is aidhm dó seo promote conversation with regard to our ar na habharcealaíona ag céimeanna éagsúla This group in intended to both help inform ná plé a chur chun cinn faoin oidhreacht built heritage, its merit and associations to dá n-oideachas. Déanfar an méid sin trí the arts programme offer at glór whilst also fhoirgnithe, faoi fhiúntas na hoidhreachta sin previous generations as well as its impact on Ghrúpa Comhairleach Oideachasúil a bhunú, aiding the promotion of the glór young agus faoin mbaint atá aici le glúnta atá imithe the design consciousness of the county. ina gcuimseofar múinteoirí agus príomhoidí people’s programme to students and their gan trácht ar a tionchar ar thuiscintí faoin • Intergenerational Dance & Music bunscoile agus meánscoile, mar aon le teachers. With Creative Ireland support it dearthóireacht sa chontae. Collaboration: Led by the Arts Section this comhairleoirí sainiúla oideachais de chuid is intended to develop and deliver a schools • Comhoibriú Idirghlúine maidir le Damhsa project will build a youth arts collective in the an chontae. Tá sé beartaithe go dtabharfaidh programme for a number of primary & Ceol: Faoi stiúir Rannóg na nEalaíon, Shannon area which will act as pilot model an grúpa seo cuidiú maidir le heolas a chur schools and secondary schools to engage forbrófar complacht na n-óg sna healaíona for the county. Clare County Council are ar fáil do Ghlór maidir lena gclár ealaíon more regularly and actively with the glór i gceantar na Sionna agus gníomhóidh sé commissioning a public art project, which agus, ag an am céanna, tabharfaidh sé programme, with subsidised or free tickets sin mar eiseamláir phíolótach don chontae will enhance community engagement with cúnamh maidir le cur chun cinn chlár Ghlór to help reduce the financial obstacles to uile. Tá tionscnamh san ealaín phoiblí á young people and other community groups i measc mach léinn a gcuid múinteoirí. Faoi accessing glór performances and exhibitions. choimisiniú ag Comhairle Chontae an Chláir through the medium of contemporary dance, bhrat thacaíocht Éire Ildánach, díreofar • A Tourism Project linking community drama ar tionscnamh é a fheabhsóidh caidreamh an creating an inter-generational project. ar chlár scoileanna a fhorbairt agus a to tourism operators through learning, phobail le daoine óga agus le grúpaí pobail A dance artist will be selected to work sholáthar do líon áirithe bunscoileanna agus forums and performance – a model for key eile, trí mheán an damhsa chomhaimseartha, collaboratively with the Rusangano Family. meánscoileanna le go mbeidh caidreamh towns: The power of community based rus a chruthóidh tionscadal idirghlúine. These young musicians have been creating acu le clár Ghlór níos minice agus ar drama to challenge and excite as well as Roghnófar damhsóir chun bheith ag oibriú and steadily building their own unique brand bhealach níos gníomhaí agus beidh ticéid offer the sense of place experience will be go comhoibríoch le Clann Rusangano. Tá of music. Despite their diverse cultural fhóirdheontais nó ticéid saor in aisce ar fáil developed so that it attracts audiences who a mbranda sainiúil féin den cheol á bhunú backgrounds, the group explore issues such mar chabhair maidir le laghdú a dhéanamh ar wish to engage and understand theatre at agus á fhorbairt thar achar ama ag na as identity and belonging. The finished works na bacanna airgid i leith freastal a dhéanamh community level. The pilot will develop in daoine óga seo. D’ainneoin cúlraí cultúrtha will be performed publicly or possibly filmed. ar thaibhiúcháin agus ar thaispeántais Ghlór. Doonbeg in 2018 and 2019, as part of the West éagsúla a bheith ag baill an ghrúpa, is iad an The intention is that the model would be • Tionscnamh Turasóireachta a chothaíonn Clare Drama Festival and, it is intended, will fhéiniúlacht agus an dúchas a bhíonn faoi replicated countywide. ceangal idir Drámaíocht Phobail agus thereafter, be replicated as a model for key chaibidil acu. Cuirfear an toradh deiridh • Glór arts for schools programme led by glór Oibreoirí Turasóireachta trí fhoghlaim, trí towns across the county. i láthair an phobail, nó seans go ndéanfar in Ennis (gasp): A Schools Programme led fhóraim agus trí thaibhiúcháin – eiseamláir scannánú air. Bheadh se i gceist go ndéanfaí by glór to enhance engagement of schools do shainbhailte: Déanfar cumhacht na aithris ar an gcur chuige seo ar fud an in Ennis and across the County with glór’s drámaíochta pobalbhunaithe dúshlán chontae. cultural programme for young people. glór agus spreagadh a thabhairt, mar aon le • Ailiniú na Scoileanna á stiúradh ag Glór is working to improve its engagement with mórtas áite a léiriú, a fhorbairt ar mhodh (gasp): Clár do Scoileanna faoi stiúir Glór schools and increase their attendance and ina meallfar luchtanna féachana ar mian chun cur le caidreamh scoileanna na hInse participation at the theatre as audience leo a bheith rannpháirteach i réimse na agus scoileanna an chontae uile, i dtaca le members to ensure they have a range of hamharclannaíochta ar leibhéal pobail agus clár Glór do dhaoine óga. Tá Glór dírithe ar experience of the performing and visual arts ar mian leo tuiscint a fháil air sin. Forbrófar fheabhsú an chaidrimh atá aige le scoileanna at various stages in their education. This an scéim phíolótach ar an Dún Beag mar chuid d’Fhéile Drámaíochta Iarthar an Chláir

28 29 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

le linn na mblianta 2018 agus 2019, agus Priority 2: Develop the county’s dírithe ar dhaltaí bunscoile agus meánscoile user needs and the extent to which design tá sé beartaithe aithris a dhéanamh ar an creative capacity and reputation maidir le struchtúr, cruth, foirm agus plays a role in the structures that we live in feidhm. Iarrtar ar na rannpháirtithe eiseamhláir seo i mbailte eile sa chontae ina The Culture Team will aim to foster and and use on a daily basis. Raw materials as riachtanais an úsáideora a aimsiú agus ról na dhiaidh sin. empower citizens to build on established well as digital tools will be used to help shape dearthóireachta a aithint sna struchtúir ina success and strive to “raise the bar” in creative and determine constructions. Participants mairimid ó lá go lá. Úsáidfear bunábhair agus Tosaíocht 2: Cumas agus clú endeavours undertaken and imagined. develop group and individual projects as uirlisí digiteacha i ndéanamh agus i ndearadh cruthaitheach an chontae a fhorbairt Exploring and developing the very real power well as receive insight into design history na struchtúr. Forbróidh na rannpháirtithe and contemporary architecture. This project Beidh sé mar aidhm ag an Meitheal Cultúir of creativity and creative expression is a priority tionscnaimh ghrúpa agus tionscnaimh aligns with pillar one of the Creative Ireland cothú agus cumhachtú a dhéanamh ar here. Integrating creativity and acknowledging aonair chomh maith le léargas a fháil ar stair Programme to ‘enable the creative potential shaoránaigh an chontae chun tógáil ar an rath the very vital role it plays in empowering na dearthóireachta agus ar an ailtireacht of every child’ atá bainte amach roimhe seo agus féachaint communities, developing new ways of doing chomhaimseartha. Luíonn an tionscnamh leis an gcaighdeán a ardú i leith iarrachtaí things and new forms of collaboration are • Reading The Landscape – A landscape seo le colún a haon de chlár Éire Ildánach i.e. cruthaitheacha atá curtha i gcrích cheana féin integral aspects of this theme. environmental heritage project for ‘scód a ligean n le cumas na cruthaitheachta i agus atá ar na bacáin. Is tosaíocht í sa chás communities: Understanding the inherent ngach leanbh’. seo go ndéanfaí iniúchadh agus forbairt ar Objectives: qualities of the environment around us, chumhacht agus na cruthaitheachta agus an • Creative Ireland Clare Grants Scheme that • Tuiscint ar an Tírdhreach – Tionscadal do the built and natural, the resources and léirithe cultúir. Is gnéithe dílse den téama seo assists in the development of culturally Phobail a bhaineann le hOidhreacht na infrastructures requires active use of iad sníomhadh na cruthaitheachta, agus aithint creative communities. A percentage of annual Timpeallachta: Is den riachtanas é úsáid ghlé imagination. Schools, communities and an roil lárnaigh atá aige maidir le cumhachtú funds will be ring-fenced for communities, na samhlaíochta le linn tuiscint a fháil ar after school groups will be invited right pobal, mar aon le bealaí nua a fhorbairt i leith groups, individuals and organisations who cháilíochtaí dúchasacha na timpeallachta atá across the county to look at the landscape torthaí a bhaint amach agus cinéalacha úra den wish to develop innovative and unique thart orainn ina gcuimsítear an oidhreacht as a ‘microcosm’ case study for the practical chomhoibriú a fhorbairt. projects which build creative capacity and fhoirgnithe agus an oidhreacht nádúrtha, application of field techniques. Interpretation reputation for the county. This will be an acmhainní agus infrastruchtúr. Iarrfar ar and visualisations will be interjected by Cuspóirí: open call opportunity, defined to embrace the scoileanna, ar phobail agus ar ghrúpaí creatives so that a sense of place or essence of iarscoile ar fud an chontae breathnú ar an area gets to be re-imagined. • Scéim na nDeontas, Éire Ildánach an Chláir: principles of the Creative Ireland programme. an timpeallacht mar chás-staidéar ar Is scéim í seo a chuidíonn le pobail atá • The Doodle House – A Creative Schools • Cultural Companions – a creative ‘mhiocracosma’ ina mbainfear úsáid cruthaitheacha ó thaobh cúrsaí cultúrtha Design Project: Led by the Conservation Intergenerational Project to reduce rural phraiticiúil as teicníochtaí taighde allamuigh. de a fhorbairt. Cuirfear céatadán de na cistí and Planning Section, this project targets isolation and assist digital learning: This is Cuirfidh daoine cruthaitheacha tuiscintí agus bliantúla ar leataobh do phobail, do ghrúpaí, the primary and second level student body an existing Age and Opportunity initiative míreanna físiúla ar fáil le go n-athshamhlófar do dhaoine aonair agus d’eagrais ar mian leo to consider structure, shape, form and which will be led by the Rural Development an rud is dual don duine maidir le háit agus tionscnaimh nuálacha uathúla a fhorbairt a function. It asks participants to determine Directorate through the Age Friendly Officer ceantar. chuirfidh le cumas agus stádas cruthaitheach in Clare. It is an integrated project, which an chontae. Is deis oscailte í seo a bheidh • Compánaigh Chultúrtha – Tionscadal will not only link networks of communities dírithe ar aidhmeanna chlár Eíre Ildánach a Cruthaitheach Idirghlúine chun an of people of all ages but offer opportunities chomhlíonadh. t-uaigneas tuaithe a laghdú agus chun for the exchange of skills through the cuidiú leis an bhfoghlaim dhigiteach: Is intergenerational element. It is an enabling • Briceadaíl Breacadaíl (The Doodle House) tionscnamh de chuid Deiseanna do Aosaigh project connecting generations through a – Tionscadal Dearthóireachta de chuid é seo atá ann cheana féin agus a bheidh á variety of creative forms and experiences in a Scoileanna Ildánacha: Is tionscnamh é stiúradh ag Oifigeach Chairdeas na nAosach structured, yet fluid environment. seo a bheidh faoi stiúir na Rannóige um sa Chlár, faoi bhrat na Stiúrthóireachta um Chaomhnú agus Pleanáil agus a bheidh

30 31 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

Fhorbairt Tuaithe. Is tionscadal comhtháite • Memoir Writing workshops with community acu. Luíonn an tionscnamh seo le colún • Creativity and Logic through Chess – an é a dhéanfaidh idir ghréasáin de phobail writing groups within the five regions of a haon de chlár Éire Ildánach i.e. ‘scód a intergenerational project creating classes, den uile aois a nascadh agus deiseanna ar Clare County Library: A creative writing ligean n le cumas na cruthaitheachta i ngach clubs and companionship: This opportunity mhalartú scileanna a chruthú tríd an ngné programme with a focus on memoir writing. leanbh’. is targeting children in the Scariff area to idirghlúine den tionscadal. Is tionscadal Participants will learn how to trigger • An Chruthaitheacht agus an Loighic trí learn chess. A tutor will visit the library on cumasúcháin é a dhéanfaidh ceangal memories from life experiences using right- mheán na Fichille – tionscadal idirghlúine a weekly basis over 10 weeks with the aim idir glúnta trí bhíthin cineálacha éagsúla brain / left-brain learning techniques, and as a n-eascróidh ranganna, clubanna agus of creating a local chess club which can cruthaitheachta agus eispéiris éagsúla how to focus, develop and structure memoir. compánachas: Direofar an deis seo chun an continue to run when this project finishes. cruthaitheachta i dtimpeallacht struchtúrtha Throughout the programme participants will fhicheall a fhoghlaim ar pháistí i gceantar Chess has been proven to improve reading a mbeidh gné solúbtha ag baint léi. develop and strengthen their writing voice na Scairbhe. Freastalóidh múinteoir fichille skills and problem-solving skills in children. • Ceardlanna i Scríobh Cuimhní Cinn le and receive feedback on their work as they ar an leabharlann go seachtainiúil thar This project aligns with pillar one of the Grúpaí Scríbhneoirí Pobail sna cúig cheantar develop a short memoir. It is expected that achar 10 seachtaine agus í mar aidhm leis Creative Ireland Programme to ‘enable the de chuid Leabharlann Chontae an Chláir: participants will fully develop a short memoir an iarracht go mbunófar club fichille ann a creative potential of every child.’ Clár sa scríbhneoireacht chruthaitheach ina throughout the programme. The programme leanfar de i ndiaidh don tionscadal a bheith • A Readers Day celebrating resources and mbeidh an bhéim ar scríobh cuimhní cinn. will also include a reading event for all thart. Tá sé cruthaithe gur gléas é an fhicheall literature across all Clare Libraries: This Foghlaimeoidh na rannpháirtithe conas a writing groups. a chuidíonn le scileanna léitheoireachta consists of welcoming days in the library gcuimhní saoil a spreagadh trí úsáid a bhaint • Children’s Poetry Workshops in Clare agus ríomhaireachta na bpáistí. Luíonn an branches where book-related events are held. as teicnící foghlama deas-inchinne / clé- Libraries will set the scene for exploring, tionscnamh seo le colún a haon de chlár Éire These Open Days will build upon the capacity inchinne agus conas cuimhní cinn a ghéarú, creating and performing poetry. Clare Ildánach i.e. ‘scód a ligean n le cumas na of the Library to delivery local programmes a fhorbairt agus a struchtúrú. Forbróidh Libraries will host poetry workshops with cruthaitheachta i ngach leanbh’. as primary instruments of community agus neartóidh na rannpháirtithe a gcumas primary school class groups. By the end of • Lá na Léitheoirí mar cheiliúradh engagement under Pillar 2 of Creative scríbhneoireachta féin le linn an ama agus the series of workshops children will have ar acmhainní agus litríocht i Ireland strategy ‘enabling creativity in every tabharfar aiseolas dóibh agus iad i mbun learned about different poetry genres, created gcraobhleabharlanna an Chláir: Cuimseoidh community’. These celebratory days may be cuimhní cinn a fhorbairt. Beifear ag súil leis their own poems and presented the poems sé seo laethanta fáilte i gcraobhleabharlanna linked to the June national family celebration, go ndéanfaidh na rannpháirtithe saothar to an audience. This project aligns with pillar ina n-eagraítear ócáidí a bhaineann le réimse Cruinniú or to national Poetry Day. gearr faoina gcuimhní cinn a thabhairt chun one of the Creative Ireland Programme to na leabhar. Cuirfidh na Laethanta Fáilte seo • Cruinniú – the Culturally Creative Family críche in imeacht an chláir. Beidh ócáid ‘enable the creative potential of every child.’ le cumas na Leabharlainne chun cláir áitiúla a Day: This national event will be developed as léitheoireachta ann do gach grúpa mar chuid chur ar fáil mar phríomhbhealaí le haghaidh an annual celebration in the Clare calendar of den chlár. páirteachas pobail, mar a shamhlaítear sin festival events. The festival hub will revolve • Ceardlanna Filíochta do Pháístí i faoi Cholún 2 de straitéis Éire Ildánach i.e. around glór in Ennis but the intention is that gCraobhleabharlanna an Chláir: Déanfaidh ‘scód a ligean n le cumas na cruthaitheachta communities celebrate culture and creativity seo an deis a chur ar fáil do thaighde, i ngach leanbh’. D’fhéadfaí go gceanglófaí through the creation of a programme of do chumadh agus do chur i láthair na na laethanta ceiliúrtha seo le Cruinniú, events which highlights the county’s cultural filíochta. Cuirfidh craobhleabharlanna an ceiliúradh náisiúnta na dteaghlach i mí an assets by platforming activities and events Chláir ceardlanna san fhilíocht ar fáil do Mheithimh, nó le Lá Náisiúnta na Filíochta. that are family friendly and age appropriate ranganna ar an mbunleibhéal scolaíochta. • Cruinniú – Lá Cultúrtha Cruthaitheach na on this day in June each year. Faoi dheireadh na sraithe teagaisc beidh Clainne: Déanfar an ócáid náisiúnta seo a cur amach ag na páistí ar sheánraí difriúla fhorbairt mar cheiliúradh bliantúil i bhféilire filíochta, beidh a ndánta féin scríofa acu, imeachtaí féile an Chláir. Cé go lonnófar agus iad curtha i láthair do lucht féachana croílár na féile thart ar Glór, in Inis, is é atá

32 33 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

beartaithe ná go ndéanfaidh pobail éagsúla • Creative Thinking Programme for Cuspóirí: Objectives: an chontae ceiliúradh ar a gcultúr agus a Enterprise. Co-ordinated by the Local • Lárionad do Chruthaitheoirí i bhfoirm • A Creators’ Hub as a dedicated forum / gcruthaitheacht trí chlár imeachtaí a chruthú Enterprise Office Clare. A plan to target fóraim / gréasáin ar leith mar chuidiú do network to assist creative practitioners: At a thugann aird ar shócmhainní cultúrtha clients who need time out of the day to day chleachtóirí cruthaitheacha: Le linn na the focus groups, artists spoke about the an chontae trí ghníomhaíochtaí agus trí running of a small business, to focus and ngrúpaí fócais, labhair na healaíontóirí ar need to come together, to share a space imeachtaí atá dírithe ar an teaghlach agus atá rethink using creative techniques, developing an ngá le teacht le chéile chun spás agus more often, and share their plans, ideas and feiliúnach ar bhonn aoise a chur ar siúl gach new ways to grow their business despite pleananna agus smaointe agus tionscadail projects. This is a simple idea to present bliain ar an lá sin i mí an Mheithimh. limited resources. The role of creativity a chomhroinnt ar bhonn níos minice. Is workshops by professional artists for fellow • Clár Smaointeoireachta Cruthaithí do réimse in stimulating economic activity will be smaoineamh simplí é seo trína dtabharfadh creators to inspire and inform their work. na Fiontraíochta: Is plean é seo a bheidh included. ealaíontóirí proifisiúnta ceardlanna dá Workshops will aim to inform, educate, faoi riar ag Oifig Fiontraíochta Áitiúil an gcomhchruthaitheoirí chun iad a spreagadh and upskill and provide a community for Chláir trína ndíreofar ar chliaint ar gá dóibh Priority 3: Nurture the creative sector and agus chun eolas a chur ar fáil i leith a independent professional artists as well as seasamh siar ó riaradh laethúil an ghnó le its infrastructures gcuid saothar. Beidh sé mar aidhm ag na amateur artists to bond, cross-pollinate, and go ndéanfar athbhreithniú cruthaitheach ar ceardlanna idir eolas agus oideachas agus exchange. It is hoped the themes and content The creative sector is diverse in County Clare bhealaí chun an gnó sin a chur chun cinn úroiliúint a thabhairt, agus pobal a chur ar of the workshops will be informed by the with practitioners operating across business, d’ainneoin acmhainní srianta a bheith ann. fáil ina mbeidh ealaíontóirí proifisiúnta agus needs and interests of artists, which will be tourism, heritage, museum, the arts, design, Áireofar ról na cruthaitheachta i ndáil le ealaíontóirí amaitéaracha aithne a chur ar a co-ordinated and hosted by glór. craft, advertising, architecture, music, film spreagadh gníomhaíochta gnó sa chlár seo. chéile, fóglaim óna chéile agus smaointe a and digital media. There is a requirement to • The Creative Ireland Clare office will work mhalartú. Táthar ag súil go bhfreastalóidh acknowledge talent and to support professional collaboratively embracing communities and téamaí agus ábhar na gceardlann ar Tosaíocht 3: An Earnáil Chruthaitheach, agus development at all levels and across all partners to administer and promote the ábhar spéise agus agus riachtanais na an tInfrastruchtúr a bhaineann léi, a Chothú capacities. Creative Ireland Clare will look to programme in the county. The compilation n-ealaíontóirí, is é Glór a chomhordóidh na of content for events and promotions will Tá éagsúlacht sa phobal cruthaitheach i gContae support and nurture creative practitioners in the ceardlanna agus a ghníomhóidh mar óstach remain the responsibility of each Culture an Chláir agus oibríonn na cleachtóirí sna réimsí arts and in enterprise in the first instance. We ina leith. Team member but the central co-ordinating seo a leanas: gnó, turasóireacht, oidhreacht, will do this in the following ways: • Déanfaidh oifig Éire Ildánach an Chláir office will support and communicate the músaeim, na healaíona, dearthóireacht, comhoibriú i gcomhar leis na pobail agus na unique nature of Clare’s programme in all ceardaíocht, fógraíocht, ailtireacht, ceol, páirtithe chun an clár a riaradh agus a chur offline and online marketing platforms. scannánaíocht agus na meáin dhigiteacha. chun cinn sa chontae: Is ar bhaill gach aon A small portion of fund will be used for Tá gá le haitheantas a thabhairt don tallann Mheithle Cultúir a bheidh an dualgas maidir administration, documentation and agus le tacú leis an bhforbairt phroifisiúnta ar le tiomsú an ábhair le haghaidh imeachtaí evaluation. Alignment with national gach leibhéal agus i measc daoine ag a bhfuil agus ócáidí poiblíochta, ach is í an oifig marketing campaigns will be undertaken. cumais éagsúla. Mar thúsphointe, díreoidh lárnach a thacóidh le clár uathúil chontae an Éire Ildánach an Chláir ar thacú le cleachtóirí Chláir agus a chuirfidh an clár sin in iúl ar cruthaitheacha in earnálacha na n-ealaíon agus gach ardán margaíochta as líne agus ar líne. na fiontraíochta, agus ar chothú na gcleachtóirí Dáilfear sciar beag den chiste ar riarachán, sin. Is mar a leanas a bhainfear an méid sin ar cháipéisíocht agus ar mheasúnú. Déanfar amach: ailíniú le feachtais mhargaíochta náisiúnta.

34 35 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

• Aistriúchán ar Éire Ildánach – Straitéis • Translations of the Creative Ireland Clare Cuspóirí: Objectives: Chultúir & Chruthaitheachta an Chláir: Culture & Creativity Strategy will be • BUMBLEance – Tionscadal Litríochta • BUMBLEance – A Literature and Health Cuirfear cóipeanna d’aistriúchán Gaeilge an provided in Irish and the Strategy recognises agus Sláinte do dhaltaí bunscoile sa le project for primary school children during doiciméid ar fáil agus aithníonn an Straitéis the unique role that the language plays in the linn Fhéile Chlubanna Leabhar na bPaistí: Children Book Club Festival. A partnership ról sainiúil na teanga i bhféiniúlacht na tíre. identity of the country. A small percentage of Is iarracht chomhpháirtíochta í seo idir between BUMBLEance, The Children’s Cuirfear céatadán beag de chiste an chláir funding will be set aside annually to ensure Seirbhís Náisiúnta na nOtharcharr do National Ambulance Service, Clare County ar leataobh gach bliain chun a chinntiú go adequate copies of the Strategy and yearly Leanaí, Leabharlann Chontae an Chláir agus Library and Primary Schools will see mbeidh dóthain cóipeanna den Straitéis agus activation plan will be available to the public. Bunscoileanna, ina bhfeicfear údair litríochta children’s authors and librarians on board den phlean gníomhaíochta bliantúil ar fáil • The establishment of Bursaries or do pháistí in éindí le leabharlannaithe, agus BUMBLEance. Authors will to read from their don phobal. Residencies from 2019 onwards will allow iad ar bord an BUMBLEance. Léifidh na work and meet with children across primary • Bunú Sparánachtaí nó Cónaitheachtaí: artists and creative practitioners to make húdair sleachta as a saothair agus casfaidh schools in County Clare. The initiative will Ón mbliain 2019 ar aghaidh, beidh application to the programme for their own siad ar dhaltaí as scoileanna ar fud Chontae educate young children about illness in an deis ag ealaíontóirí agus ag cleachtóirí work development. This might be in the an Chláir. Díreoidh an tionscadal seo aird interactive, informative and fun environment cruthaitheacha iarratas ar thacaíocht i leith creation of a new body of work, or for the na bpáistí ar chúrsaí tinnis i dtimpeallacht and the programme will showcase how fhorbairt a gcuid oibre a chur faoi bhráid advancement of a new invention or new a bheidh idirghníomhach, eolasach agus children can help and support sick children an chláir. D’fhéadfadh sé go mbainfeadh intellectual property. Terms and conditions spraíúil, agus léireoidh sé an dóigh ar nationwide. Linking reading with caring for iarratais den sórt sin le corpas nua oibre a will apply. The focus is on developing a féidir leis na daltaí cuidiú agus tacú le less fortunate children through readings and chruthú nó le cur chun cinn aireagáin nua support system for the creative and cultural páistí atá tinn ar fud na tíre. Is tionscnamh presentations from popular Irish children’s nó le maoin intleachtúil nua. Beidh feidhm sector. úr sainiúil é seo, faoi bhrat Leabharlann writers, whose books are available in Clare’s ag téarmaí agus coinníollacha. Leagfar béim Chontae an Chláir, agus forbrófar nasc idir libraries, will be a new and unique initiative ar chóras tacaíochta a fhorbairt don earnáil Priority 4: Work collaboratively to develop an léitheoireacht agus cúram a thabhairt undertaken by Clare County Library. do pháistí atá faoi mhíbhuntáiste, rud a chruthaitheach agus chultúrtha. cultural expression and wellbeing • Creative Techniques for Community bhainfear amach trí léamh agus cur i láthair a Engagement. Focus group conversations The Clare County Council Culture Team is now dhéanfaidh údair litríochta do pháistí a bhfuil detailed the very real need for creative Tosaíocht 4: Comhoibriú chun go established as a cross-Directorate team working a n-ainmneacha i mbéal an phobail agus a capacity among the team of leaders bhforbrófar léiriú cultúrtha agus leasa to a set of values and priorities. Collaboration is bhfuil fáil ar a gcuid leabhar i leabharlanna that engage with communities and that central and necessary to realising the Creative Tá Meitheal Cultúir Chomhairle Chontae an an Chláir. creative processes might be used to Ireland Clare vision. We extend an invitation to Chláir bunaithe anois mar mheitheal tras – • Teicníochtaí Cruthaitheacha le Páirteachas assist communities develop solutions to co-operate, to share and to collaborate to all our Stiúrthóireachta agus feidhmíonn sí de réir Pobail a Chothú: De thoradh ar chomhráite community based and county based issues. A communities so that collectively we can shape sraith luachanna agus tosaíochtaí. Tá an na ngrúpaí fócais, d’eascair tuiscint ar an Rural Directorate staff familiarisation model the Creative Ireland programme in Clare. It is comhoibriú lárnach agus riachtanach do bhaint ngéarghá atá le cumas cruthaitheach a for use in community mobilisation will be through this means of working that progress and amach na físe atá ag Éire Ildánach an Chláir. Tá bheith ag na ceannairí foirne a bheidh ag developed. The action will up-skill all Rural long term impact can be gained. cuireadh á thabhairt dár bpobail go léir chun plé leis na pobail éagsúla agus léiríodh go Directorate staff as well as the four incoming comhoibriú agus chun comhroinnt a dhéanamh bhféadfaí próisis chruthaitheacha a úsáid Rural Development Officers in Clare, so that ionas gur féidir linn uile a bheith páirteach i chun cabhrú le pobail réitigh a fhorbairt ar creative techniques are taught by professional múnlú chlár Éire Ildánach an Chláir. Is trí mheán shaincheisteanna pobail-bhunaithe agus artists, and shared at community level. an chur chuige seo a dhéanfar dul chun cinn contae-bhunaithe. Forbrófar plean do bhaill agus a bhainfear toradh fadtéarmach amach. foirne ina leith seo, a bheidh faoi bhrat na Stiúrthóireachta Tuaithe agus a chuirfidh ar chumas na foirne é a úsáid chun an pobal a spreagadh chun ghnímh. Cinnteoidh

36 37 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

seo go gcuirfear úroiliúint ar fhoireann na Priority 5: Map the cultural and creative Stiúrthóireachta Tuaithe agus, chomh maith landscape in the county leis sin, ar an gceathrar Oifigeach Tuaithe In order for the county to see and understand úra sa Chlár, ionas go mbeidh teicníochtaí the current resources that it has, it is necessary cruthaitheacha á dteagasc ag ealaíontóirí to find a way to locate, map and determine the proifisiúnta, agus go ndáilfí sin ar leibhéal an suitability and usage rate of such resources. phobail. Knowing this will allow us to plan for capital Tosaíocht 5: Clárú a dhéanamh ar an earnáil resources and operational circumstances. chultúrtha agus chruthaitheach sa chontae Knowing the human capital, value and degree Le go dtuigfear cé na hacmhainní atá ann sa of talent that is in practice in the county is a chontae, tá gá le teacht ar bhealach chun na priority. This will assist in profiling the creative hacmhainní sin a aimsiú agus a chlárú agus chun sector and is developing its needs and assisting feiliúnacht agus ráta úsáide na n-acmhainní its future direction. sin a chinneadh. Cuirfidh an t-eolas seo ar ár gcumas dúinn pleanáil i leith acmhainní Objectives: caipitiúla agus cuinsí oibríochtúla. Is tosaíocht • An Audit of local cultural and creative é go mbeadh a fhios againn cén acmhainn resources in Clare. Bearing in mind all five dhaonna, cén luach agus cén méid atá i gceist pillars of Creative Ireland, an audit of urban leis an tallann atá ar fáil sa chontae. Cuideoidh and rural resources will be carried out so seo maidir le próifíliú na hearnála cruthaithí that it informs the annual activation plan agus maidir le forbairt na riachtanas a bheidh de of Creative Ireland Clare. Understanding dhíth ar an earnáil sa todhchaí. and assessing our creative sector, knowing where to look to engage with artists, creators, Cuspóirí: spaces and community resources is a key • Iniúchadh ar acmhainní cultúrtha agus ambition within the Creative Ireland Clare cruthaitheacha sa Chlár. Agus cúig cholún programme. Work on the audit will align Éire Ildánach á gcur san áireamh againn, with the national roll out of this priority déanfar iniúchadh ar acmhainní uirbeacha so that the county’s resources, buildings agus tuaithe an chontae ionas go mbeidh and community infrastructures are readily bunús eolais le clár bliantúil Éire Ildánach accessible. an Chláir. Is bunsprioc de chuid chlár Éire Ildánach an Chláir í, agus an earnáil á meas againn, go mbeadh teacht againn ar ealaíontóirí, ar chruthaitheoirí, ar ionaid agus ar acmhainní pobail. Déanfar athlíniú idir an t-iniúchadh seo agus cur i bhfeidhm náisiúnta na tosaíochta seo, ionas go gcinnteofar go mbeidh teacht go réidh ar acmhainní, ar fhoirgnimh agus ar infrastruchtúr pobail an chontae. Cill Chaoi Kilkee

38 39 Aguisín 1: Plean Gníomhaíochta Cur i bhFeidhm, Measúnú agus Tomhas Éire Ildánach an Chláir 2018 Implementation, Evaluation Appendix 1: Creative Ireland 7 and Measurement Clare 2018 Activation Plan

Forbrófar plean gníomhaíochta gach n activation plan will be Is í an Mheitheal Cultúir a ghlacfaidh ceannas ll projects in 2018 will led by bliain le linn ré chlár Éire Ildánach an Chláir. developed each year throughout the ar gach tionscadal i 2018. Seo a leanas an the Culture Team. The following Déanfar measúnú ar an bplean de réir méadracht Creative Ireland Clare programme. It mhodheolaíocht a úsáideadh chun tionscadail a methodology was used to scope out náisiúnta. Awill be evaluated based on a national metric. scóipeáil agus a shainiú: Aand define projects: • Caithfidh baint a bheith ag imeachtaí agus • Events and other outputs must always relate • Seisiúin inmheánacha tobsmaointeoireachta • Internal brain storming sessions ag aschuir eile lena bhfuil beartaithe go to the long-term strategic intent. Projects • Dul i gComhairle trí chruinnithe na ngrúpaí • Consultation through focus group meetings straitéiseach agus go fadtéarmach. I gcás na outlined in this document identify specific fócais • One to one project scoping sessions dtionscadal a luaitear sa cháipéis seo, tá réimsí areas of focus for Creative Ireland Clare in • Seisiúin aonair scóipeála tionscadal ar leith a ndíreoidh Éire Ildánach an Chláir 2018 and these have been devised due to their • Working Group evaluation meetings led by orthu sa bhliain 2018 sainaitheanta ina leith, potential for long-term impact, community • Cruinnithe measúnaithe an Ghrúpa Oibre the Creative Ireland Co-ordinator and the agus ceapadh iad i ngeall ar an bhféidearthacht engagement, new forms of collaboration and faoi stiúir Chomhordaitheoir Éire Ildánach Director of Service for Social Development go mbeadh toradh fadtéarmach, gníomhaíocht the degree of inter-disciplinary potential. agus an Stiúrthóra Seirbhise um Fhorbairt Shóisialta Measurement Evaluation: All projects were phobail, cineálacha úra comhoibrithe agus • The 2018 Activation Plan is detailed in measured against their ability to deliver on méid ar leith gníomhaíochta idirdhisciplíní ag Appendix 1. baint leo. Measúnú: Rinneadh tomhas ar gach aon long term impact; community engagement; tionscadal maidir lena gcumas chun an méid new forms of collaboration; inter-disciplinary • Tá mionsonraí Phlean Gníomhaíochta 2018 ar The Alignment of Internal Culture Based seo a leanas a bhaint: tionchar fadtéarmach; work; accessibility, Municipal District spread, fáil in Aguisín 1. Strategies páirteachas an phobail; cineálacha nua relevance to other pillars within the Creative The process of aligning strategies has insured comhoibrithe; obair idirdhisciplíneach; Ireland Strategy; Anticipated Numbers in terms Ailíniú na Straitéisí Inmheánacha Cultúr- that there is no inconsistency between rochtain; fairsinge sa Cheantar Bardasach; of citizen engagement bhunaithe Creative Ireland Clare strategic priorities and baint le colúin eile de chuid Straitéis Éire Projects were defined as a result of their Deimhníonn próiseas ailínithe na straitéisí the priorities already identified in the various Ildánach; meastachán ar líon na saoránach ability to deliver on the Creative Ireland Vision nach ann do neamhréir ar bith idir tosaíochtaí cultural strategies already in place and being a bheadh páirteach. Sainíodh tionscadail ar ‘That every person living in Ireland will have the straitéiseacha Éire Ildánach an Chláir agus acted upon by the Culture Team. As well as bhonn a gcumais chun fís Éire Ildánach a opportunity to fully realise his or her creative na tosaíochtaí atá sainaitheanta cheana féin i identifying strategic priorities arising from chur i gcrích i.e. ‘go mbeidh deis ag an uile potential’. Projects were also rated against their straitéisí cultúrtha éagsúla atá curtha i bhfeidhm existing work, the Culture Team in Clare will dhuine beo in Éirinn a c(h)umas cruthaitheach ability to deliver on the Creative Ireland vision cheana féin ag an Meitheal Cultúir agus a bhfuil stay in place for the duration of the strategy and a chomhlíonadh’. Rinneadh rátáil ar na for County Clare, defined to ‘ensure the people an Mheitheal Cultúir ag obair orthu cheana féin. will meet four times a year, once per quarter. tionscadail ar bhonn a gcumais chun fís Éire of Clare discover and have access to cultural Chomh maith leis na tosaíochtaí straitéiseacha The reporting mechanism through which the Ildánach an Chláir a chur i gcrích, i.e. ‘a chinntiú expression through creative activity’. a d’eascair as obair láithreach na Meithle Cultúir strategy will be monitored is the Strategic Policy go dtabharfar deis do mhuintir an Chláir léiriú cheana féin, fanfaidh an mheitheal sin le chéile Committee. The titles of current Culture Based cultúrtha a aimsiú agus a chleachtadh trí mheán ar feadh ré na straitéise agus tiocfaidh na baill Strategies are detailed in Appendix 3. na gníomhaíochta cruthaithí’. le chéile uair sa ráithe. Is tríd an gCoiste um Polasaí Straitéiseach a dhéanfar tuairisciú faoin monatóireacht a dhéanfar ar an straitéis. Déantar mionsonraí faoi theidil na Straitéisí Cultúr-bhunaithe reatha a thabhairt in Aguisín 3.

40 41 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

Téama 1 — Deiseanna a chruthú mar bhealach chun teacht ar chláir agus ar thionscadail chultúrtha nuálacha Theme 1 — Create Opportunities to access innovative culture based programmes and projects

Teideal an Tionscnaimh Rannóg Páirtithe le Co. Chontae an Chláir Sceideal Ama Maoiniú 2018 Maoiniú 5 Bliain Project Title Section Lead Partners with Clare County Council Timeframe Total Allocation Total Allocation 2018 for 5 years

Athbhunú Sráidbhaile ó Aimsir an Ghorta Músaem/Cartlann Cartlann/Clare Roots/Cumainn Staire/ 2018 – 2021 €4,350 €21,750 Recovery of a Famine Village Museum/Archives Ollscoil Luimnigh Archives/ Clare Roots/ Historical Societies/ University of Limerick

Turais & Cainteanna Ailtireachta ar i dTithe Oscailte Caomhnú Tithe Stairiúla 2018 – 2021 €500 €2,500 Open House Architecture Tours & Talks Conservation Historic Houses

Comhoibriú Idirghlúine Maidir le Damhsa 2018 & Cheol Rannóg na nEalaíon Ceoltóirí Óga & Damhsóirí / Aosaigh & 2018 €14,000 Scéim Phíolótach Intergenerational Dance & Music collaboration to build youth Arts Daoine Óga i 2018 arts collective as pilot model for the County Intergenerational Dance & Music Collaboration Pilot in 2018

Ailiniú na Scoileanna (GASP) Clár do scoil-eanna ar a mbeidh cúram bhunú Glór, Inis Bunscoileanna & Meánscoileanna; 2018 €3,000 €15,000 grúpa oibre in oideachas sna healaíona Glór, Ennis Grúpa Comhair-leach Oideachasúil Glór arts for schools programme; A Schools Programme including establishing Primary & Secondary Schools; Educational an arts education working group for the County Advisory Group

Tionscadal Turasóireachta a chothaíonn ceangal idir Drámaíocht Phobail Turas-óireacht Féile Idirnáisiúnta na Drámaíochta 2018 – 2019 €10,000 Scéim Phíolótach 2 agus Oibreoirí Turasóireachta etc. Tourism Amaitéirí ar an Dún Beag Bhliain Tourism Project linking community drama to tourism operators through learning, forums Doonbeg International Amateur Dramatic Pilot over two years and performance- model for key towns Festival - enabling fund

42 43 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

Téama 2 — Cumas agus clú na cruthaitheachta sa chontae a fhorbairt Theme 2 — Develop the county’s creative capacity and reputation

Teideal an Tionscnaimh Rannóg Páirtithe le Co. Chontae an Chláir Sceideal Ama Maoiniú 2018 Maoiniú 5 Bliain Project Title Section Lead Partners with Clare County Council Timeframe Total Allocation Total Allocation 2018 for 5 years

Scéim na nDeontas – Éire Ildánach an Chláir Leabharlann an Chontae Cuireadh don Pobal Tionscnaimh 2018 €20,000 €100,000 Creative Ireland Clare Culturally Creative Communities Grants Scheme County Library Chruthaitheacha Chultúrtha a chur faoinár mbráid Invitation to communities for measured culturally creative projects

Briceadaíl Breacadaíl (The Doodle House) Tionscadal Dearthóireachta de Caomhnú Ailtireacht/Pleanáil 2018 €2,500 Scéim Phíolótach chuid Scoileanna Ildánacha Conservation Architecture /Planning i 2018 The Doodle House – A Creative Schools Design Project Pilot in 2018

Tuiscint do Phobail a bhaineann leis an Tírdhreach ar Oidhreacht na Oidhreacht i gcomhar le BOTLC agus Músaem 2018 €10,000 Scéim Phíolótach Timpeallachta don Phobal Heritage In collaboration with LCETB and Museum i 2018 Reading The Landscape – A creative landscape environmental heritage project for Pilot in 2018 communities

Compánaigh Chultúrtha – Tionscadal Cruthaitheach idirghlúine chun an Forbairt Tuaithe Aois & Deiseanna 2018 – 2021 €4,000 €20,000 t-uaigneas tuaithe a laghdú agus chun cuidiú leis an bhfoghlaim dhigiteach Rural Development Age & Opportunity Cultural Companions – a creative Intergenerational Project to reduce rural isolation and assist digital learning

Ceardlann i Scríobh Cuimhní Cinn le Grúpaí Scríbhneoirí an Phobail sna Leabharlann an Chontae Gach Aois idir Aosaigh Ghníomhacha 2018 €4,000 €20,000 Cúig Cheantar de Leabharlann Chontae an Chláir County Library agus araile Memoir Writing workshops with community writing groups within the 5 regions All Ages, including active retired and other of Clare County Library groupings

Ceardlanna Filíochta do Pháistí i gCraobh-leabharlanna an Chláir Leabharlann an Chontae Scoileanna, an pobal cruthaitheach (filí, 2018 €2,400 €12,000 Children’s Poetry Workshops in Clare Libraries setting the scene for exploring, creating County Library ach go háirithe) & leabharlanna and performing poetry Schools, literary community especially poets & libraries

An Chruthaitheacht agus an Loighic trí mheán na Fichille – tionscadal An leabharlann, Grúpaí iarscoile / pobail / aosaigh 2018 €1,500 €7,500 idirghlúine as a n-eascróidh ranganna, clubanna agus compánachas An Scairbh After school groups/communities/active retired Creativity and Logic Through Chess – an intergenerational project creating through Scariff Library classes and clubs

Lá na Léitheoirí mar cheiliúradh ar acmhainní agus litríocht i Leabharlann an Chontae Pobal ginearálta na leabharlainne & Glór 2018 €1,500 €7,500 gcraobhleabharlanna an Chláir County Library Wider Library Community and Glór A Readers Day – linked to Cruinniú or Poetry Day – celebrating resources and literature across all Clare Libraries

Cruinniú – Lá Cultúrtha Cruthaitheach na dTeaghlach, Ceiliúradh Glór, Inis Glór / Leabharlanna an Chláir / Oifig na 2018 €3,000 €15,000 an Mheithimh Glór, Ennis nEalaíon / Teaghlaigh ón bPoba Cruinniú – The Culturally Creative Family, June celebration in Ennis Glór / Clare Libraries / Arts Office / Family Communities

Clár sa Smaointeoireacht Chruthaitheach i dtaca leis an bhFiontraíocht Oifig Fhiontraíoch Áitiúil an Chláir Bunachar Chliaint na bhFiontar Beaga/ 2018 Féin mhaoiniú Féin mhaoiniú Creative Thinking Programme for Enterprise Local Enterprise Office, Clare Fiontar Éireann Own Budget Own Budget Small enterprise client base; Enterprise Ireland

44 45 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

Téama 3 — An earnáil chruthaitheach, agus an t-infrastruchtúr a bhaineann leis, a chothú Theme 3 — Nurture the creative sector and its infrastructures

Teideal an Tionscnaimh Rannóg Páirtithe le Co. Chontae an Chláir Sceideal Ama Maoiniú 2018 Maoiniú 5 Bliain Project Title Section Lead Partners with Clare County Council Timeframe Total Allocation Total Allocation 2018 for 5 years

Lárionad do Chruthaitheoirí i bhfoirm fóraim / gréasáin mar chuidiú do Glór, Inis Pobal na nEalaíon / gníomhaithe sna 2018 €2,500 €12,500 chleachtóirí cruthaitheacha Glór, Ennis healaíona stáitse A Creators’ Hub to develop a dedicated forum/network to assist creative practitioners Artistic Community performing arts practitioners

Oifig Éire Ildánach an Chláir: Riarachán / Cnuasú Ábhair / Comhordúchán Leabharlann an Chontae Imeachtaí poiblíochta, comhordú, 2018 €5,000 €25,000 & Margaíocht County Library measúnú & ceannach ábhar. Creative Ireland Clare Office: Administration/Content Compilation/Co-ordination & Publicity events, co-ordination, evaluation Marketing and the purchase of merchandise.

Aistriúchán Gaeilge den Doiciméad Éire Ildánach – Straitéis Chultúir agus Leabharlann an Chontae Costas aon uaire breise 2018 €1,000 measta Chruthaitheachta An Chláir County Library Additional one off admin cost €1,000 estimated Translations of Creative Ireland Clare Culture & Creativity Strategy document into Irish

Téama 4 — Comhoibriú chun go bhforbrófar léiriú cultúrtha agus leas Theme 4 — Work collaboratively to develop cultural expression and wellbeing

Teideal an Tionscnaimh Rannóg Páirtithe le Co. Chontae an Chláir Sceideal Ama Maoiniú 2018 Maoiniú 5 Bliain Project Title Section Lead Partners with Clare County Council Timeframe Total Allocation Total Allocation 2018 for 5 years

BUMBLEance – Tionscadal litríóchta agus Sláinte do dhaltaí bunscoile le Leabharlann an Chontae Seirbhís Náisiúnta na nOtharcharr do 2018 €3,195 linn Fhéile Leabhar na bPáistí County Library Leanaí; Bunscoileanna BUMBLEance – A Literature and Health project for primary school children during The Children’s National Ambulance Service; Children Book Club Festival Primary Schools

Teicníochtaí Cruthaitheacha le Páirteachas Pobail a Chothú – modh le taithí Forbairt Tuaithe Gréasán Páirteachais Phobail; Grúpaí 2018 €1,000 €4,000 a thabhairt don fhoireann inmheánach i dtaca le gríosadh pobail Rural Development Pobail; Baill Foirne uile sa Rannóg Creative Techniques for Community Engagement- internal staff familiarisation model for Forbartha Tuaithe agus baill foirne uile na use in community mobilisation methods Comhairle Contae (thar achar ama) Public Participation Network; Community Groups; all Rural Development Staff and for wider County Council staff over time

46 47 clár éire ildánach | an clár creative ireland programme | clare

Téama 5 — Clárú a dhéanamh ar an earnáil chultúrtha agus chruthaitheach sa chontae Theme 5 — Map the cultural and creative landscape in the county

Teideal an Tionscnaimh Rannóg Páirtithe le Co. Chontae an Chláir Sceideal Ama Maoiniú 2018 Maoiniú 5 Bliain Project Title Section Lead Partners with Clare County Council Timeframe Total Allocation 2018 Total Allocation for 5 years

Iniúchadh ar acmhainní cultúrtha Leabharlann an Chontae Costas aon uaire maidir le: straitéis 2018/2019 € 2,555 (measta) County Library

Costas iomlán na Straitéise i 2018 €96,000

Aguisín 2 — Teagmhálacha Aguisín 3 — Straitéisí atá ailínithe Tábhachtacha: An Mheitheal Cultúir le clár Éire Ildánach: Appendix 2 — Key Contacts: Appendix 3 — Strategies aligned The Culture Team to Creative Ireland programme:

Anne Haugh John Rattigan Orla Flanagan Plean Forbartha Chontae an Plean Forbartha um Fhiontair Plean Mhúsaem an Chláir Stiúrthóir Seirbhíse, An Coimeádaí Mhusaem an Chláir Stiúrthóir, Glór Chláir 2017 – 2023 Áitiúil 2016 um Chur i bhFeidhm an Stiúrthóireacht um Fhorbairt Clare Museum Curator Director of Glór Clare County Development Local Enterprise Development Oideachais 2017 Shóisialta Plan 2017 – 2023 Plan 2016 Clare Museum Education Sinead Dixon-Slattery Dick Cronin Director of Service, Social Implementation Plan 2017 Oifig Fhiontair Áitiúil Oifigeach um Chaomhnú Plean Chomhairle Chontae Plean Oidhreachta Chontae Development Directorate an Chláir i leith Fhorbairt an Chláir 2017 – 2023 Réaladh Acmhainní Tuaithe Local Enterprise Office Conservation Officer Leabharlann an Chontae Clare County Heritage Plan an Chláir: Ár mBeatha, Ár Helen Walsh Nicola Killeen Rene Franklin 2016 – 2021: Mapáil don 2017 – 2023 dTinteáin – Straitéis um Leabharlannaí an Chontae, Todhchaí 2 Fhorbairt Tuaithe sa Chlár 2026 Forbairt Tuaithe Cartlannaí Plean Gníomhaíochta an Chláir Leabharlann Chontae an Chláir Clare County Council Library Realising Clare’s Rural Rural Development Archivist um Bithéagsúlacht 2017 – 2023 County Librarian, Clare County Development Plan 2016 – 2021: Potential: Our Life, Our Home Clare Biodiversity Action Plan Library Congella McGuire Charting the Future 2 – Clare Rural Development 2017 – 2023 Oifigeach Oidhreachta Strategy 2026 Siobhán Mulcahy Deiseanna do Chách: Straitéis Heritage Officer Plean Gníomhaíochta Straitéisí Oifigeach na nEalaíon do Leabharlanna Poiblí Bliain na hEorpa don Mhúsaem an Chláir 2017 2013 – 2017 Oidhreacht Chultúrtha 2018: Arts Officer Clare Museum’s Strategic Opportunities for All: a Cum Nasc Action Plan 2017 Strategy for Public Libraries The European Year of Cultural 2013 – 2017 Polasaí Oideachasúil Mhúsaem Heritage 2018: Make a an Chláir 2017 – 2019 Connection Plean Forbartha na nEalaíon i Clare Museum’s Educational gContae an Chláir 2010 – 2014 Policy 2017 – 2019 Clare Arts Development Plan 2010 – 2014

48 49 clár éire ildánach | an clár

Aguisín 4 — Aiseolas Comhairleach Appendix 4 — Consultation Feedback

Tháinig aiseolas an-soiléir ón bpobal de thoradh Consultation with community provided very ar dhul i gcomhairle leo, mar atá: clear feedback that: • Is i bhfoirm deontais faoi riar Éire Ildánach is • Access to funds to develop projects under the cóir cuidiú leis an bpobal chun tionscadail a Creative Ireland theme should be afforded to fhorbairt. communities in the form of grant aid. • Gur chóir tosaíocht agus suntas a thabhairt • That creative practitioners and the role do chleachtóirí cruthaitheacha agus do of creativity in the community should be ról na cruthaitheachta sa phobal ionas go prioritised and highlighted so that artists are bhfostófar ealaíontóirí le linn tréimhse employed throughout the Strategy and that na Straitéise agus go ndéanfar saothair na the work of creative practitioners is valued gcleachtóirí cruthaitheacha a mheas mar aon and monetised. le luach airgid a chur orthu. • That culture expressed creatively and in • Go dtabharfar tosaíocht síos tríd i gclár Éire particular across the areas of arts, tourism, Ildánach do léiriú cruthaitheach an chultúir, libraries, enterprise, conservation and agus, go háirithe, i réimsí na n-ealaíon, heritage should be prioritised throughout the na turasóireachta, na leabharlann, na Creative Ireland programme. fiontraíochta, an chaomhantais agus na • That Clare County Council should work as hoidhreachta. collaboratively and collectively as possible in • Go n-oibreodh Comhairle Chontae an the support of communities so that issues of Chláir ar bhealach chomh comhoibríoch access to agus chomh comhpháirteach agus is féidir • cultural infrastructure or cultural expression chun tacú le pobail ionas go neartófaí is strengthened. saincheisteanna a bhaineann le rochtain ar an infrastruchtúr agus le léiriú cultúrtha araon.

50 creative.ireland.ie