Encyclopedie Nadere Jeformatie
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
‘Een indrukwekkende uitgave, waarin iedereen die iets meer wil weten over de vertegenwoordigers van de Nadere Reformatie en de personen die met deze beweging sympathiseerden, een schat aan gegevens kan vinden.’ dr. h. de jong in reformatorisch dagblad Encyclopedie Vele jaren lang is door een groep kerkhistorici gewerkt om het veld van de Nadere Reformatie geheel in kaart te brengen. Evenals het eerste deel (A-K), dat in 2015 verscheen, bevat ook dit tweede deel (L-Z) honderden mini- Nadere biografieën van de mannen en vrouwen die direct of indirect een rol Encyclopedie hebben gespeeld in een van de boeiendste stromingen uit de Nederlandse Jeformatie kerkgeschiedenis. II biografieën ‘De verschijning van deze encyclopedie is een unieke gebeurtenis. Het is nog l - z nooit gebeurd dat de Nederlandse bevorderaars van de gereformeerde vroomheid Nadere uit de zeventiende en achttiende eeuw in een standaardwerk bijeengebracht zijn. De eerste twee delen van de encyclopedie zijn met hun biografieën gevuld. In het Jeformatie derde deel wordt een uitgebreid scala van piëtistische thema’s dat zij bespelen, aan de orde gesteld. Bewust is ervoor gekozen de tekst voor iedere geïnteresseerde goed toegankelijk te maken.’ prof. dr. w.j. op ’t hof II ‘Wie het landschap van de Nadere Reformatie van nabij wil leren kennen, vindt in dit naslagwerk een goede gids.’ biografieën l - z prof. dr. a. de reuver NUR 704 ISBN 978 90 8865 358 2 kokBOencycNadereReformatie-DEEL2-0816.indd 1 01-09-16 10:56 Encyclopedie Nadere Reformatie Deel 2 (L-Z) Uitgeverij De Groot Goudriaan – Utrecht 2016 3 00 Voorwerk 2016.indd 3 26-08-16 22:55 © 2016, Uitgeverij De Groot Goudriaan Herculesplein 96, 3584 aa Utrecht Bandontwerp: J.H. Rozendaal Binnenwerk: Hans Seijlhouwer isbn 978 90 8865 358 2 nur 704 Alle rechten voorbehouden / All rights reserved 4 00 Voorwerk 2016.indd 4 26-08-16 22:55 Inhoud Inleiding 9 Maria Louise 89 Marnix, Philips van 92 Praktische handleiding 11 Martinus, Johannes 94 Mastricht, Petrus van 98 Auteurs 14 Meer, Hubertus van der 103 Mees, Gregorius 104 Meijer, Gerhardus 107 L Meusevoet, Vincentius 111 Mobachius, Joachimus 114 Labadie, Jean de 17 Montanus, David 118 Lamotius, Johannes 23 Myseras, Lambertus 122 Lampe, Friedrich Adolph 26 Lampe, Johannes 31 Landman, Thaddeüs de 32 N Laren, Abraham van 35 Laren, Daniël van 37 Naminck, Johannes 127 Laren, Joos van junior 41 Neander, Petrus 128 Laren, Joos van senior 43 Nethenus, Matthias 130 Lastdrager, Johannes 45 Nethenus, Samuel 135 Ledeboer, Bernardus 47 Nevius, Sara 138 Leeuwaarden, Nicolaas van 49 Nicolai, Aegedius 141 Leupenius, Petrus 51 Niel, Cornelis van 143 Leydecker, Cornelia 54 Noortbergh, Theodorus 144 Leydecker, Jacobus 55 Leydecker, Melchior 58 Lieranus, Arnoldus 61 O Lodensteyn, Jodocus van 62 Loo, Adriaan van 72 Oever, Henricus ten 149 Lubbertus, Sibrandus 74 Oomius, Simon 151 Luyken, Jan 76 Oort, Jacob van 159 Oortcampius, Arnoldus 161 Oosterwijck, Volckerus van 163 M Oudenhoven, Jacobus van 166 Outrein, Johannes d’ 168 Maets, Carolus de 83 Manglerius, Eustatius 87 5 00 Voorwerk 2016.indd 5 26-08-16 22:55 P Schuttenius, Everhardus 274 Schuylenburg, Gerardus van 281 Paludanus, Theodorus 175 Simonides, Simon 285 Pape, Nathanael de 176 Sixti, Rippertus 289 Parent, Mattheüs 180 Sluiter, Geertruid 291 Pelt, Hendrik van 182 Sluiter, Johannes 293 Pieterszoon, Roelof 185 Sluiter, Willem 296 Plancius, Petrus 188 Smijtegelt, Bernardus 300 Pollius, Magdalena 190 Somer, Bernardus 305 Poudroyen, Cornelius 191 Someren, Johannes van 307 Pricquius, Jacobus 193 Sonnevelt, Gideon van 309 Sorgen, Philippus van 312 Spiljardus, Johannes junior 313 Q Spiljardus, Johannes senior 315 Spranckhuysen, Dionysius 319 Quintius, Johannes 199 Spranger, Michiel 321 Staphorstius, Casparus 323 Stermont, Jacobus 326 R Swaef, Johannes de 329 Swalmius, Eleazar 332 Raad, Gregorius de 203 Reen, Regnerus 205 Reneman, Daniël 206 T Renesse, Ludovicus Gerardus van 208 Reuter, Henricus 215 Taffin, Jean 337 Rhenen, Henricus van 217 Teellinck, Eeuwout 342 Ridderus, Franciscus 219 Teellinck, Johannes 346 Röell, Herman Alexander 224 Teellinck, Justus 351 Roels, Gelein Gillis 228 Teellinck, Maximiliaan 353 Roldanus, Johannes 229 Teellinck, Theodorus 357 Ross, Jan 231 Teellinck, Willem junior 358 Rotterdam, Arnoldus 234 Teellinck, Willem senior 361 Roy, Daniël le 236 Tegularius, Hermannus 373 Temmink, Johan 375 Thilenus, Johannes 377 S Thomas à Kempis 379 Tichlerus, Jacobus 384 Saldenus, Guiljelmus 243 Tiele, Alardus 386 Sand, Josua 250 Tjaden, Sicco 389 Scherphof, Samuel 253 Trigland, Jacobus 394 Schortinghuis, Wilhelmus 255 Tuinman, Carolus 398 Schotanus, Meinardus 261 Schurman, Anna Maria van 263 Schurman, Johan Godschalk van 270 Schuts, Jacobus 272 6 00 Voorwerk 2016.indd 6 26-08-16 22:55 U W Ubelman, Johannes 405 Wael, Franciscus de 493 Udemans, Godefridus 408 Waeyen, Johannes vander 497 Uilenbroek, Hendrik 417 Walaeus, Antonius 500 Walsweer, Matthias 503 Wassenburg, Petrus 504 V Westerhout, Martinus 507 Westerman, Adam 511 Vechovius, Johannes 425 Willem Frederik 513 Veen, Hermannus Haiko van der 427 Willemsen, Jacobus 515 Veer, Anna de 429 Wilsenius, Abraham 519 Veer, Johanna Adriana van der 430 Winckelman, Jacoba Petronella 520 Velde, Abraham van de 432 Wits, Claes 523 Velthuysen, Henricus 440 Witsius, Hermannus 525 Velzen, Cornelius van 442 Witte, Petrus de 531 Vermeer, Justus 446 Wittewrongel, Petrus 535 Vermuyden, Johannes 447 Wyckenburgius, Theodorus 542 Verschuir, Johan 449 Versteeg, Henricus 454 Visscherus, Hadrianus 456 Y Visscherus, Johannes 458 Vitringa, Campegius 462 Yvon, Pierre 547 Vleteren, Timotheüs van 465 Voetius, Gisbertus 467 Vollenhove, Johannes 479 Fotoverantwoording 551 Vries, Simon de 482 Vrij, Frederick de 484 7 00 Voorwerk 2016.indd 7 26-08-16 22:55 Inleiding Voor de uitgangspunten van de Encyclopedie boek ook onbekend feitenmateriaal op tafel Nadere Reformatie wordt verwezen naar de in- wordt gelegd. De redactie koestert de hoop en leiding in deel I. Wat voor het eerste deel gold, verwachting dat een uitgave als deze verder on- gaat ook voor dit tweede deel op. derzoek zal stimuleren en dat ook nieuwe perso- De redactie ziet het als een bevestiging van haar nen – al dan niet academisch gevormd – zullen voornemen en werk dat de verkoop van deel I toetreden tot de Gideonsbende die er vermaak goed is verlopen en nog steeds doorloopt. On- in schept om zich te verdiepen in de Nederland- verminderd is zij uitgeverij De Groot Goudri- se gereformeerde vroomheid uit de zeventiende aan dankbaar voor het moedige besluit om het en achttiende eeuw. project van de uitgave van een meerdelige ency- Om het de lezer gemakkelijk te maken is de clopedie aan te pakken en uit te voeren. Tevens praktische handleiding uit deel I in dit tweede vermeldt zij dat de samenwerking met de huidi- deel overgenomen. Wel zijn er een paar aanvul- ge redacteur L. Thorn naar alle tevredenheid ver- lingen aan toegevoegd. loopt. De redactie is ook veel dank verschuldigd De dank van de redactie gaat ook uit naar hen aan de correctrice, dra. C.N. van der Kruk-de die de vertaling van boektitels en uitdrukkin- Boer van Tekstbureau Taalzorg. Zij stond altijd gen in een vreemde taal hebben geleverd. Voor klaar om ons op onze wenken te bedienen, ook wat het Frans, Duits en Engels betreft waren dat als het inleveren van de tekst van de lemmata be- respectievelijk drs. G.J. van Kleef, drs. P.H. op ’t paald niet vlekkeloos verliep. Hof en A. Thomson MA. Weer een bijzonder Uiteraard is een boek als dit niet mogelijk zon- woord van dank aan het adres van dr. C.A. de der de medewerking van een scala aan auteurs, Niet, die de vele Latijnse titels en uitdrukkin- die vanuit hun eigen expertise een of veelal meer gen begrijpelijk heeft gemaakt. Tot slot spreekt lemmata voor hun rekening wilden nemen. De de redactie haar grote erkentelijkheid uit jegens redactie is hun dan ook zeer erkentelijk voor al de heer J.H. Rozendaal, die onbezoldigd de het werk dat zij hebben verricht. Sommigen van immense taak van secretaris en beeldredacteur hen hebben zelfs kans gezien om nieuw onder- voortreffelijk heeft volbracht. zoek te verrichten, met als gevolg dat er in dit 9 00 Voorwerk 2016.indd 9 26-08-16 22:55 Praktische handleiding Tekst leen die universiteiten genoemd waarvan het in- Om een zo breed mogelijk lezerspubliek te die- schrijvingsalbum de naam van de desbetreffende nen, wordt achter boektitels, spreuken en derge- bevat. Is bijvoorbeeld uit een contemporaine lijke in vreemde talen de Nederlandse vertaling levensbeschrijving bekend dat iemand aan een tussen teksthaken toegevoegd. Ter bevordering bepaalde universiteit gestudeerd heeft, terwijl van de leesbaarheid is zo veel mogelijk afgezien er geen inschrijving bekend is, dan wordt in zo’n van het gebruik van citaten. geval de desbetreffende universiteitsplaats in het Bij de biografische lemmata is naar uniformi- biogram niet genoemd, maar wel in de levens- teit gestreefd. Concreet komt dit erop neer dat gang. een lemma gewoonlijk met een biogram inzet, Van diverse personen kan gekozen worden met een biografische schets voortzet, met een tussen al dan niet gelatiniseerde voor- en ach- bespreking van alle (belangrijke) geschriften ternaam. In deze encyclopedie is aansluiting ge- vervolgt en met het aangeven van de betekenis zocht bij de wijze waarop de desbetreffende per- en eventueel apart de invloed besluit. Gaat het soon zijn eigen naam schreef of waarop die op de om iemand die theologisch van (groot) belang is titelpagina’s van zijn geschriften voorkomt. Als geweest en/of die aparte theologische accenten een lemma een getrouwde vrouw tot voorwerp legde, dan worden zijn opvattingen in een aparte heeft, is zij geplaatst op haar eigen achternaam. paragraaf ‘Theologie’ besproken. Na de gewone De desbetreffende dames staan namelijk zo in de tekst volgen literatuuropgave en – in geval van literatuur bekend. Het zou daarom vreemd zijn nieuw onderzoek – verwijzingen naar archiva- om van die gewoonte af te wijken. lia. Beide kopjes hiervan worden in vet als volgt Voor de weergave van Bijbelteksten is gebruik- afgekort: Arch.