Milieudefensie.Een wereld te winiefl. -a3 -1-2 Provinc'iale Staten van Zuid-Holland Zuid-Hollandplein 1 2596 AW Den Haag INGEKOMEN1 9 OKT.2011

Den Haag, 19 oktober 201 1

Geachte Statenleden,

Files, luchtvervuiling, klimaatverandering, een haperende verkeersafwikkeling in de steden en bedreigingen voor de laatste stukken open groen in de regio. Dit zijn onderwerpen waar veel mensen in Zuid-Holland zich grote zorgen over maken. Deze problemen vragen om een geïntegreerde aanpak en oplossingen die niet voor nieuwe problemen elders zorgen, of komende generaties belasten.

De provincie heeft hierin als tussenliggend bestuursorgaan een cruciale rol.

Wij, inwoners van de provincie Zuid-Holland, vragen u met dit burgerinitiatief het onderstaande:

- Een onderzoek naar de technische, juridische en verkeerskundige aspecten van de invoering van een regionale vorm van beprijzing zoals spitsheffing. Dit om voor zowel personen- als goederenvervoer de filedruk te verminderen en de bereikbaarheid in de regio - Den Haag te'verbeteren'.

- De aanleg van een netwerk van fietssnelwegen tussen de grotere steden van Zuid-Holland, bestaande uit onderstaande hoofdverbindingen2: - Den Haag - Pijnacker - Rotterdam ' - Delft - Rotterdam - De Lier - Delft - Pijnacker - Maassluis - Rotterdam - Nieuwerkerk aan de IJssel - Rotterdam - Dordrecht

- De regie op onderstaande OV-projecten naar zich toe te trekken om, in samenwerking met gemeenten en stadsregio's, een snelle realisering mogelijk te maken3: - Doortrekken MerwedeLingelijn naar Rotterdam Centraal - Hoekse Lijn ombouwen tot lightrailproject - Aanleg eerste fase metroring Rotterdam Zuid - Snelle tramlijn naar Ridderkerk - Opwaarderen tramnetwerken van Rotterdam en Den Haag - HOV-busverbinding tussen Rotterdam en Zoetermeer

Namens onderstaande 7500 inwoners van de Provincie Zuid-Holland,

Paul Scheublin 7.P Rotterdam 1, ..-- - ...I

1 Zie hoofdstuk 9 van het bijgevoegde rapport 'Bouwen aan een groene metropool' van Milieudefensie 2 Zie hoofdstuk 8 van het bijgevoegde rapport 'Bouwen aan een groene metropool' van Milieudefensie 3 Zie hoofdstuk 4 tfm 7 van het bijgevoegde rapport 'Bouwen aan een rgroene metropool' van Milieudefensie Factsheet Toelichting op doorrekeningen voor 'Bouwen aan een Groene Metropool'

In het mobiliteitsplan 'Bouwen aan een Groene Metropool' stelt Milieudefensie een pakket aan maatregelen voor om de leefbaarheid te verbeteren en de groene ruimte te behouden in de regio Rotterdam – Den Haag. Adviesbureaus Goudappel Coffeng en CE Delft hebben de verkeerskundige effecten, de kosten en milieueffecten doorgerekend van de beprijzingsmaatregelen. In deze factsheet worden de resultaten daarvan toegelicht, evenals de conclusies die Milieudefensie daaraan verbindt. De rapporten zijn gepubliceerd op www.milieudefensie.nl/groenemetropool.

Verkeerskundige doorrekening achteruit, omdat gelijktijdig de motorrijtuigen- Goudappel Coffeng heeft de verkeerskundige belasting en aanschafbelasting (bpm) worden effecten van twee beprijzingsscenario's verlaagd. beschreven met het RVMK-model van de Een extra spitsheffing zorgt met name voor een Stadsregio Rotterdam. Deze effecten worden betere spreiding over de dag. Een groter deel vergeleken met de doorrekening van het van de verplaatsingen vindt dan buiten de spits Referentiescenario 2020 uit het Masterplan plaats. Rotterdam Vooruit. Milieudefensie laat in haar scenario's de A13/A16 achterwege. Deze De hoeveelheid vrachtverkeer neemt met 6 verbinding zit wel in het Masterplan Rotterdam procent af ten opzichte van de referentie (2020). Vooruit. Er wordt niet minder vervoerd, maar het vervoer wordt efficiënter georganiseerd door de In het eerste scenario worden de effecten van kilometerbeprijzing en een deel van de vracht een platte kilometerheffing voor personenauto’s, wordt over water of spoor getransporteerd. het Nieuwe Werken, hogere parkeertarieven en een heffing op vrachtverkeer doorgerekend. In De filedruk neemt spectaculair af het tweede scenario is hier nog op vijf Op het overgrote deel van de meetpunten in de snelwegtrajecten rond Rotterdam een spitsheffing regio Rotterdam neemt de verkeersintensiteit aan toegevoegd. De bedragen per kilometer en sterk af bij invoering van een kilometerheffing. In de effecten zijn gebaseerd op kengetallen die het eerste scenario neemt het aantal files af met ook bij eerdere studies naar beprijzing zijn ongeveer 24 procent. De extra spitsheffing in het gehanteerd. tweede scenario zorgt voor een totale afname van de files met maar liefst 40 procent. Groei autoverkeer remt af De doorrekeningen geven aan hoe effectief een Alleen op de A13 bij en de A20 in kilometerheffing is: het matigt de groei van het Rotterdam Noord neemt de intensiteit toe. Op autoverkeer. Dat betekent dat het aantal de A13 neemt de intensiteit toe ten opzichte van voertuigkilometers in het Milieudefensieplan het Referentiescenario 2020, maar ten opzichte tussen 2011 en 2020 nog met zo'n 5 procent van de huidige situatie neemt de hoeveelheid stijgt, terwijl in het Masterplan Rotterdam het verkeer af. Op de A20 ontstaat wel een autoverkeer met nog 20 procent stijgt (bron CBS). probleem, maar dit kan met relatief goedkope maatregelen aangepakt worden. Deze Milieudefensie wil de autokilometers die door de maatregelen worden verderop in deze factsheet beprijzing worden vermeden op een andere toegelicht. Met die aanvullende maatregelen manier faciliteren. Het plan 'Bouwen aan een wordt de A13/A16 overbodig. Groene Metropool' bestaat daarom uit investeringen in modern, comfortabel en snel De congestie in de Beneluxtunnel verdwijnt openbaar vervoer. Ook wordt er een netwerk van vrijwel geheel met de beprijzingsmaatregelen. fietssnelwegen aangelegd. Milieudefensie concludeert dat de Blankenburgtunnel – die de Beneluxtunnel zou Met de invoering van een kilometerheffing gaat moeten ontlasten – daarom niet nodig is. De de gemiddelde automobilist er financieel niet op huidige capaciteit van de Beneluxtunnel kan nog • Ombuigen afrit (waardoor meer vergroot worden door ingebruikname van de ruimte ontstaat op het bestaande viaduct spitsstrook. waardoor ruimte voor de spitsstrook wordt gecreëerd). De luchtkwaliteit verbetert sterk CE Delft heeft in haar doorrekeningen gekeken De kosten van deze ingrepen bedragen ongeveer naar de kosten van de door Milieudefensie 20 miljoen euro. De A20 tussen Schieplein en voorgestelde maatregelen op gebied van Crooswijk is dan geen flessenhals meer in de hele openbaar vervoer en fietsfaciliteiten. Die zijn corridor langs Rotterdam. Bron: Willem Bos Scheppingstrategen, 2010 afgezet tegen de kosten van de investeringen in wegeninfrastructuur. Daarnaast heeft CE Delft Maatregelen luchtkwaliteit ook de milieueffecten van de door Goudappel Om de luchtkwaliteit langs de A20 tussen afslag Coffeng doorgerekende scenario's beschreven. Schieplein en afslag Crooswijk te verbeteren is het mogelijk om de snelweg te overkappen met De kosten van het Milieudefensieplan vallen lager een glazen kap. uit dan de kosten die nodig zijn om de Blankenburgtunnel en de A13/A16 aan te leggen. Door deze overkapping kan de luchtveront- Hierbij gaat het om een verschil van ongeveer reiniging worden afgevangen en blijft de lucht in 100 miljoen euro. Daarnaast zijn er nog de omgeving vrij van deze schadelijke stoffen. De opbrengsten uit de kilometerheffing voor vracht- lucht wordt door de rijwind van de auto's rond- wagens. Deze opbrengsten zijn door CE Delft gepompt. De overkapping functioneert berekend op ongeveer 180 miljoen euro per jaar. tegelijkertijd als een geluidsscherm. De situatie verbetert dus ook sterk ten opzichte van de Door de maatregelen van Milieudefensie huidige situatie. Momenteel is langs dit tracé al verbetert de luchtkwaliteit in het gebied. Zowel veel overlast van geluid en luchtverontreiniging. ten opzichte van de bestaande situatie als ten opzichte van de referentie (2020). De totale emissie van NOx daalt met 8,5 procent, de

CO2-uitstoot daalt met 11 procent ten opzichte van de referentie. Echter, op een deel van de A20 zal de luchtkwaliteit slechter worden dan in de referentie. Daarvoor heeft Milieudefensie onderstaande oplossing ontwikkeld, die de situatie juist verbetert.

Oplossing knelpunt bij A20 Rotterdam Op de A20 bij Rotterdam Noord zijn de capaciteit De kosten van deze overkapping bedragen van de weg en de luchtkwaliteit een knelpunt. ongeveer 20 miljoen euro per kilometer. Het Met enkele relatief goedkope maatregelen tracé van de A20 tussen afslag Schieplein en kunnen deze problemen worden aangepakt. afslag Crooswijk is ongeveer 1,5 kilometer. De totale kosten bedragen ongeveer 30 miljoen Aanleg spitsstroken euro. Met twee maatregelen is het mogelijk om 2x3 Bron: Movares, 2006 rijstroken en 2x1 spitsstrook aan te leggen op de A20 tussen afslag Schieplein en afslag Crooswijk. Meer lezen: Deze maatregelen omvatten: www.milieudefensie.nl/groenemetropool • Verbreden van het Viaduct Rozenlaan (dit is nu een flessenhals in het tracé); Milieudefensie, 19 mei 2011

Meer informatie: www.milieudefensie.nl en Milieudefensie Servicelijn: 020 6262 620, 9.30 - 16.30 (ma t/m vr). Bouwen aan een groene metropool Een duurzaam mobiliteitsplan voor de regio Rotterdam – Den Haag Mei 2011

Milieudefensie. Een wereld te winnen. onderkant pagina onderkant pagina Inhoudsopgave

Voorwoord 4

Samenvatting 6

1. Inleiding 8

2. Probleemanalyse 9 2.1 Meer asfalt is geen oplossing voor de files 9 2.2 Rust en ruimte staan op het spel 10

2.3 Gezondheid en CO2-uitstoot 10

3. De Groene Metropool: een nieuwe benadering van bereikbaarheid 11 3.1 Tijd voor een nieuwe benadering 11 3.2 Uitgangspunten 11 Colofon 3.3 Moderne metropool 11 3.4 Maatregelen 12 Tekst: Willem Verhaak en Joep van Drunen 3.5 Doorrekening van het mobiliteitsplan 13 Redactie: Anne van Mierlo Vormgeving: Studio Nico den Dulk 4. Oplossingen - Spoor 14 Kaartmateriaal: Carto Studio 4.1 Snelle realisatie spoorverdubbeling Drukwerk: Druno en Dekker drukkers, Noordwijkerhout Rotterdam – Den Haag 14 Foto pagina 6 en 7: Henk Groenendaal 4.2 Doortrekken MerwedeLingelijn naar Rotterdam Centraal 15

5. Oplossingen - Lightrail 16 5.1 Wat is lightrail? 16 5.2 Hoekse lijn ombouwen tot lightrail 17

Met het oplossen 6. Oplossingen – Verbeteren Tram 18 en voorkomen van 6.1 Aanleg metroring op Rotterdam Zuid 18 milieuproblemen is een wereld 6.2 Snelle tramlijn naar Ridderkerk 19 Amsterdam, mei 2011 te winnen. Voor onszelf en 6.3 Opwaarderen tramnetwerk Rotterdam en Den Haag 21 Milieudefensie voor toekomstige generaties. Milieudefensie is een 7. Oplossingen – HOV-buslijnen 22 beweging van mensen die zich hiervoor inzet: lokaal, landelijk 8. Oplossingen – Fiets 24 en wereldwijd als Friends of 8.1 Netwerk van fietssnelwegen 24 Milieudefensie – Friends of the Earth the Earth Netherlands. Al 8.2 Stadsferry’s tussen de Maasoevers 26 Postbus 19199 veertig jaar. 1000 GD Amsterdam 9. Verminderen spitsverkeer en matigen groei verkeer 28 [email protected] 9.1 Het Nieuwe Werken 28 www.milieudefensie.nl 9.2 Spitsheffing personenvervoer 29 Milieudefensie. 9.3 Kilometerheffing voor vrachtvervoer 30 Vragen n.a.v. dit rapport? Bel dan de servicelijn van Milieudefensie: 020 6262620 Een wereld te winnen. 10. Eindnoten 31

2 3 ‘Leefbaarheid, goede bereikbaarheid en behoud van de groene ruimte in het stedelijk gebied kunnen hand in hand gaan...’

De Randstad als groene metropool, daar maakt Milieudefensie zich de komende jaren sterk voor. Leefbaarheid, goede bereik- baarheid en behoud van de groene ruimte in het stedelijk gebied kunnen hand in hand gaan.

Momenteel wordt de aanleg van asfalt gezien als een noodzakelijk kwaad om de files te bestrijden. Dit gaat ten koste van waarde- volle natuur- en recreatiegebieden. Milieudefensie bestrijdt dat al die nieuwe wegen nodig zijn. De tijd is rijp voor een nieuwe visie op mobiliteit. Modern openbaar vervoer, uitmuntende faciliteiten voor de (elektrische) fiets en slimme spitsheffingen zorgen voor een bereikbare en groene Randstad. Binnen de Randstad hebben wij onze visie uitgewerkt voor de metropool Rotterdam – Den Haag. Een verstedelijkt gebied met 3 miljoen inwoners en een groeiende wereldhaven. Het verkeer staat er dagelijks vast en met de luchtkwaliteit is het slecht gesteld. Het is hoog tijd voor een nieuwe aanpak! Met ‘Bouwen aan een groene metropool’ laten we zien dat het anders kan.

De afgelopen maanden hebben we talloze gesprekken gevoerd en bijeenkomsten in de regio gehad met organisaties, experts en bewoners. Wij danken iedereen hartelijk voor alle hulp en adviezen. Samen zijn we gekomen tot een effectief en duurzaam mobiliteitsplan. We zijn trots op het resultaat. We nodigen u uit om met aanvullingen en nieuwe ideeën te komen. Bouw mee aan een groene metropool!

Willem Verhaak Campagneleider Verkeer Milieudefensie Kan het nog samen? Het behoud van landschap en natuur én uitbreiding van de infrastructuur? Dat kan eigenlijk al heel lang niet meer. Nu die uitbreiding geen grenzen meer lijkt te kennen, worden we ons steeds meer bewust dat nog meer asfalt ten koste gaat van het landschap. Aan ons landschap wordt blijkbaar geen waarde meer gehecht. De Crisis- en Herstelwet slaat om zich heen. Als we niet heel alert blijven, verdwijnt het schaarse open gebied in de Randstad.

Midden-Delfland is nog een parel in de stedelijke agglomeratie van Rotterdam en Den Haag. Een veenweidegebied, waar de koe in de wei staat, waar de stilte te horen en de rust te beleven is. Datzelfde Midden-Delfland staat onder een enorme druk. De aanleg van de A4, de Blankenburgtunnel met een verbreding van de A20 en wellicht de aanleg van de A24. Dat zou het definitieve einde van deze prach- tige achtertuin zijn. Economische belangen tegenover het belang en de beleving van het landschap. Tegenover het ervaren van de openheid waar niet zo makkelijk een prijskaartje aan te hangen is.

Het lijkt een ongelijke strijd, maar dat is het niet! Dit rapport biedt serieuze alternatieven. De strijd tegen het asfalt is hier niet ingegeven door het ‘niet in mijn achtertuin principe’, maar er worden oplossingen aangedragen. Oplossingen die de uitbreiding van het wegennet overbodig maken. Zodat ook onze (klein)kinderen zich kunnen verwonderen over landschap en natuur zo vlakbij huis.

Ben van der Velde Voorzitter Midden-Delfland Vereniging

Voorwoord ‘...zodat ook onze (klein)kinderen zich kunnen verwonderen

4 over landschap en natuur zo vlakbij huis.’ 5 Samenvatting De oplossingen in het kort:

Voor u ligt het mobiliteitsplan ‘Bouwen aan een groene metropool’ voor de regio Rotterdam • Snelle realisatie spoorverdubbeling Rotterdam - Den Haag (hoofdstuk 4) – Den Haag. Met dit rapport presenteert Milieudefensie een duurzame benadering van mobiliteit in Nederland. • Doortrekken van de MerwedeLingelijn naar Rotterdam Centraal (hoofdstuk 4)

De regio Rotterdam kent een groeiende mobiliteit. Het gevolg is een toename van de filevor- • Hoekse Lijn ombouwen tot lightrailverbinding (hoofdstuk 5) ming en verslechtering van de luchtkwaliteit. Milieudefensie wil de bereikbaarheid vergroten én de omgeving leefbaar houden. Met innovatieve oplossingen worden geplande nieuwe • Aanleg metroring op Rotterdam Zuid (hoofdstuk 6) snelwegen in het gebied overbodig. • Snelle tramlijn naar Ridderkerk (hoofdstuk 6) ‘Bouwen aan een groene metropool’ beschrijft hoe mobiliteit in één van de drukste regio’s van Nederland op een duurzame en betaalbare manier georganiseerd kan worden. Door fors te • Opwaarderen tramnetwerk Rotterdam en Den Haag (hoofdstuk 6) investeren in modern openbaar vervoer en de aanleg van fietssnelwegen, in combinatie met de invoering van een slimme spitsheffing en het stimuleren van het Nieuwe Werken, staan we • HOV-busverbindingen tussen Rotterdam en Zoetermeer (hoofdstuk 7) niet langer stil in de file. Onze schaarse recreatie- en natuurgebieden zoals Midden-Delfland en het Bergse Bos blijven behouden. • Netwerk van fietssnelwegen(hoofdstuk 8)

De uitvoering van dit mobiliteitsplan is te financieren omdat de aanleg van nieuwe snelwegen • Stadsferry’s verkorten de reistijd voor fietsers en wandelaars in Rotterdam(hoofdstuk 8) zoals de A13/A16 en de Blankenburgertunnel niet nodig is. Adviesbureau CE Delft heeft het plan doorgerekend op kosten en milieugevolgen. De verkeerskundige effecten van een deel • Het Nieuwe Werken (hoofdstuk 9) van het plan zijn doorgerekend door adviesbureau Goudappel Coffeng. Beide doorrekeningen zijn gepubliceerd op de website van Milieudefensie1. Een samenvatting van deze onderzoeken • Spitsheffing voor personenvervoer(hoofdstuk 9) vindt u in de bijgevoegde factsheet. • Kilometerheffing voor vrachtvervoer(hoofdstuk 9) Milieudefensie hanteert in dit mobiliteitsplan de volgende formule: Benutten, Beprijzen, Bouwen.

Op deze kaart staan alle oplossingen met betrekking tot openbaar vervoer en fiets weergegeven.

Benutten: De bestaande infrastructuur moet beter worden benut. Door bijvoorbeeld het Nieuwe Werken te stimuleren vermindert de verkeersdruk in de spits en spreidt het verkeer zich 7 fietssnelweg over de dag. spoor Beprijzen: tram/metro Met een slimme spitsheffing kiezen mensen die niet per se tijdens de spits de snelweg 8 Stadsferry’s op hoeven voor een ander tijdstip of een ander vervoermiddel, de zogenaamde platte HOV kilometerheffing zorgt ervoor dat mensen betalen voor het gebruik van de auto in plaats van het bezit. 5

Bouwen: 6 Hoogfrequent openbaar vervoer (snel, comfortabel, betrouwbaar) en voorzieningen voor de (elektrische) fiets bieden een serieus alternatief voor de auto. 1 3 ets spoor geplande tram/metro bestaande metro 1 Verdubbeling spoor Rotterdam - Delft 5 ferry 2 Rechtstreekse trein Rotterdam - Drechtsteden HOV 3 Lightrail Hoekse Lijn 4 nieuwe weg 4 Ridderkerklijn TramPlus verbrede weg 5 Metro Rotterdam Zuid 6 Hoogwaardige busverbindingen 2 7 Stadsferry’s 8 Fietssnelwegen

6 7 1. Inleiding 2. Probleemanalyse

Het verkeer in de regio Rotterdam – Den Haag is Deze mix van maatregelen biedt een oplossing al decennia lang onderwerp van het maatschap- voor de verkeersproblemen, zonder de aanleg pelijk debat. Op de snelwegen zijn verschillende van onder andere de A13/A16 en Blankenburg- knelpunten en het vrachtverkeer uit de haven tunnel. Zo worden natuur- en recreatiegebieden blijft groeien. De overheid wil deze knelpunten als Midden-Delfland en het Bergse Bos gespaard oplossen door het aanleggen van meer wegen. en verbetert de luchtkwaliteit. Het plan is door- Hier is veel verzet tegen. Het behoud van de gerekend op verkeerskundige effecten, milieu- schaarse groene ruimte staat onder druk en de gevolgen en kosten. 2.1 Meer asfalt is geen oplossing besloten tot de aanleg van de Blankenburg- luchtkwaliteit en leefbaarheid verslechteren. voor de files tunnel, dan nog blijven er files op de knoop- Leeswijzer In de regio Rotterdam – Den Haag komen veel punten Benelux en Kethelplein bestaan. Al het Milieudefensie vindt dat het aanleggen van meer In hoofdstuk 2 wordt ingegaan op de proble- verkeersstromen samen. Een opvallend groot (nieuwe) verkeer uit die tunnel moet namelijk asfalt niet de oplossing is en heeft daarom het men met betrekking tot verkeer en leefbaarheid deel daarvan – meer dan 80 procent – bestaat langs diezelfde knooppunten. Dit geldt ook voor duurzaam mobiliteitsplan ‘Bouwen aan een groe- in de regio Rotterdam – Den Haag. Hoofdstuk 3 uit lokaal en regionaal verkeer2. Als er niets knelpunten buiten de regio zoals de A4 bij Den ne metropool’ ontwikkeld. Dit plan bestaat uit verwoordt de visie van Milieudefensie op mobi- verandert, ontstaan er steeds meer files in de Haag4. Rijkswaterstaat houdt onvoldoende reke- oplossingen als investeren in openbaar vervoer, liteit en de gekozen insteek voor dit mobiliteits- spits. Dit gebeurt met name op de knooppunten ning met deze problemen omdat hun studies snelle fietsverbindingen, een slimme spitsheffing plan. Hoofdstuk 4 tot en met 9 licht de verschil- Benelux en Kethelplein, de Brienenoordbrug/ beperkt zijn tot één snelwegtraject. Daardoor en het Nieuwe Werken. lende oplossingen toe. Terbrechtseplein, het Kleinpolderplein, de A15 komen de knelpunten buiten dat traject onvol- en de A20. doende in beeld.

Het Rijk wil de files oplossen door het verbreden Bij de besluitvorming over nieuwe infrastruc- van wegen en de aanleg van nieuwe snelwegen. tuur kunnen Rotterdam en Den Haag als één De volgende projecten staan in de planning (in gebied worden gezien. Ze liggen namelijk zo uiteenlopende stadia van besluitvorming)3: dicht bij elkaar dat er een grote overlap zit in − A4 Midden-Delfland (2015) de herkomstgebieden van het verkeer. Verkeer − Nieuwe Westelijke Oeververbinding: naar Den Haag gaat vaak door de Rotterdamse Blankenburgtunnel of Oranjetunnel (2020) regio en andersom. Economisch, geografisch − Verbreding A13 en A13/A16 (2020) en beleidsmatig vormt het gebied steeds meer − Verbreding A15 (2015) één geheel. Dit kan omschreven worden als een − Verbreding A20 daily urban system, waarbinnen het merendeel De plannen staan weergegeven op de kaart van de dagelijkse verplaatsingen voor wonen, hiernaast. werken en onderwijs zich afspeelt. Het is dan ook vanzelfsprekend om het mobiliteitsbeleid op Al deze plannen lossen de files niet op. Het de gehele regio af te stemmen in plaats van op verkeer blijft vastlopen op een aantal weerbar- individuele steden. Momenteel worden echter stige knelpunten. Dat blijkt ook uit trajectnota’s voor zowel de Rotterdamse, als de Haagse regio, voor de A4 Midden-Delfland en de A13/A16 van twee verschillende Rijksstructuurvisies Rijkswaterstaat zelf. Ook al wordt bijvoorbeeld geschreven.

Midden-Delfland is een belangrijk recreatiegebied. Henk Groenendaal

Plannen voor nieuwe snelwegen en uitbreidingen van bestaande snelwegen in de regio.

8 9 11 , 6 . Terwijl . Terwijl 5 Moderne metropool maar een klein deel van de forenzen de spits van de forenzen maar een klein deel thuis te werken of door hoeft te mijden door Een later van huis te gaan, de files al oplost. ontwikkeling is de inburgering kansrijke andere scooter van de elektrische fiets en de elektrische Die kansen moet voor het woon-werkverkeer. de overheid benutten door gericht te investeren De ‘winst’ die daarbij in de fiets-infrastructuur. moet dan ook ingeboekt worden behaald wordt ook de vergrijzing in de modellen. Tenslotte: Na 2020 zal ook in de factor. is een relevante dalen de beroepsbevolking Rotterdam regio dat betekent minder woon-werkverkeer en dus dat betekent minder woon-werkverkeer te minder noodzaak om nieuwe wegen aan leggen. 3.2 Uitgangspunten onwaarschijnlijk dat de Zoals gezegd is het is zal dalen. Toch jaren benzineprijs de komende van de huidige dat één van de uitgangspunten ontwikkelingen zoals verkeersmodellen. Nieuwe niet of onvol- worden het “Nieuwe Werken” opgenomen doende in de modellen 3.3 Rotterdam Milieudefensie beschouwt de regio Een moderne – Den Haag als één metropool. een is wat Milieudefensie betreft metropool dynamisch stedelijk gebied, met voldoende omgeving aan mogelijkheden om in de directe - de stadse drukte te kunnen ontsnappen. Vanzelf moeten mensen in een dynamisch sprekend stedelijk gebied zich makkelijk kunnen verplaat- sen van A naar B. Dat hoeft echter lang niet van het altijd met de auto. Meer dan 80 procent is lokaal van Rotterdam verkeer op de rondweg Dat verkeer kan bij uitstek verkeer. en regionaal met openbaar vervoer of gefaciliteerd worden echter de (elektrische) fiets. De overstap wordt pas gemaakt als die vervoersmiddelen veel snel- én als de auto ler en comfortabeler worden gemaakt. wordt minder aantrekkelijk Tijd voor een nieuwe benadering Tijd voor een nieuwe 3.1 asfalt voor een betere De aanleg van meer een is volgens Milieudefensie bereikbaarheid Zeker in een drukke achterhaalde strategie. een hele kostbare als de Randstad. Het is regio dat zoveel moge- zorgen manier om ervoor te A naar B kunnen van lijk mensen in de spitsuren A4 Midden-Delf- Zo is de aanleg van de reizen. op kilometer – begroot land – nog geen zeven Dit geld kan beter anders euro! bijna een miljard voor de resultaten met betere besteed worden, en veel minder schade aan het bereikbaarheid aantasten van de toch al leefklimaat. Het verder in deze en natuurgebieden schaarse recreatie- is bovendien slecht voor de econo- drukke regio - mie: (internationale) bedrijven en hun werkne in een mers willen tenslotte werken en wonen en schone lucht. gebied met voldoende groen dat olie de komende jaren wijzen erop De trends De huidige hoge olieprijzen zijn wordt. duurder De vraag neemt toe geen uitzondering meer. economieën als China, door de snel groeiende steeds India en Brazilië. De voorraden worden ontginnen kleiner en de winning van moeilijke te én milieuonvriendelijker. duurder brandstoffen om olie Denk daarbij aan de kosten en risico’s uit de diepzeeën, zoals de Golf van op te boren hoog Mexico. Milieudefensie vindt het daarom tijd voor een nieuwe benadering van mobiliteit, uitgangspun- uitgegaan van reële waarbij wordt ingespeeld op toekomstige ontwik- ten en wordt kelingen. De Groene Metropool: een nieuwe een Metropool: De Groene vanbenadering bereikbaarheid

3.

Platform Regiopark Rottemeren - A13/A16 - - -uitstoot 2 -uitstoot. De lucht in de 2 neemt dus toe. De auto’s neemt dus toe. De auto’s 2 en CO 2 -uitstoot. Voor de luchtkwaliteit geldt -uitstoot. Voor 2 -uitstoot niet van de grond komt. Meer -uitstoot niet van de grond 2 asfalt trekt meer verkeer aan. De uitstoot van asfalt trekt fijnstof, NO tijd is de verwachting dat de Europese normen tijd is de verwachting dat de Europese verder voor de luchtkwaliteit de komende jaren aangescherpt, omdat de huidige normen worden de volksgezondheid onvoldoende beschermen. hetzelfde, hoewel daar de winst door het scho- is. Tegelijker wagenpark groter ner wordende regio Rotterdam is al de meest verontreinigde is al de meest verontreinigde Rotterdam regio lucht van Nederland. De verkeers- en vervoerssector is de enige van sector waar de noodzakelijke vermindering de CO Bergse Bos Bergse Rotter voor de inwoners van Bos is Het Bergse Het recreatiegebied. een belangrijk dam Noord dat de verbinding parklandschap, is een prachtig en De Rottemeren vormt tussen recreatiegebied Midden-Delfland. A13/A16 gaan dwars door De plannen voor de bewoners en Bos heen. De door het Bergse gewens- van Rotterdam voltallige gemeenteraad waarschijnlijk te duur blij- te ondertunneling zal van het Rijk en de ken door de bezuinigingen ruimte gaan dan definitief gemeente. Rust en gaat nog verder en de luchtkwaliteit verloren achteruit. 2.3 Gezondheid en CO Meer wegen leiden niet alleen tot verdere maar ook tot aantasting van het schaarse groen, en tot een verslechtering van de luchtkwaliteit een toename van de CO en vrachtwagens worden weliswaar schoner, weliswaar schoner, en vrachtwagens worden en van maar door de toename van het verkeer in de afge- het gewicht en vermogen van auto’s heeft dat nog niet geleid tot een lopen jaren, CO lagere - 10 - Als de A4 Midden-Delfland, de Blankenburg aangelegd, dan tunnel én de A13/A16 worden bestaat het risico dat er een verbinding komt en de A13/A16, tussen de Blankenburgtunnel via de A4 Midden-Delfland, de zogenaamde ring- A24. Het gevolg is een nieuwe noordelijke Dat zou het definitieve Rotterdam. weg rondom einde betekenen van Midden-Delfland (zie kaart op pagina 8). weg bovengronds in een uniek stukje natuur van weg bovengronds ligt Natuurmonumenten: de Rietputten. Hier eveneens een historische eendenkooi. In het zuidwesten van Midden-Delfland zijn In het zuidwesten van Midden-Delfland De tunnel plannen voor de Blankenburgtunnel. van de Nieuwe Water komt aan de noordzijde Midden-Delfland dreigt doorsneden te worden doorsneden te worden Midden-Delfland dreigt in mei door de A4. De Raad van State buigt zich die ingediend en juni 2011 over de bezwaren zijn tegen het tracé-besluit A4 Midden-Delfland. aan de Mocht de Raad van State de bezwaren kant schuiven, dan is de aanleg onvermijdelijk. - Dankzij het verzet van bewoners, milieuorganisa dan wel in ties en diverse gemeenten zal de weg ingepast. De weg wordt beperkte mate worden bak aangelegd die ruimte biedt in een verdiepte voor maar liefst acht rijstroken. Midden-Delfland regio. long’ van de de ‘groene Midden-Delfland is polderlandschap metEen afwisselend historisch molens. De koeien en monumentale boerderijen de grutto, kievit en tureluur staan er in de wei en zijn volop moge- Er vinden er hun broedplek. te wandelen en van delijkheden om te fietsen, en Inwoners van Rotterdam natuur te genieten. nog echt naar buiten omDen Haag kunnen hier zijn. wat rust en ruimte te ervaren 2.2 Rust en ruimte staan op het spel en ruimte staan 2.2 Rust uitgevoerd worden plannen Als bovengenoemde al schaarse over van de toch blijft er weinig regio. in deze en natuurgebieden recreatie- 3.5 Doorrekening van het mobiliteitsplan De oplossingen uit het mobiliteitsplan ‘Bouwen aan een groene metropool’ zijn doorgerekend door zowel Goudappel Coffeng als CE Delft. Beide onderzoeksbureaus hebben vanuit hun expertise gekeken naar de effecten van het plan. Goudappel Coffeng heeft met behulp van het RVMK-model van de Stadsregio Rotterdam Dagelijks staat er file op de de verkeerskundige effecten van onder andere

Michiel Wijnbergh ring van Rotterdam. het Nieuwe Werken, kilometerheffing, spitshef- fing en een heffing voor vrachtwagens door- 3.4 Maatregelen gerekend. CE Delft heeft de milieugevolgen in Er zijn in binnen- en buitenland al veel beproef- Het blokkeren van de kilometerheffing staat beeld gebracht en bekeken hoe de kosten van de maatregelen toegepast om de mobiliteit te steeds meer ter discussie. De ANWB, het Haven- dit maatregelenpakket zich verhouden tot de verduurzamen. Ook in de regio Rotterdam. Er is bedrijf van Rotterdam, de RAI-vereniging én de bestaande overheidsplannen. al gerekend aan de invoering van een spitshef- meerderheid van de Nederlanders zijn het er fing – die blijkt heel effectief te zijn. Er liggen allemaal over eens: de invoering van een spits- De uitkomsten van deze onderzoeken zijn tal van plannen om het openbaar vervoer en heffing is op termijn onvermijdelijk. gepubliceerd op de website van Milieudefen- fietsvoorzieningen te verbeteren. Mede door de sie. Een toelichting op de uitkomsten van dit bezuinigingen van dit kabinet dreigen die plan- Milieudefensie vindt daarom de tijd rijp voor een onderzoek is terug te vinden in de factsheet dat nen te sneuvelen en wordt de bestaande dienst- nieuwe benadering van het mobiliteitsprobleem. toegevoegd is bij dit rapport. verlening versoberd in plaats van verbeterd. Deze benadering is te vangen in de volgende Dit kabinet heeft ook de kilometerheffing in de formule: Benutten, Beprijzen, Bouwen. ijskast gezet.

Milieudefensie vindt dit precies de verkeerde In het zuiden van Midden-Delfland is veel verzet tegen de aanleg van de Blankenburgtunnel. keuzes. Het kenmerk van een moderne metro- pool is juíst hypermodern openbaar vervoer. Er is momenteel veel maatschappelijk verzet tegen de bezuinigingen.

Benutten: De bestaande infrastructuur moet beter benut worden. Door onder andere het Nieuwe werken te stimuleren vermindert de verkeersdruk in de spits en spreidt het verkeer zich beter over de dag.

Beprijzen: Met een slimme spitsheffing kiezen mensen die niet per se tijdens de spits de snelweg op hoeven voor een ander tijdstip of een ander vervoermiddel, de zoge- naamde platte kilometerheffing zorgt ervoor dat mensen betalen voor het gebruik van de auto in plaats van het bezit.

Bouwen: Hoogfrequent openbaar vervoer (snel, comfortabel, betrouwbaar) en voorzieningen voor de (elektrische) fiets bieden een serieus alternatief voor de auto. Paul Meuldijk Deze oplossingen worden in hoofdstuk 4 tot en met 9 verder uitgewerkt.

12 13 4. Oplossingen - Spoor

4.1 Snelle realisatie verdubbeling spoor Rotterdam – Den Haag Wat moet er gebeuren? Tussen Delft en Schiedam Centrum moeten vier Doel sporen komen te liggen. Hierdoor kunnen snelle Door de spoorverdubbeling kan spoorboekloos intercity’s en langzame sprinters gescheiden worden gereden (tien intercity’s en tien sprinters rijden, waardoor ruimte ontstaat voor hoge- per uur) en de betrouwbaarheid van de spoor- re frequenties op het volledige traject tussen verbinding neemt toe. Door de verbeteringen Leiden en Dordrecht8. wordt de trein een aantrekkelijk alternatief voor de automobilisten op de wegen tussen Den Haag en Rotterdam7. Deze snelwegen worden Waar schieten overheidsplannen te ontlast. kort? Milieudefensie wil over het hele traject tussen Delft en Schiedam vier sporen. In de huidige plannen wordt in Delft alleen een tweespo- rige tunnel aangelegd. Er wordt wel al ruimte voor twee extra sporen gecreeërd. Die twee sporen worden op zijn vroegst in 2019 aange- legd. Milieudefensie wil dat in deze tweede tunnel ook direct sporen worden aangelegd, zodat deze uiterlijk in 2017 in gebruik geno- men kunnen worden. Daarnaast moet het spoor Doortrekken van de MerwedeLingelijn naar Rotterdam Centraal Station. tussen Delft Zuid en Schiedam Centrum ook verdubbeld worden. Dan kan de frequentie worden verhoogd en de dienstregeling robuus- 4.2 Doortrekken MerwedeLingelijn ter worden uitgevoerd. Hier zijn momenteel nog naar Rotterdam Centraal geen plannen voor. Doel Waar schieten overheidsplannen Verbeteren van de verbinding tussen de regio te kort? Rotterdam en de Drechtsteden. Zonder overstap Milieudefensie wil dat deze doorkoppeling in wordt de verbinding sneller en gemakkelijker. Dordrecht zo snel mogelijk gerealiseerd wordt. Hiermee verbetert het openbaar vervoer vanuit Het is een relatief eenvoudige oplossing die reizen Spoorverdubbeling tussen Rotterdam en Den Haag. de Drechtsteden naar de regio Rotterdam. De met de trein direct aantrekkelijker maakt. Momen- doorkoppeling van de MerwedeLingelijn is één teel zijn de MerwedeLingelijn en de aansluitende van de mogelijke maatregelen voor de ontlas- sprinter naar Rotterdam verschillende conces- ting van de Brienenoordbrug9. sies. Het traject Dordrecht – Geldermalsen wordt aanbesteed door de provincie Zuid-Holland, het Amsterdam - Utrecht traject Dordrecht – Rotterdam door de nationale Wat moet er gebeuren? overheid. De provincie en het Rijk moeten in de De verdubbeling van het spoor tussen Amsterdam Momenteel rijdt de MerwedeLingelijn tussen aanbesteding van de nieuwe concessie voorwaar- Bijlmer ArenA en Utrecht laat duidelijk zien wat Dordrecht en Geldermalsen. Hiermee verbindt den stellen over de doorkoppeling. voor mogelijkheden dit biedt. De treindienst deze lijn de Drechtsteden aan de rest van het werd hier, net als tussen Delft en Rotterdam, spoorwegnet. In Dordrecht moet de reiziger Hollandse Hoogte / Bert Spiertz afgewikkeld over slechts twee sporen. De kleinste altijd overstappen op aansluitende treinen. Door verstoring zorgde al voor gemiste aansluitingen. deze treindienst door te laten rijden als sprinter Tegenwoordig rijden tussen Amsterdam en naar Rotterdam Centraal ontstaat een snellere Utrecht ieder uur meer intercity’s en sprinters dan voorheen, zonder dat deze elkaar verstoren verbinding tussen de Drechtsteden en de rest of door goederentreinen verstoord worden. Het van de Zuidelijke Randstad. De infrastructuur totale budget voor het project was 1 miljard euro. hoeft voor deze maatregel niet aangepast te Hiervoor is een groot aantal kunstwerken aange- worden10. past, inclusief een nieuwe spoorbrug bij Utrecht en een verbindingsboog naar Schiphol. De spoorbrug bij Utrecht. 14 15 Hollandse Hoogte / Ton Poortvliet Hollandse Hoogte / Ton 5. Oplossingen - Lightrail 5.2 Hoekse lijn ombouwen tot lightrail

Doel De Hoekse Lijn wordt ontwikkeld tot een hoog- 5.1 Wat is lightrail? waardig alternatief voor de snelweg A20. Parallel aan de A20 vormt de Hoekse lijn, door de verho- Lightrail is een relatief nieuw begrip in het openbaar gemaakt worden. In Nederland liggen verschillende light- ging van de frequentie en nieuwe stations, een vervoer. Het is een middenweg tussen trein, metro en railnetwerken. Zo bestaat er al sinds 1983 een sneltram in goed alternatief voor de auto. Grote ingrepen Nico den Dulk tram. De snelheden van een lightrail zijn vergelijkbaar met de regio Utrecht die als lightrail aangemerkt kan worden. op de A20 zijn zo niet nodig. Met de verbete- die van een metro, maar de afgelegde afstanden zijn vaak Daarnaast is de RandstadRail tussen Rotterdam, Den ring van het openbaar vervoer kan lokaal verkeer groter en de frequentie lager. Lightrail is vaak in staat om Haag en Zoetermeer een belangrijk voorbeeld van light- van de snelweg worden gehaald, waardoor files zowel op een tram-, metro- als treinnetwerk te rijden, rail in Nederland (zie kader)11. verminderen. waardoor gemakkelijk verbindingen met stadscentra Wat moet er gebeuren? Ombouwen van de spoorlijn Rotterdam – Hoek Waar schieten overheidsplannen te van Holland Strand naar lightrail, zoals ook de kort? Lightrailtreinstellen lijken qua uiterlijk veel op trams, maar hebben een hogere topsnelheid. lijn Den Haag Centraal – Rotterdam Centraal tot Milieudefensie wil dat de ombouw van de Grofweg zijn lightrailtreinstellen onder te verdelen in drie categorieën: RandstadRail is omgebouwd. Daarmee worden Hoekse lijn naar lightrail zonder vertraging door een hogere frequentie en nieuwe stations bezuinigingen wordt uitgevoerd. Het is nu onze- Sneltrams: Dit zijn interlokale tramlijnen die gebruikt worden voor regionaal of mogelijk. Ook wordt de lijn bij station Schiedam ker óf en wanneer het project uitgevoerd wordt. voorstedelijk vervoer. Het Utrechtse sneltramnetwerk is hier een Centrum aan de Rotterdamse metro gekop- Ervaringen uit RandstadRail laten bijvoorbeeld voorbeeld van. peld. Het centrum van Rotterdam is zo sneller een groot succes zien (zie kader RandstadRail bereikbaar en de overstap op andere metro’s hiernaast) . Ook zijn P&R-voorzieningen, fietsen- is gemakkelijker. De ontsluiting van Maassluis stallingen en goede aansluitende busverbindin- Tramtrein: Dit is een tramnetwerk dat gedeeltelijk doorrijdt over (voormalige) Steendijkspolder door openbaar vervoer wordt gen bij de stations nodig. spoorlijnen. In het buitenland zijn vooral de tramtrein-netwerken van beter door een nieuw station. Karlsruhe en Kassel bekend. In Nederland kan het RandstadRailnetwerk onder dit type worden geschaard. De Hoekse Lijn tussen Hoek van Holland en Rotterdam Centraal sluit aan op de bestaande metrolijn (zwart).

Lichtgewichttrein: Nieuwe generaties lichte en goedkope treinstellen worden vaak ook lightrail genoemd, maar dit zijn in feite reguliere treinstellen en vallen daarom niet altijd onder het begrip lightrail.

RandstadRail

Het concept van RandstadRail is succesvol gebleken. Hoge frequenties, nieuwe, snelle en comfortabele trams, goede P&R-voorzieningen en fietsenstallingen bij de stations, hebben er voor gezorgd dat er een flinke reizigersgroei bereikt is in de afgelopen jaren. Sinds de zomer van 2010 verbinden de RandstadRaillijnen ook daadwerkelijk de drie stadscentra van Den Haag, Rotterdam en Zoetermeer met elkaar. Het aantal reizigers is door de directe verbinding nog ver- der toegenomen. Dit is een belangrijk onderdeel van het succes van RandstadRail. De P&R-terrei- nen bij de stations staan bovendien al vaak vol, verdere uitbreiding is nu al nodig!

16 17 Michiel Wijnbergh 6. Oplossingen – Verbeteren Tram

6.1 Aanleg metroring op Rotterdam Zuid

Doel Het verbeteren van de ontsluiting van Rotterdam Milieudefensie wil dat de aanleg van beter open- Zuid per openbaar vervoer. Hierdoor kunnen baar vervoer in Rotterdam Zuid meer priori- mensen die van buiten Rotterdam komen, teit krijgt. De aanleg van deze verbinding kan snel binnen Rotterdam Zuid op de plaats van het best als metroverbinding. Het gedeelte bestemming komen. Bovendien zijn meer lokale Kralingse Zoom – Zuidplein krijgt prioriteit. Dit verplaatsingen snel per openbaar vervoer af te stuk biedt goede overstapmogelijkheden op leggen. Hierdoor vermindert het autoverkeer op de trein bij intercitystation Rotterdam Stadion. snelwegen en in de stad. Bij de ontwikkeling van Ook ontlast dit de metrolijn Rotterdam Centraal nieuwe woongebieden in de Stadshavens wordt – Zuidplein, die waarschijnlijk voor 2020 overbe- het openbaar vervoer direct en zodanig ingepast last raakt13. Afhankelijk van de ontwikkeling in de dat het de snelste en comfortabelste manier van Stadshavens kan na 2020 de rest van het tracé transport is. tot Schiedam gerealiseerd worden.

Wat moet er gebeuren? Waar schieten overheidsplannen te De noodzakelijkste verbetering is een verbinding kort? tussen metrostation Kralingse Zoom via Rotter- De plannen voor OV op Zuid variëren nu nog dam Stadion, Zuidplein en de nieuw te ontwik- van verbeteren van het bestaande tramnet op kelen Stadshavens naar Schiedam. Dit kan als Rotterdam Zuid, tot het aanleggen van een metro of als tram. Als metro kan de lijn bij beide volledig nieuwe metroverbinding. Door de eindstations aansluiten op de bestaande metro- bezuinigingen zijn de plannen voor een nieuwe lijnen. Als tram gaat deze lijn over twee nieuw verbinding uitgesteld tot na 2020. De snelle tramlijn van Rotterdam Stadion naar Ridderkerk te bouwen stadsbruggen de Nieuwe Maas over. Beide verbindingen zullen bij Rotterdam Stadion een overstap bieden op de trein. Hiervoor moet Rotterdam Stadion omgebouwd worden tot een 6.2 Snelle tramlijn naar Ridderkerk intercitystation12. Doel Door beter openbaar vervoer naar Ridderkerk aansluitingen op de trein bij Rotterdam Stadi- neemt de reistijd naar Rotterdam met onge- on en een rechtstreekse verbinding naar het De nieuwe metro door Rotterdam Zuid veer 25 procent af. Zo concurreert het openbaar centrum van Rotterdam maken het openbaar vervoer beter met de auto14. vervoer aantrekkelijker als alternatief voor de auto. Wat moet er gebeuren? Verlenging van de Trampluslijn vanuit Rotterdam Waar schieten overheidsplannen Zuid langs toekomstig intercitystation Rotter- te kort? dam Stadion naar het centrum van Ridderkerk. De aanleg van beter openbaar vervoer naar Milieudefensie wil dat Ridderkerk hoogwaardi- Ridderkerk krijgt te weinig prioriteit. Er wordt ger openbaar vervoer krijgt. Nu kan deze grote al jarenlang gepraat over de aanleg van de gemeente enkel per bus bereikt worden. Goede Ridderkerklijn en door de bezuinigingen staat de aanleg van de lijn weer op de tocht. Daarnaast is er in Ridderkerk veel protest omdat de tramlijn door het bestaande centrum van de stad rijdt. Het voorbeeld uit Straatsburg bewijst echter dat een tram door het centrum ook veel op kan leveren.

18 19 6.3 Opwaarderen tramnetwerk Rotterdam en Den Haag

Doel Verhogen van de gemiddelde snelheid van de kruisingen moet de tram nu te vaak wachten. trams in Rotterdam en Den Haag naar 25 kilome- Door innovatieve oplossingen en door onge- ter per uur. De trams in met name Rotterdam en lijkvloerse kruisingen wordt de snelheid van de Den Haag hebben de laatste jaren steeds meer tram verhoogd. last van het overige verkeer. Hierdoor neemt de gemiddelde snelheid van de trams af. In Rotter- Waar schieten overheidsplannen dam is met het TramPlus-project de wens uitge- te kort? sproken om de gemiddelde snelheid van trams In Rotterdam wordt de metro vaak gebruikt op te trekken naar 25 kilometer per uur. Deze als excuus om de prioriteit voor aanpassingen doelstelling leek haalbaar, maar de laatste jaren aan het tramnetwerk te verlagen. De snelheid is de gemiddelde snelheid weer gedaald. In Den op de bestaande trampluslijnen is niet zo hoog Haag is met de introductie van RandstadRail als voorgenomen en knelpunten zoals bij het de snelheid op enkele lijnen verbeterd. Ook de Hofplein worden niet concreet aangepakt. opening van de tramtunnel in het stadscentrum In Den Haag krijgt de tram wel prioriteit, en tunnels onder drukke kruisingen zorgen voor omdat er geen alternatief is in de vorm van een Michiel Wijnbergh verbetering. metro. Er zijn concrete plannen voor de aanpak van knelpunten in de vorm van de Lijnennota Wat moet er gebeuren? Netwerk RandstadRail. De uitvoer van deze plan- Om het tramnet van Rotterdam en Den Haag te nen kan helaas wel last krijgen van de huidige verbeteren moet de tram vaker voorrang krijgen bezuinigingen. op het overige verkeer. Vooral bij drukke

Ongelijkvloerse kruisingen verhogen de gemiddelde snelheid van trams.

Straatsburg

In Frankrijk is de tram bezig met een nieuwe opmars! In Straatsburg is de tram in 1994 opnieuw geïntroduceerd. Ondertussen is dit de belangrijkste vorm van openbaar vervoer geworden. Straatsburg is een voorbeeld van nieuwe stedelijke herontwikkeling door de komst van de tram. De stad is langs de steeds verder uitbreidende tramcorridors (her)ontwikkeld. De trams bedienen in eerste instantie alleen de agglomeratie van Straatsburg, maar bieden ook mogelijkheden tot overstappen van lokaal vervoer (tram, bus, fiets), regionaal openbaar vervoer (treinnetwerk, bus) en auto. Hiermee is de binnenstad van Straatsburg autovrij gemaakt en kunnen bezoekers van de binnenstad elders overstappen op de tram.

Winkeliers in het centrum hebben zich in eerste instantie verzet tegen de aanleg van tramlijnen door de winkelstraten. Zij waren bang voor inkomstenderving. Het tegengestelde is gebeurd. Door de verbeterde bereikbaarheid zijn er juist meer klanten! Nico den Dulk

20 21 7. Oplossingen – HOV-buslijnen De Zuidtangent als een voorbeeld van succesvol HOV

HOV-busverbindingen tussen Hoogwaardig Openbaar Vervoer als busverbin- De Zuidtangent is een voorbeeld van succesvol Rotterdam en Zoetermeer ding heeft een aantal kenmerken: comfortabele HOV. Vanaf Haarlem via Schiphol en Amstelveen bussen rijden in een hoge frequentie op vrije naar Amsterdam Bijlmer Arena loopt een Doel busbanen. Op kruispunten met overig verkeer grotendeels vrije busbaan. Daarnaast zijn er Nieuw Hoogwaardig Openbaar Vervoer (HOV) in Daarna moet vooral in oost-westverbindingen krijgen de bussen voorrang, veel wegen worden nog twee zijtakken, één naar Nieuw-Vennep en het gebied tussen Rotterdam, Delft en Zoeter- goed openbaar vervoer aangelegd worden. Een ongelijkvloers gekruist en de haltes zijn herken- een toekomstige tak naar Uithoorn. Het totale meer zorgt voor 10 procent kortere reistijden in HOV-verbinding tussen Delft (Technopolis/TU) baar (eenvormig qua kleur, vormgeving en netwerk is dan ongeveer 60 kilometer lang. Het de regio. Het aantal reizigers zal toenemen met via het naar Rotterdam Alexan- gelijkvloerse uitstap). langste stuk vrije busbaan is 25 kilometer en 5 tot 10 procent tot 2020. Vooral op de verbin- der is hard nodig16. De kwetsbare natuur in het daarmee het langste van Europa. De Zuidtan- ding naar Haaglanden gaan meer mensen reizen Bergse Bos wordt in de voorgestelde verbinding gent is een succes! Het aantal reizigers is veel met het openbaar vervoer. De verbinding ontlast ontzien door bestaande wegen om te bouwen sterker toegenomen dan vooraf werd verwacht. de verkeersstromen die op dit moment de A20 tot HOV-verbinding. De druk belaste Molenlaan en de A13 overbelasten15. Met de voorgestelde in Hillegersberg wordt zo eveneens ontzien. In HOV-buslijnen worden Berkel en Rodenrijs en combinatie met RandstadRail en de ZoRo-buslijn Pijnacker beter ontsloten. ontstaat een volwaardig en hoogwaardig open- baar vervoersnetwerk in het tussengebied. Wat moet er gebeuren? Verbeteren van de busverbindingen in het Waar schieten overheidsplannen gebied tussen Rotterdam, Delft en Zoetermeer. te kort? Vrije busbanen moeten zorgen voor een betere De stand van zaken over de ZoRo-buslijn is doorstroming waardoor de reistijd tussen de onduidelijk. Door de bezuinigingen die de Stads- steden afneemt. De ZoRo-buslijn tussen Roden- regio moet doorvoeren komt een hoogwaardig rijs en Zoetermeer moet aangelegd worden. openbaar vervoersnetwerk in het middengebied in gevaar. Er is minder geld beschikbaar voor nieuwe projecten van de stadsregio.

Nieuwe hoogwaardige busverbindingen ontsluiten het gebied tussen Rotterdam, Delft en Zoetermeer

22 23 Hollandse Hoogte / Thomas Schlijper 8. Oplossingen - Fiets

8.1 Netwerk van fietssnelwegen

Doel De potentie voor woon-werkverkeer van (elek- vermindert met 3,9 procent. Uiteindelijk levert elke trische) fietsen en elektrische scooters maximaal euro die wordt geïnvesteerd in een fietssnelweg benutten door de aanleg van fietssnelwegen. De 1,44 euro op aan reistijdwinst, betere gezondheid gemiddelde snelheid op die nieuwe fietssnelwegen en winst voor het milieu. kan dan tot 24 km/uur stijgen17. Daarmee wordt een afstand van 10 kilometer of meer op de fiets Met aanvullende investeringen in fietssnelwegen voor woon-werkverkeer voor meer mensen accep- zijn nog betere resultaten te behalen. In Rotterdam tabel18. Wie wil nu niet fietsen als je altijd de wind zijn meer oeververbindingen nodig, bijvoorbeeld in de rug hebt (elektrische ondersteuning) en daar- in de vorm van snelle veerverbindingen (zie para- mee fris en niet-bezweet op het werk kan verschij- graaf 8.2). Milieudefensie wil een iconisch netwerk nen? van fietssnelwegen met internationale uitstraling. De Fietsersbond in Utrecht heeft hier al interessant Wat moet er gebeuren? onderzoek naar gedaan20. Een fietssnelweg heeft dezelfde kenmerken als een échte snelweg: tweebaans asfalt in beide rijrichtin- Waar schieten overheidsplannen gen op de drukke trajecten, zodat rustige fietsers te kort? geen last hebben van snelle fietsers. Ook elek- In de regio Rotterdam - Den Haag zijn vijf snelle trische scooters kunnen dan profiteren van deze fietsroutes gepland en deels al aangelegd21. nieuwe nul-emissie-wegen, zonder dat fietsers last Milieudefensie vindt dit een goede ontwikkeling. van ze hebben. Verder hebben fietssnelwegen De huidige projecten blijven echter veelal steken zo weinig mogelijk scherpe bochten en stoplich- in het verbeteren van bestaande fietspaden, die ten, meer ongelijkvloerse kruisingen, uitmuntende vervolgens niet tot een samenhangend en herken- bewegwijzering en rustplaatsen met oplaadpunten baar netwerk aan elkaar worden verbonden. Het Een netwerk van fietssnelwegen ontsluit de hele regio. voor elektrische fietsen. Fietsers krijgen voorrang ontbreekt aan geld, maar soms ook aan voldoende op het overige verkeer. prioriteit voor (elektrisch) fietsverkeer om een echt nieuwe trend neer te zetten. De overheid is over Nico den Dulk Uit een recente studie19 blijkt dat met de huidi- het algemeen onvoldoende doordrongen van de ge investeringen in snelle fietsverbindingen het enorme potentie van elektrische fietsen en elektri- autogebruik tot 2,3 procent teruggedrongen kan sche scooters in het woon-werkverkeer. worden. De belasting van het openbaar vervoer Fietsen in plaats van parkeren

Het UMC St. Radboud-ziekenhuis in Nijmegen introduceerde in 2007 een innovatieve oplossing voor hun parkeerprobleem. In plaats van een dure parkeergarage te bouwen, stimuleerde het ziekenhuis medewerkers om naar het werk te fietsen. De fietsenstalling werd vergroot en verbeterd, de fietspaden rondom het ziekenhuis werden verbeterd en de fiets werd financieel aantrekkelijker gemaakt. Hierdoor is het aantal werknemers dat fietst naar het UMC gestegen met zeshonderd! Dat is een toename van ongeveer 15 procent. Het ziekenhuis is nu beter bereikbaar omdat er minder autoverkeer is. Bijkomend voordeel is ook de toegenomen gezondheid bij de medewerkers.

24 25 8.2 Stadsferry’s tussen de Maasoevers

Doel Om van Rotterdam een echte fietsstad te maken naar de overkant varen: , Euromast, moet er nog flink wat verbeteren. Zo is het Feijenoord en bij Stadion De Kuip. Samen met belangrijk dat de barrière die de Nieuwe Maas de bestaande bruggen en tunnels maakt dit de vormt voor fietsers, wordt verkleind. Met fiets- Nieuwe Maas tot een kleinere barrière. veerdiensten worden veel fietsafstanden verkort. Dit stimuleert het gebruik van de fiets. De leef- Waar schieten overheidsplannen baarheid en doorstroming in en om Rotterdam te kort? verbeteren. Rotterdam is in vergelijking met andere Neder- landse steden geen fietsvriendelijke stad. Er zijn Wat moet er gebeuren? weinig goede fietsverbindingen en de Nieuwe Milieudefensie wil, speciaal voor fietsers en Maas is een barrière. Momenteel steken fietsers voetgangers, op vier locaties nieuwe veerpon- de Nieuwe Maas over via bruggen die vol staan ten realiseren. Hiermee worden fietsafstanden met auto’s. Daarnaast is er de fietstunnel bij verkort. Deze veerponten vormen een spil in de Beneluxtunnel, maar om deze te gebruiken nieuwe fietsroutes die stadsdelen aan elkaar moet je over een trap/met lift, de voorzieningen verbinden. Niet alleen de veerponten zelf zijn werken regelmatig niet en het is niet veilig. belangrijk om te realiseren, maar ook de fiets- routes die er naar toe leiden. Hiermee wordt fietsen een snel en gezond alternatief voor de auto. Op vier locaties zullen de veerponten recht

Stadsferry’s voor fietsers en wandelaars verkorten de reistijd binnen Rotterdam. Nico den Dulk

26 27 9. Verminderen spitsverkeer en matigen groei verkeer 9.2 Spitsheffing personenvervoer

Doel Verbeteren van de bereikbaarheid door autorij- terbeprijzing. Recent stelde de voorzitter van de den op file-gevoelige trajecten tijdens de spits ANWB, Guido van Woerkum, nog dat de kilome- duurder te maken. Daarnaast zorgt een platte terheffing er moet komen en dat twee derde van 9.1 Het Nieuwe Werken kilometerheffing – die altijd en overal geldt – de ANWB-leden achter het principe van beprij- ervoor dat mensen betalen voor het gebruik in zing staat24. Doel plaats van het bezit van de auto. Ook de voorzitter van de RAI-vereniging Roelf Door het Nieuwe Werken wordt in de spits Nieuwe Werken. De leaseauto als automatisch de Boer, pleitte onlangs voor de invoering van 5 procent minder autokilometers gereden. Dat onderdeel van het salaris is niet meer van deze Wat moet er gebeuren? een kilometerheffing en het Havenbedrijf van draagt fors bij aan het oplossen van files en het tijd. Milieudefensie heeft door adviesbureau Goud- Rotterdam is altijd voorstander geweest van een overbodig maken van nieuwe wegen. appel Coffeng laten berekenen op welke trajec- spitsheffing. Milieudefensie verwacht dan ook Waar schieten overheidsplannen te ten in 2020 nog files zijn, na invoering van een dat de kilometerheffing binnen een paar jaar Wat moet er gebeuren? kort? platte kilometerheffing, een kilometerheffing voor weer op de politieke agenda staat. De regio Bedrijven bieden hun werknemers alle ruimte Sinds een paar jaar timmert de projectgroep vrachtwagens en de implementatie van het Nieu- Rotterdam moet niet afwachten, maar de druk om flexibel te werken én maken het aantrekkelijk Taskforce Mobiliteitsmanagement aan de weg we Werken. Op die trajecten wordt een spitshef- op het kabinet opvoeren en desnoods zelf het om niet altijd de auto te pakken. Dat kan door om bedrijven aan te zetten tot het Nieuwe fing ingevoerd. Daardoor zullen mensen die niet initiatief moet nemen voor een regionale werknemers de mogelijkheid te bieden bijvoor- Werken. Inmiddels is deze Taskforce overgegaan per se in de spits de weg op hoeven, op andere spitsheffing25. beeld één dag per week thuis te werken, of de in het Platform Slim Werken Slim Reizen23. tijdstippen gaan of de trein of fiets nemen. eerste twee uur van de werkdag thuis te werken Diverse regio’s hebben mobiliteitsmanagers en daarna pas op pad te gaan. Diverse bedrijven aangesteld die bedrijven helpen om het Nieuwe De spitsheffing hoeft geen administratief inge- Congestion Charge London hebben daar al goede ervaringen mee22. Door Werken te implementeren. Milieudefensie is wikkeld project te worden. Door kentekenher- meer gebruik te maken van videoconferencing positief over al deze inspanningen, maar het zet kenning op de snelwegen kan het zelfs heel In 2003 werd in Londen een congestieheffing ingevoerd. hoeven medewerkers van bedrijven met verschil- alleen écht zoden aan de dijk als het onderdeel eenvoudig, zonder bijvoorbeeld registratiekast- Doel is het terugdringen van het privégebruik van lende vestigingen niet voor alle vergaderingen is van een totaal pakket aan maatregelen, zoals jes in auto’s. personenauto’s en het stimuleren van (en investeren in) de weg op. Andere methoden zijn het aanbie- een spitsheffing, beter openbaar vervoer en openbaar vervoer. In 2008 werd vervolgens de London Low den van goede fietsvoorzieningen (bijvoorbeeld fietssnelwegen. Waar schieten overheidsplannen Emission Zone (LLEZ) geïntroduceerd, met hoge heffingen veilige stallingen of goedkoop aanschaffen te kort? voor vrachtwagens die niet aan emissienormen voldoen. (elektrische) fiets) of een mobiliteitspas waardoor Wie geen gebruik maakt van de aangeboden Het kabinet Rutte heeft de kilometerheffing Vanaf 2012 worden de normen aangescherpt en toegepast mensen makkelijk gebruik kunnen maken van leaseauto levert vaak vrijwillig een deel van zijn geschrapt. Het kabinet komt echter steeds meer voor meer voertuigen26. verschillende modaliteiten (OV-fiets, OV-elektri- beloning in en dat is weinig populair. Voor veel alleen te staan in haar verzet tegen de kilome- Voordat de heffing werd ingevoerd was afname van het sche scooter, openbaar vervoer, huurauto’s). werknemers bestaat vanwege de leaseautore- geling geen alternatieve regeling voor reiskos- verkeer met 10 tot 15 procent voorspeld en een daling Ruim 600.000 werknemers krijgen een leaseauto ten, zoals een OV-kaart of beloning voor samen van het aantal opstoppingen met 20 tot 30 procent. Vijf via hun werkgever. De leaseauto wordt veelal reizen of fietsen. Er gaat geen stimulans vanuit jaar na de introductie is het verkeer in de binnenstad nog gezien als een deel van het salaris. Een verstan- om dichter bij het werk te gaan wonen. altijd 21 procent lager dan voor de heffing. Dagelijks rijden dig en terughoudend leaseautobeleid moet 70.000 auto’s minder de tolzone binnen dan voor invoering onderdeel zijn van de inspanningen die bedrij- van de heffing. Het aantal buspassagiers is met 6 procent ven en werknemers leveren in het kader van het toegenomen tijdens de uren waarop de heffing geldt en er zijn meer fietsers27. Hollandse Hoogte / Peter Hilz

28 29 10. Eindnoten

9.3 Kilometerheffing voor 1 www.milieudefensie.nl/groenemetropool vrachtvervoer 2 Masterplan Rotterdam Vooruit, Bijlage 2, pagina 11, 2009 3 Rijkswaterstaat, Projectenoverzicht Wegen, 2011 Doel 4 Hansen, Ingo, NWO 7193, Delft, 2011 Verminderen van de groei van het aantal vracht- vrachtwagenkilometers van 6 procent. Dat komt 5 Balancia, Duurzame mobiliteit in de regio Rotterdam, 2011 wagenkilometers. Dit wordt bereikt door effi- door efficiëntere belading (minder leegrijden) 6 Nicis Institute, Trends en beleidsuitdagingen Rotterdam, 2009 ciëntere belading, meer vervoer over water en en een verschuiving naar vervoer over spoor en 7 Spoorzone Delft, Planning en Fasering, 2011 spoor en het in rekening brengen van de zoge- water. Deze cijfers zijn onder andere gebaseerd 8 Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Programma Hoogfrequent Spoor, 2010 naamde externe kosten van het vrachtvervoer. op de ervaringen met de Maut, zoals de kilome- 9 Herontwerp Brienenoord- en Algeracorridor, deel 1 Maatregelennota, van probleemanalyse naar Aanleg en onderhoud van wegen is vanwege het terheffing in Duitsland wordt genoemd. Intussen oplossingsrichtingen, 2010 vrachtverkeer vele malen duurder. Ook geluids- is de Maut voor de meest vervuilende vrachtwa- 10 Herontwerp Brienenoord- en Algeracorridor, deel 1 Maatregelennota, van probleemanalyse naar en milieumaatregelen en kosten door gezond- gens verhoogd tot bijna 30 cent per kilometer. oplossingsrichtingen, 2010 heidsschade vallen onder de externe kosten. De verwachting is dat daardoor de groei van het 11 Wikipedia, Light Rail, 2011 (http://nl.wikipedia.org/wiki/Lightrail) Als alle externe kosten in rekening gebracht vrachtvervoer over de weg verder wordt beperkt 12 Rotterdam Vooruit, MIRT verkenning Regio Rotterdam en Haven, Bijlage 4 Maatregelen, 2009 zouden worden, dan leidt dat tot 20 tot 30 en het wagenpark sneller schoner wordt. 13 Rotterdam Vooruit, MIRT verkenning Regio Rotterdam en Haven, Bijlage 4 Maatregelen, 2009 procent minder vrachtverkeer en tot 1,2 miljard 14 http://www.sgp-ridderkerk.nl/tramplus/res/content/participatiebundelridderkerklijn_def.pdf welvaartswinst. Waar schieten overheidsplannen te 15 Rotterdam Vooruit, 2009 kort? 16 CE Delft, Plan-MER MIRT-verkenning Regio Rotterdam en Haven, 2009 Wat moet er gebeuren? Hier geldt hetzelfde als bij de kilometerheffing 17 Goudappel Coffeng, Fietssnelwegen, wat levert het op?, 2011 Onder andere door de komst van de Tweede voor autoverkeer. Daar komt nog bij dat zowel 18 www.rij2op5.nl Maasvlakte zal het goederenvervoer over weg, Duitsland als België (vanaf 2013) een kilome- 19 Goudappel Coffeng, Fietssnelwegen, wat levert het op?, 2011 water en spoor de komende jaren fors stijgen. terheffing voor vrachtverkeer hebben inge- 20 Fietsersbond Afdeling Utrecht, De Fietskracht van Utrecht, 2010 Milieudefensie wil dat het grootste deel van voerd. Concurrentie-overwegingen zijn dus geen 21 Fietsersbond, Fiets filevrij, 2011 (www.fietsfilevrij.nl) die stijging via spoor en water verloopt. Benut reden om het in Nederland niet te doen. Op 22 www.hetnieuwewerkendoejezelf.nl de capaciteit van de Betuweroute maximaal dit moment betalen vervoerders op de Neder- 23 www.slimwerkenslimreizen.nl en vergroot de vervoersmogelijkheden over landse wegen zes keer zo weinig als in Duitsland. 24 Financieel Dagblad, Interview met Guido van Woerkom, 31 maart 2011 het water. Die ontwikkeling kan onder andere Gevolg is dat 27 procent van de vrachtwagens 25 De Kracht van Utrecht 2.0, pagina 31 worden gestimuleerd door de invoering van een geheel leeg rijdt en de gemiddelde beladings- 26 Transport for London, Low Emission Zone, 2011 (http://www.tfl.gov.uk/roadusers/lez/) kilometerheffing voor vrachtwagens. Uit een graad schommelt tussen de 35 en 42 procent29. 27 Verkeersmanagement, Londen: Minder verkeer, even veel files, 2008 studie van adviesbureau CE Delft28 blijkt dat de In Duitsland rijdt sinds de invoering van de Maut (http://www.verkeersnet.nl/257/londen-minder-verkeer-evenveel-files/) invoering van een kilometerheffing van 15 cent nog maar 15 procent van de vrachtwagens 28 CE Delft, Milieudifferentiatie van de kilometerprijs: addendum, Internationale benchmark voor de per kilometer leidt tot een afname van het aantal zonder lading, een groot succes. effecten van milieudifferentiatie bij verschillende hoogten van de kilometerprijs voor vrachtauto’s, bestelauto’s en autobussen, oktober 2009 Vrachtvervoer over water verlaagt de verkeersdruk op de weg. 29 CE Delft, STREAM Studie naar Transport Emissies van alle modaliteiten, september 2008 Nico den Dulk

30 31 Milieudefensie – Friends of the Earth Netherlands Postbus 19199 1000 GD Amsterdam servicelijn: 020 6262 620

[email protected] www.milieudefensie.nl

onderkant pagina onderkant pagina

Plan van Milieudefensie

Bouwen aan een Groene

Metropool

Kosten en effecten

Notitie

Delft, mei 2011

Opgesteld door: C.E.P. (Ewout) Dönszelmann A. (Arno) Schroten

2 Mei 2011 4.448.1 - Plan van Milieudefensie “Bouwen aan een Groene Metropool”

1 Inleiding

Milieudefensie heeft in het plan ‘Bouwen aan een Groene Metropool’ (mei 2011) duurzame voorstellen uitgewerkt voor de toekomstige infrastructuur in de regio Rotterdam. Met deze voorstellen wil Milieudefensie het debat voeden over de investeringen in mobiliteit in de regio Rotterdam – Den Haag. De voorstellen zijn in deze notitie op kosten en milieueffecten beoordeeld.

2 Werkwijze

De vraagstelling van Milieudefensie richt zich op twee aspecten.

1. Investeringen/kosten Hoe verhouden zich de investeringskosten van het duurzaam mobiliteitsplan Bouwen aan een Groene Metropool (Milieudefensie, mei 2011) ten opzichte van de te verwachten plannen van de overheid in tot 2020?

2. Luchtkwaliteit en klimaat Wat zijn de effecten op de luchtkwaliteit en de CO2-emissies van de plannen? Op welke wijze heeft een kilometerheffing, spitsheffing of heffing op vrachtverkeer op de korte termijn gevolgen voor de luchtkwaliteit (PM10 en NO2)? Wat zijn de mogelijke effecten van verlaging van de snelheden op de stadsnelwegen?

Voor het beantwoorden van de eerste vraag is gebruik gemaakt van openbare gegevens over de kosten van de benodigde infrastructuur. Veel van de informatie is in de MIRT Verkenning Rotterdam Vooruit al beschikbaar gesteld. Die informatie is doorvertaald naar de voorstellen van Milieudefensie.

Voor vraag over de effecten op luchtkwaliteit en CO2-emissies is gebruik gemaakt van berekeningen1 die door Goudappel Coffeng zijn uitgevoerd met betrekking tot de verkeerseffecten van de plannen van Milieudefensie. In deze berekeningen zijn ten opzichte van de referentie verschillende maatregelen doorgevoerd op het gebied van beprijzing en het niet aanleggen van nieuwe wegen. In de berekeningen is nog geen rekening gehouden met nieuwe OV- infrastructuur en vergrote inzet van het OV. De in het deelproject OV op Zuid van de MIRT Verkenning Rotterdam Vooruit gehanteerde referentie is voor de beoordeling in deze notitie ook als referentie gehanteerd.

Op basis van de uitkomsten van die berekeningen is kwalitatief aangegeven welke veranderingen de plannen tot gevolg zullen hebben.

3 De plannen

In deze beoordeling van kosten en effecten zijn twee plannen naast elkaar gezet. Het betreft enerzijds de plannen van het Rijk waarbij de A13/A16 en een Blankenburgtunnel, in combinatie met verbreding van de A20, worden aangelegd. Anderzijds leggen de plannen van Milieudefensie een sterke nadruk op openbaar vervoer en fietsverbindingen, in combinatie met prijs-maatregelen zoals kilometerheffing, spitsheffing of heffing vrachtverkeer.

1 Goudappel Coffeng, 2011, Beprijzingsscenario’s Rotterdamse regio

3 Mei 2011 4.448.1 - Plan van Milieudefensie “Bouwen aan een Groene Metropool”

In het plan Bouwen aan een Groene Metropool (Milieudefensie, mei 2011) zitten een aantal OV-projecten, waarvan Milieudefensie verwacht dat ze door de overheid niet worden gerealiseerd (omdat ze sowieso al niet in de planvorming voor 2020 zaten of omdat ze onzeker zijn geworden door de aangekondigde bezuinigingen op het openbaar vervoer):  Spoorwegverdubbeling tussen Delft-Zuid en Schiedam (par. 4.1 van het plan).  Doortrekken Merwede-lingelijn (par. 4.2).  Opwaarderen Hoekse Lijn en koppelen aan metro Rotterdam (par. 5.2).  Metrolijn Rotterdam-Zuid (alleen oostelijke deel voor 2020) (par. 6.1).  Ridderkerklijn (par. 6.2).  HOV-verbinding tussen Delft (Technopolis/TU) via het middengebied naar Rotterdam Alexander (par. 7).  Extra investeringen fiets boven geplande investeringen (par. 8.1).  Stadsferry's (par. 8.2).

4 De kosten

De kosten voor de extra OV-projecten zoals hierboven zijn opgesomd worden in Tabel 1 vergeleken met de kosten die het Rijk maakt met de aanleg van extra asfalt (A13/A16 en Blankenburgtunnel). De kosten en baten van de exploitatie van het openbaar vervoer en de onderhouds- en beheerkosten van de infrastructuur zijn niet opgenomen omdat hierover onvoldoende bekend is. Dit zal nader onderzocht moeten worden. Van de voorgestelde prijsmaatregelen levert alleen de kilometerheffing voor vrachtverkeer inkomsten voor de overheid op, omdat de inkomsten van de heffing voor personenauto's gebruikt worden om de vaste lasten van het bezit van personenauto's te verlagen. Ter indicatie, een heffing vergelijkbaar met de Duitse MAUT heffing zal bij een prijs van € 0,15 per km, € 180 mln per jaar opleveren. Hierbij is uitgegaan van bijna 3,3 miljoen gereden kilometers per etmaal door het vrachtverkeer, zoals door Goudappel Coffeng is berekend.

Tabel 1 Maatregelen en kosten

Maatregel Investeringskosten in M€ Bron Extra kosten Pakket Groene Metropoool van Milieudefensie Spoorverdubbeling Delft-Zuid 100 V&W (2010), Rapportage en tot Schiedam voorkeursbeslissing Programma Hoogfrequent Spoorvervoer. Opwaarderen Hoekse Lijn 250 Schatting CE Delft Metro Kralingse Zoom naar 1.500 Ecorys (2009), MKBA en Zuidplein via Stadionpark memo individuele maatregelen; Bijlage 7 van MIRT Verkenning Regio Rotterdam en haven: duurzaam bereikbaar Ridderkerklijn 100 Stadsregio Rotterdam (2003), Verkenningsstudie Ridderkerklijn.

4 Mei 2011 4.448.1 - Plan van Milieudefensie “Bouwen aan een Groene Metropool”

Maatregel Investeringskosten in M€ Bron HOV-verbinding Delft 5 AGV (2004), Tracévarianten Alexander HOV Noordrand II/III - over bestaande wegen Alexander. Second opinion en doorrekenen varianten voor de Hoogwaardige Openbaar Vervoerverbinding Pijnacker- Rotterdam Extra fietsinvesteringen 140 Goudappel Coffeng (2008), Fietssnelweg F59 's- Hertogenbosch- Oss. Globale haalbaarheidsstudie Stadsferry’s 14 Rotterdam Vooruit (2010), (4 fietsponten) Kostenschattingen van pakketten en maatregelen. Herontwerp Brienenoord- en Algeracorridor Totaal 2.109 Extra kosten Pakket Rijk t.o.v. pakket Groene Metropool A13–A16 1.000 Rijkswaterstaat (2009), Trajectnota/MER Rijksweg 13/16 Verlengde Blankenburgtunnel 1.240 Ecorys (2009), MKBA en en verbreding A20 memo individuele maatregelen; Bijlage 7 van MIRT Verkenning Regio Rotterdam en haven: duurzaam bereikbaar Totaal 2.240

Uit de vergelijking tussen de twee pakketten wordt duidelijk dat het totale investeringsbedrag iets meer dan 100 M€ verschilt. Daarbij moet worden opgemerkt dat de bandbreedte van de aangegeven bedragen, zeker voor de grote bedragen, nog aanzienlijk is (25–40%).

5 Milieueffecten

Een extra optie die Milieudefensie beschouwd wil hebben is de invoering van 80 km/u zone op alle stadssnelwegen in de regio Rotterdam.

5 Mei 2011 4.448.1 - Plan van Milieudefensie “Bouwen aan een Groene Metropool”

De beoordeelde milieueffecten zijn luchtkwaliteit en de verandering van de emissies van CO2. De prijsmaatregelen hebben tot gevolg dat er minder verkeer gebruik maakt van de wegen.

Op basis van de uitkomsten van de verkeersberekeningen wordt duidelijk dat het pakket van Milieudefensie leidt tot minder verkeer ten opzichte van de referentie en daarmee ook minder uitstoot van PM10, NOx en CO2. Deze daling ligt voor vrachtverkeer op ruim 6% en voor personenauto’s afhankelijk van de prijsscenario’s tussen de 13 en 15% (gereden voertuigkilometers). Wanneer deze vervoersprestaties met emissiefactoren voor deze vervoerswijzen worden vermenigvuldigd wordt het volgende duidelijk. De totale emissies van NOx dalen met 8,5% en de emissies van CO2 dalen met 11% ten opzichte van de referentie. De daling van de NOx emissies leidt ook tot een (kleine) daling van de achtergrondconcentratie NO2 in de regio Rotterdam.

Op 2 van de 18 doorgerekende wegvakken zal de intensiteit van het verkeer groter zijn dan in de referentie. Dat hangt samen met het niet aanleggen van de A13/A16. Daardoor zal er meer verkeer worden afgewikkeld via de A13 (Overschie) en de A20 (Kleinpolderplein–Terbregseplein). De luchtkwaliteit langs die wegvakken zal slechter zijn dan in het geval van de referentie. Voor de A20 bij is een toename van circa 30% van het totale verkeer berekend in 2020 ten opzichte van de referentie. Voor de A13 bij Overschie bedraagt de toename van het wegverkeer circa 60% ten opzichte van de referentie in 2020. De gevolgen hiervan voor de luchtkwaliteit zijn dat er in beide gevallen hogere concentraties PM10 en NO2 langs de wegen zal optreden. Om een indicatie van de verschillen te krijgen is de luchtkwaliteit (2011) uit de monitoringstool van de overheid voor deze wegvakken als uitgangspunt gehanteerd. De daarin berekende concentraties, verminderd met de achtergrondconcentraties geven de bijdrage van het wegverkeer. Deze bijdrage stijgt met hetzelfde percentage als de omvang van het wegverkeer zou stijgen met de ingevoerde maatregelen. 3 Voor PM10 stijgt de bijdrage bij de A13 Overschie van 1,5 naar 2,4 µg/m jaargemiddeld resulterend in de concentratie van 27,3 µg/m3. Bij A20 Kralingen komt de concentratie PM10 op 29,4 µg/m3. 3 Voor NO2 stijgt de concentratie bij de A13 Overschie met 6,4 µg/m tot 46,8 µg/m3 en voor de A20 Kralingen van 42 naar 46 µg/m3. De bijdragen van het wegverkeer in 2020 en de achtergrondconcentraties zullen aanzienlijk lager zijn dan in 2011. Zoveel lager dat aan de grenswaarden voor NO2 wordt voldaan.

De aanleg van de Blankenburgtunnel met verbreding van de A20 (en de aanleg van de A13/A16), zoals in de plannen van het Rijk, leidt tot een toename van de luchtverontreiniging langs die wegvakken. Uit het Tussenrapport Plan-MER voor het Masterplan Rotterdam Vooruit (CE, 2009) blijkt dat er geen grenswaarde overschrijding langs die trajecten wordt verwacht in 2020.

6 Snelheid op alle stadssnelwegen op 80 km/u te brengen.

Verlaging van de snelheid tot 80 km/u leidt tot vermindering van de emissies van luchtverontreinigende stoffen2. Dit ligt in de orde van 5-8% van de bijdrage van het verkeer aan de concentratie NO2.

2 Rijkswaterstaat, 2007, Evaluatie 80 km zones.

6 Mei 2011 4.448.1 - Plan van Milieudefensie “Bouwen aan een Groene Metropool”

7 Conclusies

De kosten voor de plannen van Milieudefensie komen in de vergelijking met de plannen van het Rijk voor de aanleg van de Blankenburgtunnel en de A13/A16 iets lager uit.

De milieueffecten van de maatregelen die door Milieudefensie worden voorgesteld uiten zich in een vermindering van de luchtverontreiniging in het studiegebied. De totale emissies van NOx dalen met 8,5% en de emissies van CO2 dalen met 13% ten opzichte van de referentie. Dat resulteert in een betere luchtkwaliteit.

Op twee wegvakken zal de luchtkwaliteit verslechteren ten opzichte van de referentie, dat is langs de A13 (Overschie) en de A20 (Kleinpolderplein– Terbregseplein).

7 Mei 2011 4.448.1 - Plan van Milieudefensie “Bouwen aan een Groene Metropool”