Marzec 2018 www.panoramalubelska.pl

Deficytowe czyste powietrze str. 6-7

Modne słowo: innowacja – rozmowa z Jerzym Kwiecińskim, ministrem inwestycji i rozwoju str. 4-5 SPIS TREŚCI

Niech miasto ożyje, rozmowa z Dariuszem Wróblem 3 Modne słowo: innowacja, rozmo- Szanowni Czytelnicy wa z Jerzym Kwiecińskim 4–5 Deficytowe czyste powietrze 6-7 Gospodarka oczami ekspertów cz.2 8 Nowoczesnej gminy portret własny, rozmowa ze Stanisławem Marzędą 9-11 Będą nowe drogi 11 Powiat parczewski Zaczęła się kalendarzowa wiosna, a za oknem śnieg. – samorząd otwarty 12-13 Gmina Jabłoń Mimo że pogoda nie nastraja dobrze, w gminach – inwestycja w przyszłość 14 i w firmach praca wre. To rok pełen wyzwań dla nas Remont i rozbudowa stacji uzdatniania wody w miejscowo- wszystkich. Samorządy realizują inwestycje ze środków ści Jabłoń zakończone 15 Kuźnia fachowców, rozmowa unijnych i podsumowują mijającą kadencję. z Jerzym Wójcikiem 16-17 Fundusze unijne wspierają Przedsiębiorcy szykują się do czekających nas zmian, kraśnicki budżet 18-19 między innymi wprowadzania zasad związanych z RODO. Nie brakuje nam liderów, rozmowa z Franciszkiem Dobrze, że przed nami choć kilka chwil na oddech Kwietniem 20–21 Jak się gmina Siemień i refleksję, które niosą zbliżające się Święta Wielkanocne. budowała, rozmowa ze Stanisławem Dawidkiem 22–24 Nawet jeśli to będą białe święta – życzę, żeby upłynęły Jak wzmocnić lokalną gospodarkę? 24 Państwu w pogodnej atmosferze. Dajmy książkom drugie życie 25 Zapraszam do lektury nowego wydania Słoneczna gmina Dzwola, rozmowa ze Stanisławem „Panoramy Lubelskiej”. Rożkiem 26–27 Na nartach do dobrobytu roz- mowa z Czesławem Jaworskim, wójtem gminy Chrzanów 28–29 Jolanta Maria Kozak Zawsze pamiętamy o mieszkańcach rozmowa redaktor naczelna z Witoldem Kowalikiem 30-31 Pięciolatek z potencjałem 32-33 Światowy balet w Lublinie 34-35

Magazyn Regionalny: Wydawca: Nakład: do 10 ooo egz. PANORAMA LUBELSKA Towarzystwo Mediów Lokalnych ISSN 1425-7378 INDEX 333393X red. naczelny: Jolanta M.Kozak Biuro Reklamy: tel: 884 666 559 Telewizja Niezależna sp. z o.o. PKWIU 22.13 10.00.22 [email protected] 20-005 Lublin, ul. Górna 4/5 PRASA REGIONALNA redakcja internetowa/portal: Okładka: Jerzy Kwieciński, minister www.panoramalubelska.pl inwestycji i rozwoju I SPECJALISTYCZNA facebook/panorama lubelska Fotografia: MIiR Layout: Tomasz Ozga 3

Opole Lubelskie przygotowuje się do realizacji Gminnego Programu Rewitalizacji. Na skwerze w centrum stanie fontanna, pojawią się też nowe miejsca parkingowe i stojaki rowerowe oraz bezpłatne wi-fi, a mia- sto się zazieleni; zagospodarowane zostaną również m.in. „Małpi Gaj” przy ul. Józefowskiej i Mały Targ. Ale rewitalizacja to nie remont – podkreślają urzędnicy. To wieloaspektowe, interdyscyplinarne przedsię- wzięcie, obejmujące zarówno inwestycje w infrastrukturę, jak i działania gospodarcze i społeczne. Niech miasto ożyje Rozmowa z Dariuszem Wróblem, burmistrzem Opola Lubelskiego

i kulturalne życie lokalnej społeczno- zarówno osoby fizyczne jak i podmio- ści. Najwyraźniej przyjęliśmy właściwy ty gospodarcze, również wspólnoty kierunek, bo nasz projekt znalazł się mieszkaniowe. w dwudziestce najlepszych w kraju. Podobno są bonusy? Program przyjęty – co dalej? „Bonusem” dla uczestników PRK W ubiegłym roku rozpoczęła się re- jest możliwość przystąpienia równo- alizacja Programu Remontu Kamienic. legle do Programu Mieszkań dla Mło- To część projektu „Opole Lubelskie dych Rodzin – i otrzymanie dodat- – do dotknięcia, do zasmakowania – kowych 10 proc. dotacji. Jego celem przygotowanie gminy Opole Lubelskie jest przywracanie do wynajmu stoją- do rewitalizacji gospodarczo-społecz- cych w centrum miasta pustostanów. nej obszarów zdegradowanych”. Pro- Operatorem PMDMR i pośrednikiem gram jest skierowany do właścicieli między najemcą a potencjalnym wy- Rewitalizacja to nie remont? kamienic z funkcją mieszkaniowo- najmującym będzie Gmina i to ona, Nie, to coś znacznie więcej. Oczy- -usługową i obejmuje swoim zasię- na podstawie punktów przyznawa- wiście, w ramach rewitalizacji Opola giem ścisłe historyczne centrum mia- nych zgodnie z ustalonymi kryteria- Lubelskiego zostanie zrealizowanych sta, czyli łącznie około 60 kamienic. mi, będzie kwalifikowała do progra- wiele inwestycji o charakterze infra- W ubiegłym roku dla każdej z tych mu osoby zgłaszające chęć wynajmu strukturalnym, ale wiele z zaplano- kamienic oddzielnie opracowana zo- lokalu. Największą preferencją będą wanych działań to przedsięwzięcia stała wielobranżowa koncepcja ar- objęte rodziny z co najmniej trójką społeczne, gospodarcze i kulturalne, chitektoniczno-budowlana remontu. niepełnoletnich dzieci. Wśród warun- aktywizujące i integrujące lokalną spo- Koncepcje powstawały w konsultacji ków pozwalających na przystąpienie łeczność. W porozumieniu z mieszkań- z właścicielami budynków. Zostały do programu są: posiadanie zdolności cami, przedsiębiorcami czy właścicie- zaopiniowane przez Lubelskiego Wo- płatniczej, brak zaległości w opłatach lami kamienic w centrum, powstają też jewódzkiego Konserwatora Zabytków czynszowych oraz brak naruszania wszystkie elementy projektu. Wspól- w Lublinie i bez żadnych przeszkód regulaminu porządku domowego. nie wybraliśmy obszar rewitalizacji mogą być dalej wykorzystane przez Najemcy nie muszą się więc obawiać i zakres inwestycji i działań, jakie zo- właścicieli lub użytkowników wieczy- o bezpieczeństwo wynajmu. staną w jej ramach przeprowadzone, stych – najlepiej przy realizacji ko- Program Remontu Kamienic a we wrześniu ubiegłego roku odbył lejnych etapów PRK, czyli remontu i Program Mieszkań dla Młodych Ro- się konkurs na pomysły obywatelskie, kamienic z finansową pomocą miasta. dzin to priorytetowe przedsięwzięcia które zostaną zrealizowane na obsza- Wspólnie opracowany program do- w ramach Gminnego Programu Rewi- rze objętym rewitalizacją. tacji zakłada udzielenie im wparcia talizacji, który przede wszystkim ma Kiedy podjęliśmy decyzję o przy- w wysokości do 50 proc. nakładów przecież na celu poprawę jakości ży- stąpieniu do tego ambitnego progra- koniecznych na wykonanie robót bu- cia na obszarze objętym rewitalizacją. mu i wystartowaniu w konkursie Mi- dowlanych obejmujących, zgodnie Jestem przekonany, że poprawa este- nisterstwa Infrastruktury i Rozwoju, z zapisami Ustawy o rewitalizacji, tyki przestrzeni i „wprowadzenie” tam zależało nam na wypracowaniu takich m.in. odnowienie i zabezpieczenie nowych rodzin sprawi, że centrum rozwiązań, które będą służyć miastu, budynków. Warto zaznaczyć, że pro- miasta ożyje, zarówno społecznie, mieszkańcom i przedsiębiorcom, ale gram będzie premiował komplekso- jak i gospodarczo. także wzmocnią zaangażowanie tych wość prac. O dotację mogą się ubiegać fot. i wizualizacja: UM Opole Lubelskie drugich w gospodarcze, społeczne 4 Modne słowo: innowacja Rozmowa z Jerzym Kwiecińskim, ministrem inwestycji i rozwoju

nowych technologii. Często jednak tencjał innowacyjności wśród firm konkursy, szczególnie te na po- ze wschodnich województw. Chcemy ziomie centralnym, mają niewiele go wykorzystać. Dlatego w tym roku wspólnego z realiami rynku i moż- w Programie Polska Wschodnia uru- liwościami firm np. branży odzieżo- chamiamy kolejną, dodatkową pulę wej, a więcej z podbojem kosmosu. środków na wdrażanie innowacji Może inaczej należałoby zdefinio- przez MŚP – 150 mln zł. wać innowacyjność? Środki na działania innowacyjne można pozyskać również z Regio- Innowacja to modne słowo ale nalnego Programu Operacyjnego. dość zmitologizowane. Przedsię- W formie dotacji możliwa jest realiza- biorcy często obawiają się innowa- cja projektów dotyczących wdrożenia cji, błędnie myśląc, że nie jest to wyników prac B+R oraz wprowadze- droga do rozwoju akurat ich firmy. nia innowacji dotyczącej działalności Problemem nie jest definicja, tylko gospodarczej wpisującej się w inteli- zrozumienie, że aby stać się inno- gentne specjalizacje regionu, którymi wacyjnym, nie trzeba wcale wymy- zgodne z Regionalną Strategią Inno- ślać niczego nowego i udawać się wacji Województwa Lubelskiego do na podbój kosmosu. Czasem wy- 2020 roku są biogospodarka, medy- starczy znaleźć nowe zastosowanie cyna i zdrowie, energetyka niskoemi- dla istniejących już materiałów lub syjna, informatyka i automatyka. Panie Ministrze, co dla polskich i lu- technologii. Barierą nie muszą być Krótko mówiąc – innowacje na- belskich przedsiębiorców oznacza również koszty i czas. Dzięki fun- prawdę są dla każdego, a fundusze ogłoszona w ubiegłym roku przez duszom europejskim udoskonalanie europejskie sprawiają, że są łatwiej ówczesnego wicepremiera, a dziś produktów staje się bardziej dostęp- dostępne. W polskich firmach jest po- premiera Mateusza Morawieckiego ne. W Programie Polska Wschodnia tencjał – musimy tylko umiejętnie go nowa polityka inwestycyjna i hasło: bardzo dużą popularnością cieszy wykorzystać. „Polska Strefa Inwestycji”? się działanie 1.4 Wzór na konkuren- cję, którego wsparcie trafiło już do Województwo lubelskie, jako je- Zależy nam na tym, by Polska była niemal 300 firm. W jego ramach den z najbiedniejszych regionów bardziej konkurencyjna i innowacyjna. przedsiębiorcy otrzymują dofinan- UE, potrzebuje jednak wsparcia Środkiem do osiągnięcia tych celów są sowanie na przeprowadzenie audytu w wielu płaszczyznach. Jedną z ba- inwestycje. Jeśli chcemy, by było ich wzorniczego, opracowanie strategii rier utrudniających jego rozwój są więcej, musimy zapewnić im odpo- wzorniczej, a później także na jej zapóźnienia dotyczące infrastruk- wiednie otoczenie i warunki rozwoju. wdrożenie. Zachęcam do udziału tury komunikacyjnej. Chodzi przede Dotychczas obszar funkcjonowania w następnym konkursie, który zo- wszystkim o połączenia drogowe Specjalnych Stref Ekonomicznych wy- stanie ogłoszony już w maju. i kolejowe. Na jakie rozwiązania nosił zaledwie 0,08 proc. powierzchni Kolejny mit wokół innowacji to i w jakim czasie możemy liczyć? kraju. Po zmianach, zachęty podatko- skojarzenie ich wyłącznie z duży- we będą dostępne w całej Polsce, na mi firmami z największych miast. Jednym z narzędzi wyrównywa- terenach, na których można prowadzić Przedsiębiorcy z Polski Wschodniej, nia poziomu rozwoju polskich regio- działalność gospodarczą. Premiowana również z województwa lubelskiego, nów, w szczególności pod względem będzie nie tylko lokalizacja inwestycji, udowadniają, że tak nie jest. Inno- infrastruktury komunikacyjnej jest ale też jej charakter i jakości tworzo- wacje są dostępne dla każdej firmy, Program Operacyjny Infrastruktura nych miejsc pracy. Chcemy wspierać także dla małych i średnich przedsię- i Środowisko. Województwo lu- przedsięwzięcia, które przyczyniają biorstw, z małych i średnich miast. belskie aktywnie z niego korzysta. się do wzrostu innowacyjności, trans- Blisko 90 proc. firm, które dotychczas W regionie realizowane jest bowiem feru wiedzy, rozwoju klastrów; takie, skorzystało z dotacji na wdrażanie obecnie 87 projektów o łącznej war- które przewidują współpracę ze szkol- innowacji produktowych w ramach tości sięgającej przeszło 9 mld zł. nictwem zawodowym. Wierzymy, że Programu Polska Wschodnia, to wła- Inwestycje transportowe to gros tej szeroko zakrojone działania przyniosą śnie małe i średnie przedsiębiorstwa kwoty, bo aż 7,7 mld. Są to projekty nam wymierne efekty i przyczynią się spoza stolic województw. To zresztą o szczególnym znaczeniu dla regionu, do podniesienia konkurencyjności pol- najpopularniejsze działanie spośród w tym m.in. budowa drogi ekspreso- skich regionów na arenie europejskiej. oferty Programu Polska Wschodnia wej S19 tzw. Via Carpatii, której dłu- dla przedsiębiorców. Świadczy o tym gość w województwie wynosi ok 200 Nasze firmy, by być innowacyjny- wykorzystanie całego dostępnego km, czy budowa drogi ekspresowej mi i konkurencyjnymi, potrzebują do tej pory budżetu czyli ponad 400 S17, która lepiej skomunikuje region wsparcia w zakresie wprowadzania mln zł. To pokazuje jak duży jest po- ze stolicą kraju. Zależy nam także na 5 usprawnieniu połączenia drogowego Wola Rozwadów wraz z elektryfikacją przedsiębiorców, by proponowane w korytarzu transportowym Niemcy tego odcinka o długości ponad 100 przez nich produkty i usługi, były in- – Polska – Ukraina, stąd przebudo- km. Planowany efekt to skierowanie nowacyjne i konkurencyjne, a tym wa drogi krajowej nr 12 w granicach ruchu pociągów towarowych, w tym samym bardziej atrakcyjne dla ze- administracyjnych miasta Chełm. In- węglowych, z kopalni Bogdanka do wnętrznych partnerów. frastruktura drogowa rozwija się tak- Elektrowni Połaniec. że dzięki programom ponadregional- Pamiętajmy także, że kolejną z moż- Na jakie kolejne rozwiązania uła- nym. W programie Polska Wschodnia liwości finansowania infrastruktury twiające funkcjonowanie biznesu województwo pozyskało środki na drogowej i kolejowej jest Regionalny mogą liczyć polscy przedsiębiorcy? realizację 5 projektów drogowych Program Operacyjny. Jego zakres jest o wartości 485 mln zł. Inwestycje te odpowiedzią na wyzwania rozwojowe, Można zasugerować tezę, że przed- powiążą regionalne ośrodki z siecią określone dla regionu w głównych siębiorcy to najwięksi beneficjen- dróg krajowych i transeuropejską sie- dokumentach strategicznych. Wśród ci działań obecnego rządu. Jeszcze cią transportową. najistotniejszych projektów w obsza- pod szyldem Ministerstwa Rozwoju, Jeśli chodzi natomiast o trans- rze infrastruktury można wskazać bu- z premierem Morawieckim na czele, port kolejowy, to jesteśmy w trakcie dowę obwodnicy Nałęczowa w ciągu wprowadzaliśmy wiele zmian syste- realizacji dwóch dużych projektów drogi wojewódzkiej Nr 830 Lublin – mowych, które tej konkretnej grupie w ramach Programu Infrastruktura Nałęczów, zakup taboru kolejowego miały przynieść korzyści i uczynić i Środowisko o wartości blisko 100 do przewozów osób, poprawę spój- tę gałąź gospodarki bardziej konku- mln zł. Pierwszym z nich jest budowa ności komunikacyjnej województwa rencyjną na arenie globalnej. Te pra- linii Chełm – Lublin wraz z rozbudową poprzez budowę i przebudowę dróg ce są kontynuowane, a tymczasem stacji przy tej trasie. Drugi to prace na powiatowych czy optymalizację po- działamy również bardziej lokalnie. linii kolejowej nr 7 Warszawa – Doro- łączeń pomiędzy drogą ekspresową Program Polska Wschodnia moc- husk na odcinku Warszawa – Otwock S17/12 i Portem Lotniczym. no wspiera projekty nastawione na – Dęblin – Lublin. Modernizacja 174 Dzięki wsparciu funduszy euro- biznes jak aktywizacja start-upów, km linii kolejowej zwiększy komfort pejskich w regionie naprawdę dużo wdrażanie innowacji w MŚP, zdoby- pasażerów i skróci do ok. 90 minut się dzieje w obszarze infrastruktury. wanie zagranicznych rynków, rozwój czas podróży z Lublina do Warszawy. Wiele z tych projektów jest jeszcze firm z wykorzystaniem wzornictwa Szybkie i bezpośrednie połączenie bę- w fazie realizacji ale wierzę, że gdy przemysłowego. W 2018 roku małe dzie atrakcyjne komunikacyjnie także się zakończą, poprawią znacząco ja- i średnie firmy prowadzące działal- dla inwestorów, co powinno wpłynąć kość życia mieszkańców i podniosą ność w Polsce Wschodniej będą mo- na rozwój gospodarki regionu. Dofi- atrakcyjność, również inwestycyj- gły liczyć na co najmniej 500 mln zł nansowanie UE dla projektu wynosi ną, regionu. dotacji na rozwój. 2,6 mld zł, zaś koszt całkowity to po- Fundusze europejskie to jednak nie nad 3 mld zł. Lubelszczyzna jest regionem, wszystko. Na przedsiębiorców czekają Ważnym źródłem finansowania w którym dużą rolę odgrywa trans- również środki krajowe. Mikro, małe projektów transportowych jest rów- graniczna współpraca gospodarcza, i średnie przedsiębiorstwa mające sie- nież Instrument „Łącząc Europę”, tymczasem granica polsko-ukraiń- dzibę i prowadzące działalność gospo- z którego wspierane są przedsięwzię- ska wciąż pozostaje trudną do prze- darczą w branży turystycznej lub oko- cia o znaczeniu europejskim. W jego bycia barierą. Czy jest planowane łoturystycznej w Polsce Wschodniej ramach w województwie lubelskim wprowadzenie ułatwień w tym za- mogą skorzystać z Pożyczki na Roz- realizowane są obecnie 2 kolejne pro- kresie dla przedsiębiorców prowa- wój Turystyki. Maksymalna wartość jekty dotyczące sektora kolejowego: dzących interesy z naszymi wschod- pożyczki wynosi 500 tys. zł, udzielana prace na linii E20 na odcinku Siedlce nimi sąsiadami? jest na okres do 5 lat i oprocentowa- – Terespol oraz modernizacja infra- na na warunkach korzystniejszych struktury kolejowej w rejonie przeła- Wcześniej wspomniane działania niż rynkowe. Warto podkreślić, że dunkowym Małaszewicze. z obszaru infrastruktury drogowej wsparcie oferowane w ramach tego Wkrótce zaplanowane jest także i kolejowej, to jeden z elementów, instrumentu cieszy się szczególną podpisanie umowy dla projektu prze- które między innymi mają ułatwić popularnością wśród przedsiębior- widującego modernizację 17 wybra- polskim przedsiębiorcom współpra- ców właśnie z województwa lubel- nych dworców kolejowych przy linii cę ze wschodnimi sąsiadami. Jedno- skiego. Ponad 50 proc. dotychczas nr 7 na odcinku Warszawa – Doro- cześnie w ramach programu Polska udzielonego wsparcia otrzymały husk, w tym na 9 w województwie Lu- – Białoruś – Ukraina pracujemy nad podmioty gospodarcze z tego regio- belskim m.in. w Chełmie, Lublinie czy wspólnymi wyzwaniami w obszarze nu. To potwierdza, że rozwiązania Nałęczowie. zarządzania granicami, bezpieczeń- systemowe podejmowane na pozio- Znaczące środki, bo aż 1,4 mld, stwem i migracjami. Wśród realizo- mie centralnym i konkretne instru- przeznaczone są także na moderniza- wanych projektów należy wyróżnić menty do ich realizacji na poziomie cję Magistrali Wschodniej, czyli linii m.in. rozbudowę drogowego przejścia lokalnym są połączeniem, które służy kolejowych łączących miasta woje- granicznego w Zosinie czy zwiększe- polskim firmom. wódzkie Polski Wschodniej – Olsztyn, nie otwartości granicy polsko-ukra- Białystok, Lublin, Rzeszów i Kielce. ińskiej poprzez wprowadzenie ruchu Dziękuję za rozmowę. Kluczowy projekt dla województwa pieszego i rowerowego na przejściu to prace na liniach kolejowych nr w Hrebennem. Równocześnie na Jolanta M. Kozak 68, 565 na odcinku Lublin – Stalowa innych polach wspieramy polskich zdjęcia: biuro prasowe MIiR 6 Deficytowe czyste powietrze

Wprawdzie zima powoli się kończy, ale wraz z jej odejściem nie znika problem smogu. Do walki z nim, obliczonej na lata, samorządy angażują coraz większe środki.

ni, w których pyły zawieszone czym popadnie: odpadami z produk- Dw powietrzu przekraczają dopusz- cji węgla (muły, flotokoncentraty), Osiem lat na poprawę czalne stężenie, nie może być więcej miałem węglowym, różnymi mieszan- Z okien lubelskiego ratusza widać niż trzydzieści pięć. To i tak niezbyt kami z dodatkiem węgla brunatnego... to jednak inaczej. W ramach realizo- wygórowany poziom. Dla porówna- – To tak, jakby dopuścić do sprzeda- wanego od 2013 roku Programu Ogra- nia: Światowa Organizacja Zdrowia ży na stacjach benzynowych paliwo niczania Niskiej Emisji (PONE) regu- (WHO) przyzwala jedynie na... 3 bez regulowania zawartości ołowiu, larnie co roku dokonuje się wymiany doby w roku. Lecz nawet przy blisko wody czy czegokolwiek – obrazowo systemów ogrzewania opartego na dwunastokrotnie niższych krajowych tłumaczy Krzysztof Gorczyca, prezes paliwie stałym na inne, bardziej eko- kryteriach, Lublin i tak w ostatnich Towarzystwa dla Natury i Człowieka. logiczne, takie jak ogrzewanie gazowe, latach regularnie narusza ten limit. To właśnie z tego powodu o smo- olejowe, elektryczne, pompę ciepła lub W roku 2015 ponadstandardowe zanie- gu robi się szczególnie głośno zimą, podłączenie do miejskiej sieci ciepłow- czyszczenia występowały przez 66 dni, gdy „kopciuchy” pracują pełną parą, niczej. Z tego tytułu wypłacono już w kolejnym – 40, a w ubiegłym granicę a to, co się z nich wydostaje, przenika z budżetu około 1,4 mln zł, co pozwolił złamano już w październiku. Początek do atmosfery. Ale przecież zjawisko o zlikwidować ponad 300 pieców i ko- tego roku również nie zwiastuje popra- to nie ogranicza się jedynie do zimy. tłów niespełniających norm. Niezbyt wy. Rekord padł 26 stycznia: normy Non stop wdychamy spaliny samo- imponujący wynik? Prezydent Krzysz- PM10 zostały przekroczone o 770%, chodowe (emisja liniowa) i produkty tof Żuk na jednej ze swoich konferencji zaś PM2,5 aż o 1424%. Tak źle w Lubli- spalania energetycznego czy prze- prasowych tłumaczył to tym, że miesz- nie jeszcze nie było. mysłowego (emisja punktowa) – to kańcy nie widzą potrzeby i nie zawsze też źródła pyłów zawieszonych. Nic chcą dokonywać wymiany. I choć teo- Kopciuch bez klasy zatem dziwnego, że jakość powietrza retycznie każdy może to zrobić indy- w polskich miastach drastycznie się widualnie, na własną rękę, to należy Pył zawieszony (z ang. Particulate pogarsza. Szczególnie mocno odczu- przypuszczać, że alternatywa zwrotu Matter, w skrócie PM) to mieszanina wają to mieszkańcy Śląska i Małopol- z miejskiej kasy połowy kosztów ta- substancji organicznych i nieorga- ski. Spośród dziesięciu najbardziej kiej operacji mocno ostudza zapał do nicznych zawierających związki tok- zanieczyszczonych miast w Polsce aż samodzielnych poczynań. Wątpliwo- syczne. Dla naszego zdrowia najbar- dziewięć znajduje się w tych właśnie ści co do skali finansowego zaangażo- dziej szkodliwa jest frakcja PM2,5, regionach. Lublin, na liście Europej- wania wyraża też Krzysztof Gorczyca. której cząstki o średnicy nie więk- skiej Agencji Środowiska, zamyka Jego zdaniem, w porównaniu z inny- szej niż 2,5 mikrometra przedostają pierwszą setkę. Żaden to jednak po- mi miastami nie wypadamy najlepiej. się górnymi drogami oddechowymi wód do satysfakcji. Jako przykład podaje ledwie 140-ty- do oskrzeli, niekiedy nawet do płuc, – Działania podejmowane do tej sięczny Rybnik, który na ten cel tylko a stąd mogą przenikać do krwi. pory w naszym mieście są niezado- w tym roku wyda 5 milionów złotych, Zarówno te drobne cząstki, jak i więk- walające – surowo ocenia Andrzej podczas gdy Lublin – raptem 35 tysię- sze – o średnicy do 10 mikrometrów Filipowicz z Lubelskiego Alarmu cy. To kropla w morzu potrzeb. – Może – w głównej mierze są efektem tzw. Smogowego i ostrzega: – Powietrze się okazać, że ilość zlikwidowanych niskiej emisji, za którą odpowiadają znajdujące się w otoczeniu wszyst- dzięki dotacjom palenisk węglowych przede wszystkim starszej generacji kich miejskich żłobków, przedszkoli, nie zrównoważy zainstalowanych w kotły na paliwa stałe. Ogromna więk- szkół, przychodni zdrowia i szpita- tym czasie nowych pozaklasowych szość z nich to tzw. kopciuchy, czyli li nie spełnia norm wyznaczonych „kopciuchów” – prognozuje prezes To- kotły pozaklasowe, w których pali się przez WHO. warzystwa dla Natury i Człowieka. 7

Poprawie jakości powietrza mają też do opalania mieszkań w budynkach – to tegoroczne wybory samorządowe. służyć nasadzenia roślinności, wymia- komunalnych, kupować niskoemisyjne W Urzędzie Marszałkowskim przy- na taboru komunikacji miejskiej oraz paliwa, jak brykiet drzewny czy pelet. znają, że ubocznym skutkiem uchwały kontrole EkoPatrolu funkcjonującego – Kluczowe wydaje się jednak antysmogowej może być wzrost kosz- w ramach lubelskiej Straży Miejskiej. przyjęcie uchwały antysmogwej, tów ogrzewania mieszkań oraz wzrost Jego nadzorem objęte są w szczegól- która wprowadzi normy dla paliw kosztów ponoszonych przez samorządy ności dzielnice domków jednorodzin- i pieców oraz zakreśli horyzont czaso- z tytułu kontroli mieszkańców w zakre- nych, gdzie często mieszkańcy ogrze- wy likwidacji najbardziej emisyjnych sie ograniczeń i zakazów eksploatacji wają swoje domy za pomocą pieców instalacji, nawet jeśli miałby być on przestarzałych instalacji i spalania nie- na węgiel i drewno. W ubiegłym roku bardzo odległy – zaznacza Gorczyca. których rodzajów paliw. Nie wszyscy są przeprowadzono 2085 interwencji, Tu jednak otwiera się już pole do gotowi ponieść taką cenę. z czego co dziesiąta zakończyła się działania dla sejmiku wojewódzkiego. – Kunktatorstwo wójtów nie może mandatem. – Trudno jest zsumować Radni tego organu jako jedyni mają być usprawiedliwieniem zaniechań. wszystkie te koszty, gdyż większość z prerogatywy do podjęcia uchwały. Już prawie połowa województw przy- podjętych inicjatyw rozłożona jest w Zrobiono to już w siedmiu wojewódz- jęła uchwały, kolejne regiony je szyku- czasie – zaznacza Olga Mazurek-Pod- twach – łódzkim, mazowieckim, ma- ją. Stwarza to zagrożenie, że wycofane leśna z biura prasowego magistratu, łopolskim, śląskim, dolnośląskim, stamtąd najbardziej emisyjne paliwa dodając, że na ich efekty przyjdzie nam opolskim i wielkopolskim. W lubel- i urządzenia znajdą się wkrótce u nas trochę poczekać. Na realizację działań, skim Urzędzie Marszałkowskim na – przestrzegają ekolodzy. które spowodują obniżenie średnich razie sondują sytuację. W grudniu Na szczęście głos miast i gmin będzie dobowych stężeń pyłów zawieszonych skierowano do samorządów miast tylko jednym z wielu branym pod uwa- przynajmniej do poziomów dopusz- i gmin specjalną ankietę, która mia- gę w ramach konsultacji. Nie ma się czalnych, przewidziano bowiem okres ła dać odpowiedź na pytania o to, jednak co łudzić, że sejmikowi radni, do końca 2026 roku. czy konieczne będzie wprowadzenie nawet podnosząc ostatecznie rękę za w naszym regionie tzw. uchwały an- przyjęciem uchwały, uczynią powietrze „Nie” uchwale antysmogowej tysmogowej, czy ma ona objąć swym lepszym jak za dotknięciem czarodziej- zasięgiem cały teren gminy/miasta/ skiej różdżki. Przy wszystkich jej zale- Zresztą, arsenał środków wytacza- województwa, czy ma dotyczyć wy- tach, nie może ona bowiem stanowić nych przeciwko smogowi ma szan- eliminowania z użytkowania tylko jedynego antidotum na problem smo- sę powiększyć się o kolejne. W walkę przestarzałych kotłów, czy również gu. Jak zauważa Beata Górka, by osią- o lepsze powietrze urząd chce zaan- zakazać stosowania pewnych rodza- gnąć trwały efekt ekologiczny, należy gażować również mieszkańców, z któ- jów paliw. Ponadto samorządy mia- sięgnąć również po inne instrumenty rych kilkudziesięciu, wybranych drogą ły poinformować, czy prowadzą już wspierające gospodarstwa domowe losowania, będzie mogło wskazać wła- kontrole w zakresie przestrzegania w zakresie „czystego ogrzewania”. dzom swoje propozycje. Ten obywatel- przepisów mających wpływ na jakość W tym kontekście wymienia m.in. ski panel, zaplanowany na marzec, już powietrza i czy dysponują służbami „taryfę antysmogową”, czyli specjalny budzi sporo emocji. Wszystko przez to, mającymi uprawnienia do kontroli. cennik paliw oraz taryf energii ciepl- że na jego organizację przeznaczono aż – Blisko 80 procent gmin odpowie- nej/elektrycznej, czy ulgi podatkowe 80 proc. rocznej kwoty środków zapi- działo, że nie widzą potrzeby wpro- mające na celu wyrównanie ewentu- sanych na wymianę „kopciuchów”. wadzania „uchwały antysmogowej” alnych wyższych kosztów ogrzewania – To nieporozumienie, bo sytuacja dla województwa lubelskiego, około ekologicznego. – Uważamy, że są sku- została już zdiagnozowana przez nie- 19 proc. popiera jej wprowadzenie, teczniejsze metody ograniczenia emi- zależnych ekspertów w Programie natomiast niewielki odsetek pozosta- sji pyłów i gazów niż wprowadzenie Ochrony Powietrza dla aglomeracji łych nie wyraził jednoznacznie swo- uchwałami w kolejnych wojewódz- lubelskiej. W tym strategicznym doku- jego stanowiska. Lublin, jako jedyne twach zakazu stosowania pewnego mencie wskazano narzędzia, sposoby z czterech miast na prawach powiatu, rodzaju źródeł ciepła i spalania nie- i środki do przywrócenia właściwej opowiedział się za uchwałą. Z pozo- których gatunków paliw. Nie stoimy jakości powietrza, w większości w stałych miast około 57 proc. było na na stanowisku, że takie uchwały są ogóle niewykorzystane i praktycznie „nie” – raportuje Beata Górka, rzecz- zbędne, jednak zwracamy uwagę na nierealizowane – nie kryje irytacji An- niczka prasowa marszałka. fakt, aby ich przyjęcia nie traktować drzej Filipowicz z LAS. – Poza tym or- jako ostatecznego rozwiązania pro- gan stanowiący i wykonawczy Gminy Przedwyborcza kalkulacja blemu – zauważa Górka. Lublin pozostaje jak dotąd głuchy na W marcu także Urząd Marszałkow- kierowane do niego apele. Przykła- Negatywne wyniki nie dziwią, je- ski zamierza przeprowadzić otwartą dem jest inicjatywa społeczna o wy- śli weźmie się pod uwagę fakt, że debatę z udziałem przedstawicieli in- posażeniu w oczyszczacze powietrza w mniejszych miastach nie ma sta- stytucji zajmujących się ochroną środo- kluczowych miejsc na mapie miasta. cji monitorowania stanu powietrza, wiska, reprezentantów środowisk nauk Inna propozycja, autorstwa człon- w związku z czym nierzadko brakuje tam technicznych i nauk medycznych, pro- ków Towarzystwa dla Natury i Czło- świadomości zagrożeń związanych ze ducentów kotłów i paliw, samorządów wieka, kierowana jest do pracowni- smogiem. W gminach uważają po pro- miast i gmin, organizacji pozarządo- ków pomocy społecznej. Chodzi o to, stu, że ten problem ich nie dotyczy. Ale wych, mediów oraz społeczeństwa. Jak by zamiast zasiarczonego, wilgotnego, nie mniej istotny czynnik, który wpły- zatem widać, problem smogu nie znik- wysokoemisyjnego węgla, który fundo- nął na rozstrzygnięcie ankiety, wskazy- nie jeszcze długo po zimowym sezonie. wany jest rodzinom w trudnej sytuacji wany jest w nieoficjalnych rozmowach Mariusz Karwowski zdjęcia: pixabay.com W lutym minister rozwoju i inwestycji Jerzy Kwieciński za pośrednictwem PAP progno- zował, że w 2018 roku polska gospodarka będzie rosła szybciej niż zakładano (przypo- mnę, że resort finansów przygotowując budżet założył wzrost PKB na poziomie 3,8 proc.). Jego zdaniem ten rok będzie rokiem inwestycji, także prywatnych. Co na to lubelscy przedsiębiorcy i menedżerowie zrzeszeni w naszym stowarzyszeniu? Poprosi- liśmy ich, aby podzielili się swoimi przemyśleniami i prognozami na temat tego, co nas czeka w najbliższej przyszłości. Zapraszam do lektury – i refleksji. Agnieszka Gąsior-Mazur, prezes Lubelskiego Klubu Biznesu

Gospodarka oczami ekspertów cz.2 zięki uprzejmości Stowarzyszenia Adam Włodarczyk, Przyspieszą zmiany w strukturze han- DLubelski Klub Biznesu, organizacji Katedra Ekonomii dlu. Dalszy wzrost sprzedaży internetowej, reprezentującej około trzystu firm w i Agrobiznesu Uniwer- także żywności. Inwestycje w e-commer- naszym regionie, przedstawiamy ko- sytetu Przyrodnicze- ce. Ograniczenia powierzchni handlowej. lejne przygotowane przez ekspertów go w Lublinie Intensywna penetracja rynków zewnętrz- Stowarzyszenia analizy i prognozy go- W 2018 roku wspar- nych dotychczas eksploatowanych przez spodarcze na nadchodzące miesiące. ciem dla polskiej gospodarki będzie dalszy polskie przedsiębiorstwa (rynku UE) oraz wzrost w strefie euro, w tym w szczególno- niepewność co do możliwości funkcjono- Tadeusz Rybak, ści w Niemczech, głównego partnera pol- wania na rynku brytyjskim po brexicie spo- Mostostal Puławy S.A. skich przedsiębiorstw. Jednak obecne tem- woduje konieczność aktywizacji sprzedaży Z optymizmem przy- po wzrostu PKB, kreowane głównie przez na nowych, często jeszcze obecnie egzotycz- jąłem informację, że konsumpcję, jest raczej nie do utrzymania nych dla przedsiębiorców rynkach zagra- premierem rządu został i pod koniec 2018 r. może nastąpić spowol- nicznych np. Indie, Iran i kraje afrykańskie. Mateusz Morawiecki, nienie rozwoju. Na możliwy spadek dyna- którego doświadczenie biznesowe i zna- miki wzrostu gospodarki wskazuje m.in. Eugeniusz Hyz, Biuro jomość procesów globalizacji są bardzo spadek dynamiki produkcji przemysłowej Wdrażania E-Projektów duże. Myślę, że wielu przedsiębiorców w ostatnim miesiącu 2017 roku. E. Hyz niecierpliwie oczekuje ożywienia gospo- Wystąpi wzrost aktywności inwesty- Dobra ogólna koniunk- darczego i prawa sprzyjającego rozwojo- cyjnej w gospodarce. W pierwszej kolej- tura w gospodarce przeja- wi nie tylko małych, ale i dużych przed- ności obejmie ona inwestycje publiczne, wia się wyraźnym wzrostem siębiorstw. Mapa inwestycji w kraju nie a następnie inwestycje prywatne, jeśli na- zamówień, szczególnie ze strony firm nie- wygląda imponująco, dlatego firmy dy- stąpi spadek poziomu ryzyka związanego mieckich, co oznacza rozwój tych firm, wersyfikują działalność i znaczną cześć z otoczeniem makroekonomicznym i poli- które specjalizują się jako poddostawcy, portfela zleceń uzupełniają poprzez tyczno-prawnym. Ożywienie inwestycyjne a nie producenci finalnych produktów. eksport. Jednak zmieniające się prawo będzie korygowane przez rosnący deficyt Dotyczy to np. branży motoryzacyjnej. i zasady rynku powodują, że nasze pracowników z określonymi kompetencja- Na Lubelszczyźnie mocno rozwijają się przedsiębiorstwa są coraz mniej kon- mi wymaganymi w wielu branżach. Inten- także firmy dostarczające produkty spo- kurencyjne w stosunku do podmiotów syfikowanie inwestycji w branżach związa- żywcze do Wielkiej Brytanii, gdzie mieszka w UE. Decydującą sprawą są wzrastają- nych z trendami activ, bio i eco przyspieszy i pracuje wielu Polaków. Rozwój firm ozna- ce koszty działalności, w tym siły robo- wzrost efektywności ekonomicznej pod- cza spadek bezrobocia, a nawet trudności czej, jak również dostępność do środków miotów w nich funkcjonujących. w pozyskiwaniu wykwalifikowanych pra- z projektów dla dużych firm, w tym Nastąpi dalszy, niewielki jednak, spadek cowników. Coraz częściej firmy muszą or- z branży konstrukcji stalowych i budow- bezrobocia. Pogłębi się niedopasowanie po- ganizować własne doszkalanie pracowni- lanych. Z moich obserwacji wynika, że pytowo-podażowej struktury rynku pracy ków, na przykład operatorów maszyn. wzrasta potrzeba budowania nowych (pracownicy poszukiwani przez pracodaw- Zauważalny wzrost ściągalności podat- modeli biznesowych opartych na współ- ców z kompetencjami odbiegającymi od ków spowodował wzrost przychodów pań- pracy międzysektorowej, w których wza- kompetencji poszukujących zatrudnienia). stwa i stopniowe pomniejszanie deficytu jemność i współzależność w sieci powią- Wzrosną też koszty pracy, głównie poprzez w budżecie państwa, dlatego naturalnym zań ma fundamentalne znaczenie. Jako presję na podwyżki wynagrodzeń. Wraz ze jest oczekiwanie ze strony przedsiębior- przedsiębiorcy, mocno liczymy na to, wzrostem cen spowoduje to wzrost wskaź- ców szybszego obniżania np. podatku VAT że rząd wprowadzi rozwiązania, które nika inflacji. Z drugiej strony, korzystne dla i niektórych narzutów na płace. To wcale uwolnią rynek inwestycji przemysłowych pracowników zmiany na rynku pracy oraz nie musi oznaczać obniżenia przychodów i infrastrukturalnych. Bez realnej rein- dobre nastroje gospodarstw domowych będą w budżecie państwa (vide: mechanizm dustrializacji nie będziemy mogli osią- wspierać konsumpcję i popyt wewnętrzny. zwany krzywą Laffera). Wydaje się, że de- gnąć zamierzonych celów. Warto podpa- Znaczący strumień środków na B+R cyzje o pomniejszaniu stawek podatków, trywać w tym względzie inne gospodarki i inwestycje z potencjałem innowacyjnym, składek ZUS czy stawek akcyzy jednak wy- i odpowiednio wykorzystywać potencjał głównie ze środków UE, przyspieszy tempo magają bardzo odważnych ludzi. Trudno wszystkich podmiotów współtworzących wzrostu innowacyjności gospodarki, szcze- jest przekonać otoczenie, że pomniejszenie przestrzeń rozwoju gospodarczego i spo- gólnie w branżach funkcjonujących w obrę- (stawek podatku) oznacza wzrost (przy- łecznego w Polsce. bie Krajowych Inteligentnych Specjalizacji. chodów państwa). 9 Nowoczesnej gminy portret własny Rozmowa ze Stanisławem Marzędą, wójtem gminy Serniki

Zaczęło się od regat, skończyło na „wspólnym urządzaniu” gminy. Na zdjęciach: wójt Stanisław Marzęda i prof. dr hab. Ryszard Dębicki, prorektor ds. badań naukowych i współpracy międzynarodowej UMCS podpisują porozumienie między Gminą Serniki a uczelnią (luty 2014); obok: wójt Marzęda wręcza puchar uczestniczce regat UMCS – UP Panie Wójcie, spróbujmy pokrótce UG osiem parkingów o łącznej po- wyniesie ok. 1 600 tys. zł. W mijają- podsumować mijającą kadencję. wierzchni 4,450 mkw. Odnowiliśmy cej kadencji zrealizowaliśmy znacznie Co zaliczyłby Pan do jej najwięk- przy współfinansowaniu ze środków więcej ważnych dla mieszkańców in- szych sukcesów? unijnych cztery świetlice wiejskie. westycji, nie sposób jednak wymienić W każdej wiosce zbudowano place wszystkich w tym krótkim wywiadzie. Mam przyjemność sprawować zabaw dla dzieci. Uporządkowaliśmy urząd wójta drugą kadencję. Na po- nadbrzeże Wieprza i zbudowali przy- A jakie plany mają Państwo na naj- czątku pierwszej przyjąłem, jako prio- stań kajakową w Sernikach. W ubie- bliższe lata? rytet, radykalną poprawę stanu dróg głym roku rozpoczęliśmy, przy 85-pro- na obszarze gminy. Zaniechania w bu- centowym dofinansowaniu ze środków Bardzo ważnym przedsięwzięciem dowie asfaltowych dróg były duże, zaś unijnych, instalowanie 531 urządzeń z punktu widzenia porządkowania oczekiwania mieszkańców ogromne. solarnych do podgrzewania wody oraz zdegradowanej przestrzeni publicz- W tym czasie udało nam się zbudo- 21 pieców na biomasę łącznej wartości nej w Sernikach jest rewitalizacja ob- wać od podstaw w naszych wioskach ok. 5 mln zł. Wszystkie te urządzenia szaru podworskiego. W ramach tego 15 dróg asfaltowych łącznej długości służyć mają naszym mieszkańcom. projektu, finansowanego w 95 proc. ze 14,6 km oraz utwardzone chodniki na Złożyliśmy wnioski aplikacyjne na środków unijnych, chcemy odtworzyć dystansie 4,3 km. Wspólnie ze Sta- termomodernizację obiektów publicz- będące w ruinie budynki podworskie, rostwem Powiatowym w Lubartowie nych na kwotę 1 700 tys. zł, jak również utworzyć w odzyskanym budynku wyremontowaliśmy 7,7 km dróg po- na rewitalizację obszaru podworskiego „Rządcówki” centrum czytelnictwa wiatowych. Mamy więc w naszej gmi- na kwotę ok. 4 mln zł, przy 95 proc. i kultury. Projekt przewiduje miejsca nie ponad 22 kilometry dróg o nowym dofinansowania. W bieżącym roku rekreacji dla dzieci i dorosłych oraz wysokim standardzie. Zbudowaliśmy skanalizujemy Kolonię Wola Sernicka. uporządkowanie „centrum podwor- przy szkołach, świetlicach wiejskich, Dofinansowania ze środków unijnych skiego”. Tu w przeszłości znajdował się

Skrzyżowanie dróg w centrum Woli Sernickiej – widok z okna szkoły podstawo- wej, lata 60. XX wieku; zdjęcie pochodzi z albumu „Gminy Serniki portret własny” Zagospodarowane centrum Sernik i nabrzeże Wieprza 10

„ogród włoski”. Co prawda nie damy mieszkańców miast jest zaintereso- Jesteśmy po wstępnych rozmowach rady go odtworzyć, ale zadbamy, by wanych osiedlaniem się u nas. Skala z władzami Wydziału Nauk o Ziemi powstał dość duży rabatowy skwerek budowy nowych domów jednorodzin- i Gospodarki Przestrzennej UMCS. oraz miejsca rekreacji i wypoczynku. nych jest znacząca, wśród budujących Współpraca ta obliczona jest na mak- Zamierzamy częściowo uporządkować wille jest coraz więcej mieszkańców symalny profesjonalizm co do kierun- pozostałości parku dworskiego oraz miast. Oczywiście jesteśmy zaintereso- ków zmian. Wspólnie będziemy za- nasadzić nowy drzewostan. Złożyliśmy wani tym, aby sprowadzały się do nas stanawiali się, w jaki sposób osiągnąć stosowny wniosek aplikacyjny w Urzę- osoby o wysokim statusie majątkowym możliwie największy efekt funkcjonal- dzie Marszałkowskim opiewający na i dobrym wykształceniu. Chcielibyśmy, ny wspólnot wiejskich z uwzględnie- kwotę 5 mln zł dofinansowania. aby takie osoby miały wpływ na współ- niem dotychczasowej funkcji naszych tworzenie szeroko rozumianego do- wiosek, istniejącej infrastruktury i wa- brostanu życia w naszej gminie. Wśród lorów przyrodniczo-przestrzennych. znacznej części naszych mieszkańców wyraźnie rysuje się tendencja do przyj- A zaczęło się od regat UMCS – UP... mowania wzorców życia miejskiego. Współpraca gminy z uczelniami Z jednej strony chcemy być przyjaźni wyższymi układa się coraz lepiej! takim tendencjom, nadążać za zmia- nami cywilizacyjnymi, z drugiej dbać Nasza współpraca z UMCS i Uni- o to, by rolnictwo było dominującą ga- wersytetem Przyrodniczym rozpoczęła łęzią produkcji, aby zachować tradycję, się w 2014 roku, od wspólnej organiza- naszą symbolikę wiejską. cji imprezy sportowej na rzece Wieprz. Niesłychanie ważnym zadaniem Są to regaty kajakowe na wzór zmagań będą zmiany w planach przestrzen- Oxford – Cambrigde, w których także nego zagospodarowania gminy, które uczestniczą studenci obydwu uczel- ni. Ponadto współpracujemy z Wy- W każdej wiosce w gminie Serniki działem Nauki o Ziemi i Gospodarki jest plac zabaw dla dzieci Przestrzennej UMCS oraz z Katedrą Inżynierii Kształtowania Środowiska Na przestrzeni lat różne były kon- i Geodezji Uniwersytetu Przyrodni- cepcje rozwoju gminy Serniki (np. czego. Studenci tych wydziałów piszą w czasach PRL miała być „osiedlem prace zaliczeniowe, dyplomowe i ma- mieszkaniowym” dla górników gisterskie odnoszące się do naszej gmi- z Bogdanki). A Pana zdaniem – ny w obszarze planowania przestrzen- w którą stronę powinna pójść gmina? nego i gospodarki wodno-ściekowej. Z pomocą naukowców UP opracowa- Przede wszystkim powinniśmy na- liśmy koncepcję skanalizowania miej- dążać za dynamiką zmian, jakie do- scowości, które kanalizacji nie mają, ze konują się na naszych oczach w wielu obszarach życia społecznego, nie tra- W Sernikach sieć kanalizacyjna powstała cąc z pola widzenia depopulacyjnych kilka lat temu, w tym roku skanalizowana zjawisk demograficznych. Nasza gmi- zostanie Wola Sernicka na dotychczas była gminą rolniczą. Ak- tualnie głównym źródłem utrzymania niebawem rozpoczniemy. Mamy świa- dużej części mieszkańców przestaje domość, że planowanie przestrzenne być rolnictwo. Niemniej swoją prze- implikuje długotrwałe procesy zmian. strzeń rolnicy muszą zachować i to nie Efekty przychodzą tu nieprędko, ale podlega dyskusji. Będziemy, na ile to ich skutki, jeśli chodzi o ład prze- możliwe, wspierali naszych rolników strzenny, są rozstrzygające na długie w unowocześnianiu i przebranżawia- lata i bywają wręcz nie do usunię- niu swoich gospodarstw. Z takim zja- cia, jeżeli popełnione zostaną błędy. wiskiem już mamy do czynienia. Jesteśmy świadomi, że poruszamy Chcemy być gminą otwartą i przy- się w obszarze zasobów i wartości Kierowcy mają do dyspozycji ponad jazną biznesowi. Duży nacisk chcemy nieodwracalnych oraz często nieod- 22 km dróg o wysokim standardzie; na kłaść na ekologię, upiększanie prze- wracalnych rozstrzygnięć. Dlatego już zdjęciu: jedna z najnowszych inwestycji – strzeni publicznej, na tworzenie kli- zabieraliśmy się za analizę naszych za- przebudowana droga w Woli Sernickiej matu miejsca, gdzie będzie można się sobów przyrodniczo-przestrzennych, wskazaniem, gdzie należy instalować relaksować. Nasza gmina jest bez wąt- próbując odpowiedzieć sobie na pyta- oczyszczalnie przydomowe. My korzy- pienia atrakcyjnym miejscem do za- nia: W jakim kierunku powinny pójść stamy z tej współpracy przy planowa- mieszkania, osiedlenia się. Mamy tutaj zmiany? Co należy chronić? Czego uni- niu własnych przedsięwzięć, więc jest bardzo dobry mikroklimat. W czasach kać, by nie popełnić błędów? Chcemy ona dla nas bardzo korzystna; jestem PRL rzeczywiście były plany budowy konsultować nasze propozycje zmian przekonany, że dla uczelni również. osiedla mieszkaniowego dla górników z naukowcami, aby wybrać rozwiąza- z Bogdanki, właśnie ze względu na nia optymalne, które dobrze wpiszą się Gmina i jej mieszkańcy dbają o przy- korzystny mikroklimat. Coraz więcej w oczekiwania naszych mieszkańców. szłość, ale pamiętają też o przeszło- 11

ści, czego efektownym wyrazem są w ubiegłym roku aplikowały o sfinan- przewodniczyć. W planach mamy m.in. wydawnictwa na temat histo- sowanie miejsc rekreacji w swoich trzy uroczystości. Uroczystość główna rii gminy, starannie opracowane we miejscowościach ze środków unijnych. odbędzie się w Brzostówce. W czasie współpracy władz z mieszkańcami. Gmina bardzo je wspierała przy opra- Powstania Styczniowego w tej miej- Jak układa się ta współpraca? cowaniu wniosków aplikacyjnych. scowości doszło do walk powstańców Czwarte stowarzyszenie jest organem z Rosjanami, w wyniku których zginę- W roku 2014 samorząd gminy wydał prowadzącym szkołę podstawową ło 16 naszych powstańców, a 58 zostało monografię historyczną gminy. Nie by- w Nowej Wsi – wspieramy je nie tylko rannych. Chcemy w rejonie tych walk łoby w tym nic niezwykłego, gdyby nie finansowo, ale również na inne sposo- postawić kamienny obelisk ze stosow- fakt, że w przeważającej części „swo- by. Unowocześniliśmy nawierzchnię nym, upamiętniającym powstańców ją” historię napisali sami mieszkańcy. płyty boiska, zbudowaliśmy plac za- napisem oraz krzyż w miejscu pierwot- W każdej wsi powstał zespół redakcyjny, baw dla dzieci itp. Kluby sportowe są nego pochówku poległych. który redagował historię swojej miejsco- finansowane przez Gminę i wszystkie Druga uroczystość będzie miała wości w oparciu o wiedzę mieszkańców działają bardzo prężnie. Mamy dru- miejsce w Woli Sernickiej. Przed II i dostępne autorom źródła historycz- żynę piłki nożnej grającą w klasie „A”, Wojną Światową na frontonie szkoły ne. W roku 2017 wydaliśmy album pt. rokrocznie wszystkie miejscowości wy- mieszkańcy umieścili medalion z wize- „Gminy Serniki portret własny”, w któ- stawiają swoje drużyny w turnieju piłki runkiem Józefa Piłsudskiego. W czasie rym głównym nośnikiem przekazu są nożnej o puchar wójta. Mamy bardzo wojny Niemcy zniszczyli ten medalion. fotografie. Album zawiera osiem roz- mocne sekcje piłki siatkowej halowej Zamierzamy go odtworzyć i przywró- działów tematycznych świetnie obrazu- i plażowej, tenisa stołowego. Długo cić na stare miejsce. jących naszą gminę. Niebawem będzie trzeba by wyliczać, ile imprez sporto- Trzecia uroczystość odbędzie się 11 li- udostępniony na naszej stronie interne- wych w roku organizują kluby, stowa- stopada w Sernikach. Tak jak rokrocz- towej. Współpraca z mieszkańcami w re- rzyszenia i Gmina. Jestem przekonany, nie, rozpocznie się Mszą Świętą połą- alizacji opracowania tych dwóch publi- że pod tym względem niewiele gmin czoną z patriotycznym spektaklem. kacji układała się zdumiewająco dobrze. wiejskich może się z nami równać. Następnie uczestnicy uroczystości Mieszkańcy bardzo chętnie udostępniali z pocztami sztandarowymi szkół i OSP nam zdjęcia, różne stare rzeczy, przeka- Jak gmina Serniki przygotowuje się przejdą na cmentarz, a tam przy ka- zywali wiedzę historyczną. do obchodów 100-lecia niepodległo- pliczce upamiętniającej nasze zrywy Śmiało można powiedzieć że współ- ści Polski? powstańcze złożymy kwiaty i zapalimy praca z mieszkańcami układa się wzor- znicze. Poza tym jesteśmy na etapie cowo na wszelkich płaszczyznach. W gminie ukonstytuował się liczący planowania innych imprez – kultu- W gminie poza OSP mamy cztery sto- 27 osób Gminny Komitet Obchodów ralnych, rekreacyjnych, sportowych warzyszenia oraz trzy kluby sporto- 100. Rocznicy Odzyskania Niepod- – związanych z tą szczególna rocznicą. we. Trzy spośród tych stowarzyszeń ległości, któremu mam przyjemność zdjęcia: UG Serniki Będą nowe drogi Przedstawiciele samorządów Przemysław Czarnek, wręczając pro- województwa lubelskiego mesy samorządowcom. W ramach Programu Rozwoju otrzymali umowy w sprawie Gminnej i Powiatowej Infrastruktury udzielenia dotacji z budżetu Drogowej w 2018 roku województwo państwa na zadania realizowa- lubelskie może dysponować kwotą ne w ramach tegorocznej edycji 60 341 388 zł. Na liście zakwalifiko- wanych wniosków znalazły się 54 za- Programu Rozwoju Gminnej dania – 13 dotyczących dróg powia- i Powiatowej Infrastruktury towych i 41 dróg gminnych. Drogowej na lata 2016-2019. Łącznie na terenie naszego wo- jewództwa przebudowanych zo- ierwsze samorządy otrzyma- stanie 122 km dróg. Szacunkowy Pły swoje umowy 7 marca w Sali koszt realizacji wszystkich zadań Błękitnej Lubelskiego Urzędu Wo- wyniesie ponad 134 mln zł, dotacja jewódzkiego, kolejne – 14 marca z budżetu państwa będzie stanowi- w Zamościu. – Temat dróg gmin- ła 44,97 proc. nych zawsze był i jest przedmiotem – W kadencji, w której mam moich działań w Warszawie, któ- zaszczyt i honor pełnić funkcję re mają na celu zwiększanie puli wojewody, przekazujemy łącznie środków na odbudowę powiatowej z dzisiejszymi środkami ponad Samorządy, które otrzymały pro- i gminnej infrastruktury na tere- 180 mln złotych w ramach tego mesy, na realizację zaplanowanych nie województwa lubelskiego i rze- programu – podsumowywał Prze- inwestycji mają czas do końca roku. czywiście tak się dzieje. Te środki mysław Czarnek dotychczasowe red. zwiększają się – zaznaczył wojewoda efekty PRGIPID. zdjęcia: Lubelski Urząd Wojewódzki 12 Powiat parczewski – samorząd otwarty Wkrótce bez nieporównanie wygodniej, szybciej i bezpiecz- niej będzie można przejechać trasę między Parczewem a Sie- mieniem. Powiat Parczewski przystępuje do realizacji długo wyczekiwanej przez kierowców inwestycji w ramach unijnego megaprojektu drogowego. Ale w tegorocznym budżecie powiatu jest więcej takich ambitnych zadań.

rzetarg na przebudowę drogi po- Pwiatowej Parczew – Siemień ru- Otwarcie przebudowanej drogi powiatowej Kopina – Milanów szył. Inwestycja będzie realizowana w ramach finansowanego ze środków stycja powinna się rozpocząć w tym lion zł) podzieliły między siebie powiat unijnych megaprojektu drogowego roku – precyzuje wicestarosta Adam i miasto. Przebudowę ponad dwóch „Wygodniej, szybciej, bezpieczniej”, Domański. Zakończenie prac zaplano- kilometrów drogi Sosnowica – Urszu- którego celem jest poprawa stanu dróg wano na rok 2020, a ich zakres istotnie lin – Hańsk za 1,2 mln zł dofinansował powiatowych i poprawa spójności ko- jest szeroki. Przed położeniem nowej PROW. Z pomocą środków z MSWiA munikacyjnej na terenie województwa nawierzchni grunt zostanie wykoryto- odbudowano zniszczone przez wodę lubelskiego. W projekcie bierze udział wany i wyprofilowany; wzdłuż drogi w 2014 roku odcinki dróg powiatowych 20 powiatów, liderem jest Powiat Lu- zostanie też wybudowana ścieżka rowe- wraz z przepustami w miejscowo- belski. Całkowity koszt przedsięwzię- rowa, przystanki i zatoczki autobusowe ściach: Podedwórze, Zaliszcze, Zadębie cia to około 200 milionów złotych oraz oznakowanie. Wszystko będzie (przypomnijmy, że wcześniej odbu- (ponad połowa tej kwoty to dofinan- kosztowało prawie 13 milionów złotych dowano również drogi z przepustami sowanie z RPO WL) – za te pieniądze (łącznie z dofinansowaniem unijnym). w Podedwórzu i Kaniukach). Na jezd- na terenie województwa zostanie zbu- Powiat w tegorocznym budżecie zare- niach w gminach: Parczew, Siemień, dowanych lub przebudowanych ponad zerwował na ten cel 4,4 mln zł, do in- Dębowa Kłoda, Milanów położono as- 220 km dróg. W powiecie parczew- westycji dołożą się też Gmina Siemień faltowe nakładki za ponad 900 tys. zł. skim – 9,8 km. (2,8 mln zł) i gmina Parczew (1,7 mln). Na kolejne nakładki na drogach powia- – To niemały wydatek dla budżetu towych w tegorocznym budżecie prze- W powiecie przyspieszą? powiatu, ale należy wykorzystać do- znaczono 400 tys. zł. finansowanie unijne, bo w przyszłości Bo megaprojekt to nie jedyna in- – W ramach megaprojektu zamie- takie środki mogą być niedostępne – westycja drogowa zaplanowana na rzamy gruntownie przebudować dro- zaznacza starosta Jerzy Maśluch. 2018 rok. Powiat bierze również udział gę 1250L od ronda przy starostwie, Porządne drogi to „artykuł pierwszej w wielkim transgranicznym projek- przez Brudno, Miłków i Siemień, aż potrzeby” we wszystkich samorządach. cie „Poprawa jakości infrastruktury do skrzyżowania z drogą wojewódz- Również zarząd powiatu parczewskie- drogowej na obszarze przygranicz- ką 815. Przygotowania toczyły się go w miarę możliwości stara się tym nym Polski, Białorusi i Ukrainy”, w konsultacji z mieszkańcami, inwe- potrzebom sprostać. Korzystając z do- realizowanym w ramach Programu finansowania ze środków zewnętrz- Współpracy Transgranicznej PL-BY- Korzystając ze środków zewnętrznych, nych, wiele inwestycji w tym zakresie -UK 2014-2020. Jego całkowita war- powiat remontuje kolejne kilometry wykonano także w ubiegłym roku i la- tość to 7 295 tys. zł. – 90 proc. tej kwo- dróg; na zdjęciu: przebudowa drogi powiatowej Kopina – Milanów tach wcześniejszych. 3 376 tys. zł kosz- ty stanowi dofinansowanie z Unii. towała na przykład przebudowa drogi Powiat w ramach projektu zamierza powiatowej Kopina – Milanów. Połowa przebudować ponad kilometr drogi tej kwoty pochodziła z budżetu pań- powiatowej w miejscowości Rusiły stwa, reszta – od powiatu i gminy Mi- (gm. Podedwórze) za 782 tys. zł – za- lanów. Przebudowane zostały również powiada wicestarosta. Jest jeszcze jed- ulica i chodniki na alei Jana Pawła II na inwestycja, o której warto chociaż w Parczewie – tu koszty (prawie mi- wspomnieć. – Od dawna z gminą Par- 13 czew planujemy przebudowę skrzyżo- – Część spraw będzie mona załatwić pomocy będzie mogło skorzystać wania al. Jana Pawła II i ul. Wojska przez internet, bez konieczności wy- 240 uczniów oraz 11 nauczycieli za- Polskiego. Zdecydowaliśmy, że po- chodzenia z domu – podkreśla wice- wodowych i instruktorów praktycznej wstanie tam rondo. Na dokumenta- starosta. nauki zawodu w technikach w ZSP. cję tej inwestycji zarezerwowaliśmy Kwoty, jakie powiat planuje zaan- Wartość projektu to 1 926 tys. zł i jest w tegorocznym budżecie 46 tys. zł – gażować w kolejną planowaną inwe- on w całości dofinansowany ze środ- mówi starosta Jerzy Maśluch. stycję, nie są może tak imponujące, jak ków unijnych w ramach RPO WL. Tylko na największe inwestycje te z „cyfrowego” projektu, ale termo- Uczniowie z terenu powiatu mogą też w budżecie powiatu na 2018 rok za- modernizacja budynków użyteczności zapracować na stypendia naukowo- rezerwowano ponad 12 milionów zło- publicznej, bo o niej mowa, z pewno- -artystyczne, a ponadto – w ramach tych. A drogi, choć kosztowne, nie sta- ścią przyniesie duże korzyści zarówno współpracy powiatu z Rejonem Lubo- nowią w nim jedynej pozycji. budżetowi, jak i środowisku. Przetarg melskim na Ukrainie – wziąć udział na dokumentację techniczną przedsię- w wyjazdach związanych z międzyna- Po pierwsze mieszkańcy wzięcia już się odbył. W budżecie na rodową wymianą młodzieży. ten cel przeznaczono blisko 3 mln zł, W wyborze odpowiedniego kierunku Największym przedsięwzięciem, a wśród budynków, które mają podda- kształcenia i zawodu może pomóc rów- w jakim obecnie bierze udział powiat ne zabiegom mającym na celu zmniej- nież Powiatowa Poradnia Psycholo- parczewski, jest partnerski projekt szenie ich zapotrzebowania na energię, giczno-Pedagogiczna w Parczewie. Mi- „e-Geodezja cyfrowy zasób geodezyjny jest m.in. DPS w Kalince. sją prowadzonej przez powiat poradni województwa lubelskiego”, realizowa- Warto wspomnieć również o wsparciu jest bowiem udzielanie wszechstronnej ny przez 20 powiatów. Jego całkowita gminy Podedwórze w realizacji zadania pomocy psychologiczno-pedagogicznej wartość to 187,5 mln zł, a dofinan- pn. „Modernizacja ujęcia wody Podedwó- dzieciom i młodzieży, a także wspie- sowanie w ramach RPO WL wyno- rze ze stacją wodociągową w miejscowo- ranie rodziców i nauczycieli w ich wy- si blisko 159,4 mln. Projekt zakłada ści Opole”. – Przede wszystkim mieliśmy siłkach związanych z wychowaniem „ucyfrowienie” powiatowych zasobów na względzie dobro mieszkańców gmi- i kształceniem następnych pokoleń. geodezyjnych obejmujących niemal ny, którzy dzięki realizacji tej inwestycji Dziś poradnia ma jeszcze jedną funk- 70 proc. powierzchni województwa. będą mieli zapewniony dostęp do dobrej cję – na mocy porozumienia zawartego Pierwsze efekty – ortofotomapę wy- jakości wody – uzasadniał decyzję po- między powiatem a MEN jest również konaną na podstawie zdjęć lotniczych wiatu starosta. wiodącym ośrodkiem koordynacyjno- – będzie można zobaczyć już wiosną. Powiat dba też o swoich młodych -rehabilitacyjno-opiekuńczym na tere- Wśród planowanych zadań jest rów- mieszkańców, m.in. zapewniając im nie powiatu parczewskiego w ramach nież m.in.: dostosowane istniejących jak najlepszy start w przyszłość po- finansowanego z budżetu państwa baz danych Ewidencji Gruntów i Bu- przez podnoszenie poziomu kształ- programu kompleksowego wsparcia dynków (EGiB), Geodezyjnej Ewiden- cenia w swoich szkołach. Obecnie dla rodzin „Za życiem”. Głównym za- cji Sieci Uzbrojenia Terenu (GESUT) w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych daniem takiego ośrodka jest udziela- i Bazy Danych Obiektów Topograficz- im. Stanisława Staszica w Parczewie nie wsparcia rodzinom z dziećmi od nych o szczegółowości zapewniającej realizowany jest projekt „Dobre wy- chwili wykrycia zagrożenia niepełno- tworzenie standardowych opracowań kształcenie – lepsza praca”, którego sprawnością oraz rodzinom z dziećmi kartograficznych w skalach 1:500 – celem jest podniesienie atrakcyjności, z niepełnosprawnością od narodzin 1:5000 (BDOT500). – Cyfryzacja za- jakości i efektywności kształcenia za- dziecka do czasu podjęcia przez nie sobów geodezyjnych jest bardzo waż- wodowego. – W ramach projektu do- nauki w szkole. Rodziny objęte taką na, bo korzystają z nich m.in. planiści posażone zostaną pracownie prak- opieką mogą liczyć przede wszyst- i urbaniści, ale również właściciele tycznej nauki zawodów, a uczniowie kim na specjalistyczną informację, nieruchomości i inwestorzy. Reali- technikum będą mogli wziąć udział pomoc specjalistów w zależności od zacja projektu ułatwi im wszystkim w dodatkowych zajęciach, kursach potrzeb dziecka i jego rodziny oraz szybki dostęp i wykorzystanie tych i szkoleniach specjalistycznych oraz pomoc w uzyskaniu wiedzy i dostępu zasobów – zauważa Adam Domań- odbyć staże zawodowe. W szkole- do wszelkich potrzebnych usług ofe- ski. Z kolei planowane uruchomienie niach i kursach doskonalących będą rowanych im na terenie powiatu. e-usług zdecydowanie ułatwi formal- mogli wziąć również nauczyciele zdjęcia: Starostwo Powiatowe ności związane z obsługą interesantów. – wylicza Adam Domański. Z takiej w Parczewie Celem projektu „Dobre wykształcenie – lepsza praca” jest podniesienie atrakcyjności, jakości i efektywności kształcenia zawodowego, m.in. poprzez doposażenie pracowni praktycznej nauki zawodów 14 Gmina Jabłoń – inwestycja w przyszłość Gmina Jabłoń leży w północno- Projekty dofinansowane z Programu Oś Priorytetowa 5 Efektywność Rozwoju Obszarów Wiejskich Woje- energetyczna i gospodarka niskoemi- -wschodniej części wojewódz- wództwa Lubelskiego na lata 2014-2020: syjna, Działanie 5.2 Efektywność ener- twa lubelskiego, w powiecie getyczna sektora publicznego. parczewskim. Jest gminą Przebudowa drogi powiatowej Wartość dofinansowania: 2 169 455,65 zł. typowo rolniczą o nieskażo- nr 1095L w miejscowościach Jabłoń Termin realizacji: 2018-2020 rok. i Dawidy nym środowisku, malowniczo Budowa drogi powiatowej; kilome- Poprawa funkcjonowania punktu usytuowaną w dorzeczu rzeki traż – od km 28+053 do km 33+526. selektywnej zbiórki odpadów ko- Zielawa. Ostatnie lata to okres Wartość dofinansowania: 1 837 964 zł. munalnych w gminie Jabłoń cywilizacyjnego skoku, pod- Termin realizacji: 2017-2018 r. Przebudowa punktu selektywne- go zbierania odpadów komunalnych czas którego gmina doskonale Poprawa efektywności gospodarki w Jabłoniu udoskonali proces przyj- wykorzystała nadarzające się wodno-ściekowej na terenie gminy mowania odpadów dostarczanych okazje do pozyskania środków Jabłoń etap III. Budowa przydomo- przez mieszkańców gminy oraz tym- na wszechstronny rozwój. wych biologicznych oczyszczalni czasowego ich magazynowania do cza- ścieków na terenie gminy Jabłoń su zgromadzenia ilości zezwalającej na oraz przebudowa sieci wodociągo- ekonomiczny transport. d 2006 roku dzięki pozyskanym wej w miejscowości Jabłoń Oś Priorytetowa 6 Ochrona środo- Ofunduszom zewnętrznym zreali- Budowa biologicznych przydomo- wiska i efektywne wykorzystywanie zowano tu w sumie 130 projektów wych oczyszczalni ścieków w miejsco- zasobów, Działanie 6.3 Gospodarka z zakresu infrastruktury, ochrony śro- wości Jabłoń (7 szt.) i w miejscowości odpadami. dowiska, oświaty, sportu i kultury na Gęś (4 szt.), a także przebudowa sieci Wartość dofinansowania: 171 812,11 zł. łączną kwotę ok. 36 mln zł. Dziś gmina wodociągowej na odcinku ok. 252,5 m Termin realizacji: 2018 rok. posiada 88,40 km sieci wodociągowej w miejscowości Jabłoń. z 1036 przyłączami, 229 przydomo- Wartość dofinansowania: 122 596 zł. Promocja niskoemisyjności na tere- wych biologicznych oczyszczalni ście- Termin realizacji: 2018 r. nie gmin północnej Lubelszczyzny ków oraz sieć kanalizacyjną o łącznej Modernizacja oświetlenia ulicznego długości 12,52 km. Zmodernizowano Projekty dofinansowanie z Regionalne- na terenie gmin partnerskich. Na te- też oczyszczalnię ścieków w Jabłoniu. go programu Operacyjnego Wojewódz- renie gminy Jabłoń 446 opraw świetl- 353 budynki prywatne i użyteczności twa Lubelskiego na lata 2014-2020: nych zostanie zastąpionych nowocze- publicznej korzystają z instalacji solar- snymi i energooszczędnymi oprawami nych. Dzięki środkom PROW powstały Poprawa jakości infrastruktury dro- LED o mocy od 76 do 224 W. m.in. nowe parkingi i chodniki. Wy- gowej na obszarze przygranicznym Oś Priorytetowa 5 Efektywność budowano zespoły boisk „Orlik 2012” Polski, Białorusi i Ukrainy energetyczna i gospodarka niskoemi- w Jabłoniu i Gęsi oraz kompleksy Przebudowa sieci dróg gminnych syjna, Działanie 5.5 Promocja nisko- sportowo-rekreacyjne w Dawidach i powiatowych o dł. ponad 19 km, z emisyjności. i Kolanie. W świetlicach wiejskich czego po stronie polskiej ok. 12,5 km. Wartość dofinansowania dla Gminy przeprowadzono termomodernizację, W gminie Jabłoń: to 2,99 km (drogi gmin- Jabłoń: 486 579, 90 zł. a kompleksowo wyposażona nowa sie- ne w miejscowościach: Dawidy, Wantopol, Termin realizacji: 2018 rok. dziba GBP i GOK w Jabłoniu spełnia Kolano-Kolonia, Gęś, Dawidy, Kolano). wszelkie wymogi XXI wieku. Nowe Projekt realizowany w ramach part- Wzrost efektywności i dostępności możliwości inwestowania i pozyskiwa- nerskiego programu transgranicznego e-usług gmin partnerskich na tere- nia dotacji otworzył powstały w part- Polska–Białoruś–Ukraina 2014-2020. nie Euroregionu Bug nerstwie z sąsiadującymi gminami ob- Lider: Gmina Jabłoń. Gminy part- Zakup sprzętu komputerowego szar turystyczny „Dolina Zielawy”. nerskie ze strony polskiej: Milanów, i biurowego, serwera z macierzą dys- W 2017 roku zakończyły się prace Wisznice, Rossosz, Sosnówka, Powiat ków, urządzeń zabezpieczających siec związane z remontem i rozbudową sta- Parczewski; białoruskie: Znamienka; LAN, oprogramowania realizującego cji uzdatniania wody w Jabłoniu, zreali- ukraińskie: Zabrody. funkcję elektronicznego obiegu doku- zowane z udziałem środków unijnych Wartość dofinansowania dla Gminy mentów i e-należności „Portal intere- w partnerskim projekcie w ramach Jabłoń 904 225,27 zł santa”, oprogramowania do obsługi RPO WL (czytaj na stronie obok). Rów- Termin realizacji w gminie Jabłoń: Miejscowego Planu Zagospodarowa- nie ambitnych projektów nie zabraknie 2018-2019 rok. nia Przestrzennego itp. także w kolejnych miesiącach. Projekt partnerski. Oś Priorytetowa Termomodernizacja budynków użytecz- 2 Cyfrowe Lubelskie, Działania 2.1 Cy- ności publicznej na terenie gminy Jabłoń frowe Lubelskie. Termomodernizacja budynków Wartość dofinansowania dla Gminy szkół podstawowych w: Jabłoniu, Gęsi, Jabłoń: 337 917,50 zł Kolanie, Dawidach i Paszenkach oraz Termin realizacji w gminie Jabłoń: budynku Urzędu Gminy w Jabłoniu. 2018 rok. 15 Remont i rozbudowa stacji uzdatniania wody w miejscowości Jabłoń zakończone

W gminie Jabłoń zakończyły modułu radiowego i oprogramowa- 969,06 zł, a kwota dofinansowania – niem (znacznie usprawni to odczyty 820 263,16 zł. się prace inwestycyjne pro- z wodomierzy ilości pobranej wody, Źródło dofinansowania: Regionalny wadzone w ramach projektu przez odbiorców posiadających przyłą- Program Operacyjny Województwa partnerskiego pn. „Rozbudo- cza kanalizacji sanitarnej). Lubelskiego 2014-2020, Oś prioryte- towa Ochrona środowiska i efektywne wa i modernizacja systemu Wydatki poniesione w ramach pro- wykorzystywanie zasobów, Działanie zaopatrzenia w wodę jektu przez Gminę Jabłoń to 1 186 6.4 Gospodarka wodno-ściekowa. w gminie Podedwórze i Jabłoń”. Liderem projektu jest Gmina Podedwórze. Zakres rzeczowy prac obejmował: - rozbudowę budynku stacji o po- mieszczenie hali technologicznej, - remont instalacji technologicznej, w tym m.in. likwidację zużytej studni S2, wymianę złóż w istniejących fil- trach ciśnieniowych oraz montaż 2 szt. filtrów ciśnieniowych nowych, wyko- nanie studni awaryjnej S4 o wydajno- ści ok. 48m3/h, - remont i przebudowę instalacji elektrycznej i kontrolno-pomiarowej, w tym m.in. modernizację systemu sterowania i pomiarów z wizualizacją i sterowaniem procesami (zamonto- wane przepływomierze oraz czujniki ciśnienia z przekazaniem sygnału do stacji dyspozytorskiej w budynku SUW pomogą w jak najszybszym wykryciu awarii, niekontrolowanego wypływu), - montaż instalacji fotowoltaicznej o mocy 5 kW (pozwoli to na zmniejsze- nie kosztów eksploatacyjnych), - montaż systemu kontroli sieci wo- dociągowej, - montaż systemu radiowego odczy- tu 76 kpl. wodomierzy wraz z zakupem 16 Kuźnia fachowców Rozmowa z Jerzym Wójcikiem, dyrektorem Zespołu Szkół Rzemiosła i Przedsiębiorczości im. Jana Kilińskiego w Lublinie

Panie Dyrektorze, Zespół Szkół Rze- miosła i Przedsiębiorczości im. Jana Kilińskiego założyli de facto lubelscy rzemieślnicy i przedsiębiorcy w latach 90. ubiegłego wieku. Czy to znaczy, że już wtedy mieli kłopot ze znalezieniem fachowców do pracy? Dokładnie tak było. Lata 90. były okre- sem prawdziwego boomu gospodarczego. Na rynku pojawiło się wiele nowych ini- cjatyw gospodarczych. Z czasem, zwłasz- cza po wprowadzeniu reformy eduka- cyjnej, kiedy to młodzi ludzie zaczęli wybierać raczej licea ogólnokształcące Inauguracja roku szkolnego 2017/2018 w ZSRiP im. J. Kilińskiego; obok dyrektora Jerzego i studia niż szkoły zawodowe, te wszyst- Wójcika (stoi w środku) Anna Augustyniak, sekretarz województwa lubelskiego kie firmy zaczęły odczuwać braki kadro- i Zbigniew Marchwiak, prezes Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Lublinie; po drugiej stronie Magdalena Zabłocka, specjalista izby ds. oświatowo-prawnych we. Dziś ten problem jest jeszcze bardziej palący. Niedawno Agnieszka Gąsior-Ma- którą można przekazać uczniom. Dzięki i samorządowcy organizują konferencje zur, prezes Lubelskiego Klubu Biznesu, temu dziś możemy kształcić w 22 zawo- prasowe, udzielają wywiadów... Zaletą powiedziała mi, że wszyscy należący do dach w szkole branżowej, a od września tego zjawiska jest to, że wreszcie znalazły stowarzyszenia pracodawcy, a jest ich 2017 roku w naszym zespole działa też się pieniądze na szkolnictwo zawodowe, około 250, usilnie i bezskutecznie po- technikum. Obecnie jest to jedna klasa więc mam nadzieję, że to trwała tenden- szukują pracowników. Chcą się rozwijać, kształcąca w dwóch zawodach: technik cja, która przyniesie dobre efekty. uruchamiać nowe linie produkcyjne, ale... informatyk oraz technik usług fryzjer- Za trzy lata, kiedy pierwsi absolwenci nie mają kogo przy nich postawić. skich, a od nowego roku zamierzamy będą opuszczać szkoły branżowe, okaże W 1993 roku lubelscy przedsiębiorcy utworzyć kolejną lub nawet dwie klasy. się, czy uczniów przybywa, ale w naszej zrzeszeni w Izbie Rzemiosła i Przedsię- szkole już w ubiegłym roku, mimo niżu biorczości postanowili, że niejako sami Za naukę w szkole nie trzeba płacić? demograficznego, nabór był rekordowy będą kształcić swoich przyszłych pracow- Nie trzeba. Jesteśmy szkoła publicz- – do pierwszych klas przyjęliśmy ponad ników i utworzyli Średnią Rzemieślniczą ną, jak każda inna szkoła publiczna do- 130 uczniów. Nie miałbym nic przeciw- Szkołę Zawodową proponując kształce- stająca dotację. Natomiast technikum ko temu, żeby w kolejnych latach bić nie w tak egzotycznym dzisiaj zawodzie, jest szkołą niepubliczną na prawach pu- następne rekordy. jakim jest kowal artystyczny czy grawer. blicznej. To również nie wiąże się z ob- ciążeniami finansowymi dla uczniów, Na wszystkich tych konferencjach Nie od razu zaczęło się od dzisiejszych różnica polega raczej na rozwiązaniach dużo mówi się o dualnym systemie 22 zawodów... dydaktycznych. kształcenia, w którym kształci też Szkoła rozwijała się stopniowo, ZSRiP. Jakie korzyści daje taki system w miarę uzupełniania kadry nauczy- Czy młodzież chętniej przychodzi dziś uczniom? cielskiej, a przede wszystkim zasobów do szkół branżowych niż wcześniej do System jest wzorowany na niemiec- lokalowych, bo zabytkową kamienicę, zawodowych? kim, praktykowanym przez tamtejszych w której się mieści, wciąż zamieszkują To jeszcze się okaże, bo szkoła branżo- rzemieślników od wielu lat. Przede dawni lokatorzy. Również z tej przy- wa zastąpiła zawodową dopiero we wrze- wszystkim kładzie duży nacisk na prak- czyny postanowiono rozbudowywać śniu tego roku. Myślę jednak, że zmiana tyczną naukę zawodu w relacji mistrz – szkołę, żeby zwiększyć powierzchnię, nazwy to dobre posunięcie marketingo- uczeń (czyli dziś: pracodawca lub specja- we. Niestety, błędna polityka edukacyj- lista zatrudniony w jego firmie – uczeń). Szkoła posiada bardzo nowoczesne na i wieloletnie zaniedbania sprawiły, że W naszej szkole tylko część teoretycz- pracownie multimedialne szkoły zawodowe dźwigają niezasłużone na nauki zawodu odbywa się w szkol- brzemię placówek gorszej jakości i oba- nych klasach. Ponadto, w tych zawodach, wiam się, że na zmianę tej musimy długo w których jest to wymagane, uczniowie poczekać, choć pojawiają się „jaskółki” jeżdżą do ośrodków działających w całej pozwalające optymistycznie spoglądać w Polsce na odpowiednie kursy doszkala- przyszłość. Powoli zauważam coraz więk- jące. Zajęcia praktyczne uczniowie od sze zainteresowanie szkolnictwem zawo- pierwszej klasy odbywają u pracodaw- dowym, także ze strony władz centralnych ców, zatrudnieni jako młodociani pra- i samorządowych. Ba, powiedziałbym na- cownicy. To ważne, bo jesteśmy jedyną wet, że zapanowała na nie moda. Politycy w Lublinie szkołą rzemieślniczą, a takie 17 szkoły mają ogromny atut – nauka Ale z pewnością największą ko- aktywni: zdobywają nagrody w pre- kończy się u nas egzaminem czelad- rzyścią dla współpracujących z naszą stiżowych konkursach, biorą udział niczym, potwierdzonym dyplomem, szkołą pracodawców jest to, że w cza- w programie Erasmus... Ostatnio jeden do którego dołączony jest dokument sach, kiedy wielu przedsiębiorców ma z nich zdobył drugie miejsce w woje- Europass, czyli tzw. „europejski pasz- ogromne kłopoty ze znalezieniem fa- wódzkim konkursie na najlepszego port umiejętności”, uznawany w całej chowej kadry, oni mają szansę niejako ucznia w zawodzie kucharz i 23 kwiet- Unii Europejskiej. Jednak warunkiem od podstaw „wychować” sobie pracow- nia jedzie reprezentować Lubelszczy- przystąpienia do egzaminu czeladni- nika, który po skończeniu szkoły bę- znę na turnieju ogólnopolskim. Takie czego jest udokumentowany co naj- dzie solidnym, lojalnym fachowcem. imprezy to także doskonała okazja, mniej trzyletni okres pracy. Nie zastę- Dlatego cieszę się, że odbywa się wiele żeby się tym wszystkim pochwalić, pują tego praktyki, jakie odbywają się konferencji uświadamiające praco- zaprezentować ofertę naszej szkoły, w innych szkołach w oparciu o umowę dawcom korzyści płynące z zatrudnia- a przy okazji przekonać przychodzą- między szkołą a przedsiębiorcą. Nasi nia młodocianego i problemy, jakie się cych tam młodych ludzi, że warto wy- uczniowie podpisują umowy bezpo- z tym wiążą. My też je organizujemy, brać solidny zawód na przyszłość. średnio z pracodawcami (oczywiście ale, mówiąc szczerze, ja w tym syste- Kolejną okazją do tego będą dni wraz z młodocianym pracownikiem mie widzę więcej plusów niż minusów. otwarte, które organizujemy już wkrót- umowę podpisuje jego opiekun praw- ce. Zaprezentujemy wtedy ofertę edu- ny) i czas przepracowany na podstawie W marcu odbyły się w Lublinie kacyjną kształcenia we wszystkich za- takiej umowy liczy się do stażu wyma- I Młodzieżowy Festiwal Rzemio- wodach, jakie prowadzimy. Będzie też ganego do przystąpienia do egzaminu sła i XXI Mistrzostwa Fryzjerstwa, można zwiedzić wszystkie pracownie, czeladniczego. Co więcej, młodzi pra- a podczas Targów Edukacyjnych m.in. bardzo nowoczesne, multime- cownicy dostają za swoją pracę pienią- na stoisku ZSRiP można było m.in. dialne pracownie: językową i kompute- dze – płaci im pracodawca. To nie są samemu coś ugotować lub upiec rową (szkoła bierze udział w projektach może duże kwoty, ale własne, i w do- rogalik. To część przygotowania do unijnych wspierających szkolnictwo datku zarobione własnymi rękami. zawodu, czy czysta promocja? zawodowe, dzięki czemu mamy szan- Ponadto (choć pewnie dla większość Jedno i drugie. Podczas takich po- sę na dalsze doposażanie pracowni). z nich brzmi to jak perspektywa lat kazów uczniowie mają okazję pochwa- Będzie też gra edukacyjna z nagroda- świetlnych) przepracowane w ramach lić się szerszej „publiczności” swoimi mi, a więc również okazja do zabawy. nauki lata liczą się także do stażu eme- umiejętnościami, a jednocześnie prze- Zapraszam. Najbliższe dni otwarte już rytalnego jako lata składkowe. konać się, jak naprawdę będzie wy- 9 kwietnia, kolejne – 10 maja. Taki sposób nauki pozwala nam glądał ich zawód. W naszej szkole cały zdjęcia: ZSRiP im. J. Kilińskiego, również kształcić w tzw. systemie wie- czas coś się dzieje. Uczniowie są bardzo Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości lozawodowym, polegającym na tym, że w jednej klasie może być realizowana Zespół Szkół Rzemiosła i Przedsiębiorczości im. Jana Kilińskiego mieszczący nauka kilku zawodów. się przy ul. Chopina 28 w Lublinie jest szkołą publiczną prowadzoną przez Izbę Rzemiosła i Przedsiębiorczości w Lublinie. Nauka w szkole jest bezpłatna. Osoby A jakie korzyści system dualny daje w gorszej sytuacji materialnej mogą otrzymać stypendium szkolne lub zasiłek, pracodawcom zatrudniającym Pań- uczniowie otrzymują też stypendium naukowe za wysokie wyniki w nauce. stwa uczniów? Szkoła kształci w 22 zawodach w Branżowej Szkole Rzemieślniczej I stopnia Po pierwsze, pracodawca zatrudnia- jący ucznia szkoły branżowej po trzech oraz w Rzemieślniczym Technikum Wielozawodowym im. J. Kilińskiego. latach otrzymuje refundację kosztów Nauka zawodu odbywa się w systemie dualnym, zwanym też dwutorowym. kształcenia, jeżeli uczeń zda egzamin Polega on na tym, że uczniowie przez kilka dni w tygodniu przyswajają czeladniczy. Obecnie jest to kwota około sobie wiedzę teoretyczną w szkole (w ZSRiP są to 3 dni w klasach 1-2 oraz 8 tys. zł na osobę. Oczywiście trzeba pa- 2 dni w klasie 3), a praktyczną naukę swojego przyszłego zawodu odbywają miętać, że pracownik młodociany jest pod w warunkach realnej pracy w zakładach współpracujących ze szkołą (2 dni szczególną ochroną i obowiązują go nie- w klasach 1-2 oraz 3 dni w klasie 3). ZSRiP współpracuje z ponad 100 zakładami co inne przepisy niż dorosłych. Są także usługowymi i rzemieślniczymi w Lublinie i województwie lubelskim. Nauka branże „wysokokosztowe”, gdzie ewentu- w szkole branżowej kończy się egzaminem potwierdzającym kwalifikacje alny przestój w pracy czy zepsucie mate- w zawodzie (dla zawodu sprzedawca) lub egzaminem czeladniczym. riału przez ucznia może być zbyt drogie, W trakcie nauki w technikum uczeń zdaje 2 egzaminy zawodowe oraz egzamin żeby refundacja wystarczyła na pokrycie maturalny. Ponadto szkoła oferuje naukę 2 języków obcych (angielskiego strat. Niemcy, którym zawdzięczamy sys- i niemieckiego) oraz dodatkowe zajęcia rozwijające umiejętności zawodowe, tem dualny, wyliczyli, że przez pierwsze uzdolnienia i zainteresowania uczniów. Przyszli mechanicy i elektromechanicy 1,5 roku pracodawca dokłada albo nie ma samochodowi mogą także bezpłatnie zrobić kurs na prawo jazdy. Współpraca zysku z pracy młodocianego. Zysk poja- z OHP oraz Izbą Rzemiosła i Przedsiębiorczości umożliwia młodzieży wyjazdy wia się dopiero w drugim-trzecim roku w ramach projektów unijnych na staże zagraniczne zakończone otrzymaniem nauki. I nie chodzi nawet o pieniądze, ale o to, że taki pracownik może już pracować certyfikatów. praktycznie sam. Oczywiście mistrz nadal Absolwenci szkoły branżowej mają możliwość kontynuowania nauki w Liceum czuwa nad pracą ucznia, ale nie musi mu Ogólnokształcącym Zaocznym dla Dorosłych. Zdobywanie zawodu nikomu już wszystkiego pokazywać, bo młody nie zamyka drogi do kariery naukowej – twierdzi znajomy dyrektora Jerzego pracownik jest już na tyle odpowiedzial- Wójcika, profesor, który najpierw skończył „zawodówkę”. ny, że daje sobie radę. 18 Fundusze unijne wspierają kraśnicki budżet Ponad 46 milionów złotych dofinansowania otrzymało Miasto Kraśnik na realizację szeregu projek- tów o łącznej wartości blisko 90 milionów złotych. 42 miliony złotych to środki pozyskane z funduszy europejskich. Realizacja projektów przewidziana jest na lata 2018–2019.

Termomodernizacja obiektów użyteczności pu- blicznej Termomodernizacja Miejskiej Biblioteki Pu- blicznej oraz pływalni MOSiR wraz z zapleczem i instalacjami technicznymi w tym instalacjami OZE Wartość projektu: 14 293 433,72 zł Wkład funduszy europejskich: 3 111 468,16 zł Dofinansowanie Ministerstwa Sportu i Tury- styki na przebudowę krytej pływalni ze środków Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej w ramach Programu Rozwoju Regionalnej Infrastruktury Sportowej – edycja 2017: 3 000 000,00 zł

Termomodernizacja budynków oświatowych Zakres prac obejmuje m.in.: docieplenie obiektów, wymianę drzwi zewnętrznych i okien, modernizację instalacji co i cw, montaż instalacji wykorzystującej OZE w budynkach SP nr 6, SP nr 5, PG nr 1, SP nr 3 w Kraśniku, ZPO nr 1. W projekcie zawarto nowocze- sne, energooszczędne rozwiązania techniczne i techno- logiczne: zastosowano nowoczesne energooszczędne materiały termoizolacyjne oraz system monitoringu instalacji centralnego ogrzewania i instalację solarną dedykowaną w całości dla potrzeb obiektu Szkoły Pod- stawowej 3. Wartość projektu: 7 978 676,04 zł Wkład funduszy europejskich: 4 981 030,02 zł

Modernizacja oświetlenia w mieście Kraśnik Projekt polega na montażu i modernizacji szaf sterujących oświetlenia oraz systemu redukcji mocy, zużycia energii, ste- rowania oświetleniem ulicznym wraz z wymianą wysięgni- ków, opraw i źródeł światła. Projekt realizowany jest w celu polepszenia warunków oświetlenia ulic i miejsc publicznych z jednoczesnym ograniczeniem zużycia energii elektrycznej oraz stworzenia systemu monitoringu i sygnalizacji stanów alarmowych dla jakości powietrza atmosferycznego na te- renie miasta Kraśnik. Głównym celem projektu jest zmniej- szenie emisji szkodliwych substancji do atmosfery poprzez zmniejszenie wykorzystania energii elektrycznej. Wartość projektu: 3 634 492,45 zł Wkład funduszy europejskich: 2 516 250,45 zł

Poprawa jakości środowiska w mieście Kraśnik poprzez odno- wę i rozwój terenów zielonych Projekt obejmuje różnorodne działania polegające na zagospoda- rowaniu zieleni przyulicznej, parkowej, osiedlowej oraz zieleni znaj- dującej się na placach zabaw. Realizowany będzie w 21 miejscach, wśród których są na przykład „aleja jabłoniowa” przy al. Niepodległo- ści, „zamczysko” w starej części miasta czy skwer przy dworcu PKP. Łączna powierzchnia terenów zieleni objętych przedsięwzięciem to 32 ha, spośród 94 ha całkowitej powierzchni zieleni miejskiej. Wartość projektu: 7 197 864,53 zł Wkład funduszy europejskich: 6 118 184,85 zł 19

Przebudowa ulicy Gmeinera Dzięki 50-procentowemu dofinansowaniu moż- liwy będzie remont nawierzchni drogi oraz przebu- dowa skrzyżowania ul. Gmeinera z ul. Graniczną. Projekt zakłada też remont istniejących podjazdów, chodnika i budowę fragmentu ścieżki rowerowej. Po- wstaną też 2 zatoki autobusowe, miejsca postojowe. Dla bezpieczeństwa pieszych przejście zostanie uzu- pełnione o wysepkę – azyl na środku jezdni. Wartość projektu: 1 297 643,37 zł Dotacja z programu rozwoju gminnej i powiato- wej infrastruktury drogowej: 648 821,68 zł

Modernizacja skateparku, budowa parku street worko- ut, siłowni zewnętrznej oraz doposażenie placu zabaw na terenie MOSiR Zakres prac obejmuje m.in. przebudowę placu zabaw, re- mont nawierzchni skateparku, remont płyty betonowej pod lodowisko zewnętrzne i park street workout, budowę par- ku street workout, budowę siłowni zewnętrznej, renowację zniszczonych powierzchni trawiastych oraz nowe nasadze- nia zieleni. Wartość projektu: 1 869 526,00 zł Dofinansowanie z Funduszu Rozwoju Kultury Fizycznej Ministerstwa Sportu i Turystyki: 479 000,00 zł

Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w aglomeracji Kraśnik W ramach projektu zbudowana zostanie sieć ka- nalizacyjna przy 37 ulicach (dwie z nich – ul. Kolejo- wa, Al. Tysiąclecia – zostały już ukończone; ul. Staf- fa w trakcie realizacji). Odcinki sieci kanalizacyjnej przy 13 miejskich ulicach przejdą gruntowną moder- nizację. W ramach projektu ukończono już moder- nizację reaktora biologicznego, osadnika wstępnego oraz piaskownika na terenie oczyszczalni ścieków KPWiK. Ponadto w trakcie realizacji jest budowa zbiornika wody czystej przy ul. 3-go Maja. Wartość projektu: 49 291 400,48 zł Wkład funduszy europejskich: 22 595 998,46 zł

Infrastruktura szkolna Młodzi – Aktywni i Kreatywni! W ramach projektu wspartych zo- Celem projektu jest podniesienie stanie 7 obiektów infrastruktury edu- kompetencji kluczowych, właściwych kacyjnej, zostanie zakupionych 371 postaw i umiejętności niezbędnych na sztuk wyposażenia, 7 obiektów zosta- rynku pracy poprzez realizację wspar- nie dostosowanych do potrzeb osób z cia dostosowanego do indywidualnych niepełnosprawnościami. Rzeczywista potrzeb uczniów Publicznej Szkoły liczba użytkowników, którzy skorzy- Podstawowej nr 2, Szkoły Podstawowej stają z nowo udoskonalonej infra- nr 3 i Publicznej Szkoły Podstawowej nr struktury edukacyjnej w poszczegól- 5 w Kraśniku oraz podniesienie kompe- nych szkołach: 1764; potencjał objętej tencji nauczycieli wymienionych szkół wsparciem infrastruktury edukacyj- w zakresie korzystania z nowoczesnych nej: 2899. metod, technologii i sprzętu. Wartość projektu: 2 451 858,00 zł Wartość projektu: 812 721,49 zł Wkład funduszy europejskich: Wkład funduszy europejskich: 2 084 079,30 zł 690 813,26 zł

Urząd Miasta Kraśnik Wydział Inwestycji i Rozwoju, ul. Lubelska 84, 23-200 Kraśnik, Łukasz Wyka, pokój 205, tel.: 81 825 15 56, e-mail: [email protected], http://www.krasnik.eu 20 Nie brakuje nam liderów Rozmowa z Franciszkiem Kwietniem, wójtem gminy Trzydnik Duży

we. Myślę jednak, że w ciągu kilku dni zawsze staraliśmy się sięgać po środ- poznamy wyniki i wkrótce rozpoczną ki zewnętrze i udało nam się ich dość się roboty budowlane. Harmonogram dużo pozyskać. Oczywiście apetyty też zakłada, że 1 września dzieci będą mo- są coraz większe i żeby móc im spro- gły pójść do nowego przedszkola, więc stać, musieliśmy również zaciągnąć czasu nie zostało zbyt wiele, ale jesteśmy kredyt, bo dochody gminy typowo dobrej myśli, bo zakres prac nie jest bar- rolniczej, gdzie nie ma przemysłu i du- dzo duży – chodzi tylko o rozbudowę. żych zakładów, są niewielkie. Od 2013 Dziś mamy w gminie trzy dwuod- roku korzystaliśmy z dodatkowych działowe przedszkola: w Olbięcinie, zajęć lekcyjnych w szkołach podsta- Rzeczycy Ziemiańskiej i Trzydniku wowych i gimnazjum, doposażaliśmy Dużym oraz dwa oddziały przedszkol- przedszkola. Najwięcej skorzystała ne przy mniejszych szkołach podsta- oświata i młodzież. W ubiegłym roku wowych w Rzeczycy Księżej i Łycho- przeznaczyliśmy na nie około 600 tys. wie Gościeradowskim. Po rozbudowie zł, w bieżącym 1,5 mln zł. Mamy rów- przedszkola w Olbięcinie potrzeby nież zagwarantowane 1,6 mln zł na ko- Panie Wójcie, w najbliższym czasie dzieci od trzeciego roku życia i ich ro- lejne projekty oświatowe. Są to zajęcia w gminie szykują się co najmniej dziców będą więc praktycznie w stu wyrównawcze i rozwijające, a część dwie duże inwestycje. Jedna z nich procentach zaspokojone. środków, w odpowiednich propor- – montaż kolektorów słonecznych cjach, jest przeznaczona również na – może kosztować nawet ponad 4,5 Gmina zamierza również sięgnąć po uzupełnienie wyposażenia niektórych mln złotych... środki na rewitalizację. Jakich tere- nów będzie ona dotyczyć? To prawda, ale większość tej kwoty będzie pochodzić z Regionalnego Pro- Opracowywanie programu rewitali- gramu Operacyjnego Województwa zacji odbywało się w stałej konsultacji Lubelskiego. Planujemy zamontować z mieszkańcami. To w oparciu o ich w gminie 420 instalacji solarnych. opinie wyznaczyliśmy najbardziej po- Właśnie po raz drugi ogłosiliśmy prze- trzebujące wsparcia obszary, a przede targ na ich dostawę i montaż (w pierw- wszystkim – uzgodniliśmy najbardziej szym oferty opiewały na kwotę o 400 efektywne działania aktywizujące śro- tys. zł wyższą niż środki, jakie mieli- dowisko oraz związane z tym rozwią- śmy zabezpieczone w budżecie). My- zania inwestycyjne i organizacyjne. ślę, że rozstrzygnięcie nastąpi w kwiet- Ostatecznie złożyliśmy wniosek, niu. Szacujemy, że mieszkańcy zapłacą który dotyczy rewitalizacji dwóch od 1,5 do 3 tys. zł, w zależności od ro- miejscowości: Trzydnika Dużego dzaju instalacji. Niestety, poniesione i Olbięcina. W Trzydniku zamierzamy przez nich koszty będą wyższe niż za- rozbudować Gminny Ośrodek Kultu- kładaliśmy, w związku z koniecznością ry, a wyposażenie boiska sportowego zapłacenia podatku VAT od otrzyma- przy gimnazjum uzupełnić o siłownię nej dotacji. Dla niektórych to jest duże zewnętrzną. W Olbięcinie chcieliby- obciążenie, dlatego spodziewamy się śmy zrewitalizować centrum – w pla- pewnych problemów, jeśli chodzi o za- nach mamy m.in. utworzenie siłowni interesowanie projektem. Mam jednak zewnętrznej, placu zabaw dla dzieci, nadzieję, że korzyści przeważą, zwłasz- oświetlenie i ogrodzenie oraz wypo- cza, że na rozstrzygnięcie czeka jeszcze sażenie w ławeczki placu w centrum. jeden złożony przez nas wniosek – na Teraz czekamy na ocenę i ranking. dofinansowanie kolejnych 98 solarów oraz 68 instalacji fotowoltaicznych. Czyli po projektach „miękkich”, któ- re przede wszystkim prezentowali Trwa także przetarg na rozbudowę Państwo w organizowanym przez przedszkola w Olbięcinie. Jak po re- „Panoramę” konkursie „Lider Eu- alizacji tej inwestycji będzie wyglą- rofunduszy” w 2014 roku, przyszła dała sytuacja maluchów w gminie? pora na „twarde” inwestycje?

Ten przetarg również musieliśmy Rzeczywiście, do tej pory realizo- powtórzyć, bo oferty przekraczały waliśmy raczej programy „miękkie”. o 100 tys. zł nasze możliwości finanso- W ostatnich dwóch perspektywach 21

Jeżeli coś działa, to i potrzebne są na to środki. W ubiegłym roku dzięki dofinansowaniu z RPO WL w całym województwie zostały zakupione 43 średnie samochody ratowniczo-ga- śnicze, z których jeden trafił na teren naszej gminy – do OSP w Rzeczycy Księżej. Chcielibyśmy, żeby takich wo- zów w gminie było więcej, niestety, nie wszystkie marzenia możemy zrealizo- wać. Ale struktury OSP działają znako- 170 km wodociągu. To dawało satys- micie. Trzy jednostki z terenu gminy fakcję, choć takie inwestycje są często są w Krajowym Systemie Ratowniczo- mało zauważalne. Zwykle są zakopane -Gaśniczym, co oznacza, że w pierw- w ziemi i nie widać, jak wiele się zmie- szej kolejności są dysponowane do niło, choć wyższy standard życia jest wszelkiego rodzaju zdarzeń na terenie wyraźnie odczuwalny. Było dużo entu- naszej gminy, a w razie potrzeby także zjazmu, dyskusji. na terenie sąsiednich gmin i całego po- Teraz ta demokracja w samorzą- wiatu. Takich zdarzeń jest około 1100 dzie powoli się kończy. Pieniędzy jest rocznie, więc te jednostki wyjeżdżają coraz mniej, a to kończy demokrację, po kilkadziesiąt razy w ciągu roku; mu- bo dodatkowe zadania, dokładane bez szą więc mieć sprawny sprzęt. jakiejkolwiek analizy, ile to może kosz- Ponadto mamy bardzo aktywne tować i skąd na to wziąć, są poważnym koła gospodyń wiejskich, których na problemem w naszym funkcjonowa- terenie gminy jest dziewięć. To te ope- niu. Olbrzymią część budżetu wszyst- ratywne kobiety na co dzień pielęgnują kich samorządów pochłania chociażby tradycje ludowe w naszym środowisku oświata. W Trzydniku w tym roku do- i porywają pozostałych mieszkańców kładamy do niej z własnych środków pracowni w szkołach podstawowych do działalności artystycznej i aktyw- 3 200 tys. zł. To przykre, bo myślę, – chodzi o te przedmioty, które dotąd ności społecznej. Koła gospodyń dzia- że nic w naszym kraju nie zdało lepiej były w gimnazjum, a za chwilę będą łają prężnie przy świetlicach wiejskich, egzaminu niż właśnie samorząd. Małe w szkole podstawowej. gdzie spotyka się również młodzież gminy rządzą się najlepiej i najlepszym Teraz realizujemy „twarde” projek- i pozostali mieszkańcy. Nie brakuje nam rozwiązaniem jest oddanie mieszkań- ty, w ramach których powstanie nowa liderów, którzy potrafią porwać swoje com decyzji dotyczących lokalnych infrastruktura, o której mówiliśmy: środowisko do aktywnego działania. inwestycji. Tu, gdzie wszyscy dobrze przedszkole, solary, rewitalizacja. się znają i od dawna działają dla dobra Panie Wójcie, Pan samorząd zna od swojej małej ojczyzny, sami wiemy też, Cztery lata temu chwalili się Państwo początku, a nawet jeszcze dłużej, co należy zrobić i w jakiej kolejności. również osiągnięciami mieszkańców bo już pod koniec lat 80. był Pan na- Tymczasem dziś więcej dyskutuje się gminy. Czy nadal są tak aktywni? czelnikiem gminy. Jak zmieniała się o tym, jak poprzesuwać środki, niż pla- praca samorządowca przez te lata? nuje, co za nie zrobić. O tak, mieszkańcy naszej gminy zdjęcia: UG Trzydnik Duży są wspaniali! Ale przede wszystkim Według mnie taki chciałbym wspomnieć o ochotniczych prawdziwy samorząd strażach pożarnych, bo przecież Trzyd- istniał w latach 90., Ważne inwestycje w gminie Trzydnik Duży nik strażakami stoi, i to już od lat 90. kiedy społeczeństwo, ubiegłego wieku. Byliśmy mistrzami ta wspólnota samo- - budowa strażnic OSP Węglin, Rzeczyca Księża, Agatówka; województwa, najpierw tarnobrzeskie- rządowa, realizowała - budowa świetlicy w Budkach; go, później lubelskiego, nasza druży- wielkie inwestycje, - remonty strażnic OSP w Woli Trzydnickiej, na wyjeżdżała też na zawody krajowe, ale też otrzymywała Olbięcinie, Rzeczycy Ziemiańskiej, Rzeczycy Księżej a nawet dwukrotnie, w latach 1997 na nie pieniądze, a nie - termomodernizacja szkół w Olbięcinie, Rzeczycy i 1998, reprezentowała Polskę na za- tylko kolejne zadania Ziemiańskiej, Rzeczycy Księżej; wodach w Austrii. Obecnie straże na- od władz i kolejne - budowa szkoły podstawowej w Woli Trzydnickiej; dal są bardzo aktywne, szczególnie obiecanki. Powstawa- - budowa hali sportowej, kompleksu boisk ORLIK młodzieżowe drużyny pożarnicze, ły wtedy drogi, szkoły, przy Gimnazjum w Trzydniku Dużym; które jeżdżą na zawody powiatowe cała infrastruktura. W - budowa stadionu sportowego wraz z bieżnią i wojewódzkie, gdzie zajmują czołowe gminie Trzydnik Duży i pełnowymiarowym boiskiem; miejsca. Po osiągnięciu pełnoletno- w latach 1990-94 wy- - rozbudowa budynku administracyjnego urzędu ści członkowie takich młodzieżowych budowaliśmy ponad gminy; drużyn stanowią trzon jednostek OSP 170 km gazociągu, w - remonty i budowa dróg gminnych i powiatowych na terenie naszej gminy i – tak jak dziś latach 1996-97 prze- – jako najważniejsze wydatki w poszczególnych ich starsi koledzy – bezinteresownie prowadzaliśmy tele- niosą pomoc tym wszystkim, którzy fonizację, lata 1996- latach z budżetu gminy od 1990 roku. jej potrzebują. 2000 to z kolei prawie 2222

W ubiegłym roku gmina Siemień obchodziła 600-lecie pierwszej źródłowej wzmianki o istnieniu miejscowości. Była uroczysta sesja Rady Gminy, pokazy dawnych zabaw i zmagań rycerskich, specjały kuchni regionalnej oraz występy lokalnych grup muzycznych i koncert zespołu Myslovitz. Byli też znakomici goście i mnóstwo dobrych wspomnień... Jak się gmina Siemień budowała Rozmowa ze Stanisławem Dawidkiem, wójtem gminy Siemień przeszłości gmina Siemień nie W miała szczęścia do majętnych ziemian. W innych gminach po- wstawały kościoły, dwory, gorzelnie, szkoły, szpitale... w gminie Siemień działo się niewiele. Jednak w latach 90. ubiegłego wieku, z nastaniem III Rzeczypospolitej i reformą samorzą- dową, pojawili się lepsi gospodarze, którzy wszelkie zapóźnienia nadro- bili z naddatkiem. Na początku wój- tów wybierały gminne rady, później – mieszkańcy. W gminie Siemień jako pierwszy ten urząd sprawował Jerzy Styczyński. Po dwóch kadencjach za- stąpił go Stanisław Chojak, ale wójt Styczyński wrócił na swoje stanowi- sko w 2002 roku, wybrany najpierw ponownie przez radę, a później, już w bezpośrednich wyborach, przez Wójt Stanisław Dawidek odbiera Złotą Statuetkę „Gmina Fair Play” (2007) mieszkańców gminy. Od 2006 roku, a więc już trzecią kadencję, ten urząd towaliśmy zakończenie telefonizacji, gminy, w pozostałych gospodarstwach sprawuje Stanisław Dawidek. Nowy w gminie było już ponad 600 abonentów. zainstalowaliśmy przydomowe oczysz- wójt był dobrze przygotowany do W 1996 roku rozpoczęliśmy wo- czalnie ścieków. swojej pracy, bo od wielu lat sprawo- dociągowanie gminy. Byliśmy wtedy Wkrótce znaleźliśmy się w ścisłej wał funkcję sekretarza gminy. Dosko- chyba jedyną gminą w powiecie par- czołówce najwięcej inwestujących nale pamięta też, jak gmina Siemień czewskim, która nie miała wodociągu gmin w kraju – w rankingu Centrum budowała się w nowej Polsce. i nawet jednego ujęcia wody. W pierw- Badań Regionalnych w Warszawie za- szym etapie inwestycji w rekordowym jęliśmy trzecie miejsce pod względem Panie Wójcie, wodociągi, telefoni- czasie 7 miesięcy wybudowaliśmy sta- dynamiki rozwoju w latach 1994-97. zacja... Samorządy tak naprawdę cję uzdatniania wody, prawie 30 km Proszę sobie wyobrazić, że to nie po- budowały się w latach 90. ubiegłe- sieci wodociągowej i przyłącza do 371 dobało się niektórym radnym. Pamię- go wieku? gospodarstw. Później powstały kolejne tam, jak opozycja krzyczała do wójta kilometry sieci, oczyszczalnia ścieków; Styczyńskiego, że gmina jest „przein- To prawda. W naszej gminie naj- budowaliśmy nawet w jedenastu miej- westowana”, że pójdziemy z torba- wcześniejszą tak dużą inwestycją była scowościach naraz. Pieniądze pocho- mi... Ale wszystko robiliśmy tak, jak telefonizacja. Dziś wszyscy mamy te- dziły z Agencji Restrukturyzacji i Mo- należało. Co ważne, na terenie gminy lefony komórkowe, ale na początku dernizacji Rolnictwa oraz od wojewody mamy pobudowane również drogi. Nie lat 90. w gminie było tylko 28 stacjo- bialskopodlaskiego. Dziś z kanalizacji wszystkie są szerokie, ale mieszkań- narnych aparatów „na korbkę”, dzia- korzysta ponad 40 proc. mieszkańców cy mają możliwość wszędzie wygod- łających jedynie w godzinach pracy centrali. Telekomunikacja obiecywała, Obchody 600-lecia gminy Siemień (2017) obiecywała... i pieniędzy nie dała, więc prace wykonaliśmy własnymi siłami, w dużej mierze w czynie społecznym. Wysiłkiem mieszkańców pod ziemią na obszarze gminy zostało rozprowa- dzonych kilkaset kilometrów kabli. Jeden z rolników wymyślił specjalny pług, który „idąc” za ciągnikiem ze szpulą z kablami, od razu układał je w ziemi, więc poszło nam bardzo szyb- ko. Na początku 1995 roku, kiedy świę- 23

Te i poprzednie działania zaowoco- wały wielokrotnym zdobyciem certyfi- katu „Gminy Fair Play” i w 2007 roku przyniosły nam niezwykle prestiżowe wyróżnienie w postaci Złotej Statuetki „Gminy Fair Play” – otrzymaliśmy ją jako jedna z czterech gmin wiejskich w kraju. Uzyskaliśmy także tytuł „Złotej Lokalizacji Biznesu”.

Musi Pan mieć dobre „układy” z opozycją...?

Przez te minione trzy kadencje zde- cydowana większość radnych należała do mojego ugrupowania, ale nigdy nie starałem się przeforsować projektów, do których wszyscy nie byliśmy prze- konani. Powiem szczerze: nie lubię polityki. Najważniejsze, żeby nasza praca przynosiła pożytek gminie i jej Przed wstąpieniem do UE: mimo złej pogody na spotkanie z ministrem ds. integracji mieszkańcom. przyszło ponad 150 osób (2002) nie dojechać po asfaltowych drogach. Zadbaliśmy o świetlice wiejskie – wszystkie są wyremontowane, ocieplo- ne. Wymieniliśmy pokrycia dachowe na wszystkich budynkach użyteczno- ści publicznej – na żadnym nie ma już eternitu. Sukcesywnie wymieniamy też dachy u mieszkańców. Jakoś wiązali- śmy koniec z końcem, a ja będę kończył kadencję nie zaciągając kredytów.

Po wielkich inwestycjach lat 90. przyszły unijne pieniądze...

... i rozpoczęły się kolejne wielkie inwestycje: w infrastrukturę, ochro- nę środowiska, oświatę... Wybudo-

Mieszkańcy gminy kopią rowy do rozpro- Pierwsza sesja pierwszej demokratycznie wybranej Rady Gminy; stoi przewodniczący wadzenia kabli telefonicznych (1993) Rady Roman Bąkowicz (1990) waliśmy kolejne sieci kanalizacyjne, I przynosi – wciąż Państwo inwestu- a tam, gdzie nie pozwalały na to wa- ją w rozwój gminy. Co udało się zro- runki – przydomowe oczyszczalnie bić w ostatnich latach? ścieków. Zrealizowaliśmy bogaty pro- gram budowy i remontów dróg. Budo- Gmina Siemień jest jedną z naj- waliśmy i remontowaliśmy świetlice piękniejszych gmin w regionie i chce- wiejskie, zmodernizowaliśmy naszą my, żeby tak pozostało. Dlatego wiele bazę oświatową. W gminie pojawił się inwestycji dotyczyło ochrony środo- internet, także bezpłatny; inwesto- wiska. Mamy w gminie 560 przydo- waliśmy również w jakość kształcenia mowych oczyszczalni ścieków (poza naszych uczniów i edukację przed- aglomeracją), a mieszkańcy czerpią szkolną oraz w aktywizację zawodową energię z 470 kolektorów słonecznych. dorosłych mieszkańców. Wyposaża- Udało nam się to zrealizować w dwóch liśmy w sprzęt i samochody ratowni- projektach współfinansowanych ze cze jednostki OSP. Dzięki projektom środków unijnych; w planach mamy realizowanym z udziałem środków kolejne takie inwestycje. z Unii Europejskiej bardzo rozwinęła Jak wspomniałem, w gminie się działalność kulturalna i integracja mamy pobudowane lub gruntownie mieszkańców. wyremontowane świetlice wiejskie. 24

O tak. Tutejsze stawy wybudowa- li tatarscy jeńcy w pierwszej połowie XVII wieku. Dziś należą do Europej- skiej Sieci Ekologicznej Natura 2000, są ważną ostoją wielu rzadkich ga- tunków ptaków i prawdziwym „ma- gnesem” na turystów, zwłaszcza tych lubiących spokój i obcowanie z przy- rodą. W ostatnich latach stawy zostały zrekultywowane i mogę zapewnić, że karp z Siemienia jest znakomity, ani trochę nie trąci mułem. Nie tylko karp – mamy też sandacze, pstrągi, amury, tołpygi... Nie jestem kucharzem, ale lubię gotować, a w kuchni szczególnie specjalizuję się właśnie w rybach. Zakupiony w 2016 roku autobus, którym gmina dowozi dzieci do szkół. Za nim stoi „gimbus” z 1992 roku (2016) Ulubione danie?

Bardzo lubię pulpeciki z tołpygi. Została tylko świetlica w Je- nie droga powiatowa z Parczewa Kupuję kilka kilogramów tych ryb, ziorze, ale złożyliśmy już do Siemienia. Koszt tego zadania odfiletowuję je i przekręcam trzy razy wniosek na jej modernizację to około 13 mln zł. Gmina Siemień przez maszynkę. Dodaję jajko, bułkę i zrobimy to w tym roku. Po terenie dołoży do niego prawie 3 mln zł. i przyprawy. Formuję niewielkie pul- całej gminy wygodnie można się po- To dla nas duży wydatek, ale inwe- pety i gotuję je w warzywnym wy- ruszać po nowych lub wyremonto- stycja jest bardzo potrzebna, a płat- warze, do którego dodaję te „mniej wanych drogach, a w tym roku rusza ność ma być rozłożona na dwa lata, potrzebne” części ryb – to bardzo wielka inwestycja drogowa, długo więc wszystko powinno się udać. poprawia smak wywaru i całego da- wyczekiwana przez mieszkańców. nia. Takich przepisów mam znacznie W latach 2018-2019 w ramach me- To dobrze, bo do Siemienia warto więcej, a w naszym domu od dawna gaprojektu „Wygodniej, szybciej, się wybrać, choćby po to, żeby po- obiady „rybne” jada się przynajmniej bezpieczniej” przebudowana zosta- wędkować... dwa razy w tygodniu.

cego atrakcyjność inwestycyjną gmin Jak wzmocnić lokalną gospodarkę? w województwie lubelskim. Według prof. dr hab. Hanny Godlewskiej-Maj- Czy powiatowe biura Biznes Ponadto sygnatariusze dokumentu za- kowskiej niski poziom ryzyka inwesty- Lubelskie pomogą samorzą- deklarowali promowanie aktywności cyjnego gwarantuje stabilne warunki dom przyciągać nowe inwesty- sektora publicznego i instytucji otocze- prowadzenia tu działalności gospodar- nia biznesu na rzecz wspierania przed- czej. – Budujcie markę Lubelskie jako cje? Samorząd województwa siębiorczości oraz aktywne włączanie region, w którym można smakować lubelskiego i starostwa powia- się w realizację działań poszczególnych życie na różne sposoby – zachęcała towe podpisały deklarację powiatowych biur Biznes Lubelskie włodarzy samorządów województwa o współpracy. z biznesem oraz dla biznesu. lubelskiego prorektor SGH ds. współ- Podczas konferencji podpisano pracy z otoczeniem. kazją do rozmowy o współpracy również porozumienie ze Szkołą Głów- „Panorama” była jednym z patro- Obyła konferencja „Biznes Lubel- ną Handlową w Warszawie. W przy- nów medialnych wydarzenia. skie w sieci. Lokalna gospodarka siła szłości zaowocuje ono inauguracją red. regionu”, która odbyła się w Lublinie konkursu „Gmina na 5!”, analizują- zdjęcia: materiały organizatorów 7 marca. Najważniejszą częścią kon- ferencji było podpisanie deklaracji współpracy z przedstawicielami sta- rostw powiatowych. Deklaracja zakła- da m.in. utworzenie sieci powiatowych biur Biznes Lubelskie, które zdaniem marszałka województwa lubelskie- go pomogą gminom zintensyfikować działania na rzecz powstawania no- wych biznesów i przyciągania kapi- tału inwestycyjnego. – Jest to pierw- sze tego typu rozwiązanie w Polsce, a realizowane jest na wzór najlep- szych rozwiązań wspierających biz- nes – zapewniał Sławomir Sosnowski. 25 Dajmy książkom drugie życie staje się bibelotem, kolejnym elemen- tem wystroju naszego domu. A prze- cież „każda książka żyje tyle razy, ile razy została przeczytana”. Dlatego wraz z partnerami społecz- nymi, gospodarczymi i kulturalnymi zainicjowałam w Lublinie akcję pod hasłem „Daj żyć książce – podziel się nią”, w ramach której w przestrzeni publicznej powstają punkty służące wymianie książek. Te „mini bibliote- ki”, istniejące między innymi w Galerii Olimp i od niedawna w Centrum Spo- tkania Kultur, to miejsca skierowane do wszystkich miłośników literatury, bez względu na wiek. Jestem przeko- nana, że każdy znajdzie w nich coś dla siebie, a może także podzieli się już przeczytaną książką. Chciałabym pod- kreślić, że celem funkcjonowania tych miejsc jest nie tylko bezpłatna wymia- na książek, ale również zorganizowa- nie społeczności aktywnie czytającej. Aby dołączyć do tej grupy, należy przynieść książkę do punktu, ostem- plować ją, a poprzez to wyrazić zgodę W marcu w Centrum Spotkania na przekazanie jej do dalszego, bez- Umberto Eco przekonywał, że kto czy- płatnego obiegu. Kultur w Lublinie powstał punkt ta, żyje podwójnie. Oboje mieli rację. Lista punktów wymiany książek bezpłatnej wymiany książek. Książki uczą i bawią. Dostarcza- nie jest zamknięta i mam nadzieję, że To kolejna taka przestrzeń, ją wiedzy i rozrywki. Przenoszą nas będzie wydłużać się bez końca. Gorą- w przeszłość. Snując wizje o przy- co zachęcam Państwa do tworzenia w której absolutnie każdy szłości, wzruszają i przerażają. Każda takich miejsc na swoich osiedlach, może znaleźć interesujące go książka przenosi nas w inną rzeczy- w dzielnicach czy miejscowościach. pozycje i za darmo zabrać je wistość, odsłaniając kolejne tajemni- Wystarczy niewielka przestrzeń, kilka do domu lub oddać własne. Do ce. Literatura pozwala nam poznawać półek i... dobre chęci! świat i doświadczać przeróżnych emo- Mogą Państwo w prosty sposób udziału w akcji – i aktywnego cji. Dzięki czytaniu jesteśmy bardziej przyczynić się do promocji czytel- czytania – zachęca sekretarz świadomi siebie i świata, lepiej go od- nictwa, a przede wszystkim stworzyć województwa lubelskiego bieramy i rozumiemy. wspaniałą, przyjazną przestrzeń dla Anna Augustyniak. Często jednak zdarza się tak, że wszystkich, którzy kochają czytać. przeczytana przez nas książka trafia Pamiętajmy: dzieląc się przeczytany- isława Szymborska mawiała, że na półkę, by już nigdy ponownie nie mi książkami, dajemy im nowe życie! Wczytanie to najpiękniejsza zaba- znaleźć się w naszych rękach. Pokry- Anna Augustyniak wa, jaką sobie ludzkość wymyśliła, zaś ta kurzem, skazana na „nieczytanie”, sekretarz województwa lubelskiego 26 Słoneczna gmina Dzwola Rozmowa ze Stanisławem Rożkiem, wójtem gminy Dzwola

Panie Wójcie, gdy w 2014 roku obej- mował Pan swoje stanowisko, jed- nym z pierwszych Pana wniosków do Rady Gminy było... obniżenie pensji wójta. Jednocześnie samo- rząd nie oszczędza na potrzebach mieszkańców. Jakie ważne inwe- stycje udało się zrealizować w tej kadencji?

To prawda, wnioskowałem o ob- niżenie pensji wójta, ale nie widzę potrzeby, by się tym chwalić. Po pro- stu dotrzymałem danego słowa. Nie powróciłem po 15 latach do lokalnej polityki dla medialnego rozgłosu czy pieniędzy, ale po to, żeby pracować dla gminy i jej mieszkańców. Traktuję to i kilkanaście przepustów. Wszyst- Bazę oświatową w gminie mamy jako pewnego rodzaju misję, przejaw kie te zadania wymagały poważnych dobrze rozwiniętą. Posiadamy cztery odpowiedzialności za społeczność, nakładów finansowych, były jednak placówki – trzy zespoły szkół i szko- z której się wywodzę, a wybór na sta- konieczne. łę podstawową – do których w roku nowisko wójta to także ogromne wy- W listopadzie 2017 r. przekazaliśmy szkolnym 2017/2018 uczęszcza 543 różnienie i to już jest dostateczna OSP w Dzwoli, jednostce funkcjonują- uczniów. Obiekty te spełniają oczeki- zapłata. Wyznaję zasadę, że każdego na- cej w Krajowym Systemie Ratowniczo- wania i wymogi niezbędne do reali- leży przyjąć z godnością i szacunkiem. -Gaśniczym, nowy samochód ratow- zacji programu nauczania, także po Nie odwracam się od ludzi. Wprawdzie niczo-gaśniczy marki IVECO, który ostatniej reformie edukacyjnej. Trzy nie każdy mieszkaniec – interesant zastąpił wysłużonego, już blisko czter- z czterech funkcjonujących w gminie załatwi swój problem pozytywnie, po- dziestoletniego Jelcza. Koszt zakupu placówek oświatowych posiada sale nieważ niekiedy jest to po prostu nie- wozu bojowego to 700 tys. zł. 400 tys. gimnastyczne z pełnym zapleczem. możliwe, ale z urzędu powinien wyjść zł pochodziło ze środków Ministerstwa Dysponujemy dobrze przygotowaną zadowolony, w przekonaniu, że został Spraw Wewnętrznych i Administracji, i doświadczoną kadrą pedagogiczną. potraktowany z poszanowaniem. Tego natomiast 300 tys. zł dołożył z własne- Ostatnią reformę oświaty przebrnęli- oczekuję także od moich pracowników. go budżetu samorząd gminy. śmy płynnie, bez skutków ubocznych Należy zauważyć, że w 2014 r. prze- Staramy się realizować również inne dla kadry nauczycielskiej, personelu jąłem gminę infrastrukturalnie trochę zadania, a przede wszystkim te, które obsługi szkół i, co najistotniejsze, tak- zaniedbaną, bo jak inaczej określić sy- pozwolą nam nadrobić nieco stracony że dla uczniów. Dobrym rozwiązaniem tuację, w której prawie połowa miesz- okres. Istotnym i zarazem kosztownym było utworzenie zespołów szkół, a nie kańców nie miała możliwości korzy- zadaniem jest realizowana z własnych oddzielnego gimnazjum. Pozwoliło stania ze zbiorowego zaopatrzenia środków budowa siedziby Urzędu nam to ewolucyjnie przejść reformę. w wodę, a część (np. w miejscowości Gminy Dzwola. Kosztorysowa wartość Jednak doświadczona kadra peda- Flisy) nie posiadała w ogóle dostępu tego przedsięwzięcia szacowana jest na gogiczna oraz utrzymanie w należytym do wody pitnej? Dlatego priorytetem kwotę 7 mln zł. Choć stan zaawanso- stanie szkół w gminie jest mocno od- dla samorządu jest zabezpieczenie wania robót oceniamy na ok. 40 proc., czuwalne w budżecie. Obecny system i dostarczenie mieszkańcom gminy nowy budynek już dziś prezentuje się finansowania oświaty nie przystaje wody. Jesienią 2015 roku oddaliśmy okazale. Niestety, wykończenie po- do rzeczywistości. Brakuje standardów do użytku odcinek sieci wodociągo- mieszczeń wymaga jeszcze ogromnych określających liczbę uczniów w od- wej z przyłączami, zapewniając wodę nakładów finansowych. Jest to jednak dziale czy klasie, a rodzice w trosce 255 odbiorcom w miejscowościach: konieczna inwestycja, bo budynek, o swoje pociechy oczekują, że klasy Branew Ordynacka, Branew Szlachec- w którym aktualnie funkcjonuje urząd, będą mało liczne. Ponadto ustawo- ka, Branewka, Branewka – Kolonia, wybudowany pod koniec lat 70. ubie- dawca nałożył na gminy wiele zadań Krzemień Pierwszy. głego wieku (z zakładanym okresem – jak prowadzenie i finansowanie Korzystając z różnego rodzaju funkcjonowania na osiem lat), prak- przedszkoli czy dowóz uczniów do programów inwestujemy także w in- tycznie przestał spełniać jakiekolwiek szkół – których nie obejmuje sub- frastrukturę drogową, tak powiatową standardy. wencja oświatowa. W 2018 r. koszt jak i gminną. Na przestrzeni ostat- utrzymania placówek oświatowych nich trzech lat wyremontowaliśmy Jak wygląda sytuacja oświaty w naszej gminie kształtuje się na po- bądź udoskonaliliśmy ok. 5 km dróg, w gminie i jak poradzili sobie Pań- ziomie ponad 8 200 tys. zł, a subwen- a także przebudowaliśmy dwa mosty stwo z reformą edukacji? cja oświatowa to niecałe 5 156 tys. zł. 27

Pozostałe ponad 3 mln zł musi pokryć ze środków własnych gmina. Dołoże- nie takiej kwoty z budżetu do funkcjo- nowania oświaty przekłada się na re- alizację innych zadań inwestycyjnych czy remontowych.

Wiele inwestycji udaje się jednak przeprowadzić. Nie sposób nie za- uważyć, że realizacja wielu z nich Gmina ma dobrze rozwiniętą bazę oświatową ma na celu ochronę środowiska, a Dzwola staje się coraz bardziej „sło- stantowie (jako awaryjnego zabezpie- stości. Będziemy uczestniczyć w po- neczną” gminą. Proszę powiedzieć czenia dostawy wody dla wschodniej nadgminnych uroczystościach listopa- kilka słów o planach inwestycyjnych części gminy), budowę zbiornika wody dowych organizowanych przez władze samorządu na najbliższe lata. przy stacji ciśnieniowej w Kocudzy powiatu, a także, tradycyjnie, zaplano- Drugiej oraz modernizację ujęcia wody waliśmy szereg własnych imprez zwią- Gmina Dzwola to teren bogaty tu- w Kocudzy Pierwszej. Zamierzamy też zanych z tą ważną datą. W obchody rystycznie, o nieskażonym jeszcze wybudować zbiornik wodny małej re- wpisują się także jubileusze: 100-lecia środowisku. Mając na uwadze te wa- tencji o powierzchni 13,5 ha w miej- istnienia Szkoły Podstawowej im. ks. lory, realizujemy program „Słoneczna scowości Flisy. Zapewni to utrzymanie Jana Twardowskiego w Krzemieniu – czysta ekologiczna gmina”. W latach na bezpiecznym poziomie wód grunto- oraz 50-lecia funkcjonowania Ludo- 2014-2015 zamontowaliśmy mieszkań- wych w okolicach Parku Krajobrazo- wego Klubu Sportowego „Iskra” Krze- com gminy 367 zestawów kolektorów wego „Lasy Janowskie” i jednocześnie mień. W tym roku obchodzimy również słonecznych oraz wymieniliśmy kotły podniesie walory turystyczne gminy. 45. rocznicę utworzenia naszej gminy węglowe na nowe, zasilane biomasą Ponadto planujemy dalsze inwesto- – ten jubileusz połączymy z ustanowie- w trzech placówkach oświatowych. Obec- wanie w infrastrukturę drogową gmin- niem herbu, flagi, sztandaru i pieczęci nie jesteśmy w trakcie realizacji kolejne- ną oraz powiatową, wspólnie z Powia- oraz Odznaki Honorowej Gminy Dzwo- go etapu tego programu. Przewiduje on tem Janowskim. Na bazie obiektów la. Z pewnością każde przedsięwzięcie dostawę i montaż instalacji kolektorów Zespołu Szkół w Dzwoli planujemy organizowane w tym roku na terenie słonecznych kompletnych w ilości 429 także budowę „orlika lekkoatletyczne- gminy będzie zawierać w swoim pro- zestawów oraz 81 kotłów na biomasę. go”, mając nadzieję na odbudowanie gramie element patriotyczny. Całkowita wartość tego przedsięwzię- kiedyś prężnie działającej w tej pla- We wszystkie uroczystości chcemy cia opiewa na kwotę ponad 5 700 tys. zł, cówce sekcji lekkoatletycznej. zaangażować jak najwięcej młodych a wsparcie z EFRR wynosi 4 306 tys. zł. ludzi. Poza szkołami, organizatorem W perspektywie najbliższych lat W tym roku obchodzimy 100. rocz- wielu wydarzeń będzie Gminna Biblio- planujemy również kontynuację za- nicę odzyskania przez Polskę nie- teka Publiczna i Ośrodek Kultury. No- dań inwestycyjnych w szeroko pojęte podległości. W jaki sposób przy- wym przedsięwzięciem jest Międzypo- zabezpieczenie mieszkańców gminy gotowują się na to święto władze wiatowy Przegląd Pieśni Patriotycznej, w wodę, zapewniające ciągłość jej do- i mieszkańcy gminy Dzwola? którego pierwsza edycja odbędzie się staw. Jesteśmy już po rozstrzygnięciu 19 sierpnia 2018 r. w Kocudzy. Chcemy przetargu na zadanie „Budowa sie- Rok 2018 istotnie jest rokiem szcze- poprzez śpiew i muzykę przybliżyć mło- ci wodociągowej wraz z przyłączami gólnym. 100. rocznica odzyskania nie- demu pokoleniu historię Polski, a tak- w miejscowościach: Krzemień Pierw- podległości przez Polskę jest wpisana że popularyzować pieśni patriotyczne szy cz. II, Krzemień Drugi, Flisy, Zo- grubymi zgłoskami w tegorocznym wśród dzieci, młodzieży oraz dorosłych. fianka Dolna”. Wartość przetargu opie- gminnym kalendarzu imprez i uroczy- zdjęcia: UG Dzwola wa na kwotę 4 631 618,81 zł. Zakres robót to wykonanie ponad 20 km sieci Strażacy z OSP w Dzwoli prezentują swój nowy samochód ratowniczo-gaśniczy, wodociągowej i prawie 7 km przyłączy sfinansowany przez gminę i MSWiA wodociągowych. Zadanie to będzie re- alizowane w oparciu o kredyt z WFO- ŚiGW, gdyż przyznane nam środki z Programu Gospodarki Wodno-Ście- kowej w kwocie 1 843 tys. zł okazały się wirtualnymi, a tylko w oczekiwaniu na nie przesunęliśmy realizację tak waż- nego zadania o rok. Planujemy także inne zadania z tego zakresu: budowę sieci wodociągowej do przysiółka wsi Branew „Sapy” oraz połączenie go dro- gą z sołectwem i parafią, budowę dru- giej studni głębinowej na ujęciu wody w Branewce, połączenie budowanej sieci wodociągowej w Krzemieniu Drugim z siecią wodociągową w Kon- 28 Na nartach do dobrobytu Rozmowa z Czesławem Jaworskim, wójtem gminy Chrzanów

W 2003 roku, podczas referendum w sprawie wejścia Polski do Unii Eu- ropejskiej, gmina Chrzanów okazała się jedną z najbardziej eurosceptycz- nych w naszym kraju. Czy dziś to się zmieniło?

Gmina Chrzanów, jak pokazały wy- niki, istotnie w 2003 roku okazała się jedną z najbardziej eurosceptycznych gmin w Polsce. Nasi mieszkańcy – bardzo pracowici ludzie, przywiązani do tradycji, wartości chrześcijańskich, głęboko wierzący – w ten właśnie spo- sób wyrazili wówczas swój sceptycyzm i ostrożność, co było wyrazem wielkiej troski i zaniepokojenia o przyszłość Polski. Sądzę, że po 14 latach to nasta- wienie uległo jednak zmianie, do czego przyczyniły się zapewne m.in. liczne programy strukturalne wspomagające lubelskiego ogromne wsparcie otrzy- dowane i przebudowane budynki re- rozwój gospodarstw rolnych, w tym mujemy również z MSWiA, dzięki miz strażackich zostały przekształcone poprzez zakup nowoczesnych cią- czemu udało się odtworzyć zniszczone w lokalne centra kultury, świetnie wy- gników i maszyn rolniczych, dopłaty w wyniku intensywnych opadów dro- posażone w najnowocześniejszy sprzęt w rolnictwie. gi dojazdowe do gruntów rolnych i le- i przystosowane także do organizowa- Dofinansowanie ze środków UE jest śnych, wykonać ich utwardzenie w wą- nia imprez artystyczno-kulturalnych widoczne niemal na każdym kroku wozach lessowych. Doczekaliśmy się oraz rodzinnych spotkań. w naszej gminie (świadczą o tym cho- również własnej „obwodnicy”, która ciażby liczne tablice informacyjne). umożliwia szybki i bezpieczny dojazd A jak układa się współpraca z orga- Dzięki wsparciu z PROW zostało wy- do sąsiedniej gminy Goraj. Przyczy- nizacjami pozarządowymi? Z pew- budowanych 28 km nowych i zmo- nia się też do znacznego zwiększenia nością powodem do dumy jest jed- dernizowano 7 km dróg gminnych, bezpieczeństwa, gdyż ruch ciągników nostka OSP w Chrzanowie, należąca dojazdowych do gruntów rolnych i maszyn rolniczych odbywa się teraz do najlepszych w powiecie. i leśnych. Wspólnie z Powiatem Ja- po tej właśnie drodze gminnej. nowskim dzięki wsparciu z funduszy Muszę przyznać, że z inwestycji dro- Dla tej jednostki za kwotę 615 tys. unijnych przebudowaliśmy i zmoder- gowych jestem najbardziej dumny, ale zł został zakupiony specjalistyczny sa- nizowaliśmy przebiegające przez teren cieszy też nowoczesna hala sportowa mochód ratowniczo-gaśniczy z funk- gminy drogi powiatowe. W przyszłym przy Publicznej Szkole Podstawowej cją ratownictwa chemiczno-ekolo- roku, dzięki bardzo dobrej współpra- im. Marszałka J. Piłsudskiego w Chrza- gicznego. Ale bardzo dobrze układała cy ze Starostwem oraz Gminą Godzi- nowie i inne pięknie urządzone place się i układa współpraca ze wszystkimi szów, będzie realizowana inwestycja zabaw i boiska sportowe przy obiek- działającymi tu jednostkami OSP, a ja na drodze powiatowej w Otroczu za tach szkolnych. W miejscowościach jestem bardzo dumny z „moich stra- 7 mln zł. Za pośrednictwem wojewody Chrzanów Czwarty i Malinie rozbu- żaków” z terenu całej gminy. Członko- wie OSP to ludzie, na których zawsze można liczyć. Oprócz tego współpracujemy z prężnie działającymi kołami gospo- dyń wiejskich w Maliniu i w Ładzie oraz Klubem Seniora w Otroczu.

Panie Wójcie, a jak to ze lnem w gminie było? Kiedyś te okolice sły- nęły z uprawy lnu i konopi, ale dziś chyba nie jest to już wiodąca gałąź tutejszej gospodarki?

Rośliny włókniste i oleiste, takie jak len i konopie, były uprawiane na 29 terenie gminy Chrzanów – można Malinie inscenizacja przedstawiająca tego terenu, chociażby związane z za- powiedzieć – od zawsze, a w latach oryginalne sposoby tzw. trzepania lnu pewnieniem dogodnego, szybkiego, siedemdziesiątych i osiemdziesią- i konopi. Starsi mieszkańcy oglądali ją ale przede wszystkim bezpiecznego tych powstawały tu nawet małe lo- z rozrzewnieniem i nostalgią, a młodsi dojazdu do stacji narciarskiej w sezo- kalne centra obróbki lnu (rodzime z zaciekawieniem. nie zimowym oraz do gruntów rolnych odmiany dawały znakomitej jakości i leśnych w okresie intensywnych prac olej i włókno). Len to roślina, która Nieco niespodziewanie gmina polowych. W ostatnich tylko trzech la- wymaga zmianowości, więc w czasie, Chrzanów wyrosła za to na lubelską tach, korzystając ze wsparcia PROW gdy produkcja była bardzo opłacalna, „stolicę” narciarstwa... na lata 2007–2013, przebudowaliśmy rolnicy z terenu naszej gminy maso- drogę gminną w miejscowości Mali- wo dzierżawili grunty pod uprawę, Gmina Chrzanów leży na skraju nie, stanowiącą dogodne połączenie także w sąsiednich gminach, a łączny Roztocza i Wyżyny Lubelskiej, jest z drogą wojewódzką Lublin – Przemyśl areał upraw wynosił wówczas nawet poprzecinana licznymi wąwozami za kwotę ponad 950 tys. zł. Zmoderni- do 1500 ha. Świadczyło to o ogromnej i pagórkami i te walory należało wy- zowaliśmy za kwotę ponad 240 tys. zł pracowitości i wytrwałości mieszkań- korzystać. Początki były bardzo trud- drogę dojazdową do gruntów rolnych ców. Proces przerobu lnu jest bardzo ne, niełatwo było znaleźć inwestora, z drogi powiatowej, która zimą zapew- pracochłonny i trudny, a praca odbywa który chciałby zainwestować w sport nia również dojazd do stacji narciar- się w wyjątkowo ciężkich warunkach i turystykę na terenie naszej gminy. skiej. Ze środków unijnych w Chrza- ze względu na ogromne zapylenie. Wspólnie z kolejnymi Radami Gmi- nowie Czwartym wybudowane zostało Z ubolewaniem trzeba stwierdzić, ny i wielkim pasjonatem narciarstwa nowoczesne, oszczędne ledowe oświe- że ze względu na spadek opłacalności Piotrem Rzetelskim, pokonując trud- tlenie uliczne, znacząco zwiększające obecnie zanika uprawa lnu i konopi, ności prawne i administracyjne, ale bezpieczeństwo, zwłaszcza pieszych, które są wypierane z rynku przez rze- także te zakorzenione w mentalności w okresie wzmożonego ruchu w okre- pak oraz importowaną bawełnę, no mieszkańców – że ziemia nie będzie sie zimowym, kiedy szybko zapada i przede wszystkim tworzywa sztuczne. uprawiana, lecz będzie służyć rozrywce zmrok. W 2010 r. w ramach dofinan- Pozostały nieliczne już tylko gospodar- i wypoczynkowi – udało się zrealizo- sowania z PROW za kwotę ponad 640 wać tę inwestycję, która systematycz- tys. zł została zrealizowana inwestycja nie i prężnie się rozwija. W tym roku w zakresie zagospodarowania cen- został uruchomiony wyciąg krzesełko- trum miejscowości Chrzanów Trzeci wy, poprawiając istotnie przepusto- i Chrzanów Czwarty, dzięki której po- wość stacji narciarskiej i komfort ko- wstały place i parkingi z kostki bruko- rzystania z niej. wej, ławki, altanki, stojaki rowerowe, Mając stok narciarki za przysło- trawniki i skwery zielone. Centrum wiowym „płotem”, zainicjowaliśmy Chrzanowa wypiękniało, stanowiąc i dofinansowujemy z budżetu gminy wizytówkę gminy, a jak z czasem poka- w ramach zajęć z wychowania fizyczne- zało samo życie, również miejsce spo- go naukę jazdy na nartach i snowboar- tkań mieszkańców i turystów. dzie, co jest możliwe dzięki współpra- W związku z rozwojem stacji nar- cy z działającym przy PSP im. Marsz. ciarskiej przed nami kolejne wielkie J. Piłsudskiego Ludowym Uczniow- wyzwanie: przekonanie mieszkańców skim Klubem Sportowym „Legion”. do tworzenia gospodarstw agrotury- Ja również nauczyłem się jeździć stycznych, promocji lokalnej kuchni na nartach i sprawia mi to ogrom- i domowych przetworów. Zwłaszcza stwa, w których uprawiany jest jeszcze ną radość. Często jeździmy wspólnie w ostatnim czasie jest widoczne co- len i w których w dalszym ciągu zacho- z dziećmi i młodzieżą, a także z pra- raz większe zainteresowanie tego ro- wały się stosowane niegdyś tradycyj- cownikami Urzędu Gminy i szkół z te- dzaju usługami, a Piotr Rzetelski ma ne ręczne sposoby przygotowywania renu gminy oraz ich rodzinami – w ten plany przekształcenia swojej stacji włókna (grzebienie, międlice, cierlice sposób spędzamy czas wolny od pracy w ośrodek turystyczny zapewniający itd.) Staramy się jednak kultywować i zajęć. Sprzyja to integracji pokolenio- atrakcje i aktywne spędzanie wolnego tę ważną gminną tradycję, do czego wej i bardzo mnie to cieszy. czasu przez cały rok, także poza okre- doskonałą okazją jest Święto Włók- sem zimowym. To również dobra per- na i imprezy mu towarzyszące. Urzą- Czy na sportach zimowych można spektywa na przyszłość dla gminy i jej dzane rokrocznie od 2010 r., cieszą budować dobrobyt gminy nieleżą- mieszkańców. się wielkim powodzeniem. Ogromną cej w górach? Dzięki wyciągom narciarskim popularnością i uznaniem cieszyła się Chrzanów jest coraz bardziej znany przygotowana przez mieszkańców wsi Z pewnością tak. Stacja narciarska i rozpoznawalny. Muszę też przyznać, to licznie przyjeżdżający i odwiedzają- że zwłaszcza w ostatnim czasie odbie- cy gminę turyści, co znacząco przyczy- ram coraz więcej pozytywnych ocen nia się do promocji naszej gminy nie od mieszkańców gminy, którzy zaczy- tylko w województwie lubelskim (co nają dostrzegać także inne możliwości zresztą widać także po rejestracjach zarobkowania niż tylko rolnictwo – parkujących pod wyciągami pojaz- np. praca przy obsłudze stacji, dów). Niesie to za sobą również wielkie w gastronomii, agroturystyce. zobowiązania dla nas jako gospodarzy zdjęcia: UG Chrzanów 30 Zawsze pamiętamy o mieszkańcach Rozmowa z Witoldem Kowalikiem, burmistrzem Modliborzyc

4 264 tys. zł (choć muszę zaznaczyć, nienie wąwozu lessowego w Wierz- że tegoroczny budżet jest jeszcze chowiskach Pierwszych za 117 544 zł) bardziej ambitny). Planując wszel- oraz budżetu samorządu wojewódz- kie inwestycje, zawsze pamiętamy twa lubelskiego (budowa chodnika o nadrzędnym celu, jakim jest wraz ze zjazdami i zatokami autobu- zwiększenie bezpieczeństwa oraz sowymi przy drodze wojewódzkiej podniesienie komfortu i jakości nr 857 w miejscowości Brzeziny; życia mieszkańców gminy. koszt: 175 706 zł). Część inwestycji W ubiegłym roku największa pula zrealizowaliśmy własnymi siłami. środków, bo aż 4 000 285 zł, zosta- Z budżetu gminy pochodziły środ- ła wydana na inwestycje drogowe. ki na utwardzenie parkingów przy Niemal połowa tej kwoty pochodziła drodze wojewódzkiej nr 857 w miej- ze źródeł zewnętrznych – środków scowości Brzeziny (106 tys. zł) i przy unijnych, budżetu państwa i budże- ul. Polnej w Modliborzycach (69 tu Powiatu Janowskiego. Wspólnie tys. zł), przebudowę drogi gminnej Panie Burmistrzu, w gminie Modli- z Powiatem przebudowaliśmy dro- w miejscowości Bilsko (114 tys. zł), borzyce środki unijne widać niemal gi powiatowe Stojeszyn Pierwszy remont cząstkowy dróg gminnych na każdym kroku. Jakie ważne inwe- – Felinów i Modliborzyce – Błażek (77 156 zł) oraz dostawę kruszywa stycje udało się za nie zrealizować? oraz drogę gminną Wolica Pierw- na remonty dróg gminnych (55,5 sza – Wolica Druga. Przy pierwszej tys. zł). Do realizacji w 2018 roku Ze względu na piękne położenie z tych inwestycji skorzystaliśmy pozostała nam jeszcze budowa dro- i bogate walory przyrodnicze, gmina z dofinansowania w ramach PROW; gi w Wierzchowiskach Pierwszych Modliborzyce od dawna jest atrak- jej całkowity koszt przekroczył 911 (Góry). Zabezpieczyliśmy na nie cyjnym miejscem wypoczynku dla tys. zł, ale nasza gmina dołożyła do w budżecie tzw. niewygasające środ- spragnionych spokoju mieszkańców niej nieco ponad 191 tys. zł. Druga ki w wysokości 110 tys. zł. dużych aglomeracji. Rozwój infra- kosztowała prawie 1,5 mln zł. Gmina Ale drogi to nie jedyne inwesty- struktury dzięki środkom unijnym wyłożyła ponad 711 tys. zł, ponad 0,5 cje, jakie były zrealizowane w naszej pomagał rozwijać również bazę tu- mln zł pochodziło z dotacji z progra- gminie w ubiegłym roku. Dzięki do- rystyczną i agroturystyczną. Równo- mu rozwoju gminnej i powiatowej tacji Rady Ochrony Pamięci Walk cześnie gmina nie zapominała także infrastruktury drogowej. Podobnie, i Męczeństwa w wysokości 30 tys. zł o swoich mieszkańcach. Korzystając jak w przypadku drogi gminnej, wyremontowaliśmy mogiłę zbioro- już ze środków przedakcesyjnych – która kosztowała 730 687 zł (wkład wą żołnierzy Wojska Polskiego pole- PHARE, SAPARD – wybudowaliśmy Gminy Modliborzyce – 214 881 zł). głych we wrześniu 1939 r. na cmen- m.in. na przełomie lat 1999-2000 Korzystaliśmy też ze środków FOGR tarzu parafialnym w Modliborzycach oczyszczalnię ścieków w miejscowo- (modernizacja drogi gminnej w Feli- i grób żołnierza AK WiN Juliusza ści Modliborzyce oraz sieć kanali- nowie; koszt całkowity: 109 tys. zł), Dworucha na cmentarzu parafial- zacji sanitarnej, wodociągi i drogi. MSWiA (utwardzenie dna i odwod- nym w Wierzchowiskach Pierwszych. Po wstąpieniu Polski do Unii Euro- pejskiej gmina skutecznie pozyskiwa- Lokalne Centrum Kultury w Wierzchowiskach Pierwszych ła dofinansowanie ze środków EFS, EFRR, SPO, PROW, aby się rozwi- jać. Dzięki tej pomocy zostały wyre- montowane i wyposażone świetlice wiejskie, zmodernizowany budynek Gminnego Ośrodka Kultury, zago- spodarowany park miejski w Modli- borzycach. Wybudowanych zostało też 477 szt. przydomowych oczysz- czalni ścieków oraz zmodernizowano i przebudowano drogi.

Ogromne inwestycje udało się zre- alizować także w ubiegłym roku. Czy to był pod tym względem rok rekordowy?

Owszem, zrealizowaliśmy inwe- stycje na ogromną kwotę ponad 31

Z własnych środków kosztem 95,5 tys. zł wybudowaliśmy linię oświe- tlenia drogowego, wydzielonego w miejscowości Wolica Druga, a tak- że za 138 646 zł wyremontowaliśmy budynek strażnicy OSP w Pasiece. Do wydatków budżetowych w 2017 roku należy również dodać m.in. ponad 8,5 mln zł przeznaczone na oświatę i prawie 8,5 mln zł – na dzia- łalność Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Dzięki pozyskanym dotąd dota- cjom i zrealizowanym z ich udziałem inwestycjom możemy rozwijać naszą gminę, unowocześniać ją i podnosić komfort życia jej mieszkańców, ale to nie wyczerpuje naszych potrzeb. W 2018 r. będziemy kontynuować rozpoczęte prace i podejmiemy się realizacji kolejnych.

No właśnie, wspomniał Pan, że uchwalili Państwo na ten rok am- bitny budżet, a ja wiem, że na zaplanowane w nim inwestycje, w większości współfinansowanie Skwer Jana Pawła II w Modliborzycach; fot.: Mateusz Trójczak ze źródeł zewnętrznych, przezna- czono kilkanaście milionów zło- czymy przebudowę drogi powiato- do jej obchodów przygotowuje się tych. Spieszą się Państwo, dopóki wej Wierzchowiska –Błażek oraz za gmina Modliborzyce? do wykorzystania są tak duże środ- prawie 1,3 mln przebudujemy ulice: ki z Unii Europejskiej? Polną i Sadową w Modliborzycach. Można powiedzieć, że gruntow- Pierwsza inwestycja jest dofinanso- nie. Właściwie każda organizowana Oczywiście, uważam, że prawdzi- wana ze środków PROW w wysoko- w tym roku uroczystość związana wym grzechem byłoby ich nie wyko- ści odpowiednio 2,6 mln zł, druga – będzie z rocznicą 100-lecia odzyska- rzystać. z PRGiPID (647,2 tys. zł). nia niepodległości. Już 15 sierpnia Największym przedsięwzięciem, Zaplanowaliśmy także utworzenie szczególnie uroczyście będziemy jakie czeka nas w tym roku, będzie placów zabaw i siłowni zewnętrz- obchodzić Święto Wojska Polskiego; montaż 674 instalacji solarnych oraz nych w Modliborzycach, Wolicy wyjątkowe atrakcje przygotowujemy 63 pieców opalanych pelletem lub Pierwszej, Stojeszynie Pierwszym, także na dzień Narodowego Czyta- zgazowujących drewno. Całkowity Brzezinach oraz Wierzchowiskach nia – chcielibyśmy, żeby 8 września koszt tego projektu to ponad 7 538 Pierwszych i Drugich za ponad mi- w Modliborzycach sto par zatańczy- tys. zł, z czego 85 proc. będzie sta- lion złotych. Gmina pokryje tylko ło poloneza. nowiło dofinansowanie z RPO WL. połowę tych kosztów, reszta będzie Kulminacyjnym punktem obcho- Gmina dołoży więc około 1 474 400 pochodzić ze środków Ministerstwa dów będzie oczywiście Narodowe zł. Wszystkie instalacje mają być za- Sportu i Turystki. Święto Niepodległości. Nie chciał- montowane do końca sierpnia. Ponadto w lutym złożyliśmy do bym jeszcze zdradzać wszystkich nie- W latach 2018-2019 kosztem MSiT wniosek o dofinansowanie bu- spodzianek, jakie planujemy na ten 2 420 tys. zł w gminie zostanie też dowy „otwartych stref aktywności” szczególny dzień, ale z pewnością bę- wykonanych 216 przydomowych w miejscowości Dąbie, Lute, Pasieka dzie uroczysty przemarsz przez mia- oczyszczalni ścieków, do których dofi- i Zarajec. Budowa centrów aktyw- sto, msza święta, złożenie wieńców nansowanie z PROW wyniesie ponad ności sportowych w wielu miejsco- pod pomnikiem Józefa Piłsudskiego, 1 250 tys. zł. Kolejne czekające nas wościach gminy uatrakcyjnia ofertę okolicznościowa akademia, wyjątko- „proekologiczne” inwestycje, również spędzania wolnego czasu dla młod- wy koncert... Z pewnością obchody dofinansowane z PROW, to budowa szych i starszych, stwarza miejsca, 100-lecia Niepodległej będą okazją kanalizacji sanitarnej w Słupiu oraz gdzie mieszkańcy mogą się spotykać i do wyrażenia radości z tego powodu, sieci wodociągowej w miejscowości i aktywnie spędzać czas. Całkowity i do refleksji nad dzisiejszym znacze- Kalenne. Koszt całkowity tego przed- koszt tej inwestycji to około 350 tys. niem słowa „patriotyzm”, i do wyka- sięwzięcia to prawie 965,5 tys. zł, dofi- zł, a wnioskowane dofinansowanie – zania się wiedzą na temat polskiej nansowanie – prawie 0,5 mln zł. 173 324 zł. drogi do niepodległości. Zapraszam Nie zapominamy również o dro- wszystkich do wspólnego świętowa- gach, bo potrzeby w tym zakresie Ważnym wydarzeniem w tym roku nia tego ważnego wydarzenia w gmi- zawsze są niezaspokojone. W 2018 będzie 100. rocznica odzyskania nie Modliborzyce. r. kosztem ponad 4 mln zł dokoń- przez Polskę niepodległości. Jak zdjęcia: UM Modliborzyce 32 Pięciolatek z potencjałem Wśród kilkudziesięciu osób, które we wtorek, 6 lutego, wchodząc na pokład biało-różowo-fioletowe- go Airbusa, obrały sobie za cel podróży Tel Awiw, jedna mogła poczuć się wyjątkowo wyróżniona. Tego bowiem dnia na podlubelskim lotnisku, oznaczanym w międzynarodowej nomenklaturze trzyliterowym kodem LUZ, odprawiono 1,5-milionowego pasażera. Wielkiego świętowania jednak nie było. Ambicją władz portu jest, by w przyszłości tylu obsługiwać każdego roku.

óki co, do tego jeszcze daleko. Tym Pbardziej, że na razie dystansują nas nawet lotniska zbliżone do naszego potencjałem. Na najbardziej konku- rencyjnym, w podrzeszowskiej Jasion- ce, obsłużono w ubiegłym roku aż 694 tys. pasażerów. Z kolei w podszczeciń- skim Goleniowie było to „ledwie” 580 tysięcy, ale dało to i tak imponujący jak na polskie warunki wzrost w skali roku o 23,5 proc. W Świdniku o takich wynikach mogą jedynie pomarzyć. Wprawdzie zrealizowano tu blisko 5 tys. operacji, notowano, jak np. w lipcu, miesięczne rekordy frekwencji, a w całym roku odprawiono 430 346 pasażerów, co oznacza wykonanie z naddatkiem planu, który przewidy- wał poziom 400 tysięcy, jednak pozwo- liło to jedynie na zamknięcie pierwszej dziesiątki krajowych lotnisk. Kolej- ny dwucyfrowy wzrost – tym razem nie podróżnych. Warto przypomnieć, 5-lecia powstania lotniska odbyło się o blisko 14 proc. – okazał się jedynie że nieco wcześniej, ledwie po miesiącu z pompą. Były baloniki, zespół mu- na miarę lubelskich możliwości. Szko- funkcjonowania, ten sam operator za- zyczny przygrywał pasażerom oczeku- da, że nie udało się „wycisnąć” więcej, wiesił loty do Barcelony. Z kolei LOT jącym na odlot, a lukier lał się nie tylko zwłaszcza, że ubiegły rok, według sza- zmodyfikował na tyle rozkład rejsów z urodzinowego tortu. cunków specjalistycznego portalu fly- do Tel Awiwu, że cieszące się dotąd – Ruch pasażerski na naszym lotni- 4free.pl, był na polskich terminalach sporą popularnością wyjazdy weeken- sku dynamicznie rośnie. Obsługujemy rekordowy. Obsłużono nieco ponad dowe do stolicy Izraela są w tej chwili więcej pasażerów i mamy w ofercie 40 mln osób, tj. o około 17,7 proc. wię- o wiele bardziej korzystne, jeśli lecimy więcej kierunków niż lotniska z dużo cej niż w roku 2016. z... Rzeszowa. Prawdziwy cios zadał większym stażem niż nasze, zatem Ten wzmożony ruch generowany jednak niskokosztowy WizzAir, który z pewnością możemy mówić o sukce- jest przez dynamiczny rozwój siatki przenosi do Katowic otwartą ledwo sie – z dumą podkreśla Piotr Jankow- połączeń. Z Polski można już dziś bez- dwa lata temu bazę, w ramach której ski, rzecznik LUZ. pośrednio polecieć niemal do każdego na stałe stacjonował tu samolot tego Wtóruje mu Paweł Cybulak, re- zakątka świata, a tłok na pasach star- operatora. W dużej mierze obniża to daktor naczelny portalu Pasażer.com, towych jest coraz większy. Lotniska zdolność operacyjną tego przewoźnika, zdaniem którego nasze lotnisko to prześcigają się w rywalizacji o nowe który z rozkładu lotów zdejmuje tym przykład dobrze przemyślanej, zrów- kierunki. Na ten rok w Krakowie za- samym loty do Liverpoolu, Doncaster, noważonej, a przy tym konsekwent- anonsowano 16 nowości, we Wrocła- Sheffield i Tel Awiwu. Jak czytamy na nej strategii rozwoju, odpowiadającej wiu 10, w Gdańsku i Poznaniu po 7. wspomnianym portalu fly4free.pl, ta potrzebom regionu. – Ten pięcio- Niestety, pod tym względem Lublin symboliczna decyzja dobrze obrazuje letni okres pokazał, że lotnisko jest wyraźnie odstaje. Jedyne w Polsce nowy trend w rozwoju tanich przewoź- potrzebne, a linie, które się na nim lotnisko, na którym swoje rejsy reali- ników – nacisk na połączenia z naj- pojawiły, dostrzegają potencjał tej zuje trzech największych lowcosto- większych lotnisk, gdzie mają szansę części kraju. W tym biznesie najważ- wych operatorów w Europie, traci atut najszybciej zapełniać samoloty. W tym niejsza jest synergia, a tę lotnisku atrakcyjności. Efektem tego są turbu- kontekście niepokojąco mogą brzmieć i liniom udało się znaleźć. lencje w ofercie. Pod koniec ubiegłego słyszane tu i ówdzie plotki o planowa- Być może bijący z tych słów entu- roku linie Small Planet podjęły decyzję nym wkrótce wycofaniu się z Lublina zjazm, rozbieżny wszelako z oczekiwa- o rezygnacji z zimowego połączenia irlandzkiego Ryanaira. niami pasażerów, wyrażanymi choć- do Werony, które – co ciekawe – nie Mimo tych niesprzyjających zda- by w uruchamianej co roku ankiecie zostało nawet... uruchomione. Jako rzeń, których kumulacja przypadła dotyczącej preferowanych kierunków powód podano znikome zainteresowa- akurat na koniec roku, świętowanie lotów, wynika po części z „okresu 33 ochronnego” przysługującego każdej czy Tel Awiwu. Wraz ze wzrostem nie. Taki poziom, jak wynika z do- nowo otwieranej inwestycji. Od mo- zamożności naszych potencjalnych świadczeń innych portów, zapewnia mentu rozpoczęcia działalności i przy- pasażerów z pewnością tras typowo wypracowanie zysku. W tej chwili jęcia pierwszego rejsowego Boeinga turystycznych będzie przybywać. roczny koszt funkcjonowania lotni- z Londynu Stansted w 2012 roku, Na razie zarówno turystycznych ska to blisko 45 mln zł. Aby te szumne na lubelskim lotnisku zrealizowano kurortów, jak i weekendowych „city zapowiedzi stały się realne, już myśli 18200 operacji na 14 kierunkach. Sęk breaków” jest jak na lekarstwo. Leżą się o rozbudowie. Terminal zostanie w tym, że o ile w początkowym okresie także czartery. Zauważalny deficyt powiększony w części „odloty”. Pro- ruch generowany był w wyniku efektu w siatce lubelskiego lotniska to rów- jekt zakłada przebudowę istniejącego nowości, o tyle na dłuższą metę to już nież połączenia krajowe. Ich brak jest obiektu i budowę nowego skrzydła. nie przejdzie. To, co z reguły wystarcza szczególnie odczuwalny teraz, gdy re- Zakres prac dotyczy powierzchni pra- bowiem na „rozruszanie”, w kolejnych gion – z powodu remontu dróg i linii wie 2200 mkw. latach funkcjonowania przestaje być kolejowej – ma bardzo utrudnioną – Po przebudowie funkcjonować atrakcją. W pierwszej kolejności, co komunikację lądową z resztą kra- będzie 5 gate’ów oraz 4 pełne linie w pełni zrozumiałe, władze LUZ, któ- ju. Trudno nie odnieść wrażenia, że kontroli bezpieczeństwa, co umoż- rego większościowym udziałowcem mimo uruchomienia połączenia z Ki- liwi obsługę 3–4 rotacji na godzinę. jest miasto Lublin (60%), a pozostały- jowem, wschodnie destynacje, niosą- Zwiększy się także do 1000 mkw. mi: samorząd województwa (34,2%), ce choćby z uwagi na licznych ukraiń- strefa handlowa. Otrzymaliśmy już Świdnik (5,5%) oraz powiat świdnicki skich studentów i pracowników spory pozwolenia na budowę, inwestycja (0,0093%), skupiły się na tzw. trasach potencjał, pozostają poza orientacją rozpocznie się prawdopodobnie na „emigracyjnych”. Chodziło o to, by władz lotniska. I nie widać oznak, wiosnę. Przewidywany czas realiza- samoloty wypełnić pasażerami pracu- by miało się to zmienić. Z ostroż- cji to 8 miesięcy. Koncepcję rozbu- jącymi, czy to w Anglii, czy w Norwe- nych zapowiedzi wygłaszanych przy dowy opracowała pracownia, która gii. Trudno jednak zakładać, że stra- okazji 5-lecia wynika, że w tym roku zaprojektowała obecny terminal – tegia ta dalej będzie równie efektywna można liczyć na 14 kierunków, które raportuje Piotr Jankowski. i przyciągnie nowych klientów, którzy dadzą około 36 rotacji tygodniowo. Innym wyzwaniem, stojącym zresz- zwiększą spodziewany ruch. Jeśli wierzyć zwykle dobrze w tych tą nie tylko przed lubelskim portem, – Należy wziąć pod uwagę, że sprawach poinformowanej specjali- jest planowana za 30 miliardów zło- oferta lotniska to odpowiedź na po- stycznej platformie Routes Exchan- tych budowa Centralnego Portu Lot- trzebę rynku. Linie lotnicze urucha- ge, przeważać będą właśnie kierunki niczego w Baranowie koło Grodziska miają kierunki tam, gdzie pasażero- biznesowe. Jako potencjalne nowości Mazowieckiego. Choć władze regio- wie chcą latać. A latają szczególnie wymieniane są: Edynburg, Kolonia, nalnych ośrodków z uwagą patrzą na na kierunkach pracowniczych i nie Rzym, Bruksela, Bristol, Kolonia, rozwój tej koncepcji, niepokojąc się ma się co na to oburzać. Oczywi- Dortmund, Düsseldorf i Manchester o to, że może ona odebrać im pasażerów, ście, na innych lotniskach daje się oraz... Gdańsk i Wrocław. Czy rozbu- eksperci nie widzą takiego zagrożenia. zaobserwować tendencję polega- dowanie siatki o te właśnie połączenia – Myślę, że dobra oferta z lotniska jącą na tym, że linie uruchamiają da upragniony awans na pozycję lide- zlokalizowanego w bezpośrednim coraz więcej tras, na których wcze- ra średnich lotnisk regionalnych? sąsiedztwie, zawsze będzie stanowiła śniej latali przewoźnicy czarterowi. – Miejsce w rankingu jest najmniej pierwszy wybór pasażera. Lubimy Nie spodziewałbym się jednak w naj- ważne. O wiele bardziej istotny jest wygodę, a podstawowym jej czynni- bliższym czasie diametralnych zmian dalszy rozwój, nowe kierunki, przy- kiem jest komfort dojazdu. W moim – zaznacza Paweł Cybulak. ciąganie kolejnych przewoźników, odczuciu perspektywa powstania Rzecznik portu przekonuje jed- aby jak najszybciej lotnisko stało się CPK nie powinna budzić żadnych nak, że wektory systematycznie będą dochodowe – twierdzi Paweł Cybulak. obaw ani dla funkcjonowania, ani odwracane. Owszem, w pierwszej W tym kontekście jeszcze do nie- dla rozwoju LUZ – ocenia redaktor kolejności wprowadzano kierunki dawna mówiło się o roku 2030, dziś naczelny portalu Pasazer.com. typowo „pracownicze”, bo siatka po- ta perspektywa jest nieco bliższa – to Znaczyłoby to, że prawdziwy po- łączeń z każdego lotniska jest zawsze rok 2027, a w sprzyjających okolicz- tencjał naszego lotniska tkwi jedynie wypadkową potencjału gospodarcze- nościach może nawet 2025. Właśnie w przemyślanych decyzjach odnośnie go regionu, który obsługuje. – Obec- mniej więcej w połowie przyszłej de- nowych tras i przyciągnięciu tym sa- nie jednak, po 5 latach działalności, kady, zdaniem Piotra Jankowskiego, mym kolejnych miłośników latania wprowadzamy sukcesywnie kie- lubelskie lotnisko, o ile tylko utrzyma w przestworzach. To priorytetowe za- runki o charakterze biznesowo-tu- się na nim wzrost w tempie pierw- danie na kolejną „pięciolatkę”. rystycznym, takie jak codzienne po- szego pięciolecia, będzie gotowe do Mariusz Karwowski łączenie do Monachium, Mediolanu obsługi 1,5 miliona pasażerów rocz- zdjęcia: pixabay.com 3434 Światowy balet w Lublinie fot.: Tarkan Serengül fot.: Tarkan

Lublin kulturą stoi i wiadomo to nie od dziś. Jest jednak sztuka, która zdaje się pojawiać w tym mieście ze znacznie mniejszą intensywnością niż inne. To balet. W zasadzie profesjonalny zespół baletowy funk- cjonuje jedynie przy Teatrze Muzycznym w Lublinie, a jako ciekawostkę dodać można, że jest on jednym z najmłodszych tego typu w kraju– zarówno swoim stażem, jak i wiekiem jego członków. Tym bardziej warto zwrócić uwagę na osoby, które stanowią jego trzon. Są nim pierwsi soliści lubelskiego baletu – Chisato Ishikawa i Kostiantyn Mayorov. Olśniewające kreacje taneczne tej pary możemy podziwiać m.in. w najnowszej produkcji Teatru Muzycznego – międzynarodowym projekcie „Zarzuela Ole”.

okrótce warto skupić się najpierw jaki dla tancerza stanowi muzyka. I to zawsze jest oczywistą i prostą w swo- Pna tym, jak trudną profesję stano- nie tylko w jej warstwie rytmicznej, jej wewnętrznej konstrukcji całością. wi w ogóle uczestniczenie w tej części ale w każdym akcencie, jaki odnaleźć Od tancerza wymaga się więc ponad- kultury muzycznej, która związana jest można w przebiegu utworu. Sprawia to pieczołowitości w przygotowywaniu z baletem. Dowodem na te trudności to wszystko, że tancerz musi być ob- partii – dokładnie tak, jak w przypad- niech będą choćby dwa przykłady re- darzony erudycją muzyczną wykracza- ku solisty śpiewaka czy instrumentali- cenzji, z którymi spotkało się „Święto jącą poza poczucie rytmu i znajomość sty. Właśnie to sprawia, że o tancerza wiosny” I. Strawińskiego. W 1913 roku literatury muzycznej. Musi, podobnie – dobrego interpretatora – jest tak „Le temps” w Paryżu napisał: „Najbar- jak wykwalifikowany muzyk, sprostać trudno. Analizując więc skład trup dziej dysonansowa i nieharmonijna wymogom konkretnych stylów, często baletowych natrafi się na wiele zagra- kompozycja, jaką kiedykolwiek napi- bardzo od siebie oddalonych, wypunk- nicznych nazwisk, które dzięki eduka- sano”; w tym samym roku „Musical tować to, co w danej partii najistot- cji na wschodzie zyskały to, co zyskać Times” w Londynie donosił z kolei: niejsze, mierząc się jednocześnie ze niezwykle trudno – taneczną erudycję „wymyka się opisowi słownemu... świadomością wykonawczą, a w końcu muzyczną pozwalającą kreować im szkaradne”. Istotnie – wraz z rozwo- całość choreografii wykonać tak, by najbardziej wyszukane postaci. Do tej jem baletu rosły również problemy efekt był przyjemny dla oka. Wymaga klasy tancerzy należą właśnie Chisato z jego recepcją, a to wiąże się z wysu- to więc nie tylko godzin spędzonych na Ishikawa i Kostiantyn Mayorov. blimowaniem i trudną czasem komu- sali baletowej, ale również procesu in- Rozpocząć wypada od sylwetki ko- nikatywnością tego gatunku teatralno- telektualnego, który wiąże się z przygo- biecej w duecie, który stanowi dziś -muzycznego. Ta z kolei przekłada się towaniem i wykonaniem każdej partii. podstawę baletu Teatru Muzycznego. na problematyczne kwestie związane Na to wszystko nałożyć należy jeszcze Chisato Ishikawa swoją edukację roz- z jednej strony z interpretacją muzyki, wizję artystyczną choreografa, która poczęła jeszcze w Japonii, skąd pocho- a z drugiej z realizacją wizji choreografa. od czasu premiery Święta wiosny nie dzi. Ukończyła tam szkołę baletową Pierwszy aspekt pracy tancerza jest związany z jego warsztatem. Oczywi- fot.: V. Korpusenko ście najogólniej można powiedzieć, że tancerz musi być sprawny. Jednak sprawność ta nie wynika jedynie z co- dziennych ćwiczeń fizycznych, a dodać do niej należy również estetykę ruchu, którą nie zawsze da się wypracować, a która zdaje się być tym, co można na- zwać talentem – dbałość o każdy mię- sień i korelacja jego pracy z impulsem, 35

Kamiya Kumiko, gdzie kształciła się Partneruje jej oczywiście kolejny fot.: V. Korpusenko pod kątem wykonawstwa tańca kla- z bohaterów niniejszego artykułu. sycznego. Ostatni z etapów swojej edu- Kostiantyn Mayorov w repertuaro- kacji odbyła zaś w Ukrainie, gdzie w wych pozycjach Teatru Muzycznego College’u Choreograficznym w Kijowie kreuje role Archanioła („Fidelitas”), studiowała zarówno balet, jak i taniec i Księcia („Królewna Śnieżka”). współczesny, modern i jazz. Uczyni- W swoim dorobku ponadto posiada ło to z niej tancerkę wszechstronnie między innymi partie Siegrifa (główna uzdolnioną, a dziś pozwala wznosić rola męska w „Jeziorze Łabędzim”), się na wyżyny wykonawstwa różnych Młodzieńca w suicie baletowej „Cho- technik – w szczególności zaś tańca piniana” i Bachusa we włoskim bale- klasycznego, co potwierdziła m.in. cie „Faust”. Mayorov wykształcił się Kapituła Konkursu im. J. Kiepury w Ukrainie, gdzie studiował pod okiem w Warszawie, uznając w zeszłym roku pedagogów z Kijowa (choreografia kla- Ishikawę za jedną z trzech najlepszych syczna w Ukraińskiej Akademii Tańca) tancerek klasycznych w Polsce. i Lwowa (choreografia współczesna Nagrody w konkursach dla tance- na Narodowym Uniwersytecie im. rzy Japonka zdobywała już od czasu I. Franki). Legitymuje się bogatym do- edukacji – najpierw w Japonii, potem świadczeniem jako tancerz – solista już w Europie: wymienić warto tytu- w zespołach teatrów operowych w Ode- ły, jakie uzyskała na Spotkaniach Ta- ssie i Lwowie, co przekłada się na jego necznych we Lwowie i w Odessie oraz warsztat artystyczny cechujący się doj- pierwsze miejsce na Thought-stre- rzałością i dyscypliną interpretacyjną. am Classical Competition w Kijowie Zanim osiadł na stałe w Polsce, May- w 2013 roku. Charyzma i doświadcze- orov odbył tournee z Russian Grand różnią się znacznie od tych znanych nie pozwoliły jej kreować duże role Ballet po Stanach Zjednoczonych. mieszkańcom Europy Środkowej baletowe już w wieku 20 lat – od tego Do dziś występuje gościnnie z Ukra- i stanowią doskonałą okazję do tego, czasu bowiem tancerka przygotowy- ińskim Teatrem Baletowym, z którym by mimo odległości, choć raz w życiu wała partie pracując dla Kijowskie- w Polsce bierze udział w przedstawie- usłyszeć „prawdziwą” muzykę hisz- go Baletu Młodzieżowego. Następnie niach takich jak „Dziadek do Orzechów” pańską, a nie tę znaną z kompozycji ścieżka kariery poprowadziła Ishikawę i „Jezioro Łabędzie”. Towarzyszy mu Francuzów takich jak Ravel czy Bizet. do Tureckiej Opery Narodowej w An- w nich zresztą Chisato Ishikawa. W lubelskim przedstawieniu wśród karze, a stamtąd – do Polski, gdzie już Oboje artyści niedawno sprawdzili solistów, obok Doroty Laskowieckiej od niemal dwóch lat jest pierwszą so- się na lubelskiej scenie w choreografii i Michała Grabczuka, znaleźli się tak- listką Teatru Muzycznego w Lublinie. Piotra Czubowicza, byłego tancerza że goście z kraju Basków – Arantza Do najważniejszych ról, jakie pozostają Teatru Wielkiego – Opery Narodowej, Irañeta i Francisco Sanchez. Uzupeł- w repertuarze Japonki należą tytułowe zaproszonego do współpracy z lubel- nieniem pracy śpiewaków oraz chóru postaci w „Carmen” (wersja baleto- skim Teatrem przy okazji międzyna- przygotowanego pod opieką Grzego- wa opery George’a Bizeta) i Królewny rodowego projektu „Zarzuela Ole”. rza Pecki było widowisko baletowe au- Śnieżki we wznawianym niebawem Kanwą do opracowania tego widowi- torstwa Czubowicza, w którym prym w lubelskim Teatrze balecie z muzy- ska pod dyrekcją maestro Jesús Eche- wiedli właśnie Chisato Ishikawa i Ko- ką Bogdana Pawłowskiego (nota bene verría, na stałe pracującego z orkiestrą stianyn Mayorov. Kreacje stworzone dzieło to stanowi chyba najbardziej w Pampelunie, stały się najbardziej na potrzeby tego przedsięwzięcia sta- znany i najczęściej na świecie grywany cenione fragmenty XIX-wiecznych nowią najlepszy dowód ich tanecznej polski balet). Uzupełnieniem partii ty- hiszpańskich operetek, ogólnie nazy- erudycji – w nich bowiem zmierzyli tułowych jest również udział w długiej wanych zarzuelami. Mimo że hasło się z syntezą baletu i nawiązujących liście projektów, w których Chisato „muzyka operetkowa” nie kojarzy się do tradycyjnych tańców hiszpańskich wykonywała inne wiodące role, z któ- z żadnym novum, to operetka hiszpań- elementami choreotechnicznymi. rych warto wspomnieć o interpretacji ska okazała się dla polskich widzów Efektem tych zmagań stały się nowa- partii Olgi w balecie „Oniegin” z muzy- absolutnym zaskoczeniem. Roman- torskie choreografie bazujące na moto- ką z opery P. Czajkowskiego (Ankara), tyczna muzyka z Półwyspu Iberyjskie- ryce hiszpańskiej muzyki, utrzymane partii Czarnego Łabędzia w słynnym go, z zarzuelami na czele, nie stroniła w niezwykle wymagającym stylu okre- „Jeziorze Łabędzim” i o roli Swanildy bowiem od tradycyjnych tematów ślanym jako pół-klasyczny. w „Coppelii, czyli dziewczynie o szkla- ludowych. Libretta tych narodowych Karol Furtak nych oczach” Leo Delibesa. W Teatrze kompozycji wiele czerpały z życia tra- zdjęcia: materiały prywatne artystów Muzycznym w Lublinie – poza wspo- dycyjnych społeczności, mnianą już partią Śnieżki – Chisato a co za tym idzie – wiele ele- fot.: V. Korpusenko Ishikawa bierze udział jako pierwsza mentów charakterystycznej solistkach w tanecznych fragmentach muzyki hiszpańskiej zosta- niemal wszystkich pozycji repertuaro- ło wkomponowanych w ich wych, a w ubiegłym roku wcieliła się partytury. Dzięki temu arie ponadto w rolę Demona w musicalu i ensemble oparte na wal- „Fidelitas – suita lubelska”, poświęco- cach czy mazurkach sta- nym historii miasta. nowiące podstawę zarzuel 36

... a po pracy

www.panoramalubelska.pl