Adalet Ve Kalkinma Partisi Döneminde Türkiye Medyasi
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ GAZETECİLİK ANABİLİM DALI ADALET VE KALKINMA PARTİSİ DÖNEMİNDE TÜRKİYE MEDYASI VE TARİHSEL BLOKUN DÖNÜŞÜMÜ DOKTORA TEZİ Vahdet Mesut AYAN ANKARA-2019 T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ GAZETECİLİK ANABİLİM DALI ADALET VE KALKINMA PARTİSİ DÖNEMİNDE TÜRKİYE MEDYASI VE TARİHSEL BLOKUN DÖNÜŞÜMÜ DOKTORA TEZİ Vahdet Mesut AYAN DANIŞMAN Prof. Dr. Gökhan ATILGAN ANKARA-2019 İÇİNDEKİLER GİRİŞ ................................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM 2002-2008 DÖNEMİ AKP-MEDYA İLİŞKİLERİ VE MEVZİ SAVAŞLARI 1.1. REDDEDİLEN MİRAS ................................................................................................... 32 1.2. MUHAFAZAKÂR DEMOKRASİ: YENİ TARİHSEL BLOKUN ŞAFAĞI .................................. 47 1.2.1. İktidarın Çiçikov’u Görev Başına: TMSF............................................................ 58 1.2.2. Teşkil Edilen Medya Örneği................................................................................ 61 1.3. DİRENİŞ NOKTALARI .................................................................................................. 66 1.4. DÖNÜM NOKTALARI ................................................................................................... 87 İKİNCİ BÖLÜM YENİ TARİHSEL BLOKUN KURULMASI BAĞLAMINDA İKTİDARIN 2008- 2013 YILLARI ARASINDAKİ MEDYA POLİTİKALARI 2.1. TEMEL YAPIDAKİ KURULUŞ........................................................................................ 99 2.1.1. TEMEL YAPININ YÜKSELEN SERMAYEDARLARI ...................................................... 106 2.1.1.1. Çalık Grubu ................................................................................................... 106 2.1.1.2. Cengiz Holding .............................................................................................. 108 2.1.1.3. Sancak Holding ............................................................................................. 109 2.1.1.4. İÇ Holding ..................................................................................................... 109 2.1.1.5. Kiler Grubu ................................................................................................... 110 2.1.1.6. Kalyon Grubu ................................................................................................ 110 2.1.1.7. Kuzu Grubu ................................................................................................... 111 2.2. POLİTİK TOPLUMDAKİ KURULUŞ............................................................................... 113 2.3. SİVİL TOPLUMDAKİ KURULUŞ ................................................................................... 127 2.3.1. Sivil Toplum Alanı Olarak Medyadaki Kuruluş ya da Yeni Tarihsel Blokun Medya Politikaları ..................................................................................................... 139 2.3.1.1. Medyanın Zapt Edilmesi ................................................................................ 141 2.3.1.2. Medyanın Fethedilmesi .................................................................................. 152 2.3.1.3. Medyanın Teşkil Edilmesi .............................................................................. 156 2.4. YENİ TARİHSEL BLOKUN YENİ MEDYASI .................................................................. 156 i ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KURULMAKTA OLAN TARİHSEL BLOKUN BUNALIM DÖNEMİNDE İKTİDARIN 2013-2018 YILLARI ARASINDAKİ MEDYA POLİTİKALARI 3.1. POLİTİK TOPLUMDA YAŞANAN BÜYÜK SARSINTILAR ................................................ 164 3.2. SİVİL TOPLUMDA YAŞANAN BÜYÜK SARSINTILAR VEYA MUHTEMEL SARSINTILARA KARŞI İKTİDARIN SİVİL TOPLUMU BASKILAMASI ...................................... 183 3.2.1.1. Medyanın Zapt Edilmesi ................................................................................ 190 3.2.1.2. Medyanın Fethedilmesi .................................................................................. 195 3.2.1.3. Medyanın Teşkil Edilmesi .............................................................................. 202 3.2.1.4. Medyanın Tahzîr Edilmesi ............................................................................. 204 3.2.1.5. Medyanın Yok Edilmesi .................................................................................. 217 3.3. BUNALIMIN GETİRDİKLERİ: İKTİDARIN STRATEJİLERİ SONUCU DÖNÜŞTÜRÜLEN MEDYA ORTAMI ............................................................................................................. 224 3.4. DİRENİŞİN YÜZÜ: ALTERNATİF MEDYA..................................................................... 226 3.5. TEMEL YAPIDA YAŞANAN BÜYÜK SARSINTILAR ....................................................... 230 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 24 HAZİRAN CUMHURBAŞKANI SEÇİMİ VE 27. DÖNEM MİLLETVEKİLİ GENEL SEÇİMİ SÜRECİNDE ÇALIŞMA KAPSAMINDA SEÇİLEN GAZETELERİN HABERLERİ ÜZERİNE İDEOLOJİ ÇÖZÜMLEMESİ 4.1. GAZETE HABERLERİNDE 24 HAZİRAN 2018 SEÇİMLERİNİN VE CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNİN MEŞRULAŞTIRILMASI .................................. 241 4.2. GAZETE HABERLERİNDE KARŞILAŞILAN PARÇALAMA KİPİ VE ÖTEKİNİN KURGULANMASI ............................................................................................................. 261 4.3. GAZETE HABERLERİNDE KARŞILAŞILAN İDEOLOJİNİN İŞLEYİŞ USULÜ OLARAK BİRLEŞTİRME KİPİ ........................................................................................................... 273 4.4. GAZETE HABERLERİNDE KARŞILAŞILAN GİZLEME KİPİ ............................................. 280 4.5. GAZETE HABERLERİNDE ŞEYLEŞTİRME ÖRNEKLERİ .................................................. 285 SONUÇ ............................................................................................................................. 290 KAYNAKÇA .................................................................................................................... 300 ÖZET ................................................................................................................................ 329 ABSTRACT ..................................................................................................................... 330 ii GİRİŞ Bu çalışma, Türkiye medyasının 2002-2018 yılları arasında geçirdiği radikal dönüşüm üzerinedir. Anlatılan hikâye medyanın olduğu kadar Türkiye toplumunun yaşadığı dönüşümü de kapsamaktadır; çünkü medya ile birlikte Türkiye toplumunun tüm parçaları 16 yıllık süreçte eşine az rastlanır bir değişim/dönüşüm yaşamıştır. Mevcut çalışma, bu değişimi, medyayı kalkış noktası kabul ederek serimlemeyi amaçlamaktadır. Bütünsel bir yaklaşım sergilemeye odaklanan çalışmanın önemi de buradan gelmektedir. 2002 yılında Adalet ve Kalkınma Partisi’nin (AKP) iktidara gelmesiyle birlikte Türkiye’de medyanın mevcut siyasi değişimden olumlu anlamda etkileneceği öne sürülmüş, yeni Türkiye ile beraber iktidar-medya ilişkilerinin daha demokratik bir düzlemde ilerleyeceği iktidar tarafından sıklıkla dile getirilmiştir. Çalışmanın ilerleyen sayfalarında görüleceği gibi iktidar-medya ilişkileri, baskının ve gücün egemen olduğu bir boyuta evrilmiştir. Yeni Türkiye ne demokrasiye, ne medyaya, ne de toplumun diğer parçalarına yeni bir şey söylemiştir; aksine “eski”nin eylemlerini sertleştirerek ve sertleştirdiği ölçüde “yeni” söylemine mağduriyet söylemini de eklemleyerek sürdürmüştür. Tayfun Atay, benzer şekilde, yeni Türkiye söylemine değindiği yazısında yeni Türkiye’nin “Eski mağdurluklardan şimdi mağrurluğa sıçramış, mazlum edebiyatından muktedirlik sanatına geçiş yapmış, zulmetten zulme yol tutmuş olmayı görmeme/göstermeme için bir göz bağı” olduğunu belirtir. Bu satırlardan hemen önce ise yeni Türkiye söyleminin mevcut iktidar açısından “elinde her kapıyı açan bir mastır anahtar” işlevi gördüğü saptamasını yapar (Atay, 2017). Bu açıdan bakıldığında yeni Türkiye söylemi, iktidarın elinde gerçekten sihirli bir anahtardır; çünkü zamanla 1 Türkiye’nin tüm toplumsal parçalarının geçirdiği süreçlere karşı yapılan demokratik muhalefetin sesini kısma işlevine sahip olmuştur. Yeni Türkiye’den bahsedebilmenin en önemli koşulu ise muhakkak “eski” olanın bir yerlerde var olduğunu kabul etmekten geçmektedir. Eskiyle yeni arasına metafiziksel olarak konulan çizgi ise âdeta AKP’nin “demokrat” ya da kendi deyimiyle “muhafazakâr demokrat”1 yönünü vurgulaması açısından önemlidir. Bu vurguya göre, eski olanın tüm karanlığına ve tüm baskıcı-totaliter yanına karşı, AKP ile beraber başlayan yeni Türkiye dönemi özgürlüklerin, demokrasinin, insan haklarının olabildiğince önünü açmıştır. Yeni Türkiye bu bakımdan ceberrut devletin de sonunu getirecek ve devlet, toplumsal hayattan elini eteğini özgürlükler lehine çekecektir. Peki özellikle AKP’nin ilk dönemde kurtulmamız gerektiği vazedilen eski Türkiye neydi? Hangi toplumsal varoluşa karşılık geliyordu ve dahası “yenisiyle” kıyaslandığında acaba gerçekten bahsedildiği gibi miydi ya da daha öznel soracak olursak “yeni” olanda ne vardı da “eski” olan bu kadar kötüydü? 2018 Türkiye’sinden geriye, yani eski Türkiye’ye bakarken onu idealleştirmek ya da onu bir şekilde kusursuz olarak tasvir etmek hatalı olacaktır. Elbette eski Türkiye’de de yargı hiçbir zaman yürütmeden tam anlamıyla bağımsız olamamıştı; eğitim istenilen seviyede değildi; devletin kalıcı bir sağlık programı yoktu; yolsuzluklar vardı; ülke 1982 Anayasasına göre yönetilmekteydi. Dolayısıyla 1982 Anayasasının kurumları hâlâ işbaşındaydı ve kuruluşundan bu yana Türkiye’nin en önemli