Studium Uwarunkowań I Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Miedzna

WÓJT GMINY MIEDZNA

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Załącznik nr 1 do uchwały Nr …………. Rady Gminy w Miedznie z dnia ……………………….

„URBI-PLAN” PRACOWNIA URBANISTYCZNA Małgorzata Sienkiewicz – Januszkiewicz ul. Armii Krajowej 9/3 08-110 Siedlce

- Miedzna 2016 -

Główny projektant: mgr inż. arch. Małgorzata Sienkiewicz- Januszkiewicz uprawnienia urbanistyczne nr 880/89 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

SPIS TREŚCI:

I. UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY ...... 8 1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO POŁOŻENIA, PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU ORAZ STANU ŁADU PRZESTRZENNEGO I JEGO OCHRONY...... 8 1.1. Ogólne informacje o gminie Miedzna ...... 8 1.2. Dotychczasowe przeznaczenie, zagospodarowanie i uzbrojenie terenu oraz stan ładu przestrzennego gminy ...... 10 2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA ...... 11 2.1. Stan i funkcjonowanie środowiska ...... 11 2.1.1. Położenie fizycznogeograficzne – geomorfologia ...... 11 2.1.2. Budowa geologiczna ...... 12 2.1.3.Wody powierzchniowe ...... 12 2.1.4. Hydrogeologia – zasoby wód podziemnych ...... 13 2.1.5. Gleby i warunki agroekologiczne ...... 14 2.1.6.Ekosystemy leśne – leśna przestrzeń produkcyjna...... 15 2.1.7. Warunki klimatyczne ...... 17 2.1.8. Przyrodnicze obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów szczególnych ...... 17 2.1.9. Lokalne uciążliwości i zagrożenia środowiskowe ...... 20 3. WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH ...... 27 4. WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN, UDOKUMENTOWANYCH KOMPLEKSÓW PODZIEMNEGO SKŁADOWANIA DWUTLENKU WĘGLA ORAZ TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH ...... 27 5. ROLNICZA PRZESTRZEŃ PRODUKCYJNA, W TYM STAN PRAWNY GRUNTÓW ...... 28 5.1. Rolnicza przestrzeń produkcyjna ...... 28 5.2. Stan prawny gruntów ...... 29 6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU I FUNKCJONOWANIA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ, W TYM KRAJOBRAZU KULTUROWEGO ...... 29 6.1. Archeologia ...... 29 6.2. Osadnictwo i zabytkowe układy komunikacyjne ...... 38 6.3. Układy przestrzenne miejscowości ...... 39 6.4. Architektura sakralna ...... 42 6.5. Budownictwo ...... 44 6.6. Założenia rezydencjonalne i folwarczne ...... 45 6.8. Cmentarze ...... 48 6.9. Kapliczki, figury i krzyże przydrożne ...... 50 6.10. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków ...... 50 6.11. Wykaz obiektów wpisanych do ewidencji zabytków ...... 51 6.12. Dobra kultury współczesnej ...... 52 6.13. Rekomendacje i wnioski zawarte w audycie krajobrazowym, określenie przez audyt krajobrazowy granic obszarów priorytetowych ...... 52 7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA, ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I JEJ MIENIA ...... 53 7.1. Ludność ...... 53 7.2. Prognozy demograficzne ...... 59 7.3. Aktywność ekonomiczna ludności ...... 62 7.4. Budżet gminy ...... 65 7.5. Komunikacja ...... 66 7.7. Handel i usługi ...... 69 7.8. Szkoły. Przedszkola ...... 70 7.9. Zdrowie ...... 70 7.10. Kultura. Sport. Rekreacja ...... 70 7.11. Bezpieczeństwo ludności i jej mienia ...... 70 8. POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY ...... 71 8.1. Analiza społeczno- ekonomiczna- wnioski ...... 71 8.2. Analiza środowiskowa- wnioski ...... 73

3 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

8.3. Możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służącej realizacji zadań własnych gminy...... 74 8.4. Bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę i chłonność terenu ...... 75 8.4.1. Zapotrzebowanie na nową zabudowę...... 76 8.4.2. Chłonność obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej w granicach jednostek osadniczych ...... 78 8.4.3. Porównanie zapotrzebowania na nową zabudowę z chłonnością obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej ...... 82 9.UWARUNKOWANIA WYNIKAJACE Z WYSTĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW SZCZEGÓLNYCH ...... 82 9.1. Obiekty i tereny chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody ...... 82 9.2. Obiekty i obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków...... 83 9.3. Obiekty i obszary chronione na podstawie innych niż powyższe przepisy odrębne ...... 83 9.3.1. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych ...... 83 10. UWARUNKOWANIA KOMUNIKACYJNE ...... 83 11. UWARUNKOWANIA W ZAKRESIE INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ...... 86 11.1. Gospodarka wodno-ściekowa ...... 86 11.2. Zaopatrzenie w ciepło ...... 89 11.3. Gospodarka odpadami ...... 89 12. UWARUNKOWANIA DOTYCZĄCE ELEKTROENERGETYKI ...... 90 12.1. Uwarunkowania zewnętrzne – powiązania ponadlokalne ...... 90 12.2. Uwarunkowania zewnętrzne – diagnoza ...... 90 12.2.1. Przesyłowa linia najwyższego napięcia 400 kV ...... 90 12.2.2. Dystrybucyjna linia 110 kV ...... 90 12.2.3. Oddziaływanie linii 400 kV i 110kV na środowisko ...... 91 12.2.4. Zasilanie gminy energią elektryczną średniego napięcia 15 kV ...... 92 12.3. Uwarunkowania wewnętrzne...... 93 12.3.1. Lokalne sieci dystrybucyjne ...... 93 13.ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH ...... 96 14.WYMAGANIA DOTYCZĄCE OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ ...... 97 II. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ...... 98 1. KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW, W TYM WYNIKAJĄCE Z AUDYTU KRAJOBRAZOWEGO ...... 98 2. KIERUNKI I WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ UŻYTKOWANIA TERENÓW, W TYM TERENY WYŁĄCZONE SPOD ZABUDOWY ...... 101 3.OBSZARY ORAZ ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW, OCHRONY PRZYRODY, KRAJOBRAZU, W TYM KRAJOBRAZU KULTUROWEGO I UZDROWISK ...... 103 3.1 Zasady ochrony zasobów i walorów środowiska, przyrody i krajobrazu ...... 103 3.1.1. Ochrona zasobów środowiska ...... 103 3.1.2. Ochrona walorów krajobrazowych ...... 103 3.1.3. Prawna ochrona przyrody ...... 104 3.2. Zasady ochrony środowiskowych warunków jakości życia ...... 106 3.2.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi ...... 106 3.2.2. Ochrona surowców mineralnych ...... 106 3.2.3. Ochrona wód powierzchniowych ...... 106 3.2.4. Ochrona wód podziemnych ...... 106 3.2.5. Ochrona powietrza atmosferycznego ...... 107 3.2.6. Ochrona przed hałasem...... 107 3.2.7. Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące ...... 107 3.2.8. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska ...... 107 3.2.9. Zasady w zakresie ochrony uzdrowisk ...... 108 4. KIERUNKI I ZASADY KSZTAŁTOWANIA ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ ...... 108 4.1. Leśna przestrzeń produkcyjna ...... 108 4.1.1.Zalesienia ...... 108 4.1.2. Ochrona terenów leśnych, w tym lasów ochronnych ...... 108 4.2. Rolnicza przestrzeń produkcyjna ...... 109 5. OBSZARY I ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ...... 110 4 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

5.1. Obszary objęte ochroną wojewódzkiego konserwatora zabytków ...... 110 5.2. Obiekty znajdujące się w ewidencji wojewódzkiego konserwatora zabytków ...... 110 5.3. Obiekty i obszary proponowane do objęcia ochroną wojewódzkiego konserwatora zabytków ...... 111 5.4. Strefowanie krajobrazu kulturowego, ustalenia w poszczególnych strefach oraz zasady ochrony ...... 111 6. KIERUNKI ROZWOJU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI ...... 115 6.1. Układ drogowy ...... 116 6.2. Komunikacja zbiorowa ...... 116 6.3. Transport ...... 117 6.4. Zaplecze techniczne motoryzacji ...... 117 6.5. System ścieżek rowerowych ...... 117 6.6. Parkowanie pojazdów ...... 117 7. KIERUNKI ROZWOJU SYSTEMÓW INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ...... 118 7.1. Gospodarka wodno-ściekowa ...... 118 7.2. Usuwanie odpadów stałych ...... 118 7.3. Zaopatrzenie w ciepło i gaz ...... 118 8. KIERUNKI ROZWOJU ELEKTROENERGETYKI ...... 118 8.1. Kierunki rozwoju powiązań zewnętrznych ...... 118 8.1.1. Sieci przesyłowej najwyższych napięć NN 400kV ...... 118 8.1.2. Sieci dystrybucyjne wysokich napięć WN 110 kV ...... 119 8.2. Kierunki rozwoju lokalnych sieci SN 15 kV i nN 0,4 kV ...... 120 8.3. Odnawialne źródła energii ...... 121 9. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE BĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM, ZGODNIE Z USTALENIAMI PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA I USTALENIAMI PROGRAMÓW, O KTÓRYCH MOWA W ART. 48 UST. 1...... 121 10. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE BEDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU LOKALNYM ...... 122 11. OBSZARY SZCZEGÓLNEGO ZAGROŻENIA POWODZIĄ I OSUWANIA SIĘ MAS ZIEMNYCH ...... 122 12. OBIEKTY LUB OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SIĘ W ZŁOŻU KOPALINY FILAR OCHRONNY ...... 122 13. GRANICE TERENÓW ZAMKNIĘTYCH I ICH STREF OCHRONNYCH ...... 123 14. OBSZARY DLA KTÓRYCH OBOWIĄZKOWE JEST SPORZĄDZENIE MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH, W TYM OBSZARY WYMAGAJĄCE PRZEPROWADZENIA SCALEŃ I PODZIAŁU NIERUCHOMOŚCI ORAZ OBSZARY PRZESTRZENI PUBLICZNYCH ...... 123 15. OBSZARY, DLA KTÓRYCH GMINA ZAMIERZA SPORZĄDZIĆ MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO, W TYM OBSZARY WYMAGAJĄCE PRZEPORWADZENIA ZMIANY PRZEZNACZENIA GRUNTÓW ROLNYCH I LEŚNYCH NA CELE NIEROLNICZE I NIELEŚNE ...... 124 16. OBSZARY POMNIKÓW ZAGŁADY I ICH STREF OCHRONNYCH ORAZ OBOWIĄZUJĄCE NA NICH OGRANICZENIA PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ ...... 124 18. OBSZARY ZDEGRADOWANE ...... 124 19. OBSZARY FUNKCJONALNE O ZNACZENIU LOKALNYM, W ZALEŻNOŚCI OD UWARUNKOWAŃ I POTRZEB ZAGOSPODAROWANIA WYSTĘPUJĄCYCH W GMINIE ...... 125 III. SYNTEZA I UZASADNIENIE PRZYJĘTYCH ROZWIĄZAŃ STUDIUM ...... 125 IV. SPIS TABEL I RYSUNKÓW ...... 127

WSTĘP

Podstawę do podjęcia prac nad niniejszym Studium stanowi uchwała Nr XII/72/2012 Rady Gminy w Miedznie z dnia 28 lutego 2012r. w sprawie przystąpienia do zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miedzna, zmieniona uchwałą Nr XIV/96/2016 Rady Gminy w Miedznie z dnia 28 czerwca 2016r. w sprawie zmiany Uchwały Rady Gminy w Miedznie Nr XII/72/2012 z dnia 28 lutego 2012 roku o przystąpienia do zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miedzna. Projekt Studium przygotowano w trybie ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2015r. poz. 199 z późn. zm.) w zakresie określonym w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118 poz. 1233). Niniejszy projekt nawiązuje do Studium uchwalonego Uchwałą Nr XIV/79/2000 Rady Gminy w Miedznie z dnia 25 lutego 2000r. i Uchwałą Nr VIII/49/2007 Rady Gminy w Miedznie z dnia 27 września 2007r. dostosowując jego ustalenia do aktualnej sytuacji społeczno- gospodarczej i zewnętrznych uwarunkowań rozwoju gminy. Zmiany dotyczą w szczególności: - wprowadzenia nowych terenów pod zabudowę mieszkaniową, usługową i związaną z działalnością gospodarczą; - zmiany w funkcjonowaniu systemów komunikacji i infrastruktury technicznej; - wyznaczenie obszarów powierzchniowej eksploatacji złóż kopalin naturalnych; - wskazania obszarów przewidzianych do zalesień; - wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100kW, a także ich stref ochronnych związanych z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu; - wprowadzenie inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym w zakresie istniejącej linii 400kV relacji Stanisławów – Narew oraz projektowanej dwutorowej linii 400kV łączącej istniejącą linię relacji Stanisławów – Narew ze stacją Siedlce Ujrzanów, będące elementami krajowego systemu sieci przesyłowych najwyższych napięć.

INFORMACJE O ZESPOLE AUTORSKIM Projekt studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy zwany dalej Studium został opracowany przez mgr inż. arch. Małgorzatę Sienkiewicz- Januszkiewicz, posiadającą uprawnienia urbanistyczne nr 880/89 oraz nr członkowski Okręgowej Izby Urbanistów - WA- 187 z zespołem w składzie dr Stefan Białczak (uprawnienia do projektowania w planowaniu przestrzennym nr 398/88, numer członkowski Okręgowej Izby Urbanistów – WA-012), mgr Marzena Czajka, mgr inż. Sylwia Dybowska.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

CZĘŚCI SKŁADOWE STUDIUM Opracowanie „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna”, składa się z następujących części:

1. część tekstowa Studium – załącznik Nr 1 do uchwały Rady Gminy Miedzna, zawierająca uwarunkowania i kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy oraz syntezę i uzasadnienie przyjętych rozwiązań, 2. część graficzna Studium – mapy w skali 1:10000 - załącznik Nr 2A, zawierający uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego wykonany na mapie topograficznej oraz załącznik 2B, zawierający kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy wykonane na mapie topograficznej w skali 1:10000 , 3. rozstrzygnięcia Rady Gminy o sposobie rozpatrzenia uwag do Studium – załącznik Nr 3 do uchwały Rady Gminy.

Dodatkowo wykonano część graficzną Studium obejmującą uwarunkowania oraz kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna na mapach ewidencji gruntów i budynków w postaci numerycznej w skali 1:10000 wydanej w 2013r. przez Powiatowy Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Węgrowie. Przy sporządzaniu Studium wykorzystane zostały mapy ewidencyjne w skali 1:5000 wszystkich wsi na użytek wykonania analizy dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia wszystkich miejscowości gminy Miedzna oraz naniesiono graficzną rejestrację wniosków do Studium. W ramach prac nad Studium wykonano analizę dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia wszystkich miejscowości gminy Miedzna w skali 1:5000 - stan na 2012r. oraz na potrzeby studium opracowano: 4. Gminną Ewidencję Zabytków gminy Miedzna; 5. Ekofizjografię gminy Miedzna w skali 1:10000; 6. Prognozę oddziaływania na środowisko dla studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna.

I. UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY

1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO POŁOŻENIA, PRZEZNACZENIA, ZAGOSPODAROWANIA I UZBROJENIA TERENU ORAZ STANU ŁADU PRZESTRZENNEGO I JEGO OCHRONY

1.1. Ogólne informacje o gminie Miedzna Gmina Miedzna jest położona w środkowo-wschodniej części powiatu węgrowskiego. Odległości drogowe z miejscowości gminnej wynoszą: do Węgrowa około 10 km, do Siedlec około 40 km, do Warszawy około 95 km. Powierzchnia gminy - 116 km2, stawia ją w grupie średnich obszarowo gmin w kraju. W ogólnej powierzchni gminy: 67,9% zajmują użytki rolne, 29,2% lasy, 2,9% pozostałe grunty i nieużytki. W strukturze powierzchni według form własności dominują grunty osób fizycznych (83,7%), w tym wchodzące w skład gospodarstw rolnych (81,6%). Istotny udział posiadają grunty Skarbu Państwa z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste (12,7%), w tym w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe (11,8%). Liczba ludności (ok. 4 tys. osób na koniec 2015 r.) - stawia gminę w grupie mniejszych gmin wiejskich. Gęstość zaludnienia (aktualnie 35 osób na 1 km2) jest niska. Trwa proces wyludniania gminy. Ubytek liczby mieszkańców w latach 2002-2014 wynosi 305 osób (7,0%). Gmina ma charakter rolniczy. W jej granicach znajduje się 7,88 tys. ha użytków rolnych o średniej jakości i średnim udziale trwałych użytków zielonych w ogólnej powierzchni użytków rolnych, wynoszącym ok. 19,9%. Przeciętna powierzchnia 1 gospodarstwa rolnego (9,25 ha użytków rolnych) może być uznana za średnią. Północno-zachodnia część gminy znajduje się w granicach Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Przez teren gminy przebiega linia elektroenergetyczna 400 kV relacji Stanisławów- Narew. Na terenie gminy nie występują drogi krajowe i wojewódzkie. Na terenie gminy dominuje zabudowa zagrodowa. Coraz większą rolę odgrywa zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i usługowa, która koncentruje się w miejscowości gminnej Miedzna. Dalszy rozwój zagospodarowania przestrzennego poszczególnych terenów w gminie będzie wykazywał tendencję do uzupełniania i zagospodarowania istniejącej zabudowy. Można spodziewać się rozwoju nowych obszarów zwartej zabudowy szczególnie w strefach dobrze rozwiniętej infrastruktury technicznej i komunikacji. Realizacja nowego zainwestowania winna być właściwie wkomponowana w system przyrodniczy gminy. Obecnie polityka przestrzenna gminy Miedzna realizowana jest zgodnie ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna uchwalonym przez Radę Gminy w Miedznie Uchwałą Nr XIV/79/2000 z dnia 25 lutego 2000r. i Uchwałą Nr VIII/49/2007 z dnia 27 września 2007r.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Rysunek 1. Położenie gminy na tle powiatu węgrowskiego, źródło: opracowanie MBPR

9 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

1.2. Dotychczasowe przeznaczenie, zagospodarowanie i uzbrojenie terenu oraz stan ładu przestrzennego gminy

Wstępne analizy, w tym ocena aktualności obowiązującego Studium, wykazały konieczność wprowadzenia zasadniczych zmian merytorycznych. Przedmiotowe Studium uwzględnia zmieniające się potrzeby i możliwości rozwojowe gminy jak również obejmie pełny zakres i formę studium określoną w obowiązujących przepisach na dzień sporządzania Studium. Studium jako główny cel gminy obiera osiągnięcie wszechstronnego, zrównoważonego i stabilnego rozwoju, co zapewni poprawę jakości życia mieszkańców. Za podstawę rozwoju gminy uznano produkcję żywności w ramach rolnictwa opartego na wielofunkcyjnym rozwoju obszarów wiejskich oraz rozwój pozarolniczej działalności gospodarczej. Na podstawie złożonych wniosków do niniejszego Studium przewiduje się, że na terenie gminy Miedzna ruch budowlany utrzymany będzie na dotychczasowym poziomie- wydawanych jest do 30. decyzji o warunkach zabudowy rocznie. Gmina Miedzna składa się z 14. miejscowości, z których żadna nie posiada miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Na terenie gminy ład przestrzenny realizowany jest poprzez wydawanie decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego na podstawie przepisów szczególnych. Decyzje o warunkach zabudowy głównie dotyczą zabudowy zagrodowej i mieszkaniowej jednorodzinnej. Decyzje celu publicznego na terenie gminy wydawane są głównie w zakresie linii elektroenergetycznych, wieży telefonii komórkowej, sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Zjawisko to nie jest zgodne z zasadą ładu przestrzennego i zrównoważonego rozwoju. Z uwagi na powyższe zachodzi potrzeba do opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zgodnie z kierunkami przyjętymi w Studium. Plan miejscowy należy uznać za najskuteczniejsze narzędzie w sprawach przeznaczenia terenów na określone cele oraz ustalania zasad ich zabudowy i zagospodarowania przyjmując ład przestrzenny i zrównoważony rozwój za podstawę tych działań. W pierwszej kolejności powinien być opracowany miejscowy plan dla miejscowości gminnej Miedzna, z uwagi na ochronę zachowanego w dobrym stanie układu urbanistycznego miejscowości, przygotowania nowych terenów związanych z zabudową mieszkaniową i usługami, które wymagają wyposażenia w infrastrukturę techniczną oraz obsługę komunikacyjną. Uwzględniając aspekty przyrodnicze, kulturowe, krajobrazowe, jak również bezpieczeństwo ludzi, wytypowano obszary do potencjalnej lokalizacji i funkcjonowania systemów fotowoltaicznych oraz zgodnie z wnioskiem Polskich Sieci Elektroenergetycznych S.A. Oddział w Warszawie wprowadzono jednotorową linię napowietrzną najwyższych napięć 400kV biegnącą ze stacji Stanisławów do stacji Narew koło Białegostoku.

10 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA

2.1. Stan i funkcjonowanie środowiska

2.1.1. Położenie fizycznogeograficzne – geomorfologia Gmina Miedza położona jest we wschodniej części województwa mazowieckiego. Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym Polski, teren gminy położony jest w całości w obrębie Wysoczyzny Siedleckiej, wchodzącej w skład Niziny Południowomazowieckiej, w pasie Nizin Środkowopolskich. W obszarze gminy istotną rolę odgrywają przyrodnicze struktury funkcjonalno- przestrzenne tworzące jej system ekologiczny. Do głównych obszarów (struktur) systemu ekologicznego gminy należą: a) ekosystemy bagienne, łąkowe, polne i wodne doliny rzeki Miedzanki i rzeki Ugoszcz wraz z przyległymi ekosystemami leśnymi – stanowiące wieloprzestrzenny element systemu przyrodniczego o znaczeniu ponadlokalnym. b) pozostałe mniejsze tereny leśne oraz doliny cieków wodnych i obniżeń terenowych, jako elementy drobnoprzestrzenne systemu przyrodniczego o znaczeniu lokalnym. c) elementy wspomagające i współdziałające w zakresie funkcjonowania systemu ekologicznego gminy: zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne oraz zespoły zieleni półnaturalnej. Obszar gminy stanowi urozmaiconą morfologicznie powierzchnię o charakterze falistej wysoczyzny morenowej, położonej od około 120,0 (dolina rzeki Miedzanki w południowo-wschodniej części gminy) do ponad 170,0 m n.p.m. (w obrębie ozu na północ od miejscowości Wrzoski). Charakterystycznym elementem rzeźby są doliny Miedzanki i Ugoszczy, o przebiegu zbliżonym do równoleżnikowego. Towarzyszy im rozbudowana sieć różnej wielkości dolin bocznych, które miejscami mają charakter dolinek erozyjno- denudacyjnych. Wysoczyznę morenową urozmaicają formy rzeźby polodowcowej, powstałe u schyłku zlodowacenia Warty (stadiał dolny tego zlodowacenia). Są to moreny czołowe, przeważnie akumulacyjne o wysokościach względnych od 5,0 do 10,0 m. Występują one w rejonie miejscowości Tchórzowa. Znacznie słabiej zaznaczające się w rzeźbie terenu są moreny martwego lodu, które można zaobserwować w rejonie wsi Międzyleś i na południe od wsi Ugoszcz. Ozy występują na wschód od miejscowości Miedzna. Na północy we Wrzoskach wyróżniono taras kemowy, którego główna część ciągnie się dalej ku północy poza obszarem gminy. Taras kemowy bezpośrednio sąsiaduje z występującą na północ od Wrzosek formą szczelinową. Formom pozytywnym towarzyszą m. in. niecki wytopiskowe- są to znaczne zespoły obniżeń pozostałych po wytopieniu się płatów i brył martwego lodu. W obrębie wysoczyzny licznie występują mniejsze zagłębienia po martwym lodzie. Na całym terenie gminy rozprzestrzeniają się równiny sandrowe pochodzące z trzech etapów recesji lądolodu zlodowacenia Warty. Najwyższy poziom sandrowy (I najstarszy) osiąga około 157 m n.p.m. i rozprzestrzenia się we wschodniej i środkowej części omawianego obszaru. Poziom wyższy(II) występuje nieco niżej, około 145-150 mn.p.m. i towarzyszy od wschodu dolinie Liwca. Poziom niższy (III) występuje na wysokości 140,0-143,0 m n.p.m. i jest śladem odpływu wód roztopowych w schyłkowym okresie zaniku lądolodu. Wyznacza on szlak odpływu sandrowego związany z doliną Miedzanki. Na południowym-zachodzie gminy w morfologii terenu zaznacza się taras erozyjno- akumulacyjny nadzalewowy rzeki Liwiec.

11 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Dno głównych dolin rzecznych gminy zajmują tarasy zalewowe położone na wysokości 1,0-1,5 m n.p. rzeki, niekiedy są one pokryte torfami. Niektóre części powierzchni sandrowych nadbudowane są przez wydmy i otoczone polami piasków przewianych. Obszar gminy Miedzna charakteryzuje się dużą naturalnością rzeźby terenu, jej przekształcenia są nieliczne i związane są z powierzchniową eksploatacją surowców mineralnych oraz obiektami infrastruktury technicznej, głównie komunikacyjnej.

2.1.2. Budowa geologiczna Warunki geologiczno-gruntowe na terenie gminy związane są ściśle z geomorfologią i cechami rzeźby. Bezpośrednio na utworach podłoża trzeciorzędowego znajdują się osady najstarszego zlodowacenia podlaskiego. Cały obszar gminy znalazł się w zasięgu stadiału Warty zlodowacenia Środkowopolskiego oraz pod wpływem działalności wód fluwioglacyjnych płynących przed czołem lądolodu stadiału Wkry. W okresie zlodowacenia bałtyckiego powierzchnia gminy poddana była procesom denudacyjnym. U schyłku zlodowacenia powstały pierwsze formy eoliczne. W holocenie procesy eoliczne były kontynuowane. Ponadto rozpoczęły się procesy akumulacji osadów w dolinach i obniżeniach. W geologii warstw przypowierzchniowych, na przeważającej części terenu występują piaski lodowcowe i wodnolodowcowe oraz gliny i piaski gliniaste. Wzgórza kemowe i ozy zbudowane są z piasków różnoziarnistych z domieszką żwirów. Wzgórza czołowomorenowe charakteryzują się udziałem frakcji żwirów i występowaniem licznych kamieni. W dolinach i obniżeniach terenu występują namuły organiczne i piaski humusowe. W zakresie rzeźby terenu i uwarunkowań geologicznych, powierzchnia gminy jest pofałdowana, o przeważających spadkach 2-5 %. Wyraźnie zaznaczają się niewielkie doliny Ugoszczy i Miedzanki. Grunty w warstwie przypowierzchniowej stanowią na ogół dobre podłoże budowlane. W dnach dolin i obniżeń - głównie w wyniku zawodnienia grunty mają ograniczoną przydatność. Brak jest surowców mineralnych o znaczeniu ponadlokalnym, eksploatowane są na potrzeby lokalne piaski i piaski ze żwirami. Rozpoznane złoża to surowce o znaczeniu lokalnym, występują we wsiach: Rostki (żwir z piaskiem, piasek), Żeleźniki (piasek), Międzyleś (piasek, piasek ze żwirem), Wrzoski (piasek ze żwirem, żwir, piasek), Tchórzowa (piasek, piasek z cienkimi przewarstwieniami żwiru), Miedzna (piasek, piasek ze żwirem, żwir), Wola Orzeszowska (piasek ze żwirem, żwir, piasek), Zuzułka (piasek).

2.1.3.Wody powierzchniowe Teren gminy Miedzna położony jest w dorzeczu Bugu. Odwadniany jest przez dwa główne cieki powierzchniowe: rzekę Ugoszcz i Miedzankę. Na niewielkim fragmencie gminy, w północnej części wsi Międzyleś w kierunku gminy Stoczek, wypływa rzeka Lubiesz, która nie odgrywa większego znaczenia w sieci wód powierzchniowych gminy. Rzeka Ugoszcz przepływa przez północną część gminy, jest to lewobrzeżny dopływ Bugu. Jej źródło znajduje się w okolicy wsi Wrzoski, a ujście w rejonie wsi Brzuza (gm. Łochów) do starorzecza Bugu. Całość zlewni ma powierzchnie 221,5 km2, a rzeka ma 44 km długości. Rzeka jest wąska i ma spadek 0,5 %. Wody rzeki nie są wykorzystywana do celów przemysłowych. Szerokość dna wynosi 0,8- 5m, a głębokość 1,2- 1,5m. Ugoszcz jest częściowo uregulowana (około 10 km w górnym i dolnym biegu rzeki). Wpada do niej kilka mniejszych rzek o niewielkiej powierzchni zlewni. Podczas wysokich stanów Bugu zamykane jest ujście rzeki Ugoszcz, co powoduje powstawanie rozległych rozlewisk wzdłuż jej koryta.

12 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Druga co do wielkości, to rzeka Miedzanka przepływająca przez południową część gminy, która jest prawobrzeżnym dopływem Liwca. W ramach regionalnego monitoringu wód powierzchniowych badaniami objęty jest tylko jeden ciek wodny przepływający przez teren gminy- rzeka Ugoszcz, w punkcie kontrolnym Brzuza poniżej w gm. Łochów. Najpełniejsze dane WIOŚ dotyczące tego punktu pochodzą z roku 2009, w których potencjał ekologiczny wód rzeki Ugoszcz został określony jako umiarkowany, a ogólny stan wód jako zły. Ponadto na terenie gminy występuje wiele naturalnych i sztucznych oczek wodnych, stawów i innych zbiorników lokalnych. Sieć wód powierzchniowych uzupełniają liczne rowy melioracyjne.

2.1.4. Hydrogeologia – zasoby wód podziemnych Na obszarze gminy Miedzna użytkowe poziomy wodonośne występują w obrębie dwóch pięter wodonośnych: czwartorzędowego i trzeciorzędowego. Piętro czwartorzędowe ma powszechne rozprzestrzenienie. W jego obrębie wyróżnić można 3. poziomy wodonośne o różnym rozprzestrzenieniu i różnych parametrach hydrogeologicznych. Pierwszy poziom wodonośny wykształcony w postaci piasków fluwioglacjalnych, przypuszczalnie stadiału Warty, lokalnie w górnej partii osadów eemskich, występuje na całym obszarze gminy. Jego strop zalega na rzędnej na rzędnych 140-180 m n.p.m. Zwierciadło wody ma zwykle charakter swobodny bądź występuje pod niewielkim naporem nie przekraczającym 10 m (na wysoczyźnie). Miąższość utworów wodonośnych jest zmienna - od kilku do kilkudziesięciu metrów. Największe miąższości przekraczające 20 m spotyka się w rejonie wsi Miedzna. Zasilanie tego poziomu odbywa się drogą bezpośredniej infiltracji opadów atmosferycznych w dolinach, bądź przez przesączanie przez utwory słabo przepuszczalne na wysoczyźnie. Wydajność potencjalna studzien kształtuje się w przedziale 5,0-56,0 m3/h, zaś przewodność zmienia się od 17 do 859 m2/24h. W rejonach głęboko wciętych dolin I poziom pozostaje w więzi hydraulicznej z II poziomem wodonośnym. Na omawianym terenie I poziom wodonośny we wszystkich wydzielonych jednostkach hydrogeologicznych ma znaczenie podrzędne. Lokalnie w dolinach rzek (poziom II) pozostaje w ścisłej więzi hydrauliczną z głównym poziomem użytkowym. Drugi poziom wodonośny ma najszersze rozprzestrzenienie w gminie, jest on głównym poziomem użytkowym. Na większości obszaru poziom kształtuje się na rzędnych 100 -110 m n.p.m., zalega więc stosunkowo płasko. Genetycznie II poziom czwartorzędowy związany jest najprawdopodobniej z okresem interglacjału Pilicy. Tworzą go piaski różnej granulacji, rzadziej żwiry o zmiennej miąższości. Miąższość tych osadów na przeważającej części gminy mieści się w granicach 10-20 m, jedynie w rynnach polodowcowych miąższość ta jest większa i osiąga 20-40 m. Zwierciadło wody II poziomu ma charakter napięty. Spływ wód odbywa się w kierunku lokalnych baz drenażu: na zachód i północny zachód do Liwca, na wschód i północny wschód do Cetynii. Wydajności potencjalne II poziomu są dość zróżnicowane i zmieniają się od 8 do 200m3/h, przy czym z reguły mieszczą się w granicach 10-50 m3/h. W rejonie miejscowości Poszewka są wyższe i obejmują przedział 50-70 m3/h. Trzeci poziom wodonośny ma lokalny zasięg i występuje w zagłębieniach powierzchni podczwartorzędowej, gdzie w niektórych rejonach pozostaje w więzi hydraulicznej z II poziomem czwartorzędowym bądź poziomem trzeciorzędowym. Budują go piaszczyste osady zlodowacenia południowopolskiego lub peryglacjału. Są to piaski drobno i

13 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

średnioziarniste z przewarstwieniami żwirów o miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów. Trzeciorzędowe piętro wodonośne jest na terenie gminy bardzo słabo zbadane. O jego obecności na tym terenie należy sądzić w oparciu o szersze rozpoznanie regionalne obszaru. Wypiętrzenia podłoża trzeciorzędowego sięgają niejednokrotnie prawie do samej powierzchni terenu i wówczas utwory czwartorzędowe są całkowicie niewodonośne (brak warstwy dolnej i górnej). W rejonach, gdzie czwartorzęd zbudowany jest z utworów słaboprzepuszczalnych, do zaopatrzenia w wodę może być wykorzystywany poziom trzeciorzędowy. Poziom trzeciorzędowy lokalnie wykazuje łączność hydrauliczną z najniższym poziomem czwartorzędowym. Generalnie zwierciadło wody poziomu trzeciorzędowego jest współkształtne ze zwierciadłem głównego poziomu czwartorzędowego. Mimo podobnych kierunków przepływu, wpływ drenażu jest jednak dużo mniejszy, a w rejonie wysoczyzn lustro poziomu trzeciorzędowego stabilizuje się od kilku do kilkunastu metrów poniżej poziomu czwartorzędowego. Wg „Mapy obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony (26), cały omawiany teren znajduje się w obrębie zbiornika GZWP nr 215 (Subniecka Warszawska). Jest to zbiornik trzeciorzędowy, o charakterze porowym. Piętro trzeciorzędowe charakteryzuje się niską odnawialnością zasobów wody, stąd wysokość eksploatacji ujęć wymaga kontroli.

2.1.5. Gleby i warunki agroekologiczne Gmina Miedzna jest gminą o charakterze wybitnie rolniczym. Według rejonizacji glebowo – rolniczej Instytutu Uprawy i Gleboznawstwa w Puławach gmina Miedzna znajduje się w tak zwanym Regionie Sokołowsko – Siedleckim. Na terenie gminy przeważają gleby średniej przydatności rolniczej, należące głównie do IV-VI klasy bonitacyjnej. Dominują tu gleby lekkie i bardzo lekkie - bielicowe i rdzawe wytworzone z piasków gliniastych i żwirów piaszczystych. Miejscami na piaskach gliniastych i lekkich glinach wytworzyły się gleby płowe i gleby brunatne wyługowane. Skałami macierzystymi dla gleb są utwory lodowcowe i wodnolodowcowe - piaski i gliny, tylko w dolinach rzecznych występują mady i namuły. Użytki zielone występują zaś głównie w madach, glebach murszowych, torfach i czarnoziemiach.

Tabela 1. Struktura użytkowania gruntów w gminie Miedzna, źródło: GUS, BDL, dane za 2014r. Użytkowanie: Powierzchnia w ha: % udział w powierzchni gminy użytki rolne razem 7 881 67,92% grunty orne 5 997 51,69% sady 27 0,23% łąki trwałe 984 8,48% pastwiska trwałe 560 4,83% grunty rolne zabudowane 280 2,41% grunty pod rowami 33 0,28%

Monitoring chemizmu gleb był przeprowadzony w punkcie pomiarowo-kontrolnym w miejscowości Wrotnów. Na podstawie najświeższego badania wykonanego w 2010r. oraz wcześniejszych w latach 2005, 2000, 1995 można stwierdzić, że gleba na terenie gminy Miedzna charakteryzuje się kwaśnym odczynem pH. Szczególnie niski był odczyn pH w 14 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

najbardziej aktualnym pomiarze (w roku 2010), co może być symptomem niekorzystnych zmian. Zakwaszenie to ma prawdopodobnie, oprócz uwarunkowań naturalnych (gleby wytworzone na kwaśnych utworach pochodzenia lodowcowego), źródła antropogeniczne (związane głównie z rolnictwem: stosowanie nawozów azotowych, odprowadzanie składników zasadowych wraz z plonami roślin, jak również wynikające z zanieczyszczenia atmosfery wskutek spalania paliw – zakwaszenie gleb poprzez kwaśne deszcze). Niekorzystne następstwa niskiego odczynu pH gleb to zmniejszona przyswajalność składników pokarmowych roślin oraz zwiększone ich wymywanie do głębszych warstw gleby, zmniejszenie zawartości próchnicy w glebie, zwiększenie dostępności metali ciężkich dla roślin, konieczność zwiększenia poziomu wapnowania w celu zapobieżenia zmniejszaniu się żyzności gleb. Skutki dla środowiska obejmują gatunkowego biocenoz w ekosystemach naturalnych, w szczególności zmiany składu gatunkowego drzewostanów, oraz zmiany liczebności populacji, a także zanieczyszczenie wód lądowych azotanami, toksycznymi dla wielu organizmów wodnych. Poziom zawartości próchnicy jest niski i w latach 1995-2010 nie uległ zasadniczym zmianom w badanym profilu. Podobnie przedstawia się sytuacja w przypadku zawartości węgla organicznego. W przypadku badanej gleby, zawartość węgla organicznego jest zdecydowanie niższa od średniej zawartości węgla organicznego w glebach Polski (1.25% wg danych IUNG). Poziom ten co prawda nie odpowiada przyjętemu w Polsce kryterium niskiej zawartości (poziom 0.57%), jednak w porównaniu do standardu europejskiego (poziom poniżej 2%) jest zdecydowanie niższy. Na przestrzeni lat spadła także nieco zawartość azotu ogólnego. Stosunek węgla do azotu (C/N) jest stosunkowo niski, pomimo nieznacznej tendencji wzrostowej, co oznacza, że w glebach dominuje proces mineralizacji i dostępne są dla roślin amoniak oraz azotany – z korzyścią dla rozwoju roślin. W glebie nastąpił natomiast spadek stopnia wysycenia kompleksu glebowego kationami zasadowymi, co świadczy zwykle o zubożeniu gleby i może wiązać się ze stwierdzonym wzrostem kwasowości gleby. Całkowita zawartość makroelementów pozostaje od 1995 roku na podobnym poziomie, jednak można zauważyć nieznaczny trend spadkowy. Zaobserwować można również spadek na przestrzeni lat zawartości pierwiastków w formach przyswajalnych dla roślin – w szczególności przyswajalnego potasu, siarki, jak również magnezu. Niska zawartość pierwiastków w przypadku wrażliwych roślin może skutkować deficytami – dotyczy to w szczególności siarki przyswajalnej. Widoczne są również wahania w poziomach poszczególnych pierwiastków śladowych, w tym metali ciężkich. Gleby użytków rolnych nie są nadmiernie zasolone, nie wykazano również wzrostu promieniotwórczości. Zawartość wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) ulegała wahaniom w ciągu wielolecia - w stosunku do badań z 2005 r., w roku 2010 stwierdzono wyższe stężenia 13 WWA.

2.1.6.Ekosystemy leśne – leśna przestrzeń produkcyjna Na terenie gminy podstawowe znaczenie dla kształtowania struktury przyrodniczej mają lasy oraz doliny rzeczne. Lasy nie są równomiernie rozmieszczone, największe kompleksy leśne zlokalizowane są w północnej części gminy oraz na północ od miejscowości Miedzna i Tchórzowa.

15 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Tabela 2. Powierzchnia gruntów leśnych (w ha) - leśnictwo wszystkich form własności, źródło: dane GUS, BDL, za 2014r. Forma własności: powierzchnia w ha: lasy ogółem 3 377, 90 lasy publiczne ogółem 1 378, 25 lasy publiczne Skarbu Państwa 1 369, 05 lasy publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych 1 330, 00 grunty leśne prywatne 1 999, 65

Tabela 3. Leśnictwo poza skarbem państwa (w ha), źródło: dane GUS, BDL, za 2014r. Forma własności: powierzchnia w ha: grunty leśne prywatne ogółem 1 999, 65 grunty leśne prywatne osób fizycznych 1 995, 65 grunty leśne gminne ogółem 9, 20

Lesistość w gminie Miedzna wynosiła w 2014r. 28,8% 1, co przy średniej wojewódzkiej około 22% kwalifikuje ją do gmin o wysokiej lesistości. Na terenie gminy największe powierzchnie zajmują siedliska świeże (LMśw, Lśw, BMśw i Bśw), co wiąże się z występowaniem większości lasów na glebach uboższych – bielicowych i rdzawych wytworzonych z piasków. Siedliska wilgotne rzadziej spotykane związane są z terenami dolin i obniżeń, gdzie często występują podmokłości natomiast w pozostałych rejonach najbardziej rozpowszechnione są siedliska suche. Według danych z Nadleśnictwa Łochów, lasy tego rejonu charakteryzują się znaczną przewagą sosny, jako gatunku panującego na większości siedlisk borów, borów mieszanych, a także lasów mieszanych. Jest to wynikiem występowania na tym terenie dość ubogich siedlisk oraz zaszłości gospodarki leśnej okresu powojennego. Podczas zalesiania gruntów i odnawiania lasów, wskutek przybliżonego i nie zawsze precyzyjnego rozpoznania warunków glebowych oraz preferencji sosny, jako gatunku o największej przydatności dla gospodarki, masowo wprowadzano ten gatunek na większość siedlisk. Rola pozostałych gatunków była ograniczana. Obecne rozpoznanie siedlisk daje podstawy do przebudowy drzewostanów na bardziej zgodne z siedliskiem i naturalnymi zespołami roślinnymi, w związku z czym udział gatunków liściastych, zwłaszcza dęba, olszy, a także gatunków domieszkowych - lipy, modrzewia itp. stopniowo ale systematycznie się zwiększa. Występujące tu lasy to przede wszystkim jednogatunkowe drzewostany, które stanowią 48% powierzchni leśnej. Ok. 28 % lasów to drzewostany złożone z dwóch gatunków, 16% drzewostanów ma w swoim składzie 3 gatunki a 8% to lasy 4 i więcej gatunkowe. Rzeczywiste zróżnicowanie gatunkowe jest większe, ponieważ powyższe zestawienie dotyczy jedynie gatunków panujących i współpanujących, a więc pomija się sporadyczną i domieszkową obecność innych gatunków drzew w drzewostanie. Przeciętny wiek drzewostanów wynosi 55 lat. Najcenniejsze ekosystemy leśne tworzone są przez stare, ponad stuletnie drzewostany. Dopiero w takich drzewostanach mają szanse rozwinąć się bogate zespoły fauny: liczne bezkręgowce, ptaki owadożerne, grzyby itp. Na terenie gminy drzewostany w tym wieku są nieliczne.

1 Według GUS, BDL 16 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Tabela 4. Wykaz drzewostanów ponad 100-letnich , źródło: Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Łochów Leśnictwo Lokalizacja Pow. TSL Gat. Wiek Kategoria [ha] ochronności Wrotnów 84i 3,94 Bw So 154 Wodochronne Wrotnów 95d 3,29 LMśw So 100 - Wrotnów 95f 1,62 LMśw So 100 - Wrotnów 106f 3,62 Lśw So 100 - Wrotnów 107d 5,07 LMśw So 110 - Wrotnów 117h 2,52 LMw So 129 Wodochronne Wrotnów 122a 0,13 Lw So 100 Wodochronne

2.1.7. Warunki klimatyczne Teren gminy położony jest w regionie klimatycznym mazowiecko-podlaskim. Zaznaczają się tu wpływy zarówno klimatu oceanicznego jak i kontynentalnego z przewagą klimatu kontynentalnego. Średnie temperatury miesięczne kształtują się od około -4,5°C (styczeń) do około 18°C (lipiec) przy średnich rocznych 7,1°C. Liczba dni z przymrozkami tj. temperaturą minimalną w ciągu doby spadającą poniżej 0°C wynosi przeciętnie 110-130. Okres wegetacyjny, w którym średnia temperatura powietrza przekracza 5°C trwa poniżej 210 dni w roku. Średnia roczna suma opadów w obrębie badanego arkusza jest niższa od średniej dla Polski i waha się w przedziale 550-600 mm, najmniej opadów przypada na styczeń i luty, najwięcej na lipiec. Średnia wilgotność powietrza w ciągu roku wynosi około 82%. Dominują wiatry, z kierunku zachodniego i północno-zachodniego. Liczba dni pochmurnych jest mniejsza niż 140. Na badanym arkuszu latem i jesienią dominują wiatry zachodnie (W), wiosną znaczny udział mają wiatry z sektora północnego (NW i N), w zimie częste są wiatry południowo-wschodnie (SE).

2.1.8. Przyrodnicze obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów szczególnych

Nadbużański Park Krajobrazowy Północna część gminy Miedzna położona jest w obrębie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego oraz w jego otulinie. Nadbużański Park Krajobrazowy utworzono na terenie byłego województwa siedleckiego 30 września 1993 r. W 2002 roku powiększono powierzchnię parku włączając część Nadbużańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu na terenie gmin: Sterdyń, Repki, Paprotnia, Korczew, Przesmyki – na mocy Rozporządzenia Nr 30 Wojewody Mazowieckiego z dnia 26 marca 2002 roku. Obecnie powierzchnia parku wynosi 74136,5ha. Nadbużański Park Krajobrazowy położony jest w środkowo-wschodniej części województwa mazowieckiego, obejmuje lewobrzeżną część doliny dolnego Bugu od ujścia rzeki Tocznej w miejscowości Drażniew w gm. Korczew do ujścia rzeki Liwiec w pobliżu Kamieńczyka oraz fragment dolnej Narwi. Ochroną jest tu objęty prawie 120 km odcinek Bugu i 40 km odcinek Narwi. Oprócz doliny rzecznej do parku wchodzą też rozległe kompleksy leśne, zajmujące około 36% powierzchni i tereny rolne. Dzięki dużemu zróżnicowaniu obszar parku to środowisko życia wielu gatunków roślin i zwierząt, które dzięki zachowanej bioróżnorodności znajdują tu odpowiednie warunki do rozwoju. Wiele z nich to gatunki chronione, zagrożone wyginięciem i mające nad Bugiem swoje główne ostoje. W obrębie NPK zidentyfikowano 118 zespołów i zbiorowisk roślinnych. Występuje tu 36 % ogólnej liczby gatunków flory Polski w tym: 61 - gatunków chronionych (18 objętych ochroną częściową), 170 gatunków rzadkich (23 z nich - rzadkie w skali kraju). Faunę parku reprezentuje 37 gatunków ssaków, 12 17 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

gatunków płazów, 7 gatunków gadów oraz 207 gatunków ptaków (w tym: 155 – lęgowych i 52 - przelotne). Dolina Bugu jest ostoją ornitologiczną o międzynarodowej randze. Na liście "Ostoi ptaków w Polsce" znajduje się pod symbolem IBAE-Poland 095. Populacje derkacza, sieweczki obrożnej, brodźca krwawodziobego czy kolonie rybitwy czarnej i jaskółki brzegówki należą do największych w kraju. Obecnie podstawą prawną funkcjonowania parku jest Rozporządzenie Nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 15 marca 2005r. w sprawie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 75, poz. 1701); Rozporządzenie Nr 58 Wojewody Mazowieckiego z dnia 25 maja 2005r. zmieniające rozporządzenie w sprawie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 136, poz. 4208) oraz Rozporządzenie Nr 20 Wojewody Mazowieckiego z dnia 08 sierpnia 2006r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 172, poz. 6757); Rozporządzenie Nr 2 Wojewody Mazowieckiego z dnia 31 stycznia 2007r zmieniające rozporządzenie w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 35, poz. 698).

Pomniki przyrody Pomniki przyrody znajdujące się na terenie gminy Miedzna określa Rozporządzenie Nr 7 Wojewody Mazowieckiego z dnia 02 marca 2009r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody położonych na terenie powiatu węgrowskiego (Dz.Urz.Woj.Maz. z 2009r. Nr 36 poz.861, ze zm.) i Rozporządzenie Nr 8 Wojewody Mazowieckiego z dnia 02 marca 2009r. w sprawie pomników przyrody położonych na terenie powiatu węgrowskiego (Dz.Urz.Woj.Maz. z 2009r. Nr 36 poz.862, ze zm.) oraz Rozporządzenie Nr 255 Wojewody Mazowieckiego z dnia 01 października 2001r. (Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 212, poz. 3672) i Rozporządzeniem nr 17 Wojewody Mazowieckiego z dnia 28 lipca 2004r. (Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 203, poz. 3672), a także Uchwała Nr XVI/101/2012 Rady Gminy w Miedznie z dnia 31.X.2012 r. zmieniająca Rozporządzenie Wojewody Mazowieckiego w sprawie pomników przyrody położonych na terenie powiatu węgrowskiego (Dz. Urz. Woj. Maz. poz.8144 z dnia 27.XI.2012r.) oraz Uchwała Nr XIII/81/2016 z dnia 28 kwietnia 2016r.zmieniająca rozporządzenie Wojewody Mazowieckiego w sprawie pomników przyrody na terenie powiatu węgrowskiego( Dz. Urz. Woj. Maz. poz.5110 z dnia 3 czerwca 2016r.)

Tabela 5. Pomniki przyrody Położenie Nazwa obiektu Obiekt Nazwa Nazwa Obwód Lp Miejscow poddany Wys. (m) Bliższa lokalizacja gatunkowa gat. (cm) ość ochronie polska łacińska 58 szt. 62-339 Działka nr ewid. Lipa Tilia cm, 6 szt. 1 Miedzna aleja drobnolistna 6 – 27 i 2 534/16 cordata -27cm, (79 szt.) 21 szt. 8- 12 cm Działka numer ewidencyjny 614, po S stronie Grusza Pyrus 2 Międzyleś grupa drzew 255 9,5 drogi pospolita communis powiatowej, po str. N kapliczka

18 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

głaz Działka nr ewid. 3 Miedzna narzutowy 870 1 1234 granit szary Przy drodze Jałowiec Ugoszcz - Rostki, Juniperus 40; 47; 4 Rostki grupa drzew pospolity (4 7 działka o nr ewid. communis 54; 100; szt.) 417 Działka nr ewid. Sosna Pinus 5 Ugoszcz drzewo 338 14 377 pospolita silvestris Działka nr ewid. Jesion Fraxinus 6 Wrotnów drzewo 251 22 552 wyniosły excelsior Działka nr ewid. 552 - 25 m na Dąb Quercus 7 Wrotnów drzewo 312 32 południe od szypułkowy robur spichlerza Nadleśnictwo Łochów Leśnictwo Sosna Pinus 8 Wrotnów drzewo 290 26 Wrotnów pospolita silvestris działka o nr ewid. 1213 Nadleśnictwo Lipa Łochów drobnolistna Leśnictwo Tilia 9 Wrotnów drzewo drobnolistna 360 22 Wrotnów cordata działka o nr ewid.

1220 Nadleśnictwo Gajówka Łochów, Leśnictwo Sosna Pinus 10 Tchórz drzewo 249 22 Wrotnów , Działka pospolita silvestris owa o nr ewid. 421/1

Nadleśnictwo Łochów, Leśnictwo skupiska Kolonia Wrotnów, działka tworów mrowisk o 11 Ugoszcz onr ewid. 1185, przyrody pow. 2, 72 działka onr ewid. żywej ha) 1186/3

drzewo Przy Leśniczówce wysokie bez ok.20m od liści Dąb Quercus 12 Wrotnów zabudowań obumierając 326 24 szypułkowy robur leśniczego, działka e prawie o nr ewid. 1220 całkowicie bez kory

19 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

okazałe drzewo o przy posesji rozłożystej Leśniczówki – Dąb Quercus 13 Ugoszcz koronie oraz 258 23 działka o nr ewid. szypułkowy robur grubym i 1099 zdrowym pniu

Na terenie gminy znajdują się 3 użytki ekologiczne zgodnie z Rozporządzeniem Nr 74 Wojewody Mazowieckiego z dnia 8 lipca 2005r. w sprawie użytków ekologicznych (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 175 poz. 5574, ze zm.)- data publikacji: 28.07.2005 r. , Rozporządzeniem Nr 35A Wojewody Mazowieckiego z dnia 13 lipca 2007 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie użytków ekologicznych (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 138, poz.3652) - data publikacji: 19.07.2007 r., Rozporządzeniem Nr 59 Wojewody Mazowieckiego z dnia 12 listopada 2007 r. zmieniającym Rozporządzenie w sprawie użytków ekologicznych (Dz.Urz. Woj. Maz. Nr 231, poz.6685) - data publikacji: 15.11.2007 r.

Tabela 6. Użytki ekologiczne, źródło: dane uzyskane z Urzędu Gminy Lp Miejscowość Położenie Użytek ekologiczny 1 Zuzułka Działka nr ewid. 1,2 jeziorko śródleśne – nieużytek 2 Zuzułka Działka nr ewid. 3 jeziorko śródleśne – nieużytek Działka nr ewid. 23/1, 24, 13, 3 Zuzułka jeziorko śródleśne – nieużytek 14, 15, 16

Ponadto zgodnie z Uchwała Nr XVIII/94 /2004 Rady Gminy w Miedznie z dnia 31 sierpnia 2004 roku w sprawie zaopiniowania uznania za ochronne niektórych lasów stanowiących własność Skarbu Państwa, położonych w granicach administracyjnych Gminy Miedzna, następujące lasy zostały uznane za lasy ochronne:

Tabela 7. Lasy ochronne, źródło: dane pozyskane z Urzędu Gminy Kategoria ochronności Powierzchnia Obręb Lokalizacja (oddz., pododdz.) leśny Lasy wodochronne 447,94ha Węgrów 5cfgijlmnoprstz, 6iko, 9dghkmn, 10cdhij, (chroniące zasoby wód, 84abcfg, 87bcdfhi, 88, 90ab, 92a, na siedliskach 93bcdfg, 94df, 95d, 96cdf, 97cdi, 98dg, wilgotnych i bagiennych) 99ab, 100, 101aghlmn, 102h, 108ahi, 110bc, 112f, 113dfgh, 114dfghij, 115, 116f, 117abcfghimn, 118dfhij, 119abcdg, 120abfg, 121, 122acd, 123acgji, 126c.

2.1.9. Lokalne uciążliwości i zagrożenia środowiskowe

Zanieczyszczenia gleby i powierzchnia ziemi Monitoring chemizmu gleb na terenie gminy przeprowadza się w punkcie pomiarowokontrolnym w miejscowości Wrotnów. Jest to jedyny punkt pomiarowy na terenie powiatu. Na podstawie ostatniego badania określono badane gleby jako nie zanieczyszczone, o naturalnej zawartości metali ciężkich. W punkcie pomiarowym stwierdzono klasę bonitacyjną IVa.

20 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Dla potrzeb doradztwa rolniczego badania gleb na tym obszarze były kontynuowane przez Stację Chemiczno-Rolniczą w Warszawie- Wesołej. Pobrano 97 prób z terenu gminy i przebadano 246 ha. Na tej podstawie stwierdzono, zasobność w fosfor w ponad 50% próbach była bardzo niska i niska, natomiast w przypadku potasu i magnezu wielkość ta wynosiła ponad 70%. Stwierdzono ponadto, że na obszarze gminy dominują gleby o odczynie kwaśnym i bardzo kwaśnym (96% przebadanych prób), a około 93% wymaga wapnowania. Kwasowość jest bardzo istotnym wskaźnikiem, gdyż decyduje o zmniejszeniu wielkości plonów i zwiększeniu przyswajalności metali ciężkich przez rośliny. Jej wzrost wynika przede wszystkim z czynników klimatyczno- glebowych i niewłaściwego nawożenia mineralnego. Powierzchnia ziemi stanowi jeden z bardziej zagrożonych antropopresją element środowiska. Degradacja może obejmować przekształcenia mechaniczne lub chemiczne gleby i ziemi oraz przekształcenia obiektów, które ją pokrywają (np. lasów). Jest to proces stopniowego zmniejszania się zdolności do pełnienia naturalnych funkcji przypisanych ziemi, glebie lub obiektowi. Degradacja powierzchni ziemi może być wynikiem pogorszenia się warunków przyrodniczych, zmian środowiska, prowadzenia działalności przemysłowej lub wadliwej działalności rolniczej, nieodpowiedniej eksploatacji zasobów naturalnych lub awarii urządzeń infrastruktury technicznej . Zdegradowana lub zdewastowana powierzchnia terenu wymaga przywrócenia wartości użytkowej lub przyrodniczej poprzez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg. Powierzchnię ziemi na terenie gminy można określić jako mało zdewastowaną i mało zdegradowaną. Jej odporność na degradację jest mała i lokalnie średnia, co ma bezpośredni związek ze strukturą ekologiczną, budową gruntu i rzeźbą terenu, stosunkami gruntowowodnymi oraz chemizmem gleby i roślin. W Miedznie degradacja powierzchni ziemi występuje punktowo i ma związek przede wszystkim z prowadzeniem odkrywkowej eksploatacji złóż kopalin. Do degradacji powierzchni ziemi może dojść również pod wpływem nieodpowiedniego składowania odpadów komunalnych, szczególnie jeśli wykorzystywane są do tego celu odkrywki poeksploatacyjne, jak również w wyniku awarii, bądź nieumiejętnej eksploatacji urządzeń infrastruktury technicznej oraz obiektów składujących materiały niebezpieczne.

Zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych

Wody powierzchniowe Rzeka Ugoszcz jest objęta badaniami w ramach regionalnego monitoringu wód powierzchniowych. Zlokalizowano na niej dwa punkty pomiarowo- kontrolne, jednak żaden z nich nie znajduje się w obrębie gminy Miedzna. Jeden z nich usytuowano w Lipkach Starych (gm. Stoczek), drugi- przy ujściu rzeki- w miejscowości Brzuza (gm. Łochów). Badania wód Ugoszczy są przeprowadzane cyklicznie co kilka lat. W ramach monitoringu wykonywane są między innymi oznaczenia: temperatury, odczynu, przewodnictwa właściwego, tlenu rozpuszczonego, BZT5, ChZTMn, substancji rozpuszczonych, zawiesiny ogólnej, zw. azotu, fosforanów, fosforu ogólnego, miana Coli. Według ostatnich badań z lat 2010- 2012 stan ekologiczny oceniony został na umiarkowany. Najgorsze wyniki przypadają na ocenę elementów fizykochemicznych (PSD – poniżej stanu dobrego). Również klasa elementów biologicznych jest stosunkowo nisko oceniana (stan umiarkowany – klasa III), natomiast elementy hydromorfologiczne odpowiadają klasie I. Stan

21 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

chemiczny oceniony został jako dobry. Określony na tej podstawie stan ogólny JCWP Ugoszcz uznano za zły. Natomiast spełnione są wymagania dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami pochodzącymi ze źródeł komunalnych. Uzupełnienie badań jakości wód powierzchniowych stanowi monitoring osadów dennych, który w ramach krajowej sieci przeprowadza Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie. Na terenie gminy Miedzna nie ma obecnie punktów pomiarowych, najbliższy punkt poboru próbek znajduje się w miejscowości Kamieńczyk, przy ujściu rzeki Liwiec. Pozostałe mniejsze rzeki nie są objęte monitoringiem. Jakość wód rzeki Miedzanki nie była badana w ostatnich latach, jednak w roku 2007 odpowiadała klasie IV (stan słaby). Biorąc ponadto pod uwagę dane z lat 2010-2012 z ppk na Liwcu poniżej jej ujścia, gdzie stan ogólny wód określono jako zły i dodatkowo nie były spełnione wymagania dla obszarów chronionych wrażliwych na eutrofizację wywołaną zanieczyszczeniami ze źródeł komunalnych, można przypuszczać, że stan wód Miedzanki również jest obecnie poniżej dobrego.

Wody podziemne Jakość wód podziemnych czwartorzędowego poziomu wodonośnego GPU na terenie gminy podobnie jak na terenie całego powiatu węgrowskiego uznawana jest generalnie za średnią – wymagającą prostego uzdatniania. Na niewielkich obszarach spotkać można wody dobrej jakości, gdzie woda nie wymaga uzdatniania (centralna część gminy) oraz takie, które wymagają prostego uzdatniania (lub jakość ich jest bardzo dobra ale może być nietrwała z uwagi na brak izolacji). W wodach tych spotyka się przeważnie ponadnormatywne zawartości żelaza i manganu, łatwo usuwalne w procesie uzdatniania. Wody złej jakości, których parametry fizyczno – chemiczne przekraczają wymagania dla wód pitnych, obserwuje się w dolinie rzeki Ugoszcz, na północnych obszarach gminy. Występujące tam przekroczenie zawartości amoniaku sugeruje stosunkowo „młode” zanieczyszczenie, pochodzenia organicznego np. z przenawożenia pól gnojowicą lub środkami ochrony roślin. Wody złej jakości wymagają skomplikowanego uzdatniania. Wody podziemne trzeciorzędowego poziomu wodonośnego uznawane są za średniej jakości - wymagające uzdatniania. Wody z utworów trzeciorzędowych (szczególnie poziomu mioceńskiego) z uwagi na dużą zawartość frakcji pylastej i domieszkę węgla brunatnego charakteryzują się często podwyższoną barwą oraz większą zawartością żelaza i manganu. W zależności od głębokości występowania GPU, izolacji od powierzchni terenu oraz jakości wód podziemnych, można mówić o różnym stopniu zagrożenia jakości wód podziemnych i odporności poziomu na zanieczyszczenia antropogeniczne. Na większości omawianego terenu stopień zagrożenia określono jako niski, a w rejonach gdzie jest dobra odporność na zanieczyszczenia antropogeniczne – za bardzo niski. Badania wód podziemnych prowadzone na terenie gminy Miedzna wykazały dobrą jakość wód (II klasa). Wskaźniki odpowiadające tej klasie to: NO3, Ca, HCO3. Można w związku z tym stwierdzić, że jakość wód podziemnych na terenie Gminy Miedzna jest lepsza w stosunku do ogółu JCWPd nr 53 (III klasa jakości we wszystkich pozostałych punktach pomiarowych jednostki). Monitoring ilościowy wód podziemnych dokonywany jest przez kontrolę stopnia sczerpania dostępnych zasobów wód podziemnych (realizowanego przez porównanie ilości zasobów z poborem) i poziomu zwierciadła wód podziemnych. Ilościowy stan wód JCWPd nr 53 oraz JCWPd nr 54 zarówno w roku 2005, jak i w 2015 oceniony został jako dobry (Monitoring jakości wód podziemnych, GIOŚ).

22 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Rysunek 2. Stopień zagrożenia i jakość wód podziemnych głównego poziomu użytkowego (GPU) w rejonie gminy Miedzna

Ochronie wód podziemnych sprzyja znaczne zalesienie obszaru oraz duży udział terenów ochronnych i prawnie chronionych oraz brak terenów silnie zurbanizowanych i przemysłowych ognisk zanieczyszczeń. Największym antropogenicznym zagrożeniem dla jakości wód podziemnych są niekontrolowane ogniska rozproszone, szczególnie na terenach o słabej izolacji GPU.

Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Na terenie gminy Miedzna brak jest stacji pomiarowych zanieczyszczeń powietrza, natomiast w skali powiatu, jakość powietrza atmosferycznego określona na podstawie porównania emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych dla poszczególnych powiatów województwa mazowieckiego (dane GUS), jest oceniana dość wysoko. Obserwuje się tu jedynie podwyższenie zawartości dwutlenku węgla, co jest konsekwencją emisji z kotłowni węglowych oraz zanieczyszczeń komunikacyjnych. Na stan atmosfery w gminie Miedzna mają wpływ głównie emisje z kotłowni należących do właścicieli zabudowy jednorodzinnej (niska emisja palenisk domowych, co wiąże się ze zwiększoną emisją związków węgla i siarki). Aktualnie, na terenie gminy znajduje się tylko jeden obiekt posiadający pozwolenie na emisję zanieczyszczeń do atmosfery. Jest to Zakład Mięsny w Żeleźnikach. Znajduje się tu kilka emitorów podłączonych do kotłów i palników olejowych, dla których nie wyznaczono emisji dopuszczalnej ze względu na niską sumaryczną moc palników, a w konsekwencji niską emisję, bez praktycznego znaczenia dla jakości powietrza atmosferycznego. 23 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Analiza dostępnych materiałów wskazuje, że poziom zanieczyszczeń emitowanych przez kotłownie jest ustabilizowany. Wzrasta natomiast stopień zagrożenia zanieczyszczeniami komunikacyjnymi poprzez dynamiczny wzrost liczby pojazdów i utrudnioną lokalnie przepustowość dróg. Przez gminę Miedzna nie przechodzą jednak żadne ważne szlaki komunikacyjne, co niewątpliwie korzystnie wpływa na stan powietrza w tym rejonie. Ponadto, należy zauważyć, że przy przeważającym zachodnim i południowo- zachodnim kierunku wiatrów, gmina Miedzna narażona jest w pewnym stopniu na napływ zanieczyszczeń z rejonów o wyższej emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych, jak powiat wołomiński i miński oraz aglomeracja warszawska.

Hałas Hałas, rozumiany jako każdy uciążliwy, przeszkadzający i szkodliwy dźwięk jest jednym z bardziej istotnych czynników determinujących jakość środowiska. Powszechność występowania hałasu powoduje wiele negatywnych skutków, szczególnie dla jakości życia i zdrowia człowieka. Kumulując się w czasie, może on doprowadzić do częściowej lub całkowitej utraty słuchu, a nawet do poważnych zmian psychosomatycznych. W gminie Miedzna hałas nie stanowi dużego problemu i jest on związany głównie z transportem drogowym. Ze względu na rolniczy charakter gminy, nie ma tu praktycznie zagrożenia hałasem przemysłowym. Lokalnie na pogorszenie klimatu akustycznego może wpływać emisja dźwięku z niewielkich zakładów produkcyjnych i usługowych. W ostatnich latach nie zanotowano jednak żadnych przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu na terenie gminy. Na poziom hałasu transportowego mają wpływ czynniki związane z warunkami ruchu, parametrami drogi oraz rodzajem pojazdów. Przez obszar gminy Miedzna nie przechodzą żadne ważne szlaki komunikacyjne o znaczeniu krajowym i wojewódzkim, zagrożenie związane z ruchem kołowym występuje więc tylko lokalnie i jest ono związane z terenami położonymi wzdłuż dróg powiatowych (łącznie 72,6 km w obrębie gminy). Głównym czynnikiem wpływającym na pogorszenie klimatu akustycznego jest nienajlepszy stan dróg, szczególnie w połączeniu ze wzmożonym ruchem samochodów, szczególnie ciężarowych. W obrębie gminy Miedzna nie prowadzi się badań uciążliwości komunikacyjnej.

Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące Promieniowanie niejonizujące uważa się obecnie za jedno z poważniejszych zanieczyszczeń środowiska. Powstaje ono w wyniku działania zespołów sieci i urządzeń elektrycznych będących w powszechnym użyciu (kuchenki mikrofalowe, telefony komórkowe, komputery, telewizory, lodówki itp.), urządzeń elektromedycznych do badań diagnostycznych i zabiegów fizykochemicznych, jak również stacji nadawczych, urządzeń energetycznych, telekomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Obejmuje ono pola elektromagnetyczne w zakresie 0-300 GHz. Negatywny wpływ energii elektromagnetycznej przejawia się tak zwanym efektem termicznym, co może powodować zmiany biologiczne (np. zmianę właściwości koloidalnych w tkankach), a nawet doprowadzić do śmierci termicznej. Pole elektromagnetyczne wytwarzane przez silne źródło niekorzystnie zmienia warunki bytowania człowieka, wpływa na przebieg procesów życiowych i może powodować wystąpienie zaburzeń m.in. funkcji ośrodkowego układu nerwowego, narządów słuchu i wzroku.

24 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Do najważniejszych czynników mających wpływ na oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka (tzw. parametrów pola) należą: odległość od źródła promieniowania, natężenie pola elektromagnetycznego i czas przebywania w tym polu (tzw. czas ekspozycji). Pola elektromagnetyczne w przeciwieństwie do wielu fizycznych czynników środowiska, jak np. hałas, nie są z reguły rejestrowane przez zmysły człowieka, co pomniejsza świadomość występującego w związku z nimi zagrożenia. Ponadto, brak jest stałego monitoringu w zakresie elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego, co uniemożliwia ocenę stopnia zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego wokół obiektów i urządzeń będących jego źródłem. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska w ramach państwowego monitoringu środowiska powinien prowadzić okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych oraz aktualizować corocznie rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych.

Główne źródła pól elektromagnetycznych stanowią: • linie elektroenergetyczne, • obiekty radiokomunikacyjne (stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowych itp.) • stacje radiolokacyjne.

Przez teren gminy Miedzna przebiegają ważne linie elektroenergetyczne najwyższego, wysokiego, średniego i niskiego napięcia o charakterze tranzytowym  linia przesyłowa najwyższego napięcia 400kV o długości ok. 14km na terenie gminy,  linia przesyłowa wysokiego napięcia 110kV, która prowadzi prąd z rozdzielni w Węgrowie przez Ludwinów, Warchoły, Żeleźniki, Tchórzową, Zuzułkę, Miedzyleś, Ugoszcz i Rostki do Małkinii (długość ok.12 km na terenie gminy);  linie przesyłowe średniego (15 kV) i niskiego (0,4kV) napięcia,

Z punktu widzenia ochrony środowiska znaczenie mają linie i stacje elektroenergetyczne o napięciach znamionowych równych co najmniej 110kV i wyższych.

Rysunek 3. Linia energetyczna najwyższego napięcia 400kV przechodząca przez teren gminy Miedzna

25 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Ponadto, na terenie gminy znajdują się punktowe źródła promieniowania niejonizującego. Są to stacje bazowe telefonii cyfrowej GSM zlokalizowane w Miedznie oraz urządzenia o niewielkiej mocy promieniowania, będące w dyspozycji Ochotniczej Straży Pożarnej w Miedznie.

Nadzwyczajne zagrożenia środowiska Nadzwyczajne zagrożenia środowiska, spowodowane poważną awarią lub katastrofą naturalną, mogą wywoływać znaczne zniszczenia w środowisku lub pogorszenie jego stanu, a także stwarzać bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi. Na terenie gminy Miedzna występuje ryzyko zaistnienia nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, które mogą być zarówno wynikiem katastrof wywołanych przez siły natury, jak również, choć w niewielkim stopniu, przez awarie infrastruktury technicznej.

Zagrożenia naturalne Obszar gminy Miedzna jest w dość dużym stopniu zagrożony wystąpieniem pożarów. Jednym z powodów jest znaczny udział użytków leśnych. Lokalnie ryzyko wystąpienia pożaru dotyczy również miejscowości o zwartej zabudowie o palnej konstrukcji i niewystarczającej ilości wody do celów gaśniczych. Zwarta zabudowa oraz układ wąskich uliczek powoduje bowiem znaczne utrudnienie lub brak możliwości manewrowania pojazdami straży pożarnej. Czynnikami zwiększającymi zagrożenie pożarowe jest również rozwój infrastruktury oraz starzenie się instalacji elektrycznych na wsiach. Ryzyko wystąpienia pożaru w gminie Miedzna może się też wiązać z dość dużą liczbą indywidualnych gospodarstw rolnych (928), w obrębie których znajdują się obiekty gospodarcze (stodoły, obory), składujące zazwyczaj znaczne ilości materiałów łatwo zapalnych, jak słoma i siano. Dodatkowym czynnikiem zwiększającym zagrożenie jest nieodpowiednie posługiwanie się urządzeniami elektrycznymi, używanie prowizorycznych punktów oświetleniowych i gniazd zasilających. Jak wcześniej wspomniano, omawiany obszar charakteryzuje się dużym wskaźnikiem lesistości. Na terenie gminy stwierdzono występowanie dwóch kompleksów leśnych o powierzchni powyżej 100ha, charakteryzujących się wysokim stopniem zagrożenia pożarowego, podlegających Nadleśnictwu Łochów.

Zagrożenia cywilizacyjne Należy zauważyć, że w obrębie gminy nie znajdują się tzw. zakłady o zwiększonym ryzyku i o dużym ryzyku, a więc zakłady stwarzające ryzyko wystąpienia poważnej awarii przemysłowej, zgodnie z klasyfikacjami dyrektywy Rady Unii Europejskiej SEVESO II, które znalazły swoje odzwierciedlenie w przepisach odrębnych. Na terenie gminy Miedzna, zagrożenie tego rodzaju może być związane z transportem oraz składowaniem niebezpiecznych substancji. Przewóz niebezpiecznych substancji nie stanowi w tym rejonie dużego problemu ze względu na brak dróg ponadlokalnych w układzie komunikacyjnym gminy. Poprzez drogi powiatowe transport tego typu odbywa się sporadycznie i może on dotyczyć takich substancji jak: kwas fosforowy, kwas azotowy, propan-butan, żywica P-2, amoniak, chlor, benzyna i inne paliwa.

26 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

3. WYSTĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGROŻEŃ GEOLOGICZNYCH Na terenie gminy Miedzna nie stwierdza się występowania zagrożeń geologicznych, w tym w postaci osuwisk, ani zagrożenia tymi zjawiskami.

4. WYSTĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓŻ KOPALIN, UDOKUMENTOWANYCH KOMPLEKSÓW PODZIEMNEGO SKŁADOWANIA DWUTLENKU WĘGLA ORAZ TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH Na terenie gminy Miedzna zlokalizowane są dwa udokumentowane złoża surowców naturalnych. 1) Złoże piasków i żwirów „Żeleźniki I" posiada kartę rejestracyjną. Znajduje się ono na wschodnim krańcu miejscowości o tej samej nazwie. Serię złożową stanowią utwory lodowcowe. Powierzchnia złoża wynosi 1,47 ha, a jego miąższość od 4,8 do 5,2 m, średnio 4,96 m. Nadkład o grubości 0,8-1,2 m, średnio 1,0 m stanowią: gleba i piaski drobnoziarniste i pylaste. W spągu serii złożowej jest piasek zagliniony. Zawartość ziaren poniżej 2 mm (punkt piaskowy) wynosi 45-60%. Jest to złoże suche. Kruszywo może mieć zastosowanie w budownictwie i drogownictwie. Złoże jest udokumentowane w kategorii „C1”, z informacji PIG wynika, że dla złoża jest określony teren i obszar górniczy. Zasoby geologiczne tego złoża wynoszą 124 tys. ton. Złoże piasków i żwirów „Żeleźniki I" było eksploatowane odkrywkowo, wgłębnie, od roku 1990 do roku 1996. Użytkownikiem złoża było przedsiębiorstwo Produkcja Materiałów Budowlanych i Wydobywanie Kruszywa w Żeleźnikach. 2) Złoże piasków i żwirów „Żeleźniki II" posiada kartę informacyjną. Znajduje się w południowo- zachodniej części miejscowości Żeleźniki. Przedmiotowe złoże kruszywa naturalnego to czwartorzędowe piaski o zasobach geologicznych 337 314 ton, zalegające na powierzchni 1,52 ha. Zasobność złoża wynosi 22, 18 t/m2. Kopalina ta będzie wykorzystywana w budownictwie i drogownictwie, gł. do wykonywania nasypów drogowych i budowlanych. Miąższość wynosi od 2,4 m do 17,0 m, średnio 13,1 m. Nadkład o grubości 0,6 m- 4 m, średnio 2,9 m stanowią gleba i piaski pylaste. Złoże jest udokumentowane w kategorii „C1”- rozpoznane wierceniami, w kategorii „R”- rozpoznane szczegółowo.

Na rysunku Studium Uwarunkowania wskazano obszary potencjalnych złóż surowców naturalnych przeznaczonych pod działalność górniczą. Są to: -obszar występowania glin zwałowych ceramiki budowlanej wyznaczono na północny zachód od miejscowości Miedzna w oparciu o niezatwierdzoną dokumentację geologiczną . Powierzchnia obszaru wynosi około 84 ha. Grubość kompleksu litologiczno-surowcowego zawiera się między 1,2-7,7 m, przy średniej 3,94 m. Nadkład stanowią gleba i piaski o miąższości 0,2-3,3 m, średnio 0,78 m. Parametry jakościowe kopaliny: skurczliwość suszenia - 2,8-9,4%, średnio 5%, nasiąkliwość tworzywa po wypaleniu w temperaturze 850° - 7,7-15,1%), średnio 10,7%, wartość wody zarobowej - 12,2-21,6%, średnio 16%. Ustalone zasoby bilansowe wynoszą 40766,30m3 czy 1 179,35 tys.m3 ; -niewielki obszar perspektywiczny kruszywa naturalnego wyznaczono w południowej części obszaru gminy, w rejonie dawnej eksploatacji, gdzie aktualnie jest ona prowadzona na

27 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

podstawie koncesji. Eksploatuje się tu piaski i żwiry pochodzenia lodowcowego na obszarze ponad 2 ha. Na terenie gminy nie występują udokumentowane kompleksy podziemnego składowania dwutlenku węgla.

5. ROLNICZA PRZESTRZEŃ PRODUKCYJNA, W TYM STAN PRAWNY GRUNTÓW

5.1. Rolnicza przestrzeń produkcyjna Główną funkcją gminy jest rolnictwo. Decyduje o tym 7,88 tys. ha użytków rolnych2, 928 indywidualnych gospodarstw rolnych (w tym 850 o powierzchni użytków rolnych powyżej 1 ha)3. Dane przedstawione w niniejszym rozdziale są oparte na Powszechnym Spisie Rolnym z 2010r. Rolnicza przestrzeń produkcyjna charakteryzuje się stosunkowo wysoką jakością (z wyjątkiem północnej części gminy) i wysokim udziałem trwałych użytków zielonych. Do warunków tych dostosowane są kierunki produkcji. W produkcji roślinnej dominują zboża (82,7% ogólnej powierzchni zasiewów). Ziemniaki stanowią zaledwie 4,2% powierzchni zasiewów, a rośliny przemysłowe 1,2%. Poziom nawożenia mineralnego (111,5 kg NPK i 23 kg wapniowych na 1 ha użytków rolnych) można uznać z dość wysoki. W produkcji zwierzęcej występuje wysoka obsada bydła (75,9 sztuk/100 ha użytków rolnych) i stosunkowo niska trzody chlewnej (59,5 sztuk/100ha użytków rolnych). W wyposażeniu gospodarstw rolnych znajdowało się 846 ciągników. Na 1 ciągnik przypadało 8,2 ha użytków rolnych. Strukturę obszarową gospodarstw w gminie można uznać za przeciętną. Na jedno gospodarstwo przypada 9,25 ha gruntów ogółem, w tym 7,50 ha użytków rolnych, a we władaniu gospodarstw powyżej 10 ha użytków rolnych koncentrowało się zaledwie 53,4 % powierzchni indywidualnych gospodarstw rolnych. Wyniki Powszechnego Spisu Rolniczego z 2010 r. w odniesieniu do gminy Miedzna wskazują na następujące tendencje w stosunku do Spisu z 2002 roku:  zmniejszenie ogólnej liczby indywidualnych gospodarstw rolnych z 1118 do 928,  zmniejszenie spisanej powierzchni ogólnej gruntów w gospodarstwach rolnych z 9,1 do 8,6 tys. ha, w tym powierzchni użytków rolnych z 7,5 do 7,0 tys. ha,  zwiększenie powierzchni sadów z 16,2 do 20,2 ha,  zwiększenie pogłowia bydła z 4239 do 5285 sztuk tj. o 24,7 %, w tym krów z 2483 do 2866 sztuk tj. o 15,4 %, przy czym zaledwie 40,5 % spisanych gospodarstw posiadało krowy,  zmniejszenie pogłowia trzody chlewnej z 8640 do 4138 sztuk tj. o 52,1 %; zaledwie 31,9 % gospodarstw posiadało trzodę chlewną;

Przytoczone dane wskazują na wiele niepokojących zjawisk w produkcji rolnej. Należy do nich zaliczyć spadek pogłowia trzody chlewnej o ponad połowę w latach 2002-2010 i mały odsetek gospodarstw posiadających produkcję zwierzęcą.

Leśnictwo Gmina Miedzna posiada 3 386 ha lasów i gruntów leśnych4. Charakteryzuje się wskaźnikiem lesistości 28,8%, to jest na poziomie zbliżonym do średniego krajowego. W strukturze własnościowej przeważają lasy prywatne, które stanowią niemal 60% ogólnej

2 GUS, BDL, dane za 2014r. 3 Dane PSR 2010 4 Dane GUS BDL, za 2014r. 28 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

powierzchni leśnej, pozostałą powierzchnię zajmują grunty leśne publiczne Skarbu Państwa w zarządzie Lasów Państwowych.

5.2. Stan prawny gruntów Według GUS powierzchnia gminy w 2015r. wynosiła 11601 ha. W strukturze powierzchni według form własności dominują grunty osób fizycznych (9711 ha tj. 83,7%), w tym wchodzące w skład gospodarstw rolnych (9471 ha tj. 81,6%). Grunty Skarbu Państwa z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste zajmują 1471 ha i stanowią 12,7%, w tym:  w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe 1369 ha tj. 11,8%,  grunty wchodzące w skład zasobu nieruchomości Skarbu Państwa 15 ha tj. 0,1%. Grunty gmin i związków międzygminnych z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie posiadają powierzchnię 188 ha (1,6%). W przeważającej części są to tereny zurbanizowane, głównie drogi. Grunty powiatów z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie (głównie drogi) zajmują powierzchnię 87 ha (0,75%). Wśród pozostałych gruntów znajdują się: wspólnoty gruntowe 112 ha, grunty kościołów i związków wyznaniowych 18 ha i grunty spółdzielni 2 ha.

6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE ZE STANU I FUNKCJONOWANIA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ, W TYM KRAJOBRAZU KULTUROWEGO

6.1. Archeologia a) Stan badań archeologicznych Pierwszych udokumentowanych odkryć archeologicznych na terenie gminy Miedzna dokonano stosunkowo niedawno, tj. tuż przed II wojną światową. Mianowicie, w roku 1938 w Woli Orzeszowskiej, odnaleziono monety z okresu rozbioru Polski oraz jedną z wizerunkiem Zygmunta Augusta na awersie i orłem z "Pogonią" na rewersie. Ponadto odkryto tu małe nożyki krzemienne. W 1957 roku w Woli Orzeszowskiej, Stanisław Gontarz podczas kopania dołu na ziemniaki, natrafił na pięć garnków glinianych, wypełnionych piaskiem, popiołem i szczątkami kości. Miejsce przy siedlisku Stanisława Gontarza, w którym dokonano odkrycia znajduje się ok. 700 m na północ od zabudowań wsi Woli Orzeszowskiej i nazywane jest "Ostrów". Materiał z tego stanowiska wraz z opisem, przesłał w 1958 roku do Centralnego Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków w Warszawie, kierownik miejscowej szkoły, pan Teofil Sekuła. Określono wówczas, że miejsce znaleziska jest fragmentem cmentarzyska ciałopalnego kultury grobów kloszowych, datowanego na 400 lat przed naszą erą. Na stanowisku tym w roku 1963 odkopano grób kloszowy z pełnym wyposażeniem, m.in. kabłączkami skroniowymi świadczącymi, że był to grób kobiecy. Zabytki z tego grobu zostały przekazane do Muzeum Zbrojowni w Liwie. Dzisiaj na miejscu omawianego cmentarzyska, nie ma już zabudowań dawnego siedliska, z których pozostały resztki fundamentów a teren częściowo jest uprawiany oraz nasadzony młodymi brzozami. Interesującego odkrycia archeologicznego dokonano w 1961 roku, w miejscowości Tchórzowa. Odnaleziono tu zabytki wykonane z krzemienia czekoladowego, narzutowego - bałtyckiego, datowane na okres paleolitu. Materiał ten został przekazany do Państwowego 29 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Muzeum Archeologicznego w Warszawie dnia 19 listopada 1961 roku i zdeponowany pod numerem magazynowym 42F. W jego skład m.in. wchodzi: 1 rdzeń, 1 łuszczeń, 4 odpadki produkcyjne, 19 sztuk półsurowca, 34 narzędzia. Znane z literatury jest cmentarzysko z okresu rzymskiego w Rostkach. Na stanowisku tym odkryto m.in. paciorki szklane. Omawia to ciekawe znalezisko A. Niewęgłowski w swej publikacji: „Z badań nad osadnictwem w okresach późnolateńskim i rzymskim na Mazowszu.” Studium metodyczne, Wrocław 1966, na stronie 157. Ceramikę kultury trzcinieckiej z okresu brązu napotkano w Miedznie i przekazano ją do Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie w 1969 roku, gdzie przechowywana jest pod numerem magazynowym 58 E. W okolicy Zabrudnia odkryto osadę kultury przeworskiej z okresu późnolateńskiego. Materiał z tego stanowiska w postaci fragmentów ceramiki i narzędzi, przekazany został do PMA w Warszawie dnia 10.07.1967 r. i zdeponowany w magazynie pod numerem 1/9. W 1970 roku Konserwator Zabytków Archeologicznych województwa warszawskiego, przesłał do różnych jednostek ankietę, na którą odnośnie gminy Miedzna odpowiedziało pięć osób: Teofil Sekuła z Woli Orzeszowskiej, Stanisław Wojewódzki z Poszewki, Alodia Kraska z Miedzny, Jan Kuśmierczyk z Woli Orzeszowskiej, Sławomir Kosiński z Węgrowa. Oprócz potwierdzenia informacji o znanych już stanowiskach archeologicznych, z ankiety wynikło, że w okolicy Poszewki są ślady osadnictwa w postaci warstw ciemnej ziemi z węglami drzewnymi, przepalonymi kamieniami, ułamkami naczyń i żużlem oraz o tym, że w Miedznie w miejscu zwanym Piaski, w ogrodzie Teofila Onaszkiewicza znajdują się naczynia ze szczątkami spalonych ciał. W czasie badań poszukiwawczych prowadzonych wiosną 1972 roku, została odkryta przez S. Woydę osada kultury łużyckiej IV okresu brązu i okresu średniowiecznego w Miedznie. Stanowisko usytuowane jest w dolinie rzeki Miedzanki przy drodze do Orzeszówki i oddalone ok. 800 m od kościoła parafialnego w kierunku wschodnim. Jego stoki opadają stromo ku południowi i łagodniej ku południowemu zachodowi i południowemu wschodowi. Dolina zalewowa jest na wysokości stanowiska dość niska, mokra; nieco dalej w dół rzeki jest wyższa, uprawiana rolniczo. Stanowisko zajmuje głównie stok południowy i południowo wschodni. Ceramika występuje tu obficie na obszarze ok. 1,3 ha. Towarzyszą jej dość liczne, przepalone kamienie, a w wielu miejscach zauważono obszerne plamy warstwy kulturowej. Poza tym głównym skupiskiem ceramika mniej liczniej sięga dalej na północny wschód i zachód zajmując maksymalnie obszar dochodzący do 5 ha. Największa długość stanowiska wynosi ponad 300 m, a głębokość od skraju tarasu nadzalewowego na południe do 160 m w kierunku północnym. Na kulminacji od załomu na południu aż do 50 m poza drogą na północy, tj. na długości 200 m wzdłuż osi wzniesienia ciągnie się rynnowate, szerokie na 30 m wybierzysko, powstałe w wyniku eksploatacji żwiru w latach 30 - tych. W ścianach tego żwirowiska w części południowej zaobserwowano kilka płytkich /do 50 cm/, niewielkich, nieckowatych jam, wypełnionych warstwą ciemnoszarą, przesyconą węglami. Na niektórych odcinkach pod humusem występuje kilkucentymetrowej miąższości warstwa kulturowa. Żwirownia jest już nieczynna. Cały teren stanowiska jest uprawiany rolniczo. Pozyskany na stanowisku materiał ceramiczny pod względem technicznym dzieli się na dwie grupy: ułamków naczyń lepionych ręcznie, stanowiących dominującą większość, i całkowicie obtaczanych, reprezentowanych przez 8 fragmentów. Jak się zdaje, w obrębie każdej z tych dwóch grup materiał jest jednorodny. Materiały grupy pierwszej należą do kultury łużyckiej IV okresu epoki brązu. Wskazuje na to szereg zbieżności z dobrze

30 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

wydatowanymi obiektami z Mazowsza i innych terenów. Szczególne znaczenie dla dalszych badań porównawczych ma osada z Kamionki Nabużnej, w której odkryto szereg zabytków będących dobrymi analogiami dla materiałów z Miedzny. Przede wszystkim dotyczy to obydwu ornamentowanych fragmentów: jednego, pochodzącego z niewielkiego naczynia ostro profilowanego i zdobionego skośnym żłobkowaniem w górnej części brzuśca i innego, posiadającego brzusiec zaokrąglony, pokryty pionowymi żłobkami. Niemal identyczne znajdujemy w Kamionce Nadbużnej. Na podstawie podanych wyżej analogii trudno wątpić, że ogólne ramy chronologiczne starożytnego materiału z Miedznie zamykają się w obrębie IV okresu epoki brązu. Nie wykluczone jednak, że niektóre ułamki, mogą należeć do innych czasów. W rachubę wchodzić może okres wpływów rzymskich. W każdym razie materiały te stanowią ledwie drobną domieszkę do zasadniczo łużyckiego zespołu. Zresztą i te ostatnie wskazane ułamki mogą pochodzić z naczyń kultury łużyckiej. Jak się wydaje, omówiony wyżej materiał ma charakter osadowy raczej niż cmentarny. Świadczy o tym zestaw form, obecność skorup schropowaconych i brak liczniejszej reprezentacji waz oraz drobnych naczyń, tak typowych w wyposażeniu grobów z tego samego czasu. Dlatego uznajemy, że ceramika lepiona ręcznie ze stanowiska w Miedznie jest archeologicznym śladem istniejącej w tym miejscu osady kultury łużyckiej w IV okresie epoki brązu. Ceramika obtaczana na kole z tego samego stanowiska dowodzi, że na pewno rozwijało się tu również osadnictwo u schyłku okresu wczesnośredniowiecznego. Brak, niestety, fragmentów krawędzi, które dają znacznie więcej informacji o chronologii ceramiki. Nie mniej jednak wyraźne panowanie ornamentyki bruzdowej i silne obtaczanie na całej powierzchni wskazują, że materiał pochodzi najprawdopodobniej z XII - XIII w. Dokładniejsze określenie jego chronologii nie jest możliwe. W sumie więc, stwierdzamy, że na stanowisku w Miedznie istnieją intensywne ślady osadnicze kultury łużyckiej IV okresu epoki brązu oraz znacznie słabsze, pochodzące z XII - XIII w. Stanowisko to, jako ważne źródło do starożytnych i wczesnohistorycznych dziejów Podlasia, zostało wpisane do rejestru zabytków Nr 234/986 z dnia 10 stycznia 1973 roku. Od lat 70-XX w. prowadzone są na terenie kraju, w również na obszarze gminy Miedzna, archeologiczne badania terenowe w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski. W trakcie tych badań odkryto najwięcej stanowisk archeologicznych. Łącznie na terenie gminy Miedzna odnotowano 89 stanowisk archeologicznych, które są wyszczególnione w zamieszczonym niżej wykazie.

b) Analiza chronologiczno-kulturowa. Ślady osadnictwa pradziejowego na terenie gminy Miedzna są liczne, choć niektóre znane są tylko fragmentarycznie. Naturalnym podłożem dla rozwoju osadnictwa epok kamiennych były wydmy, które słabo zalesione i lekkie w uprawie przyciągały pierwotnych osadników. Na zakładanie osad wybierano wydmy leżące nad strumieniami lub małymi rzekami takimi jak Miedzanka, Ugoszcz i ich bezimiennymi, małymi dopływami. Najstarsze ślady osadnictwa na tym terenie w postaci drobnych narzędzi krzemiennych zarejestrowano w miejscowości Tchórzowa i pochodzą one z późnego paleolitu (starszej epoki kamienia), kiedy klimat po zlodowaceniach zaczął się stopniowo ocieplać, stwarzając dogodne warunki do osiedlania się. Kulturowo zabytki te prawdopodobnie należy zaliczyć do kultury świderskiej i są one pozostałością po istniejącym tutaj obozowisku łowców reniferów. Łowiectwo obok zbieractwa było bowiem

31 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

podstawowym zajęciem ówczesnych ludzi. Polowali oni nie tylko na renifery, ale także na inne zwierzęta przy pomocy narzędzi krzemiennych i kościanych, czasem oprawionych w drewno (łuk, oszczep, harpun, nóż). Z krzemienia wykonywano także różne narzędzia przydatne w gospodarstwie: skrobacze, rylce, rakiety, i.t.p. Budowano głównie szałasy. Około 8 300 lat p.n.e. w związku z dalszym ociepleniem się klimatu nastąpiły przeobrażenia w gospodarce ówczesnych społeczeństw. Duże zwierzęta albo wywędrowały na północ (renifer) albo wymarły (mamut), a ich miejsce zajęły zwierzęta mniejsze, lecz za to liczniejsze. Zdobywanie pożywienia stało się łatwiejsze, a tryb życia bardziej osiadły. Nadal panowała gospodarka zbieracko-łowiecka. Zakładano obozowiska w pobliżu cieków wodnych, najczęściej na wydmach piaszczystych. Wyrabiano narzędzia z tych samych surowców co poprzednio, lecz były one mniejszych rozmiarów i znacznie doskonalsze. Drobne narzędzia krzemienne z tego okresu odkryto na omawianym terenie w Miedznie oraz Woli Orzeszowskiej, są one pozostałością po obozowiskach mezolitycznych (8300-5500 l. p.n.e.). Na początku V tysiąclecia p.n.e. miały miejsce nad środkowym Dunajem doniosłe w skutkach przeobrażenia. Przybyłe z Półwyspu Bałkańskiego grupy ludności przyniosły ze sobą umiejętność hodowli zwierząt, uprawę roli, produkcji udoskonalonych narzędzi kamiennych oraz lepienia i wypalania naczyń z gliny. Już ok. połowy V tysiąclecia p.n.e. te osiągnięcia dotarły na ziemie dzisiejszej Polski za sprawą ludności kultury ceramiki wstęgowej rytej powstałej w połowie V tysiąclecia p.n.e. nad środkowym Dunajem. Jej ludność szybko rozprzestrzeniła się na znaczne obszary Europy, w tym także na tereny Polski, przynosząc ze sobą m.in. znajomość uprawy roli i hodowli zwierząt. Uprawiano wówczas pszenicę, jęczmień, owies, len, groch i soczewicę. Hodowano bydło rogate, świnie oraz owce lub kozy. Ważną umiejętnością był także wyrób i wypalanie naczyń glinianych. Budowano początkowo ziemianki, a następnie duże chaty naziemne o konstrukcji słupowej, zmarłych zaś chowano w jamach w obrębie osiedli. Wczesne kultury neolityczne przybywały na tereny Polski z południa i zajmowały ziemie urodzajne, dlatego nie spotyka się ich na Mazowszu i Podlasiu. Dopiero środkowoneolityczna kultura pucharów lejkowatych (3300-2500 r. p.n.e.) o rodzimym, kujawskim rodowodzie, która zasiedlała także ziemie mniej urodzajne wkroczyła na Mazowsze i Podlasie. Ze śladami przebywania kultur neolitycznych spotykamy się również na terenie gminy Miedzna. Krzemienne zabytki neolityczne, choć nieokreślone kulturowo, zanotowano w miejscowości Miedzna. Około roku 1900 p.n.e. Europa Środkowa staje się miejscem doniosłych przemian związanych z pojawieniem się nowego surowca - brązu. Choć nadal przeważnie używano narzędzi z krzemienia, kamienia i kości nowy metal, który był stymulatorem szerszej wymiany handlowej, wprowadził społeczeństwa pradziejowe w nową epokę. Zastosowanie brązu zwiększyło możliwości produkcyjne i stabilizację życie plemion. Wczesny okres epoki brązu w ciągu 2-3 stuleci stanowi przejście do nowych form produkcji i organizacji społecznej. Rejon Mazowsza i Podlasia w tym okresie zajmują jeszcze kultury schyłkowoneolityczne, głównie kultura ceramiki grzebykowo-dołkowej, choć na niektórych obszarach spotyka się ślady wczesnobrązowej kultury mierzanowickiej. Takich śladów na terenie gminy Miedzna, jak dotychczas, nie zarejestrowano. Pierwsze wyroby brązowe na omawianych terenach pojawiają się dopiero w II okresie epoki brązu za sprawą kultury trzcinieckiej, która powstała w dorzeczu górnej i środkowej Wisły oraz środkowej Warty, na podłożu kultur postsznurowych przy silnych impulsach z zewnątrz. Jej ludność trudniła się zarówno hodowlą jak i rolnictwem, a przewaga jednej gałęzi gospodarki nad drugą miała charakter lokalny i była uzależniona od warunków

32 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

środowiska naturalnego. Zakładano osiedla duże, z zabudową różnorodną: domy naziemne, półziemianki i ziemianki oraz jamy gospodarcze. Zmarłych chowano przeważnie niespalonych, pod kurhanami. Zabytki kultury trzcinieckiej odkryto także na omawianym terenie, a mianowicie w Miedznie. Kultura ta stanowi także okres przejściowy w obrządku pogrzebowym. Tradycyjne dotąd pochówki szkieletowe zostają zastąpione ciałopalnymi. Pierwszą taką kulturą w której obrządek ciałopalny był powszechnie stosowany była kultura łużycka, która na terenie Mazowsza wykształciła się w XII w. p.n.e. w wyniku powolnej ewolucji kultury trzcinieckiej oraz kontaktów z innymi grupami. Gospodarka ludności tej kultury nie różniła się zasadniczo od gospodarki w poprzednim okresie. Być może większą rolę mogło odgrywać rolnictwo. Budowano głównie chaty naziemne, lecz spotykane są również półziemianki i ziemianki oraz obiekty gospodarcze w postaci jam. Ludność kultury łużyckiej swoich zmarłych paliła na stosie, a spalone szczątki wkładała najczęściej do naczynia glinianego zwanego popielnicą lub rzadziej bezpośrednio do ziemi. Użycie metalu pozwalało uprawiać ziemie, które w epoce neolitu w ograniczonym stopniu mogły być dostępne. Osadnicy z wydm zaczęli schodzić na tereny o glebach cięższych, piaszczysto - bielicowych omijając próchnice, czarnoziemy i mady. Wraz z rozwojem rolnictwa, rzemiosła i wymiany dokonywał się proces różnicowania społecznego. Broń służyła niemal wyłącznie jako przedmiot używany w działalności o charakterze społeczno - politycznym. O ile w okresach poprzednich ceramika była świadectwem osadnictwa, o tyle od czasów kultury łużyckiej miejsce to zajmują cmentarzyska ciałopalne, groby, a w nich ceramika, broń, narzędzia, ozdoby itp. Ślady osadnictwa kultury łużyckiej (1200-400 r. p.n.e.) na terenie gminy Miedzna znane są z miejscowości Miedzna oraz Międzyleś. Teren Mazowsza i Podlasia zajmowała mazowiecko-podlaska grupa kultury łużyckiej. Część stanowisk kultury łużyckiej istniała jeszcze we wczesnej epoce żelaza. Około poł. VII w. p.n.e. tereny naddunajskie wkroczyły w okres intensywnego rozwoju gospodarczego i kulturalnego. W tym też czasie dociera tam znajomość żelaza, szybko upowszechnionego przez kulturę halsztacką. Wpływy tych tradycji kulturowych sięgały na znaczne obszary Europy Środkowej choć tylko w niewielkim stopniu dotyczyło to kultury łużyckiej istniejącej jeszcze w początkach epoki żelaza (okres halsztacki). Około poł. VI wieku p.n.e. kultura łużycka zostaje stopniowo wyparta przez kulturę pomorską (550-200 r. p.n.e.), a na Mazowszu i Podlasiu przez kulturę grobów kloszowych (550-200 r. p.n.e.). Budownictwo i gospodarka nie różniły się zasadniczo w stosunku do poprzedniej kultury, nadal budowano chaty naziemne o konstrukcji słupowej oraz ziemianki. Obiektom mieszkalnym towarzyszą również jamy gospodarcze. Ludność kultury grobów kloszowych swoich zmarłych paliła na stosie, a ich szczątki wkładano do popielnicy, którą przykrywano większym naczyniem odwróconym do góry dnem tzw. kloszem. Do grobu wkładano inne naczynia (przystawki) a czasem i wyroby metalowe lub paciorki szklane. Zapewne w tym okresie nastąpił znaczny rozwój osadnictwa, gdyż notuje się gwałtowny wzrost liczby cmentarzysk widoczny w kulturze grobów kloszowych (550-200 r. p.n.e.). Ich ślady, na omawianym terenie, zanotowano w takich miejscowościach, jak: Miedzna, Tchórzowa, Wola Orzeszowska. Prężność osadnicza nieco spadła w młodszym okresie przedrzymskim, kiedy tereny Mazowsza i Podlasia zajęła kultura przeworska powstała na początku II w. p.n.e. na bazie kultury pomorskiej w wyniku oddziaływań lateńskich. Za jej kolebkę uważa się Śląsk, wschodnią Wielkopolskę i Kujawy skąd ekspandowała wkrótce na prawie cały obszar Polski (z wyjątkiem północnych jej obszarów). Ludność tej kultury budowała niewielkie półziemianki oraz nieco większe naziemne lub lekko wkopane w ziemię budynki o konstrukcji słupowej. Wewnątrz chaty znajdowało się otwarte palenisko lub nieco rzadziej piec z kamieni

33 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

lub wypalonej gliny. Zmarłych palono na stosie i chowano do grobów jamowych wraz z wyposażeniem i resztkami stosu. W późnej fazie pojawiają się również pochówki popielnicowe. Do grobu wkładano duże ilości naczyń. Często spotyka się łamane intencjonalnie narzędzia lub broń. Wraz z upowszechnieniem żelaza, pogłębił się proces zróżnicowania społecznego. Wśród plemion opartych o organizację demokracji wojskowej wykształciła się grupa starszyzny, która skupiła władzę i nadwyżki produkcyjne. Stała się ona oparciem dla penetracji rynku wymiennego prowincji rzymskich. U podstaw stosunków wymiennych z cesarstwem legła rodzima kultura przeworska. Jej ślady odnotowujemy na stanowisku w pobliżu Zabrudnia. Zapewne około poł. II wieku n.e. tereny Mazowsza i Podlasia, zostały zasiedlone przez ludność kultury wielbarskiej powstałej w 2 poł. I w. n.e. na Pomorzu wschodnim, skąd przywędrowała na Mazowsze. Jej starsza faza zwana lubowidzką, występuje na północno- zachodnich terenach Polski, faza młodsza zwana cecelską obecna jest także na Mazowszu. Podstawą gospodarki tej kultury było rolnictwo i hodowla. Zmarłych chowano zarówno spalonych na stosie jak i niespalonych. Jedną z cech charakterystycznych dla tej kultury jest prawie zupełny brak przedmiotów żelaznych oraz broni wśród wyposażenia grobowego. Do grobu wkładano naczynia gliniane, ozdoby brązowe i srebrne w postaci różnorodnych zapinek i bransolet, pucharki szklane, kościane grzebienie oraz paciorki szklane i bursztynowe. Z okresem wpływów rzymskich, III-IV w. n.e., można łączyć stanowiska w Miedznie i Rostkach. W V w. n. e nastąpiły na dużych obszarach przemieszczenia etniczne w historii zwane okresem wędrówek ludów, które zakłóciły dotychczasowy dorobek osadniczy tworząc na niektórych obszarach lukę osadniczą na przeciąg nawet dwu stuleci. Począwszy do wieku VI omawiane tereny zajmują Słowianie, ale we wczesnych fazach osadnictwo słowiańskie było bardzo rzadkie i miało charakter jedno lub co najwyżej dwu- lub trój- dworczy. Dopiero od wieku VIII notuje się wyraźny rozwój osadnictwa, co widoczne jest także w materiale archeologicznym. Do przyjęcia chrześcijaństwa ludność słowiańska swoich zmarłych paliła na stosie, a spalone szczątki składano do naczynia glinianego-popielnicy. Ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego w postaci drobnych fragmentów ceramiki zarejestrowano w Orzeszówce, Poszewce, Warchołach, Zuzułce, Żeleźnikach. Wzrost liczby ludności i rozwój osadnictwa na Podlasiu notuje się zwłaszcza w XIV - XV wieku, kiedy to rozwinęło się osadnictwo - zarówno mazowieckie jak i ruskie. Ślady osadnictwa średniowiecznego na terenie gminy Miedzna odkryto w Miedznie, Orzeszówce, Rostkach, Tchórzowej, Ugoszczy, Woli Orzeszowskiej, Wrotnowie, Żeleźnikach. Są one niewątpliwie śladami osad będących zalążkami współczesnych wsi. Kontynuacją tego osadnictwa są odkryte na nich materiały nowożytne, a te z kolei potwierdzają dodatkowo źródła pisane i kartograficzne.

c) Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków 1. Ruiny zamku obronnego z okresu nowożytnego w Miedznie, nr rejestru zabytków A-140/625 z 04. 04. 1962 r. 2. Osada kultury łużyckiej IV okresu brązu oraz z okresu średniowiecza w Miedznie, nr rejestru zabytków A- 986 z dnia 10.01.1973 r.

34 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

d) Wykaz stanowisk archeologicznych ujętych w ewidencji zabytków Wykaz podaje: obszar AZP; numer porządkowy wykazu; miejscowość; numer stanowiska na obszarze AZP; funkcję stanowiska; przynależność chronologiczną.

AZP 50 - 76 1. Rostki; 50-76/3; a) osada?; starożytność, b) osada; wczesne średniowiecze. 2. Rostki; 50-76/4; a) ślad osadnictwa; neolit, b) ślad osadnictwa; wczesne średniowiecze, c) osada jednodworcza; XV-XVI w. 3. Rostki; 50-76/5; ślad osadnictwa; epoka brązu. 4. Rostki; 50-76/6; ślad osadnictwa; XV-XVI w. 5. Rostki; 50-76/7; a) osada jednodworcza; X-XI w.. b) osada jednodworcza; XV-XVI w. 6. Rostki; 50-76/8; a) ślad osadnictwa; epoka brązu – WEŻ, b) ślad osadnictwa; X-XI w., c) ślad osadnictwa, XVI w. 7. Rostki; 50-76/9/ a) osada; XII-XIII w., b) wieś; XIV-XV w., c) wieś; 1 poł. XVI w. 8. Rostki; 50-76/10; a) obozowisko; epoka brązu, b) osada jednodworcza; XV-XVI w. 9. Rostki; 50-76/11; ślad osadnictwa; neolit. 10. Rostki; 50-76/12; ślad osadnictwa; epoka brązu-epoka żelaza. 11. Rostki; 50-76/13; a) osada jednodworcza; XV w., b) osada jednodworcza; XVI w. 12. Ugoszcz; 50-76/14/1; a) ślad osadnictwa; XII-XIII w., b) wieś; XV-XVII w. 13. Ugoszcz; 50-76/15; a) wieś; 2 poł XV w., b) wieś; XVI w., c) wieś; XVII-XVIII w. 14. Ugoszcz; 50-76/16; wieś – (kraniec NW); XV-XVI w. 15. Ugoszcz; 50-76/17; a) ślad osadnictwa; neolit, b) ślady osadnictwa; epoka brązu –WEŻ, c) ślady osadnictwa; MOPR – okres rzymski?, d) osada; X-XI w. 16. Wronów; 50-76/20; ślad osadnictwa; neolit. AZP 51 - 75 17. Zuzułka; 51 – 75/21; a) ślad osadnictwa; okres starożytny; b) ślad osadnictwa; późne średniowiecze. 18. Zuzułka; 51 – 75/22; punkt osadniczy; wczesne średniowiecze. 19. Zuzułka; 51 – 75/23; osada; okres starożytny (wczesne średniowiecze ?). 20. Zuzułka; 51-75/24; punkt osadniczy; wczesne średniowiecze. 21. Międzyleś; 51-75/25; ślad osadnictwa; kultura łużycka?; epoka brązu?. AZP 51 - 76 22. Miedzna; 51-76/1; a) ślad osadnictwa; kultura trzciniecka, b) osada; średniowiecze. 23. Miedzna; 51-76/2; osada; okres nowożytny.

35 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

24. Miedzna; 51-76/3; osada; okres nowożytny. 25. Miedzna; 51-76/4; osada; okres nowożytny. 26. Miedzna; 51-76/5; a) osada; późne średniowiecze, b) osada; okres nowożytny. 27. Wrotnów; 51-76/6; osada; okres nowożytny. 28. Wrotnów; 51-76/7; a) ślad osadnictwa; średniowiecze, b) osada; okres nowożytny. 29. Wrotnów; 51-76/8; a) ślad osadnictwa; okres starożytny, b) ślad osadnictwa; średniowiecze, c) osada; okres nowożytny. 30. Wrotnów; 51-76/9; osada; okres nowożytny. 31. Wrotnów; 51-76/10; a) ślad osadnictwa; późne średniowiecze, b) osada; okres nowożytny. 32. Miedzna (Piaski); 11/51-76/11; ślad osadnictwa; mezolit - neolit. 33. Miedzna (Piaski); 11a/51-76/11a; cmentarzysko kultury grobów kloszowych. 34.Tchórzowa; 51-76/12; a) ślad osadnictwa; grobów kloszowych, b) ślad osadnictwa; średniowiecze, c) osada; okres nowożytny. 35.Miedzna; 51-76/13; a) ślad osadnictwa; okres wpływów rzymskich, b) ślad osadnictwa; średniowiecze. 36.Wrotnów; 51-76/14; a) ślad osadnictwa; średniowiecze, b) osada; okres nowożytny. 37.Wrotnów; 51-76/15; osada; okres nowożytny. 38.Wrotnów; 51-76/16; osada; okres nowożytny. 39.Wrotnów; 51-76/17; osada; okres nowożytny. 40.Wrotnów; 51-76/18; osada; okres nowożytny. 41.Wrotnów; 51-76/19; osada; okres nowożytny. 42.Wrotnów; 51-76/20; a) osada; średniowiecze, b) osada; okres nowożytny. 43.Wrotnów; 51-76/21; osada; okres nowożytny. 44.Wrotnów; 51-76/22; osada; okres nowożytny. 45.Wrotnów; 51-76/23; a) osada; średniowiecze, b) osada; okres nowożytny. 46.Wrotnów; 51-76/24; a) ślad osadnictwa; średniowiecze, b) osada; okres nowożytny. 47.Międzyleś; 51-76/25; osada; okres nowożytny. 48.Międzyleś; 51-76/26; a) osada; późne średniowiecze. b) osada; okres nowożytny. 49.Międzyleś; 51-76/27; a) ślad osadnictwa; bez określenia chronologii, b) osada; okres nowożytny. 50.Tchórzowa; 51-76/28; osada; okres nowożytny. 51.Tchórzowa; 51-76/29; pracownia ?; paleolit. AZP 51 - 77 52.Orzeszówka; 51-77/1; ślad osadnictwa; wczesne średniowiecze. 53.Orzeszówka; 51-77/2; a) osada; wczesne średniowiecze, b) ślad osadnictwa; średniowiecze. 54.Wrzoski; 51-77/3; osada; średniowiecze. AZP 52 - 76

36 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

55.Miedzna; 52-76/1; zamek obronny; koniec XVI w. lub 1 poł. XVII w. 56.Miedzna; 52-76/2; osada; okres nowożytny. 57.Miedzna; 52-76/3; osada; okres nowożytny. 58.Miedzna; 52-76/4; osada; okres nowożytny. 59.Miedzna; 52-76/8; a) ślad osadnictwa; okres starożytny, b) ślad osadnictwa; średniowiecze. 60.Miedzna; 52-76/9; osada; okres nowożytny. 61.Żeleźniki; 52-76/10; osada; okres wczesnego średniowiecza. 62.Żeleźniki; 52-76/11; osada; okres średniowieczny, okres nowożytny. 63.Żeleźniki;52-76/12; osada; okres wczesnego średniowiecza 64.Poszewka; 52-76/13; a) ślad osadnictwa; okres średniowiecza, b) punkt osadniczy; starożytność. 65.Poszewka; 52-76/14; a) osada; okres nowożytny, b) punkt osadniczy; wczesne średniowiecze. 66.Miedzna; 52-76/15; osada; okres nowożytny. 67.Miedzna; 52-76/16; osada; okres nowożytny. 68.Miedzna; 52-76/17; osada; okres nowożytny, okres średniowieczny. 69.Żeleźniki; 52-76/18; a) osada; okres nowożytny. b) punkt osadniczy; wczesne średniowiecze. 70.Poszewka; 52-76/19; osada; okres wczesnego średniowiecza. 71.Miedzna; 52-76/20; osada; okres nowożytny. 72.Żeleźniki; 52-76/21; punkt osadniczy; średniowiecze/okres nowożytny. 73.Miedzna; 52-76/22; punkt osadniczy; okres nowożytny. 74.Warchoły; 52-76/23; punkt osadniczy; wczesne średniowiecze. 75.Kolonia Karpiny; 52-76/26; osada; okres nowożytny. 76.Kol. Żeleźniki; 52-76/27; osada; okres nowożytny. 77.Poszewka; 52-76/28; punkt osadniczy; okres nowożytny. 78.Kol.Żeleźniki; 52-76/29; osada; okres nowożytny. 79. Miedzna; 52-76/30; a) osada kultury łużyckiej; IV okresu brązu, b) osada; okres średniowiecza. AZP 52 – 77 80. Miedzna; 52-77/1; ślad osadnictwa; starożytność. 81. Miedzna; 52-77/2; ślad osadnictwa; okres nowożytny. 82. Miedzna; 52-77/3; ślad osadnictwa; okres nowożytny. 83. Orzeszówka; 52-77/4; ślad osadnictwa; okres nowożytny. 84. Miedzna; 52-77/5; a) osada; epoka brązu, b) ślad osadnictwa; okres nowożytny. 85. Miedzna; 52-77/6; osada; okres wpływów rzymskich. 86. Wola Orzeszowska; 52-77/7; ślad osadnictwa; okres nowożytny. 87. Wola Orzeszowska; 52-77/8; ślad osadnictwa; epoka kamienia. 88. Wola Orzeszowska; 52-77/9; a) osada; okres wpływów rzymskich, b) ślad osadnictwa; starożytność. c) ślad osadnictwa; okres nowożytny. 89. Wola Orzeszowska; 52-77/10; cmentarzysko; okres wpływów rzymskich, b) ślad osadnictwa; starożytność. 90. Wola Orzeszowska; 52-77/11; a) osada; neolit, b) ślad osadnictwa; epoka brązu.

37 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

6.2. Osadnictwo i zabytkowe układy komunikacyjne Osadnictwo rozwijające się we wczesnym średniowieczu na terenach należących do Podlasia miało specyficzny charakter. Na jego specyfikę wpływało położenie geograficzne oraz lesiste i bagienne tereny, wśród których istniało suche przejście z Lublina do Grodna o wielkim znaczeniu strategicznym, co m.in. było przyczyną nieustannych walk pomiędzy Polakami, Jadźwingami, Litwinami i Tatarami. Od wieku IX aż po połowę wieku XI rozwijało się na tych ziemiach osadnictwo mazowieckie, postępujące przede wszystkim wzdłuż ważnych szlaków lądowych, np. Warszawa - Stanisławów - Liw - Węgrów - Sokołów - Drohiczyn. W tym czasie terytorium to należało do Polski, a od 1041 do 1323 r. do Rusi. W XI wieku rozpoczęła się również kolonizacja ruska, idąca głównie wzdłuż szlaków wodnych, m.in. od południa wzdłuż pobliskiego Bugu, co potwierdzają liczne wczesnośredniowieczne stanowiska archeologiczne, odkryte m.in. na terenie gminy Miedzna. W okresie kiedy tereny te są we władaniu Litwy (1323 - 1569) rozwinęło się osadnictwo - zarówno mazowieckie, jak i ruskie, powstało wówczas kilkadziesiąt parafii i kilka miast. Do najwcześniejszych erekcji parafialnych zalicza się: Węgrów (1414), Sokołów (1415), Kosów (1425), i szczególnie interesująca nas parafia Miedzna w 1470 roku. Z innych wczesnych erekcji parafii w pobliskch miejscowościach można wymienić: Nieciecz (1457), Stara Wieś (1473), Zembrów (1486), Ceranów (1508) oraz Sterdyń (1517). Mimo panowania litewskiego na tereny te przybywała głównie drobna szlachta z Mazowsza zakładając wiele wsi drobnoszlacheckich, choć tereny te kolonizowała również chłopska ludność ruska, czego dowodem są nazwy pobliskich miejscowości, jak np.: Kosów Ruski i Kosów Lacki, Jabłonna Lacka i Jabłonna Ruska. Podlasie było typową krainą graniczną, przejściową, gdzie przez długie lata stykały się wpływy Polski, Rusi, Jaćwieży, Litwy - stąd też osadnictwo miało charakter mieszany, choć już w połowie XV wieku w zachodniej i północnej części Podlasia dominowało zwarte osadnictwo polskie. Stanowiąc integralną część dzielnicy mazowieckiej, zostało Podlasie oderwane od Mazowsza politycznie co mimo osadniczej jedności z resztą Mazowsza wpłynęło na jego późniejszą odrębność terytorialną. Sieć dróg lądowych w owym czasie można podzielić na dwie kategorie: gościńce i drogi lokalne. Drogi lokalne służyły komunikacji w obrębie każdej miejscowości a dalej stanowiły połączenie z młynem i sąsiednimi wsiami, z kościołem z najbliższą miejscowością. Drogi te bywały ogólnie dostępne, ale też mogły być przez właścicieli dóbr, przez które przechodziły zamykane dla obcych. Na gościńcach, czyli drogach publicznych dostępnych dla wszystkich, odbywał się ruch o szerszym zasięgu, Łączyły one między sobą ośrodki handlu i administracji, a więc miasta będące miejscami targów i jarmarków, ośrodkami większych dóbr, stolicami województw, ziemi, powiatów, siedzibami biskupstw i archidiakonatów. Przebieg dróg wszelkiego rodzaju charakteryzuje długotrwała niezmienność, ze względu na fakt iż sieć osadnicza zmieniała się bardzo powoli. W rezultacie można przyjąć, że stan dróg z XVI wieku, w ogromnej mierze odpowiada stanowi z XVIII czy XIX stulecia. Pewne zmiany wprowadzone zostały w sieci dróg publicznych w związku z rozwojem poczty w XVIII i XIX wieku. Wyodrębniono wtedy osobną kategorię dróg pocztowych, oraz zaczęto także prostować niektóre odcinki gościńców. Wprawdzie przez obszar obecnej gminy Miedzna nie przebiegał w przeszłości trakt o znaczeniu międzynarodowym, to jednak tereny te rozpościerały się zaledwie o kilka kilometrów od trasy przebiegu jednego z najważniejszych średniowiecznych szlaków handlowych łączącego Polskę z Litwą i przebiegającego przez takie miejscowości jak: Warszawa - Stanisławów - Węgrów - Sokołów - Drohiczyn i dalej na wschód. Oddziaływanie tego szlaku na rozwój osadnictwa i handlu na omawianym terenie było bardzo znaczące o 38 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

czym świadczą co najmniej średniowieczne rodowody miejscowości na tym obszarze, wspomniane wyżej. Do ważnych w przeszłości, średniowiecznych dróg przebiegających przez teren gminy Miedzna, należała droga z Węgrowa do Nura, która określana była szlakiem pierwszej klasy. Przechodziła ona od Węgrowa przez Nowiny, las "Mokrzec", Miedzną, Wrotnów, Chruszczewkę, Kosów Lacki, Nur i dalej do Brańska i Grodna. Jej znaczenie było duże gdyż łączyła dwa szlaki międzynarodowe: jeden biegnący z Serocka przez Brok, Nur, Brańsk i dalej do Grodna oraz drugi z Warszawy przez Węgrów, Drohiczyn i dalej na wschód. Szlakiem drugiej klasy określano drogę wiodącą z Miedzny przez Starą Wieś, Górki Grubaki, Rowiska do Kątów, gdzie łączyła się z traktem również drugiej klasy, przebiegającym z Liwa przez Korytnicę, Kąty, Strachów do Kamieńczyka, który leżał na szlaku dużej rangi, wiodącym od Warszawy przez Radzymin, Brańszczyk, Zambrów, Knyszyn i dalej do Grodna. Z ważnych osiemnastowiecznych dróg wiodących przez teren gminy Miedzna, należy wymienić szlak z Węgrowa do Krzemienia nad Bugiem, gdzie była przeprawa przez rzekę. Trakt ten zyskał na znaczeniu w XIX wieku i zastąpił szlak z Węgrowa przez Jartypory, Ząbków, Sabnie, Toczyski do Krzemienia. Po zmianie tej przebiegał z Węgrowa przez takie miejscowości jak: Miedzna, Orzeszówka, Kostki, Suchodół, Toczyski do Krzemienia. Trzeba podkreślić, że droga ta do dnia dzisiejszego nazywana jest przez miejscową ludność "Traktem Napoleońskim". Wymienione ważniejsze drogi, zasadniczo i dziś nic nie straciły ze swego znaczenia. Wiele z nich nadal funkcjonuje jako główne szlaki o przebiegu nie zmienionym przez setki lat. Wyjątkiem jest tu staropolska droga z Węgrowa do Miedzny, która nie przebiegała przez Klimowiznę ani Poszewkę lecz przez przysiółek o współczesnej nazwie Nowiny i las "Mokrzec". Omówione dawne układy drożne winny być uwzględniane przy wytyczaniu, przede wszystkim pieszych i rowerowych, szlaków turystycznych.

6.3. Układy przestrzenne miejscowości a) Układy urbanistyczne Proces formowania się poszczególnych miejscowości na terenie gminy Miedzna, nasilił się w okresie średniowiecza, w którym zakładano nowe wsie. Spośród nich największe znaczenie osiągnęła Miedzna, która w niedługim czasie osiągnęła status miasta. Układ przestrzenny Miedzny, w porównaniu do podobnych rangą miejscowości, należy do układów szeroko rozbudowanych, liczących kilkanaście wyraźnych kwartałów zabudowy. Przy tym jest układem klarownym i czytelnym, o stosunkowo regularnej siatce ulic. Jednakże, na przestrzeni wieków, licząc od czasów lokacji miasta, nie wykształciły się w nim różnorodne elementy rozplanowania przestrzennego takie, jak: nowe rynki i place, nowe układy kompozycyjne czy nowe arterie komunikacyjne. Źródła historyczne dotyczące Miedzny są liczne i podają wiele szczegółów z dziejów miejscowości. Syntezę istotnych danych historycznych z różnych źródeł, ujmuje Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t.VI, wydany w latach 80-tych XIX wieku. Źródła pisane podają, że miasto Miedzna, zostało utworzone na bazie wcześniej istniejącej wsi, posiadającej kościół przed 1470 rokiem a parafię od 1470 roku. Jednakże analiza zgromadzonych materiałów źródłowych, planów i map z różnych okresów oraz wizja lokalna układu przestrzennego miejscowości, pozwala bezsprzecznie stwierdzić, że nie zachowały się do dnia dzisiejszego, ślady klarownego nawarstwiania się przedlokacyjnego układu wiejskiego miejscowości z regularnym układem lokacyjnym - miejskim. Możemy jedynie przypuszczać, że wieś leżąca na szlaku handlowym z Węgrowa do Nura, a także posiadająca kościół parafialny, mogła być wsią targową. Wtedy możemy przyjąć, że centrum

39 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

wsi stanowił owalny plac targowy, wydzielony wrzecionowatym układem dróg, na kierunku północ-południe, podobnie jak w niedalekim Liwie i Kosowie Lackim. Sprawne utworzenie miasta zależało od stanu zagospodarowania ziemi przeznaczonej dla zakładanego osiedla miejskiego. Dlatego wyznaczenie dla miasta Miedzny, terenów zagospodarowanych przez wcześniej istniejącą wieś, znacznie przyspieszyło i ułatwiło proces urbanizacyjny. W procesie lokacji miasta wyodrębnia się dwie fazy: lokację prawną i lokację przestrzenną - składającą się z kilku etapów i trwającą wiele lat. Dzięki zabiegom właściciela okolicznych dóbr międzyleskich, Jana Wodyńskiego, król Zygmunt Stary w 1538 roku, dokonał lokacji miasta Miedzna, nadając mu prawo magdeburskie, powszechnie zwane niemieckim. Prawo to zmieniało m.in. powinności feudalne jego mieszkańców na czynsz pieniężny i zapewniało osadnikom niezależność sądową i organizacyjną, a poprzez uporządkowaną parcelację terenów miejskich ugruntowywało także prawa własnościowe. Miasto otrzymało prawo wzniesienia ratusza oraz kramów. Na dochód miasta składały się opłaty od propinujących "rzeźników z Gałek" i opłaty jarmarczne. Na rzecz właścicieli mieszczanie wnosili opłatę tak zawny osep, robociznę w postaci "3 tłok" i zobowiązani byli do reperecji grobli. Przywileje i obciążenia mieszkańców Miedzny były identyczne jak mieszczan drohickich. Lokacja prawna Miedzny łączyła się z regulacją układu przestrzennego pierwotnej osady. Wytyczono rynek w kształcie prostokąta oraz wyprwadzono nowe ulice z narożników rynku i nowe wyloty ulic z obrębu miasta. Jak można zauważyć wzorem do rozplanowania miasta, był układ wypracowany w średniowieczu, gdzie stosowano typowy plan szachownicowy z kwadratowym lub prostokątnym rynkiem oraz ulice wybiegające z narożników rynku i przecinające się pod kątem prostym. W 1630 r. król Zygmunt III Waza wydał pozwolenie dla Miedzny na odbywanie corocznych jarmarków. W 1696 r., jak o tym świadczy odnowiony przywilej starosty drohickiego Jana Butlera, było ich cztery i dwa cotygodniowe targi: w niedzielę i we wtorek. W 2 poł. XVII w. Konstancja z Wodyńskich wniosła w wianie dobra miedzeńskie Gotardowi Butlerowi. W 1706 r. Aleksander Butler zezwolił mieszczanom na założenie browaru, zaś Marek Antoni Butler w 1715 r. przyznał prawo szynkowania: piwa, miodu i gorzałki. W okresie prosperity, w XVIII w. miasto liczyło 100 domów , w tym jeden być może ratusz (dziś zwany karczmą) murowany, zamykający południową pierzeję rynku. Miedzna doznała poważnych zniszczeń w 1812 r., dźwignęła się z upadku przed 1830 r. (1827 r. - 200 domów), by potem popaść w stagnację. W 1859 r. Miedzna utraciła prawa miejskie. W XIX w. drogą sukcesji Miedzna zmieniła właściciela, z rąk Butlerów przeszła do Kuczyńskich, w końcu XIX w. do Ostrowskich. Kondycja majątkowa posiadaczy Miedzny pogorszyła się znacznie wskutek reformy uwłaszczeniowej w 1864 r. W 1878 r. odsprzedano część ziemi indywidualnym nabywcom, zaś w 1884 r. wykrojono z folwarku Miedzna trzynaście czterdziestomorgowych działek. Sprzedano je czeskim osadnikom. W latach 1864 - 1885 majątek zmalał z 14500 do 8572 morgów. Przy folwarku Miedzna funkcjonowały: gorzelnia, browar, młyn wodny i fabryka terpentyny. Ludność miasta, które posiadało charakter rolniczy, w większości, z wyjątkiem Żydów (w 1860 r. było ich 159) utrzymywała się z pracy na roli. Zabudowa Miedzny miała cały czas charakter wiejski, budynki sytuowane były jak w zagrodach rolników - od frontu dom mieszkalny a w głębi działki budynki inwentarskie i gospodarcze. Tak struktura zabudowy o profilu przeważnie wiejskim, zachowała się do dzisiaj. Również układ planu, w tym główny element rozplanowania miasta Miedzna, jakim jest plac rynkowy, w zasadniczym kształcie przetrwał do naszych czasów. Ma kształt prostokąta, usytuowanego dłuższymi bokami na kierunku północ - południe. Dwukierunkowe

40 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

wyloty dróg znajdują się w trzech narożnikach, w czwartym północno-zachodnim narożniku jest jeden wylot w kierunku północnym. Pierzeje rynkowe od strony północnej i wschodniej są dość dobrze zachowane i wykształcone, posiadają wyraźną, jedną linię zabudowy. Jednakże zlokalizowane w pierzejach budynki, pochodzą z różnego czasu. Istnieje tu kilka obiektów sprzed II wojny światowej, jak też bezpośrednio po jej zakończeniu oraz wybudowanych współcześnie. Budynki te nie posiadają jednolitego charakteru: wzniesiono je z różnych materiałów; cechuje je zdecydowane zróżnicowanie co do skali obiektu; sposobu kształtowania bryły; stosowania detalu architektonicznego oraz otworów drzwiowych i okiennych o różnych proporcjonalnie wielkościach, kształtach i rozwiązaniach konstrukcyjnych. Dużym zmianom, co do zabudowy oraz przebiegu drogi, uległa południowa część rynku, gdzie zatarła się dawna linia pierzei, wyznaczona niegdyś przez północną ścianę zajazdu. Linia ta jest jeszcze dziś czytelna na współczesnym planie miejscowości, co podkreśla pierzeja ul. Orzeszowskiej w sąsiednim kwartale od strony wschodniej. W pobliżu południowo-zachodniego narożnika placu rynkowego usytuowany został kościół parafialny stanowiący dominantę całego układu przestrzennego. Do budowli, które w ogólnym obrazie rynków dominowały nad niską zabudową mieszkalną podnosząc ich walory plastyczne, należały przede wszystkim kościoły i zespoły sakralne, czego przykładem jest również założenie miedzeńskie. Dowodzi tego, interesująca i w dużej mierze wertykalna sylwetka kościoła, wyeksponowana w tej części miejscowości. Skoncentrowane zostało w tym miejscu główne napięcie urbanistyczne. Koncepcja ta opierała się na uznaniu budowli kościelnej za jedyną dominantę architektoniczną placu rynkowego, a także całej miejscowości. Kościół był widoczny dla przybywającego do miasta ze znacznej odległości, wzbudzając podziw i dając świadectwo dobrego gustu fundatora. W ogólnym obrazie układu urbanistycznego Miedzny, zasadniczej zmianie uległa przestrzeń placu rynkowego. Obecnie plac rynkowy przekształcony został w skwer. Wytyczono alejki oraz dokonano nasadzeń liściastą roślinnością wysoką i niską. Wprowadzenie na plac wysokich drzew w dużej mierze zatarło pierwotne założenie centrum miejscowości. W zamyśle projektantów miała to być przestrzeń otwarta, a zamieniono ją w wysoki "parawan" skutecznie przesłaniający widok na pierzeje rynkowe oraz dominantę układu - kościół parafialny. Pomimo pewnych zniekształceń i zatarciu niektórych elementów układu przestrzennego miejscowości, założenie urbanistyczne Miedzny z dominującym kościołem parafialnym, jest niezwykle cenną wartością w krajobrazie kulturowym regionu, podlegającą ochronie konserwatorskiej.

b) Układy ruralistyczne W XV wieku udokumentowane jest zakładanie nowych osad na prawie niemieckim, o czym świadczy instytucja sołtysów, związana ściśle z osadnictwem na tym prawie. Nowe prawo zmieniało zasadniczo zewnętrzny wygląd wcześniejszych wiosek. Wprowadzało gospodarkę uporządkowaną, trójpolową wraz z nowym podziałem gruntów pod zabudowę i uprawę rolną. W miejsce dotychczasowej chaotycznej zabudowy i pojedynczo uprawnych polan leśnych, wytyczono główną ulicę, a przylegającą do niej z obu stron ziemię dzielono pod sadyby i ogrody. Ożywiony ruch osadniczy rozwinął się w XVI w. za panowania króla Zygmunta Starego i Bony, która miała tutaj wielkie obszary ziemi. W 2 poł. XVII w. osadnictwo na omawianym terenie uległo gruntownej przebudowie w związku z tzw. „pomiarą włóczną”. Całe terytorium wsi dzielono na trzy pola równej wielkości, stosownie do trójpolowego gospodarstwa. Każde pole dzielono na równoległe pasy (tzw. rezy), każdy

41 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

chłop otrzymywał swą rezę w każdym z trzech pól. Zabudowania stawiano w odstępach po obu stronach ulicy – szeregówka. Reformę tę przeprowadzono na całej Litwie i Podlasiu. „Pomiara włóczna” zniwelowała na tym terenie różnice między dawną wsią powstałą samorzutnie a wsią na prawie niemieckim i stworzyła nowy typ wsi, który bez większych zmian dotrwał do XIX w. Układy ruralistyczne na terenie gminy Miedzna są zróżnicowane, zdecydowanie przeważa typ ulicówki. Taka wieś złożona jest z dwu szeregów zwarto stojących domów, tworzących wraz z zabudowaniami i ogrodami regularny prostokąt. Droga będąca główną arterią komunikacyjną przebiega przez środek wsi. Pierwotny układ gruntów był szachownicowy a domy ciągnęły się nie przez cały obszar, lecz skupione były w pobliżu środka wsi. Ten typ wsi reprezentują: Międzyleś, Wrzoski. Często spotykamy też rzędówkę – wieś o bardzo regularnej zabudowie, różnej długości, wynoszącej od 0,5 do kilku km. Domy stoją najczęściej po jednej stronie drogi, w pewnej od siebie odległości. Pierwotnie wieś związana z układem łanowym i niwowym, bardzo rozpowszechniona w dawnym Królestwie Kongresowym. Ten typ wsi reprezentują: Rostki. Istnieją też wsie wielodrożnicówki pochodzenia samorzutnego o nieregularnym układzie zabudowy, dostosowanym do terenu. Pierwotny układ gruntów był niwowy. Zabudowane zazwyczaj wzdłuż kilku różnie usytuowanych względem siebie dróg, np.: Wrotnów. Występuje też forma przejściowa między wsią wielodrożną a ulicówką – widlica. Składa się najczęściej z dwóch prawie równoległych ulic połączonych przecznicami w kształcie drabiny, często przybiera kształt wideł. Do tego typu zalicza się również wsie złożone z dwóch przecinających się ulic. Występujące na omawianym obszarze wsie nie posiadają w pełni wykształconego takiego układu, a jedynie do niego nawiązują, np.: Orzeszówka. Odnajdujemy też na terenie gminy – przysiółki. W nich to mała grupa domów położona jest samotnie. Jeżeli budynki nie są ustawione wzdłuż jednej uliczki lub dokoła placu, taki typ nazywamy przysiółkiem bezkształtnym. Przysiółki m.in. reprezentują: Kolonia Karpiny, Piaski, Warchoły. Charakterystycznym typem jest wieś o układzie łańcuchowym. W tego typie wsi osią układu jest rzeka lub strumień, doliną których poprowadzona jest droga. Zwykle droga ta nie posiada linii prostej, lecz wije się wzdłuż strumienia lub rzeki, przy granicy terenu zalewowego. Takimi wsiami są: Ugoszcz, Zuzułka, Żeleźniki Do rzadko spotykanych typów należy wieś – samotnicza. Wieś taka posiada zabudowę bardzo rozluźnioną, usytuowaną w większej odległości od drogi. Typową wsią w tej grupie jest Tchórzowa.

6.4. Architektura sakralna Neogotycką sylwetkę z wysmukłą wieżą, posiada kościół parafialny w Miedznie. Wybudowany został w latach 1887 - 1893, wg projektu znakomitego architekta Józefa Piusa Dziekońskiego. Parafia w Miedznie istnieje od 1470 roku i w tym też czasie wzniesiony był pierwszy kościół. W 1670 roku Konstancja z Wodyńskich Butlerowa fundowała kolejną, drewnianą świątynię, która spłonęła w 1802 roku. Na jej miejscu Jan i Antoni Butlerowie zbudowali w 1803 roku nowy kościół, murowano-drewniany. Pod koniec XIX wieku, dzięki staraniom hr. Ludwiki z Kuczyńskich Ostrowskiej, wzniesiono obecny, neogotycki kościół. Usytuowany jest w centrum miejscowości przy rynku. W otoczeniu kościoła wzniesione są inne budynki, tworząc zespół. W skład tego zespołu wchodzi: dzwonnica murowana nowa, kostnica murowana z pocz. XX wieku. Kościół położony na niewielkim wzniesieniu, zwrócony prezbiterium na północ. Cmentarz przykościelny ogrodzony

42 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

parkanem murowanym z dużych łupanych kamieni polnych o wątku warstwowym. Na koronie parkanu zamocowany płotek z żelaza kutego. Na osi kościoła od frontu wejście główne w ogrodzeniu, dostępne po dwunastostopniowych schodach. Kościół murowany z cegieł wypalanych pełnych, spajanych zaprawą wapienną, w przyziemiu warstwa z ciosów granitowych. Portale drzwi frontowych i profilowane obramienie okrągłego okna nad wejściem głównym otynkowane. Ściany wzmacniane trójstopniowymi skarpami. Sklepienia krzyżowo-żebrowe, nad prezbiterium gwiaździste. W narożach korpusu odchodzą łuki przyporowe ukryte w ściankach parawanowych. Kościół wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta, trójnawowy o zredukowanym programie bazyliki (bez transeptu). Prezbiterium wyodrębnione trójbocznie. Po stronie wschodniej prezbiterium kaplica. Po stronie zachodniej zakrystia a nad nią składzik. Bryła kościoła zróżnicowana, od frontu na osi wieża na planie kwadratu przechodząca w górnej partii w ośmioboczną, przykrytą hełmem obeliskowym o połaciach z blachy. Korpus nad nawą główną wyższy z własnymi otworami okiennymi przykryty dachem dwuspadowym. Nawy boczne niższe przykryte dachami pulpitowymi. Prezbiterium niższe od korpusu głównego, przykryte dachem dwuspadowym, a nad zamknięciem namiotowym. Wokół całej budowli przebiega w przyziemiu cokół, którego dolną warstwę stanowią ciosy granitowe. Poniżej okapu ściany korpusu nad nawą główną i prezbiterium obiega fryz kroksztynowy. Fasada jednowieżowa, dwuosiowa. Wieża czterokondygnacyjna, ujęta w narożach od frontu trójstopniowymi skarpami, sięgającymi połowy trzeciej kondygnacji. Na dole na osi dwuskrzydłowe płycinowe drzwi wejściowe z ozdobnymi okuciami i poprzedzone trójstopniowymi schodami. Otwór drzwiowy ujęty portalem w postaci kolumn wtopionych w ścianę i podtrzymujących ostrołukowe, profilowane zakończenie wewnątrz którego gładki tympanon. Wyżej gzyms międzykondygnacyjny a nad nim okrągłe przeszklone okno o podziałach w formie rozety owiedzione profilowanym obramieniem. W trzeciej kondygnacji oddzielonej gzymsem prostokątna płycina w której ostrołukowo zakończone okno z laskowaniem dzielącym na dwa przeszklone otwory ostrołukowo zamknięte i kolistą płyciną nad nimi. Nasadę trzeciej kondygnacji obiega gzyms kroksztynowy. W czwartej najwyższej kondygnacji wieża przechodzi w ośmioboczną. W każdej ścianie otwór zakończeniowy ostrołukowo osłonięty szczebelkami, w czterech osiowych ścianach trójkątne szczyciki. Koronę wieży obiega podokapowy gzyms kroksztynowy. W zwieńczeniu hełm obeliskowy zakończony krzyżem. Na osiach bocznych fasady, w ścianach naw bocznych drzwi wejściowe dwuskrzydłowe, płycinowe zakończone ostrołukowym gładko tynkowanym tympanonem. Elewacja boczna (zach.) dziewięcioosiowa. Od strony prezbiterium szczyt zakrystii w którym u dołu dwa okna ostrołukowo zakończone, nad nimi jedno o takim samym kształcie i płycina w formie krzyża. Idąc ku prawej, w łączniku, między zakrystią a nawą boczną drzwi wejściowe zakończone ostrołukowo i okulus nad nimi. Na kolejnych pięciu osiach korpusu nawy głównej i nawy bocznej, między skarpami okna ostrołukowo zakończone. Na ostatniej osi w dolnej kondygnacji wieży okno ostrołukowe, wyżej płycina w kształcie krzyża a nad nią okno ostrołukowe. W ostatniej czwartej kondygnacji widoczne dwa otwory ostrołukowe zasłonięte szczebelkami. Elewacja boczna (wsch.) analogiczna do zachodniej z tą różnicą że w łączniku między zakrystią a nawą boczną zamiast drzwi jest blenda, brak też jest okna górnego w szczycie zakrystii, oraz okno skrajne zastąpiono blendą. Elewacja pn. trójosiowa. W frontowej ścianie prezbiterium okrągłe okno, w ścianach obok idących ukośnie po jednym oknie zakończonym ostrołukowo. Na skrajach ściany zakrystii i kaplicy ślepe z dwoma skarpami.

43 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Wewnątrz nawa główna czteroprzęsłowa, dwukrotnie wyższa od naw bocznych. Nawy boczne oddzielone od nawy głównej filarami o przekroju krzyża równoramiennego. Posadzki z terakoty, sklepienia krzyżowo-żebrowe, w prezbiterium gwiaździste. Wyposażenie w przewadze utrzymane w stylu neogotyckim z końca XIX i początku XX wieku, jeden ołtarz boczny barokowy z 4 ćw. XVII w. Interesującym kościołem na terenie gminy jest kościół parafialny p.w. Św. Antoniego w Ugoszczy. Charakteryzuje się monumentalną sylwetką, nawiązującą do świątyń klasycystycznych. Wzniesiony został w latach 1923 - 1930, wg projektu architekta Wacława Piaseckiego. Jest to kościół murowany, obustronnie tynkowany. Założony na planie krzyża łacińskiego, zwrócony prezbiterium w kierunku północnym. Reprezentuje typ zredukowanej, bezwieżowej bazyliki z transeptem, prosto zakończonym prezbiterium oraz dwoma aneksami po bokach prezbiterium. Elewacja frontowa trójosiowa, jednokondygnacyjna z trójkątnym frontonem w zwieńczeniu. Kondygnacja na niskiej podmurówce, rozczłonkowana w pionie czterema wtopionymi kolumnami ze stylizowanymi, pseudojońskimi głowicami. Na osi środkowej prostokątne wejście główne, poprzedzone siedmiostopniowymi schodami na całą szerokość korpusu głównego. Drzwi wejściowe dwuskrzydłowe z poziomo nabijanymi klepkami. Nad drzwiami poziomy odcinek profilowanego gzymsu, nad którym kolisty okulus. Na osiach bocznych dwie nisze hemisferycznie sklepione, o wysokościach równych drzwiom wejściowym. Na kolumnach wspiera się gładkie belkowanie stanowiące podstawę wieńczącego trójkątnego, gładkiego frontonu z wazonami po bokach i krzyżem na wierzchołku. Elewacje boczne jednokondygnacyjne na niskiej podmurówce, z podziałem ramowym. W korpusie cztery wysokie okna prostokątne, zakończone półkoliście. W transepcie u góry kolisty okulus a nad nim trójkątny szczycik. W zakrystii ściana ślepa. Nad zakrystią w prezbiterium, okno prostokątne. Elewacja tylna trójosiowa. Na osi ściana czołowa prezbiterium z oknem prostokątnym u góry. W zwieńczeniu trójkątny fronton z małym kolistym okulusem. Nad korpusem głównym, transeptem i prezbiterium dachy dwuspadowe, nad zakrystiami połówki czterospadowych. Wszystkie połacie dachowe z blachy ocynkowanej, malowanej. Na przecięciu nawy z transeptem, sygnaturka na planie kwadratu z prostokątnymi przeźroczami, nakryta półkulistą kopułą zwieńczoną metalowym krzyżem łacińskim.

6.5. Budownictwo Budownictwo podlaskie głównie opierało się na wykorzystywaniu drewna jako podstawowego materiału do wznoszenia budowli. Rozciągające się na olbrzymich połaciach lasy, pozwalały na dogodny pobór drewna do budowy. Wśród dawnej zabudowy na terenie gminy Miedzna, zdecydowanie przeważają obiekty drewniane. Obiekty murowane stanowią pojedyncze przykłady, np.: dom nr 82 w Międzlesiu, dom nr 34 w Orzeszówce. Drewniany materiał nie pozwolił przetrwać wielu budynkom do dnia dzisiejszego. Tych najstarszych pochodzących z pocz. XX wieku, zachowało się niewiele, np.: domy nr nr 23 i 28 w Poszewce. Przeważająca większość budynków ujęta w Gminnej Ewidencji Zabytków, datowana jest na lata 20-te i 30-te naszego stulecia. W zabudowie zagród wiejskich na terenie gminy Miedzna, typowe rozwiązanie sprowadza się do założenia składającego się z trzech podstawowych budynków: domu mieszkalnego, budynku inwentarskiego i stodoły. W obiektach wchodzących w skład siedliska, występuje głównie konstrukcja zrębowa. Podstawę konstrukcji stanowi podwalina

44 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

zwęgłowana na obłap lub na nakładkę z zamkiem, posadowiona na kamieniach polnych lub ceglanej podmurówce. Od góry konstrukcję zrębu spinają oczepy związane na nakładkę z zamkiem oraz zacięte w oczepie belki stropowe ułożone w poprzek budynku. Więźba dachowa konstrukcji krokwiowo - jętkowej, krokwie zaczopowane w opasce, oczepie lub belkach stropowych. W zdecydowanej większości budynków występuje zewnętrzny szalunek. Deski szalunku z reguły przybijane są w układzie pionowym. Konstrukcja sumikowo - łątkowa do wznoszenia zrębu nie jest spotykana. Ten rodzaj konstrukcji stosowano do osadzenia okien i drzwi, zwłaszcza w okresie międzywojennym. Na terenie gminy Miedzna, przeważają domy szerokofrontowe, dwutraktowe, w których pomieszczenia tworzą dwa ciągi wnętrz rozplanowanych równolegle do osi wzdłużnej budynku. Wnętrzami tymi zwykle są dwie lub trzy izby, komora i sień. Rozplanowanie wnętrz domów występujących na terenie gminy Miedzna dzielimy zasadniczo na dwie grupy: - z dośrodkowym układem pomieszczeń, gdzie urządzenia ogniowo - grzewcze są usytuowane w centrum budynku a pomieszczenia wnętrza rozmieszczone są wokół tych urządzeń, np. dom nr 78 w Międzylesiu, dom nr 23 w Poszewce, dom nr 21 we Wrzoskach. - z osiowym układem pomieszczeń, gdzie pomieszczenia usytuowane są symetrycznie po obu stronach budynku, np.: dom nr 20 w Orzeszówce, dom nr 28 w Poszewce, domy nr nr 7, 11 we Wrzoskach. Na terenie gminy Miedzna, zasadniczo spotykamy dwa typy dachów, mianowicie: - dwuspadowe, najczęściej spotykane, np.: dom Nr 78 w Międzylesiu, dom Nr 29/30 w Orzeszówce, domy nr nr 23 i 28 w Poszewce, domy nr nr 7, 11, 21 we Wrzoskach. - naczółkowe, rzadziej występujące, np. dom nr 31 w Poszewce, dom Nr 34 w Orzeszówce. Należy też wspomnieć, że niezmiernie interesującym jest kształt dachu zrealizowany w budynku Urzędu Gminy w Miedznie oraz w dawnej mleczarni w Poszewce, zaliczany do typy mansardowego. W wielu domach datowanych od początku XX wieku do lat 50-tych naszego stulecia, występują dekoracyjnie opracowane szczyty, listwy podokapowe, szalunek narożników, nadokienniki, ganki itp. Ten rodzaj budownictwa reprezentują przede wszystkim: dom nr 20 w Orzeszówce, dom nr 19 w Woli Orzeszowskiej.

6.6. Założenia rezydencjonalne i folwarczne Na terenie gminy Miedzna, nielicznie spotykamy założenia rezydencjonalne oraz towarzyszące im zespoły folwarczne. Nawet te, które przetrwały, zachowały się w mocno okrojonym stanie. Brak w nich jest wielu istniejących niegdyś budynków a układy kompozycyjne założeń parkowych czy całych zespołów, są mocno zatarte. Lepiej zachowanym zespołem dworskim z terenu gminy jest założenie w Miedznie. Zespół ten zlokalizowany jest w południowo-wschodniej części miejscowości, przy ul. Węgrowskiej, po jej zachodniej stronie. Położony na terenie lekko wznoszącym się w kierunku północnym. Od strony północnej graniczy z zabudową siedliskową przy ul. Ogrodowej, od strony zachodniej z zabudową siedliskową, od strony południowej z gruntami ornymi i łąkami w dolinie rzeczki Miedzanki. Dwór usytuowany jest we wschodniej części zespołu, zwrócony frontem do ul. Węgrowskiej, tj. na wschód z lekkim skosem w kierunku południowym. Datowany jest na 2 poł. XIX wieku. Wzniesiony z drewna z zastosowaniem konstrukcji wieńcowej oraz sumikowo-łątkowej. Naroża zwęgłowane na jaskółczy ogon bez ostatków. Konstrukcję sumikowo-łątkową zastosowano do przedłużenia ścian oraz osadzenia otworów drzwiowych

45 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

i okiennych. Stropy drewniane, belkowane z podsiębitką tynkowaną na trzcinie. Konstrukcja dachu krokwiowo-stolcowa. Wybudowany na planie wydłużonego prostokąta z gankiem od frontu i przybudówkami w ścianach szczytowych. Układ wnętrz dwutraktowy, ściany wybijane trzciną i otynkowane. Posadowiony na dębowych podwalinach łączonych na jaskółczy ogon, wspartych na ceglanej, niskiej podmurówce. Elewacje oszalowane deskami w układzie pionowym ze szczebelkami uszczelniającymi miejsca połączeń desek. Bryła prostopadłościenna, parterowa, nakryta wysokim dachem dwuspadowym o połaciach z eternitu falistego. W otoczeniu dworu pozostałości parku o częściowo zatartym układzie. Do czytelnych elementów kompozycji parkowej, należy przede wszystkim graniczny szpaler od strony wschodniej z nasadzeniami okazałych kasztanowców białych oraz stawy w południowo- zachodniej części założenia ze wspaniałymi alejami lipowymi wokół stawu północnego - wpisanymi do rejestru pomników przyrody. W części północno-wschodniej występują licznie jesiony wyniosłe. W parku rosną prawie wyłącznie drzewa liściaste, wśród których dominują: lipy drobnolistne, jesiony wyniosłe, robinie akacjowe, kasztanowce białe, a z iglaków kilka świerków. Skromnym założeniem dworskim jest zespół we Wrotnowie. Zlokalizowany został na północno-zachodnim skraju miejscowości, przy drodze wiodącej do Międzylesia, w pobliżu skrzyżowania z drogą leśną prowadząca do Rostek. Położony na terenie płaskim, nieznacznie opadającym w kierunku południowo-zachodnim. Usytuowany pośród podmokłych łąk. Dwór powstał w 2 połowie XIX wieku i był przebudowywany w latach 1923 - 1929, co jest udokumentowane datą, zawartą na szczycie facjaty od frontu. Zwrócony jest frontem na wschód z lekkim zwrotem w stronę południową. Wzniesiony z cegły pełnej wypalanej i obustronnie otynkowany. Założony na planie prostokąta z portykiem arkadowym od frontu. Bryła prostopadłościenna, jednokondygnacyjna z użytkowym poddaszem, nakryta dachem dwuspadowym o połaciach z blachy. Elewacja frontowa trójosiowa. Na osi środkowej portyk arkadowy, nad którym weranda ujęta w narożach słupami zakończonymi blankami o neogotyckich formach. Arkady portyku przesklepione odcinkowo. Weranda dostępna przez facjatę, w szczycie której przeszklone drzwi dwuskrzydłowe. Nad nimi szczyt ujęty po bokach sterczynami. Na osiach bocznych dwa okna prostokątne, dwuskrzydłowe a nad nimi w poddaszu okienka mniejsze, prostokątne o bokach pionowych krótszych. W ścianach szczytowych u dołu okna prostokątne, u góry na poddaszu okna większe, prostokątne dwuskrzydłowe. Przy dworze rozciągają się pozostałości parku o zupełnie zatartym układzie kompozycyjnym. Jedynym czytelnym elementem przestrzennym, jest aleja dojazdowa na kierunku północ-południe, wiodąca od drogi Wrotnów - Międzyleś, nasadzona jesionami wyniosłymi i częściowo kasztanowcami białymi w szpalerze od strony zachodniej. W części północnej park posiada formę lasu, w którym występują przede wszystkim: lipy drobnolistne, graby pospolite, brzozy brodawkowate, olsze czarne, dęby szypułkowe, klony jesionolistne, a z krzewów czarny bez, głóg jednoszyjkowy. Iglaki, na które składają się świerki pospolite, rosną w szpalerach od strony wschodniej i zachodniej założenia oraz w luźnych skupinach przy dworze, od strony północno-wschodniej.

6.7. Zabytki techniki Wśród zabytków techniki zlokalizowanych na terenach, gdzie przenikały się wpływy Mazowsza i Podlasia, najliczniej występowały obiekty służące do mielenia zboża na chleb i paszę. Szczególnie nas interesujące młyny, obok wiatraków i żaren, przez wiele stuleci pełniły

46 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

swe podstawowe zadania dostarczając, mąkę, kaszę, otręby itp. Rozpowszechnione od XII wieku młyny, stały się trwałym elementem polskiego krajobrazu. W XIX i początkach XX wieku wiele z nich uległo modernizacji. Tradycyjne koła wodne zastąpiono bardziej wydajnymi turbinami, następnie silnikami spalinowymi a ostatnio silnikami elektrycznymi. Na terenie gminy Miedzna zachowały się do dnia dzisiejszego, dwa młyny drewniane w Międzylesiu i Miedznie, pierwotnie motorowe a później przerobione na elektryczne. Z wymienionych obiektów jako zabytek techniki w pełnym tego słowa znaczeniu, możemy traktować jedynie młyn w Międzylesiu, gdyż tu zachowało się w dużej mierze, oryginalne przedwojenne wyposażenie. Młyn ten należy do obiektów średniej wielkości o interesującej konstrukcji a także charakteryzuje się funkcjonalnymi rozwiązaniami co do rozmieszczenia poszczególnych urządzeń i maszyn. Został wzniesiony w 1946 roku, co zostało wyryte na betonowym fundamencie w przyziemiu od strony wschodniej. Obecnie młyn jest nieczynny. Pierwotnie młyn pracował w oparciu o napęd motorowy. Na jego wyposażeniu był potężny silnk na tzw. "holtz gas" z kołem zamachowym o średnicy przekraczającej 2 m. Do uruchomienia tego silnika potrzeba było co najmniej 6-ciu mężczyzn. Potem młyn przerobiono na elektryczny i taki napęd istnieje obecnie. Silnik zamontowany jest w przyziemiu, pod podłogą dolnej kondygnacji w pobliżu ściany szczytowej (zachodniej) od strony byłej komory silnika spalinowego. Dawniej wyrabiano mąkę pszenną, żytnią oraz ospę a obecnie młyn przystosowany jest do wyrobu mąki pszennej i żytniej. Młyn usytuowany jest w północno-zachodniej części miejscowości, przy drodze do Ugoszczy. Zwrócony do drogi ścianą szczytową, przy której dobudowana była komora silnika. Na potrzeby młyna a konkretnie przede wszystkim silnika, w 1946 roku wykopano w pobliżu studnię, należącą do unikatowych obiektów tego typu. Posiada ona niebywale dużą średnicę a cembrowinę wykonano na całej wysokości z bloczków betonowych. Studnia ta jest czynna do dzisiaj, z niej pobierana jest woda do zagrody młynarskiej, za pomocą pompy z silnikiem elektrycznym. Młyn został wzniesiony z drewna z zastosowaniem konstrukcji słupowo-ramowej a jedną ścianę od strony komory silnika wymurowano z betonowych pustaków. Osadzony na betonowym fundamencie i podmurówce. Na podmurówce opierają się belki ścian podłużnych i poprzecznych, tzw. naprożnice. Stanowią one główny element konstrukcyjny i nośny ścian. Szkieletową konstrukcję ścian młyna utworzono z naprożnic, oczepów, słupów narożnych i pionowych belek dzielących płaszczyzny ścian na mniejsze pola. Stateczność ścian podniesiono dzięki wzmocnieniu szkieletu poszyciem z desek sosnowych, przybitych do czoła w układzie pionowym i łączeniach nabijanych listwami. O ile naprożnice stanowią oparcie dla ścian podłużnych i poprzecznej młyna, to wieńczące te ściany belki oczepu podłużnego, stanowią oparcie dla belek poprzecznych oraz więźby dachowej. Niezwykle ważnym elementem konstrukcyjnym obiektu jest belka zwana tramem, biegnąca wzdłuż wnętrza dolnej kondygnacji budynku. Na tramie wsparto belki stanowiące konstrukcję podłogi górnej kondygnacji. Dach dwuspadowy pokryty eternitem płaskim. Wnętrze dwuprzestrzenne, podzielone pułapem na dwie kondygnacje. Pułap drewniany z desek ułożonych na belkach. Na wyższą, użytkową kondygnację wiodą schody (przy ścianie szczytowej od strony wschodniej) typu drabiniastego, składające się z belek policzkowych oraz podnóżków, połączonych z policzkami na czop prosty. Pierwotnie napęd oparty na silniku na "holtz gas", obecnie silniku elektrycznym z przełożeniem na koło pasowe. Z koła parcianymi pasami na na dwie pędnie, jedną zlokalizowaną w przyziemiu pod podłogą dolnej kondygnacji a drugą w poddaszu budynku.

47 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Proces technologiczny i uwarunkowane nim wyposażenie maszynowe posiadają cechy tradycyjne. W parterze, między tramem a ścianą wzdłużną tylną (południową) stoją dwa mlewniki walcowe, popularnie zwane walcami. Jeden przedwojenny produkcji niemieckiej, firmy "Petzold i Spółki" z Berlina. Należy on do maszyn unikatowych o interesującym rozwiązaniu bliźniaczego złożenia dwóch par walców, autonomicznie regulowanych i kontrolowanych. Drugi mlewnik walcowy ustawiony jest bliżej ściany szczytowej (zachodniej) od strony byłej komory silnika. Przy ścianie szczytowej od strony wschodniej ustawiony jest żubrownik - "Mars" do czyszczenia zboża. Obok stoją kosze zasypowe oraz funkcjonują elewatory. Na piętrze, nad walcami umieszczono tzw. odsiewacze graniaste, bardzo dużych rozmiarów a przy nich skrzynie do mieszania mąki. Wszystkie te urządzenia łączą elewatory, "szeneki", rury spustowe. Proces technologiczny przebiega następująco: zboże do skrzyni zasypowej w parterze, elewatorami na górę do czyszczenia na "Trygier", potem spada poprzez magnes na obłuskiwacz Mars. Zboże po oczyszczeniu na "Marsie" spada do podnośnika pojedynczego, który wynosi go na odsiewacze, cylinder i śrudcylinder, na których oczyszcza się z łuski, która wcześniej nie została oddzielona. Z odsiewacza zboże to nadaje się do przemiału, spada do jednego ze zbiorników tzw. "zasieków". Z nich spada na walce. Spod walców podnośnikiem pojedynczym dostarczane jest na odsiewacz na którym odsiana jest z tego mlewa mąka. Śruta tj. zlot z odsiewacza spada do kolejnego działu zbiornika. Mąka transportowana jest do skrzyni zw. mieszalnikami, z mieszalni spada do worków na parterze. Po przepuszczeniu przez walce pewnej ilości zboża przystępuje się do wymiału śrutu, który przebywa taką samą drogę jak uprzednio omówione zboże, z tym, że zloty z odsiewacza kieruje się do pustego działu zbiornika. Kolejne odsiewanie odbywa się na odsiewaczu, otrzymujemy mąkę "pośledniejszą". W dolnej kondygnacji, przy ścianie szczytowej (zachodniej) znajduje się podwyższony pomost, na którym ustawione było złożenie kamieni. Dzisiaj z tego złożenia pozostały niektóre elementy obudowy oraz kamienie przechowywane luzem. Pierwotnie złożenie kamieni osadzone było w łubiach drewnianych z drewnianymi obejmami, drewnianą pokrywą i kolistym drewnianym gniazdem. Nad złożeniem kamieni zamocowano kosz zasypowy zboża. Kamienie "francuzy" napędzane przekładnią z pędni głównej. Zboże z kosza zasypowego osuwało się przez trzęsacz w otwór (oko) środkowej części złożenia kamieni młyńskich. Pod wpływem siły odśrodkowej, wywołanej ruchem obrotowym bieguna względem nieruchomego leżaka, zboże przesuwało się ku zewnętrznym częściom złożenia. Pod wpływem wzrostu prędkości liniowej, zboże było coraz dokładniej mielone. Przy przerobie zboża na śrutę dokonywano jednorazowego przemiału. Śruta wysypywała się spod kamieni do skrzyni, ustawionej na parterze.

6.8. Cmentarze Do interesujących nekropoli należy cmentarz parafialny w Miedznie, założony na pocz. XIX w. Zlokalizowany jest na północno-zachodnim skraju miejscowości. Usytuowany przy rozwidleniu dróg do Wrotnowa, Międzylesia i Tchórzowej. Położony na niewielkim wzniesieniu opadającym w kierunku południowym. Zwrócony frontem do drogi wiodącej do Wrotnowa. Założony na planie prostokąta a następnie wielokrotnie powiększany i obecnie posiada kształt nieregularnego wieloboku. Ogrodzony murem pełnym z dużych łupanych kamieni polnych. W ogrodzeniu frontowym umieszczono dwie bramy metalowe. Głównym elementem kompozycyjnym starej części cmentarza jest aleja główna wiodąca od bramy i dochodząca do alei bocznej tworząc kształt litery "T". Aleję główną przecinają też pod kątem

48 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

prostym, mniejsze alejki boczne. Układ kwater jest częściowo zatarty. Nagrobki sytuowane są przeważnie jednorzędowo i te przy alejkach zwrócone frontem do alejek, natomiast w głębi kwater w kierunku północno-wschodnim, tj. ogrodzenia frontowego cmentarza. Na cmentarzu rośnie jeden potężny dąb szypułkowy oraz 10 lip drobnolistnych, z których kilka tworzy szpaler przy ogrodzeniu frontowym. Większość nagrobków o zunifikowanych formach, pochodzi z 2 poł. XX wieku i wykonana jest z lastrika i betonu. Starsze nagrobki, często o indywidualnych, artystycznie opracowanych kształtach, wykonano przeważnie z piaskowca, granitu, żelaza i żeliwa. Wśród nich na uwagę zasługują następujące nagrobki: - rodziny Batarewiczów, zm. 1807 r., - Szymona Makowskiego, zm. 1831 r., - Piotra Kosińskiego, zm. 1849 r., - Salomei z Chrucikowskich Kosińskiej, zm. 1860 r., - Józefa Kosobudzkiego, zm. 1875 r., - Michała Jasińskiego, zm. 1876 r., - Julii Protasiewicz, zm. 1882 r., i jej wnuczków Zajączkowskich Tadzia, zm. 1894 r., i Wandzi, zm. 1896 r., - Adolfa Martyńskiego, zm. 1882 r., - Władysława Pliszko, zm. 1882 r., - ks.Marcina Wojciechowskiego, zm. 1889 r., - rodziny Dąbrowskich, zm. 1891 r., - Piotra Czajkowskiego, zm. 1903 r., - oraz trzy nagrobki wpisane do rejestru zabytków pod Nr 188, z dnia 16 maja 1991 roku: ks. Feliksa Grzymały, Salomei Spiewak, Franciszka Wrzoska, z 2 połowy XIX wieku. W zachodniej części cmentarza znajduje się mogiła żołnierza polskiego poległego w bitwie z bolszewikami w 1920 roku. Tradycja przekazuje, że na cmentarzu pochowany został Piotr Banasiuk, który w powstaniu 1863 roku stracił nogę i ukrywał się w Woli Orzeszowskiej. Tu uczył czytać i pisać okoliczną ludność. Gdy zmarł w 1910 lub w 1911 roku wdzięczni mieszkańcy Woli Orzeszowskiej wystawili na jego grobie okazały krzyż i tablicę z napisem: "Naszemu oświecicielowi - chlebodawcy". Mogiły tej nie udało się obecnie odnaleźć.

Do skromnych nekropoli wiejskich, należy cmentarz parafialny w Ugoszczy, założony w 1923 roku. Zlokalizowany w odległości około 350 m na północ od kościoła parafialnego. Położony na terenie płaskim w otoczeniu lasów mieszanych. Ogrodzony metalowym płotem z murowanymi słupkami. Brama główna z metalowych prętów usytuowana od strony wschodniej. Wytyczony na planie prostokąta zbliżonego do kwadratu, frontem zwrócony w kierunku wschodnim. Zasadniczym elementem kompozycyjnego rozplanowania są dwie aleje przechodzące przez całą długość i szerokość cmentarza i przecinające się na środku pod kątem prostym. Układ kwater jest mało czytelny. W części północno-wschodniej znajduje się kwatera małych dzieci. W miejscu przecięcia się alej wzniesiono kaplicę grobową ks. Stanisława Czuba, długoletniego proboszcza parafii Ugoszcz, zmarłego w 1966 roku. Roślinność na cmentarzu jest uboga, rosną tu trzy świerki i kilka brzóz. Nagrobki sytuowane są przeważnie jednorzędowo i zwrócone są frontem w kierunku wschodnim. Niewielka ilość nagrobków we wschodniej części cmentarza występuje w układzie dwurzędowym. Nagrobki w większości wykonane są z lastrika i betonu i pochodzą z 2 poł. XX wieku . Wśród starszych nagrobków z lat 30-tych i 40-tych XX wieku, wiele wykonanych jest

49 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

w postaci krzyży z kutego żelaza, osadzonych w granitowych cokołach. Do najstarszych obiektów należy nagrobek Mariana Lipca, zm. 1930 r., oraz Janiny Nędzy, zm. 1935 r.

6.9. Kapliczki, figury i krzyże przydrożne Podlasie znane jest z umieszczania kapliczek i krzyży przydrożnych. Na terenie gminy Miedzna, licznie występują kapliczki, figury i krzyże przydrożne, datowane na wiek XVIII, XIX i XX. Bardzo często były wznoszone przy alejach i drogach dojazdowych do rezydencji pałacowych i dworskich; na skrzyżowaniach dróg; w przydomowych ogródkach. Występują kapliczki domkowe z małym wnętrzem dostępnym przez drzwi, w których ustawione są figury świętych. Ten typ reprezentuje drewniana kapliczka przy ul. Węgrowskiej w Miedznie. Jednym z okazalszych i nie spotykanych w tej formie obiektów małej architektury sakralnej, jest kapliczka przydrożna w Tchórzowej, usytuowana przy skrzyżowaniu czterech dróg. Powszechnie na terenie gminy występują skromniejsze, murowane kapliczki w postaci słupów na rzucie kwadratu lub prostokąta, z małą wnęką, w której umieszcza się rzeźbę lub obraz z przedstawieniem postaci boskiej lub świętego. Kapliczki te często zdobione są szczycikami, gzymsami, płycinami o różnych formach i nakrywane daszkami wieńczonymi krzyżami wykutymi z metalu. Kapliczki w formie słupów spotykamy m.in. w miejscowościach: Międzyleś, datowana od XVII do XIX wieku, Poszewka z 2 poł. XVIII wieku, Warchoły z 1896 roku. Figury przydrożne reprezentuje posąg Matki Boskiej Niepokalanie Poczętej, wykonany z kamienia wapienia. Nawiązujące do kapliczek słupowych, lecz bardziej rozbudowane o takie elementy jak kolumny flankujące wnęki spotykamy m.in. w miejscowościach: Orzeszówka, Erzoski, Zuzułka. Zdecydowanie najczęściej spotykane są na terenie gminy, krzyże przydrożne. Posiadają one różne formy i przy wznoszeniu ich stosowano różne materiały. Przede wszystkim wykonywane są z granitu, jak np. krzyż w Warchołach z 1907 r., Woli Orzechowskiej z 1906 r., Wrzoskach z 1909 r., czy też z kutego żelaza jak np. krzyż w Rostkach z wyrytą datą 1910 r.

6.10. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków 1. Kościół par. pw. Zwiastowania NMP, w Miedznie, mur., 1887-1893, arch. Józef Pius Dziekoński, nr rejestru zabytków A - 365 z dnia 28.12.1984 r. 2. Kaplica Objawień w Miedznie, mur., XVIII/XIX w, nr rejestru zabytków A -1051 z dnia 09.02.2011 r. 3. Urząd Gminy w Miedznie, mur., 1925 – 1926 r., nr rejestru zabytków A – 894, z dnia 07.12.2009 r. 4. Zajazd w Miedznie, mur., 2 poł. XVIII w., przebud. XIX i XX w., nr rejestru zabytków A - 141/626 z dnia 4.04.1962 r. 5. Pozostałości dworu obronnego w Miedznie, mur., k. XVI lub 1 poł. XVII w., rozebrany ok. poł. XIX w., Nr rejestru zabytków A - 140/625 z dnia 4.04.1962 r. 6. Osada kultury łużyckiej IV okresu brązu oraz z okresu średniowiecza w Miedznie, nr rejestru zabytków A- 986 z dnia 10.01.1973 r. 7. Kościół par. pw. św. Antoniego, w Ugoszczy mur., 1923 – 1930 r., arch. Wacław Piasecki, Nr rejestru zabytków A – 830 z dnia 12.12.2008 r.

50 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

6.11. Wykaz obiektów wpisanych do ewidencji zabytków Miedzna 1. Układ przestrzenny miejscowości, XV-XIX w. 2. Cmentarz przykościelny w zespole kościoła parafialnego pw. Zwiastowania NMP, 3. 2 poł. XIX w. 4. Kostnica w zespole kościoła par. pw. Zwiastowania NMP, mur., pocz. XIX w. 5. Cmentarz parafialny, pocz. XIX w. 6. Kapliczka przydrożna przy ul. Węgrowskiej, drewn., pocz. XX w. 7. Dwór przy ul. Węgrowskiej, drewn., 2 poł. XIX w. 8. Pozostałości parku dworskiego, 2 poł. XIX w. 9. Młyn motorowy przy ul. Ogrodowej, drewn., 1 poł. XX w., wyposażenie zmienione w 1982 r. na nowe.

Międzyleś 1. Układ przestrzenny miejscowości, XV-XIX w. 2. Biblioteka, ob. siedziba Rady Sołeckiej, drewn., pocz. XX w. 3. Dom Nr 78, drewn., l. 20 - XX w. 4. Dom Nr 82, mur., l. 20 - XX w. 5. Dom Nr 87, drewn., l. 20 - XX w. 6. Młyn motorowy, mur./drewn., 1946 r., wyposażenie przedwojenne. 7. Obora w d. zespole folwarcznym, mur., pocz. XX w., 8. Stodoła w d. zespole folwarcznym, drewn./mur., pocz. XX w. 9. Kapliczka przydrożna, mur., 1631 r.- 1723 r.– XIX w.

Orzeszówka 1. Dom Nr 20, drewn., 1933 r. 2. Dom nr 34, mur., 1 poł. XX w. 3. Kapliczka przydrożna, mur., 1935 r.

Poszewka 1. Układ przestrzenny miejscowości, XV-XIX w. 2. Dom Nr 23, drewn., pocz. XX w. 3. Dom Nr 28, drewn., pocz. XX w. 4. Dom Nr 31, drewn./mur., l. 20 - XX w. 5. Dom Nr 35, drewn., pocz. XX w. 6. Mleczarnia, mur., l. 30 - XX w. 7. Kapliczka, mur., 2 poł. XVIII w.

Rostki 1. Krzyż przydrożny, kamień, metal, 1910 r.

Tchórzowa 1. Kapliczka przydrożna, mur., l.40-XX w.

Ugoszcz 1. Cmentarz parafialny, 1923 r.

51 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Warchoły 1. Kapliczka przydrożna, mur., 1896 r. 2. Krzyż przydrożny, kamień, 1907 r.

Wola Orzeszowska 1. Dom Nr 19, drewn., l. 30 - XX w. 2. Krzyż przydrożny, kamień, 1906 r.

Wrotnów 1. D. Szkoła Powszechna, drewn., l. 20 - XX w. 2. Dwór, mur., 2 poł. XIX w., przebud 1923 r., 3. Stodoła w zespole dworskim, drewn./mur., pocz. XX w., 4. Pozostałości parku w zespole dworskim, k. XIX w. 5. Krzyż przydrożny, drewn., 1886 r.

Wrzoski 1. Układ przestrzenny miejscowości, XV-XIX w. 2. Dom Nr 7, drewn., l. 30 - XX w. 3. Dom Nr 11, drewn., pocz. XX w. 4. Dom Nr 12, drewn., l. 30 - XX w. 5. Dom Nr 21, drewn., pocz. XX w. 6. Kapliczka przydrożna, mur., l. 50-XX w. 7. Krzyż przydrożny, kamień, 1909 r.

Zuzułka 1. Kapliczka przydrożna, mur., 1936-1937 r.

Żeleźniki 1. Figura Matki Boskiej, kamień, l. 30-XX w.

6.12. Dobra kultury współczesnej Na terenie gminy nie występują dobra kultury współczesnej.

6.13. Rekomendacje i wnioski zawarte w audycie krajobrazowym, określenie przez audyt krajobrazowy granic obszarów priorytetowych Dla gminy Miedzna, organy samorządu województwa nie wykonały audytu krajobrazowego oraz nie są określone granice krajobrazów priorytetowych.

52 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z JAKOŚCI ŻYCIA MIESZKAŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA, ZAGROŻENIA BEZPIECZEŃSTWA LUDNOŚCI I JEJ MIENIA

7.1. Ludność Liczba mieszkańców gminy Miedzna wynosi 3 974 osób5, z czego 50,3% stanowią kobiety, a 49,7% mężczyźni. W latach 2002-2015 liczba mieszkańców zmalała o 7,8%. Średni wiek mieszkańców wynosi 41,7 lat i jest porównywalny do średniego wieku mieszkańców województwa mazowieckiego oraz do średniego wieku mieszkańców całej Polski. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 35 os./km2 – jest to wartość niska w porównaniu do średniej gęstości zaludnienia w powiecie węgrowskim (55 os./km2), w województwie mazowieckim (150 os./km2), a także w porównaniu do całego kraju (123 os./km2)6. Jest to natomiast wartość bliska średniej wśród gmin wiejskich powiatu węgrowskiego. Zmiany liczby ludności gminy Miedzna na przestrzeni wielolecia przedstawia poniższy wykres.

Wykres 1. Zmiana liczby ludności w gminie Miedzna w latach 2000- 2015, źródło: GUS, BDL, dane za lata 2002- 2015r.

Do dalszych analiz zmian w liczbie ludności gminy zostały wykorzystane zarówno najaktualniejsze dane pozyskane z Urzędu Gminy, jak i dane statystyczne GUS. Ze względu na wyznaczenie ogólnego, wiodącego trendu, rozbieżności między danymi GUS, a innymi źródłami danych nie wpływają na generalne wnioski. Analiza wykresu pozwala na wskazanie, iż liczba ludności w gminie na przestrzeni lat oscyluje wokół 4 000 osób, przy czym notuje się systematyczny niezbyt wysoki spadek. W latach 2000-2016 liczba ludności zmniejszyła się z 4308 do 4045 osób tj. o 265 osób (nieco ponad 6%). W roku 2009 liczba ludności Gminy osiągnęła najmniejszy wynik na przestrzeni

5 GUS, BDL, dane za 2015r. 6 GUS, BDL, dane za 2015r. 53 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

kilkunastu lat, by następnie wzrosnąć i ponownie sukcesywnie spadać. Stan obecny (kwiecień 2016r.) wskazuje na niewielki wzrost liczby mieszkańców. Gmina Miedzna ma dodatni przyrost naturalny wynoszący 1,00 (GUS, 2014r.). Odpowiada to przyrostowi naturalnemu 0,2 na 1000 mieszkańców. Współczynnik dynamiki demograficznej, czyli stosunek liczby urodzeń żywych do liczby zgonów wynosi 0,99 i jest mniejszy od średniej dla województwa oraz porównywalny do współczynnika dynamiki demograficznej dla całego kraju.

Wykres 2. Przyrost naturalny w gm. Miedzna w latach 1995- 2014, źródło: GUS, BDL

Ubytek ludności w gminie jest spowodowany głównie ujemnym saldem migracji, które w latach 2005-2014 wyniosło ogółem 168 osób. Saldo migracji pozostaje wciąż ujemne. W 2014 roku zarejestrowano 37 zameldowań w ruchu wewnętrznym oraz 58 wymeldowań, w wyniku czego saldo migracji wewnętrznych wynosiło -21. W tym samym roku nie zarejestrowano migracji zagranicznych. Przeważająca część spośród wymeldowujących się mieszkańców melduje się następnie w miastach. W ostatnich latach niewielki przyrost ludności odnotowano w trzech spośród 14 miejscowości w gminie (Wrzoski, Wola Orzeszowska i Poszewka) - tabela i rysunki poniżej. W pozostałych miejscowościach miał miejsce ubytek ludności, największy (powyżej 10%) w Glinie, Tchórzowej, Warchołach i Zuzułce. Należy zwrócić uwagę na ubytek ludności w miejscowości gminnej, a także na niemal całkowite wyludnienie miejscowości Glina, w której w 2002 roku było 15 mieszkańców, a w 2016 pozostało tylko 5. W miejscowości gminnej Miedzna w 2015 roku koncentrowało się 30,8% ogółu mieszkańców gminy.

54 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Rysunek 4. Liczba ludności w 2015 roku i jej zmiany w latach 2002-2015, źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS i ewidencji gminy

W dłuższym okresie czasu (lata 1970-2015) zmiany liczby ludności poszczególnych wsi były zróżnicowane. W ośmiu miejscowościach ubytek przekraczał 30%, w trzech mieścił się w przedziale 20-30%, w jednej 10-20% i w dwóch (Miedzna i Wola Orzeszowska) do 10%, co ilustruje mapa powyżej.

Odpływ ludności, głównie młodej i niski wskaźnik urodzeń spowodowały nadmierne postarzenie mieszkańców gminy. Ludność w wieku poprodukcyjnym stanowiła w 2014 r. aż 21,6% ogółu ludności.

55 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Rysunek 5. Liczba ludności w 2015 roku i jej zmiany w latach 1970-2015, źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

Struktura płci jest z kolei na analizowanym obszarze wyrównana. Współczynnik feminizacji wynosił w 2014 roku 101, co oznacza, że na 100 mężczyzn przypadało ok. 101 kobiet, zatem udział obu płci jest niemal równy. Jest to stosunkowo niska wartość – dla porównania, średni współczynnik feminizacji w Polsce wynosi 107, tj. na 100 mężczyzn przypada 107 kobiet. Struktura płci ulega zmianom w czasie, podobnie jak i struktura wieku.

56 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Wykres 3. Piramida wieku mieszkańców gminy Miedzna, źródło: dane GUS 2014

Przedstawione w poniższej tabeli dane pozwalają uchwycić następujące tendencje w procesach ludnościowych na terenie gminy:

 znaczny ubytek ludności, zwłaszcza w latach 2009-2016, największy (powyżej 10%) w miejscowościach Warchoły, Tchórzowa, Rostki i Międzyleś. Ubytek ten dotyczy również miejscowości gminnej (90 osób to jest 6,8%);  zasadnicze zmiany w strukturze wiekowej ludności w latach 2002-2009, polegające na zmniejszeniu generacji w wieku przedprodukcyjnym na korzyść generacji w wieku produkcyjnym i w nieznacznym stopniu w wieku poprodukcyjnym;  występują znaczne różnice w odsetku osób w wieku poprodukcyjnym w poszczególnych miejscowościach. W 2009 roku przy średnim wskaźniku w gminie wynoszącym 21,0%, w Rostkach wynosił on 31,0%, w Warchołach 28,0%, we Wrzoskach 27,4%, w Tchórzowej 26,0%, w Zuzułce 25,7% i w Ugoszczy 25,5%. Najmniej osób w tym wieku (poniżej 20%) miały tylko: Wola Orzeszowska, Wrotnów, Żeleźniki, Miedzna, Orzeszówka i Poszewka.

57 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Tabela 8. Liczba i struktura wiekowa ludności według miejscowości, źródło: opracowanie własne na podstawie: dane BDL GUS i(2002 i 2009r.), ewidencja gminy (2016 r.) w w w w wieku w wieku wieku w wieku wieku wieku produkcy przedpro Ogółem przedpr poprodukc Ogółem produ popro Ogółem Ogółem Ogółem jnym dukcyjny odukcyj yjnym kcyjny dukcyj ogółem m Miejscowość nym m nym 2002 2002 2002 2002 2009 2009 2009 2009 2016 2016 2016 2002= 2009= [os.] [os.] [os.] [os.] [os.] [%] [%] [%] [os.] 100 100 Glina 15 0 46,7 53,3 0 0 0 0 5 33,3 0,0 Miedzna 1339 25,5 55,7 18,7 1332 16,7 65,8 17,4 1242 92,8 93,2 Międzyleś 365 23,8 54 22,2 388 18,3 61,6 20,1 345 94,5 88,9 Orzeszówka 170 25,3 53,5 21,2 166 15,7 66,9 17,5 153 90,0 92,2 Poszewka 169 24,9 56,8 18,3 177 19,2 61 19,8 174 103,0 98,3 Rostki 165 23,6 50,9 25,5 171 18,1 50,9 31 153 92,7 89,5 Tchórzowa 165 16,4 57 26,7 169 15,4 58,6 26 149 90,3 88,2 Ugoszcz 232 21,6 51,3 27,2 231 17,3 57,1 25,5 210 90,5 90,9 Warchoły 69 20,3 47,8 31,9 75 17,3 54,7 28 62 89,9 82,7 Wola 271 22,5 59 18,5 299 18,7 64,5 16,7 278 102,6 93,0 Orzeszowska Wrotnów 471 32,1 50,5 17,4 460 21,7 61,5 16,7 437 92,8 95,0 Wrzoski 141 27,7 48,9 23,4 157 21,7 51 27,4 146 103,5 93,0

Zuzułka 197 24,4 55,3 20,3 183 19,1 55,2 25,7 170 86,3 92,9

Żeleźniki 542 24,7 55,7 19,6 549 23,7 59 17,3 521 96,1 94,9 Razem 4311 25 54,4 20,6 4357 18,6 60,4 21 4045 93,8 92,8

Struktura wieku ludności gminy Miedzna (wykres poniżej) jest niezbyt korzystna pod względem rozwoju gospodarczego. Odpływ ludności, głównie młodej i niski wskaźnik urodzeń spowodowały nadmierne postarzenie mieszkańców gminy. Ludność w wieku produkcyjnym stanowi 61,2% ludności ogółem, w wieku przedprodukcyjnym – jedynie 17,5%, natomiast w wieku poprodukcyjnym – 21,6%. W porównaniu z uśrednioną strukturą wieku ludności w powiecie, województwie, a także w całej Polsce, gmina Miedzna charakteryzuje się większym udziałem ludności w wieku poprodukcyjnym – w większości nieaktywnych zawodowo (wg Powszechnego Spisu Rolnego 2010, 170 gospodarstw domowych uzyskiwało dochody z emerytury i renty – stanowi to ponad 18% wszystkich gospodarstw), natomiast niższym udziałem osób młodych – w wieku przedprodukcyjnym oraz w wieku produkcyjnym, a więc mogących obecnie lub w dalszej perspektywie czasowym brać czynny udział w rozwoju gospodarczym gminy.

58 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Wykres 4. Udział ludności gminy wg grup produkcyjnych, źródło: GUS, BDL, dane za 2014r.

7.2. Prognozy demograficzne Długoterminowa prognoza demograficzna odnosząca się do obszaru w skali gminy wymaga przyjęcia uogólnionych założeń. Uproszczenia te wynikają głównie z faktu, iż struktura ludnościowa społeczeństwa w gminach, zwłaszcza wiejskich, determinowana jest dużą losowością i wrażliwością małej zbiorowości na trendy w poszczególnych latach. Przedstawione w analizie społecznej tendencje zmian w procesach ludnościowych w przeszłości stanowią bazę dla próby oszacowania ogólnej liczby ludności w ciągu najbliższych 30 lat. Ponadto, podstawą prognozowania liczby ludności jest Prognoza ludności na lata 2014- 2050 opracowana przez Główny Urząd Statystyczny. Opracowanie to zawiera prognozy liczby ludności opracowane na podstawie zmian ruchu naturalnego, migracji zewnętrznych i wewnętrznych. Podstawową jednostką jest powiat, z podziałem na części miejskie i wiejskie. W niniejszym opracowaniu oparto się więc na ww. Prognozie w odniesieniu do obszarów wiejskich powiatu węgrowskiego. Dane ww. Prognozy (tabela oraz wykres poniżej), zakładają się spadek ludności w 2045r. na terenach wiejskich w powiecie węgrowskim na poziomie ok. 16,5% ogółu ludności wiejskiej w stosunku do roku 2015 (tj. ok. 7 863 osób). Tempo wyludniania się będzie wzrastać, zwłaszcza po roku 2025. Ogólny spadek ludności spowodowany będzie głównie malejącą liczbą urodzeń i wzrostem liczby zgonów, co skutkować będzie ujemnym przyrost naturalnym.

Tabela 9. Prognoza liczby ludności do 2045r., źródło: opracowanie własne na podstawie Prognozy ludności na lata 2014- 2050 GUS PROGNOZA DEMOGRAFICZNA - obszary wiejskie w powiecie węgrowskim na rok: 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2025 2030 2035 2040 2045 liczba 47562 47340 47119 46903 46694 46489 45467 44325 42957 41383 39699 ludności: ubytek ludności w stosunku do - -222 -221 -216 -209 -205 -1022 -1142 -1368 -1574 -1684 okresu poprzedniego

59 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Prognoza ludności dla obszaru wiejskiego powiatu węgrowskiego na lata 2015- 2045

50000 47562 48000 46489 45467 46000 44325 42957 44000 41383 42000 39699 40000 38000 36000 34000 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045

Wykres 5. Wykres prognozowanej liczby ludności powiatu węgrowskiego do 2045r., skokowo co 5 lat; źródło: opracowanie własne na podstawie Prognozy ludności na lata 2014- 2050 GUS

Główną podstawą przewidywanej liczby ludności do roku 2045 w gminie Miedzna jest spadek liczby ludności – 149 osób w przeciągu lat 2005- 2015 (3,6% w stosunku do stanu na rok 2005) oraz ujemne saldo migracji – 234 osoby w tym samym okresie (2005- 2015). Daje to łączny ubytek ok. 400 osób (średnio 40 osób rocznie).

Liczba ludności w gm. Miedzna 2000- 2016

4400 4310 4315 4308 4300 4232 4158 4200 4123 4102 4114 4095 4059 4069 4100 4034 4033 4045 3977 4005 3974 4000 3900 3800 3700 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

liczba ludności linia trendu Wykres 6. Zmiany liczby ludności w gm. Miedzna w latach 2000- 2016 wraz z wyznaczoną linią trendu*, źródło: opracowanie własne7 * wielomianowa linia trendu 4. stopnia wskazuje uogólnione zmiany w liczbie ludności

Przy utrzymaniu tych wielkości w kolejnych trzech dziesięcioleciach – około 2045 roku liczba ludności w gminie może się obniżyć nawet do ok. 2800 osób. Niska liczebność roczników w wieku przedprodukcyjnym, a wysoka w poprodukcyjnym wskazują, że w ciągu kilkunastu lat utrzyma się niska liczba urodzeń, a wysoka zgonów, a to oznacza, że nadal może się utrzymać ujemny przyrost naturalny. Należy jednak zauważyć, że w przeciągu ostatniej dekady ogólny trend w zmianach liczby ludności był dość stały i średnia liczba mieszkańców Gminy w tym czasie wynosiła ok. 4050 osób (wykres powyżej), przedział wahań nie przekraczał 100 osób (przy czym na czas

7 Dane za lata 2000- 2015 wg GUS, BDL, zaś za 2016r. wg danych pozyskanych z Urzędu Gminy, stan na dzień 30.04.2016r. 60 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

opracowania zanotowano lekki wzrost liczby ludności do 4045 osób, dane UG aktualne na 30.04.2016r.). Prawdopodobne jest więc, że trend ten utrzyma się przez następną dekadę (do ok. 2025r.). Potwierdza to fakt, iż coraz niższa liczebność roczników osiągających wiek produkcyjny spowoduje zmniejszenie ujemnego salda migracji. W latach 1970-2015 najmniejszy ubytek ludności wystąpił we wsi gminnej i przyległych do niej miejscowościach Wola Orzeszowska i Żeleźniki. Tendencja ta może się utrzymać, gdyż miejscowości te mają najlepszy dostęp do usług, ponadto w Miedznie funkcjonuje zbiorcza kanalizacja podnosząca atrakcyjność dla nowej zabudowy. Przy najbardziej sprzyjających okolicznościach można oczekiwać nawet niewielkiego przyrostu ludności w miejscowości gminnej – z 1247 w 2015 roku do około 1350 w 2045 roku. Przyjmując zatem spadek liczby ludności w gminie Miedzna w kolejnej dekadzie na poziomie, jaki występował w dotychczasowym dziesięcioleciu liczba ludności w roku 2025 może wynosić ok. 3950 osób- wykres poniżej. Liczba ludności w gm. Miedzna od 2000 r. z prognozą do 2025r.

0 5 8 1 1 0 3 3 3 2 4400 4 4 4 3 2 8 3 4 5 2 4 1 2 5 4300 9 1 9 0 9 5 4 1 4 1 6 3 6 7 1 5 0 5 8 9 4 3 4 4 3 0 1 4200 4 0 7 0 3 4 2 1 2 3 0 4 0 0 0 0 0 4 4 7 4 0 0 0 9 8 0 7 4 0 0 7 6 4 4 4 4 9 9 9 4 9 4 4 9 9 4100 4 3 3 3 3 3 4000 3 3900 3800 3700

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 00 00 00 00 00 00 00 00 00 00 01 01 01 01 01 01 01 01 01 01 02 02 02 02 02 02 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

liczba ludności linia trendu Wykres 7. Liczba ludności w gm. Miedzna w latach 2000- 2016 i prognoza do 2025 roku, źródło: opracowanie własne

W następnych 20. latach, zgodnie z Prognozą liczby ludności do 2045r. wg GUS dla powiatu węgrowskiego, również w gminie Miedzna należy oczekiwać większego spadku liczby ludności. Przyjmuje się więc roczny spadek ludności na poziomie 20 osób. Ostatecznie, w gminie Miedzna zarejestruje się spadek liczby ludności z ok. 4 045 os. (maj 2016r.) do ok. 3 500 osób w 2045r. (wykres poniżej).

Prognoza liczby ludności w gm. Miedzna do 2045r.

4045 4009 4100 3964 4000 3855 3900 3730 3800 3700 3605 3600 3480 3500 3400 3300 3200 3100 2016 2020 2025 2030 2035 2040 2045

liczba ludności Wykres 8. Prognoza liczby ludności, skokowo co 5 lat, do 2045 roku, źródło: opracowanie własne

61 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

7.3. Aktywność ekonomiczna ludności

Rynek pracy Liczba pracujących na terenie gminy poza rolnictwem indywidualnym wynosiła na koniec 2014 roku 281 osób8. Według płci- 48% wszystkich pracujących ogółem stanowią kobiety, a 52% mężczyźni. Pracujący w gminie Miedzna stanowią jedynie 3,5% ogółu pracujących na terenie powiatu. Należy jednak podkreślić, że do osób pracujących nie wlicza się podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób oraz gospodarstw indywidualnych w rolnictwie.

Wykres 9. Pracujący w wybranych sektorach ekonomicznych, źródło: dane GUS, BDL za 2006- 2014r.

W końcu 2014 roku na terenie gminy było zarejestrowanych 146 bezrobotnych, w tym 76 kobiet. W latach 2005-2014 liczba bezrobotnych zmniejszyła się z 272 do 146 osób. Aktualny poziom bezrobocia w gminie można uznać za niski- w 2014 roku wynosił 9,6% (11,3% wśród kobiet i 8,2% wśród mężczyzn). Liczba bezrobotnych na 100 osób w wieku produkcyjnym wynosi 6,0.

8 Według GUS, BDL , dane za 2014r. 62 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Wykres 10. Bezrobocie w gminie Miedzna na przestrzeni lat 2004- 2014, źródło: dane GUS, BDL

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w gminie Miedzna wynosi 3 256,72zł, co odpowiada 81,30% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w Polsce. Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Miedzna 310 osób wyjeżdża do pracy do innych gmin, a 54 pracujących przyjeżdża do pracy spoza gminy - tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosi -256. Około 56% aktywnych zawodowo mieszkańców gminy Miedzna pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo), 15,6% w przemyśle i budownictwie, a 10,4% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja) oraz 1,0% pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości)- wykres powyżej.

Pozarolnicza działalność gospodarcza W rejestrze REGON na koniec 2014 roku figurowało 205 podmiotów gospodarczych, w tym 9 o zatrudnieniu 10-49 osób i 2 o zatrudnieniu 50 i więcej osób. W strukturze podmiotów (według sekcji PKD 2007) największy udział posiadają: budownictwo - 40 podmiotów (19,5%), handel hurtowy i detaliczny oraz naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle - 35 (17,1%), przetwórstwo przemysłowe – 32 (15,6%) oraz rolnictwo i leśnictwo – 16 (7,8%). Największa liczba podmiotów występuje we wsi gminnej Miedzna – 86 to jest 46,7%, a następnie we wsiach: Żeleźniki (22), Międzyleś (19), Wola Orzeszowska (16) i Wrotnów (14), co ilustruje mapa- rys. 6 i tabela 10. Przy ogólnie wzrostowej tendencji liczby zarejestrowanych podmiotów w gminie, ich liczba w zarówno w przekroju sekcji jak i miejscowości zmienia się w czasie w sposób istotny. W przedstawionym w tabeli i na mapie okresie 2009-2014 zwraca uwagę zwłaszcza podwojenie liczby podmiotów w Żeleźnikach (z 11 na 22), przyrost z 8 do 14 w Wrotnowie i z 1 do 6 w Zuzułce, a w przekroju według sekcji – duży ubytek w rolnictwie i leśnictwie.

63 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Tabela 10. Liczba podmiotów w latach 2009 i 2014 według sekcji i miejscowości, źródło: dane GUS, BDL za 2009 i 2014r. rolnictwo, leśnictwo, przemysł i pozostała Jednostka ogółem łowiectwo i budownictwo działalność terytorialna rybactwo 2009 2014 2009 2014 2009 2014 2009 2014 Glina 1 1 0 0 1 1 0 0 Miedzna 82 86 9 5 23 27 50 54 Międzyleś 19 19 2 1 11 10 6 8 Orzeszówka 6 8 1 1 3 2 2 5 Poszewka 7 10 1 1 2 2 4 7 Rostki 7 5 1 1 3 2 3 2 Tchórzowa 4 6 2 1 1 3 1 2 Ugoszcz 7 6 1 0 2 3 4 3 Warchoły 1 1 0 0 0 0 1 1 Wola Orzeszowska 16 16 3 3 7 7 6 6 Wrotnów 8 14 0 0 3 7 5 7 Wrzoski 6 5 2 1 0 0 4 4 Zuzułka 1 6 0 0 0 1 1 5 Żeleźniki 11 22 3 2 4 7 4 13 Razem 176 205 25 16 60 72 91 117

Wykres 11. Liczba pracujących w gm. Miedzna ogółem i wg płci w l. 1995- 2014, źródło: dane GUS, BDL, za 1995- 2014r.

64 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Rysunek 6. Liczba podmiotów gospodarczych w 2014 roku i zmiany w latach 2009-2014r. źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS

7.4. Budżet gminy Dochody i wydatki budżetowe w poszczególnych latach zmieniają swój poziom i strukturę. Dlatego ich charakterystykę opiera sie na danych wieloletnich z lat 2005-2014. Dochody budżetu gminy w poszczególnych latach w tym okresie zwiększały się systematycznie od 7,5 mln zł w 2005 roku do 12,8 mln zł w roku 2010, następnie obniżyły się do 10,3 mln w roku 2012 i w 2014 roku osiągnęły 11,5 mln zł. Średnie roczne dochody w tym okresie wynosiły 10,2 mln zł. Ważną pozycją dochodów są dochody własne, które średnio w latach 2005-2014 stanowiły 30,9% ogólnej kwoty dochodów, a więc ich poziom w stosunku do innych gmin wiejskich był relatywnie wysoki. Główną pozycję dochodów własnych stanowią: dochody podatkowe - ustalone i pobierane na podstawie odrębnych ustaw (44,0%), następnie udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa (31,0%), zwłaszcza w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz podatki od nieruchomości (25,6%) i rolny (11,3%). Subwencja ogólna średnio w badanym okresie stanowiła 40,4% dochodów ogółem i była główną częścią dochodów budżetowych gminy. Trzecią istotną pozycją dochodów są dotacje celowe z budżetu państwa, które w omawianym okresie stanowiły 20,3% ogólnej kwoty dochodów. Przeciętne roczne dochody w przeliczeniu na mieszkańca wyniosły 2492 zł. Poziom wydatków ogółem powinien być w skali każdego roku zbliżony do poziomu dochodów. W strukturze wydatków największą pozycję stanowią wydatki na oświatę. W 65 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

latach 2005-2014 wyniosły one 35,2 mln złotych, natomiast ich udział w ogólnej kwocie wydatków 34,7%. Z punktu widzenia rozwoju gminy i poprawy warunków życia mieszkańców – istotne są wydatki inwestycyjne. W badanych latach wyniosły one 18,8 mln zł i stanowiły 18,6% ogólnej kwoty wydatków, co na tle ogółu gmin oznacza dość wysoki poziom inwestowania. Był on możliwy dzięki pozyskanym funduszom zewnętrznym. Największe kwoty zostały w tym okresie przeznaczone na gospodarkę komunalną (10,2 mln zł tj. 54,3% ogólnej kwoty inwestycji), następnie na drogi (3,9 mln zł tj. 20,6 %), oświatę i wychowanie (1,1 mln zł tj. 5,9%). Na podstawie wydatków inwestycyjnych z 10-lecia 2005-2014 roczne możliwości inwestowania gminy ocenia się na około 2 mln zł. Większe wydatki wymagają pozyskania środków zewnętrznych.

7.5. Komunikacja Gmina Miedzna posiada dobry układ komunikacyjny. Tworzą go drogi powiatowe i gminne. Zapewniają one mieszkańcom gminy powiązania zewnętrzne z ośrodkami powiatowymi Węgrów, Sokołów, Siedlce oraz wewnątrzgminne. Mieszkańcy gminy korzystają z komunikacji autobusowej realizowanej przez PKS oraz przewoźników prywatnych. Duże odcinki dróg gminnych mają zbyt małe szerokości pasów drogowych oraz są nieutwardzone. W związku z tym konieczna jest ich przebudowa i modernizacja.

7.6. Zasoby i warunki mieszkaniowej Zasoby i warunki mieszkaniowe ludności ocenia się jako dobre. Występuje tu głównie zabudowa zagrodowa rozproszona oraz zwarta, jak również zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna. Mieszkania w gminie Miedzna są stosunkowo duże, a standard ich wyposażenia w podstawowe instalacje jest nieco niższy niż przeciętny na terenach wiejskich województwa mazowieckiego. W końcu 2014 roku9 na ogólną liczbę 1511 mieszkań w gminie - wodociąg posiadało 82%, łazienkę 67%, centralne ogrzewanie 55%. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań ogółem wynosiła w 2014r. 135 680 m2 (dane GUS; wg danych Urzędu Gminy aktualnych na maj 2016r.- ok. 125 tys. m2). Powierzchnia użytkowa jednego mieszkania w gminie Miedzna to ok. 90 m2, a powierzchnia użytkowa mieszkania przypadająca na 1 osobę to ok. 33m2 (wg GUS, 2014r.; zaś wg danych Urzędu Gminy aktualnych na maj 2016r. powierzchnia na 1 mieszkańca: ok. 31 m2). W gminie, poza własnością prywatną mieszkań, są mieszkania stanowiące mienie komunalne gminy tj. Dom Nauczyciela w Miedznie i Ośrodek Zdrowia. Ruch budowlany w gminie jest stosunkowo mały. W latach 2005-2014 oddano do użytku 48 mieszkań, przy czym wyraźne przyspieszenie miało miejsce w latach 2012-2014, kiedy oddano 20 mieszkań.

9 Najaktualniejsze dane dostępne wg GUS 66 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania (źródło: GUS)

92 89,8 90 89,2 89,2 89,4 89,6 90

86 84,5 83,8 83,8 84 84 84,1 84,2 84,3 84 82 80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Wykres 12. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w latach 2002- 2015, źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, BDL.

W ostatnich latach przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w gminie Miedzna wzrastała- obecnie wynosi ok. 90 m2 (wykres powyżej). Wzrost ten uwarunkowany jest głównie systematycznie polepszającym się poziomem życia mieszkańców, który przekłada się na coraz lepsze warunki mieszkaniowe. Największy skok zarejestrowano na przełomie 2009/ 2010 roku.

Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę (źródło: GUS)

40 32,3 32,6 33 33,5 33,9 34 35 29,5 29,8 30,4 27,4 28 28,6 29 29,1 30 25 20 15 10 5 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Wykres 13. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę w latach 2002- 2015, źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, BDL.

Powierzchnia użytkowa mieszkania przypadająca na 1 osobę, podobnie jak średnia powierzchnia mieszkania, wzrasta wraz ze wzrostem jakości warunków życia.

67 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Przeciętna liczba osób w mieszkaniu (źródło: opracowanie własne na podstawie GUS)

3,1 3,1 3,0 2,9 3,0 2,9 2,9 2,9 2,9 2,8 2,8 2,8 2,8 2,7 2,7 2,7 2,6 2,6 2,7 2,6 2,5 2,4 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

Wykres 14. Przeciętna liczba osób w mieszkaniu w latach 2002- 2015, źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, BDL.

Przeciętna liczba osób spada, odwrotnie proporcjonalnie do powierzchni użytkowej mieszkania na 1 osobę. Wynika to między innymi z rozgęszczania zabudowy, ale również ze zmniejszającej się liczby osób w gospodarstwie domowym i dominującym modelem rodziny 2+1.

Prognozowana przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania (źródło: opracowanie własne)

102 100 100 98 98 96,5 96 94,5 93 94 91 92 90 90 88 86 84 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045

Wykres 15. Prognozowana przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania, źródło: opracowanie własne

Prognozowana przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania będzie nadal wzrastać- do 2045 roku może ona osiągnąć poziom ok. 100 m2. Biorąc pod uwagę charakter zabudowy występujący w gminie- tj. zabudowa zagrodowa oraz mieszkaniowa jednorodzinna (gł. domy wolnostojące) wynik ten jest realny do osiągnięcia i w stosunku do roku 2015 zwiększy się o ok. 10 m2.

68 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Prognozowana przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę (źródło: opracowanie własne)

60 48 43 45 50 40 36 38 40 34 30 20 10 0 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045

Wykres 16. Prognozowana przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 os. dla gm. Miedzna, źródło: opracowanie własne

Powierzchnia użytkowa mieszkania przypadająca na 1 osobę będzie w kolejnych latach wzrastać- wiąże się to bezpośrednio z powiększaniem powierzchni mieszkań oraz zmniejszaniem liczby osób, które będą zamieszkiwać jedno mieszkanie w przyszłości (wykres poniżej). Zmniejszy się ona z ok. 2,6 os. obecnie do 2,4 os. w okolicach 2045 roku.

Prognozowana przeciętna liczba osób w mieszkaniu (źródło: opracowanie własne)

2,65 2,6 2,6 2,6 2,5 2,55 2,5 2,5 2,5 2,4 2,45 2,4 2,4 2,35 2,3 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045

Wykres 17. Prognozowana liczba osób w mieszkaniu dla gm. Miedzna, źródło: opracowanie własne

7.7. Handel i usługi W gminie jest dość dobrze rozwinięta sieć handlowa. Sklepy spożywcze funkcjonują w większości wsi. Tam gdzie ich nie ma dociera handel obwoźny. Sklepy przemysłowe skupione są w miejscowości gminnej i we wsiach Ugoszcz, Wrotnów, Wola Orzeszowska, Orzeszówka, Tchórzowa, Zuzułka, Rostki, Wrzoski, Poszewka, Międzyleś. Działają tutaj także podmioty świadczące usługi. Miejscem zakupów dla mieszkańców gminy są: Węgrów, Sokołów Podlaski, Siedlce, Warszawa.

69 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

7.8. Szkoły. Przedszkola Na terenie gminy funkcjonuje tylko jedna szkoła podstawowa w Miedznie, do której w roku szkolnym 2014/ 15 uczęszczało 185 uczniów oraz jedno publiczne gimnazjum, również w Miedznie z liczbą uczniów 95. Wszyscy uczniowie, tak w szkole podstawowej jak i gimnazjum, uczą się języka angielskiego. Także wszyscy uczniowie gimnazjum i ponad połowa uczniów szkoły podstawowej uczą się języka rosyjskiego. Poziom komputeryzacji szkół należy ocenić jako wysoki. W szkołach podstawowych na 1 komputer przypadało 13,47 uczniów, a w gimnazjach 4,17. Komputery z dostępem do Internetu posiada zarówno szkoła podstawowa (z szerokopasmowym) jak i gimnazjum. Należy zwrócić uwagę, że przez szkoły przechodzą obecnie roczniki dzieci i młodzieży o niskiej liczebności (niż demograficzny). W latach 2005-2015 liczba uczniów w szkołach podstawowych zmniejszyła się z 254 do 185, a w gimnazjum ze 165 do 95. Jak wynika z przeprowadzonych szacunków własnych w najbliższych latach liczba uczniów w szkole podstawowej zmniejszy się już nieznacznie, a w gimnazjum w stopniu istotnym (o około 30%). Na poziomie ponadgimnazjalnym młodzież z terenu gminy ma najlepszy dostęp do szkół w Węgrowie. Na terenie gminy funkcjonuje jedno przedszkole 4-oddziałowe – w Miedznie, do którego w roku szkolnym 2014/ 15 uczęszczało 100 dzieci. Nie są prowadzone oddziały przedszkolne w szkole podstawowej.

7.9. Zdrowie Gmina posiada na swoim terenie niepubliczny zakład opieki zdrowotnej w Miedznej (w 2014 roku 14,9 tys. porad) oraz aptekę. Ponadto prowadzone są praktyki lekarskie przez 1 osobę. Ze świadczeń pomocy społecznej w 2014 roku korzystało 178 gospodarstw domowych (591 osoby tj. 14,7% ogółu mieszkańców gminy). Z zasiłków rodzinnych na dzieci skorzystało w tymże roku 234 rodziny (na 422 dzieci, w tym 383 w wieku do 17 lat). Kwota wypłaconych świadczeń rodzinnych wyniosła 1,3 mln zł.

7.10. Kultura. Sport. Rekreacja Na terenie gminy funkcjonuje 3 biblioteki i filie zatrudniające 4 pracowników (księgozbiór 14,4 tys., wypożyczeń w 2014 roku – 7,9 tys.) . Funkcjonuje także jeden klub sportowy zrzeszający 20 członków i posiadający 30 ćwiczących.

7.11. Bezpieczeństwo ludności i jej mienia Potencjalne zagrożenia bezpieczeństwa ludności i mienia oraz działania, jakie powinien podjąć Wójt w przypadku ich wystąpienia określa Gminny Plan Zarządzania Kryzysowego z 2011 roku, zatwierdzony przez Starostę węgrowskiego. Według tego planu na obszarze gminy Miedzna mogą wystąpić zagrożenia spowodowane:  katastrofami naturalnymi  awariami technicznymi  działaniami terrorystycznymi  zagrożenia w bezpieczeństwie energetycznym

Prawdopodobieństwo wystąpienia wymienionych zdarzeń jest bardzo zróżnicowane. W grupie określonej mianem „katastrof naturalnych” najczęściej występują pożary i zagrożenia meteorologiczne. Zagrożenia epidemiologiczne, zarówno ludzi jak i zwierząt oraz 70 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

masowe występowanie szkodników i chorób roślin zdarzają się rzadko, a powodzie na terenie gminy nie występują. Prawdopodobieństwo wystąpienia zagrożeń spowodowanych awariami technicznymi jest największe w odniesieniu do wypadków komunikacyjnych. Szczególnie niebezpieczne są wypadki z udziałem pojazdów przewożących substancje niebezpieczne. Zagrożenia spowodowane działaniami terrorystycznymi można uznać za teoretyczne, natomiast zupełnie realne są zagrożenia w bezpieczeństwie energetycznym. System elektroenergetyczny w całym kraju jest wyeksploatowany, a w związku z tym jego awaryjność jest duża.

8. POTRZEBY I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU GMINY Poprawa jakości życia w gminie Miedzna wymaga rozwiązania wielu problemów. Należą do nich: - budowa sieci kanalizacyjnej w Poszewce i Żeleźnikach i budowa przydomowych oczyszczalni ścieków w pozostałych miejscowościach gminy tj. Tchórzowa, Zuzułka, Wrotnów, Rostki, Ugoszcz, Międzyleś, Warchoły, Glina, - budowa zbiornika małej retencji we wsi Miedzna, - utworzenie parku edukacji ekologicznej EKOEDUCARIUM WODNE „SKARBIEC” w Miedznie.

8.1. Analiza społeczno- ekonomiczna- wnioski Liczba mieszkańców gminy Miedzna maleje- na przestrzeni kilkunastu lat spadła o ok. 7%, co spowodowane jest ujemnym saldem migracji i ujemnym przyrostem naturalnym. Spadkowy trend będzie utrzymywał się w gminie w następnych latach. Skutkuje to znacznym postarzeniem się społeczeństwa. Najbardziej wyludniły się miejscowości: Warchoły, Tchórzowa, Rostki i Międzyleś, zaś najbardziej korzystną strukturę ludności posiada Miedzna oraz Wola Orzeszowska. Pomimo niekorzystnej sytuacji demograficznej gmina podejmuje działania w zakresie rozwoju i podwyższenia poziomu jakości życia, co wiąże się z kwotą wydatków inwestycyjnych, których odsetek stanowił ok. 18% ogólnej kwoty wydatków, co świadczy o dość wysokim poziomie zainwestowania. Na terenie gminy zasoby i warunki mieszkaniowe ocenia się na dobre, mieszkania są stosunkowo duże. Systematycznie rozwija się sieć infrastruktury technicznej. Dostęp do handlu i usług jest dobry, sklepy spożywcze występują niemal w każdej wsi na terenie gminy. W miejscowości gminnej zlokalizowane są obiekty, w których świadczone są również inne usługi. Na terenie gminy funkcjonuje jedna szkoła podstawowa i jedno gimnazjum oraz przedszkole 4-oddziałowe w Miedznie. W przyszłości liczba uczniów będzie utrzymywać się na podobnym poziomie lub nieznacznie się zmniejszy. Podstawową opiekę medyczną zapewnia niepubliczny zakład opieki zdrowotnej w Miedznej i apteka. W zakresie usług związanych z kulturą, sportem i rekreacją, w gminie znajdują się 3 biblioteki i ich filie oraz jeden klub sportowy. Usługi wyższego rzędu mieszkańcy zaspokajają w miastach okolicznych, gł. w Węgrowie i Sokołowie Podlaskim. Poziom bezrobocia można uznać za przeciętny- w 2015r. wynosił 6% w stosunku do liczby osób w wieku produkcyjnym. Około 1/3 ludności gminy utrzymuje się z pracy w rolnictwie, a nieco ponad 20% z pozarolniczych źródeł pracy, przy czym charakterystycznym zjawiskiem jest wysoki udział ludności dojeżdżającej do miejsc pracy położonych poza gminą. 71 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Wysoki odsetek osób starszych skutkuje bardzo wysokim udziałem niezarobkowych źródeł utrzymania- tj. renty, emerytury i inne, których odsetek wynosi ok. 45%. W gminie Miedzna liczba gospodarstw domowych pozyskujących dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej jest bardzo mała w porównaniu do pozostałych gmin powiatu (jedynie 42). Mimo silnego charakteru rolniczego, aż 50,2% gospodarstw w Gminie (466) uzyskuje natomiast dochody z pracy najemnej. Na dzień 31.12.2014r. w gminie Miedzna w systemie REGON zarejestrowane było 205 podmiotów gospodarki narodowej, w tym aż 163 to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, co stanowi aż 80% wszystkich podmiotów gospodarczych. W sektorze publicznym odnotowano 9 podmiotów, natomiast sektor prywatny stanowiło aż 196 podmiotów. W 2014 r. w gminie Miedzna zarejestrowanych było 5 spółek handlowych, 7 spółek cywilnych, 2 spółdzielnie i 16 podmiotów zaliczających się do grupy: fundacje, stowarzyszenia i organizacje społeczne. Pod względem prowadzonej działalności, najwięcej podmiotów, 40 zarejestrowanych jest w sektorze budownictwo, stanowiących 20% ogółu wszystkich podmiotów w gminie, co daje wynik wyższy niż średnia wojewódzka czy powiatu. Tuż za budownictwem plasuje się handel oraz naprawa pojazdów samochodowych. Wg danych GUS zawartych w zestawieniu „Województwo Mazowieckie – Podregiony, Powiaty, Gminy”, stanowiące uzupełnienie „Rocznika Statystycznego Województwa Mazowieckiego 2014”, do sektora rolnictwa, leśnictwa, łowiectwa i rybactwa w gminie Miedzna należą 22 podmioty gospodarcze. Na terenie gminy Miedzna w dziale przemysł zarejestrowanych było 32 jednostki zajmujące się przetwórstwem przemysłowym. Udział przedsiębiorstw zajmujących się tą dziedziną jest tu wyższy niż średnia wojewódzka i powiatowa i wynosi 15% ogółu. Pod względem klas wielkości, na terenie gminy, podobnie jak w przypadku całej Polski, dominują małe zakłady produkcyjne zatrudniające do 9 osób, których jest 180 (94% wszystkich podmiotów). Ponadto w gminie jest jeszcze 9 podmiotów zatrudniających od 10-49 osób i dwa zdecydowanie większe, zatrudniające od 50-249 pracowników. Porównując do całego powiatu, Gminę wyróżnia mniejsza ilość zakładów średniej wielkości (10-49), za to zarejestrowane są dwa większe podmioty zatrudniające powyżej 49 pracowników, co poprawia znacząco stan rynku pracy jaki oferuje gmina Miedzna. Największa liczba podmiotów występuje we wsi gminnej Miedzna. Poniżej wymieniono większe firmy i instytucje działające na terenie gminy:  Zakład Mięsny Żeleźniki Ratyńscy Sp.J., Żeleźniki 130, 07-106 Miedzna (przetwórstwo mięsa)  P.U.H. ”SAMKO”, Rostki 1a, 07-514 Miedzna (centrum regeneracji konwerterów i automatycznych skrzyń biegów magazyn centralny – serwis)  P.W. WIKRUSZ Adam Witkowski, ul. Orzeszowska 5, 07-106 Miedzna (wydobywanie, przeróbka i sprzedaż kruszywa naturalnego, roboty drogowe i ziemne)  Przedsiębiorstwo Przerobu Złomu i Metali „SEGROMET” Sp. z o.o. Oddział Międzyleś, Międzyleś 30, 07-106 Miedzna (skup i przerób złomu)  P.P.H.U. „TEKMAR”, ul. Orzeszowska 21, 07-106 Miedzna (produkcja opakowań z tektury)  F.P.H.U. „KURDIS” S. KURDUSIEWICZ, Orzeszówka 6, 07-106 Miedzna (stolarka budowlana, produkcja mebli)  Urząd Gminy Miedzna  Powiatowy Bank Spółdzielczy w Sokołowie Podlaskim Oddział w Miedznie  Gminne Przedszkole w Miedznie  Szkoła Podstawowa w Miedznie 72 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

 Gimnazjum w Miedznie  Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Miedznie  Środowiskowy Dom Samopomocy w Miedznie  Przychodnia Rodzinna STARÓWKA Filia Nr 3 ZOZ Starówka PPL Starówka Sp. z o.o. w Miedznie  Urząd Pocztowy Węgrów - Filia UP w Miedznie  Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Miedznie  Gminna Biblioteka Publiczna w Miedznie  Gminna Biblioteka Publiczna w Miedznie Filia we Wrotnowie  Gminna Biblioteka Publiczna w Miedznie Filia w Międzylesiu

Podkreślić należy, iż wszystkie powyższe dane uwzględniają wyłącznie podmioty gospodarcze wpisane do rejestru REGON - gospodarstwa rolne nie posiadające numeru REGON nie zostały w związku z tym w niniejszej analizie uwzględnione. Rzeczywisty udział branży rolnej w gospodarce gminy Miedzna jest w związku z tym oczywiście większy. Podsumowując działalność gospodarczą w gminie Miedzna, można stwierdzić, że opiera się ona przeważnie na niewielkich przedsiębiorstwach, w branży budowlanej, handlowej, przetwórstwie oraz rolnictwie.

8.2. Analiza środowiskowa- wnioski Podstawą przeprowadzonej analizy środowiskowej gminy Miedzna jest Opracowanie Ekofizjograficzne oraz Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miedzna na lata 2016 – 2019 z perspektywą na lata 2020 – 2023. Stan środowiska przyrodniczego gminy Miedzna można określić jako dobry. Biorąc pod uwagę naturalne uwarunkowania, podstawowymi funkcjami jakie powinny decydować o rozwoju gminy jest: rolnictwo i działalność związana z obsługa rolnictwa, przetwórstwem rolno- spożywczym oraz działalność związana z turystyką. Podstawowym składnikiem biosystemu gminy są doliny rzeczne i towarzyszące im zwarte powierzchnie leśne. Tworzą one system przyrodniczy, który należy chronić poprzez zakaz zabudowy kubaturowej. Ochrona przed degradacją powinna obejmować również zespoły zieleni pólnaturalnej i zadrzewienia, zakrzewienia śródpolne. Północna część gminy jest włączona system obszarów prawnie chronionych: Park Krajobrazowy z otuliną. Innymi prawnymi formami ochrony, występującymi na terenie Gminy są: pomniki przyrody (13) i użytki ekologiczne (3). Na terenie gminy znajdują się także obiekty wpisane do Rejestru Zabytków Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków i kilkadziesiąt stanowisk archeologicznych. Na obszarach objętych ochroną prawną istnieje możliwość wprowadzenia nowego zainwestowania, pod warunkiem przestrzegania nakazów, zakazów i ograniczeń w sposobie użytkowania i zagospodarowania terenów, które wynikają z odrębnych aktów prawnych. Obszary przekształcone antropogenicznie w wyniku powierzchniowej eksploatacji surowców mineralnych są wskazane do rekultywacji. Na terenie gminy nie występują obiekty uciążliwe dla środowiska- w wyjątkowych sytuacjach zagrożenie może być związane z funkcjonującą stacją paliw płynnych oraz tartakiem. Krajobraz gminy determinowany jest głównie poprzez części systemu przyrodniczego, tj. doliny rzek Ugoszcz i Miedzanka oraz zwarte kompleksy leśne. Pomimo typowo nizinnego charakteru, można uznać go za atrakcyjny ze względu na dużą naturalność i znaczący udział przestrzeni otwartych, niezabudowanych. Atutami gminy są także formy półnaturalne w postaci samoistnych zadrzewień i zakrzewień oraz zadrzewienia śródpolne. 73 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Jakość poszczególnych elementów przyrodniczych została przedstawiona w Studium w części uwarunkowań dotyczących stanu środowiska.

8.3. Możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służącej realizacji zadań własnych gminy. Możliwości finansowania zadań przez gminę, w tym zadań inwestycyjnych, określa uchwalany corocznie budżet. Na podstawie analizy budżetu z 10-ciu ostatnich lat, wieloletniej prognozy finansowej i wykazu przedsięwzięć do wieloletniej prognozy inwestycyjnej można oszacować możliwości finansowania przez gminę zadań inwestycyjnych w dalszej perspektywie czasowej. Dochody i wydatki budżetowe w poszczególnych latach zmieniają swój poziom i strukturę. Dlatego ich charakterystykę opiera się na danych wieloletnich z lat 2005-2014. Dochody budżetu gminy w poszczególnych latach w tym okresie zwiększały się systematycznie od 7,5 mln zł w 2005 roku do 12,8 mln zł w roku 2010, następnie obniżyły się do 10,3 mln w roku 2012 i w 2014 roku osiągnęły 11,5 mln zł. Średnie roczne dochody w tym okresie wynosiły 10,2 mln zł. Ważną pozycją dochodów są dochody własne, które średnio w latach 2005-2014 stanowiły 30,9% ogólnej kwoty dochodów, a więc ich poziom w stosunku do innych gmin wiejskich był relatywnie wysoki. Główną pozycję dochodów własnych stanowią: dochody podatkowe - ustalone i pobierane na podstawie odrębnych ustaw (44,0%), następnie udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa (31,0%), zwłaszcza w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz podatki od nieruchomości (25,6%) i rolny (11,3%). Subwencja ogólna średnio w badanym okresie stanowiła 40,4% dochodów ogółem i była główną częścią dochodów budżetowych gminy. Trzecią istotną pozycją dochodów są dotacje celowe z budżetu państwa, które w omawianym okresie stanowiły 20,3% ogólnej kwoty dochodów. Przeciętne roczne dochody w przeliczeniu na mieszkańca wyniosły 2492 zł. Poziom wydatków ogółem musi być w skali każdego roku zbliżony do poziomu dochodów. W strukturze wydatków największą pozycję stanowią wydatki na oświatę. W latach 2005-2014 wyniosły one 35,2 mln złotych, natomiast ich udział w ogólnej kwocie wydatków 34,7%. Z punktu widzenia rozwoju gminy i poprawy warunków życia mieszkańców – istotne są wydatki inwestycyjne. W badanych latach wyniosły one 18,8 mln zł i stanowiły 18,6% ogólnej kwoty wydatków, co na tle ogółu gmin oznacza dość wysoki poziom inwestowania. Był on możliwy dzięki pozyskanym funduszom zewnętrznym. Największe kwoty zostały w tym okresie przeznaczone na gospodarkę komunalną (10,2 mln zł tj. 54,3% ogólnej kwoty inwestycji), następnie na drogi (3,9 mln zł tj. 20,6 %), oświatę i wychowanie (1,1 mln zł tj. 5,9%). Według wieloletniej prognozy finansowej wykonane w 2015 roku i planowane na lata 2016-2025 dochody budżetu gminy wyniosą 143,25 mln zł, a wydatki inwestycyjne 21,17 mln zł, co stanowi 14,8% ogólnej kwoty dochodów. Głównym zadaniem inwestycyjnym, którego realizacja została już rozpoczęta, jest rozbudowa sieci kanalizacyjnej, obejmującej wsie Żeleźniki i Poszewka. Kolejnym zadaniem jest przebudowa dróg gminnych. Ponadto w wykazie zadań inwestycyjnych, stanowiącym załącznik do WPF, zapisane są na najbliższe lata: rozbudowa i przebudowa świetlicy wiejskiej w Międzylesiu, przebudowa i remont budynku Urzędu Gminy oraz budowa garaży dla OSP Miedzna. Szacuje się, że w latach 2026-2035 dochody budżetowe mogą osiągnąć około 150 mln zł, a w latach 2036-2045 około 175 mln zł. Przyjmując, że wydatki inwestycyjne stanowić będą około 20% ogólnej kwoty wydatków budżetu gminy, będzie to w wymienionych latach

74 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

odpowiednio około 30 i 35 mln zł. Przewiduje się, że po 2025 roku nadal głównymi kierunkami inwestowania będą rozbudowa systemu kanalizacyjnego, budowa oczyszczalni ścieków, przebudowa dróg gminnych.

8.4. Bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę i chłonność terenu

Tabela 11. Bilans terenów wg sposobu użytkowania, wg danych GUS, BDL, dane za 2014r. UDZIAŁ % SPOSÓB POWIERZCHNIA W

UŻYTKOWANIA W ha POWIERZCHNI GMINY 7 881 67,9% grunty orne 5 997 51,7% sady 27 0,2% użytki rolne łąki trwałe 984 8,5% razem pastwiska trwałe 560 4,8% grunty rolne zabudowane 280 2,4% grunty pod stawami 0 0,0% grunty pod rowami 33 0,3% grunty leśne oraz 3 386 29,2% zadrzewione i lasy 3 352 28,9% zakrzewione razem grunty zadrzewione i zakrzewione 34 0,3% 15 0,1% grunty pod pod wodami powierzchniowymi wodami razem 15 0,1% płynącymi 267 2,3% tereny mieszkaniowe 20 0,2% grunty zabudowane i tereny przemysłowe 3 0,0% zurbanizowane tereny inne zabudowane 15 0,1% razem tereny rekreacji i wypoczynku 1 0,0% tereny komunikacyjne - drogi 228 2,0% nieużytki 52 0,4%

Największą powierzchnię gminy Miedzna zajmują użytki rolne- łącznie niemal 8 tys. ha, tj. ok. 68% powierzchni całej gminy. Powierzchnia terenów leśnych, zadrzewionych i zakrzewionych wynosi ogółem ok. 3 386 ha, co stanowi ponad 29% powierzchni gminy. Grunty zabudowane i zurbanizowane zajmują razem ok. 267 ha. Chcąc oszacować powierzchnię zabudowaną zabudową mieszkaniową zsumowano powierzchnię terenów mieszkaniowych oraz gruntów rolnych zabudowanych (z zabudową zagrodową, zaliczanych do użytków rolnych), która wynosi ok. 300 ha, tj. ok. 2,6% powierzchni całej gminy.

75 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

8.4.1. Zapotrzebowanie na nową zabudowę Zapotrzebowanie na nową zabudowę mieszkaniową i zagrodową W celu obliczenia maksymalnego w skali gminy zapotrzebowania na nową zabudowę, wyrażone w ilości powierzchni użytkowej zabudowy, niezbędne było przeanalizowanie istniejącej tkanki mieszkaniowej w poszczególnych miejscowościach gminy Miedzna. Ze względu na wiejski charakter gminy Miedzna, zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową zabudowy sprowadza się do zabudowy o funkcji mieszkaniowej (zagrodowej, mieszkaniowej jednorodzinnej) z możliwością dopuszczenia usług nieuciążliwych, jako funkcji towarzyszącej w terenach o zwartej, w pełni wykształconej strukturze funkcjonalno- przestrzennej.

Tabela 12. Powierzchnia sołectwa i powierzchnia użytkowa mieszkań wg miejscowości, źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG aktualnych na: marzec 2016r. Powierzchnia sołectwa Powierzchnia użytkowa lp. Nazwa sołectwa (m2) mieszkań (m2) 1. Miedzna 20386691 41070 2. Międzyleś 8005632 10624 3. Orzeszówka 7586213 5916 4. Poszewka 3338648 5351 5. Rostki (i Glina) 7724648 6234 6. Tchórzowa 8519145 4248 7. Ugoszcz 9617910 6579 8. Warchoły 5070547 2234 9. Wola Orzeszowska 5729593 7955 10. Wrotnów 18625597 10534 11. Wrzoski 4810848 3787 12. Zuzułka 6201087 5434 13. Żeleźniki 10380918 14728 Ogółem: 115997477 124694 Średnia: - 9592

Według danych podanych przez Urząd Gminy (2016r.) łączna powierzchnia użytkowa mieszkań wynosi 124694 m2 (ok. 12,5 ha), średnio dla sołectwa: 9 592 m2. Oszacowano (aktualną na 2016r.) średnią powierzchnię działki zabudowanej zabudową mieszkaniową jednorodzinną lub zagrodową dla poszczególnych miejscowości. W skali gminy, średnia powierzchnia działki z ww. charakterem zabudowy wynosi w przybliżeniu od 2 200 do 2 800 m2, w zależności od gęstości zabudowy w danej miejscowości. Na potrzeby wyznaczenia zapotrzebowania na nową zabudowę zagrodową, mieszkaniową jednorodzinną przyjęto następujące założenia:  prognozowana liczba osób gminy w perspektywie do 30 lat: ok. 3 500 os.,  przewidywana powierzchnia użytkowa mieszkania przypadająca na 1 osobę ok. 48 m2.

W związku z powyższym całkowite zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową zabudowy mieszkaniowej dla przewidywanej liczby ludności będzie oscylować w granicach 168 000 m2 (16,8 ha) w skali gminy (jako iloczyn prognozowanej liczby ludności o przewidywanej powierzchni użytkowej mieszkania na 1 os.).

76 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Powyższy wynik uwzględnia ciągły wzrost poziomu jakości życia mieszkańców gminy Miedzna, który wyraża się m.in. w rosnącym zapotrzebowaniu na przestrzeń oraz postępującym rozgęszczaniem zabudowy. Wiąże się również z dążeniem do osiągnięcia standardów mieszkaniowych na poziomie europejskim oraz z przekształceń istniejącej zabudowy- zmiany przeznaczenia, degradacji technicznej budynków, rozbudowy itp.

Na podstawie przedstawionych wyliczeń i danych określa się zapotrzebowanie na nową zabudowę, o funkcji zagrodowej i/ lub mieszkaniowej jednorodzinnej, która wynosi ok. 43 306 m2 powierzchni użytkowej (ok. 4,3 ha). Wynik ten jest różnicą między całkowitym zapotrzebowaniem (ok. 16,8 ha) a istniejącymi zasobami mieszkaniowymi (ok. 12,5 ha). W związku z niepewnością procesów rozwojowych, o której mowa w art. 10 ust. 7 pkt. 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, wyrażającą się możliwością zwiększenia zapotrzebowania w stosunku do wyników analiz do 30%, powyższy wynik 4,3 ha powiększa się o 1,3 ha. Maksymalne zapotrzebowanie na nową zabudowę zagrodową, mieszkaniową jednorodzinną w gminie Miedzna ocenia się na 56 298 m2 (5,6 ha) powierzchni użytkowej w skali gminy.

Tabela 13. Maksymalne zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową mieszkań do roku 2045, źródło: opracowanie własne rok

2016 2045 liczba ludności 4045 3500 Powierzchnia użytkowa na 1 osobę 34m2 48m2 Powierzchnia użytkowa mieszkań 124 694 m2 168 000,00 m2 Zapotrzebowanie na nową powierzchnię 2 43 306 m użytkową mieszkań Zapotrzebowanie na nową powierzchnię użytkową mieszkań z uwzględnieniem 56 298 m2 niepewności procesów rozwojowych- tj. do 30% (ok. 5,6 ha) więcej niż prognozowane zapotrzebowanie

Zapotrzebowanie na nową zabudowę usługową, w tym tereny usług publicznych oraz zabudowę produkcyjną, produkcyjno- usługową, a także techniczno- produkcyjną i składów Tereny usługowe w większości występują jako funkcja towarzysząca zabudowie mieszkaniowej (zagrodowej lub jednorodzinnej). W przypadkach sytuowania na działce jedynie zabudowy usługowej, posiada ona parametry bardzo zbliżone do zabudowy mieszkaniowej. Uwarunkowane jest to charakterem usług występujących w gminie wiejskiej- są to najczęściej małe obiekty handlowe, budynki usług publicznych (świetlice wiejskie, apteki, ośrodki zdrowia, szkoły podstawowe i gimnazja itp.). Przyjmuje się, że docelowo ok. 20% powierzchni terenu o funkcji mieszanej (zabudowa mieszkaniowa i usługowa łącznie) zajmować ma zabudowa usługowa. Aktualnie, powierzchnia terenu zabudowy o funkcji związanej z usługami, w tym z usługami publicznymi wynosi ok. 18 ha w ramach obszarów o w pełni wykształconej, zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej, tj. ok. 4% tychże obszarów. Najwięcej terenów usługowych występuje w miejscowości Miedzna. Jest to najbardziej rozwinięta miejscowość w gminie, stanowiąca główny ośrodek obsługi w ramach usług w skali lokalnej. Jeżeli

77 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

zaistnieje potrzeba rozwoju terenów o takiej funkcji, planuje się w pierwszej kolejności dogęszczanie zabudowy na istniejących terenach. Zabudowa usługowa, w tym związana z usługami publicznymi, ma bezpośredni wpływ na jakość życia mieszkańców gminy. Nie jest jednak wprost proporcjonalnie związana z sytuacją demograficzną, ponieważ mimo ogólnej tendencji spadkowej w liczbie ludności (również w skali kraju), zauważa się dążenie do zwiększania standardów życia i rosnącego zapotrzebowania na usługi. Zapotrzebowanie to jest uwarunkowane wieloma czynnikami, między innymi charakterem gminy oraz kierunkami i zmienną dynamiką jej rozwoju, czynnikami zewnętrznymi, w tym sytuacją społeczno- gospodarczą regionu. Z związku z powyższym, odstępuje się od dokładnego określenia zapotrzebowania na powierzchnię użytkową o funkcji usługowej. Ograniczenie zapotrzebowania do określonej powierzchni użytkowej mogłoby w przyszłości powodować hamowanie rozwoju gminy i skutkować trudnościami w podejmowaniu działalności gospodarczej, co może zniechęcać inwestorów z zewnątrz. W odniesieniu do terenów zabudowy związanych z funkcją produkcyjną, techniczną i inną tego typu trudno jest oszacować parametry terenochłonności dla przyszłych inwestycji, co bezpośrednio skutkuje niemożnością zdefiniowania maksymalnego zapotrzebowania na powierzchnię użytkową, wyrażoną w m2. Uzależnione jest to między innymi od trudnych do przewidzenia zmian technologicznych, organizacyjnych i społecznych. Ponadto, wymagania indywidualnych inwestorów w sferze usługowo- produkcyjnej mogą odbiegać od standardów rynkowych, co wymusza stosowanie elastycznych rozwiązań. Podsumowując, w zakresie terenów o funkcji produkcyjnej, produkcyjno- usługowej, techniczno- produkcyjnej, składów itp. nie określa się, podobnie jak dla zabudowy usługowej, maksymalnego zapotrzebowania na powierzchnię użytkową, wyrażoną w m2. Wskazuje się, że zabudowa usługowa będzie realizowana głównie jako funkcja towarzysząca zabudowie mieszkaniowej lub w formie dogęszczeń wokół terenów aktualnie zabudowanych funkcją usługową, zaś tereny funkcji produkcyjnej, produkcyjno- usługowej, techniczno- produkcyjnej, składów będą zlokalizowane w większości poza obszarami o zwartej w pełni wykształconej strukturze funkcjonalno- przestrzennej.

8.4.2. Chłonność obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej w granicach jednostek osadniczych Lokalizowanie nowej zabudowy wymaga uwzględnienia ładu przestrzennego z jednoczesnym efektywnym i ekonomicznym gospodarowaniem przestrzenią. Z tego względu dąży się m.in. do minimalizowania transportochłonności układów przestrzennych, ułatwiania mieszkańcom wykorzystywania komunikacji zbiorowej oraz przemieszczania się pieszo lub rowerem. Nowa zabudowa sytuowana jest więc w pierwszej kolejności na obszarach o już w pełni wykształconych, zwartych strukturach funkcjonalno- przestrzennych, głównie w formie dogęszczeń w ramach tzw. plomb urbanistycznych. Jedynie w przypadku, gdy występuje brak dostatecznej ilości terenów pod nową zabudowę w ramach zwartej jednostki, sytuuje się ją poza tymi obszarami. Muszą one jednak charakteryzować się najwyższym stopniem przygotowania do zabudowy- tj. dostępnością do sieci komunikacyjnej, infrastruktury technicznej i innych, adekwatnych do planowanej zabudowy. Wobec powyższego wymagane jest więc zbadanie, w jakim stopniu możliwe jest lokalizowanie planowanej zabudowy w gminie Miedzna w ramach istniejących struktur. Wyznaczono obszary o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej w granicach sołectw: Miedzna, Międzyleś, Orzeszówka, Poszewka, Rostki (w

78 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

tym miejscowość Glina), Tchórzowa, Ugoszcz, Warchoły, Wola Orzeszowska, Wrotnów, Wrzoski, Zuzułka, Żeleźniki. Stanowią je głównie tereny mieszkalne- zabudowa zagrodowa oraz mieszkaniowa jednorodzinna, uzupełnione o obiekty publiczne, usługi towarzyszące, tereny rekreacyjne, budynki sakralne oraz obiekty przemysłowe i usługowe (rys. 7). Założenia delimitacji ww. obszarów związane były zarówno z dostępem do infrastruktury technicznej oraz komunikacji, a także z przestrzennym rozmieszczeniem poszczególnych typów zabudowy w ramach jednostki osadniczej.

Do oszacowania chłonności niezbędne jest przyjęcie odpowiednich założeń, opierających się na prognozach, analizie stanu faktycznego oraz danych pozyskanych w ramach badań:  według prognoz liczba osób przypadających na 1 mieszkanie w 2045r. będzie wynosić ok. 2,4 os./mieszk.,  prognozowana powierzchnia użytkowa mieszkania przypadająca na 1 osobę będzie wynosić ok. 48 m2,  średnia powierzchnia użytkowa mieszkania w 2045r. będzie wynosiła ok. 100 m2,  średnia powierzchnia działki zabudowanej w standardzie zabudowy mieszanej- zagrodowej, mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej- będzie wynosić ok. 2 500 m2.,  przyjmuje się, iż na jedną nową działkę, która może powstać na terenach niezainwestowanych w ramach w pełni wykształconych, zwartych struktur funkcjonalno- przestrzennych przypada jedno mieszkanie (tj. 100m2), Założenie to wiąże się z charakterem występującej i planowanej zabudowy w gminie Miedzna- gł. zagrodowej oraz mieszkaniowej jednorodzinnej, w których działki zabudowane są domami jednorodzinnymi (1 mieszkanie = 1 dom).  przyjmuje się, że do ok. 20% zabudowy mieszanej stanowić będą tereny zabudowy o funkcji usługowej.

79 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Rysunek 7. Mapa lokalizacji wyznaczonych obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej, źródło: opracowanie własne

80 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Wynikiem analizy chłonności terenów niezainwestowanych w ramach obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej jest maksymalna liczba działek o przyjętych parametrach, jaka może powstać i zostać zagospodarowana. W celu przeliczenia powyższej liczby działek na powierzchnię użytkową, przyjęto podane założenie, iż jednej działce o pow. ok. 2 500 m2 usytuowane jest jedno mieszkanie (dom jednorodzinny) o pow. użyt. 100 m2.

Tabela 14. Obliczenia chłonności obszarów niezainwestowanych w granicach obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej w ramach jednostki osadniczej, źródło: opracowanie własne pow. obszaru zainwestowan pow. obszaru ego w ramach o w pełni pow. szacunkow obszarów o w wykształconej obszaru a liczba pełni chłonność zwartej niezainwest działek, pow. wykształconej obszarów strukturze owanego w mogących lp sołectwo sołectwa zwartej niezainwes funkcjonalno- granicach powstać na (w m2) strukturze towanych przestrzennej zwartych obszarach funkcjonalno- (w m2) w ramach struktur niezainwes przestrzennej sołectwa (w m2) towanych w ramach (w m2) sołectwa (w m2) 1 Miedzna 20386691 1103791 702811 400980 160 16039,2 2 Międzyleś 8005632 210645 113431 97214 39 3888,56 3 Orzeszówka 7586213 307249 178422 128827 52 5153,08 4 Poszewka 3338648 178775 113787 64988 26 2599,52 Rostki 5 7724648 213087 105831 107256 43 4290,24 (i Glina) 6 Tchórzowa 8519145 109130 67571 41559 17 1662,36 7 Ugoszcz 9617910 257161 145173 111988 45 4479,52 8 Warchoły 5070547 185203 93143 92060 37 3682,4 Wola 9 5729593 422161 223861 198300 79 7932 Orzeszowska 10 Wrotnów 18625597 351147 177205 173942 70 6957,68 11 Wrzoski 4810848 279963 190939 89024 36 3560,96 12 Zuzułka 6201087 218503 123602 94901 38 3796,04 13 Żeleźniki 10380918 626547 310837 315710 126 12628,4 115 997 Ogółem 4 463 362 2 546 613 1 916 749 767 76 670 477 *do obliczeń została wzięta pod uwagę istniejąca zabudowa zagrodowa, mieszkaniowa jednorodzinna i usługowa

81 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

8.4.3. Porównanie zapotrzebowania na nową zabudowę z chłonnością obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej Gmina Miedzna jest typową gminą rolniczą. Dominuje tu zabudowa zagrodowa (budynki mieszkalne wraz z budynkami niezbędnymi do obsługi gospodarstwa rolnego) i mieszkaniowa jednorodzinna (budynki mieszkalne oraz budynki gospodarcze, garaże itp.). Przy założeniu, iż ok. 20 % terenów zabudowy mieszanej to tereny zabudowy usługowej, w celu wyliczenia chłonności związanej z sytuowaniem zabudowy mieszkaniowej (zagrodowej, jednorodzinnej) zmniejsza się wyliczoną chłonność terenów niezainwestowanych o 20%.

Tabela 15. Porównania zapotrzebowania na nową powierzchnię użytkową a chłonnością terenów , źródło: opracowanie własne Lp. Porównania: w m2: ha:

1 zapotrzebowanie na nową powierzchnię użytkową mieszkań 56 298 5,6 powiększone o 30%*: 2 chłonność terenów niezainwestowanych: 76 670 7,7 3 chłonność terenów niezainwestowanych zmniejszona o 20%: 61 336 6,1 4 różnica między zapotrzebowaniem nową powierzchnię użytkową (1) a zmniejszoną chłonnością terenów niezainwestowanych (3) w ramach 5 038 0,5 obszarów o zwartej strukturze: * w związku z niepewnością procesów rozwojowych

Tabela powyżej prezentuje podsumowanie wyników bilansu terenów. Chłonność terenów niezainwestowanych w ramach obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej wynosi ok. 7,7 ha powierzchni użytkowej, zaś maksymalne zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową mieszkań wynosi 5,6 ha. Chłonność terenów niezainwestowanych została pomniejszona w świetle założenia realizacji funkcji usługowej, jako funkcji towarzyszącej. Porównanie powyższych wartości nie wykazuje potrzeby lokalizacji nowej zabudowy poza obszarami o zwartych strukturach. Nowa zabudowa będzie realizowana w ramach wyznaczonych obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej jako dogęszczenie w istniejących rezerwach terenowych (tzw. plombach urbanistycznych).

9.UWARUNKOWANIA WYNIKAJACE Z WYSTĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW SZCZEGÓLNYCH

9.1. Obiekty i tereny chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody Na terenie gminy Miedzna występują obiekty i tereny chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody: - Nadbużański Park Krajobrazowy, - Pomniki przyrody, - Użytki ekologiczne.

82 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Szczegółowo omówione w uwarunkowaniach wynikających ze stanu środowiska - przyrodnicze obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów szczególnych.

9.2. Obiekty i obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków Na terenie gminy Miedzna występują obszary i obiekty wpisane do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz obszary i obiekty wpisane do ewidencji zabytków wymienione w uwarunkowaniach wynikających ze stanu i funkcjonowania dziedzictwa kutrowego.

9.3. Obiekty i obszary chronione na podstawie innych niż powyższe przepisy odrębne

9.3.1. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych  Grunty rolne i leśne Grunty rolne i leśne chronione to grunty wymagające zgody na zmianę przeznaczenia na cele nierolnicze i nieleśne na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz.U. z 2013r. poz.1205 z późn.zm.)

 Gleby pochodzenia organicznego Gleby organiczne szczególnie chronione znajdują się głównie w dolinach rzek i obniżeniach terenu oznaczone zostały graficznie na rysunku Studium.

 Lasy ochronne Lasami ochronnymi są grunty leśne określone w przepisach o lasach. Lasy ochronne zaznaczono graficznie na rysunku Studium.

10. UWARUNKOWANIA KOMUNIKACYJNE Układ komunikacyjny gminy tworzy 13 dróg powiatowych o łącznej długości 72,6 km, z których 49,5 km (68,2%) posiada nawierzchnię twardą ulepszoną, 1,4 km twardą, 14,9 km gruntową ulepszoną, a 6,8 km gruntową. Układ ten uzupełnia 28 dróg gminnych o łącznej długości 56,74 km, z których aż 46,04 km posiada nawierzchnię gruntową, a tylko 10,1 km nawierzchnię utwardzoną. Szczegółowe wykazy dróg powiatowych i gminnych z ich numerami, nazwami, długością według rodzaju nawierzchni przedstawiają niżej zamieszczone tabele.

Tabela 16. Drogi powiatowe, źródło: dane pozyskane z Urzędu Gminy Długość w km według rodzaju nawierzchni Nr drogi Lp. Przebieg drogi twarda gruntowa (nowy) ogółem twarda gruntowa ulepszona ulepszona 1 4216W Stoczek - Wrotnów 5,400 5,400 - - - Wrotnów – Stara Maliszewa 2 4217W 6,500 0,800 0,155 4,400 1,145 – Dębe – Kosów Lacki 3 4218W Międzyleś - Rostki 5,930 5,305 0,625 - - Kosów Lacki – Wrotnów – 4 4219W 10,210 10,210 - - - Miedzna - Klimowizna 5 4220W Kosów Lacki –Miedzna 4,000 2,500 - - 1,500 6 4221W Wrotnów – Grzymały – 2,500 - - 0,300 2,200

83 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Skibniew Wrotnów –Tchórzowa – 7 4222W 6,689 6,469 0,220 - - Starawieś 8 4223W Węgrów – Międzyleś 9,324 5,390 0,396 1,600 1,938 9 4231W Miedzna – Tchórzowa 4,778 - - 4,778 - 10 4232W Miedzna – Poszewka 4,674 4,674 - - - 11 4233W Miedzna – Sokołów Podlaski 5,100 5,100 - - - Orzeszówka – Przeździatka- 12 4234W 2,400 - - 2,400 - Kolonia 13 4235W Miedzna – Kostki – Sabnie 5,100 3,650 - 1,450 - Ogółem 72,605 49,498 1,396 14,928 6,783

Tabela 17. Drogi gminne, źródło: dane pozyskane z Urzędu Gminy

R O D Z A J N A W I E R Z C H N I DROGI UTWARDZONE (w mb) Min. Dług Drogi szero Całk. ość gruntowe Ogół Asfalt Bruk Tłucz Żwiro kość Szer. Nr drogi Nazwa drogi mb mb em owe owe niowe we drogi drogi Stara Wieś – gr. 420501 gminy Liw- W Poszewka 1.331 0.701 0.630 0.630 - - - 8 8 420502 Ugoszcz- gr. W gminy Stoczek 1.167 1.167 - - - - - 8 8 420503 Wrotnów - W Ugoszcz 3.758 3.758 - - - - - 10 10 dr. powiatowa nr 4220W- gr. gminy Sokołów Podlaski- 420504 Skibniew- W Podawce 1.976 1.976 - - - - - 10 10 dr. powiatowa nr 4219W- Wrotnów- 420505 Wrzoski- W Orzeszówka 6.745 3.324 3.421 1.131 0.260 - 2.030 7 7 Miedzna – dr. powiatowa nr 420506 4223W- W Międzyleś 6.840 4.013 2.827 - - 1.354 1.473 8 8 Chruszczewka- gr. gminy Kosów Lacki-dr. powiatowa nr 420507 4217W W 0.293 0.293 - - - - - 7 7 Żochy- gr. gminy 420508 Kosów Lacki- W Rostki 1.158 - 1.158 0.500 - 0.658 - 7 7 84 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Warchoły –gr. 420509 gminy Węgrów- W Ludwinów 2.035 - 2.035 1.080 - - 0.955 8 8 Ugoszcz dz. nr. 420510 ew. 677 od dr. W pow. 4218W 1.000 1.000 10 10 Ugoszcz dz. nr. ew. 700- od dr. pow. 4218W i dz. ew. nr. 267 obręb Międzyleś 420511 od dr. pow. W 4216W 2.900 2.900 6 10 Ugoszcz dz. ew. 420512 nr. 96 od dr. W pow. 4218W 1.300 1.300 6 6 Ugoszcz dz. nr. 420513 ew. 100 od dr. W wew. dz. ew. 96 0.800 0.800 8 8 Rostki dz. nr. ew. 507 od dr. pow. 4217W dz. ew. nr. 544 od 420514 dr. gminnej W 42508W 2.000 2.000 9 10 Międzyleś dz. nr. 420515 ew. 72 od dr. W pow. 4218W 1.100 1.100 9 9 Międzyleś dz. nr. 420516 ew. 1 od dr. W pow. 4216W 1.400 1.400 10 10 Międzyleś dz. nr. 420517 ew. 416 od dr. W pow. 4216W 1.800 1.800 10 10 Międzyleś dz. nr. 420518 ew. 666 od dr. W pow. 4216W 1.500 1.500 9 9

Międzyleś dz, nr. 420519 ew. 730, 784 od W dr. pow. 4216W 2.600 2.600 7 9 Wrotnów dz. nr. ew. 426 od dr. pow. 4216W i 420520 dz. nr. ew. 23 od W dr. pow. 4219W 2.500 2.500 4 6 Tchórzowa dz. nr. ew. 389 od dr. pow. 4223W 420521 i dz. nr. ew. 778 W o. Zuzułka od dr. pow. nr 4222W 2.200 2.200 6 8 Zuzułka dz. nr. 420522 ew. 482 od dr. W pow. 4222W 1.360 0.730 0.630 0.630 6 8 420523 Żeleźniki dz. nr. W ew. 420 dr. pow. 3.260 3.260 6 6 85 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

4223W do dr. pow. 4232W Wola Orzeszowska dz. 420524 nr. ew. 440 od W dr. pow. 4233W 0.960 0.960 6 6.0 Wola Orzeszowska dz. 420525 nr. ew. 309 od W dr. pow. 4233W 0.900 0.900 6 6 Wola Orzeszowska dz. 420526 nr. ew. 349 od W dr. pow. 4233W 1.300 1.300 7 7 Glina dz. nr. ew. 420527 78 od dr. pow. W 4217W 1.060 1.060 8 8 Wola Orzeszowska dz. nr. ew. 138 od dr. pow. 4233W 420528 do dr. pow. W 4234W 1.500 1.500 8 8 10,70 56,743 46,042 1 3,971 0,26 2,012 4,458

Łączna długość dróg publicznych na terenie gminy wynosi 97,9 km, w tym 56,5 km tj. 57,7% o nawierzchni twardej . Wskaźnik gęstości dróg publicznych twardych wynosi dla gminy 48,7 km/100 km2 i 13,8 km/1000 ludności (dla kraju odpowiednio 76,54 i 6,190. Gęstość sieci drogowej w gminie jest wystarczająca, natomiast jakość techniczna wielu dróg jest niska i wymaga budowy lub przebudowy.

11. UWARUNKOWANIA W ZAKRESIE INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

11.1. Gospodarka wodno-ściekowa Sieć wodociągowa

Na terenie gminy zlokalizowane są dwie studnie głębinowe. Miejsca poboru wody zlokalizowane są w miejscowościach Miedzna i Rostki. W gminie funkcjonuje stacja uzdatniania wody, wykorzystująca procesy napowietrzania ciśnieniowego. W skład sieci wodociągowej na terenie gminy wchodzą wodociągi: „Miedzna”, „Rostki” i „Gończa”, obejmujące zwartą zabudowę wszystkich wsi w gminie. Źródła wody dla wodociągów „Miedzna” i „Rostki” położone są w miejscowościach na terenie gminy, natomiast woda do wodociągu „Tończa” ujmowana jest w miejscowości Tończa na terenie gminy Liw i doprowadzana m.in. do dwóch miejscowości na omawianym terenie. Jakość wody w wodociągach „Miedzna” i „Rostki” oceniona została przez Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Węgrowie dobrze – woda wodociągowa jest przydatna do spożycia (stan na 31.12.2014 roku). Sytuacja jest mniej optymistyczna w przypadku wód wodociągu „Tończa” – uznano ją jedynie za warunkowo przydatną do spożycia ze względu na podwyższone poziomy zanieczyszczeń.

86 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Tabela 18. Charakterystyka wodociągów na terenie gm. Miedzna, źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miedzna na lata 2016- 2019 z perspektywą na lata 2020- 2023 Dobowa Nazwa Miejscowości zaopatrywane produkcja Ocena jakości wody wodociągu na terenie Gminy Miedzna wody Miedzna, Orzeszówka, Wola „Miedzna” 447,7 m3 Orzeszowska, Wrzoski, Poszewka, Przydatna do spożycia Żeleźniki, Warchoły, Wrotnów, „Rostki” 73,9 m3 Rostki, Ugoszcz, Międzyleś Przydatna do spożycia Warunkowo przydatna do spożycia ze względu na „Tończa” 435 m3 Zuzułka, Tchórzowa podwyższony poziom manganu, amonowego jonu

Według danych GUS, stan na 31.12.2014r., całkowita długość sieci wodociągowej rozdzielczej wynosiła 127,1 km, a liczba przyłączy 1160. Eksploratorem sieci jest Międzygminny Związek Wodociągów i Kanalizacji Wiejskich w Węgrowie. Ze zbiorowego zaopatrzenia mieszkańców w wodę korzystają wszystkie miejscowości gminy, z wyłączeniem niektórych gospodarstw oddalonych od zwartej zabudowy, posiadających własne rozwiązania, i w szczególności wsi Glina, położonej na północnym krańcu gminy. Gospodarstwa położone na obszarach gminy nie objętych siecią wodociągową opierają się na poborze wody z indywidualnych ujęć lokalnych, ujmujących najczęściej płytkie poziomy wód podziemnych. Stwarza to problem niedoborów wody w okresach bezdeszczowych, a także podatności na zanieczyszczenia. W związku z tym niezwykle ważny jest odpowiedni dobór lokalizacji studni (zasobny i dobrze izolowany poziom wodonośny zmniejsza ryzyko wysychania oraz stopień podatności na zanieczyszczenie), a także ich regularna konserwacja i kontrola jakości wody.

W końcu 2014 roku z sieci korzystało 3526 osób tj. 88,0% ogólnej liczby mieszkańców gminy. Jest to wartość stosunkowo wysoka jak na gminę wiejską o rozproszonej zabudowie. Ponadto sieć jest stale rozbudowywana – od roku 2002 nastąpił wzrost liczby korzystających z niej mieszkańców o ok. 20 punktów procentowych (wartość ta wynosiła 67,9% w 2002 roku wg danych GUS). Oprócz poprawy komfortu codziennego życia mieszkańców, wysoki stopień zwodociągowania zapewnia zabezpieczenie przeciwpożarowe.

Zatwierdzone zasoby ujęcia wody w Miedznie wynoszą 52 m3/h, a w Rostkach 30 m3/h i pokrywają obecne zapotrzebowanie mieszkańców w wodę.

Tabela 19. Zużycie wody, źródło: dane GUS, BDL, za 2014r. Zużycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludności w ciągu roku ogółem dam3 172,2 na 1 mieszkańca m3 33,4 na 1 korzystającego / odbiorcę m3 46,4 eksploatacja sieci wodociągowej dam3 172,2 woda dostarczona do gospodarstw domowych dam3 131,7

87 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Sieć kanalizacyjna Na terenie gminy, w miejscowości gminnej funkcjonuje biologiczna oczyszczalnia ścieków o przepustowości 360 m3/dobę, i 28,1 km sieci kanalizacyjnej z 483 przyłączami. Z sieci tej korzystało 1802 osoby10. Należy jednak zauważyć, że jest to mimo wszystko stosunkowo wysoki stopień skanalizowania w porównaniu do innych gmin wiejskich powiatu węgrowskiego. Stosunkowo dobre jest również tempo rozbudowy sieci kanalizacyjnej, biorąc pod uwagę, że w roku 2005 korzystało z niej zaledwie 8,5% mieszkańców (wg danych GUS). Zbiorczym systemem kanalizacyjnym do oczyszczalni ścieków w 2013 roku odprowadzono 63,0 tys. m3 ścieków. W 2014 roku wartość ta była niższa (48,4 tys. m³ ścieków). Natomiast do szamb ścieki odprowadzane są w ilości ok. 18 483 tys. m³/rok. Oszacowano, że 1. osoba produkuje rocznie 29,2 m³ ścieków. Ścieki z sieci kanalizacyjnej odbierane są przez gminną biologiczno-mechaniczną oczyszczalnię ścieków zlokalizowaną w miejscowości Miedzna. Miejscem zrzutu oczyszczonych ścieków jest rzeka Miedzanka, w związku z czym bardzo ważne jest, aby jak najwyższy był stopień redukcji zanieczyszczeń w procesie oczyszczania, by uniknąć zanieczyszczenia rzeki. Ostatnia kontrola oczyszczalni przeprowadzona przez WIOŚ w dn. 06.02.2015 r. nie wykazała żadnych nieprawidłowości w funkcjonowaniu oczyszczalni.

Tabela 20. Ścieki oczyszczane, źródło: dane GUS, BDL, za 2014r. Ścieki oczyszczane w ciągu roku odprowadzone ogółem dam3 50,0 oczyszczane łącznie z wodami infiltracyjnymi i 59,0 ściekami dowożonymi dam3 oczyszczane razem dam3 50,0 oczyszczane biologicznie dam3 50,0 oczyszczane biologicznie i z podwyższonym 100 usuwaniem biogenów w % ścieków ogółem %

Tabela 21. Ładunki zanieczyszczeń, źródło: dane GUS, BDL, za 2014r. Ładunki zanieczyszczeń w ściekach po oczyszczeniu BZT5 kg/rok 900,0 ChZT kg/rok 4162,0 zawiesina ogólna kg/rok 1246,0 Osady wytworzone w ciągu roku ogółem t 3,0 magazynowane czasowo t 3,0

Ponadto z informacji archiwalnych wynika, że na terenie Zakładów Mięsnych „Ratpol” znajduje się niewielka mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków. Brak jest dokładnych informacji na temat tego obiektu, w przeszłości oczyszczanych było tam średnio około 5 m3/d ścieków przemysłowych. Odbiornikiem ścieków jest pobliski rów melioracyjny. Należy zaznaczyć, że liczba gospodarstw niepodłączonych do sieci kanalizacyjnej i korzystających ze zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe (szamb) jest znaczna i wynosi 70811.

10 Dane z Urzędu Gminy, stan na 31.12.2014r. 11 Dane z Urzędu Gminy, stan na 31.12.2014r. 88 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Zaledwie jedno gospodarstwo na terenie gminy posiada dotychczas przydomową oczyszczalnię ścieków. Planowana jest jednak na najbliższe lata budowa takich oczyszczalni dzięki dofinansowaniu PROW oraz przy udziale środków własnych gminy.

11.2. Zaopatrzenie w ciepło Na terenie gminy budynki ogrzewane są z indywidualnych źródeł. Na terenie gminy nie funkcjonuje sieć ciepłownicza.

11.3. Gospodarka odpadami Wojewódzki Plan Gospodarowania Odpadami dla Mazowsza na lata 2012- 2017 z uwzględnieniem lat 2018- 2023 (WPGO) określa regiony gospodarki odpadami wraz z instalacjami regionalnymi (RIPOK) do ich obsługi. Instalacje te zostały wyznaczone do przyjmowania: - zmieszanych odpadów komunalnych, - odpadów zielonych, - odpadów stanowiących pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania. Wyżej wymienione grupy odpadów muszą być zagospodarowane w ramach regionu. Pozostałe rodzaje odpadów, zebrane selektywnie lub wyodrębnione z odpadów zmieszanych, mogą być kierowane zgodnie z zasadą bliskości do innych instytucji przetwarzających odpady. Mieszkańcy gminy są zobowiązani do przestrzegania zasad dotyczących gospodarowaniem odpadami, określonych w regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie gminy Miedzna. Są oni również zobowiązani do uiszczania opłat za gospodarowanie odpadami na rzecz gminy. Selektywną zbiórkę odpadów komunalnych zadeklarowali w latach 2014 i 2015 niemal wszyscy mieszkańcy gminy Miedzna (99% mieszkańców - wg danych Urzędu Gminy). Jest to bardzo pozytywny symptom, spowodowany w dużej mierze korzyściami ekonomicznymi proponowanymi osobom wykazującym w tej kwestii proekologiczne postawy (niższe opłaty za wywóz śmieci segregowanych). Na terenie gminy nie występują składowiska odpadów ani żadne instalacje przekształcania i unieszkodliwiania odpadów - sortownie, kompostownie, spalarnie, biogazownie. Docelowym miejscem unieszkodliwiania odpadów segregowanych odbieranych z obszaru gminy Miedzna jest Międzygminne Wysypisko Odpadów Komunalnych w Gajówce Zachodniej, położone na terenie gminy Stoczek w powiecie węgrowskim. Składowisko zarządzane jest przez Zakład Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Stoczku Węgrowskim, 07- 104 Węgrów, ul. Węgrowska 22. Odpady niesegregowane trafiają natomiast na składowisko odpadów komunalnych w Woli Suchożeberskiej, znajdujące się na terenie gminy Suchożebry w powiecie siedleckim. Zarządcą składowiska jest Zakład Utylizacji Odpadów Sp. z o.o. w Siedlcach.

11.4. Zaopatrzenie w gaz ziemny W gminie Miedzna brak jest systemu zaopatrzenia w gaz sieciowy. Pewna liczba gospodarstw korzysta z gazu płynnego zaopatrując się indywidualnie w punktach sprzedaży gazu płynnego.

89 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

12. UWARUNKOWANIA DOTYCZĄCE ELEKTROENERGETYKI

12.1. Uwarunkowania zewnętrzne – powiązania ponadlokalne Gmina Miedzna jest terenem lokalizacji sieci elektroenergetycznych o różnych napięciach i funkcjach, z których trzy linie napowietrzne realizują zewnętrzne powiązania tej gminy z gminami sąsiednimi. Są to: a) tranzytowa, jednotorowa linia najwyższego napięcia 400 kV o relacji stacja Stanisławów – stacja Narew, wchodząca w skład krajowego systemu sieci przesyłowych stanowiących własność spółki Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA; b) tranzytowa, jednotorowa linia wysokiego napięcia 110 kV o relacji Małkinia – Węgrów – Zawady - Sokołów Podlaski, wchodząca w skład systemu sieci dystrybucyjnych, stanowiących własność spółki PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa, Rejon Energetyczny Wyszków, c) magistralna linia dystrybucyjna SN 15 kV (własność PGE Dystrybucja S.A.) dostarczająca energię elektryczną średniego napięcia ze stacji 110/15 kV w Węgrowie na teren gminy Miedzna.

12.2. Uwarunkowania zewnętrzne – diagnoza

12.2.1. Przesyłowa linia najwyższego napięcia 400 kV Teren gminy Miedzna jest miejscem lokalizacji odcinka tranzytowej, jednotorowej linii napowietrznej najwyższego napięcia 400 kV biegnącej ze stacji 400 kV Stanisławów do stacji 400/110 kV Narew koło Białegostoku. Linia jest własnością operatora elektroenergetycznego systemu przesyłowego – Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. i wchodzi w skład krajowego systemu sieci przesyłowych najwyższych napięć. Wybudowanie przez PSE pierścieniowego połączenia ze stacji Narew przez stację Łomża Systemowa do Elektrowni Ostrołęka oraz tzw. Mostu Litewskiego (międzynarodowe powiązanie systemu polskiego z krajami nadbałtyckimi) spowodowało, że linia Stanisławów- Narew uzyskała możliwość przesyłu energii w kierunku Warszawy, co poprawiło bezpieczeństwo energetyczne woj. mazowieckiego.

12.2.2. Dystrybucyjna linia 110 kV

Linia ma bardzo duże znaczenie w systemie zasilania kilku wschodnich powiatów województwa mazowieckiego, dostarcza bowiem energię elektryczną z elektrowni w Kozienicach do kilku stacji 110/15 kV, między innymi w Sokołowie Podlaskim i w Węgrowie, które biorą udział w zasilaniu gminy Miedzna. W Małkini linia łączy się z linią 110 kV biegnącą z elektrowni w Ostrołęce oraz linią ze stacji 400/220/110 kV w Miłosnej k. Warszawy, pracuje więc w pierścieniowym systemie sieci dystrybucyjnych wysokiego napięcia 110 kV. Na terenie gminy Miedzna omawiana linia 110 kV jest w dobrym stanie technicznym, bowiem na odcinku od Węgrowa do Małkini poddano ją modernizacji wymieniając przewody na AFL 240 mm2 i stosując podwyższone słupy kratowe. Modernizacji wymaga jeszcze odcinek linii w Sokołowie Podlaskim oraz cały odcinek Węgrów-Sokołów Podlaski.

90 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

12.2.3. Oddziaływanie linii 400 kV i 110kV na środowisko

Linie o ww. poziomie napięć są źródłem promieniowania elektromagnetycznego oraz hałasu, stanowią też istotne zakłócenie krajobrazu. Przez gminę Miedzna linie biegną głównie terenami rolnymi, fragmentarycznie leśnymi, w niewielu miejscach zbliżają się do obszarów rozproszonej zabudowy zagrodowej. Lokalizacja w pobliżu linii najwyższych napięć i wysokiego napięcia obiektów kubaturowych odpowiadać musi ustaleniom zawartym w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003r. (Dz. U. Nr 192 poz.1883), które określa dopuszczalne poziomy pól elektrycznych i magnetycznych w środowisku, zróżnicowane dla terenów pod zabudowę mieszkaniową i dla innych miejsc dostępnych dla ludności. Ze względu na skomplikowany sposób ustalania bezpiecznych odległości od linii 400 kV i 110 kV, budowanych na różnych słupach, według różnych katalogów, przyjmuje się w oparciu o obliczenia i pomiary praktyczne, że bezpiecznymi odległościami budynków mieszkalnych od rzutu skrajnych przewodów linii napowietrznych są: dla istniejącej linii 400 kV ( odległość 40 m w obie strony od osi linii) dla planowanej linii 400 kV ( odległość 35m w obie strony od osi linii) dla linii 110 kV (odległość ok. 19 m w obie strony od osi linii) Wytyczne dotyczące zagospodarowania terenu położonego w pobliżu i w pasie technologicznym istniejącej linii 400kV relacji Stanisławów –Narew i planowanej dwutorowej linii 400kV: - w pasie technologicznym linii obowiązuje zakaz realizacji budynków mieszkalnych oraz obiektów budowlanych przeznaczonych na stały pobyt ludzi. Warunki lokalizacji pozostałych obiektów budowlanych nieprzeznaczonych na stały pobyt ludzi muszą uwzględniać wymogi określone w przepisach odrębnych oraz normach dotyczących projektowania linii elektroenergetycznych, - lokalizacja obiektów budowlanych zawierających materiały niebezpieczne pożarowo, stacji paliw i stref zagrożonych wybuchem w pobliżu linii elektroenergetycznej powinna uwzględniać wymogi określone w przepisach odrębnych oraz normach dotyczących projektowania linii elektroenergetycznych, - zakazuje się tworzenia hałd, nasypów oraz sadzenia roślinności wysokiej pod linią i w odległości 7,0m dla linii 400kV, od rzutu poziomego skrajnego przewodu fazowego (w świetle koron), - dopuszcza się wykonanie napraw oraz prac remontowych i konserwacyjnych na istniejącej linii, - dopuszcza się budowę elektroenergetycznej linii wielotorowej, wielonapięciowej po trasie istniejącej linii elektroenergetycznej. Obecnie istniejąca linia elektroenergetyczna o napięciu 400kV zostanie w takim przypadku poddana rozbiórce przed realizacją nowej linii. Dopuszcza się także odbudowę, rozbudowę, przebudowę i nadbudowę istniejącej linii oraz linii, która w przyszłości zostanie ewentualnie wybudowana na jej miejscu. Realizacja tych inwestycji po trasie istniejącej linii nie wyłącza możliwości rozmieszenia słupów oraz podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z linii w innych niż dotychczasowe miejscach, - teren w pasie technologicznym linii nie powinien być kwalifikowany jako teren przeznaczony pod zabudowę mieszkaniową, ani jako teren związany z działalnością gospodarczą (przesyłową) właściciela linii,

91 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

12.2.4. Zasilanie gminy energią elektryczną średniego napięcia 15 kV

Źródła energii elektrycznej Gmina Miedzna nie posiadając na swym terenie źródła energii SN 15 kV, zasilana jest w podstawowym układzie pracy linii SN ze stacji 110/15 kV zlokalizowanych w Węgrowie i Małkini. W pewnych przypadkach awarii lub konserwacji linii SN 15 kV zasilanych ze stacji zasilania podstawowego, część gminy zasilona może być przejściowo ze stacji 110/15 kV w Sokołowie Podlaskim i Łochowie. Stacje w Węgrowie i Małkini posiadają po 2 transformatory 110/15 kV o mocach po 16 MVA, a stacja w Sokołowie Podlaskim również 2, lecz o mocach po 25 MVA. Według informacji PGE Dystrybucja, stacje te mają jeszcze odpowiednie zapasy mocy, natomiast pewnym problemem jest zbyt duża odległość od stacji w Małkini. Rozwiązaniem będzie w przyszłości budowa nowej stacji 110/15 kV, rozpatrywana jest lokalizacja w sąsiedniej gminie Kosów Lacki.

System magistralnych linii SN 15 kV W podstawowym zasilaniu gminy Miedzna energią elektryczną średniego napięcia 15 kV udział biorą trzy magistralne linie SN 15 kV, przy czym trzon tylko jednej z nich przebiega przez gminę, natomiast dwie pozostałe zasilają część jej terenów za pomocą promieniowych linii odgałęźnych. Układ ten nie uległ zmianie od czasu opracowania poprzedniej wersji studium. Podstawowe zasilanie gminy Miedzna nadal realizują linie:

Węgrów - Wrotnów Jest najważniejszą magistralą SN 15 kV zasilającą gminę, bowiem dostarcza energię aż do ponad 80 % pracujących w niej stacji 15/0,4 kV. Wykonana jest w całości przewodami AFL 70 mm2 i nie wymaga modernizacji. Linia jest w dobrym stanie technicznym, ale niewłaściwą z punktu widzenie pewności zasilania jest sytuacja, w której zasilanie ponad 80% terenów gminy (w tym największych wsi) spoczywa tylko na jednej magistrali.

Małkinia - Sokołów Podlaski Trzon linii jest w dobrym stanie technicznym, ale dwie wsie (Rostki i Glina) zasilane są za pośrednictwem długiej, promieniowej linii odgałęźnej z przewodami AFL 35 mm2 . W razie awarii nie ma możliwości drugostronnego zasilania energią SN 15 kV. Omawiane odgałęzienie wymaga dobudowy odcinka zamykającego pierścień do linii Węgrów – Wrotnów - Kosów Lacki. W podstawowym układzie pracy z magistrali Małkinia - Sokołów Podl. zasilanych jest tylko 12,5 % ogółu pracujących w gminie Miedzna stacji 15/0,4 kV.

Węgrów - Stara Wieś W układzie podstawowym zasila za pomocą długiego promieniowego odgałęzienia tylko 3 pracujące we wsi Zuzułka stacje 15/0,4 kV, co stanowi niecałe 4 % tych stacji pracujących w gminie Miedzna. Trzon linii przebiega poza gminą Miedzna. Wykonany jest przewodami AFL 70 mm2 i ma możliwość zasilania ze stacji 110/15 kV w Łochowie za pośrednictwem magistrali Łochów - Stara Wieś. Omawiana magistrala ma również połączenie z linią Węgrów-Wrotnów. 92 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

W podsumowaniu stwierdzić należy, że układ linii SN 15 kV zasilających gminę Miedzna jest nadal słabo rozwinięty, zasilanie gminy opiera sie praktycznie na jednej magistrali, co jest bardzo istotnym ograniczeniem w możliwościach lokalizacji w gminie obiektów o większym (rzędu kilkuset kilowatów) zapotrzebowaniu na energię szczytową oraz wymagających skutecznego zasilania pierścieniowego.

12.3. Uwarunkowania wewnętrzne

12.3.1. Lokalne sieci dystrybucyjne Tworzą je urządzenia (stacje trafo 15/0,4 kV wraz z zasilającymi je odcinkami linii SN 15kV, linie niskiego napięcia nN 0,4 kV z przyłączami), których zadaniem jest zaopatrzenie w energię elektryczną niskiego napięcia odbiorców poszczególnych wsi. W gminie Miedzna urządzenia lokalne to niemal wyłącznie promieniowo zasilane sieci napowietrzne. W okresie ostatniej dekady rozpoczął się proces stosowania nowych technologii, materiałów i urządzeń w budowie napowietrznych sieci elektroenergetycznych średniego i niskiego napięcia. Są to jednosłupowe stacje trafo 15/0,4 kV na żerdziach wirowanych, izolowane przewody linii napowietrznych, które są bezpieczniejsze w eksploatacji, wymagają mniejszych odległości ochronnych, są również mniej narażone na działanie zjawisk atmosferycznych. Od czasu sporządzenia poprzedniej wersji studium, istotne prace modernizacyjne oraz związane z przyłączaniem nowych odbiorców z wykorzystaniem sieci izolowanych i nowych stacji trafo wykonano we wsiach: Żeleźniki – zmodernizowano 4 słupowe stacje trafo 15/0,4 kV oraz niektóre obwody napowietrznych linii niskiego napięcia na obszarach zabudowy kolonijnej wsi, Wrzoski – zmodernizowano 1 słupową stację trafo 15/0,4 kV, Tchórzowa, Miedzna, Glina, Wrotnów – wykonano modernizacje niektórych odcinków linii niskiego napięcia. Wykonane modernizacje nie zaspokajają wszystkich potrzeb w tej dziedzinie. W dalszym ciągu dużych, wręcz kompleksowych inwestycji modernizacyjnych wymagają Żeleżniki i Tchórzowa, w tym najbardziej kolonijne tereny wsi Żeleźniki, funkcjonują tu jeszcze ponad 50-letnie linie niskiego napięcia na słupach drewnianych. Sieci lokalne wybudowane w czasach pierwszej elektryfikacji (lata 50-60-te) z użyciem stacji ŻH 15, przewodów o małym przekroju, dużej długości obwodów linii niskiego napięcia są już sieciami wyeksploatowanymi, awaryjnymi. Jest to powodem występowania dużych spadków napięć u odbiorców zlokalizowanych na końcach obwodów, często brak jest możliwości przyłączania nowych odbiorców. Następną, największą grupę stanowią wsie, w których pracują sieci w stosunkowo dobrym stanie technicznym (pochodzą z lat 80-90-tych) oraz sieci starsze, wybudowane w latach 60-tych i 70-tych, które wymagają już prac remontowych. Do wsi tych zaliczają się: Miedzna, Wrotnów, Międzyleś, Wola Orzeszowska, Poszewka, Warchoły oraz Rostki i Ugoszcz. Zróżnicowany stan techniczny urządzeń lokalnych jest przyczyną zróżnicowania parametrów technicznych energii elektrycznej niskiego napięcia. Obok obszarów dobrego zasilania występują obszary, w których odbiorcy odczuwają stałe lub okresowe zakłócenia w jakości tej energii. Szczególna sytuacja występuje w największych wsiach gminy, Miedznie i Wrotnowie, w których procesy rozwojowe, a szczególnie budownictwo mieszkaniowe i usługowe wymagać będzie szybszych działań inwestycyjnych w zakresie elektroenergetyki. Będą to

93 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

modernizacje sieci istniejących oraz budowa sieci nowych. Ze względu na charakter zabudowy, centralne rejony tych wsi kwalifikują się do budowy lokalnych sieci elektroenergetycznych w systemie kablowym. Stosunkowo najlepszy, ogólny stan techniczny lokalnych sieci dystrybucyjnych występuje w Orzeszówce, Wrzoskach i Zuzułce, w których kompleksowe modernizacje wykonano na początku lat 90-tych. W odniesieniu do stacji trafo 15/0,4 kV pracujących w gminie sytuacja przedstawia się następująco: - stacje najstarsze z lat 60- tych, typu ŻH 15 – 14 sztuk (17,5%) - stacje typu STSb20/125 i STSa20/100 z lat 70-tych – 28 sztuk (35%), - stacje typu STSa20/250 z lat 80-90-tych – 32 sztuki (40%) - najnowsze stacje typu STSbp/STSp 20/250 – 6 sztuk (7,5%). Jak widać z powyższego zestawienia, stacji pracujących ponad 40 lat, czyli w pełni zdekapitalizowanych technicznie jest 42 sztuki (52,5%), natomiast jedynie 6 stacji (7,5%) to stacje najnowsze. Aktualny (połowa roku 2013), ogólny stan techniczny lokalnych sieci elektroenergetycznych zasilających wsie gminy Miedzna przedstawia się następująco: - stan dobry - ok. 21,4 % wsi , w roku 2000 było 42,9 %, stan średni - ok. 64,3 % wsi, w roku 2000 było ok.42,8 %, - stan zły - ok. 14,3 % wsi, w roku 2000 było podobnie Jak widać z porównania, stosunkowo mały zakres działań modernizacyjnych i inwestycyjnych spowodował, że na terenie gminy wystąpiło niewielkie pogorszenie ogólnego stanu technicznego lokalnych sieci elektroenergetycznych. Proces odtwarzania majątku nie nadąża nad procesem jego dekapitalizacji technicznej, co jest zjawiskiem coraz bardziej powszechnym na terenach wiejskich woj. mazowieckiego. Stan techniczny lokalnych sieci elektroenergetycznych pokazano na rysunkach poniżej.

94 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Rysunek 8. Stan techniczny lokalnych elektroenergetycznych sieci dystrybucyjnych średniego napięcia 15kV i niskiego napięcia 0,4kV zasilających wsie gminy Miedzna, źródło: opracowanie własne

95 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Rysunek 9. Schemat zasilania gminy Miedzna energią elektryczną średniego napięcia 15 kV – układ podstawowy, źródło: opracowanie własne

13.ZADANIA SŁUŻĄCE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH

Na terenie gminy Miedzna do zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych zalicza się inwestycje: - z zakresu budowy i przebudowy dróg powiatowych, - modernizacja urządzeń systemów elektroenergetycznych, linii przesyłowych 110 kV i 400 kV, - budowa dwutorowej linii 400kV łączącej istniejącą linię relacji Stanisławów – Narew ze stacją Siedlce Ujrzanów . 96 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

14.WYMAGANIA DOTYCZĄCE OCHRONY PRZECIWPOWODZIOWEJ Na terenie gminy nie występują obszary zagrożone powodzią ani obszary objęte ryzykiem wystąpienia powodzi.

97 II. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

1. KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW, W TYM WYNIKAJĄCE Z AUDYTU KRAJOBRAZOWEGO Kierunki rozwoju gminy Miedzna stanowią kontynuację ustaleń przyjętych w Studium uchwalonych Uchwałą Nr XIV/79/2000 Rady Gminy w Miedznie z dnia 25 lutego 2000r. i Uchwałą Nr VIII/49/2007 Rady Gminy w Miedznie z dnia 27 września 2007r. Na podstawie zaktualizowanych uwarunkowań, uwzględniając potrzeby zgłaszane przez inwestorów w zakresie rozwoju gminy, wyznaczono tereny pod przyszłe zainwestowanie jako tereny istniejące i nowoprojektowane oraz wskazano obszary do potencjalnej lokalizacji odnawialnych źródeł w postaci farm fotowoltaicznych. Na podstawie licznych wniosków wyrażających niezadowolenie mieszkańców, gmina Miedzna odstąpiła od realizacji farm wiatrowych. Zadania w zakresie odnawialnych źródeł energii będą realizowane w formie ww. farm fotowoltaicznych oraz innych źródeł OZE, m.in. kolektorów słonecznych, mikrobiogazowni, budowanych w systemie programu PROSUMENT, który zgodnie z ustawą o odnawialnych źródłach energii zakłada istotne ułatwienia dla budowy indywidualnych instalacji OZE o mocy do 40kW. W najbliższym czasie charakter powiązań funkcjonalno-przestrzennych w gminie nie będzie się podlegał gwałtownym zmianom. Dotychczasowy podział na główne przestrzenie funkcjonalne, związane z obszarem urbanizacji oraz obszarem przestrzeni otwartych związanych ze środowiskiem przyrodniczym, zostanie zachowany. Stan ten odpowiada prognozie demograficznej mieszkańców gminy Miedzna w świetle najbliższych 30. lat, jak również zauważanym zmianom w sferze społecznej, gospodarczej i ekonomicznej gminy. Układ poszczególnych elementów środowiska, w obrębie gminy jest prosty i czytelny. Do głównych struktur systemu ekologicznego gminy należą ekosystemy bagienne, łąkowe, polne i wodne doliny rzeki Miedzanki i rzeki Ugoszcz, stanowiące korytarz ekologiczny wyłączony z zabudowy wraz z ekosystemami leśnymi i pozostałymi mniejszymi terenami leśnymi oraz dolinami cieków wodnych i obniżeń terenowych. W oparciu o warunki naturalne gminy należy stwierdzić, że podstawowymi funkcjami decydującymi o rozwoju gminy będzie rolnictwo, usługi związane z obsługą rolnictwa oraz turystyka. Obecność obszarów cennych przyrodniczo i atrakcyjnych krajobrazowo oraz zabytków kulturowych stwarza możliwości rozwoju funkcji turystycznych, ze szczególnym uwzględnieniem funkcji agroturystycznych. Powiązanie możliwości rolniczych gminy z walorami przyrodniczymi może przynieść szybkie efekty w rozwoju agroturystyki i dziedzin pośrednio związanych z turystyką np. produkcja i przetwarzanie produktów spożywczych (zdrowa żywność), rękodzieło, różne formy sztuki. Rozwój turystyki w gminie nie może doprowadzić do degradacji środowiska przyrodniczego, ani naruszania zakazów, nakazów i ograniczeń obowiązujących w obrębie obszarów prawnie chronionych tj. Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego wraz z jego otuliną. Powinna być preferowana turystyka „ekologiczna” tzn. piesza, rowerowa ewentualnie konna nie należy na terenie gminy promować sportów ekstremalnych. Turystyka jako dziedzina ściśle związana z walorami środowiska przyrodniczego może stanowić podstawę do wdrażania na terenie gminy filozofii ekorozwoju.

Struktura funkcjonalno-przestrzenna została przedstawiona na mapie pt. „Kierunki zagospodarowania przestrzennego” i obejmuje:

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Tereny zabudowy zagrodowej, mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej - RM/MN/U Obejmują tereny istniejącej i nowoprojektowanej zabudowy zagrodowej. Na wskazanych terenach obok typowej zabudowy zagrodowej występuje zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i usługowa. W granicach wyznaczonych terenów dopuszcza się lokalizację obiektów specjalistycznej produkcji rolnej, w tym ogrodniczej, na zasadach określonych w przepisach odrębnych. Usługi mogą być realizowane jako obiekty wolnostojące oraz wbudowane. Dopuszcza się realizację małych zakładów produkcyjnych oraz innej działalności gospodarczej nie powodującej negatywnego oddziaływania na środowisko oraz infrastrukturę techniczną i komunikację.

Tereny zabudowy zagrodowej - RM Obejmują tereny istniejącej i nowoprojektowanej rozproszonej zabudowy zagrodowej. Dominującą funkcją tych terenów jest funkcja mieszkaniowa, towarzysząca funkcji rolniczej wraz z obsługą rolnictwa. Na terenach tych dopuszcza się lokalizację zabudowy zagrodowej oraz zabudowy i budowli związanych z obsługą produkcji w gospodarstwach rolnych, hodowlanych i ogrodniczych , a także realizację infrastruktury technicznej i komunikacji.

Tereny zabudowy usługowej - U Obejmują tereny istniejących i nowoprojektowanych usług. Na wskazanych terenach preferuje się lokalizację usług zaspakajających potrzeby miejscowej ludności w tym: handel o pow. sprzedaży do 2000m2, małe zakłady produkcyjne, stacje paliw, usługi agroturystyki. Dopuszcza się infrastrukturę techniczną i komunikację oraz zabudowę mieszkaniową dla właścicieli prowadzących działalność gospodarczą. Zakaz lokalizacji zakładów o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnych awarii.

Tereny zabudowy usług sakralnych - UKs Obejmują tereny istniejących kościołów w miejscowości gminnej Miedzna i we wsi Ugoszcz. Dopuszcza się lokalizację obiektów związanych z usługami sakralnymi oraz obiektów infrastruktury technicznej i komunikacji.

Tereny zabudowy usług publicznych - UP Obejmują tereny istniejących i nowoprojektowanych usług publicznych w szczególności w zakresie: administracji, oświaty, kultury, zdrowia i opieki społecznej, ochotniczych straży pożarnych, sportu i rekreacji, świetlic wiejskich oraz innych usług służących potrzebom mieszkańców. Na wskazanych terenach dopuszcza się lokalizację innych usług publicznych.

Tereny zabudowy usług turystyki - UT Obejmują tereny nowoprojektowanych usług turystyki, sportu i rekreacji, dopuszcza się projektowany zbiornik retencyjny o funkcji rekreacyjnej. Na wskazanych terenach dopuszcza się lokalizację innych usług oraz obiekty infrastruktury technicznej i komunikacji.

Tereny zabudowy obsługi komunikacji samochodowej - UKS Obejmują istniejące i projektowane tereny stacji paliw płynnych i gazowych z towarzyszącą funkcją handlu, gastronomi, bazą hotelową. Na wskazanych terenach dopuszcza się inne usługi oraz infrastrukturę techniczną.

99 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Tereny zabudowy produkcyjno-usługowej - P/U Obejmują tereny istniejące i nowoprojektowane przewidziane do lokalizacji zakładów związanych z działalnością gospodarczą. W szczególności obejmują inwestycje związane z obsługą transportu w tym stacje benzynowe, stacje obsługi pojazdów samochodowych, bazy transportowe, hurtownie, hotele, zajazdy, centra logistyczne. Tereny zlokalizowane są w powiązaniu z głównym układem komunikacyjnym gminy. Na wskazanych terenach dopuszcza się lokalizację inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko, z wyłączeniem terenów położonych na terenie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego wraz z otuliną . Na wskazanych terenach dopuszcza się wszelką działalność gospodarczą bez ograniczeń, z wyłączeniem terenów położonych na terenie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego wraz z otuliną oraz obiekty infrastruktury technicznej i komunikacji. Zakaz lokalizacji zakładów o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnych awarii.

Tereny zabudowy techniczno - produkcyjnej i składów – PS Obejmują tereny nowoprojektowane pod lokalizację przemysłu, składów, magazynów, baz technicznej obsługi oraz innych zakładów produkcyjnych. Dopuszcza się wszelkiego rodzaju usługi oraz obiekty infrastruktury technicznej i komunikacji. Na wskazanych terenach dopuszcza się lokalizację inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Zakaz lokalizacji zakładów o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnych awarii.

Tereny zabudowy produkcyjnej - P Obejmują tereny zabudowy produkcyjnej przeznaczonej pod ubojnię drobiu. Dopuszcza się działalność gospodarczą związaną z przetwórstwem rolno-spożywczym oraz infrastrukturę techniczną i komunikację. Na wskazanych terenach dopuszcza się lokalizację inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz lokalizację zakładów o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia poważnych awarii na zasadach określonych w przepisach odrębnych.

Tereny udokumentowanych złóż kopalin -PE Obejmują tereny istniejących udokumentowanych złóż kopalin. Na wskazanych terenach adaptuje się istniejące tereny górnicze, dopuszcza się możliwość wyznaczenia nowych terenów górniczych w obrębie obszarów potencjalnych złóż surowców naturalnych oznaczonych graficznie na rysunku Studium. Na przedmiotowych terenach wprowadza się zakaz zabudowy z dopuszczeniem do realizacji obiektów kubaturowych, komunikacyjnych oraz urządzeń pomocniczych bezpośrednio związanych z eksploatacją złoża.

Tereny zabudowy systemami fotowoltaicznymi - EV Obejmują tereny odnawialnych źródeł energii wykorzystujących energię słońca. Na przedmiotowych terenach dopuszcza się zabudowę związaną z realizacją zamierzenia, z zachowaniem przepisów odrębnych, w tym w zakresie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

Tereny istniejącej zabudowy znajdującej się w odległości mniejszej niż 100m od brzegów rzek i innych zbiorników wodnych Obejmują tereny istniejącej zabudowy położonej w miejscowości Ugoszcz wzdłuż rzeki Ugoszcz i miejscowości Międzyleś wzdłuż rzeki Miedzanki na których obowiązuje zakaz

100 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, stosownie do § 3 ust. 7 Rozporządzenia Nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 15 marca 2005r. w sprawie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 66, poz. 1701).

TERENY ROLNE Obejmują obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej, na którą składają się grunty orne z przewagą gleb podlegających szczególnej ochronie oraz niewielkie enklawy użytków zielonych (łąk i pastwisk) oraz sporadycznie występującej zabudowy zagrodowej. Zasady zagospodarowania omówiono w kierunkach i zasadach kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Na wskazanych terenach dopuszcza się lokalizację zabudowy zagrodowej, inwestycje związane ze specjalistyczną produkcją rolną, obiekty melioracyjne.

TERENY ZIELENI, LASÓW I WÓD Obejmują tereny lasów, zalesień, parków, cmentarzy czynnych i wód powierzchniowych. Na wymienionych terenach obowiązują zasady zagospodarowania zgodne z przeznaczeniem oraz przepisami odrębnymi. Na terenie parków i cmentarzy dopuszcza się obiekty kultu religijnego i małej architektury. Od terenów cmentarzy wyznaczono granicę obszaru o ograniczonym sposobie użytkowania o szerokości 50m, w której obowiązują zasady zagospodarowania zgodnie z § 3 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959r. w sprawie określenia, jakie tereny pod względem sanitarnym są odpowiednie na cmentarze (Dz. U. Nr 52, poz. 315).

2. KIERUNKI I WSKAŹNIKI DOTYCZĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ UŻYTKOWANIA TERENÓW, W TYM TERENY WYŁĄCZONE SPOD ZABUDOWY

Na obszarze gminy przewiduje się realizację zabudowy mieszanej: zagrodowej, mieszkaniowej jednorodzinnej, zagrodowej rozproszonej, usługowej, produkcyjnej, produkcyjno-usługowej, techniczno-produkcyjnej oraz obsługi gospodarki leśnej zgodnie z rysunkiem Studium i charakterystyką zawartą we wcześniejszym rozdziale „kierunki zmian w strukturze przestrzennej”. Wskazane obszary zaleca się wyposażyć w infrastrukturę techniczną na warunkach określonych przepisami odrębnymi. Program wyposażenia terenów w infrastrukturę techniczną opierać się powinien o zasady przedstawione w niniejszym Studium oraz zgodnie z programami branżowymi. W zakresie kształtowania zagospodarowania terenów przewidzianych do zainwestowania kubaturowego obowiązują następujące zasady: – wyeksponowanie wartości architektury współczesnej oraz ciekawych rozwiązań urbanistycznych, w szczególności dla terenów położonych w centrum miejscowości gminnej Miedzna; – forma architektoniczna budynków mieszkalnych, mieszkalno-usługowych, usługowych, produkcyjnych i innych związanych z działalnością gospodarczą, powinna harmonijnie wpisywać się w krajobraz poprzez kształtowanie jej w nawiązaniu do architektury regionalnej, w szczególności w budownictwie mieszkaniowym oraz eksponować wartości architektury współczesnej w zakresie konstrukcji obiektu, formy obiektu, materiałów budowlanych i detali architektonicznych; – dopuszczalne wysokości nowoprojektowanej zabudowy:

101 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

– mieszkaniowej jednorodzinnej, mieszkaniowo - usługowej do 12m; – zagrodowej do 12m; – produkcyjnej, przemysłowej, usługowej – nie wyższe niż 15m (z wyjątkiem części budynku, budowli lub urządzeń, które muszą być wyższe ze względu na technologię produkcji lub ochronę środowiska); – obiekty sakralne – nie wyższe niż 40m, – obiekty usług publicznych – – nie wyższe niż 15m.

Wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów określono w Studium procentowo jako maksymalny wskaźnik zabudowy oraz minimalny wskaźnik powierzchni biologicznie czynnej dla poszczególnych funkcji terenów przewidzianych pod zainwestowanie.

Tabela 22. Wskaźniki dla poszczególnych terenów o danym przeznaczeniu Minimalny Maksymalny wskaźnik Przeznaczenie terenów wskaźnik powierzchni zabudowy biologicznie czynnej

RM/MN/U - tereny zabudowy zagrodowej, 30% 70% mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej

U – tereny zabudowy usługowej 80% 20%

UKs - tereny zabudowy usług sakralnych - -

UP - tereny zabudowy usług publicznych 80% 10%

UT – tereny zabudowy usług turystyki 70% 30%

UKS - tereny obsługi komunikacji samochodowej 80% 20%

P/U – tereny zabudowy produkcyjno-usługowej 80% 20%

PS – tereny zabudowy techniczno-produkcyjnej 80% 20% i składów P - tereny zabudowy produkcyjnej 80% 20%

PE - tereny udokumentowanych złóż kopalin 10% 5%

EV - tereny zabudowy systemami fotowoltaicznymi 90 % 10%

//////// - tereny istniejącej zabudowy znajdującej się w odległości mniejszej niż 100m od 70% 30% brzegów rzek i innych zbiorników wodnych

Dopuszcza się wyznaczenie innych wskaźników, jeżeli wynika to ze szczegółowej analizy terenu przy zachowaniu przepisów odrębnych.

Przyjmuje się, że terenami wyłączonymi spod zabudowy w Studium są: - gleby organiczne; - większe kompleksy leśne;

102 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Terenem z ograniczeniem zabudowy kubaturowej, z dopuszczeniem realizacji infrastruktury technicznej jest: - korytarz ekologiczny; wskazany na rysunku Studium – Kierunki .

3.OBSZARY ORAZ ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW, OCHRONY PRZYRODY, KRAJOBRAZU, W TYM KRAJOBRAZU KULTUROWEGO I UZDROWISK

3.1 Zasady ochrony zasobów i walorów środowiska, przyrody i krajobrazu

3.1.1. Ochrona zasobów środowiska Specyfika położenia terenu w obszarze funkcjonalnym kraju Zielone Płuca Polski (ZPP) predysponują obszar gminy Miedzna do lokalizacji funkcji przyjaznych środowisku, w tym do organizacji przestrzeni w taki sposób, by osiągnąć maksymalne ograniczenie ingerencji w środowisko w tych obszarach, gdzie skupiają się funkcje przyrodnicze, ochronne i klimatyczne. W kształtowaniu przestrzeni gminy obowiązywać będzie zasada wzmocnienia biologicznie słabych struktur przyrodniczych w tym:  sukcesywne zwiększanie stanu lesistości gminy poprzez politykę preferowania zalesień terenów mało przydatnych rolniczo (nieużytki oraz ok. część gleb klas V, VI i VIz), zwłaszcza na obszarach wskazanych na rysunku Studium,  ochrona kompleksów leśnych, bagiennych i nadwodnych oraz zadrzewień śródłąkowych, śródpolnych, przydrożnych;  ochrona, zabezpieczenie czystości środowiska (wód, powierzchni ziemi, gruntów) i zwiększenie potencjału biologicznego dolin rzek Ugoszcz i Miedzanki, ze szczególnym zwróceniem uwagi na najbardziej zagrożone odcinki tj. w sąsiedztwie terenów zabudowanych.

3.1.2. Ochrona walorów krajobrazowych Ochrona walorów krajobrazowych gminy powinna być realizowana poprzez:  ograniczanie rozproszenia zabudowy na terenach otwartych, zwłaszcza przyleśnych i nadwodnych,  koncentrowanie zabudowy wzdłuż ciągów komunikacyjnych, przede wszystkim jako kontynuacja zabudowy już istniejącej,  ograniczenie form zabudowy mieszkaniowej do zabudowy niskiej, dającej większe możliwości wkomponowania w krajobraz,  ścisłe reglamentowanie terenów, na których możliwa będzie lokalizacja zabudowy niemieszkaniowej, w tym zwłaszcza produkcyjno-usługowej,  preferencję zabudowy agroturystycznej w strefach cennych krajobrazowo,  wykluczenie terenów zabudowy na terenach nadwodnych (w dolinach).

103 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

3.1.3. Prawna ochrona przyrody

 Nadbużański Park Krajobrazowy

Celem ochrony Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego jest: - zachowanie swobodnie meandrującej nizinnej rzeki Bug i jego doliny z dużą ilością starorzeczy i odnóg, - zachowanie pozostałości dużych kompleksów leśnych, bogactwa szaty roślinnej obejmującej liczną grupę chronionych i rzadkich gatunków roślin i zbiorowisk roślinnych, - zachowanie muraw psammofilnych i kserotermicznych oraz łęgów nadrzecznych; - zachowanie swoistego charakteru zabudowy wiejskiej, - zachowanie tradycyjnej funkcji wsi oraz rozwój rękodzielnictwa ludowego; - zachowanie w niewielkim stopniu przekształconego krajobrazu rolniczego, - zachowanie wysokich skarp erozyjnych wysoczyzn okalających rzeki Bug i Narew oraz tarasu nadzalewowego z licznymi parabolicznymi wydmami.

W odniesieniu do Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego obowiązują następujące zakazy: 1) realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2013 r. poz. 1235, z późn. zm.); 2) umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronień i miejsc rozrodu oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej, rybackiej i łowieckiej; 3) likwidowania i niszczenia zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i nadwodnych, jeżeli nie wynikają z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpieczeństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urządzeń wodnych; 4) pozyskiwania dla celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu; 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budową, odbudową, utrzymaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej; 7) budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szerokości 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyjątkiem obiektów służących turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej; 8) likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; 9) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia własnych gruntów rolnych; 10) utrzymywania otwartych rowów ściekowych i zbiorników ściekowych; 11) organizowania rajdów motorowych i samochodowych; 12) używania łodzi motorowych i innego sprzętu motorowego na otwartych zbiornikach wodnych.

104 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Zakaz, o którym mowa w pkt 4 nie dotyczy wydobywania piasku i żwiru na powierzchni nie przekraczającej 2ha przy przewidywanym rocznym wydobyciu nie przekraczającym 20 000m3, a działalność będzie prowadzona bez użycia materiałów wybuchowych - zgodnie z ustawą z dnia 9 czerwca 2011r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2015 r. poz. 196 z późn. zm.). Zakaz, o którym mowa w pkt. 7 nie dotyczy obowiązujących w dniu wejścia w życie niniejszego rozporządzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Zakaz, o którym mowa w pkt 12 nie dotyczy szlaków żeglownych rzek Bug i Narew - zgodnie z ustawą z dnia 21 grudnia 2000r. o żegludze śródlądowej (Dz.U. z 2013r., poz. 1458 z późn. zm.).

 Pomniki przyrody i użytki ekologiczne Celem ochrony pomników i użytków ekologicznych jest zachowanie wartości przyrodniczych, krajobrazowych, naukowych, kulturowych i historycznych poprzez ich ochronę w granicach lokalizacji. Ochrona drzew w granicach lokalizacji obejmuje zasięg korony i systemu korzeniowego nie mniejszy niż w promieniu 15 metrów od zewnętrznej krawędzi pnia drzewa. W stosunku do pomników, w ramach czynnej ochrony, ustala się możliwość: 1) dokonywania zabiegów pielęgnacyjno - zabezpieczających zgodnych z ogólnie przyjętymi zasadami chirurgii drzew w stosunku do tworów przyrody żywej; 2) dokonywania zabiegów ochronnych w celu przywrócenia naturalnego stanu w stosunku do tworów przyrody nieożywionej.

W stosunku do pomników i użytków ekologicznych obowiązują następujące zakazy: 1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru; 2) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym albo budową, odbudową, utrzymywaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych; 3) uszkadzania i zanieczyszczania gleby; 4) dokonywania zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej; 5) likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno - błotnych; 6) wylewania gnojowicy, z wyjątkiem nawożenia użytkowanych gruntów rolnych; 7) zmiany sposobu użytkowania ziemi; 8) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniałości, w tym kopalnych szczątków roślin i zwierząt, a także minerałów i bursztynu; 9) umyślnego zabijania dziko występujących zwierząt, niszczenia nor, legowisk zwierzęcych oraz tarlisk i złożonej ikry, z wyjątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynności związanych z racjonalną gospodarką rolną, leśną, rybacką i łowiecką; 10) zbioru, niszczenia, uszkadzania roślin i grzybów na obszarach użytków ekologicznych, utworzonych w celu ochrony stanowisk, siedlisk lub ostoi roślin i grzybów chronionych; 11) umieszczania tablic reklamowych.

105 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

3.2. Zasady ochrony środowiskowych warunków jakości życia

3.2.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi W zakresie ochrony gleb i powierzchni ziemi przewiduje się: - ograniczać nierolnicze i nieleśne przeznaczenie gruntów, - zapobiegać procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i leśnych oraz szkodom w produkcji rolniczej i leśnej, - przywracać leśny charakter gruntom, które go utraciły, - poprawić wartość użytkową gruntów oraz zapobiegać obniżaniu ich produkcyjności, - zachować torfowiska i oczka wodne jako zbiorniki naturalne. - wprowadzić zadrzewień i zakrzewień gruntów niskoprodukcyjnych, tj. gruntów rolnych V i VI klasy bonitacji, zakładanie trwałych użytków zielonych, które wpływałyby także na zmniejszenie erozji wiatrowej tworząc naturalne wiatrochrony, - rekultywację i zagospodarowanie gruntów po wyrobiskach (oczyszczanie, odbudowa właściwych stosunków wodnych, włączenie do zagospodarowania przyrodniczego: zalesianie, zakrzewianie, zadarnianie, uprawy),

3.2.2. Ochrona surowców mineralnych Ochrona zasobów kopalin obejmuje głównie ograniczenie ich wydobycia do wielkości gospodarczo uzasadnionych przy maksymalnej ochronie walorów krajobrazowych. Jako że większość eksploatowanych surowców wprowadza nieodwracalne zmiany w naturalnym krajobrazie, eksploatacja złóż udokumentowanych na terenach o wysokich walorach przyrodniczych nie powinna być prowadzona. W obrębie gminy dotyczy to więc: Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego, użytków ekologicznych oraz cennych kompleksów leśnych.

3.2.3. Ochrona wód powierzchniowych Podstawowym kierunkiem działań w zakresie ochrony wód powierzchniowych jest: - budowa sieci kanalizacyjnej wraz z oczyszczalnią, - ograniczenie spływu zanieczyszczonych wód do rzek i stawów, w szczególności z pól i dróg między innymi poprzez obudowę biologiczną cieków, - systematyczna kontrola jakości wód powierzchniowych, - modernizacja, renowacja i utrzymanie w dobrym stanie rowów melioracyjnych, - zagospodarowanie i utrzymanie w czystości brzegów rzek i stawów.

3.2.4. Ochrona wód podziemnych Przedmiotem szczególnej ochrony powinna być czystość czwartorzędowych wód podziemnych, stan których jest obecnie nie w pełni zadowalający. Wody podziemne powinny być wykorzystywane przede wszystkim dla zaopatrzenia ludności w wodę do picia a ponadto do produkcji żywności i środków farmaceutycznych. Wykorzystywanie wód podziemnych do innych celów powinno być ograniczane i eliminowane. Konieczne jest też monitorowanie stanu ilościowego i jakościowego głównych zbiorników wód podziemnych. W studium ochrona tego zbiornika realizowana poprzez wyeliminowanie na terenie gminy możliwości lokalizowania obiektów potencjalnie niebezpiecznych dla czystości wód tego zbiornika. Ponadto, ochrona wód podziemnych realizowana będzie poprzez budowę kanalizacji sanitarnej, a także poprzez zwiększenie liczby przydomowych oczyszczalni ścieków w miejsce szamb.

106 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

3.2.5. Ochrona powietrza atmosferycznego W zakresie ochrony dobrej jakości powietrza atmosferycznego przewiduje się: - ograniczenie możliwości lokalizacji obiektów, których działalność powoduje emisję zanieczyszczeń z procesów technologicznych, - preferencję tzw. ekologicznych źródeł i nośników energii m.in. poprzez eliminację paliw węglowych oraz zapewnienie odpowiedniego do zapotrzebowania zaopatrzenia w energię elektryczną i gaz, - modernizacja lub wymiana istniejących źródeł ciepła opalanych paliwem stałym na nowoczesne źródła, wykorzystujące paliwo gazowe, ciekłe bądź biomasę, zastosowanie kolektorów słonecznych i pomp ciepła, a także instalacji fotowoltaicznych, - instalacja kolektorów słonecznych w przyszłości na terenie gminy oraz na budynkach użyteczności publicznej, - zakaz dla podmiotów prowadzących działalność gospodarczą przekraczania dopuszczalnych norm emisyjnych ustalonych na podstawie przepisów szczególnych.

3.2.6. Ochrona przed hałasem Ograniczenie istniejącego hałasu polega w głównej mierze na wyciszeniu jego źródeł, a więc np. na modernizacji technologii w przemyśle celem zmniejszenia hałaśliwości wytwarzanych wyrobów. Dopiero w przypadkach trudności technicznych w wyciszaniu źródeł hałasu należy podejmować prace ograniczające rozprzestrzenianie się ponadnormatywnych dźwięków. W takiej sytuacji wykonuje się osłony i ekrany akustyczne (w tym ekrany wykorzystujące zieleń wysoką i niską) lub dokonuje się zmian konstrukcyjnych w obiektach pozostających w strefie oddziaływania źródeł hałasu. Ponadto, dynamiczny rozwój ruchu kołowego stwarza konieczność modernizacji istniejącej sieci drogowej poprzez przebudowę nawierzchni dróg, wzmocnienie konstrukcji, korektę łuków itp. Pożądany kierunek działań stanowi również sukcesywne ograniczanie ruchu samochodów ciężarowych w obszarze zwartej zabudowy. Istotnym zadaniem jest prowadzenie monitoringu hałasu. Pojedyncze przejawy hałasu przemysłowego należy kontrolować w oparciu o przepisy odrębne.

3.2.7. Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące Na poziomie gminy, w celu zapewnienia skutecznej ochrony ludności przed działaniem promieniowania elektromagnetycznego, w ramach polityki długofalowej, należy podejmować działania prewencyjne wykorzystując przede wszystkim metody planistyczne. Do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego należy wprowadzać zapisy dotyczące ochrony przed promieniowaniem niejonizującym, w szczególności obszarów ograniczonego użytkowania wokół urządzeń je emitujących, wszędzie tam gdzie zarejestrowane zostanie przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania.

3.2.8. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska W celu zapewnienia skutecznej ochrony ludności i środowiska przed nadzwyczajnymi zagrożeniami, należy prowadzić następujące działania: - sporządzenie uproszczonego planu urządzenia lasu wraz z częścią dotyczącą ochrony przeciwpożarowej, - propagowanie zasad przeciwdziałania zagrożeniu pożarowemu,

107 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

- uporządkowanie leśnych dróg przeciwpożarowych (szczególnie w obrębie lasów niepaństwowych), - uzupełnienie oznakowania terenów leśnych (wjazdy do lasu, parkingi leśne) tablicami informacyjno- ostrzegawczymi dotyczącymi bezpieczeństwa pożarowego, numerów dróg.

3.2.9. Zasady w zakresie ochrony uzdrowisk Na terenie gminy Miedzna nie występują obszary uzdrowiskowe.

4. KIERUNKI I ZASADY KSZTAŁTOWANIA ROLNICZEJ I LEŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ

4.1. Leśna przestrzeń produkcyjna Na terenach lasów obowiązują zasady gospodarki i ochrony wynikające z planów urządzeniowych lasów oraz z przepisów odrębnych. Na terenie lasów poza ochronnymi dopuszczalna jest lokalizacja inwestycji celu publicznego oraz obiektów służących gospodarce leśnej.

4.1.1.Zalesienia W Studium wskazuje się rejony, w których należy preferować zalesienia na słabych gruntach rolniczych. Rejony zostały wskazane graficznie na rysunku Studium. Ich granice określono, opierając się przede wszystkim na analizie obecnego rozmieszczenia powierzchni leśnych. Kierowano się zasadą wypełniania luk w obecnych zalesieniach i wyrównywania - rozszerzania kompleksów leśnych w rejonach, gdzie są szczególnie rozdrobnione lub zawężone. Zalesienia, perspektywicznie wzbogacające zasoby i walory środowiska, realizowane we wskazanych w Studium rejonach, mogłyby docelowo wzmocnić tereny aktywne przyrodniczo, w tym zwiększyć potencjał przyrodniczy stref przyleśnych. Studium dopuszcza zalesienia poza terenami wskazanymi graficznie na rysunku, na podstawie przepisów odrębnych, za wyjątkiem gruntów położonych w korytarzach ekologicznych.

4.1.2. Ochrona terenów leśnych, w tym lasów ochronnych Nierównomierna lesistość gminy wymaga szczególnej ochrony terenów leśnych. Dotyczy to zarówno dużych, zwartych kompleksów, jak i małych, izolowanych lasów rozproszonych wśród terenów rolnych. W gminie Miedzna małe lasy śródłąkowe i śródpolne są szczególnie istotne dla kształtowania warunków ekologicznych, w tym dla świata zwierzęcego. Konieczność ochrony rozproszonych małych terenów leśnych wynika ze stosunkowo małego udziału, jaki - poza zwartymi kompleksami leśnymi - mają w powierzchni gminy powierzchnie czynne biologicznie, trwale pokryte roślinnością. Udział takich terenów w ogólnym bilansie powierzchni ma decydujący wpływ na jakość środowiska, przyczyniając się do kształtowania korzystnego bilansu wodnego (retencja) i oddziałując warunki aerosanitarne. L asy śródpolne podnoszą jakość przestrzeni rolniczej. Ochrona istniejących lasów obejmować powinna zarówno działania bierne jak i czynne. Jest to szczególnie istotne w przypadku małych, izolowanych zespołów lub zespołów o funkcjach szczególnych (np. w dolinach rzek).

108 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Działania czynne powinny polegać na egzekwowaniu obowiązków ciążących na właścicielach lasów. Obowiązki te określa przepisy odrębne, a dotyczą one w szczególności odpowiedniej pielęgnacji drzewostanów. Szczególnej ochronie podlegają lasy ochronne. Na terenie lasów ochronnych obowiązuje nakaz prowadzenia w nich gospodarki leśnej w sposób zapewniający ciągłe spełnianie przez nie celów, dla których zostały wydzielone a przede wszystkim przestrzeganie zasad gospodarowania zawartych w przepisach odrębnych tj. w Rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 25 sierpnia 1992r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu uznawania lasów za ochronne oraz szczegółowych zasad prowadzenia w nich gospodarki leśnej, a w szczególności: – zakaz pełnego lub sezonowego pozyskiwania drewna; – zakaz melioracji odwadniających; – nakaz zmiany sposobu użytkowania zrębowego na przerębowy; – nakaz wykonywania określonych zabiegów w zakresie zagospodarowania i ochrony lasów.

4.2. Rolnicza przestrzeń produkcyjna Z przeprowadzonej diagnozy wynika, że rolnicza przestrzeń produkcyjna w gminie Miedzna, mimo nie najlepszej jakości gleb, wykorzystywana jest dość efektywnie. Zwracają uwagę zwłaszcza wysoka obsada bydła w produkcji zwierzęcej, a w produkcji roślinnej dość wysoka produkcja towarowa warzyw, głównie na rynek warszawski. Grunty niskiej jakości na ogół nie są użytkowane. Uwzględniając ten stan, w kształtowaniu rolniczej przestrzeni produkcyjnej w Studium kierowano się następującymi zasadami: - wskazane na rysunku studium tereny nowej zabudowy, uszczuplające areał użytków rolnych, starano się lokalizować w enklawach i w sąsiedztwie istniejącej zabudowy, na gruntach nadających się pod zabudowę, posiadających odpowiednie uzbrojenie lub łatwość jego wykonania, o relatywnie najniższej przydatności do produkcji rolnej, - tereny o najniższej przydatności do produkcji rolnej wskazano pod zalesienia kierując się ponadto innymi zasadami, zwłaszcza dążeniem do wyrównywania granicy polno- leśnej, - w celu poprawy struktury agrarnej konieczne jest wdrażanie procesu scaleń i wymiany gruntów. Ponadto na terenach rolniczych dopuszcza się: - modernizację, przebudowę i rozbudowę istniejących siedlisk zagrodowych, - budowę siedliska zagrodowego zgodnie z przepisami odrębnymi w tej mierze, - lokalizację sieci i urządzeń infrastruktury technicznej, - pobór kruszywa na zasadach określonych w przepisach odrębnych, - budowę dróg lokalnych i dojazdowych niezbędnych do funkcjonowania tych terenów oraz poszerzanie istniejących dróg, - przeznaczenie gruntów rolnych pod zalesienie na wniosek właściciela, jeśli spełniają one warunki określone w przepisach odrębnych.

Na terenach rolnych obowiązuje: - zachowanie istniejących urządzeń melioracyjnych w obrębie miejscowości: Miedzna, Międzyleś, Orzeszówka, Poszewka, Rostki, Tchórzowa, Ugoszcz, Warchoły, Wola Orzeszowska, Wrotnów, Wrzoski, Zuzułka, Żeleźniki oraz lokalizacji istniejących urządzeń melioracyjnych poza tymi terenami dla umożliwienia bezkolizyjnego odprowadzenia nadmiaru wód z użytków rolnych;

109 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

- zmiany użytkowania zmeliorowanych terenów rolnych powinny uwzględniać dostosowanie istniejących urządzeń melioracji wodnych szczegółowych do nowych funkcji, tym samym będą wymagać przebudowy, likwidacji w celu polepszenia zdolności produkcyjnej użytków rolnych oraz ułatwienia uprawy gruntów; - ochrona terenów zadrzewień śródpolnych, ols nad ciekami wodnymi, zespołów roślinności wodnej i torfowisk. Zabrania się ich niszczenia, uszczuplania i osłabiania odporności siedliskowej. Działania mogące zmienić stosunki wodne wymagają uzyskania pozwoleń wodno-prawnych.

5. OBSZARY I ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

5.1. Obszary objęte ochroną wojewódzkiego konserwatora zabytków Obiekty wraz z otoczeniem wpisane do rejestru zabytków wojewódzkiego konserwatora zabytków na terenie gminy Miedzna:

1. Kościół par. pw. Zwiastowania NMP, w Miedznie, mur., 1887-1893, arch. Józef Pius Dziekoński, Nr rejestru zabytków A - 365 z dnia 28.12.1984 r. 2. Kaplica Objawień w Miedznie, mur., XVIII/XIX w, Nr rejestru zabytków A -1051 z dnia 0902.2011 r. 3. Urząd Gminy w Miedznie, mur., 1925 – 1926 r., Nr rejestru zabytków A – 894, z dnia 07.12.2009 r. 4. Zajazd, w Miedznie, mur., 2 poł. XVIII w., przebud. XIX i XX w., Nr rejestru zabytków A - 141/626 z dnia 4.04.1962 r. 5. Pozostałości dworu obronnego, w Miedznie, mur., k. XVI lub 1 poł. XVII w., rozebrany ok. poł. XIX w., Nr rejestru zabytków A - 140/625 z dnia 4.04.1962 r. 6. Osada kultury łużyckiej IV okresu brązu oraz z okresu średniowiecza w Miedznie, nr rejestru zabytków A- 986 z dnia 10.01.1973 r. 7. Kościół par. pw. św. Antoniego, w Ugoszczy mur., 1923 – 1930 r., arch. Wacław Piasecki, Nr rejestru zabytków A – 830 z dnia 12.12.2008 r.

Wszelkie prace inwestycyjne podejmowane przy wymienionych obiektach należy prowadzić w oparciu o przepisy odrębne.

5.2. Obiekty znajdujące się w ewidencji wojewódzkiego konserwatora zabytków Na obszarze gminy Miedzna 48 obiektów reprezentujących: układy przestrzenne miejscowości, architekturę sakralną i świecką, cmentarze, zabytki techniki, kapliczki, figury i krzyże przydrożne, a także 90 stanowisk archeologicznych, posiadających wartości kulturowe, zostało ujętych w ewidencji zabytków. Wykaz obiektów znajdujących się w ewidencji zabytków załączony jest do części uwarunkowania. Wszelkie prace inwestycyjne podejmowane przy wymienionych obiektach należy prowadzić w oparciu o przepisy odrębne.

110 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

5.3. Obiekty i obszary proponowane do objęcia ochroną wojewódzkiego konserwatora zabytków Postuluje się wpisanie do rejestru zabytków następujących obiektów:

1. Dwór w Miedznie, drewn., 2 poł. XIX w. 2. Pozostałości Parku Dworskiego w Miedznie, 2 poł. XIX w.

5.4. Strefowanie krajobrazu kulturowego, ustalenia w poszczególnych strefach oraz zasady ochrony W zakresie ochrony wartości kulturowych terenu gminy Miedzna objętego opracowaniem, ustalono historyczne rozplanowanie przestrzenne, historyczną strukturę funkcjonalną, wartościowe obiekty kubaturowe oraz wartości ekspozycyjno-krajobrazowe. Wnioski wypływające ze stanu wartości kulturowych terenu objętego opracowaniem, umożliwiły określenie stref ochrony konserwatorskiej. Strefy te grupują obszary i zespoły o podobnej wartości kulturowej, przyrodniczej i krajobrazowej. Wyznaczenie w ich zasięgu chronionych pojedynczych obiektów, umożliwia ponadto ich ochronę niezależnie od charakteru strefy w jakiej się znajdują. Na obszarze gminy Miedzna, proponuje się wyznaczyć następujące strefy ochrony konserwatorskiej, w których określa się zasady ochrony krajobrazu:

Strefa "A"- pełnej ochrony historycznej struktury przestrzennej, obejmuje: - Kościół parafialny wraz z terenem go otaczającym w Miedznie, - Kaplicę Objawień wraz z otoczeniem nad rzeczką Miedzanką w Miedznie, - Urząd Gminy w Miedznie, - zajazd w Miedznie - Kościół parafialny wraz z terenem go otaczającym w Ugoszczy.

Strefa "A" obejmuje obszar, na którym elementy historycznego układu przestrzennego miejscowości lub jego części, tzn. rozplanowanie, zabudowa oraz związany z nim integralnie teren i krajobraz zachowały się w tak wysokim stopniu, że znajdujący się na nim zespół, wyróżnia się w całości układu przestrzennego współczesnej miejscowości swoimi cechami przestrzennymi, a w szczególności tym, że dominują w nim elementy historycznej kompozycji przestrzennej, obrazujące czytelnie historyczne pochodzenie zespołu oraz reprezentacyjne lub typowe dla pewnego okresu w rozwoju architektury i urbanistyki pod względem rozplanowania, zabudowy oraz układu terenu i krajobrazu. Z reguły dotyczy to obiektów wpisanych do rejestru zabytków. W granicach strefy A ustala się: - zachowanie zasadniczych elementów historycznego rozplanowania terenów, - dopuszcza się roboty budowlane z wymogiem dostosowania do historycznej kompozycji urbanistycznej w zakresie sytuacji, skali, bryły, formy, podziałów architektonicznych, proporcji powierzchni muru i otworów, materiału oraz nawiązaniem form współczesnych do lokalnej tradycji architektonicznej, - zakaz wprowadzania nowych zadrzewień, - zakaz umieszczania szyldów i reklam na ogrodzeniach oraz na drzewach i w obrębie ich koron, -zakazuje się umieszczania reklam i banerów wielkoformatowych, - zakazuje się montowania urządzeń technicznych, jak: maszty telekomunikacyjne, transformatory, itp. 111 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Strefa "B" - ochrony zachowanych elementów zabytkowych, obejmuje: - układ przestrzenny miejscowości Miedzna, - układ przestrzenny miejscowości Międzyleś, - układ przestrzenny miejscowości Poszewka, - układ przestrzenny miejscowości Wrzoski, - cmentarz parafialny w Miedznie, - cmentarz parafialny w Ugoszczy, - teren zespołu dworsko-parkowego we Wrotnowie.

Strefa "B" obejmuje najczęściej te tereny historycznego układu przestrzennego, które znajdowały się poza danym ośrodkiem założenia, tj. tereny dawnych przedmieść lub obrzeży miasta, obszary początkowo rolnicze, następnie poddawane parcelacji, których zabudowa nie reprezentując wysokiej wartości zabytkowej i plastycznej oraz nie figurując w większości w rejestrach konserwatorskich, stanowi wartość kulturową w skali lokalnej. Strefą "B" obejmuje się też niezbędną podbudowę przestrzenną dla zabytkowego obiektu dominującego a także tereny historycznego układu przestrzennego gdzie zostały zatarte elementy dawnego założenia, rozebrane lub przebudowana historyczne budowle kubaturowe, zlikwidowane cieki wodne czy zespoły starodrzewu. W strefie tej ustala się: - wymaga się zachowania zasadniczych elementów historycznego rozplanowania, tj. utrzymania istniejącej sieci dróg, alei, szpalerów osi widokowych i kompozycyjnych, cieków i akwenów wodnych, - zakazuje się wznoszenia nowych obiektów kubaturowych, poza terenami zabudowy wyznaczonej w Studium, -zakazuje się umieszczania reklam i banerów wielkoformatowych.

Strefa "K" - ochrony krajobrazu, obejmuje: - teren przy cmentarzu parafialnym w Miedznie, - teren przy kościele parafialnym w Ugoszczy, - teren przy zespole dworsko-parkowym we Wrotnowie.

Strefa "K" obejmuje tereny krajobrazu integralnie związane z zespołem zabytkowym, znajdujące się w jego otoczeniu. Granice strefy "K" wyznacza się obejmując nimi obszary jednorodne pod względem rodzaju pokrycia terenu lub rodzaju związków widokowych w zespole zabytkowym. Strefa "K" została wprowadzona jako uzupełnienie stref ochrony konserwatorskiej "A" i "B" w charakterze otuliny. W strefie tej ustala się: - zachowanie istniejącego wartościowego drzewostanu, - utrzymanie istniejącego użytkowania, - nie wprowadzanie zwartych nasadzeń wysoką roślinnością, - nie lokalizowanie nowych obiektów kubaturowych, poza terenami zabudowy wyznaczonej w Studium, - zakazuje się umieszczania reklam i banerów wielkoformatowych, - zakazuje się montowania urządzeń technicznych, jak: maszty telekomunikacyjne, transformatory, itp..

112 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Strefa "E" - ochrony ekspozycji zespołu zabytkowego, obejmuje: - widok na kościół parafialny w Miedznie z drogi Węgrów - Miedzna w kierunku północnym, - widok na kościół parafialny w Miedznie z drogi Sokołów Podlaski - Miedzna w kierunku północno-zachodnim, - widok na kościół parafialny w Miedznie z drogi Wrotnów - Miedzna w kierunku południowo-wschodnim.

Strefa "E" jest strefą ochrony ekspozycji, która obejmuje obszar stanowiący zabezpieczenie właściwego eksponowania zespołów lub obiektów zabytkowych. Wyznaczenie granic strefy "E" jest zależne od wielkości i bogactwa sylwety zespołu zabytkowego, od rozłożenia akcentów dominujących, wreszcie od ukształtowania terenu, na którym położony jest zespół zabytkowy oraz tereny otaczające. W strefie tej: - wprowadza się zakaz zwartych nasadzeń wysoką roślinnością, - dopuszcza się realizację zabudowy wyłącznie niskiej. - zakazuje się umieszczania reklam i banerów wielkoformatowych, - zakazuje się montowania urządzeń technicznych, jak: maszty telekomunikacyjne, transformatory, itp.

Strefa "W" - ochrony zachowanych reliktów archeologicznych, obejmuje: 1. Ruiny zamku obronnego z okresu nowożytnego w Miedznie, nr rejestru zabytków 140/625 z 04. 04. 1962 r. 2. Osadę kultury łużyckiej IV okresu brązu oraz z okresu średniowiecza w Miedznie, nr rejestru zabytków 986 z dnia 10.01.1973 r.

Stanowiska wpisane do rejestru zabytków oraz tereny o rozpoznanej zawartości reliktów archeologicznych, podlegają ochronie konserwatorskiej poprzez objęcie ich strefą ochrony reliktów archeologicznych - "W". Na obszarze strefy "W", wprowadza się zakaz wszelkiej działalności budowlanej, nie związanej bezpośrednio z rewaloryzacją tych terenów. Dopuszczalne są działania ograniczone, polegające na zabezpieczeniu i konserwacji zachowanych fragmentów zabytkowych, ich ekspozycji w terenie, względnie zaznaczeniu ich śladów. Działalność ta może być uruchomiona dopiero po przeprowadzeniu szczegółowych badań archeologicznych. Obszar objęty strefą "W" może być pozostawiony jako teren otwarty pełniący funkcje muzealne. Wszelkie działania inwestycyjne w strefie „W” należy prowadzić w oparciu o przepisy odrębne.

Strefa "OW" - obserwacji archeologicznych rozpoznanych stanowisk, obejmuje:

Tabela 23. Strefy i numery stanowisk na obszarze AZP Numer Numer stanowiska na obszarze AZP strefy 1. 50-76/5 2. 50-76/10 3. 50-76/3 i 50-76/4 i 50-76/7

113 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

4. 50-76/ 6 i 50-76/8 i 50-76/9 5. 50-76/11 6. 50-76/12 7. 50-76/13 8. 50-76/15 i 50-76/16 9. 50-76/14 i 50-76/17 10. 51-75/25 11. 51-75/24 12. 51-75/22 13. 51-75/23 14. 51-75/21 15. 51-76/27 16. 51-76/25 17. 51-76/26 18. 51-76/7 19. 51-76/8 20. 51-76/6 21. 51-76/17 22. 51-76/16 23. 51-76/15 24. 51-76/9 25. 51-76/10 26. 51-76/23 27. 51-76/20 i 51-76/21 28. 51-76/18 29. 51-76/22 30. 51-76/24 31. 51-76/14 32. 51-76/19 33. 51-76/28 34. 51-76/12 35. 51-76/11 36. 51-76/13 37. 51-76/4 i 51-76/5 38. 51-76/1 i 51-76/2 i 51-76/3 39. 51-77/3 40. 51-77/2 41. 51-77/1 42. 52-76/27 43. 52-76/26 44. 52-76/23 45. 52-76/13 i 52-76/14 i 52-76/19 i 52-76/31 46. 52-76/28 47. 52-76/12 i 52-76/18 48. 52-76/29 49. 52-76/21 50. 52-76/10 i 52-76/11 114 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

51. 52-76/17 52. 52-76/8 53. 52-76/16 54. 52-76/22 55. 52-76/20 56. 52-76/4 57. 52-76/3 58. 52-76/2 59. 52-77/1 i 52-77/2 i 52-77/3 i 52-77/6 60. 52-77/4 61. 52-77/5 62. 52-77/9 i 52-77/10 i 52-77/11 63. 52-77/8 64. 52-77/7 65. 52-77/12

Strefa „OW” obejmuje obszary płaskich stanowisk archeologicznych, które nie zostały umieszczone w rejestrze zabytków, a znajdują się w ewidencji zabytków. Na obszarze strefy "OW", wszelka działalność inwestycyjna, a w szczególności ta, która łączy się z naruszeniem ziemi na głębokość 30 cm, musi być dokonywana po uprzednim uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, pod nadzorem archeologiczno-konserwatorskim. W przypadku stwierdzenia reliktów archeologicznych, wszelkie prace winny być przerwane, a teren udostępniony do ratowniczych badań archeologicznych, przeprowadzonych w trybie pilnym dla szybkiego udostępnienia terenu pod inwestycję. Ich wyniki powinny decydować o możliwości kontynuowania prac, ewentualnie o ich zaniechaniu i zmianie przeznaczenia gruntów. Na obszarach strefy "OW" należy zatem unikać lokalizowania inwestycji wielkokubaturowych i wymagających szczególnych warunków posadowienia, (np. palowanie, odwierty). Zakazuje się zalesiania obszarów stanowisk archeologicznych oraz usuwania karpin w ich granicach. Wojewódzki Konserwator Zabytków może nie udzielić zgody na lokalizację inwestycji na obszarze zabytkowym, jeżeli przemawiają za tym postanowieniem ważne względy merytoryczne (ochrona, zachowanie unikatowych wartości naukowych zabytków dla przyszłych badań). W uzasadnionych przypadkach WKZ może zrezygnować z wymogu nadzoru konserwatorskiego m.in. w przypadku gdy mamy do czynienia z drobną inwestycją, np. przyłącze kabla. Wszelkie działania inwestycyjne w strefie „OW” należy prowadzić w oparciu o przepisy odrębne.

6. KIERUNKI ROZWOJU SYSTEMÓW KOMUNIKACJI

Głównym zadaniem niniejszego opracowania jest określenie kierunków systemu transportowego dla gminy w zmieniających się warunkach ekonomicznych, gospodarczych i prawnych w celu efektywności jego działania. Zrealizowanie tego celu będzie uzależnione od: - zapewnienia drogowych powiązań zewnętrznych z układem dróg krajowych, wojewódzkich, najbliższymi miastami (Węgrowem, Sokołowem Podlaskim, Kałuszynem, Mińskiem

115 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Mazowieckim), z sąsiednimi gminami, a w perspektywie z ośrodkiem wojewódzkim w Warszawie, - zapewnienia obsługi komunikacyjnej zagospodarowania przestrzennego w układzie wewnętrznym gminy drogami o odpowiednim standardzie (nawierzchnia twarda ulepszona), - rozwoju sieci zewnętrznych powiązań autobusowych gminy, - poprawy sytuacji w dziedzinie obsługi technicznej pojazdów. Podstawowym warunkiem dla rozwoju przestrzennego gminy jest wyposażenie dróg powiatowych i gminnych w nawierzchnię twardą ulepszoną o odpowiedniej szerokości i nośności oraz pozostałych parametrach technicznych odpowiadających przypisanej im klasie.

6.1. Układ drogowy Podstawowy układ drogowy gminy Miedzna tworzyć będą: - drogi powiatowe, - drogi gminne. Drogi powiatowe oznaczone na rysunku Studium symbolem KDP będą stanowiły drogi wymienione w części I „Uwarunkowania Komunikacyjne” rozdz.10. Drogi powiatowe będą pełniły zasadniczą rolę w powiązaniach zewnętrznych i wewnętrznych gminy. Drogi gminne oznaczone na rysunku Studium symbolem KDG stanowią układ uzupełniający w stosunku do układu podstawowego, który łączy wsie gminy między sobą i w powiązaniu z układem powiatowym stwarza możliwość dojazdu do wsi gminnej mieszkańcom mniejszych miejscowości. Szczególne znaczenie w układzie dróg gminnych będą miały drogi wymienione w części I „Uwarunkowania Komunikacyjne”. Pozostałe drogi gminne dopuszcza się jako drogi wewnętrzne, oznaczone na rysunku studium. Przy opracowywaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego należy uwzględnić następujące zalecenia: - określić linie rozgraniczające dla poszczególnych ciągów drogowych przyjmując dla dróg powiatowych min. 20m, gminnych min. 10 m z możliwością dopuszczenia mniejszej szerokości po przeprowadzonej analizie stanu faktycznego i prawnego terenu, - wprowadzić do wykazu dróg gminnych drogi (nie objęte obowiązującym zakazem) obsługujące zabudowę na terenach wsi oraz tereny rolnicze, - obiekty budowlane przy drogach powinny być sytuowane zgodnie z przepisami szczególnymi.

6.2. Komunikacja zbiorowa Gmina obsługiwana będzie głównie przez komunikację autobusową PKS oraz prywatnych przewoźników, która będzie realizować: - powiązania wewnątrzwojewódzkie - powiązania z ośrodkiem powiatowym - powiązania międzygminne i wewnątrzgminne Generalną zasadą funkcjonowania komunikacji będzie prowadzenie wszystkich linii przez miejscowość będącą ośrodkiem gminnym, co umożliwi połączenie obsługiwanych obszarów z siedzibą władz gminnych, szkołą gimnazjalną itp. (odległość do przystanków autobusowych nie większa niż 1 km). Ostateczne kierunki rozwoju linii autobusowych można będzie ustalić w okresie późniejszym uwzględniając rzeczywiste kierunki rozwojowe powiatu i sąsiednich gmin oraz poprawy stanu dróg.

116 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

6.3. Transport Gmina z uwagi na brak dostępności do kolei, korzystać będzie wyłącznie z transportu samochodowego. Należy wspierać inicjatywy gospodarcze i promować rozwój usług transportowych. Na terenie gminy Miedzna na wniosek zostało uwzględnione lądowisko na potrzeby własne inwestora dla szybowców i helikopterów oznaczony graficznie na rysunku Studium symbolem IS.

6.4. Zaplecze techniczne motoryzacji Należy dążyć do rozwoju niewielkich obiektów obsługi technicznej pojazdów, które w sumie byłyby zdolne do kompleksowej obsługi.

6.5. System ścieżek rowerowych W celu zwiększenia atrakcyjności pod względem turystycznym gminy Miedzna należy przewidzieć prowadzenie ścieżek rowerowych nie tylko wzdłuż dróg powiatowych, ale również wzdłuż ważniejszych dróg gminnych (w nawiązaniu do terenów atrakcyjnych turystycznie powiązanych z systemem ścieżek rowerowych w Nadbużańskim Parku Krajobrazowym).

6.6. Parkowanie pojazdów Potrzeby parkingowe powinny być zabezpieczone na terenie lokalizacji własnej inwestora (działki budowlanej). Minimalna ilość miejsc parkingowych powinna być obliczona wg wskaźników w zależności od proponowanego zagospodarowania. Zalecane jest, aby w sporządzonych planach miejscowych i ich zmianach, określić minimalne wskaźniki parkingowe dla obiektów nowo wznoszonych i rozbudowywanych, na następującym poziomie:

- dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej – 2 m.p./dom, - dla obiektów administracji – 25 m.p./1000 m2 p.uż., - dla handlu (sklepy, punkty usługowe) – 30 m.p./1000 m2 p. uż., - dla hurtowni – 5 15 m.p./1000 m2 p.uż., - dla targowisk – 35 m.p./1000 m2 pow. targowej lub 1,5 m.p./stoisko, - dla zakładów produkcyjnych – 35 m.p./100 zatrudnionych, - dla szkół ponadpodstawowych – 30 m.p./100 zatrudnionych, - dla restauracji i kawiarni – 35 m.p./100 miejsc konsumpcyjnych, - dla obiektów sportowych i rekreacyjnych - 20 m.p./100 użytkowników jednocześnie, - dla przychodni zdrowia: rejonowych – 10 m.p./1000 m2 p. uż.; pozostałych – 2 m.p./gabinet, - dla klubów i domów kultury – 20 m.p./100 użytkowników jednocześnie, - dla stacji obsługi samochodów – 4 m.p./1 stanowisko naprawcze, - dla banków – 40 mp./1000 m2 p.uż., - dla kościołów – 10 m.p./1000 mieszkańców, - dla cmentarzy – 7 m.p./ha.

Dopuszcza się urządzenie parkingów ogólnodostępnych w obrębie terenów ulic – pod warunkiem zachowania wymaganych parametrów technicznych ulic i zgody zarządcy.

117 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

7. KIERUNKI ROZWOJU SYSTEMÓW INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

7.1. Gospodarka wodno-ściekowa Systemy infrastruktury sanitarnej będą rozwijane do poziomu zapewniającego: - ochronę zdrowia i jakości życia ludzi, - czystość środowiska, - warunki do rozwoju gospodarczego gminy.

W tym celu należy zapewnić: - dostawę odpowiedniej ilości i jakości wody do picia i na potrzeby gospodarcze oraz na cele przeciwpożarowe, - pełne sanitarne unieszkodliwienie ścieków i odpadów stałych, - dostęp do nośników energii zgodnie z potrzebami mieszkańców przy spełnieniu warunków racjonalnego jej wykorzystania i ochrony środowiska.

Ze zbiorowego zaopatrzenia mieszkańców w wodę korzystają wszystkie miejscowości gminy. W przyszłości do systemu tego powinny być sukcesywnie podłączane nawet posesje oddalone od zwartej zabudowy, posiadające obecnie własne rozwiązania, a także tereny przewidziane w planach pod nową zabudowę. Głównym problemem pozostającym do rozwiązania w przyszłości jest sukcesywna rozbudowa systemu kanalizacji, a w przypadku rozproszonej zabudowy, budowa przydomowych oczyszczalni ścieków.

7.2. Usuwanie odpadów stałych W zakresie gospodarki odpadami obowiązek odebrania i zagospodarowania odpadów ciąży na gminie. Odpady komunalne będą odbierane przez przedsiębiorstwo wyłonione w trybie przetargu na podstawie ustawy Prawo zamówień publicznych oraz inne podmioty wpisane do rejestru działalności regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych.

7.3. Zaopatrzenie w ciepło i gaz Budynki będą ogrzewane indywidualnie. Preferuje się wykorzystanie ekologicznych źródeł energii na cele grzewcze dla obiektów nowoprojektowanych oraz istniejących, co ma szczególne znaczenie dla ochrony środowiska. Należy przewidzieć modernizację istniejących kotłowni z przystosowaniem ich do zasilania ekologicznymi paliwami niskoemisyjnymi. Gmina nie przewiduje podjęcia prac w zakresie gazyfikacji.

8. KIERUNKI ROZWOJU ELEKTROENERGETYKI

8.1. Kierunki rozwoju powiązań zewnętrznych

8.1.1. Sieci przesyłowej najwyższych napięć NN 400kV Na obecnym etapie planów rozbudowy Krajowego Systemu Elektroenergetycznego przewidywana jest budowa dwutorowej linii elektroenergetycznej o napięciu 400kV łączącej stację elektroenergetyczną Siedlce Ujrzanów z istniejącą linią 400kV relacji Stanisławów - Narew. Połączenie planowanej oraz istniejącej linii nastąpi na terenie gminy Miedzna. W

118 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

związku z tym docelowo na terenie gminy Miedzna zlokalizowane będą dwie linie o napięciu 400kV, pierwsza relacji Stanisławów – Siedlce Ujrzanów, druga relacji Narew- Siedlce Ujrzanów. Wymogi prawne dotyczące ochrony przed promieniowanie elektromagnetycznym wytwarzanym przez linie elektroenergetyczne najwyższych i wysokich napięć zawarto w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003r. (Dz. U. Nr 192 poz. 1883), które określa dopuszczalne poziomy pól elektrycznych i magnetycznych w środowisku, zróżnicowane dla terenów pod zabudowę mieszkaniową i dla innych miejsc dostępnych dla ludności. Ze względu na skomplikowany sposób ustalania bezpiecznych odległości od linii 400 kV, budowanych na różnych słupach, według różnych katalogów, przyjmuje się, że bezpiecznymi odległościami budynków przeznaczonych na stały pobyt ludzi od osi elektroenergetycznych linii napowietrznych są: - dla istniejącej linii 400kV odległość 40 m w obie strony od osi linii, - dla planowanej linii 400kV odległość 35 m w obie strony od osi linii. Zatem konkretna szerokość pasa technologicznego dla istniejącej linii 400kV wynosi 80m, zaś dla planowanej linii 400kV wynosi 70m. W w/w pasach technologicznych zakazuje się realizacji budynków mieszkalnych oraz obiektów budowlanych przeznaczonych na stały pobyt ludzi. W pasie technologicznym w/w linii obowiązują wytyczne zawarte w części Uwarunkowania.

8.1.2. Sieci dystrybucyjne wysokich napięć WN 110 kV

Linia dystrybucyjna 110 kV Przebiegająca przez gminę Miedzna linia 110 kV ze stacji 110/15 kV w Węgrowie do stacji 110/15 kV w Małkini jest w dobrym stanie technicznym. Lokalizacja w pobliżu linii wysokiego napięcia 110 kV obiektów kubaturowych odpowiadać musi ustaleniom zawartym w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003r. (Dz. U. Nr 192 poz. 1883), które określa dopuszczalne poziomy pól elektrycznych i magnetycznych w środowisku, zróżnicowane dla terenów pod zabudowę mieszkaniową i dla innych miejsc dostępnych dla ludności. Ze względu na skomplikowany sposób ustalania bezpiecznych odległości od linii 110 kV, budowanych na różnych słupach, według różnych katalogów, przyjmuje się w oparciu o obliczenia, że bezpieczną odległością budynków mieszkalnych od skrajnych przewodów linii napowietrznych jest 14,5 m (ok. 19 m od osi linii). Lokalizacja obiektów mieszkalnych w odległościach mniejszych niż wyżej podane jest możliwa, jednak każdorazowo musi być poprzedzona procedurą pomiarową określoną w wymienionym na wstępie Rozporządzeniu Ministra Środowiska oraz uzgodnieniami z właścicielem linii.

Stacje elektroenergetyczne 110/SN kV W sferze planów pozostaje już od wielu lat pomysł budowy stacji WN/SN w sąsiedniej gminie Kosów Lacki, lub w gminie Sterdyń, co znacznie poprawiłoby parametry zasilania również gminy Miedzna. Do czasów ich realizacji, zasilanie pracujących w niej stacji 15/0,4 kV odbywać się będzie ze stacji w Węgrowie, Małkini, a także w (w sytuacjach awaryjnych) Sokołowie Podlaskim i Łochowie. Stacje te w razie potrzeby będą modernizowane i rozbudowywane.

119 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Sieci dystrybucyjne średniego napięcia 15 kV Duże znaczenie dla poprawy niezawodności zasilania gminy Miedzna i gmin sąsiednich energią elektryczną średniego napięcia 15 kV będzie miała modernizacja i rozbudowa związanego z gminą systemu magistralnych linii SN 15 kV (wraz z powiązaniami międzyliniowymi). Inwestycje postulowane: - modernizacja odcinka linii SN 15 kV (Ludwinów -Poszewka) będącego połączeniem pomiędzy magistralami Węgrów - Wrotnów i Węgrów Stara – Wieś, - wykonanie połączenia pomiędzy magistralami Sokołów Podl. – Węgrów i Węgrów – Wrotnów poprzez budowę odcinka nowej linii SN 15 kV, która połączy promieniowe odgałęzienia do stacji trafo 15/0,4 kV Jartypory Butlerów i Wola Orzeszowska Kolonia 2, - wykonania połączenia pomiędzy magistralami Węgrów - Wrotnów i Małkinia -Sokołów Podl. poprzez budowę linii łączącej linie do stacji 15/0,4 kV Żochy 3 i Chruszczewka Kolonia 1; - wykonanie połączenia pomiędzy magistralami Węgrów – Wrotnów i Łochów –Orzełek poprzez budowę brakującego odcinka linii pomiędzy promieniowymi odgałęzieniami do stacji 15/0,4 kV Ugoszcz 1 i Lipki Stare Kolonia 1. Postulaty te nie wyczerpują pakietu działań inwestycyjnych mających poprawić parametry sieci zasilającej gminę Miedzna. W zależności od konkretnych potrzeb, właściwy zakład dystrybucyjny realizował będzie odpowiednie działania inwestycyjne. Normalną działalnością operatora systemu dystrybucyjnego będzie budowa, rozbudowa i modernizacja sieci SN 15 kV ujętych w sporządzanych cyklicznie planach rozwoju. W polityce inwestycyjnej zakładu dystrybucyjnego coraz większą rolę odgrywać będą linie kablowe SN, jako element mniej konfliktowy przestrzennie oraz bezpieczniejszy w eksploatacji, bowiem odpada problem uszkodzeń linii przez drzewa, oblodzenia i silne wiatry. Istotnym elementem w usprawnianiu pracy systemu linii magistralnych SN 15 kV ograniczającym długość przerw w dostawie energii SN 15 kV będzie montaż w trzonach linii magistralnych i na głównych odgałęzieniach manewrowych odłączników z napędami uruchamianymi drogą radiową.

8.2. Kierunki rozwoju lokalnych sieci SN 15 kV i nN 0,4 kV Najważniejszym kierunkiem rozwoju tych sieci jest ich remont i rozbudowa związana z koniecznością poprawy parametrów technicznych dostarczanej energii i przyłączaniem nowych odbiorców. Największych działań inwestycyjnych wymagają wsie o najgorszym stanie technicznym sieci lokalnych. Są to: Żeleźniki i Tchórzowa. Wykonania modernizacji częściowych obejmujących niektóre elementy urządzeń lokalnych (najczęściej dobudowa nowych stacji trafo 15/0,4 kV, modernizacja wyeksploatowanych stacji i linii, wymiana przewodów niektórych obwodów linii niskiego napięcia 0,4 kV) wymaga kilka dalszych wsi: Miedzna, Wrotnów, Międzyleś, Wola Orzeszowska, Poszewka, Warchoły oraz Rostki i Ugoszcz. Oprócz prac modernizacyjnych o różnym zakresie, procesem ciągłym jest budowa na terenie całej gminy urządzeń nowych i rozbudowa części istniejących sieci, służących zasilaniu powstających obiektów. Istotne znaczenie ma również budowa i rozbudowa oświetlenia ulicznego. Według informacji przesłanych przez PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa we wnioskach do niniejszego studium, budowa, rozbudowa i modernizacja sieci elektroenergetycznych realizowana będzie według następujących zasad: 120 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

a) dominującym systemem rozwoju sieci będzie system linii napowietrznych ze słupowymi stacjami trafo 15/0,4 kV, jednak zakład dystrybucyjny dopuszcza również budowę sieci w systemie kablowym; b) kablowe sieci SN 15 kV i wnętrzowe stacje trafo 15/0,4 kV budowane będą dla odbiorców o dużych mocach i w przypadku braku napowietrznych linii SN; c) napowietrzne linie SN i nN budowane będą po odrębnych trasach, d) trasy linii nN 0,4 kV (a także w miarę możliwości SN) obsługujących tereny budowlane lokalizować należy w pasach drogowych, e) projektowanie, budowa i eksploatacja sieci napowietrznych powinna być skoordynowana z racjonalną gospodarką drzewostanem uwzględniającą bezpieczeństwo sieci zlokalizowanych w zasięgu pni i gałęzi drzew. Istniejące obecnie rozwiązania techniczne pozwalają na budowę sieci napowietrznych przewodami izolowanymi, na pojedynczych słupach wirowanych, co poprawia bezpieczeństwo eksploatacji sieci, ich estetykę oraz zmniejsza zapotrzebowanie terenu pod słupowe stacje trafo 15/0,4 kV.

8.3. Odnawialne źródła energii Bardzo ważnym elementem gospodarki energią elektryczną jest racjonalizacja jej zużycia poprzez stosowanie energooszczędnych źródeł światła oraz nowoczesnych, wysokosprawnych urządzeń i maszyn elektrycznych używanych w gospodarstwach domowych, usługach i w produkcji rolnej. Istotna jest również dbałość odbiorców energii o stan techniczny swoich instalacji, a zakładu dystrybucyjnego o stan techniczny sieci, co zmniejszy straty energii i poprawi bezpieczeństwo ludzi i mienia. Jednym z perspektywicznych kierunków rozwoju elektroenergetyki będzie budowa lokalnych źródeł energii elektrycznej wykorzystujących odnawialną energię biogazu, biomasy, wody, słońca do napędu generatorów prądu. Na terenie gminy Miedzna wyznaczono dwa tereny elektrowni fotowoltaicznych. W niniejszym studium władze gminy nie przewidują rozwoju wysokoparametrowej energetyki wiatrowej (farm wiatrowych) oraz dużych biogazowni. W celu włączenia gminy w realizację polskiej polityki klimatyczno-energetycznej oraz wydatnej poprawy jej bezpieczeństwa energetycznego, niniejsze studium wychodząc naprzeciw tym potrzebom przewiduje rozwój mikroźródeł energii elektrycznej budowanych w systemie PROSUMENT, który zgodnie z ustawą o odnawialnych źródłach energii zakłada istotne ułatwienia proceduralne i preferencyjne wsparcie finansowe dla budowy indywidualnych instalacji OZE o elektrycznej mocy nie przekraczającej 40 kW.

9. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE BĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM, ZGODNIE Z USTALENIAMI PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA I USTALENIAMI PROGRAMÓW, O KTÓRYCH MOWA W ART. 48 UST. 1

W Studium wyróżnia się obszary, na których są realizowane cele publiczne o znaczeniu ponadlokalnym. Należą do nich: - sieć dróg powiatowych, - linie przesyłowe wysokich napięć 110 kV oraz najwyższych napięć 400kV,

121 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

- wieże telefonii komórkowej.

Według Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju, na terenie gminy Miedzna występuje inwestycja strategiczna o znaczeniu ponadlokalnym z zakresu systemów elektroenergetycznych, tj. budowa linii 400kV Siedlce- Ujrzanów- Linia Narew- Stanisławów.

10. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE BEDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU LOKALNYM

W Studium wyróżnia się obszary, na których realizowane są inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym. Należą do nich: - sieć wodociągową, - sieć kanalizacyjna, - sieć dróg gminnych, przebudowa, modernizacja, - sieć elektroenergetyczna SN i nN, - oświetlenie drogowe w poszczególnych wsiach, - świetlice wiejskie i remizy OSP, - nieruchomości i obiekty stanowiące zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opieki nad zabytkami, - Gminny Ośrodek Zdrowia, - Cmentarze, - Placówki Oświatowe.

Studium dopuszcza realizację inwestycji z zakresu infrastruktury technicznej na całym obszarze gminy, pod warunkiem, iż nie koliduje z przepisami odrębnymi.

11. OBSZARY SZCZEGÓLNEGO ZAGROŻENIA POWODZIĄ I OSUWANIA SIĘ MAS ZIEMNYCH

Na terenie gminy Miedzna obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi i osuwanie mas ziemnych nie występują.

12. OBIEKTY LUB OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SIĘ W ZŁOŻU KOPALINY FILAR OCHRONNY

Na terenie gminy Miedzna obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny występują we wsi Żeleźniki. Na wskazanym terenie obowiązują zasady zagospodarowania zgodnie z przepisami odrębnymi.

Dla terenu górniczego ustala się w zakresie ochrony środowiska:

 zachowanie zrównoważonego rozwoju, a w szczególności: - racjonale gospodarowanie zasobami przyrodniczym, - przywrócenie do stanu właściwego elementów przyrodniczych, - nie pogarszanie stanu środowiska przeciwdziałaniem wpływom powodującym degradację, 122 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

 rekultywację terenu w sposób poprawiający zmianę w istniejącym krajobrazie,  nakaz prowadzenia eksploatacji złoża w sposób uniemożliwiający negatywny wpływ na środowisko, a w szczególności takich jego elementów jak powietrze atmosferyczne, klimat akustyczny, środowisko gruntowe i krajobraz,  ograniczenie ewentualnych uciążliwości związanych z powierzchniowa eksploatacją surowców do granic terenu do którego inwestor posiada tytuł prawny,  wyznaczenie pasów ochronnych dla terenów sąsiednich związanych z eksploatacją złoża,  dopuszczenie wielkości produkcyjnych zgodne z rozporządzenia nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 15 marca 2005r. w sprawie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Mazowieckiego Nr 66, poz. 1701) oraz rozporządzenia Nr 58 Wojewody Mazowieckiego z dnia 25 maja 2005r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Mazowieckiego Nr 136, poz. 4208), teren objęty wnioskiem znajduje się w Nadbużańskim Parku Krajobrazowym,  zakaz zabudowy z dopuszczeniem do realizacji obiektów kubaturowych, urządzeń komunikacyjnych oraz urządzeń pomocniczych bezpośrednio związanych z eksploatacją złoża. Poza udokumentowanymi złożami kopalin naturalnych na terenie gminy Miedzna wskazano obszary potencjalnych złóż surowców naturalnych przeznaczonych pod działalność górniczą, na których obowiązują zasady zagospodarowania złoża zgodnie z przepisami odrębnymi oraz z zasadami ochrony środowiska jak dla terenów górniczych.

13. GRANICE TERENÓW ZAMKNIĘTYCH I ICH STREF OCHRONNYCH

Na terenie gminy nie występują tereny tej kategorii.

14. OBSZARY DLA KTÓRYCH OBOWIĄZKOWE JEST SPORZĄDZENIE MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH, W TYM OBSZARY WYMAGAJĄCE PRZEPROWADZENIA SCALEŃ I PODZIAŁU NIERUCHOMOŚCI ORAZ OBSZARY PRZESTRZENI PUBLICZNYCH

Na terenie gminy Miedzna nie występują obszary wyznaczone do obowiązkowego sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości, obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2000m2 oraz obszary przestrzeni publicznych.

123 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

15. OBSZARY, DLA KTÓRYCH GMINA ZAMIERZA SPORZĄDZIĆ MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO, W TYM OBSZARY WYMAGAJĄCE PRZEPORWADZENIA ZMIANY PRZEZNACZENIA GRUNTÓW ROLNYCH I LEŚNYCH NA CELE NIEROLNICZE I NIELEŚNE

W związku z planowanymi zmianami w zagospodarowaniu terenów gminy konieczne są zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych – zgodnie z oznaczeniami na mapie „Kierunki zagospodarowania przestrzennego”. Zmiany te obejmują tereny istniejącej zabudowy i nowoprojektowanej. Główną zasadą wskazania terenów jest koncentracja zabudowy jako podstawowy warunek ekonomicznego uzbrojenia i wyposażenia w infrastrukturę techniczną i społeczną. Na etapie sporządzenia Studium nie jest możliwe wskazanie kolejności, ani priorytetów wyboru, które tereny winny być wskazane do opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego – decyzja pozostawiona zostaje samorządowi gminnemu, który w celu oceny aktualności studium i planów miejscowych dokonuje analizy zmian zagospodarowania przestrzennego gminy, ocenia postępy w opracowaniu planów miejscowych i opracowuje wieloletnie programy ich sporządzania w nawiązaniu do ustaleń studium, z uwzględnieniem zmian zachodzących na wskazanych terenach. Inwestycją wymagającą opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego jest inwestycja celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym obejmująca projektowaną dwutorową linię 400kV łączącej istniejącą linię relacji Stanisławów- Narew ze stacją Siedlce Ujrzanów, z uwagi na występowanie gruntów chronionych. Po przeprowadzeniu analizy dopuszcza się opracowanie planu dla części obszaru wyznaczonego w Studium uwzględniając przepisy odrębne oraz pozostałe ustalenia Studium.

16. OBSZARY POMNIKÓW ZAGŁADY I ICH STREF OCHRONNYCH ORAZ OBOWIĄZUJĄCE NA NICH OGRANICZENIA PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Na terenie gminy nie występują pomniki zagłady i ich strefy ochronne.

17. OBSZARY WYMAGAJĄCE PRZEKSZTAŁCEŃ, REHABILITACJI, REKULTYWACJI I REMEDIACJI

Na terenie gminy obszarami wymagającymi rekultywacji są wszystkie tereny po eksploatacji surowców zgodnie z przepisami szczególnymi po całkowitym zakończeniu ich eksploatacji. W miarę potrzeb rekultywacji mogą podlegać tereny leśne i rolnicze zdewastowane i zdegradowane przez działalność człowieka.

18. OBSZARY ZDEGRADOWANE

Na terenie gminy Miedzna nie występują obszary zdegradowane .

124 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

19. OBSZARY FUNKCJONALNE O ZNACZENIU LOKALNYM, W ZALEŻNOŚCI OD UWARUNKOWAŃ I POTRZEB ZAGOSPODAROWANIA WYSTĘPUJĄCYCH W GMINIE Na podstawie analiz nie wyznacza się obszarów funkcjonalnych o znaczeniu lokalnym, poza wyznaczonymi już kierunkami w strukturze funkcjonalno- przestrzennej gminy.

III. SYNTEZA I UZASADNIENIE PRZYJĘTYCH ROZWIĄZAŃ STUDIUM Polityka przestrzenna gminy będzie wyrażać się w inicjowaniu działań zmierzających do poprawy jakości życia mieszkańców. Wymaga to wyprzedzającego przygotowywania i uzbrajania terenów dla budownictwa mieszkaniowego i usługowego, zwłaszcza w miejscowości gminnej, w której obserwuje się koncentrację ludności. Z tego względu będzie odbywała się dalsza rozbudowa sieci wodociągowej poprzez przyłączanie do niej części zabudowy rozproszonej, obecnie pozostającej poza tym systemem. Gospodarka ściekowa będzie rozwiązywana poprzez rozbudowę kanalizacji w oparciu o gminną oczyszczalnię ścieków oraz system przydomowych oczyszczalni ścieków. We współdziałaniu z Rejonem Energetycznym prowadzona będzie modernizacja sieci elektroenergetycznych, zapewniająca poprawę parametrów zasilania w energię elektryczną. Poprawa obsługi mieszkańców będzie osiągana m.in. przez dostosowywanie systemów oświaty i służby zdrowia do zmieniających się uwarunkowań, zwłaszcza demograficznych. Czynione będą też starania na rzecz poprawy warunków rozwoju kultury, sportu i rekreacji oraz zwiększenia bezpieczeństwa publicznego i zabezpieczenia przeciwpożarowego. Lokalizacja nowej zabudowy będzie równocześnie uwzględniać ład przestrzenny i zapewniać efektywne oraz ekonomiczne gospodarowanie przestrzenią. W związku z prognozami demograficznymi liczby mieszkańców gminy Miedzna oraz przewidywaniami kierunku procesów zmian zachodzących w gminie, nowa zabudowa o funkcji mieszkaniowej będzie sytuowana na obszarach o w pełni wykształconych, zwartych strukturach funkcjonalno- przestrzennych. Realizowana będzie w formie dogęszczeń, uzupełnień w ramach plomb urbanistycznych, a także modernizacji, przebudowy istniejących obszarów zabudowy. Układ przestrzenny dąży do minimalizowania transportochłonności oraz do ułatwiania mieszkańcom wykorzystywania komunikacji zbiorowej, pieszej i rowerowej. Rozwój gospodarczy w warunkach gospodarki rynkowej odbywać się będzie poprzez wspomaganie przedsięwzięć prowadzących do uruchamiania lub powiększania skali produkcji i usług, a przez to do zmniejszania bezrobocia, wzrostu zamożności i lepszego zaspokajania potrzeb ludności. Ochrona środowiska przyrodniczego powinna się odbywać poprzez egzekwowanie przepisów prawnych dotyczących ochrony przyrody, ochrony środowiska, lasów, ochrony gleb. Należy współdziałać z właścicielami gruntów i administracją leśną w realizacji zalesiania. Współpracując z odpowiednimi organami ochrony środowiska dążyć się będzie do wprowadzenia form ochrony prawnej środowiska w dostosowaniu do rangi występujących walorów. Ochronie wód służyć będą rozbudowa kanalizacji oraz zorganizowany system odbioru i utylizacji odpadów stałych. Ochronę powietrza atmosferycznego realizować się będzie poprzez stopniowe ograniczanie spalania węgla zastępując go olejem opałowym, drewnem i gazem ziemnym oraz wspomagając energią słoneczną. Ochrona wartości kulturowych będzie polegała na utrzymaniu należytego stanu technicznego obiektów zabytkowych i uzgadnianiu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków wszelkich przedsięwzięć w ustanowionych strefach ochrony konserwatorskiej,

125 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

w odniesieniu do obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków oraz obiektów zainteresowania konserwatorskiego. Polityka przestrzenna gminy będzie realizowana w dalszym ciągu poprzez wydawanie decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w oparciu o przepisy szczególne, kierując się wskazaniami niniejszego Studium oraz egzekwowanie przepisów prawa budowlanego. Obszarami szczególnego zainteresowania będą miejscowość gminna Miedzna oraz tereny przewidziane pod dalszy rozwój zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zagrodowej z dopuszczeniem usług wyznaczone wzdłuż istniejących ciągów komunikacyjnych. Rozwój terenów budowlanych winien być dostosowany do ruchu budowlanego w gminie w powiązaniu z dalszym wyposażaniem w zbiorcze systemy infrastruktury technicznej.

126 IV. SPIS TABEL I RYSUNKÓW Tabele: Tabela 1. Struktura użytkowania gruntów w gminie Miedzna, źródło: GUS, BDL, dane za 2014r...... 14 Tabela 2. Powierzchnia gruntów leśnych (w ha) - leśnictwo wszystkich form własności, źródło: dane GUS, BDL, za 2014r...... 16 Tabela 3. Leśnictwo poza skarbem państwa (w ha), źródło: dane GUS, BDL, za 2014r...... 16 Tabela 4. Wykaz drzewostanów ponad 100-letnich , źródło: Program ochrony przyrody Nadleśnictwa Łochów ...... 17 Tabela 5. Pomniki przyrody ...... 18 Tabela 6. Użytki ekologiczne, źródło: dane uzyskane z Urzędu Gminy ...... 20 Tabela 7. Lasy ochronne, źródło: dane pozyskane z Urzędu Gminy ...... 20 Tabela 8. Liczba i struktura wiekowa ludności według miejscowości, źródło: opracowanie własne na podstawie: dane BDL GUS i(2002 i 2009r.), ewidencja gminy (2016 r.) ...... 58 Tabela 9. Prognoza liczby ludności do 2045r., źródło: opracowanie własne na podstawie Prognozy ludności na lata 2014- 2050 GUS ...... 59 Tabela 10. Liczba podmiotów w latach 2009 i 2014 według sekcji i miejscowości, źródło: dane GUS, BDL za 2009 i 2014r...... 64 Tabela 11. Bilans terenów wg sposobu użytkowania, wg danych GUS, BDL, dane za 2014r. . 75 Tabela 12. Powierzchnia sołectwa i powierzchnia użytkowa mieszkań wg miejscowości, źródło: opracowanie własne na podstawie danych UG aktualnych na: marzec 2016r...... 76 Tabela 13. Maksymalne zapotrzebowanie na powierzchnię użytkową mieszkań do roku 2045, źródło: opracowanie własne ...... 77 Tabela 14. Obliczenia chłonności obszarów niezainwestowanych w granicach obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej w ramach jednostki osadniczej, źródło: opracowanie własne ...... 81 Tabela 15. Porównania zapotrzebowania na nową powierzchnię użytkową a chłonnością terenów , źródło: opracowanie własne ...... 82 Tabela 16. Drogi powiatowe, źródło: dane pozyskane z Urzędu Gminy ...... 83 Tabela 17. Drogi gminne, źródło: dane pozyskane z Urzędu Gminy ...... 84 Tabela 18. Charakterystyka wodociągów na terenie gm. Miedzna, źródło: Program Ochrony Środowiska dla Gminy Miedzna na lata 2016- 2019 z perspektywą na lata 2020- 2023 ...... 87 Tabela 19. Zużycie wody, źródło: dane GUS, BDL, za 2014r...... 87 Tabela 20. Ścieki oczyszczane, źródło: dane GUS, BDL, za 2014r...... 88 Tabela 21. Ładunki zanieczyszczeń, źródło: dane GUS, BDL, za 2014r...... 88 Tabela 22. Wskaźniki dla poszczególnych terenów o danym przeznaczeniu ...... 102 Tabela 23. Strefy i numery stanowisk na obszarze AZP ...... 113

Rysunki: Rysunek 1. Położenie gminy na tle powiatu węgrowskiego, źródło: opracowanie MBPR ...... 9 Rysunek 2. Stopień zagrożenia i jakość wód podziemnych głównego poziomu użytkowego (GPU) w rejonie gminy Miedzna ...... 23 Rysunek 3. Linia energetyczna najwyższego napięcia 400kV przechodząca przez teren gminy Miedzna ...... 25 Rysunek 4. Liczba ludności w 2015 roku i jej zmiany w latach 2002-2015, źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS i ewidencji gminy ...... 55 Rysunek 5. Liczba ludności w 2015 roku i jej zmiany w latach 1970-2015, źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS ...... 56 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna

Rysunek 6. Liczba podmiotów gospodarczych w 2014 roku i zmiany w latach 2009-2014r. źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS ...... 65 Rysunek 7. Mapa lokalizacji wyznaczonych obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno- przestrzennej, źródło: opracowanie własne ...... 80 Rysunek 8. Stan techniczny lokalnych elektroenergetycznych sieci dystrybucyjnych średniego napięcia 15kV i niskiego napięcia 0,4kV zasilających wsie gminy Miedzna, źródło: opracowanie własne ...... 95 Rysunek 9. Schemat zasilania gminy Miedzna energią elektryczną średniego napięcia 15 kV – układ podstawowy, źródło: opracowanie własne ...... 96

Wykresy: Wykres 1. Zmiana liczby ludności w gminie Miedzna w latach 2000- 2015, źródło: GUS, BDL, dane za lata 2002- 2015r...... 53 Wykres 2. Przyrost naturalny w gm. Miedzna w latach 1995- 2014, źródło: GUS, BDL ...... 54 Wykres 3. Piramida wieku mieszkańców gminy Miedzna, źródło: dane GUS 2014 ...... 57 Wykres 4. Udział ludności gminy wg grup produkcyjnych, źródło: GUS, BDL, dane za 2014r. 59 Wykres 5. Wykres prognozowanej liczby ludności powiatu węgrowskiego do 2045r., skokowo co 5 lat; źródło: opracowanie własne na podstawie Prognozy ludności na lata 2014- 2050 GUS ...... 60 Wykres 6. Zmiany liczby ludności w gm. Miedzna w latach 2000- 2016 wraz z wyznaczoną linią trendu*, źródło: opracowanie własne ...... 60 Wykres 7. Liczba ludności w gm. Miedzna w latach 2000- 2016 i prognoza do 2025 roku, źródło: opracowanie własne ...... 61 Wykres 8. Prognoza liczby ludności, skokowo co 5 lat, do 2045 roku, źródło: opracowanie własne ...... 61 Wykres 9. Pracujący w wybranych sektorach ekonomicznych, źródło: dane GUS, BDL za 2006- 2014r...... 62 Wykres 10. Bezrobocie w gminie Miedzna na przestrzeni lat 2004- 2014, źródło: dane GUS, BDL ...... 63 Wykres 11. Liczba pracujących w gm. Miedzna ogółem i wg płci w l. 1995- 2014, źródło: dane GUS, BDL, za 1995- 2014r...... 64 Wykres 12. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania w latach 2002- 2015, źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, BDL...... 67 Wykres 13. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę w latach 2002- 2015, źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, BDL...... 67 Wykres 14. Przeciętna liczba osób w mieszkaniu w latach 2002- 2015, źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS, BDL...... 68 Wykres 15. Prognozowana przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania, źródło: opracowanie własne ...... 68 Wykres 16. Prognozowana przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 os. dla gm. Miedzna, źródło: opracowanie własne ...... 69 Wykres 17. Prognozowana liczba osób w mieszkaniu dla gm. Miedzna, źródło: opracowanie własne ...... 69

128