WÓJT GMINY MIEDZNA

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

…….………….. …….………….. …….………….. …….………….. „URBI-PLAN” PRACOWNIA URBANISTYCZNA Małgorzata Sienkiewicz – Januszkiewicz ul. Armii Krajowej 9/3 08-110 Siedlce

STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Spis tre ści

I. UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY...... 7 1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO POŁO ŻENIA, PRZEZNACZENIA I ZAGOSPODAROWANIA TERENU ORAZ ŁADU PRZESTRZENNEGO I JEGO OCHRONY ...... 7

2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA...... 9 2.1. Stan i funkcjonowanie środowiska ...... 9 2.1.1. Poło żenie fizycznogeograficzne – geomorfologia...... 9 2.1.2. Budowa geologiczna ...... 11 2.1.3.Wody powierzchniowe...... 11 2.1.4. Hydrogeologia – zasoby wód podziemnych...... 12 2.1.5. Gleby i warunki agroekologiczne...... 13 2.1.6.Ekosystemy le śne – le śna przestrze ń produkcyjna...... 14 2.1.7. Warunki klimatyczne...... 15 2.1.8. Przyrodnicze obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów szczególnych ...... 16 2.1.9. Lokalne uci ąż liwo ści i zagro żenia środowiskowe...... 18

3.WYST ĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGRO ŻEŃ GEOLOGICZNYCH ...... 24

4. WYST ĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓ Ż KOPALIN ORAZ TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODRĘBNYCH ...... 25

5. ROLNICZA PRZESTRZE Ń PRODUKCYJNA W TYM STAN PRAWNY GRUNTÓW...... 25 5.1. Rolnicza przestrze ń produkcyjna...... 25 5.2. Stan prawny gruntów...... 26

6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU I FUNKCJONOWANIA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ ...... 26 6.1. Archeologia ...... 26 6.2. Osadnictwo i zabytkowe układy komunikacyjne ...... 34 6.3. Układy przestrzenne miejscowo ści ...... 36 6.4. Architektura sakralna...... 39 6.5. Budownictwo...... 41 6.6. Zało żenia rezydencjonalne i folwarczne ...... 41 6.7. Zabytki techniki...... 43 6.8. Cmentarze...... 44 6.9. Kapliczki, figury i krzy że przydro żne ...... 45 6.10. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków...... 46 6.11. Wykaz obiektów wpisanych do ewidencji zabytków ...... 46 6.12. Dobra kultury współczesnej ...... 48

7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z JAKO ŚCI ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA, ZAGRO ŻENIA BEZPIECZE ŃSTWA LUDNO ŚCI I JEJ MIENIA ORAZ POTRZEB I MO ŻLIWO ŚCI ROZWOJU GMINY ...... 48 7.1. Ludno ść ...... 48 7.2. Aktywno ść ekonomiczna ludno ści ...... 51 7.3. Bud żet gminy ...... 52 7.4. Komunikacja zbiorowa...... 53 7.5. Zasoby i warunki mieszkaniowe ...... 53 7.6. Handel i usługi...... 53 7.7. Szkoły. Przedszkola...... 53 7.8. Zdrowie ...... 54 7.9.Kultura. Sport. Rekreacja ...... 54 7.10. Bezpiecze ństwo ludno ści i jej mienia...... 54 7.11. Potrzeby i mo żliwo ści rozwoju gminy ...... 55

8.UWARUNKOWANIA WYNIKAJACE Z WYST ĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW SZCZEGÓLNYCH ...... 55 8.1. Obiekty i tereny chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody...... 55 2 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

8.2. Obiekty i obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków ...... 55 8.3. Obiekty i obszary chronione na podstawie innych ni ż powy ższe przepisy odr ębne ...... 55 8.3.1. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie gruntów rolnych i le śnych ...... 55

9. UWARUNKOWANIA KOMUNIKACYJNE ...... 56

10. UWARUNKOWANIA W ZAKRESIE INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ...... 59 10.1. Gospodarka wodno-ściekowa...... 59 10.2. Zaopatrzenie w ciepło...... 61 10.3. Gospodarka odpadami...... 62 10.4. Zaopatrzenie w gaz ziemny ...... 62

11. UWARUNKOWANIA DOTYCZ ĄCE ELEKTROENERGETYKI ...... 62 11.1. Uwarunkowania zewn ętrzne – powi ązania ponadlokalne ...... 62 11.2. Uwarunkowania zewn ętrzne – diagnoza ...... 62 11.2.1. Przesyłowa linia najwy ższego napi ęcia 400 kV...... 62 11.2.2. Dystrybucyjna linia 110 kV...... 63 11.2.3. Oddziaływanie linii 400 kV i 110kV na środowisko...... 63 11.2.4. Zasilanie gminy energi ą elektryczn ą średniego napi ęcia 15 kV...... 64 11.3. Uwarunkowania wewn ętrzne ...... 65 11.3.1. Lokalne sieci dystrybucyjne ...... 65

12.ZADANIA SŁU ŻĄ CE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH ...... 69

II. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ...... 69 1. KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW ...... 69

2. KIERUNKI I WSKA ŹNIKI DOTYCZ ĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ U ŻYTKOWANIA TERENÓW, W TYM TERENY WYŁ ĄCZONE SPOD ZABUDOWY...... 72

3.OBSZARY ORAZ ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW...... 74 3.1 Zasady ochrony zasobów i walorów środowiska, przyrody i krajobrazu...... 74 3.1.1. Ochrona zasobów środowiska ...... 74 3.1.2. Ochrona walorów krajobrazowych...... 74 3.1.3. Prawna ochrona przyrody...... 75 3.2. Zasady ochrony środowiskowych warunków jako ści życia ...... 76 3.2.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi...... 76 3.2.2. Ochrona surowców mineralnych ...... 77 3.2.3. Ochrona wód powierzchniowych ...... 77 3.2.4. Ochrona wód podziemnych...... 77 3.2.5. Ochrona powietrza atmosferycznego ...... 77 3.2.6. Ochrona przed hałasem ...... 78 3.2.7. Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące ...... 78 3.2.8. Nadzwyczajne zagro żenia środowiska ...... 78

4. KIERUNKI I ZASADY KSZTAŁTOWANIA ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ...... 78 4.1. Le śna przestrze ń produkcyjna ...... 78 4.1.1.Zalesienia...... 79 4.1.2. Ochrona terenów le śnych, w tym lasów ochronnych ...... 79 4.2. Rolnicza przestrze ń produkcyjna...... 79

5. OBSZARY I ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ...... 80 5.1. Obszary obj ęte ochron ą wojewódzkiego konserwatora zabytków ...... 80 5.2. Obiekty znajduj ące si ę w ewidencji wojewódzkiego konserwatora zabytków ...... 81 5.3. Obiekty i obszary proponowane do obj ęcia ochron ą wojewódzkiego konserwatora zabytków...... 81 5.4. Strefowanie krajobrazu kulturowego oraz ustalenia w poszczególnych strefach...... 81

6. KIERUNKI ROZWOJU KOMUNIKACJI ...... 85 3 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

6.1. Układ drogowy...... 87 6.2. Komunikacja zbiorowa ...... 87 6.3. Transport ...... 87 6.4. Zaplecze techniczne motoryzacji...... 87 6.5. System ście żek rowerowych...... 87 6.6. Parkowanie pojazdów...... 87

7. KIERUNKI ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ ...... 87 7.1. Gospodarka wodno-ściekowa...... 88 7.2. Usuwanie odpadów stałych ...... 88 7.3. Zaopatrzenie w ciepło i gaz...... 88

8. KIERUNKI ROZWOJU ELEKTROENERGETYKI ...... 88 8.1. Kierunki rozwoju powi ąza ń zewn ętrznych ...... 88 8.1.1. Sieci przesyłowej najwy ższych napi ęć NN 400kV ...... 89 8.1.2. Sieci dystrybucyjne wysokich napi ęć WN 110 kV ...... 89 8.2. Kierunki rozwoju lokalnych sieci SN 15 kV i nN 0,4 kV ...... 90 8.3. Odnawialne źródła energii...... 91

9. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM...... 93

10. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU LOKALNYM ...... 93

11. OBSZARY SZCZEGÓLNEGO ZAGRO ŻENIA POWODZI Ą I OSUWANIA SI Ę MAS ZIEMNYCH...... 93

12. OBIEKTY LUB OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SI Ę W ZŁO ŻU KOPALINY FILAR OCHRONNY ...... 93

13. GRANICE TERENÓW ZAMKNI ĘTYCH I ICH STREF OCHRONNYCH...... 94

14.OBSZARY DLA KTÓRYCH OBOWI ĄZKOWE JEST SPORZ ĄDZENIE MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH W TYM OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEPROWADZENIA SCALE Ń I PODZIAŁU NIERUCHOMO ŚCI, A TAK ŻE OBSZARY ROZMIESZCZENIA OBIEKTÓW HANDLOWYCH O POWIERZCHNI SPRZEDAŻY POWY ŻEJ 2000M2 ORAZ OBSZARY PRZESTRZENI PUBLICZNYCH...... 94

15. OBSZARY DLA KTÓRYCH GMINA ZAMIERZA SPORZ ĄDZI Ć MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO, W TYM OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEPORWADZENIA ZMIANY PRZEZNACZENIA GRUNTÓW ROLNYCH I LE ŚNYCH NA CELE NIEROLNICZE I NIELE ŚNE ...... 95

16. OBSZARY POMNIKÓW ZAGŁADY I ICH STREF OCHRONNYCH...... 95

17. OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEKSZTAŁCE Ń, REHABILITACJI LUB REKULTYWACJI ...... 95

18. INNE OBSZARY PROBLEMOWE...... 95

III. SYNTEZA I UZASADNIENIE PRZYJ ĘTYCH ROZWI ĄZA Ń STUDIUM ...... 96

4 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

WST ĘP

Podstaw ę do podj ęcia prac nad niniejszym Studium stanowi uchwała Nr XII/72/2012 Rady Gminy w Miedznie z dnia 28 lutego 2012r. w sprawie przyst ąpienia do zmiany studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Miedzna. Projekt Studium przygotowano w trybie ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. 2015r. poz. 199) w zakresie okre ślonym w Rozporz ądzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118 poz. 1233). Niniejszy projekt nawi ązuje do Studium uchwalonego Uchwał ą Nr XIV/79/2000 Rady Gminy w Miedznie z dnia 25 lutego 2000r. i Uchwał ą Nr VIII/49/2007 Rady Gminy w Miedznie z dnia 27 wrze śnia 2007r. dostosowuj ąc jego ustalenia do aktualnej sytuacji społeczno- gospodarczej i zewn ętrznych uwarunkowa ń rozwoju gminy. Zmiany dotycz ą w szczególno ści: - wprowadzenia nowych terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą, usługow ą i zwi ązan ą z działalno ści ą gospodarcz ą; - zmiany w funkcjonowaniu systemów komunikacji i infrastruktury technicznej; - wyznaczenie obszarów powierzchniowej eksploatacji złó ż kopalin naturalnych; - wskazania obszarów przewidzianych do zalesie ń; - wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone b ędą urz ądzenia wytwarzaj ące energi ę z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczaj ącej 100kW, a tak że ich stref ochronnych zwi ązanych z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu; - wprowadzenie inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym w zakresie istniej ącej linii 400kV relacji Stanisławów – Narew oraz projektowanej dwutorowej linii 400kV ł ącz ącej istniej ącą lini ę relacji Stanisławów – Narew ze stacj ą Siedlce Ujrzanów, będące elementami krajowego systemu sieci przesyłowych najwy ższych napi ęć .

INFORMACJE O ZESPOLE AUTORSKIM Projekt studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy zwany dalej Studium został opracowany przez mgr in ż. arch. Małgorzat ę Sienkiewicz-Januszkiewicz posiadaj ącą uprawnienia urbanistyczne nr 880/89 oraz nr członkowski Okr ęgowej Izby Urbanistów - WA- 187 z zespołem w składzie dr Stefan Białczak (uprawnienia do projektowania w planowaniu przestrzennym nr 398/88, numer członkowski Okr ęgowej Izby Urbanistów – WA- 012), mgr Marzena Czajka, mgr in ż. Janusz Dziewulski.

CZ ĘŚ CI SKŁADOWE STUDIUM Opracowanie „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna”, składa si ę z nast ępuj ących cz ęś ci: - cz ęść tekstowa Studium – zał ącznik Nr 1 do uchwały Rady Gminy Miedzna, zawieraj ąca uwarunkowania i kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy oraz syntez ę i uzasadnienie przyj ętych rozwi ąza ń, - cz ęść graficzna Studium – mapy w skali 1:10000 - zał ącznik Nr 2 zawieraj ący kierunki zagospodarowania przestrzennego wykonany na mapie topograficznej oraz cz ęść graficzna Studium zawieraj ąca uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego gminy wykonane na mapie topograficznej w skali 1:10000 , - rozstrzygni ęcia Rady Gminy o sposobie rozpatrzenia uwag do Studium – zał ącznik Nr 3 do uchwały Rady Gminy. 5 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Dodatkowo wykonano cz ęść graficzn ą Studium obejmuj ącą uwarunkowania oraz kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna na mapach ewidencji gruntów i budynków w postaci numerycznej w skali 1:10000 wydanej w 2013r. przez Powiatowy O środek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Węgrowie. Przy sporz ądzaniu Studium wykorzystane zostały mapy ewidencyjne w skali 1:5000 wszystkich wsi na u żytek wykonania analizy dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia wszystkich miejscowo ści gminy Miedzna oraz naniesiono graficzn ą rejestracj ę wniosków do Studium. W ramach prac nad Studium wykonano analiz ę dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia wszystkich miejscowo ści gminy Miedzna w skali 1:5000 - stan na 2012r. oraz na potrzeby studium opracowano: - Gminn ą Ewidencj ę Zabytków gminy Miedzna; - Ekofizjografi ę gminy Miedzna w skali 1:10000; - prognoz ę oddziaływania na środowisko dla studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna.

6 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

I. UWARUNKOWANIA ROZWOJU GMINY

1. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z DOTYCHCZASOWEGO POŁO ŻENIA, PRZEZNACZENIA I ZAGOSPODAROWANIA TERENU ORAZ ŁADU PRZESTRZENNEGO I JEGO OCHRONY

Gmina Miedzna jest poło żona w środkowo-wschodniej cz ęś ci powiatu w ęgrowskiego. Odległo ści drogowe z miejscowo ści gminnej wynosz ą: do W ęgrowa około 10 km, do Siedlec około 40 km, do Warszawy około 95 km. Powierzchnia gminy - 116 km 2, stawia j ą w grupie średnich obszarowo gmin w kraju. W ogólnej powierzchni gminy: 68,1% zajmuj ą u żytki rolne, 29,1% lasy, 2,8% pozostałe grunty i nieu żytki. W strukturze powierzchni według form własno ści dominuj ą grunty osób fizycznych (83,7%), w tym wchodz ące w skład gospodarstw rolnych (81,6%). Istotny udział posiadaj ą grunty Skarbu Pa ństwa z wył ączeniem gruntów przekazanych w u żytkowanie wieczyste (12,7%), w tym w zarz ądzie Pa ństwowego Gospodarstwa Le śnego Lasy Pa ństwowe (11,8%). Liczba ludno ści ( 4,1 tys. osób na koniec 2012 r.) - stawia gmin ę w grupie mniejszych gmin wiejskich. G ęsto ść zaludnienia (aktualnie 35 osób na 1 km 2) jest niska. Trwa proces wyludniania gminy. Ubytek liczby mieszka ńców w latach 2002-2012 wynosi 239 osób (5,5%). Gmina ma charakter rolniczy. W jej granicach znajduje si ę 7,9 tys. ha u żytków rolnych o średniej jako ści i średnim udziale trwałych u żytków zielonych w ogólnej powierzchni u żytków rolnych (19,6 %). Przeci ętna powierzchnia 1 gospodarstwa rolnego (9,25 ha u żytków rolnych) mo że by ć uznana za średni ą. Północno-zachodnia cz ęść gminy znajduje si ę w granicach Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego. Przez teren gminy przebiegają linie elektroenergetyczne 400 kV Stanisławów - Narew i 110kV Siedlce-Sokołów Podlaski -Węgrów -Małkinia. Na terenie gminy nie wyst ępuj ą drogi krajowe i wojewódzkie.

7 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Mapa 1. Poło żenie gminy na tle powiatu w ęgrowskiego

8 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Na terenie gminy dominuje zabudowa zagrodowa. Coraz wi ększ ą rol ę odgrywa zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i usługowa, która koncentruje si ę w miejscowo ści gminnej Miedzna. Dalszy rozwój zagospodarowania przestrzennego poszczególnych terenów w gminie b ędzie wykazywał tendencj ę do uzupełniania i zagospodarowania istniej ącej zabudowy. Mo żna spodziewa ć si ę rozwoju nowych obszarów zwartej zabudowy szczególnie w strefach dobrze rozwini ętej infrastruktury technicznej i komunikacji. Realizacja nowego zainwestowania winna by ć wła ściwie wkomponowana w system przyrodniczy gminy. Obecnie polityka przestrzenna gminy Miedzna realizowana jest zgodnie ze Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Miedzna uchwalonym przez Rad ę Gminy w Miedznie Uchwał ą Nr XIV/79/2000 z dnia 25 lutego 2000r. i Uchwał ą Nr VIII/49/2007 z dnia 27 wrze śnia 2007r. Wst ępne analizy, w tym ocena aktualno ści obowi ązuj ącego Studium wykazały konieczno ść wprowadzenia zasadniczych zmian merytorycznych. Przedmiotowa zmiana Studium uwzgl ędni zmieniaj ące si ę potrzeby i możliwo ści rozwojowe gminy jak równie ż obejmie pełny zakres i form ę studium okre ślon ą w obowi ązuj ących przepisach na dzie ń sporz ądzania Studium. Na podstawie zło żonych wniosków do niniejszego Studium przewiduje się na terenie gminy Miedzna ruch budowlany utrzymany na dotychczasowym poziomie, wydawanych jest do 30 decyzji o warunkach zabudowy rocznie. Gmina Miedzna składa si ę z 14 miejscowo ści, z których żadna z miejscowo ści nie posiada miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Na terenie gminy ład przestrzenny realizowany jest poprzez wydawanie decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego na podstawie przepisów szczególnych. Decyzje o warunkach zabudowy głównie dotycz ą zabudowy zagrodowej i mieszkaniowej jednorodzinnej. Decyzje celu publicznego na terenie gminy wydawane s ą głównie w zakresie linii elektroenergetycznych, wie ży telefonii komórkowej, sieci wodoci ągowej i kanalizacyjnej. Zjawisko to nie jest zgodne z zasad ą ładu przestrzennego i zrównowa żonego rozwoju. Z uwagi na powy ższe zachodzi potrzeba do opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zgodnie z kierunkami przyj ętymi w Studium. Plan miejscowy nale ży uzna ć za najskuteczniejsze narz ędzie w sprawach przeznaczenia terenów na okre ślone cele oraz ustalania zasad ich zabudowy i zagospodarowania przyjmuj ąc ład przestrzenny i zrównowa żony rozwój za podstaw ę tych działa ń. W pierwszej kolejno ści powinien by ć opracowany miejscowy plan dla miejscowo ści gminnej Miedzna z uwagi na ochron ę zachowanego w dobrym stanie układu urbanistycznego miejscowo ści, przygotowania nowych terenów zwi ązanych z zabudow ą mieszkaniow ą i usługami, które wymagaj ą wyposa żenia w infrastruktur ę techniczn ą oraz obsług ę komunikacyjn ą. Uwzgl ędniaj ąc aspekty przyrodnicze, kulturowe, krajobrazowe jak równie ż bezpiecze ństwo ludzi wytypowano obszary do potencjalnej lokalizacji i funkcjonowania elektrowni wiatrowych oraz zgodnie z wnioskiem Polskich Sieci Elektroenergetycznych S.A. Oddział w Warszawie wprowadzono jednotorow ą lini ę napowietrzn ą najwy ższych napi ęć 400kV biegn ącą ze stacji Stanisławów do stacji Narew koło Białegostoku.

2. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU ŚRODOWISKA

2.1. Stan i funkcjonowanie środowiska

2.1.1. Poło żenie fizycznogeograficzne – geomorfologia Gmina Miedza poło żona jest we wschodniej cz ęś ci województwa mazowieckiego.

9 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Zgodnie z podziałem fizyczno-geograficznym Polski, teren gminy poło żony jest w cało ści w obr ębie Wysoczyzny Siedleckiej, wchodz ącej w skład Niziny Południowomazowieckiej, w pasie Nizin Środkowopolskich. W obszarze gminy istotn ą rol ę odgrywaj ą przyrodnicze struktury funkcjonalno-przestrzenne tworz ące jej system ekologiczny. Do głównych obszarów (struktur) systemu ekologicznego gminy nale żą : a) Ekosystemy bagienne, ł ąkowe, polne i wodne doliny rzeki Miedzanki i rzeki Ugoszcz wraz z przyległymi ekosystemami le śnymi – stanowi ące wieloprzestrzenny element systemu przyrodniczego o znaczeniu ponadlokalnym. b) Pozostałe mniejsze tereny le śne oraz doliny cieków wodnych i obni żeń terenowych jako elementy drobnoprzestrzenne systemu przyrodniczego o znaczeniu lokalnym. c) Elementy wspomagaj ące i współdziałaj ące w zakresie funkcjonowania systemu ekologicznego gminy: zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne oraz zespoły zieleni półnaturalnej.

Obszar gminy stanowi urozmaicon ą morfologicznie powierzchni ę o charakterze falistej wysoczyzny morenowej, poło żonej od około 120,0 (dolina rzeki Miedzanki w południowo- wschodniej cz ęś ci gminy) do ponad 170,0 m n.p.m. (w obr ębie ozu na północ od miejscowo ści Wrzoski). Charakterystycznym elementem rze źby s ą doliny Miedzanki i Ugoszczy, o przebiegu zbli żonym do równole żnikowego. Towarzyszy im rozbudowana sie ć ró żnej wielko ści dolin bocznych, które miejscami maj ą charakter dolinek erozyjno- denudacyjnych. Wysoczyzn ę morenow ą urozmaicaj ą formy rze źby polodowcowej powstałe u schyłku zlodowacenia Warty (stadiał dolny tego zlodowacenia). S ą to moreny czołowe przewa żnie akumulacyjne o wysoko ściach wzgl ędnych od 5,0 do 10,0 m. Wyst ępują one w rejonie miejscowo ści Tchórzowa. Znacznie słabiej zaznaczaj ące si ę w rze źbie terenu moreny martwego lodu, które mo żna zaobserwowa ć w rejonie wsi Mi ędzyle ś i na południe od wsi Ugoszcz. Ozy wyst ępuj ą na wschód od miejscowo ści Miedzna. Na północy we Wrzoskach wyróżniono taras kemowy, którego główna cz ęść ci ągnie si ę dalej ku północy poza obszarem gminy. Taras kemowy bezpo średnio s ąsiaduje z wyst ępuj ącą na północ od Wrzosek form ą szczelinow ą. Formom pozytywnym towarzysz ą m. in. niecki wytopiskowe s ą to znaczne zespoły obni żeń pozostałych po wytopieniu si ę płatów i brył martwego lodu. W obr ębie wysoczyzny licznie wyst ępuj ą mniejsze zagł ębienia po martwym lodzie. Na całym terenie gminy rozprzestrzeniaj ą si ę równiny sandrowe pochodz ące z trzech etapów recesji l ądolodu zlodowacenia Warty. Najwy ższy poziom sandrowy (I najstarszy) osi ąga około 157 m n.p.m. i rozprzestrzenia si ę we wschodniej i środkowej cz ęś ci omawianego obszaru. Poziom wy ższy(II) wyst ępuje nieco ni żej, około 145-150 mn.p.m. i towarzyszy od wschodu dolinie Liwca. Poziom ni ższy (III) wyst ępuje na wysoko ści 140,0-143,0 m n.p.m. i jest śladem odpływu wód roztopowych w schyłkowym okresie zaniku l ądolodu. Wyznacza on szlak odpływu sandrowego zwi ązany z dolin ą Miedzanki. Na południowym-zachodzie gminy w morfologii terenu zaznacza si ę taras erozyjno- akumulacyjny nadzalewowy rzeki Liwiec. Dno głównych dolin rzecznych gminy zajmuj ą tarasy zalewowe poło żone na wysoko ści 1,0-1,5 m n.p. rzeki, niekiedy s ą one pokryte torfami. Niektóre cz ęś ci powierzchni sandrowych nadbudowane s ą przez wydmy i otoczone polami piasków przewianych. Obszar gminy Miedzna charakteryzuje si ę du żą naturalno ści ą rze źby terenu, jej przekształcenia s ą nieliczne i zwi ązane s ą z powierzchniow ą eksploatacj ą surowców mineralnych oraz obiektami infrastruktury technicznej, głównie komunikacyjnej.

10 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

2.1.2. Budowa geologiczna Warunki geologiczno-gruntowe na terenie gminy zwi ązane s ą ści śle z geomorfologi ą i cechami rze źby. Bezpo średnio na utworach podło ża trzeciorz ędowego znajduj ą si ę osady najstarszego zlodowacenia podlaskiego. Cały obszar gminy znalazł si ę w zasi ęgu stadiału Warty zlodowacenia Środkowopolskiego oraz pod wpływem działalno ści wód fluwioglacyjnych płyn ących przed czołem l ądolodu stadiału Wkry. W okresie zlodowacenia bałtyckiego powierzchnia gminy poddana była procesom denudacyjnym. U schyłku zlodowacenia powstały pierwsze formy eoliczne. W holocenie procesy eoliczne były kontynuowane. Ponadto rozpocz ęły si ę procesy akumulacji osadów w dolinach i obni żeniach. W geologii warstw przypowierzchniowych na przewa żaj ącej cz ęś ci terenu wyst ępuj ą piaski lodowcowe i wodnolodowcowe oraz gliny i piaski gliniaste. Wzgórza kemowe i ozy zbudowane s ą z piasków ró żnoziarnistych z domieszk ą żwirów. Wzgórza czołowomorenowe charakteryzuj ą si ę udziałem frakcji żwirów i wyst ępowaniem licznych kamieni. W dolinach i obni żeniach terenu wyst ępuj ą namuły organiczne i piaski humusowe. W zakresie rze źby terenu i uwarunkowa ń geologicznych powierzchnia gminy jest pofałdowana o przewa żaj ących spadkach 2-5 %. Wyra źnie zaznaczaj ą si ę niewielkie doliny Ugoszczy i Miedzanki. Grunty w warstwie przypowierzchniowej stanowi ą na ogół dobre podło że budowlane. W dnach dolin i obni żeń - głównie w wyniku zawodnienia grunty maj ą ograniczon ą przydatno ść . Brak jest surowców mineralnych o znaczeniu ponadlokalnym, eksploatowane s ą na potrzeby lokalne piaski i piaski ze żwirami. Rozpoznane zło ża to surowce o znaczeniu lokalnym, wyst ępuj ą we wsiach: Rostki ( żwir z piaskiem, piasek), Żele źniki (piasek), Mi ędzyle ś (piasek, piasek ze żwirem), Wrzoski (piasek ze żwirem, żwir, piasek), Tchórzowa (piasek, piasek z cienkimi przewarstwieniami żwiru), Miedzna (piasek, piasek ze żwirem, żwir), Wola Orzeszowska (piasek ze żwirem, żwir, piasek), Zuzułka (piasek).

2.1.3.Wody powierzchniowe Teren gminy Miedzna poło żony jest w dorzeczu Bugu. Odwadniany jest przez dwa główne cieki powierzchniowe: rzek ę Ugoszcz i Miedzank ę. Na niewielkim fragmencie gminy, w północnej cz ęś ci wsi Mi ędzyle ś w kierunku gminy Stoczek wypływa rzeka Lubiesz, która nie odgrywa wi ększego znaczenia w sieci wód powierzchniowych gminy. Rzeka Ugoszcz przepływa przez północn ą cz ęść gminy, jest to lewobrze żny dopływ Bugu. Jej źródło znajduje si ę w okolicy wsi Wrzoski, a uj ście w rejonie wsi Brzuza (gm. Łochów) do starorzecza Bugu. Cało ść zlewni ma powierzchnie 221,5 km2, a rzeka ma 44 km długo ści. Rzeka jest w ąska i ma spadek 0,5 %o. Wody rzeki nie s ą wykorzystywana do celów przemysłowych. Szeroko ść dna wynosi 0,8-5 m, a gł ęboko ść 1,2-1,5 m. Ugoszcz jest cz ęś ciowo uregulowana (około 10 km w górnym i dolnym biegu rzeki). Wpada do niej kilka mniejszych rzek o nie wielkiej powierzchni zlewni. Podczas wysokich stanów Bugu zamykane jest uj ście rzeki Ugoszcz, co powoduje powstawanie rozległych rozlewisk wzdłu ż jej koryta. Druga co do wielko ści to rzeka Miedzanka przepływaj ąca przez południow ą cz ęść gminy, która jest prawobrze żnym dopływem Liwca. W ramach regionalnego monitoringu wód powierzchniowych badaniami obj ęty jest tylko jeden ciek wodny przepływaj ący przez teren gminy - rzeka Ugoszcz w punkcie kontrolnym Brzuza poni żej w gm. Łochów. Najpełniejsze dane WIO Ś dotycz ące tego punktu pochodz ą z roku 2009, w których potencjał ekologiczny wód rzeki Ugoszcz został określony jako umiarkowany, a ogólny stan wód jako zły.

11 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Ponadto na terenie gminy występuje wiele naturalnych i sztucznych oczek wodnych, stawów i innych zbiorników lokalnych. Sie ć wód powierzchniowych uzupełniaj ą liczne rowy melioracyjne.

2.1.4. Hydrogeologia – zasoby wód podziemnych Na obszarze gminy Miedzna u żytkowe poziomy wodono śne wyst ępuj ą w obr ębie dwóch pi ęter wodono śnych: czwartorz ędowego i trzeciorz ędowego. Pi ętro czwartorz ędowe ma powszechne rozprzestrzenienie. W jego obr ębie wyró żni ć mo żna 3 poziomy wodono śne o ró żnym rozprzestrzenieniu i ró żnych parametrach hydrogeologicznych. Pierwszy poziom wodono śny wykształcony w postaci piasków fluwioglacjalnych przypuszczalnie stadiału Warty, lokalnie w górnej partii osadów eemskich, wyst ępuje na całym obszarze gminy. Jego strop zalega na rz ędnej na rz ędnych 140-180 m n.p.m. Zwierciadło wody ma zwykle charakter swobodny, b ądź wyst ępuje pod niewielkim naporem nie przekraczaj ącym 10 m (na wysoczy źnie).Mi ąż szo ść utworów wodono śnych jest zmienna - od kilku do kilkudziesi ęciu metrów. Najwi ększe mi ąż szo ści przekraczaj ące 20 m spotykamy w rejonie wsi Miedzna. Zasilanie tego poziomu odbywa si ę drog ą bezpo średniej infiltracji opadów atmosferycznych w dolinach, b ądź przes ączanie przez utwory słabo przepuszczalne na wysoczy źnie. Wydajno ść potencjalna studzien kształtuje si ę w przedziale 5,0-56,0 m 3/h, za ś przewodno ść zmienia si ę od 17 do 859 m 2/24h.W rejonach gł ęboko wci ętych dolin I poziom pozostaje w wi ęzi hydraulicznej z II poziomem wodono śnym. Na omawianym terenie I poziom wodono śny we wszystkich wydzielonych jednostkach hydrogeologicznych ma znaczenie podrz ędne. Lokalnie w dolinach rzek (poziom II) pozostaje w ścisłej wi ęzi hydrauliczn ą z głównym poziomem u żytkowym. Drugi poziom wodono śny ma najszersze rozprzestrzenienie w gminie, jest on głównym poziomem u żytkowym. Na wi ększo ści obszaru poziom kształtuje si ę na rz ędnych 100 -110 m n.p.m., zalega wi ęc stosunkowo płasko. Genetycznie II poziom czwartorz ędowy zwi ązany jest najprawdopodobniej z okresem interglacjału Pilicy. Tworz ą go piaski ró żnej granulacji, rzadziej żwiry o zmiennej mi ąż szo ści. Mi ąż szo ść tych osadów na przewa żaj ącej cz ęś ci gminy mie ści si ę w granicach 10-20 m, jedynie w rynnach polodowcowych mi ąż szo ść ta jest wi ększa i osi ąga 20-40 m. Zwierciadło wody II poziomu ma charakter napi ęty. Spływ wód odbywa si ę w kierunku lokalnych baz drena żu: na zachód i północny zachód do Liwca, na wschód i północny wschód do Cetynii. Wydajno ści potencjalne II poziomu s ą do ść zró żnicowane i zmieniaj ą si ę od 8 do 200 m3/h, przy czym z reguły mieszcz ą si ę w granicach 10-50 m 3/h. W rejonie miejscowo ści Poszewka s ą wy ższe i obejmuj ą przedział 50-70 m 3/h. Trzeci poziom wodono śny ma lokalny zasi ęg i wyst ępuje w zagł ębieniach powierzchni podczwartorz ędowej, gdzie w niektórych rejonach pozostaje w wi ęzi hydraulicznej z II poziomem czwartorz ędowym b ądź poziomem trzeciorz ędowym. Buduj ą go piaszczyste osady zlodowacenia południowopolskiego lub peryglacjału. S ą to piaski drobno i średnioziarniste z przewarstwieniami żwirów o mi ąż szo ści od kilku do kilkudziesi ęciu metrów. Trzeciorz ędowe pi ętro wodono śne jest na terenie gminy bardzo słabo zbadane. O jego obecno ści na tym terenie nale ży s ądzi ć w oparciu o szersze rozpoznanie regionalne obszaru. Wypi ętrzenia podło ża trzeciorz ędowego si ęgaj ą niejednokrotnie prawie do samej powierzchni terenu i wówczas utwory czwartorz ędowe s ą całkowicie niewodono śne (brak warstwy dolnej i górnej). W rejonach, gdzie czwartorz ęd zbudowany jest z utworów słaboprzepuszczalnych, do zaopatrzenia w wod ę mo że by ć wykorzystywany poziom trzeciorz ędowy. Poziom trzeciorz ędowy lokalnie wykazuje łączno ść hydrauliczn ą z najni ższym poziomem czwartorz ędowym. Generalnie zwierciadło wody poziomu trzeciorz ędowego jest

12 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

współkształtne ze zwierciadłem głównego poziomu czwartorz ędowego. Mimo podobnych kierunków przepływu wpływ drena żu jest jednak du żo mniejszy, a w rejonie wysoczyzn lustro poziomu trzeciorz ędowego stabilizuje si ę od kilku do kilkunastu metrów poni żej poziomu czwartorz ędowego. Wg „Mapy obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagaj ących szczególnej ochrony(26), cały omawiany teren znajduje si ę w obr ębie zbiornika GZWP nr 215 (Subniecka Warszawska). Jest to zbiorniki trzeciorz ędowy, o charakterze porowym. Pi ętro trzeciorz ędowe charakteryzuje si ę nisk ą odnawialno ści ą zasobów wody, st ąd wysoko ść eksploatacji uj ęć wymaga kontroli.

2.1.5. Gleby i warunki agroekologiczne Gmina Miedzna jest gmin ą o charakterze wybitnie rolniczym. Według rejonizacji glebowo – rolniczej Instytutu Uprawy i Gleboznawstwa w Puławach gmina Miedzna znajduje si ę w tak zwanym Regionie Sokołowsko – Siedleckim. Na terenie gminy przewa żaj ą gleby średniej przydatno ści rolniczej, nale żą ce głównie do IV-VI klasy bonitacyjnej. Dominuj ą tu gleby lekkie i bardzo lekkie - bielicowe i rdzawe wytworzone z piasków gliniastych i żwirów piaszczystych. Miejscami na piaskach gliniastych i lekkich glinach wytworzyły si ę gleby płowe i gleby brunatne wyługowane. Skałami macierzystymi dla gleb s ą utwory lodowcowe i wodnolodowcowe - piaski i gliny, tylko w dolinach rzecznych wyst ępuj ą mady i namuły. Użytki zielone wyst ępuj ą za ś głównie w madach, glebach murszowych, torfach i czarnoziemiach.

Tabela: Struktura u żytkowania gleb w gminie Powierzchnia w ha Powierzchnia % Gruntu orne 6142 78,9 Sady 85 1,1 Użytki zielone łąki 980 12,6 pastwiska 575 7,4

Tabela: Struktura klas gleb w gminie Wyszczególnienie Powierzchnia w % klasa Grunty orne 6142 ha – 100% ogółem III a 1,8% III b 18,1% IV a 23,9% IV b 13,7% V 24,0% VI 18,3% VI z 1,0% Użytki zielone 1555 ha III 7,6% IV 34,5% V 46,7% VI 10,7% VI z 0,5%

Monitoring chemizmu gleb był przeprowadzony w punkcie pomiarowo-kontrolnym w miejscowo ści Wrotnów. Na podstawie badania wykonanego w 2000 r. okre ślono, że dla: kadmu,

13 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

miedzi, niklu, cynku, ołowiu i WWA zanieczyszczenie gleby wynosi 0 stopni, natomiast dla siarki siarczanowej- 2 stopnie. Uzyskane wyniki pozwalaj ą zakwalifikowa ć gleby jako nie zanieczyszczone, o naturalnej zawarto ści metali ci ęż kich. W punkcie pomiarowym stwierdzono klas ę bonitacyjn ą IVa. Dla potrzeb doradztwa rolniczego badania gleb na tym obszarze były kontynuowane przez Stacj ę Chemiczno-Rolnicz ą w Warszawie- Wesołej. Na tej podstawie okre ślono zasobno ść w fosfor jako do ść wysok ą, natomiast w przypadku potasu i magnezu- jako niską. Stwierdzono ponadto, że na obszarze dominuj ą gleby o odczynie kwa śnym i bardzo kwa śnym (77,5 %), a około 63,5 % wymaga wapnowania. Kwasowo ść jest bardzo istotnym wska źnikiem, gdy ż decyduje o zmniejszeniu wielko ści plonów i zwi ększeniu przyswajalno ści metali ci ęż kich przez ro śliny. Jej wzrost wynika przede wszystkim z czynników klimatyczno - glebowych i niewła ściwego nawo żenia mineralnego. Gmina Miedzna nie jest nara żona na znaczny wpływ zanieczyszcze ń, gdy ż nie jest uprzemysłowiona. Najwa żniejsze jest, wi ęc zabezpieczenie gleby przed erozj ą, niszczeniem mechanicznym i niewła ściwymi zabiegami rolniczymi, naruszaj ącymi równowag ę przyrodnicz ą.

2.1.6.Ekosystemy le śne – le śna przestrze ń produkcyjna Na terenie gminy podstawowe znaczenie dla kształtowania struktury przyrodniczej maj ą lasy oraz doliny rzeczne. Lasy nie s ą równomiernie rozmieszczone, najwi ększe kompleksy le śne zlokalizowane s ą w północnej cz ęś ci gminy oraz na północ od miejscowo ści Miedzna i Tchórzowa.

Tabela: Powierzchnia gruntów le śnych (w ha) - le śnictwo wszystkich form własno ści lasy ogółem 3223,8 lasy publiczne ogółem 1343,8 lasy publiczne Skarbu Pa ństwa 1334,6 lasy publiczne Skarbu Pa ństwa w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych 1295,6 lasy publiczne Skarbu Pa ństwa w zasobie Własno ści Rolnej SP 2,0 9,20 lasy publiczne gminne

Wg GUS -2010 r.

Tabela: Le śnictwo poza skarbem pa ństwa (w ha) lasy ogółem 1889,20 grunty le śne prywatne ogółem 1889,20 grunty le śne prywatne osób fizycznych 1880,00 grunty le śne gminne ogółem 1875,00 grunty le śne gminne lasy ogółem 9,20 Wg GUS -2010 r.

Lasy ogółem w gminie Miedzna zajmuj ą 27,8% ogólnej powierzchni, co przy średniej wojewódzkiej około 22% kwalifikuje j ą do gmin o wysokiej lesisto ści. Na terenie gminy najwi ększe powierzchnie zajmuj ą siedliska świe że (LM św, L św, BM św i B św), co wi ąż e si ę z wyst ępowaniem wi ększo ści lasów na glebach ubo ższych – bielicowych i rdzawych wytworzonych z piasków. Siedliska wilgotne rzadziej spotykane zwi ązane s ą 14 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

z terenami dolin i obni żeń, gdzie cz ęsto wyst ępuj ą podmokło ści natomiast w pozostałych rejonach najbardziej rozpowszechnione s ą siedliska suche. Według danych z Nadle śnictwa Łochów lasy tego rejonu charakteryzuj ą si ę znaczn ą przewag ą sosny, jako gatunku panuj ącego na wi ększo ści siedlisk borów, borów mieszanych, a tak że lasów mieszanych. Jest to wynikiem wyst ępowania na tym terenie do ść ubogich siedlisk, oraz zaszło ści gospodarki le śnej okresu powojennego. Podczas zalesiania gruntów i odnawiania lasów, wskutek przybli żonego i nie zawsze precyzyjnego rozpoznania warunków glebowych oraz preferencji sosny, jako gatunku o najwi ększej przydatno ści dla gospodarki, masowo wprowadzano ten gatunek na wi ększo ść siedlisk. Rola pozostałych gatunków była ograniczana. Obecne rozpoznanie siedlisk daje podstawy do przebudowy drzewostanów na bardziej zgodne z siedliskiem i naturalnymi zespołami ro ślinnymi, w zwi ązku z czym udział gatunków li ściastych, zwłaszcza d ęba, olszy, a tak że gatunków domieszkowych - lipy, modrzewia itp., stopniowo ale systematycznie si ę zwi ększa. Wyst ępuj ące tu lasy to przede wszystkim jednogatunkowe drzewostany, które stanowią 48% powierzchni le śnej. 28 % lasów to drzewostany zło żone z dwóch gatunków, 16% drzewostanów ma w swoim składzie 3 gatunki a 8% 4 i wi ęcej gatunkowe. Rzeczywiste zró żnicowanie gatunkowe jest wi ększe, poniewa ż powy ższe zestawienie dotyczy jedynie gatunków panuj ących i współpanuj ących, a wi ęc pomija si ę sporadyczn ą i domieszkow ą obecno ść innych gatunków drzew w drzewostanie. Przeci ętny wiek drzewostanów wynosi 55 lat. Najcenniejsze ekosystemy le śne tworzone są przez stare, ponad stuletnie drzewostany. Dopiero w takich drzewostanach maj ą szanse rozwin ąć si ę bogate zespoły fauny: liczne bezkr ęgowce, ptaki owado żerne, grzyby itp. Na terenie gminy drzewostany w tym wieku s ą nieliczne.

Tabela: Wykaz drzewostanów ponad 100-letnich Le śnictwo Lokalizacja Pow. [ha] TSL Gat. Wiek Kategoria ochronno ści Wrotnów 84i 3,94 Bw So 154 Wodochronne Wrotnów 95d 3,29 LM św So 100 Wrotnów 95f 1,62 LM św So 100 Wrotnów 106f 3,62 Lśw So 100 Wrotnów 107d 5,07 LM św So 110 Wrotnów 117h 2,52 LMw So 129 Wodochronne Wrotnów 122a 0,13 Lw So 100 Wodochronne Wg Programu ochrony przyrody Nadle śnictwa Łochów

2.1.7. Warunki klimatyczne Teren gminy poło żony jest w regionie klimatycznym mazowiecko-podlaskim. Zaznaczaj ą si ę tu wpływy zarówno klimatu oceanicznego jak i kontynentalnego z przewag ą klimatu kontynentalnego. Średnie temperatury miesi ęczne kształtuj ą si ę od około -4,5°C (stycze ń) do około 18°C (lipiec) przy średnich rocznych 7,1°C. Liczba dni z przymrozkami tj. temperatur ą minimaln ą w ci ągu doby spadaj ącą poni żej 0°C wynosi przeci ętnie 110-130. Okres wegetacyjny w którym średnia temperatura powietrza przekracza 5°C trwa poni żej 210 dni w roku. Średnia roczna suma opadów w obr ębie badanego arkusza jest ni ższa od średniej dla Polski i waha si ę w przedziale 550-600 mm, najmniej opadów przypada na stycze ń i luty, najwi ęcej na lipiec. Średnia wilgotno ść powietrza w ci ągu roku wynosi około 82%. Dominuj ą wiatry, z kierunku zachodniego i północno-zachodniego. Liczba dni pochmurnych jest mniejsza ni ż 140. Na badanym arkuszu latem i jesieni ą dominuj ą wiatry zachodnie (W), wiosn ą znaczny udział maj ą wiatry z sektora północnego (NW i N), w zimie cz ęste s ą wiatry południowo- wschodnie (SE).

15 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

2.1.8. Przyrodnicze obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów szczególnych

Nadbu żański Park Krajobrazowy Północna cz ęść gminy Miedzna poło żona jest w obr ębie Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego oraz w jego otulinie. Nadbu żański Park Krajobrazowy utworzono na terenie byłego województwa siedleckiego 30 wrze śnia 1993 r. W 2002 roku powi ększono powierzchni ę Parku wł ączaj ąc cz ęść Nadbu żańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu na terenie gmin: Sterdy ń, Repki, Paprotnia, Korczew, Przesmyki – na mocy Rozporz ądzenia Nr 30 Wojewody Mazowieckiego z dnia 26 marca 2002 roku. Obecnie powierzchnia Parku wynosi 74136,5ha. „Nadbu żański Park Krajobrazowy” poło żony jest w środkowo-wschodniej cz ęś ci województwa mazowieckiego, obejmuje lewobrze żną cz ęść doliny dolnego Bugu od uj ścia rzeki Tocznej w miejscowo ści Dra żniew w gm. Korczew do uj ścia rzeki Liwiec w pobli żu Kamie ńczyka oraz fragment dolnej Narwi. Ochron ą jest tu obj ęty prawie 120 km odcinek Bugu i 40 km odcinek Narwi. Oprócz doliny rzecznej do parku wchodz ą te ż rozległe kompleksy le śne, zajmuj ące około 36% powierzchni i tereny rolne. Dzi ęki du żemu zró żnicowaniu obszar parku to środowisko życia wielu gatunków ro ślin i zwierz ąt, które dzi ęki zachowanej bioró żnorodno ści znajduj ą tu odpowiednie warunki do rozwoju. Wiele z nich to gatunki chronione, zagro żone wygini ęciem i maj ące nad Bugiem swoje główne ostoje. W obr ębie NPK zidentyfikowano 118 zespołów i zbiorowisk ro ślinnych; wyst ępuje tu 36 % ogólnej liczby gatunków flory Polski w tym: 61 - gatunków chronionych (18 obj ętych ochron ą cz ęś ciow ą), 170 gatunków rzadkich (23 z nich - rzadkie w skali kraju). Faun ę parku reprezentuje 37 gatunków ssaków, 12 gatunków płazów, 7 gatunków gadów oraz 207 gatunków ptaków (w tym: 155 – l ęgowych i 52 - przelotne). Dolina Bugu jest ostoj ą ornitologiczn ą o mi ędzynarodowej randze. Na li ście "Ostoi ptaków w Polsce" znajduje si ę pod symbolem IBAE-Poland 095. Populacje derkacza, sieweczki obro żnej, brod źca krwawodziobego czy kolonie rybitwy czarnej i jaskółki brzegówki nale żą do najwi ększych w kraju.

Obecnie podstaw ą prawn ą funkcjonowania parku jest Rozporz ądzenie Nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 15 marca 2005r. w sprawie Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 75, poz. 1701); Rozporz ądzenie Nr 58 Wojewody Mazowieckiego z dnia 25 maja 2005r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 136, poz. 4208) oraz Rozporz ądzenie Nr 20 Wojewody Mazowieckiego z dnia 08 sierpnia 2006r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 172, poz. 6757); Rozporz ądzenie Nr 2 Wojewody Mazowieckiego z dnia 31 stycznia 2007r zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie ustanowienia planu ochrony dla Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego (Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 35, poz. 698).

Pomniki przyrody Pomniki przyrody znajduj ące si ę na terenie gminy Miedzna określa Rozporz ądzenie Nr 7 Wojewody Mazowieckiego z dnia 02 marca 2009r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody poło żonych na terenie powiatu w ęgrowskiego (Dz.Urz.Woj.Maz. z 2009r. Nr 36 poz.861, ze zm.) i Rozporz ądzenie Nr 8 Wojewody Mazowieckiego z dnia 02 marca 2009r. w sprawie pomników przyrody poło żonych na terenie powiatu w ęgrowskiego (Dz.Urz.Woj.Maz. z 2009r. Nr 36 poz.862, ze zm.) oraz Rozporz ądzeniem Nr 255 Wojewody Mazowieckiego z dnia 01 pa ździernika 2001r. (Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 212, poz. 3672) i Rozporz ądzeniem nr 17 Wojewody Mazowieckiego z dnia 28 lipca 2004r. (Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 203, poz. 3672).

16 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Tabela: P omniki przyrody Lp Poło żenie Obiekt poddany Nazwa obiektu Obwód Wys. ochronie (cm) (m) Miejscowo ść Bli ższa lokalizacja Nazwa gatunkowa Nazwa gatunkowa polska łaci ńska 1 Miedzna Działka nr ewid. 534/16 aleja Lipa Tilia cordata 62 – 339 6 – 27 drobnolistna i 10 i 2 (79 szt.) 2 Mi ędzyle ś Działka numer ewidencyjny drzewo Grusza Pyrus communis 255 9,5 614, po S stronie drogi pospolita powiatowej, po str. N kapliczka 3 Miedzna Działka nr ewid. 1234 głaz 870 1,0 narzutowy granit szary 4 Rostki Przy drodze Ugoszcz - Rostki, grupa drzew Jałowiec Juniperus 40; 47; 7 działka nr ewid. 417 pospolity communis 54; 100; (4szt.) 5 Ugoszcz Działka nr ewid. 377 drzewo Sosna pospolita Pinus silvestris 338 14

6 Wrotnów Działka nr ewid. 552 drzewo Jesion wyniosły Fraxinus excelsior 251 22

7 Wrotnów Działka nr ewid. 552 - 25 m na drzewo Dąb szypułkowy Quercus robur 312 32 południe od spichlerza 8 Wrotnów Nadle śnictwo Łochów, drzewo Sosna pospolita Pinus silvestris 290 26 Le śnictwo Wrotnów, działka o nr ewid. 1213 9 Wrotnów Nadle śnictwo Łochów, drzewo Lipa Tilia cordata 360 22 Le śnictwo Wrotnów drobnolistna działka o nr ewid. 1220 10 Gajówka Nadle śnictwo Łochów, drzewo Sosna pospolita Pinus silvestris 249 22 Tchórzowa Le śnictwo Wrotnów Działka o nr ewid. 421/1 11 Ugoszcz Nadle śnictwo Łochów, skupiska Kolonia Le śnictwo Wrotnów tworów mrowisk działka onr ewid. 1185 przyrody (pow. 2,72 ha) działka o nr ewid. 1186/3 żywej 12 Wrotnów Przy Le śniczówce ok.20m od drzewo wysokie Dąb szypułkowy Quercus robur 326 24 zabudowa ń le śniczego bez li ści działka o nr ewid. 1220 obumieraj ące prawie całkowicie bez kory 13 Ugoszcz przy posesji Le śniczówki – działka okazałe drzewo o Dąb szypułkowy Quercus robur 258 23 o nr ewid. 1099 rozło żystej koronie oraz grubym i zdrowym pniu

Na terenie gminy znajduj ą si ę 3 użytki ekologiczne zgodnie z rozporz ądzeniem Nr 74 Wojewody Mazowieckiego z dnia 8 lipca 2005r. w sprawie u żytków ekologicznych (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 175 poz. 5574, ze zm.).

Tabela: Użytki ekologiczne

Lp Miejscowo ść Poło żenie Użytek ekologiczny 1 Zuzułka Działka nr ewid. 1,2 jeziorko śródle śne – nieu żytek

2 Zuzułka Działka nr ewid. 3 jeziorko śródle śne – nieu żytek

3 Zuzułka Działka nr ewid. 23/1, 24, 13, 14, 15, 16 jeziorko śródle śne – nieu żytek

Ponadto zgodnie z Uchwała Nr XVIII/94 /2004 Rady Gminy w Miedznie z dnia 31 sierpnia 2004 roku w sprawie zaopiniowania uznania za ochronne niektórych lasów stanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa, poło żonych w granicach administracyjnych Gminy Miedzna, nast ępuj ące lasy zostały uznane za lasy ochronne: 17 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Kategoria ochronno ści Powierzchnia Obr ęb Lokalizacja (oddz., pododdz.) le śny Lasy wodochronne 447,94ha Węgrów 5cfgijlmnoprstz, 6iko, 9dghkmn, 10cdhij, (chroni ące zasoby wód, 84abcfg, 87bcdfhi, 88, 90ab, 92a, na siedliskach 93bcdfg, 94df, 95d, 96cdf, 97cdi, 98dg, wilgotnych i 99ab, 100, 101aghlmn, 102h, 108ahi, bagiennych) 110bc, 112f, 113dfgh, 114dfghij, 115, 116f, 117abcfghimn, 118dfhij, 119abcdg, 120abfg, 121, 122acd, 123acgji, 126c.

2.1.9. Lokalne uci ąż liwo ści i zagro żenia środowiskowe

Zanieczyszczenia gleby i powierzchnia ziemi Monitoring chemizmu gleb na terenie gminy przeprowadza si ę w punkcie pomiarowokontrolnym w miejscowo ści Wrotnów. Jest to jedyny punkt pomiarowy na terenie powiatu. Na podstawie ostatniego badania wykonanego w 2000r. okre ślono, że dla: kadmu, miedzi, niklu, cynku, ołowiu i WWA zanieczyszczenie gleby wynosi 0 stopni, natomiast dla siarki siarczanowej- 2 stopnie. Uzyskane wyniki pozwalaj ą zakwalifikowa ć badane gleby jako nie zanieczyszczone, o naturalnej zawarto ści metali ci ęż kich. W punkcie pomiarowym stwierdzono klas ę bonitacyjn ą IVa. Nast ępne badania, według harmonogramu, zostan ą wykonane w 2005r. Dla potrzeb doradztwa rolniczego badania gleb na tym obszarze były kontynuowane przez Stacj ę Chemiczno-Rolnicz ą w Warszawie- Wesołej. Pobrano 97 prób z terenu gminy i przebadano 246 ha. Na tej podstawie stwierdzono, zasobno ść w fosfor w ponad 50% próbach była bardzo niska i niska, natomiast w przypadku potasu i magnezu wielko ść ta wynosiła ponad 70%. Stwierdzono ponadto, że na obszarze gminy dominuj ą gleby o odczynie kwa śnym i bardzo kwa śnym (96% przebadanych prób), a około 93% wymaga wapnowania. Kwasowo ść jest bardzo istotnym wska źnikiem, gdy ż decyduje o zmniejszeniu wielko ści plonów i zwi ększeniu przyswajalno ści metali ci ęż kich przez ro śliny. Jej wzrost wynika przede wszystkim z czynników klimatyczno- glebowych i niewła ściwego nawo żenia mineralnego.

Powierzchnia ziemi stanowi jeden z bardziej zagro żonych antropopresj ą element środowiska. Degradacja mo że obejmowa ć przekształcenia mechaniczne lub chemiczne gleby i ziemi oraz przekształcenia obiektów, które j ą pokrywaj ą (np. lasów). Jest to proces stopniowego zmniejszania si ę zdolno ści do pełnienia naturalnych funkcji przypisanych ziemi, glebie lub obiektowi. Degradacja powierzchni ziemi mo że by ć wynikiem pogorszenia si ę warunków przyrodniczych, zmian środowiska, prowadzenia działalno ści przemysłowej lub wadliwej działalno ści rolniczej, nieodpowiedniej eksploatacji zasobów naturalnych lub awarii urz ądze ń infrastruktury technicznej .

Zdegradowana lub zdewastowana powierzchnia terenu wymaga przywrócenia warto ści użytkowej lub przyrodniczej poprzez wła ściwe ukształtowanie rze źby terenu, poprawienie wła ściwo ści fizycznych i chemicznych, uregulowanie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezb ędnych dróg. Powierzchni ę ziemi na terenie gminy mo żna okre śli ć jako mało zdewastowan ą i mało zdegradowan ą. Jej odporno ść na degradacj ę jest mała i lokalnie średnia, co ma bezpo średni zwi ązek ze struktur ą ekologiczn ą, budow ą gruntu i rze źbą terenu, stosunkami gruntowowodnymi oraz chemizmem gleby i ro ślin.

18 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

W Miedznie degradacja powierzchni ziemi wyst ępuje punktowo i ma zwi ązek przede wszystkim z prowadzeniem odkrywkowej eksploatacji złó ż kopalin. Do degradacji powierzchni ziemi mo że doj ść równie ż pod wpływem nieodpowiedniego składowania odpadów komunalnych, szczególnie je śli wykorzystywane s ą do tego celu odkrywki poeksploatacyjne, jak równie ż w wyniku awarii, b ądź nieumiej ętnej eksploatacji urz ądze ń infrastruktury technicznej oraz obiektów składuj ących materiały niebezpieczne. Na terenie gminy zewidencjonowano 16 działek, które zakwalifikowano jako tereny zdegradowane wymagaj ące rekultywacji. Znajduj ą si ę one w obr ębie 9 miejscowo ści, a ich łączna powierzchnia wynosi 15,49 ha. S ą to wyrobiska po eksploatacji kruszywa naturalnego (żwiru i piasku). Tabela : Wykaz działek wymagaj ących rekultywacji, gm. Miedzna

l.p. miejscowo ść powierzchnia przyczyna planowany kierunek w [ha] degradacji rekultywacji mienie komunalne

1 Wrzoski 0,32 eksploatacja żwiru rolny

2 Wola Orzeszowska 0,37 eksploatacja żwiru rolny

3 Wola Orzeszowska 0,40 eksploatacja żwiru rolny

4 Ugoszcz 0,63 eksploatacja żwiru rolny

5 Tchórzowa 0,51 eksploatacja piasku rolny

6 Poszewka 0,77 eksploatacja żwiru rekreacyjno- sportowy (boisko)

7 Miedzna 0,41 eksploatacja żwiru rolno- le śny

8 Miedzna 0,54 eksploatacja żwiru rolny

9 Miedzna 0,53 eksploatacja żwiru parking

10 Miedzna 3,52 eksploatacja żwiru rekreacyjno - sportowy

suma 8,00 mienie prywatne

1 Rostki 1,15 eksploatacja piasku le śny

2 Zuzułka 0,19 eksploatacja piasku rolny

3 Poszewka 0,12 eksploatacja żwiru rekreacyjno- sportowy (boisko)

4 Żele źniki 0,83 eksploatacja żwiru le śny, sadzonki malin

5 Żele źniki 1,12 eksploatacja żwiru rolny

6 Miedzna 4,08 eksploatacja żwiru rekreacyjno – sportowy suma 7,49

suma ogólna 15,49

Zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych

Wody powierzchniowe Rzeka Ugoszcz jest obj ęta badaniami w ramach regionalnego monitoringu wód powierzchniowych. Zlokalizowano na niej dwa punkty pomiarowo- kontrolne, jednak żaden

19 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

z nich nie znajduje si ę w obr ębie gminy Miedzna. Jeden z nich usytuowano w Lipkach Starych (gm. Stoczek), drugi- przy uj ściu rzeki- w miejscowo ści Brzuza (gm. Łochów). Badania wód Ugoszczy s ą przeprowadzane cyklicznie co kilka lat. W ramach monitoringu wykonywane s ą mi ędzy innymi oznaczenia: temperatury, odczynu, przewodnictwa wła ściwego, tlenu rozpuszczonego, BZT5, ChZTMn, substancji rozpuszczonych, zawiesiny ogólnej, zw. azotu, fosforanów, fosforu ogólnego, miana Coli. Według ostatnich bada ń stan wody w rzece jest pozaklasowy. Wska źnikiem decyduj ącym o klasie czysto ści jest azot azotynowy. Pod wzgl ędem bakteriologicznym rzeka zaliczana jest do III klasy czysto ści. W poprzednich latach obserwowano wi ększe zanieczyszczenie bakteriologiczne, głównie bakteriami Coli. Uzupełnienie bada ń jako ści wód powierzchniowych stanowi monitoring osadów dennych, który w ramach krajowej sieci przeprowadza Pa ństwowy Instytut Geologiczny w Warszawie. Na terenie gminy Miedzna nie ma obecnie punktów pomiarowych, najbli ższy punkt poboru próbek znajduje si ę w miejscowo ści Kamie ńczyk, przy uj ściu rzeki Liwiec. Pozostałe mniejsze rzeki nie s ą obj ęte monitoringiem.

Wody podziemne Jako ść wód podziemnych czwartorz ędowego poziomu wodono śnego GPU na terenie gminy podobnie jak na terenie całego powiatu w ęgrowskiego uznawana jest generalnie za średni ą – wymagaj ącą prostego uzdatniania. Na niewielkich obszarach spotka ć mo żna wody dobrej jako ści gdzie woda nie wymaga uzdatniania (centralna cz ęść gminy), oraz takie, które wymagaj ą prostego uzdatniania (lub jako ść ich jest bardzo dobra ale mo że by ć nietrwała z uwagi na brak izolacji). W wodach tych spotyka si ę przewa żnie ponadnormatywne zawarto ści żelaza i manganu, łatwo usuwalne w procesie uzdatniania. Wody złej jako ści, których parametry fizyczno – chemiczne przekraczaj ą wymagania dla wód pitnych, obserwuje si ę w dolinie rzeki Ugoszcz, na północnych obszarach gminy. Wyst ępuj ące tam przekroczenie zawarto ści amoniaku sugeruje stosunkowo „młode” zanieczyszczenie, pochodzenia organicznego np. z przenawo żenia pól gnojowic ą lub środkami ochrony ro ślin. Wody złej jako ści wymagaj ą skomplikowanego uzdatniania. Wody podziemne trzeciorz ędowego poziomu wodono śnego uznawane s ą za średniej jako ści - wymagaj ące uzdatniania. Wody z utworów trzeciorz ędowych (szczególnie poziomu mioce ńskiego) z uwagi na du żą zawarto ść frakcji pylastej i domieszk ę w ęgla brunatnego charakteryzuj ą si ę cz ęsto podwy ższon ą barw ą oraz wi ększ ą zawarto ści ą żelaza i manganu. W zale żno ści od gł ęboko ści wyst ępowania GPU, izolacji od powierzchni terenu oraz jako ści wód podziemnych, mo żna mówi ć o ró żnym stopniu zagro żenia jako ści wód podziemnych i odporno ści poziomu na zanieczyszczenia antropogeniczne. Na wi ększo ści omawianego terenu stopie ń zagro żenia okre ślono jako niski, a w rejonach gdzie jest dobra odporno ść na zanieczyszczenia antropogeniczne – za bardzo niski (mapa 2)

20 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Mapa 2. Stopie ń zagro żenia i jako ść wód podziemnych głównego poziomu u żytkowego (GPU) w rejonie gminy Miedzna

Ochronie wód podziemnych sprzyja znaczne zalesienie obszaru oraz du ży udział terenów ochronnych i prawnie chronionych oraz brak terenów silnie zurbanizowanych i przemysłowych ognisk zanieczyszcze ń. Najwi ększym antropogenicznym zagro żeniem dla jako ści wód podziemnych są niekontrolowane ogniska rozproszone, szczególnie na terenach o słabej izolacji GPU.

Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego Na terenie gminy Miedzna brak jest stacji pomiarowych zanieczyszcze ń powietrza, natomiast w skali powiatu, jako ść powietrza atmosferycznego okre ślona na podstawie porównania emisji zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych dla poszczególnych powiatów województwa mazowieckiego (dane GUS), jest oceniana do ść wysoko. Obserwuje si ę tu jedynie podwy ższenie zawarto ści dwutlenku w ęgla, co jest konsekwencj ą emisji z kotłowni w ęglowych oraz zanieczyszcze ń komunikacyjnych.

21 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Na stan atmosfery w gminie Miedzna maj ą wpływ głównie emisje z kotłowni nale żą cych do wła ścicieli zabudowy jednorodzinnej (niska emisja palenisk domowych, co wi ąż e si ę ze zwi ększon ą emisj ą zwi ązków w ęgla i siarki). Aktualnie, na terenie gminy znajduje si ę tylko jeden obiekt posiadaj ący pozwolenie na emisj ę zanieczyszcze ń do atmosfery. Jest to Zakład Mi ęsny w Żele źnikach. Znajduje si ę tu kilka emitorów podł ączonych do kotłów i palników olejowych, dla których nie wyznaczono emisji dopuszczalnej ze wzgl ędu na nisk ą sumaryczn ą moc palników, a w konsekwencji nisk ą emisj ę, bez praktycznego znaczenia dla jako ści powietrza atmosferycznego. Analiza dost ępnych materiałów wskazuje, że poziom zanieczyszcze ń emitowanych przez kotłownie jest ustabilizowany. Wzrasta natomiast stopie ń zagro żenia zanieczyszczeniami komunikacyjnymi poprzez dynamiczny wzrost liczby pojazdów i utrudnion ą lokalnie przepustowo ść dróg. Przez gmin ę Miedzna nie przechodz ą jednak żadne wa żne szlaki komunikacyjne, co niew ątpliwie korzystnie wpływa na stan powietrza w tym rejonie. Ponadto, nale ży zauwa żyć, że przy przewa żaj ącym zachodnim i południowo-zachodnim kierunku wiatrów, gmina Miedzna nara żona jest w pewnym stopniu na napływ zanieczyszcze ń z rejonów o wy ższej emisji zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych, jak powiat wołomi ński i mi ński oraz aglomeracja warszawska.

Hałas Hałas, rozumiany jako ka żdy uci ąż liwy, przeszkadzaj ący i szkodliwy d źwi ęk jest jednym z bardziej istotnych czynników determinuj ących jako ść środowiska. Powszechno ść wyst ępowania hałasu powoduje wiele negatywnych skutków, szczególnie dla jako ści życia i zdrowia człowieka. Kumuluj ąc si ę w czasie, mo że on doprowadzi ć do cz ęś ciowej lub całkowitej utraty słuchu, a nawet do powa żnych zmian psychosomatycznych. W gminie Miedzna hałas nie stanowi du żego problemu i jest on zwi ązany głównie z transportem drogowym. Ze wzgl ędu na rolniczy charakter gminy, nie ma tu praktycznie zagro żenia hałasem przemysłowym. Lokalnie, na pogorszenie klimatu akustycznego mo że wpływa ć emisja d źwi ęku z niewielkich zakładów produkcyjnych i usługowych. W ostatnich latach nie zanotowano jednak żadnych przekrocze ń dopuszczalnego poziomu hałasu na terenie gminy. Na poziom hałasu transportowego maj ą wpływ czynniki zwi ązane z warunkami ruchu, parametrami drogi oraz rodzajem pojazdów. Przez obszar gminy Miedzna nie przechodz ą żadne wa żne szlaki komunikacyjne o znaczeniu krajowym i wojewódzkim, zagro żenie zwi ązane z ruchem kołowym wyst ępuje wi ęc tylko lokalnie i jest ono zwi ązane z terenami poło żonymi wzdłu ż dróg powiatowych (ł ącznie 72,7 km w obr ębie gminy). Głównym czynnikiem wpływaj ącym na pogorszenie klimatu akustycznego jest nienajlepszy stan dróg, szczególnie w poł ączeniu ze wzmo żonym ruchem samochodów, szczególnie ci ęż arowych. W obr ębie gminy Miedzna nie prowadzi si ę bada ń uci ąż liwo ści komunikacyjnej.

Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizuj ące Promieniowanie niejonizuj ące uwa ża si ę obecnie za jedno z powa żniejszych zanieczyszcze ń środowiska. Powstaje ono w wyniku działania zespołów sieci i urz ądze ń elektrycznych b ędących w powszechnym u życiu (kuchenki mikrofalowe, telefony komórkowe, komputery, telewizory, lodówki itp.), urz ądze ń elektromedycznych do bada ń diagnostycznych i zabiegów fizykochemicznych, jak równie ż stacji nadawczych, urz ądze ń energetycznych, telekomunikacyjnych, radiolokacyjnych i radionawigacyjnych. Obejmuje ono pola elektromagnetyczne w zakresie 0-300 GHz. Negatywny wpływ energii elektromagnetycznej przejawia si ę tak zwanym efektem termicznym, co mo że powodowa ć zmiany biologiczne (np. zmian ę wła ściwo ści koloidalnych w tkankach), a nawet doprowadzi ć do śmierci termicznej. Pole elektromagnetyczne wytwarzane przez silne źródło niekorzystnie zmienia warunki bytowania człowieka, wpływa na przebieg

22 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

procesów życiowych i mo że powodowa ć wyst ąpienie zaburze ń m.in. funkcji o środkowego układu nerwowego, narz ądów słuchu i wzroku. Do najwa żniejszych czynników maj ących wpływ na oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego na zdrowie człowieka (tzw. parametrów pola) nale żą : odległo ść od źródła promieniowania, nat ęż enie pola elektromagnetycznego i czas przebywania w tym polu (tzw. czas ekspozycji). Pola elektromagnetyczne w przeciwie ństwie do wielu fizycznych czynników środowiska, jak np. hałas, nie s ą z reguły rejestrowane przez zmysły człowieka, co pomniejsza świadomo ść wyst ępuj ącego w zwi ązku z nimi zagro żenia. Ponadto, brak jest stałego monitoringu w zakresie elektromagnetycznego promieniowania niejonizuj ącego, co uniemo żliwia ocen ę stopnia zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego wokół obiektów i urz ądze ń b ędących jego źródłem. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska powinien prowadzi ć okresowe badania kontrolne poziomów pól elektromagnetycznych oraz aktualizowa ć corocznie rejestr zawieraj ący informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych.

Główne źródła pól elektromagnetycznych stanowi ą: • linie elektroenergetyczne, • obiekty radiokomunikacyjne (stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowych itp.) • stacje radiolokacyjne.

Przez teren gminy Miedzna przebiegaj ą wa żne linie elektroenergetyczne najwy ższego, wysokiego, średniego i niskiego napięcia o charakterze tranzytowym • linia przesyłowa najwy ższego napi ęcia 400kV o długo ści ok. 9km na terenie gminy (fot.1), • linia przesyłowa wysokiego napi ęcia 110kV, która prowadzi pr ąd z rozdzielni w W ęgrowie przez Ludwinów, Warchoły, Żele źniki, Tchórzow ą, Zuzułk ę, Miedzyle ś, Ugoszcz i Rostki do Małkinii (długo ść ok.12 km na terenie gminy); • linie przesyłowe średniego (15 kV) i niskiego (0,4kV) napi ęcia,

Z punktu widzenia ochrony środowiska znaczenie maj ą linie i stacje elektroenergetyczne o napi ęciach znamionowych równych co najmniej 110kV i wy ższych.

Fot. 1: Linia energetyczna najwy ższego napi ęcia 400kV przechodz ąca przez teren gminy Miedzna

23 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Ponadto, na terenie gminy znajduj ą si ę punktowe źródła promieniowania niejonizuj ącego. Są to dwie stacje bazowe telefonii cyfrowej GSM zlokalizowane w Miedznie oraz urz ądzenia o niewielkiej mocy promieniowania, b ędące w dyspozycji Ochotniczej Stra ży Po żarnej w Miedznie.

Nadzwyczajne zagro żenia środowiska Nadzwyczajne zagro żenia środowiska, spowodowane powa żną awari ą lub katastrof ą naturaln ą, mog ą wywoływa ć znaczne zniszczenia w środowisku lub pogorszenie jego stanu, a tak że stwarza ć bezpo średnie zagro żenie dla zdrowia lub życia ludzi. Na terenie gminy Miedzna wyst ępuje ryzyko zaistnienia nadzwyczajnych zagro żeń środowiska, które mog ą by ć zarówno wynikiem katastrof wywołanych przez siły natury, jak równie ż, cho ć w niewielkim stopniu, przez awarie infrastruktury technicznej.

Zagro żenia naturalne Obszar gminy Miedzna jest w do ść du żym stopniu zagro żony wyst ąpieniem po żarów. Jednym z powodów jest znaczny udział u żytków le śnych (28%). Lokalnie ryzyko wyst ąpienia po żaru dotyczy równie ż miejscowo ści o zwartej zabudowie o palnej konstrukcji i niewystarczaj ącej ilo ści wody do celów ga śniczych. Zwarta zabudowa oraz układ w ąskich uliczek powoduje bowiem znaczne utrudnienie lub brak mo żliwo ści manewrowania pojazdami stra ży po żarnej. Czynnikami zwi ększaj ącymi zagro żenie po żarowe s ą równie ż: rozwój infrastruktury oraz starzenie si ę instalacji elektrycznych na wsiach. Ryzyko wyst ąpienia po żaru w gminie Miedzna mo że si ę te ż wi ąza ć z do ść du żą liczb ą indywidualnych gospodarstw rolnych (928), w obr ębie których znajduj ą si ę obiekty gospodarcze (stodoły, obory) składuj ące zazwyczaj znaczne ilo ści materiałów łatwo zapalnych, jak słoma i siano. Dodatkowym czynnikiem zwi ększaj ącym zagro żenie jest nieodpowiednie posługiwanie si ę urz ądzeniami elektrycznymi, u żywanie prowizorycznych punktów o świetleniowych i gniazd zasilaj ących. Jak wcze śniej wspomniano, omawiany obszar charakteryzuje si ę du żym wska źnikiem lesisto ści. Na terenie gminy stwierdzono wyst ępowanie dwóch kompleksów le śnych o powierzchni powy żej 100ha, charakteryzuj ących si ę wysokim stopniem zagro żenia po żarowego, podlegaj ących Nadle śnictwu Łochów.

Zagro żenia cywilizacyjne Nale ży zauwa żyć, że w obr ębie gminy nie znajduj ą si ę tzw. zakłady o zwi ększonym ryzyku i o du żym ryzyku, a wi ęc zakłady stwarzaj ące ryzyko wyst ąpienia powa żnej awarii przemysłowej, zgodnie z klasyfikacjami dyrektywy Rady Unii Europejskiej SEVESO II, które znalazły swoje odzwierciedlenie w przepisach odr ębnych. Na terenie gminy Miedzna, zagro żenie tego rodzaju mo że by ć zwi ązane z transportem oraz składowaniem niebezpiecznych substancji. Przewóz niebezpiecznych substancji nie stanowi w tym rejonie du żego problemu ze wzgl ędu na brak dróg ponadlokalnych w układzie komunikacyjnym gminy. Poprzez drogi powiatowe transport tego typu odbywa si ę sporadycznie i mo że on dotyczy ć takich substancji jak: kwas fosforowy, kwas azotowy, propan-butan, żywica P-2, amoniak, chlor, benzyna i inne paliwa.

3.WYST ĘPOWANIE OBSZARÓW NATURALNYCH ZAGRO ŻEŃ GEOLOGICZNYCH

Na terenie gminy Miedzna nie stwierdza si ę wyst ępowania zagro żeń geologicznych, w tym w postaci osuwisk, ani zagro żenia tymi zjawiskami. 24 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

4. WYST ĘPOWANIE UDOKUMENTOWANYCH ZŁÓ Ż KOPALIN ORAZ TERENÓW GÓRNICZYCH WYZNACZONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH

Na terenie gminy Miedzna zlokalizowane jest jedno, udokumentowane zło że surowców naturalnych. Zło że piasków i żwirów „ Żele źniki I" posiada kart ę rejestracyjn ą. Znajduje si ę ono na wschodnim kra ńcu miejscowo ści o tej samej nazwie. Seri ę zło żow ą stanowi ą utwory lodowcowe. Powierzchnia zło ża wynosi 1,47 ha, a jego mi ąż szo ść od 4,8 do 5,2 m, średnio 4,96 m. Nadkład o grubo ści 0,8-1,2 m, średnio 1,0 m stanowi ą: gleba i piaski drobnoziarniste i pylaste. W sp ągu serii zło żowej jest piasek zagliniony. Zawarto ść ziaren poni żej 2 mm (punkt piaskowy) wynosi 45-60%. Jest to zło że suche. Kruszywo mo że mie ć zastosowanie w budownictwie i drogownictwie. Zło że jest udokumentowane w kategorii „C1”, z informacji PIG wynika, że dla zło ża jest okre ślony teren i obszar górniczy. Zasoby geologiczne tego zło ża wynosz ą 124 tys. ton. Zło że piasków i żwirów „ Żele źniki I" było eksploatowane odkrywkowo, wgł ębnie, od roku 1990 do roku 1996. U żytkownikiem zło ża było przedsi ębiorstwo Produkcja Materiałów Budowlanych i Wydobywanie Kruszywa w Żele źnikach. Na rysunku Studium Uwarunkowania wskazano obszary potencjalnych złó ż surowców naturalnych przeznaczonych pod działalno ść górnicz ą. S ą to: -obszar wyst ępowania glin zwałowych ceramiki budowlanej wyznaczono na północny zachód od miejscowo ści Miedzna w oparciu o niezatwierdzon ą dokumentacj ę geologiczn ą . Powierzchnia obszaru wynosi około 84 ha. Grubo ść kompleksu litologiczno-surowcowego zawiera si ę mi ędzy 1,2-7,7 m, przy średniej 3,94 m. Nadkład stanowi ą gleba i piaski o mi ąż szo ści 0,2-3,3 m, średnio 0,78 m. Parametry jako ściowe kopaliny: skurczliwo ść suszenia - 2,8-9,4%, średnio 5%, nasi ąkliwo ść tworzywa po wypaleniu w temperaturze 850° - 7,7-15,1%), średnio 10,7%, warto ść wody zarobowej - 12,2-21,6%, średnio 16%. Ustalone zasoby bilansowe wynosz ą 40766,30m 3 czy 1 179,35 tys.m 3 ; -niewielki obszar perspektywiczny kruszywa naturalnego wyznaczono w południowej cz ęś ci obszaru gminy, w rejonie dawnej eksploatacji, gdzie aktualnie jest ona prowadzona na podstawie koncesji. Eksploatuje si ę tu piaski i żwiry pochodzenia lodowcowego na obszarze ponad 2 ha. Wyrobiska maj ą tu do 8 m gł ęboko ści.

5. ROLNICZA PRZESTRZE Ń PRODUKCYJNA W TYM STAN PRAWNY GRUNTÓW

5.1. Rolnicza przestrze ń produkcyjna Główn ą funkcj ą gminy jest rolnictwo. Decyduje o tym 1 7,0 tys. ha u żytków rolnych, 928 indywidualnych gospodarstw rolnych (w tym 850 o powierzchni u żytków rolnych powy żej 1 ha). Rolnicza przestrze ń produkcyjna charakteryzuje si ę stosunkowo wysok ą jako ści ą (z wyj ątkiem północnej cz ęś ci gminy) i wysokim udziałem trwałych u żytków zielonych (30,1% według PSR 2010). Do warunków tych dostosowane s ą kierunki produkcji. W produkcji ro ślinnej dominuj ą zbo ża (82,7% ogólnej powierzchni zasiewów). Ziemniaki stanowi ą zaledwie 4,2% powierzchni zasiewów, a ro śliny przemysłowe 1,2%. Poziom nawo żenia mineralnego (111,5 kg NPK i 23 kg wapniowych na 1 ha u żytków rolnych) mo żna uzna ć z do ść wysoki.

1 Dane PSR 2010 25 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

W produkcji zwierz ęcej wyst ępuje wysoka obsada bydła (75,9 sztuk/100 ha u żytków rolnych) i stosunkowo niska trzody chlewnej (59,5 sztuk/100ha u żytków rolnych). W wyposa żeniu gospodarstw rolnych znajdowało si ę 846 ci ągników. Na 1 ci ągnik przypadało 8,2 ha u żytków rolnych. Struktur ę obszarow ą gospodarstw w gminie mo żna uzna ć za przeci ętn ą. Na jedno gospodarstwo przypada 9,25 ha gruntów ogółem, w tym 7,50 ha u żytków rolnych, a we władaniu gospodarstw powy żej 10 ha u żytków rolnych koncentrowało si ę zaledwie 53,4 % powierzchni indywidualnych gospodarstw rolnych. Wyniki Powszechnego Spisu Rolniczego z 2010 r. w odniesieniu do gminy Miedzna wskazuj ą na nast ępuj ące tendencje w stosunku do spisu z 2002 roku: ‹ zmniejszenie ogólnej liczby indywidualnych gospodarstw rolnych z 1118 do 928, ‹ zmniejszenie spisanej powierzchni ogólnej gruntów w gospodarstwach rolnych z 9,1 do 8,6 tys. ha, w tym powierzchni u żytków rolnych z 7,5 do 7,0 tys. ha, ‹ zwi ększenie powierzchni sadów z 16,2 do 20,2 ha, ‹ zwi ększenie pogłowia bydła z 4239 do 5285 sztuk tj. o 24,7 %, w tym krów z 2483 do 2866 sztuk tj. o 15,4 %, przy czym zaledwie 40,5 % spisanych gospodarstw posiadało krowy, ‹ zmniejszenie pogłowia trzody chlewnej z 8640 do 4138 sztuk tj. o 52,1 %; zaledwie 31,9 % gospodarstw posiadało trzod ę chlewn ą; Przytoczone dane wskazuj ą na wiele niepokoj ących zjawisk w produkcji rolnej. Nale ży do nich zaliczy ć spadek pogłowia trzody chlewnej o ponad połow ę w latach 2002-2010 i mały odsetek gospodarstw posiadaj ących produkcj ę zwierz ęcą.

5.2 . Stan prawny gruntów Powierzchnia ewidencyjna gminy 2 wynosi 11600 ha. W strukturze powierzchni według form własno ści dominuj ą grunty osób fizycznych (9711 ha tj. 83,7%), w tym wchodz ące w skład gospodarstw rolnych (9471 ha tj. 81,6%). Grunty Skarbu Pa ństwa z wył ączeniem gruntów przekazanych w u żytkowanie wieczyste zajmują 1471 ha i stanowi ą 12,7%, w tym: − w zarz ądzie Pa ństwowego Gospodarstwa Le śnego Lasy Pa ństwowe 1369 ha tj. 11,8%, − grunty wchodz ące w skład zasobu nieruchomo ści Skarbu Pa ństwa 15 ha tj. 0,1%. Grunty gmin i zwi ązków mi ędzygminnych z wył ączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie posiadaj ą powierzchni ę 188 ha (1,6%). W przewa żaj ącej cz ęś ci s ą to tereny zurbanizowane, głównie drogi. Grunty powiatów z wył ączeniem gruntów przekazanych w u żytkowanie (głównie drogi) zajmuj ą powierzchni ę 87 ha (0,75%). Wśród pozostałych gruntów znajduj ą si ę: wspólnoty gruntowe 112 ha, grunty ko ściołów i zwi ązków wyznaniowych 18 ha i grunty spółdzielni 2 ha.

6. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE ZE STANU I FUNKCJONOWANIA DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

6.1. Archeologia a) Stan bada ń archeologicznych Pierwszych udokumentowanych odkry ć archeologicznych na terenie gminy Miedzna, dokonano stosunkowo niedawno, tj. tu ż przed II wojn ą światow ą. Mianowicie, w roku 1938 w Woli Orzeszowskiej, odnaleziono monety z okresu rozbioru Polski oraz jedn ą z wizerunkiem Zygmunta Augusta na awersie i orłem z "Pogoni ą" na rewersie. Ponadto odkryto tu małe no żyki krzemienne.

2 Według „Wykazu gruntów” na dzie ń 31.12.2012, Starostwo Powiatowe w W ęgrowie. 26 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

W 1957 roku w Woli Orzeszowskiej, Stanisław Gontarz podczas kopania dołu na ziemniaki, natrafił na pi ęć garnków glinianych, wypełnionych piaskiem, popiołem i szcz ątkami ko ści. Miejsce przy siedlisku Stanisława Gontarza, w którym dokonano odkrycia znajduje si ę ok. 700 m na północ od zabudowa ń wsi Woli Orzeszowskiej i nazywane jest "Ostrów". Materiał z tego stanowiska wraz z opisem, przesłał w 1958 roku do Centralnego Zarz ądu Muzeów i Ochrony Zabytków w Warszawie, kierownik miejscowej szkoły, pan Teofil Sekuła. Okre ślono wówczas, że miejsce znaleziska jest fragmentem cmentarzyska ciałopalnego kultury grobów kloszowych, datowanego na 400 lat przed nasz ą er ą. Na stanowisku tym w roku 1963 odkopano grób kloszowy z pełnym wyposa żeniem, m.in. kabł ączkami skroniowymi świadcz ącymi, że był to grób kobiecy. Zabytki z tego grobu zostały przekazane do Muzeum Zbrojowni w Liwie. Dzisiaj na miejscu omawianego cmentarzyska, nie ma ju ż zabudowa ń dawnego siedliska, z których pozostały resztki fundamentów a teren cz ęś ciowo jest uprawiany oraz nasadzony młodymi brzozami. Interesuj ącego odkrycia archeologicznego dokonano w 1961 roku, w miejscowo ści Tchórzowa. Odnaleziono tu zabytki wykonane z krzemienia czekoladowego, narzutowego - bałtyckiego, datowane na okres paleolitu. Materiał ten został przekazany do Pa ństwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie dnia 19 listopada 1961 roku i zdeponowany pod numerem magazynowym 42F. W jego skład m.in. wchodzi: 1 rdze ń, 1 łuszcze ń, 4 odpadki produkcyjne, 19 sztuk półsurowca, 34 narz ędzia. Znane z literatury jest cmentarzysko z okresu rzymskiego w Rostkach. Na stanowisku tym odkryto m.in. paciorki szklane. Omawia to ciekawe znalezisko A. Niew ęgłowski w swej publikacji: Z bada ń nad osadnictwem w okresach pó źnolate ńskim i rzymskim na Mazowszu. Studium metodyczne, Wrocław 1966, na stronie 157. Ceramik ę kultury trzcinieckiej z okresu br ązu napotkano w Miedznie i przekazano j ą do Pa ństwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie w 1969 roku, gdzie przechowywana jest pod numerem magazynowym 58 E. W okolicy Zabrudnia odkryto osad ę kultury przeworskiej z okresu pó źnolate ńskiego. Materiał z tego stanowiska w postaci fragmentów ceramiki i narz ędzi, przekazany został do PMA w Warszawie dnia 10.07.1967 r. i zdeponowany w magazynie pod numerem 1/9. W 1970 roku Konserwator Zabytków Archeologicznych województwa warszawskiego, przesłał do ró żnych jednostek ankiet ę, na któr ą odno śnie gminy Miedzna odpowiedziało pi ęć osób: Teofil Sekuła z Woli Orzeszowskiej, Stanisław Wojewódzki z Poszewki, Alodia Kraska z Miedzny, Jan Ku śmierczyk z Woli Orzeszowskiej, Sławomir Kosi ński z W ęgrowa. Oprócz potwierdzenia informacji o znanych ju ż stanowiskach archeologicznych, z ankiety dowiadujemy si ę, że w okolicy Poszewki s ą ślady osadnictwa w postaci warstw ciemnej ziemi z w ęglami drzewnymi, przepalonymi kamieniami, ułamkami naczy ń i żużlem oraz o tym, że w Miedznie w miejscu zwanym Piaski, w ogrodzie Teofila Onaszkiewicza znajduj ą si ę naczynia ze szcz ątkami spalonych ciał. W czasie bada ń poszukiwawczych prowadzonych wiosn ą 1972 roku, została odkryta przez S. Woyd ę osada kultury łu życkiej IV okresu br ązu i okresu średniowiecznego w Miedznie. Stanowisko usytuowane jest w dolinie rzeki Miedzanki przy drodze do Orzeszówki i oddalone ok. 800 m od ko ścioła parafialnego w kierunku wschodnim. Jego stoki opadaj ą stromo ku południowi i łagodniej ku południowemu zachodowi i południowemu wschodowi. Dolina zalewowa jest na wysoko ści stanowiska do ść niska, mokra; nieco dalej w dół rzeki jest wy ższa, uprawiana rolniczo. Stanowisko zajmuje głównie stok południowy i południowo wschodni. Ceramika wyst ępuje tu obficie na obszarze ok. 1,3 ha. Towarzysz ą jej do ść liczne, przepalone kamienie, a w wielu miejscach zauwa żono obszerne plamy warstwy kulturowej. Poza tym głównym skupiskiem ceramika mniej liczniej si ęga dalej na północny wschód i zachód zajmuj ąc maksymalnie obszar dochodz ący do 5 ha. Najwi ększa długo ść stanowiska wynosi ponad 300 m, a gł ęboko ść od skraju tarasu nadzalewowego na południe do 160 m w kierunku północnym.

27 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Na kulminacji od załomu na południu a ż do 50 m poza drog ą na północy, tj. na długo ści 200 m wzdłu ż osi wzniesienia ci ągnie si ę rynnowate, szerokie na 30 m wybierzysko, powstałe w wyniku eksploatacji żwiru w latach 30 - tych. W ścianach tego żwirowiska w cz ęś ci południowej zaobserwowano kilka płytkich /do 50 cm/, niewielkich, nieckowatych jam, wypełnionych warstw ą ciemnoszar ą, przesycon ą w ęglami. Na niektórych odcinkach pod humusem wyst ępuje kilkucentymetrowej mi ąż szo ści warstwa kulturowa. Żwirownia jest ju ż nieczynna. Cały teren stanowiska jest uprawiany rolniczo. Pozyskany na stanowisku materiał ceramiczny pod wzgl ędem technicznym dzieli si ę na dwie grupy: ułamków naczy ń lepionych r ęcznie, stanowi ących dominuj ącą wi ększo ść , i całkowicie obtaczanych, reprezentowanych przez 8 fragmentów. Jak si ę zdaje, w obr ębie ka żdej z tych dwóch grup materiał jest jednorodny. Materiały grupy pierwszej nale żą do kultury łu życkiej IV okresu epoki br ązu. Wskazuje na to szereg zbie żno ści z dobrze wydatowanymi obiektami z Mazowsza i innych terenów. Szczególne znaczenie dla dalszych bada ń porównawczych ma osada z Kamionki Nabu żnej, w której odkryto szereg zabytków b ędących dobrymi analogiami dla materiałów z Miedzny. Przede wszystkim dotyczy to obydwu ornamentowanych fragmentów: jednego, pochodz ącego z niewielkiego naczynia ostro profilowanego i zdobionego sko śnym żłobkowaniem w górnej cz ęś ci brzu śca i innego, posiadaj ącego brzusiec zaokr ąglony, pokryty pionowymi żłobkami. Niemal identyczne znajdujemy w Kamionce Nadbu żnej. Na podstawie podanych wy żej analogii trudno w ątpi ć, że ogólne ramy chronologiczne staro żytnego materiału z Miedznie zamykaj ą si ę w obr ębie IV okresu epoki br ązu. Nie wykluczone jednak, że niektóre ułamki, mog ą nale żeć do innych czasów. W rachub ę wchodzi ć mo że okres wpływów rzymskich. W ka żdym razie materiały te stanowi ą ledwie drobn ą domieszk ę do zasadniczo łu życkiego zespołu. Zreszt ą i te ostatnie wskazane ułamki mog ą pochodzi ć z naczy ń kultury łu życkiej. Jak si ę wydaje, omówiony wy żej materiał ma charakter osadowy raczej ni ż cmentarny. Świadczy o tym zestaw form, obecno ść skorup schropowaconych i brak liczniejszej reprezentacji waz oraz drobnych naczy ń, tak typowych w wyposa żeniu grobów z tego samego czasu. Dlatego uznajemy, że ceramika lepiona r ęcznie ze stanowiska w Miedznie jest archeologicznym śladem istniej ącej w tym miejscu osady kultury łu życkiej w IV okresie epoki br ązu. Ceramika obtaczana na kole z tego samego stanowiska dowodzi, że na pewno rozwijało si ę tu równie ż osadnictwo u schyłku okresu wczesno średniowiecznego. Brak, niestety, fragmentów kraw ędzi, które daj ą znacznie wi ęcej informacji o chronologii ceramiki. Nie mniej jednak wyra źne panowanie ornamentyki bruzdowej i silne obtaczanie na całej powierzchni wskazuj ą, że materiał pochodzi najprawdopodobniej z XII - XIII w. Dokładniejsze okre ślenie jego chronologii nie jest mo żliwe. W sumie wi ęc, stwierdzamy, że na stanowisku w Miedznie istniej ą intensywne ślady osadnicze kultury łu życkiej IV okresu epoki br ązu oraz znacznie słabsze, pochodz ące z XII - XIII w. Stanowisko to, jako wa żne źródło do staro żytnych i wczesnohistorycznych dziejów Podlasia, zostało wpisane do rejestru zabytków Nr 234/986 z dnia 10 stycznia 1973 roku. Od lat 70-XX w. prowadzone s ą na terenie kraju, w równie ż na obszarze gminy Miedzna, archeologiczne badania terenowe w ramach Archeologicznego Zdj ęcia Polski. W trakcie tych bada ń odkryto najwi ęcej stanowisk archeologicznych. Ł ącznie na terenie gminy Miedzna odnotowano 89 stanowisk archeologicznych, które s ą wyszczególnione w zamieszczonym ni żej wykazie.

b) Analiza chronologiczno-kulturowa. Ślady osadnictwa pradziejowego na terenie gminy Miedzna s ą liczne, cho ć niektóre znane s ą tylko fragmentarycznie. Naturalnym podło żem dla rozwoju osadnictwa epok kamiennych były wydmy, które słabo zalesione i lekkie w uprawie przyci ągały pierwotnych

28 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

osadników. Na zakładanie osad wybierano wydmy le żą ce nad strumieniami lub małymi rzekami takimi jak Miedzanka, Ugoszcz i ich bezimiennymi, małymi dopływami. Najstarsze ślady osadnictwa na tym terenie w postaci drobnych narz ędzi krzemiennych zarejestrowano w miejscowo ści Tchórzowa i pochodz ą one z pó źnego paleolitu (starszej epoki kamienia), kiedy klimat po zlodowaceniach zacz ął si ę stopniowo ociepla ć, stwarzaj ąc dogodne warunki do osiedlania si ę. Kulturowo zabytki te prawdopodobnie nale ży zaliczy ć do kultury świderskiej i s ą one pozostało ści ą po istniej ącym tutaj obozowisku łowców reniferów. Łowiectwo obok zbieractwa było bowiem podstawowym zaj ęciem ówczesnych ludzi. Polowali oni nie tylko na renifery, ale tak że na inne zwierz ęta przy pomocy narz ędzi krzemiennych i ko ścianych, czasem oprawionych w drewno (łuk, oszczep, harpun, nó ż). Z krzemienia wykonywano tak że ró żne narz ędzia przydatne w gospodarstwie: skrobacze, rylce, rakiety, i.t.p. Budowano głównie szałasy. Około 8 300 lat p.n.e. w zwi ązku z dalszym ociepleniem si ę klimatu nast ąpiły przeobra żenia w gospodarce ówczesnych społecze ństw. Du że zwierz ęta albo wyw ędrowały na północ (renifer) albo wymarły (mamut), a ich miejsce zaj ęły zwierz ęta mniejsze, lecz za to liczniejsze. Zdobywanie po żywienia stało si ę łatwiejsze, a tryb życia bardziej osiadły. Nadal panowała gospodarka zbieracko-łowiecka. Zakładano obozowiska w pobli żu cieków wodnych, najcz ęś ciej na wydmach piaszczystych. Wyrabiano narz ędzia z tych samych surowców co poprzednio, lecz były one mniejszych rozmiarów i znacznie doskonalsze. Drobne narz ędzia krzemienne z tego okresu odkryto na omawianym terenie w Miedznie oraz Woli Orzeszowskiej, s ą one pozostało ści ą po obozowiskach mezolitycznych (8300-5500 l. p.n.e.). Na pocz ątku V tysi ąclecia p.n.e. miały miejsce nad środkowym Dunajem doniosłe w skutkach przeobra żenia. Przybyłe z Półwyspu Bałka ńskiego grupy ludno ści przyniosły ze sob ą umiej ętno ść hodowli zwierz ąt, upraw ę roli, produkcji udoskonalonych narz ędzi kamiennych oraz lepienia i wypalania naczy ń z gliny. Ju ż ok. połowy V tysi ąclecia p.n.e. te osi ągni ęcia dotarły na ziemie dzisiejszej Polski za spraw ą ludno ści kultury ceramiki wst ęgowej rytej powstałej w połowie V tysi ąclecia p.n.e. nad środkowym Dunajem. Jej ludno ść szybko rozprzestrzeniła si ę na znaczne obszary Europy, w tym tak że na tereny Polski, przynosz ąc ze sob ą m.in. znajomo ść uprawy roli i hodowli zwierz ąt. Uprawiano wówczas pszenic ę, j ęczmie ń, owies, len, groch i soczewic ę. Hodowano bydło rogate, świnie oraz owce lub kozy. Wa żną umiej ętno ści ą był tak że wyrób i wypalanie naczy ń glinianych. Budowano pocz ątkowo ziemianki, a nast ępnie du że chaty naziemne o konstrukcji słupowej, zmarłych za ś chowano w jamach w obr ębie osiedli. Wczesne kultury neolityczne przybywały na tereny Polski z południa i zajmowały ziemie urodzajne, dlatego nie spotyka si ę ich na Mazowszu i Podlasiu. Dopiero środkowoneolityczna kultura pucharów lejkowatych (3300-2500 r. p.n.e.) o rodzimym, kujawskim rodowodzie, która zasiedlała tak że ziemie mniej urodzajne wkroczyła na Mazowsze i Podlasie. Ze śladami przebywania kultur neolitycznych spotykamy si ę równie ż na terenie gminy Miedzna. Krzemienne zabytki neolityczne, cho ć nieokre ślone kulturowo, zanotowano w miejscowo ści Miedzna. Około roku 1900 p.n.e. Europa Środkowa staje si ę miejscem doniosłych przemian zwi ązanych z pojawieniem si ę nowego surowca - br ązu. Cho ć nadal przewa żnie u żywano narz ędzi z krzemienia, kamienia i ko ści nowy metal, który był stymulatorem szerszej wymiany handlowej, wprowadził społecze ństwa pradziejowe w now ą epok ę. Zastosowanie br ązu zwi ększyło mo żliwo ści produkcyjne i stabilizacj ę życie plemion. Wczesny okres epoki br ązu w ci ągu 2-3 stuleci stanowi przej ście do nowych form produkcji i organizacji społecznej. Rejon Mazowsza i Podlasia w tym okresie zajmuj ą jeszcze kultury schyłkowoneolityczne, głównie kultura ceramiki grzebykowo-dołkowej, cho ć na niektórych obszarach spotyka si ę ślady wczesnobr ązowej kultury mierzanowickiej. Takich śladów na terenie gminy Miedzna, jak dotychczas, nie zarejestrowano. Pierwsze wyroby br ązowe na omawianych terenach pojawiaj ą si ę dopiero w II okresie epoki br ązu za spraw ą kultury trzcinieckiej, która powstała w dorzeczu górnej i środkowej

29 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Wisły oraz środkowej Warty, na podło żu kultur postsznurowych przy silnych impulsach z zewn ątrz. Jej ludno ść trudniła si ę zarówno hodowl ą jak i rolnictwem, a przewaga jednej gał ęzi gospodarki nad drug ą miała charakter lokalny i była uzale żniona od warunków środowiska naturalnego. Zakładano osiedla du że, z zabudow ą ró żnorodn ą: domy naziemne, półziemianki i ziemianki oraz jamy gospodarcze. Zmarłych chowano przewa żnie niespalonych, pod kurhanami. Zabytki kultury trzcinieckiej odkryto tak że na omawianym terenie, a mianowicie w Miedznie. Kultura ta stanowi tak że okres przej ściowy w obrz ądku pogrzebowym. Tradycyjne dot ąd pochówki szkieletowe zostaj ą zast ąpione ciałopalnymi. Pierwsz ą tak ą kultur ą w której obrz ądek ciałopalny był powszechnie stosowany była kultura łu życka, która na terenie Mazowsza wykształciła si ę w XII w. p.n.e. w wyniku powolnej ewolucji kultury trzcinieckiej oraz kontaktów z innymi grupami. Gospodarka ludno ści tej kultury nie ró żniła si ę zasadniczo od gospodarki w poprzednim okresie. By ć mo że wi ększ ą rol ę mogło odgrywa ć rolnictwo. Budowano głównie chaty naziemne, lecz spotykane s ą równie ż półziemianki i ziemianki oraz obiekty gospodarcze w postaci jam. Ludno ść kultury łu życkiej swoich zmarłych paliła na stosie, a spalone szcz ątki wkładała najcz ęś ciej do naczynia glinianego zwanego popielnic ą lub rzadziej bezpo średnio do ziemi. U życie metalu pozwalało uprawia ć ziemie, które w epoce neolitu w ograniczonym stopniu mogły by ć dost ępne. Osadnicy z wydm zacz ęli schodzi ć na tereny o glebach ci ęż szych, piaszczysto - bielicowych omijaj ąc próchnice, czarnoziemy i mady. Wraz z rozwojem rolnictwa, rzemiosła i wymiany dokonywał si ę proces ró żnicowania społecznego. Bro ń słu żyła niemal wył ącznie jako przedmiot u żywany w działalno ści o charakterze społeczno - politycznym. O ile w okresach poprzednich ceramika była świadectwem osadnictwa, o tyle od czasów kultury łu życkiej miejsce to zajmuj ą cmentarzyska ciałopalne, groby, a w nich ceramika, bro ń, narz ędzia, ozdoby itp. Ślady osadnictwa kultury łu życkiej (1200-400 r. p.n.e.) na terenie gminy Miedzna znane s ą z miejscowo ści Miedzna oraz Mi ędzyle ś. Teren Mazowsza i Podlasia zajmowała mazowiecko- podlaska grupa kultury łu życkiej. Cz ęść stanowisk kultury łu życkiej istniała jeszcze we wczesnej epoce żelaza. Około poł. VII w. p.n.e. tereny naddunajskie wkroczyły w okres intensywnego rozwoju gospodarczego i kulturalnego. W tym też czasie dociera tam znajomo ść żelaza, szybko upowszechnionego przez kultur ę halsztack ą. Wpływy tych tradycji kulturowych si ęgały na znaczne obszary Europy Środkowej cho ć tylko w niewielkim stopniu dotyczyło to kultury łu życkiej istniej ącej jeszcze w pocz ątkach epoki żelaza (okres halsztacki). Około poł. VI wieku p.n.e. kultura łu życka zostaje stopniowo wyparta przez kultur ę pomorsk ą (550-200 r. p.n.e.), a na Mazowszu i Podlasiu przez kultur ę grobów kloszowych (550-200 r. p.n.e.). Budownictwo i gospodarka nie ró żniły si ę zasadniczo w stosunku do poprzedniej kultury, nadal budowano chaty naziemne o konstrukcji słupowej oraz ziemianki. Obiektom mieszkalnym towarzysz ą równie ż jamy gospodarcze. Ludno ść kultury grobów kloszowych swoich zmarłych paliła na stosie, a ich szcz ątki wkładano do popielnicy, któr ą przykrywano wi ększym naczyniem odwróconym do góry dnem tzw. kloszem. Do grobu wkładano inne naczynia (przystawki) a czasem i wyroby metalowe lub paciorki szklane. Zapewne w tym okresie nast ąpił znaczny rozwój osadnictwa, gdy ż notuje si ę gwałtowny wzrost liczby cmentarzysk widoczny w kulturze grobów kloszowych (550-200 r. p.n.e.). Ich ślady, na omawianym terenie, zanotowano w takich miejscowo ściach, jak: Miedzna, Tchórzowa, Wola Orzeszowska. Pr ęż no ść osadnicza nieco spadła w młodszym okresie przedrzymskim, kiedy tereny Mazowsza i Podlasia zaj ęła kultura przeworska powstała na pocz ątku II w. p.n.e. na bazie kultury pomorskiej w wyniku oddziaływa ń late ńskich. Za jej kolebk ę uwa ża si ę Śląsk, wschodni ą Wielkopolsk ę i Kujawy sk ąd ekspandowała wkrótce na prawie cały obszar Polski (z wyj ątkiem północnych jej obszarów). Ludno ść tej kultury budowała niewielkie półziemianki oraz nieco wi ększe naziemne lub lekko wkopane w ziemi ę budynki o konstrukcji słupowej. Wewn ątrz chaty znajdowało si ę otwarte palenisko lub nieco rzadziej piec z kamieni lub wypalonej gliny. Zmarłych palono na stosie i chowano do grobów jamowych wraz

30 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

z wyposa żeniem i resztkami stosu. W pó źnej fazie pojawiaj ą si ę równie ż pochówki popielnicowe. Do grobu wkładano du że ilo ści naczy ń. Cz ęsto spotyka si ę łamane intencjonalnie narz ędzia lub bro ń. Wraz z upowszechnieniem żelaza, pogł ębił si ę proces zró żnicowania społecznego. W śród plemion opartych o organizacj ę demokracji wojskowej wykształciła si ę grupa starszyzny, która skupiła władz ę i nadwy żki produkcyjne. Stała si ę ona oparciem dla penetracji rynku wymiennego prowincji rzymskich. U podstaw stosunków wymiennych z cesarstwem legła rodzima kultura przeworska. Jej ślady odnotowujemy na stanowisku w pobli żu Zabrudnia. Zapewne około poł. II wieku n.e. tereny Mazowsza i Podlasia, zostały zasiedlone przez ludno ść kultury wielbarskiej powstałej w 2 poł. I w. n.e. na Pomorzu wschodnim, sk ąd przyw ędrowała na Mazowsze. Jej starsza faza zwana lubowidzk ą, wyst ępuje na północno- zachodnich terenach Polski, faza młodsza zwana cecelsk ą obecna jest tak że na Mazowszu. Podstaw ą gospodarki tej kultury było rolnictwo i hodowla. Zmarłych chowano zarówno spalonych na stosie jak i niespalonych. Jedn ą z cech charakterystycznych dla tej kultury jest prawie zupełny brak przedmiotów żelaznych oraz broni w śród wyposa żenia grobowego. Do grobu wkładano naczynia gliniane, ozdoby br ązowe i srebrne w postaci ró żnorodnych zapinek i bransolet, pucharki szklane, ko ściane grzebienie oraz paciorki szklane i bursztynowe. Z okresem wpływów rzymskich, III-IV w. n.e., mo żna ł ączy ć stanowiska w Miedznie i Rostkach. W V w. n. e nast ąpiły na du żych obszarach przemieszczenia etniczne w historii zwane okresem w ędrówek ludów, które zakłóciły dotychczasowy dorobek osadniczy tworz ąc na niektórych obszarach luk ę osadnicz ą na przeci ąg nawet dwu stuleci. Pocz ąwszy do wieku VI omawiane tereny zajmuj ą Słowianie, ale we wczesnych fazach osadnictwo słowia ńskie było bardzo rzadkie i miało charakter jedno lub co najwyżej dwu- lub trój- dworczy. Dopiero od wieku VIII notuje si ę wyra źny rozwój osadnictwa, co widoczne jest tak że w materiale archeologicznym. Do przyj ęcia chrze ścija ństwa ludno ść słowia ńska swoich zmarłych paliła na stosie, a spalone szcz ątki składano do naczynia glinianego-popielnicy. Ślady osadnictwa wczesno średniowiecznego w postaci drobnych fragmentów ceramiki zarejestrowano w Orzeszówce, Poszewce, Warchołach, Zuzułce, Żele źnikach. Wzrost liczby ludno ści i rozwój osadnictwa na Podlasiu notuje si ę zwłaszcza w XIV - XV wieku, kiedy to rozwin ęło si ę osadnictwo - zarówno mazowieckie jak i ruskie. Ślady osadnictwa średniowiecznego na terenie gminy Miedzna odkryto w Miedznie, Orzeszówce, Rostkach, Tchórzowej, Ugoszczy, Woli Orzeszowskiej, Wrotnowie, Żele źnikach. S ą one niew ątpliwie śladami osad b ędących zal ąż kami współczesnych wsi. Kontynuacj ą tego osadnictwa s ą odkryte na nich materiały nowo żytne, a te z kolei potwierdzaj ą dodatkowo źródła pisane i kartograficzne.

c) Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków 1. Ruiny zamku obronnego z okresu nowo żytnego w Miedznie, nr rejestru zabytków A-140/625 z 04. 04. 1962 r. 2. Osad ę kultury łu życkiej IV okresu br ązu oraz z okresu średniowiecza w Miedznie, nr rejestru zabytków A- 986 z dnia 10.01.1973 r.

d) Wykaz stanowisk archeologicznych ujętych w ewidencji zabytków Wykaz podaje: obszar AZP; numer porz ądkowy wykazu; miejscowo ść ; numer stanowiska na obszarze AZP; funkcj ę stanowiska; przynale żno ść chronologiczn ą.

AZP 50 - 76 1. Rostki; 50-76/3; a) osada?; staro żytno ść , b) osada; wczesne średniowiecze. 2. Rostki; 50-76/4; a) ślad osadnictwa; neolit, 31 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

b) ślad osadnictwa; wczesne średniowiecze, c) osada jednodworcza; XV-XVI w. 3. Rostki; 50-76/5; ślad osadnictwa; epoka br ązu. 4. Rostki; 50-76/6; ślad osadnictwa; XV-XVI w. 5. Rostki; 50-76/7; a) osada jednodworcza; X-XI w.. b) osada jednodworcza; XV-XVI w. 6. Rostki; 50-76/8; a) ślad osadnictwa; epoka br ązu – WE Ż, b) ślad osadnictwa; X-XI w., c) ślad osadnictwa, XVI w. 7. Rostki; 50-76/9/ a) osada; XII-XIII w., b) wie ś; XIV-XV w., c) wie ś; 1 poł. XVI w. 8. Rostki; 50-76/10; a) obozowisko; epoka br ązu, b) osada jednodworcza; XV-XVI w. 9. Rostki; 50-76/11; ślad osadnictwa; neolit. 10. Rostki; 50-76/12; ślad osadnictwa; epoka br ązu-epoka żelaza. 11. Rostki; 50-76/13; a) osada jednodworcza; XV w., b) osada jednodworcza; XVI w. 12. Ugoszcz; 50-76/14/1; a) ślad osadnictwa; XII-XIII w., b) wie ś; XV-XVII w. 13. Ugoszcz; 50-76/15; a) wie ś; 2 poł XV w., b) wie ś; XVI w., c) wie ś; XVII-XVIII w. 14. Ugoszcz; 50-76/16; wie ś – (kraniec NW); XV-XVI w. 15. Ugoszcz; 50-76/17; a) ślad osadnictwa; neolit, b) ślady osadnictwa; epoka br ązu –WE Ż, c) ślady osadnictwa; MOPR – okres rzymski?, d) osada; X-XI w. 16. Wronów; 50-76/20; ślad osadnictwa; neolit. AZP 51 - 75 17. Zuzułka; 51 – 75/21; a) ślad osadnictwa; okres staro żytny; b) ślad osadnictwa; pó źne średniowiecze. 18. Zuzułka; 51 – 75/22; punkt osadniczy; wczesne średniowiecze. 19. Zuzułka; 51 – 75/23; osada; okres staro żytny (wczesne średniowiecze ?). 20. Zuzułka; 51-75/24; punkt osadniczy; wczesne średniowiecze. 21. Mi ędzyle ś; 51-75/25; ślad osadnictwa; kultura łu życka?; epoka br ązu?. AZP 51 - 76 22. Miedzna; 51-76/1; a) ślad osadnictwa; kultura trzciniecka, b) osada; średniowiecze. 23. Miedzna; 51-76/2; osada; okres nowo żytny. 24. Miedzna; 51-76/3; osada; okres nowo żytny. 25. Miedzna; 51-76/4; osada; okres nowo żytny. 26. Miedzna; 51-76/5; a) osada; pó źne średniowiecze, b) osada; okres nowo żytny. 27. Wrotnów; 51-76/6; osada; okres nowo żytny. 28. Wrotnów; 51-76/7; a) ślad osadnictwa; średniowiecze, b) osada; okres nowo żytny. 29. Wrotnów; 51-76/8; a) ślad osadnictwa; okres staro żytny, b) ślad osadnictwa; średniowiecze, c) osada; okres nowożytny. 30. Wrotnów; 51-76/9; osada; okres nowo żytny.

32 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

31. Wrotnów; 51-76/10; a) ślad osadnictwa; pó źne średniowiecze, b) osada; okres nowo żytny. 32. Miedzna (Piaski); 11/51-76/11; ślad osadnictwa; mezolit - neolit. 33. Miedzna (Piaski); 11a/51-76/11a; cmentarzysko kultury grobów kloszowych. 34.Tchórzowa; 51-76/12; a) ślad osadnictwa; grobów kloszowych, b) ślad osadnictwa; średniowiecze, c) osada; okres nowo żytny. 35.Miedzna; 51-76/13; a) ślad osadnictwa; okres wpływów rzymskich, b) ślad osadnictwa; średniowiecze. 36.Wrotnów; 51-76/14; a) ślad osadnictwa; średniowiecze, b) osada; okres nowo żytny. 37.Wrotnów; 51-76/15; osada; okres nowo żytny. 38.Wrotnów; 51-76/16; osada; okres nowo żytny. 39.Wrotnów; 51-76/17; osada; okres nowo żytny. 40.Wrotnów; 51-76/18; osada; okres nowo żytny. 41.Wrotnów; 51-76/19; osada; okres nowo żytny. 42.Wrotnów; 51-76/20; a) osada; średniowiecze, b) osada; okres nowo żytny. 43.Wrotnów; 51-76/21; osada; okres nowo żytny. 44.Wrotnów; 51-76/22; osada; okres nowo żytny. 45.Wrotnów; 51-76/23; a) osada; średniowiecze, b) osada; okres nowo żytny. 46.Wrotnów; 51-76/24; a) ślad osadnictwa; średniowiecze, b) osada; okres nowo żytny. 47.Mi ędzyle ś; 51-76/25; osada; okres nowo żytny. 48.Mi ędzyle ś; 51-76/26; a) osada; pó źne średniowiecze. b) osada; okres nowo żytny. 49.Mi ędzyle ś; 51-76/27; a) ślad osadnictwa; bez okre ślenia chronologii, b) osada; okres nowo żytny. 50.Tchórzowa; 51-76/28; osada; okres nowo żytny. 51.Tchórzowa; 51-76/29; pracownia ?; paleolit. AZP 51 - 77 52.Orzeszówka; 51-77/1; ślad osadnictwa; wczesne średniowiecze. 53.Orzeszówka; 51-77/2; a) osada; wczesne średniowiecze, b) ślad osadnictwa; średniowiecze. 54.Wrzoski; 51-77/3; osada; średniowiecze. AZP 52 - 76 55.Miedzna; 52-76/1; zamek obronny; koniec XVI w. lub 1 poł. XVII w. 56.Miedzna; 52-76/2; osada; okres nowo żytny. 57.Miedzna; 52-76/3; osada; okres nowo żytny. 58.Miedzna; 52-76/4; osada; okres nowo żytny. 59.Miedzna; 52-76/8; a) ślad osadnictwa; okres staro żytny, b) ślad osadnictwa; średniowiecze. 60.Miedzna; 52-76/9; osada; okres nowo żytny. 61. Żele źniki; 52-76/10; osada; okres wczesnego średniowiecza. 62. Żele źniki; 52-76/11; osada; okres średniowieczny, okres nowo żytny. 63. Żele źniki;52-76/12; osada; okres wczesnego średniowiecza 64.Poszewka; 52-76/13; a) ślad osadnictwa; okres średniowiecza, b) punkt osadniczy; staro żytno ść . 65.Poszewka; 52-76/14; a) osada; okres nowo żytny, b) punkt osadniczy; wczesne średniowiecze.

33 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

66.Miedzna; 52-76/15; osada; okres nowo żytny. 67.Miedzna; 52-76/16; osada; okres nowo żytny. 68.Miedzna; 52-76/17; osada; okres nowo żytny, okres średniowieczny. 69. Żele źniki; 52-76/18; a) osada; okres nowo żytny. b) punkt osadniczy; wczesne średniowiecze. 70.Poszewka; 52-76/19; osada; okres wczesnego średniowiecza. 71.Miedzna; 52-76/20; osada; okres nowo żytny. 72. Żele źniki; 52-76/21; punkt osadniczy; średniowiecze/okres nowo żytny. 73.Miedzna; 52-76/22; punkt osadniczy; okres nowo żytny. 74.Warchoły; 52-76/23; punkt osadniczy; wczesne średniowiecze. 75.Kolonia Karpiny; 52-76/26; osada; okres nowo żytny. 76.Kol. Żele źniki; 52-76/27; osada; okres nowo żytny. 77.Poszewka; 52-76/28; punkt osadniczy; okres nowo żytny. 78.Kol. Żele źniki; 52-76/29; osada; okres nowo żytny. 79. Miedzna; 52-76/30; a) osada kultury łu życkiej; IV okresu br ązu, b) osada; okres średniowiecza. AZP 52 – 77 80. Miedzna; 52-77/1; ślad osadnictwa; staro żytno ść . 81. Miedzna; 52-77/2; ślad osadnictwa; okres nowo żytny. 82. Miedzna; 52-77/3; ślad osadnictwa; okres nowo żytny. 83. Orzeszówka; 52-77/4; ślad osadnictwa; okres nowo żytny. 84. Miedzna; 52-77/5; a) osada; epoka br ązu, b) ślad osadnictwa; okres nowo żytny. 85. Miedzna; 52-77/6; osada; okres wpływów rzymskich. 86. Wola Orzeszowska; 52-77/7; ślad osadnictwa; okres nowo żytny. 87. Wola Orzeszowska; 52-77/8; ślad osadnictwa; epoka kamienia. 88. Wola Orzeszowska; 52-77/9; a) osada; okres wpływów rzymskich, b) ślad osadnictwa; staro żytno ść . c) ślad osadnictwa; okres nowo żytny. 89. Wola Orzeszowska; 52-77/10; cmentarzysko; okres wpływów rzymskich, b) ślad osadnictwa; staro żytno ść . 90. Wola Orzeszowska; 52-77/11; a) osada; neolit, b) ślad osadnictwa; epoka br ązu.

6.2. Osadnictwo i zabytkowe układy komunikacyjne Osadnictwo rozwijaj ące si ę we wczesnym średniowieczu na terenach nale żą cych do Podlasia miało specyficzny charakter. Na jego specyfik ę wpływało poło żenie geograficzne oraz lesiste i bagienne tereny, w śród których istniało suche przej ście z Lublina do Grodna o wielkim znaczeniu strategicznym, co m.in. było przyczyn ą nieustannych walk pomi ędzy Polakami, Jad źwingami, Litwinami i Tatarami. Od wieku IX a ż po połow ę wieku XI rozwijało si ę na tych ziemiach osadnictwo mazowieckie, post ępuj ące przede wszystkim wzdłu ż wa żnych szlaków lądowych, np. Warszawa - Stanisławów - Liw - W ęgrów - Sokołów - Drohiczyn. W tym czasie terytorium to nale żało do Polski, a od 1041 do 1323 r. do Rusi. W XI wieku rozpocz ęła si ę równie ż kolonizacja ruska, id ąca głównie wzdłu ż szlaków wodnych, m.in. od południa wzdłu ż pobliskiego Bugu, co potwierdzaj ą liczne wczesno średniowieczne stanowiska archeologiczne, odkryte m.in. na terenie gminy Miedzna. W okresie kiedy tereny te s ą we władaniu Litwy (1323 - 1569) rozwin ęło si ę osadnictwo - zarówno mazowieckie, jak i ruskie, powstało wówczas kilkadziesi ąt parafii i kilka miast. Do najwcze śniejszych erekcji parafialnych zalicza si ę: W ęgrów (1414), Sokołów (1415), Kosów (1425), i szczególnie interesuj ąca nas parafia Miedzna w 1470 roku. Z innych wczesnych

34 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

erekcji parafii w pobliskch miejscowo ściach mo żna wymieni ć: Nieciecz (1457), Stara Wie ś (1473), Zembrów (1486), Ceranów (1508) oraz Sterdy ń (1517). Mimo panowania litewskiego na tereny te przybywała głównie drobna szlachta z Mazowsza zakładaj ąc wiele wsi drobnoszlacheckich, cho ć tereny te kolonizowała równie ż chłopska ludno ść ruska, czego dowodem s ą nazwy pobliskich miejscowo ści, jak np.: Kosów Ruski i Kosów Lacki, Jabłonna Lacka i Jabłonna Ruska. Podlasie było typow ą krain ą graniczn ą, przej ściow ą, gdzie przez długie lata stykały si ę wpływy Polski, Rusi, Ja ćwie ży, Litwy - st ąd te ż osadnictwo miało charakter mieszany, cho ć ju ż w połowie XV wieku w zachodniej i północnej cz ęś ci Podlasia dominowało zwarte osadnictwo polskie. Stanowi ąc integraln ą cz ęść dzielnicy mazowieckiej, zostało Podlasie oderwane od Mazowsza politycznie co mimo osadniczej jedno ści z reszt ą Mazowsza wpłyn ęło na jego pó źniejsz ą odr ębno ść terytorialn ą. Sie ć dróg l ądowych w owym czasie mo żna podzieli ć na dwie kategorie: go ści ńce i drogi lokalne. Drogi lokalne słu żyły komunikacji w obr ębie ka żdej miejscowo ści a dalej stanowiły poł ączenie z młynem i s ąsiednimi wsiami, z ko ściołem z najbli ższ ą miejscowo ści ą. Drogi te bywały ogólnie dost ępne, ale te ż mogły by ć przez wła ścicieli dóbr, przez które przechodziły zamykane dla obcych. Na go ści ńcach, czyli drogach publicznych dost ępnych dla wszystkich, odbywał si ę ruch o szerszym zasi ęgu, Ł ączyły one mi ędzy sob ą o środki handlu i administracji, a wi ęc miasta b ędące miejscami targów i jarmarków, o środkami wi ększych dóbr, stolicami województw, ziemi, powiatów, siedzibami biskupstw i archidiakonatów. Przebieg dróg wszelkiego rodzaju charakteryzuje długotrwała niezmienno ść , ze wzgl ędu na fakt i ż sie ć osadnicza zmieniała si ę bardzo powoli. W rezultacie mo żna przyj ąć , że stan dróg z XVI wieku, w ogromnej mierze odpowiada stanowi z XVIII czy XIX stulecia. Pewne zmiany wprowadzone zostały w sieci dróg publicznych w zwi ązku z rozwojem poczty w XVIII i XIX wieku. Wyodr ębniono wtedy osobn ą kategori ę dróg pocztowych, oraz zacz ęto tak że prostowa ć niektóre odcinki go ści ńców. Wprawdzie przez obszar obecnej gminy Miedzna nie przebiegał w przeszło ści trakt o znaczeniu mi ędzynarodowym, to jednak tereny te rozpo ścierały si ę zaledwie o kilka kilometrów od trasy przebiegu jednego z najwa żniejszych średniowiecznych szlaków handlowych ł ącz ącego Polsk ę z Litw ą i przebiegaj ącego przez takie miejscowo ści jak: Warszawa - Stanisławów - Węgrów - Sokołów - Drohiczyn i dalej na wschód. Oddziaływanie tego szlaku na rozwój osadnictwa i handlu na omawianym terenie było bardzo znacz ące o czym świadcz ą co najmniej średniowieczne rodowody miejscowo ści na tym obszarze, wspomniane wy żej. Do wa żnych w przeszło ści, średniowiecznych dróg przebiegaj ących przez teren gminy Miedzna, nale żała droga z W ęgrowa do Nura, która okre ślana była szlakiem pierwszej klasy. Przechodziła ona od W ęgrowa przez Nowiny, las "Mokrzec", Miedzn ą, Wrotnów, Chruszczewk ę, Kosów Lacki, Nur i dalej do Bra ńska i Grodna. Jej znaczenie było du że gdy ż łączyła dwa szlaki mi ędzynarodowe: jeden biegn ący z Serocka przez Brok, Nur, Bra ńsk i dalej do Grodna oraz drugi z Warszawy przez W ęgrów, Drohiczyn i dalej na wschód. Szlakiem drugiej klasy okre ślano drog ę wiod ącą z Miedzny przez Star ą Wie ś, Górki Grubaki, Rowiska do K ątów, gdzie ł ączyła si ę z traktem równie ż drugiej klasy, przebiegaj ącym z Liwa przez Korytnic ę, K ąty, Strachów do Kamie ńczyka, który le żał na szlaku du żej rangi, wiod ącym od Warszawy przez Radzymin, Bra ńszczyk, Zambrów, Knyszyn i dalej do Grodna. Z wa żnych osiemnastowiecznych dróg wiod ących przez teren gminy Miedzna, nale ży wymieni ć szlak z W ęgrowa do Krzemienia nad Bugiem, gdzie była przeprawa przez rzek ę. Trakt ten zyskał na znaczeniu w XIX wieku i zast ąpił szlak z W ęgrowa przez Jartypory, Ząbków, Sabnie, Toczyski do Krzemienia. Po zmianie tej przebiegał z W ęgrowa przez takie miejscowo ści jak: Miedzna, Orzeszówka, Kostki, Suchodół, Toczyski do Krzemienia. Trzeba podkre śli ć, że droga ta do dnia dzisiejszego nazywana jest przez miejscow ą ludno ść "Traktem Napoleo ńskim".

35 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Wymienione wa żniejsze drogi, zasadniczo i dzi ś nic nie straciły ze swego znaczenia. Wiele z nich nadal funkcjonuje jako główne szlaki o przebiegu nie zmienionym przez setki lat. Wyj ątkiem jest tu staropolska droga z W ęgrowa do Miedzny, która nie przebiegała przez Klimowizn ę ani Poszewk ę lecz przez przysiółek o współczesnej nazwie Nowiny i las "Mokrzec". Omówione dawne układy dro żne winny by ć uwzgl ędniane przy wytyczaniu, przede wszystkim pieszych i rowerowych, szlaków turystycznych.

6.3. Układy przestrzenne miejscowo ści a) Układy urbanistyczne Proces formowania si ę poszczególnych miejscowo ści na terenie gminy Miedzna, nasilił si ę w okresie średniowiecza, w którym zakładano nowe wsie. Spo śród nich najwi ększe znaczenie osi ągn ęła Miedzna, która w niedługim czasie osi ągn ęła status miasta. Układ przestrzenny Miedzny, w porównaniu do podobnych rang ą miejscowo ści, nale ży do układów szeroko rozbudowanych, licz ących kilkana ście wyra źnych kwartałów zabudowy. Przy tym jest układem klarownym i czytelnym, o stosunkowo regularnej siatce ulic. Jednak że, na przestrzeni wieków, licz ąc od czasów lokacji miasta, nie wykształciły si ę w nim ró żnorodne elementy rozplanowania przestrzennego takie, jak: nowe rynki i place, nowe układy kompozycyjne czy nowe arterie komunikacyjne. Źródła historyczne dotycz ące Miedzny s ą liczne i podaj ą wiele szczegółów z dziejów miejscowo ści. Syntez ę istotnych danych historycznych z ró żnych źródeł, ujmuje Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, t.VI, wydany w latach 80-tych XIX wieku. Źródła pisane podaj ą, że miasto Miedzna, zostało utworzone na bazie wcze śniej istniej ącej wsi, posiadaj ącej ko ściół przed 1470 rokiem a parafi ę od 1470 roku. Jednak że analiza zgromadzonych materiałów źródłowych, planów i map z ró żnych okresów oraz wizja lokalna układu przestrzennego miejscowo ści, pozwala bezsprzecznie stwierdzi ć, że nie zachowały si ę do dnia dzisiejszego, ślady klarownego nawarstwiania si ę przedlokacyjnego układu wiejskiego miejscowo ści z regularnym układem lokacyjnym - miejskim. Mo żemy jedynie przypuszcza ć, że wie ś le żą ca na szlaku handlowym z W ęgrowa do Nura, a tak że posiadaj ąca ko ściół parafialny, mogła by ć wsi ą targow ą. Wtedy mo żemy przyj ąć , że centrum wsi stanowił owalny plac targowy, wydzielony wrzecionowatym układem dróg, na kierunku północ-południe, podobnie jak w niedalekim Liwie i Kosowie Lackim. Sprawne utworzenie miasta zale żało od stanu zagospodarowania ziemi przeznaczonej dla zakładanego osiedla miejskiego. Dlatego wyznaczenie dla miasta Miedzny, terenów zagospodarowanych przez wcze śniej istniej ącą wie ś, znacznie przyspieszyło i ułatwiło proces urbanizacyjny. W procesie lokacji miasta wyodr ębnia si ę dwie fazy: lokacj ę prawn ą i lokacj ę przestrzenn ą - składaj ącą si ę z kilku etapów i trwaj ącą wiele lat. Dzi ęki zabiegom wła ściciela okolicznych dóbr mi ędzyleskich, Jana Wody ńskiego, król Zygmunt Stary w 1538 roku, dokonał lokacji miasta Miedzna, nadaj ąc mu prawo magdeburskie, powszechnie zwane niemieckim. Prawo to zmieniało m.in. powinno ści feudalne jego mieszka ńców na czynsz pieni ęż ny i zapewniało osadnikom niezale żno ść s ądow ą i organizacyjn ą, a poprzez uporz ądkowan ą parcelacj ę terenów miejskich ugruntowywało tak że prawa własno ściowe. Miasto otrzymało prawo wzniesienia ratusza oraz kramów. Na dochód miasta składały si ę opłaty od propinuj ących "rze źników z Gałek" i opłaty jarmarczne. Na rzecz wła ścicieli mieszczanie wnosili opłat ę tak zawny osep, robocizn ę w postaci "3 tłok" i zobowi ązani byli do reperecji grobli. Przywileje i obci ąż enia mieszka ńców Miedzny były identyczne jak mieszczan drohickich. Lokacja prawna Miedzny ł ączyła si ę z regulacj ą układu przestrzennego pierwotnej osady. Wytyczono rynek w kształcie prostok ąta oraz wyprwadzono nowe ulice z naro żników rynku i nowe wyloty ulic z obr ębu miasta. Jak mo żna zauwa żyć wzorem do rozplanowania miasta, był układ wypracowany w średniowieczu, gdzie stosowano typowy plan szachownicowy z

36 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

kwadratowym lub prostok ątnym rynkiem oraz ulice wybiegaj ące z naro żników rynku i przecinaj ące si ę pod k ątem prostym. W 1630 r. król Zygmunt III Waza wydał pozwolenie dla Miedzny na odbywanie corocznych jarmarków. W 1696 r., jak o tym świadczy odnowiony przywilej starosty drohickiego Jana Butlera, było ich cztery i dwa cotygodniowe targi: w niedziel ę i we wtorek. W 2 poł. XVII w. Konstancja z Wody ńskich wniosła w wianie dobra miedze ńskie Gotardowi Butlerowi. W 1706 r. Aleksander Butler zezwolił mieszczanom na zało żenie browaru, za ś Marek Antoni Butler w 1715 r. przyznał prawo szynkowania: piwa, miodu i gorzałki. W okresie prosperity, w XVIII w. miasto liczyło 100 domów , w tym jeden by ć mo że ratusz (dzi ś zwany karczm ą) murowany, zamykaj ący południow ą pierzej ę rynku. Miedzna doznała powa żnych zniszcze ń w 1812 r., d źwign ęła si ę z upadku przed 1830 r. (1827 r. - 200 domów), by potem popa ść w stagnacj ę. W 1859 r. Miedzna utraciła prawa miejskie. W XIX w. drog ą sukcesji Miedzna zmieniła wła ściciela, z r ąk Butlerów przeszła do Kuczy ńskich, w ko ńcu XIX w. do Ostrowskich. Kondycja maj ątkowa posiadaczy Miedzny pogorszyła si ę znacznie wskutek reformy uwłaszczeniowej w 1864 r. W 1878 r. odsprzedano cz ęść ziemi indywidualnym nabywcom, za ś w 1884 r. wykrojono z folwarku Miedzna trzyna ście czterdziestomorgowych działek. Sprzedano je czeskim osadnikom. W latach 1864 - 1885 maj ątek zmalał z 14500 do 8572 morgów. Przy folwarku Miedzna funkcjonowały: gorzelnia, browar, młyn wodny i fabryka terpentyny. Ludno ść miasta, które posiadało charakter rolniczy, w wi ększo ści, z wyj ątkiem Żydów (w 1860 r. było ich 159) utrzymywała si ę z pracy na roli. Zabudowa Miedzny miała cały czas charakter wiejski, budynki sytuowane były jak w zagrodach rolników - od frontu dom mieszkalny a w gł ębi działki budynki inwentarskie i gospodarcze. Tak struktura zabudowy o profilu przewa żnie wiejskim, zachowała si ę do dzisiaj. Równie ż układ planu, w tym główny element rozplanowania miasta Miedzna, jakim jest plac rynkowy, w zasadniczym kształcie przetrwał do naszych czasów. Ma kształt prostok ąta, usytuowanego dłu ższymi bokami na kierunku północ - południe. Dwukierunkowe wyloty dróg znajduj ą si ę w trzech naro żnikach, w czwartym północno-zachodnim naro żniku jest jeden wylot w kierunku północnym. Pierzeje rynkowe od strony północnej i wschodniej są do ść dobrze zachowane i wykształcone, posiadaj ą wyra źną, jedn ą lini ę zabudowy. Jednak że zlokalizowane w pierzejach budynki, pochodz ą z ró żnego czasu. Istnieje tu kilka obiektów sprzed II wojny światowej, jak te ż bezpo średnio po jej zako ńczeniu oraz wybudowanych współcze śnie. Budynki te nie posiadaj ą jednolitego charakteru: wzniesiono je z ró żnych materiałów; cechuje je zdecydowane zró żnicowanie co do skali obiektu; sposobu kształtowania bryły; stosowania detalu architektonicznego oraz otworów drzwiowych i okiennych o ró żnych proporcjonalnie wielko ściach, kształtach i rozwi ązaniach konstrukcyjnych. Du żym zmianom, co do zabudowy oraz przebiegu drogi, uległa południowa cz ęść rynku, gdzie zatarła si ę dawna linia pierzei, wyznaczona niegdy ś przez północn ą ścian ę zajazdu. Linia ta jest jeszcze dzi ś czytelna na współczesnym planie miejscowo ści, co podkre śla pierzeja ul. Orzeszowskiej w s ąsiednim kwartale od strony wschodniej. W pobli żu południowo-zachodniego naro żnika placu rynkowego usytuowany został ko ściół parafialny stanowi ący dominant ę całego układu przestrzennego. Do budowli, które w ogólnym obrazie rynków dominowały nad nisk ą zabudow ą mieszkaln ą podnosz ąc ich walory plastyczne, nale żały przede wszystkim ko ścioły i zespoły sakralne, czego przykładem jest równie ż zało żenie miedze ńskie. Dowodzi tego, interesuj ąca i w du żej mierze wertykalna sylwetka ko ścioła, wyeksponowana w tej cz ęś ci miejscowo ści. Skoncentrowane zostało w tym miejscu główne napi ęcie urbanistyczne. Koncepcja ta opierała si ę na uznaniu budowli ko ścielnej za jedyn ą dominant ę architektoniczn ą placu rynkowego, a tak że całej miejscowo ści. Ko ściół był widoczny dla przybywaj ącego do miasta ze znacznej odległości, wzbudzaj ąc podziw i daj ąc świadectwo dobrego gustu fundatora.

37 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

W ogólnym obrazie układu urbanistycznego Miedzny, zasadniczej zmianie uległa przestrze ń placu rynkowego. Obecnie plac rynkowy przekształcony został w skwer. Wytyczono alejki oraz dokonano nasadze ń li ściast ą ro ślinno ści ą wysok ą i nisk ą. Wprowadzenie na plac wysokich drzew w du żej mierze zatarło pierwotne zało żenie centrum miejscowo ści. W zamy śle projektantów miała to by ć przestrze ń otwarta, a zamieniono j ą w wysoki "parawan" skutecznie przesłaniaj ący widok na pierzeje rynkowe oraz dominant ę układu - ko ściół parafialny. Pomimo pewnych zniekształce ń i zatarciu niektórych elementów układu przestrzennego miejscowo ści, zało żenie urbanistyczne Miedzny z dominuj ącym ko ściołem parafialnym, jest niezwykle cenn ą warto ści ą w krajobrazie kulturowym regionu, podlegaj ącą ochronie konserwatorskiej.

b) Układy ruralistyczne W XV wieku udokumentowane jest zakładanie nowych osad na prawie niemieckim, o czym świadczy instytucja sołtysów, zwi ązana ści śle z osadnictwem na tym prawie. Nowe prawo zmieniało zasadniczo zewn ętrzny wygl ąd wcze śniejszych wiosek. Wprowadzało gospodark ę uporz ądkowan ą, trójpolow ą wraz z nowym podziałem gruntów pod zabudow ę i upraw ę roln ą. W miejsce dotychczasowej chaotycznej zabudowy i pojedynczo uprawnych polan le śnych, wytyczono główn ą ulic ę, a przylegaj ącą do niej z obu stron ziemi ę dzielono pod sadyby i ogrody. O żywiony ruch osadniczy rozwin ął si ę w XVI w. za panowania króla Zygmunta Starego i Bony, która miała tutaj wielkie obszary ziemi. W 2 poł. XVII w. osadnictwo na omawianym terenie uległo gruntownej przebudowie w zwi ązku z tzw. „pomiar ą włóczn ą”. Całe terytorium wsi dzielono na trzy pola równej wielko ści, stosownie do trójpolowego gospodarstwa. Ka żde pole dzielono na równoległe pasy (tzw. rezy), ka żdy chłop otrzymywał sw ą rez ę w ka żdym z trzech pól. Zabudowania stawiano w odst ępach po obu stronach ulicy – szeregówka. Reform ę t ę przeprowadzono na całej Litwie i Podlasiu. „Pomiara włóczna” zniwelowała na tym terenie ró żnice mi ędzy dawn ą wsi ą powstał ą samorzutnie a wsi ą na prawie niemieckim i stworzyła nowy typ wsi, który bez wi ększych zmian dotrwał do XIX w. Układy ruralistyczne na terenie gminy Miedzna s ą zró żnicowane, zdecydowanie przewa ża typ ulicówki. Taka wie ś zło żona jest z dwu szeregów zwarto stoj ących domów, tworz ących wraz z zabudowaniami i ogrodami regularny prostok ąt. Droga b ędąca główn ą arteri ą komunikacyjn ą przebiega przez środek wsi. Pierwotny układ gruntów był szachownicowy a domy ci ągn ęły si ę nie przez cały obszar, lecz skupione były w pobli żu środka wsi. Ten typ wsi reprezentuj ą: Mi ędzyle ś, Wrzoski. Cz ęsto spotykamy te ż rz ędówk ę – wie ś o bardzo regularnej zabudowie, ró żnej długo ści, wynosz ącej od 0,5 do kilku km. Domy stoj ą najcz ęś ciej po jednej stronie drogi, w pewnej od siebie odległo ści. Pierwotnie wie ś zwi ązana z układem łanowym i niwowym, bardzo rozpowszechniona w dawnym Królestwie Kongresowym. Ten typ wsi reprezentuj ą: Rostki. Istniej ą te ż wsie wielodro żnicówki pochodzenia samorzutnego o nieregularnym układzie zabudowy, dostosowanym do terenu. Pierwotny układ gruntów był niwowy. Zabudowane zazwyczaj wzdłu ż kilku ró żnie usytuowanych wzgl ędem siebie dróg, np.: Wrotnów. Wyst ępuje te ż forma przej ściowa mi ędzy wsi ą wielodro żną a ulicówk ą – widlica. Składa si ę najcz ęś ciej z dwóch prawie równoległych ulic poł ączonych przecznicami w kształcie drabiny, cz ęsto przybiera kształt wideł. Do tego typu zalicza si ę równie ż wsie zło żone z dwóch przecinaj ących si ę ulic. Wyst ępuj ące na omawianym obszarze wsie nie posiadaj ą w pełni wykształconego takiego układu, a jedynie do niego nawi ązuj ą, np.: Orzeszówka. Odnajdujemy te ż na terenie gminy – przysiółki. W nich to mała grupa domów poło żona jest samotnie. Je żeli budynki nie s ą ustawione wzdłu ż jednej uliczki lub dokoła placu, taki typ nazywamy przysiółkiem bezkształtnym. Przysiółki m.in. reprezentuj ą: Kolonia Karpiny, Piaski, Warchoły. Charakterystycznym typem jest wie ś o układzie ła ńcuchowym. W tego typie wsi osi ą układu jest rzeka lub strumie ń, dolin ą których poprowadzona jest droga. Zwykle droga ta nie

38 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

posiada linii prostej, lecz wije si ę wzdłu ż strumienia lub rzeki, przy granicy terenu zalewowego. Takimi wsiami s ą: Ugoszcz, Zuzułka, Żele źniki Do rzadko spotykanych typów nale ży wie ś – samotnicza. Wie ś taka posiada zabudow ę bardzo rozlu źnion ą, usytuowan ą w wi ększej odległo ści od drogi. Typow ą wsi ą w tej grupie jest Tchórzowa.

6.4. Architektura sakralna Neogotyck ą sylwetk ę z wysmukł ą wie żą , posiada ko ściół parafialny w Miedznie. Wybudowany został w latach 1887 - 1893, wg projektu znakomitego architekta Józefa Piusa Dzieko ńskiego. Parafia w Miedznie istnieje od 1470 roku i w tym te ż czasie wzniesiony był pierwszy ko ściół. W 1670 roku Konstancja z Wody ńskich Butlerowa fundowała kolejn ą, drewnian ą świ ątyni ę, która spłon ęła w 1802 roku. Na jej miejscu Jan i Antoni Butlerowie zbudowali w 1803 roku nowy ko ściół, murowano-drewniany. Pod koniec XIX wieku, dzięki staraniom hr. Ludwiki z Kuczy ńskich Ostrowskiej, wzniesiono obecny, neogotycki kościół. Usytuowany jest w centrum miejscowo ści przy rynku. W otoczeniu ko ścioła wzniesione są inne budynki, tworz ąc zespół. W skład tego zespołu wchodzi: dzwonnica murowana nowa, kostnica murowana z pocz. XX wieku. Ko ściół poło żony na niewielkim wzniesieniu, zwrócony prezbiterium na północ. Cmentarz przyko ścielny ogrodzony parkanem murowanym z du żych łupanych kamieni polnych o w ątku warstwowym. Na koronie parkanu zamocowany płotek z żelaza kutego. Na osi ko ścioła od frontu wej ście główne w ogrodzeniu, dost ępne po dwunastostopniowych schodach. Ko ściół murowany z cegieł wypalanych pełnych, spajanych zapraw ą wapienn ą, w przyziemiu warstwa z ciosów granitowych. Portale drzwi frontowych i profilowane obramienie okr ągłego okna nad wej ściem głównym otynkowane. Ściany wzmacniane trójstopniowymi skarpami. Sklepienia krzy żowo-żebrowe, nad prezbiterium gwia ździste. W naro żach korpusu odchodz ą łuki przyporowe ukryte w ściankach parawanowych. Ko ściół wzniesiony na planie wydłu żonego prostok ąta, trójnawowy o zredukowanym programie bazyliki (bez transeptu). Prezbiterium wyodr ębnione trójbocznie. Po stronie wschodniej prezbiterium kaplica. Po stronie zachodniej zakrystia a nad ni ą składzik. Bryła ko ścioła zró żnicowana, od frontu na osi wie ża na planie kwadratu przechodz ąca w górnej partii w o śmioboczn ą, przykryt ą hełmem obeliskowym o połaciach z blachy. Korpus nad naw ą główn ą wy ższy z własnymi otworami okiennymi przykryty dachem dwuspadowym. Nawy boczne ni ższe przykryte dachami pulpitowymi. Prezbiterium ni ższe od korpusu głównego, przykryte dachem dwuspadowym, a nad zamkni ęciem namiotowym. Wokół całej budowli przebiega w przyziemiu cokół, którego doln ą warstw ę stanowi ą ciosy granitowe. Poni żej okapu ściany korpusu nad naw ą główn ą i prezbiterium obiega fryz kroksztynowy. Fasada jednowie żowa, dwuosiowa. Wie ża czterokondygnacyjna, uj ęta w naro żach od frontu trójstopniowymi skarpami, si ęgaj ącymi połowy trzeciej kondygnacji. Na dole na osi dwuskrzydłowe płycinowe drzwi wej ściowe z ozdobnymi okuciami i poprzedzone trójstopniowymi schodami. Otwór drzwiowy uj ęty portalem w postaci kolumn wtopionych w ścian ę i podtrzymuj ących ostrołukowe, profilowane zako ńczenie wewn ątrz którego gładki tympanon. Wy żej gzyms mi ędzykondygnacyjny a nad nim okr ągłe przeszklone okno o podziałach w formie rozety owiedzione profilowanym obramieniem. W trzeciej kondygnacji oddzielonej gzymsem prostok ątna płycina w której ostrołukowo zako ńczone okno z laskowaniem dziel ącym na dwa przeszklone otwory ostrołukowo zamkni ęte i kolist ą płycin ą nad nimi. Nasad ę trzeciej kondygnacji obiega gzyms kroksztynowy. W czwartej najwy ższej kondygnacji wie ża przechodzi w o śmioboczn ą. W ka żdej ścianie otwór zako ńczeniowy ostrołukowo osłoni ęty szczebelkami, w czterech osiowych ścianach trójk ątne szczyciki. Koron ę wie ży obiega podokapowy gzyms kroksztynowy. W zwie ńczeniu hełm obeliskowy zako ńczony

39 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

krzy żem. Na osiach bocznych fasady, w ścianach naw bocznych drzwi wej ściowe dwuskrzydłowe, płycinowe zako ńczone ostrołukowym gładko tynkowanym tympanonem. Elewacja boczna (zach.) dziewi ęcioosiowa. Od strony prezbiterium szczyt zakrystii w którym u dołu dwa okna ostrołukowo zako ńczone, nad nimi jedno o takim samym kształcie i płycina w formie krzy ża. Id ąc ku prawej, w ł ączniku, mi ędzy zakrysti ą a naw ą boczn ą drzwi wej ściowe zako ńczone ostrołukowo i okulus nad nimi. Na kolejnych pi ęciu osiach korpusu nawy głównej i nawy bocznej, mi ędzy skarpami okna ostrołukowo zako ńczone. Na ostatniej osi w dolnej kondygnacji wie ży okno ostrołukowe, wy żej płycina w kształcie krzy ża a nad ni ą okno ostrołukowe. W ostatniej czwartej kondygnacji widoczne dwa otwory ostrołukowe zasłoni ęte szczebelkami. Elewacja boczna (wsch.) analogiczna do zachodniej z t ą ró żnic ą że w ł ączniku mi ędzy zakrysti ą a naw ą boczn ą zamiast drzwi jest blenda, brak te ż jest okna górnego w szczycie zakrystii, oraz okno skrajne zast ąpiono blend ą. Elewacja pn. trójosiowa. W frontowej ścianie prezbiterium okr ągłe okno, w ścianach obok id ących uko śnie po jednym oknie zako ńczonym ostrołukowo. Na skrajach ściany zakrystii i kaplicy ślepe z dwoma skarpami. Wewn ątrz nawa główna czteroprz ęsłowa, dwukrotnie wy ższa od naw bocznych. Nawy boczne oddzielone od nawy głównej filarami o przekroju krzy ża równoramiennego. Posadzki z terakoty, sklepienia krzy żowo-żebrowe, w prezbiterium gwia ździste. Wyposa żenie w przewadze utrzymane w stylu neogotyckim z ko ńca XIX i pocz ątku XX wieku, jeden ołtarz boczny barokowy z 4 ćw. XVII w. Interesuj ącym ko ściołem na terenie gminy jest ko ściół parafialny p.w. Św. Antoniego w Ugoszczy. Charakteryzuje si ę monumentaln ą sylwetk ą, nawi ązuj ącą do świ ąty ń klasycystycznych. Wzniesiony został w latach 1923 - 1930, wg projektu architekta Wacława Piaseckiego. Jest to ko ściół murowany, obustronnie tynkowany. Zało żony na planie krzy ża łaci ńskiego, zwrócony prezbiterium w kierunku północnym. Reprezentuje typ zredukowanej, bezwie żowej bazyliki z transeptem, prosto zako ńczonym prezbiterium oraz dwoma aneksami po bokach prezbiterium. Elewacja frontowa trójosiowa, jednokondygnacyjna z trójk ątnym frontonem w zwie ńczeniu. Kondygnacja na niskiej podmurówce, rozczłonkowana w pionie czterema wtopionymi kolumnami ze stylizowanymi, pseudojo ńskimi głowicami. Na osi środkowej prostok ątne wej ście główne, poprzedzone siedmiostopniowymi schodami na cał ą szeroko ść korpusu głównego. Drzwi wej ściowe dwuskrzydłowe z poziomo nabijanymi klepkami. Nad drzwiami poziomy odcinek profilowanego gzymsu, nad którym kolisty okulus. Na osiach bocznych dwie nisze hemisferycznie sklepione, o wysoko ściach równych drzwiom wej ściowym. Na kolumnach wspiera si ę gładkie belkowanie stanowi ące podstaw ę wie ńcz ącego trójk ątnego, gładkiego frontonu z wazonami po bokach i krzy żem na wierzchołku. Elewacje boczne jednokondygnacyjne na niskiej podmurówce, z podziałem ramowym. W korpusie cztery wysokie okna prostok ątne, zako ńczone półkoli ście. W transepcie u góry kolisty okulus a nad nim trójk ątny szczycik. W zakrystii ściana ślepa. Nad zakrysti ą w prezbiterium, okno prostok ątne. Elewacja tylna trójosiowa. Na osi ściana czołowa prezbiterium z oknem prostok ątnym u góry. W zwie ńczeniu trójk ątny fronton z małym kolistym okulusem. Nad korpusem głównym, transeptem i prezbiterium dachy dwuspadowe, nad zakrystiami połówki czterospadowych. Wszystkie połacie dachowe z blachy ocynkowanej, malowanej. Na przeci ęciu nawy z transeptem, sygnaturka na planie kwadratu z prostok ątnymi prze źroczami, nakryta półkulist ą kopuł ą zwie ńczon ą metalowym krzy żem łaci ńskim.

40 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

6.5. Budownictwo Budownictwo podlaskie głównie opierało si ę na wykorzystywaniu drewna jako podstawowego materiału do wznoszenia budowli. Rozciągaj ące si ę na olbrzymich połaciach lasy, pozwalały na dogodny pobór drewna do budowy. W śród dawnej zabudowy na terenie gminy Miedzna, zdecydowanie przewa żaj ą obiekty drewniane. Obiekty murowane stanowi ą pojedyncze przykłady, np.: dom nr 82 w Mi ędzlesiu, dom nr 34 w Orzeszówce. Drewniany materiał nie pozwolił przetrwa ć wielu budynkom do dnia dzisiejszego. Tych najstarszych pochodz ących z pocz. XX wieku, zachowało si ę niewiele, np.: domy nr nr 23 i 28 w Poszewce. Przewa żaj ąca wi ększo ść budynków uj ęta w Gminnej Ewidencji Zabytków, datowana jest na lata 20-te i 30-te naszego stulecia. W zabudowie zagród wiejskich na terenie gminy Miedzna, typowe rozwi ązanie sprowadza si ę do zało żenia składaj ącego si ę z trzech podstawowych budynków: domu mieszkalnego, budynku inwentarskiego i stodoły. W obiektach wchodz ących w skład siedliska, wyst ępuje głównie konstrukcja zr ębowa. Podstaw ę konstrukcji stanowi podwalina zw ęgłowana na obłap lub na nakładk ę z zamkiem, posadowiona na kamieniach polnych lub ceglanej podmurówce. Od góry konstrukcj ę zr ębu spinaj ą oczepy zwi ązane na nakładk ę z zamkiem oraz zaci ęte w oczepie belki stropowe uło żone w poprzek budynku. Wi ęź ba dachowa konstrukcji krokwiowo - j ętkowej, krokwie zaczopowane w opasce, oczepie lub belkach stropowych. W zdecydowanej wi ększo ści budynków wyst ępuje zewn ętrzny szalunek. Deski szalunku z reguły przybijane s ą w układzie pionowym. Konstrukcja sumikowo - ł ątkowa do wznoszenia zr ębu nie jest spotykana. Ten rodzaj konstrukcji stosowano do osadzenia okien i drzwi, zwłaszcza w okresie mi ędzywojennym. Na terenie gminy Miedzna, przewa żaj ą domy szerokofrontowe, dwutraktowe, w których pomieszczenia tworz ą dwa ci ągi wn ętrz rozplanowanych równolegle do osi wzdłu żnej budynku. Wn ętrzami tymi zwykle s ą dwie lub trzy izby, komora i sie ń. Rozplanowanie wn ętrz domów wyst ępuj ących na terenie gminy Miedzna dzielimy zasadniczo na dwie grupy: - z do środkowym układem pomieszcze ń, gdzie urz ądzenia ogniowo - grzewcze s ą usytuowane w centrum budynku a pomieszczenia wn ętrza rozmieszczone s ą wokół tych urz ądze ń, np. dom nr 78 w Mi ędzylesiu, dom nr 23 w Poszewce, dom nr 21 we Wrzoskach. - z osiowym układem pomieszcze ń, gdzie pomieszczenia usytuowane s ą symetrycznie po obu stronach budynku, np.: dom nr 20 w Orzeszówce, dom nr 28 w Poszewce, domy nr nr 7, 11 we Wrzoskach. Na terenie gminy Miedzna, zasadniczo spotykamy dwa typy dachów, mianowicie: - dwuspadowe, najcz ęś ciej spotykane, np.: dom Nr 78 w Mi ędzylesiu, dom Nr 29/30 w Orzeszówce, domy nr nr 23 i 28 w Poszewce, domy nr nr 7, 11, 21 we Wrzoskach. - naczółkowe, rzadziej wyst ępuj ące, np. dom nr 31 w Poszewce, dom Nr 34 w Orzeszówce. Nale ży te ż wspomnie ć, że niezmiernie interesuj ącym jest kształt dachu zrealizowany w budynku Urz ędu Gminy w Miedznie oraz w dawnej mleczarni w Poszewce, zaliczany do typy mansardowego. W wielu domach datowanych od pocz ątku XX wieku do lat 50-tych naszego stulecia, wyst ępuj ą dekoracyjnie opracowane szczyty, listwy podokapowe, szalunek naro żników, nadokienniki, ganki itp. Ten rodzaj budownictwa reprezentuj ą przede wszystkim: dom nr 20 w Orzeszówce, dom nr 19 w Woli Orzeszowskiej.

6.6. Zało żenia rezydencjonalne i folwarczne Na terenie gminy Miedzna, nielicznie spotykamy zało żenia rezydencjonalne oraz towarzysz ące im zespoły folwarczne. Nawet te, które przetrwały, zachowały si ę w mocno okrojonym stanie. Brak w nich jest wielu istniej ących niegdy ś budynków a układy kompozycyjne zało żeń parkowych czy całych zespołów, s ą mocno zatarte. Lepiej zachowanym zespołem dworskim z terenu gminy jest zało żenie w Miedznie.

41 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Zespół ten zlokalizowany jest w południowo-wschodniej cz ęś ci miejscowo ści, przy ul. Węgrowskiej, po jej zachodniej stronie. Poło żony na terenie lekko wznosz ącym si ę w kierunku północnym. Od strony północnej graniczy z zabudow ą siedliskow ą przy ul. Ogrodowej, od strony zachodniej z zabudow ą siedliskow ą, od strony południowej z gruntami ornymi i ł ąkami w dolinie rzeczki Miedzanki. Dwór usytuowany jest we wschodniej cz ęś ci zespołu, zwrócony frontem do ul. Węgrowskiej, tj. na wschód z lekkim skosem w kierunku południowym. Datowany jest na 2 poł. XIX wieku. Wzniesiony z drewna z zastosowaniem konstrukcji wie ńcowej oraz sumikowo- łątkowej. Naro ża zw ęgłowane na jaskółczy ogon bez ostatków. Konstrukcj ę sumikowo-łątkow ą zastosowano do przedłu żenia ścian oraz osadzenia otworów drzwiowych i okiennych. Stropy drewniane, belkowane z podsi ębitk ą tynkowan ą na trzcinie. Konstrukcja dachu krokwiowo- stolcowa. Wybudowany na planie wydłu żonego prostok ąta z gankiem od frontu i przybudówkami w ścianach szczytowych. Układ wn ętrz dwutraktowy, ściany wybijane trzcin ą i otynkowane. Posadowiony na d ębowych podwalinach ł ączonych na jaskółczy ogon, wspartych na ceglanej, niskiej podmurówce. Elewacje oszalowane deskami w układzie pionowym ze szczebelkami uszczelniaj ącymi miejsca poł ącze ń desek. Bryła prostopadło ścienna, parterowa, nakryta wysokim dachem dwuspadowym o połaciach z eternitu falistego. W otoczeniu dworu pozostało ści parku o cz ęś ciowo zatartym układzie. Do czytelnych elementów kompozycji parkowej, nale ży przede wszystkim graniczny szpaler od strony wschodniej z nasadzeniami okazałych kasztanowców białych oraz stawy w południowo- zachodniej cz ęś ci zało żenia ze wspaniałymi alejami lipowymi wokół stawu północnego - wpisanymi do rejestru pomników przyrody. W cz ęś ci północno-wschodniej wyst ępuj ą licznie jesiony wyniosłe. W parku rosn ą prawie wył ącznie drzewa li ściaste, w śród których dominuj ą: lipy drobnolistne, jesiony wyniosłe, robinie akacjowe, kasztanowce białe, a z iglaków kilka świerków. Skromnym zało żeniem dworskim jest zespół we Wrotnowie. Zlokalizowany został na północno-zachodnim skraju miejscowo ści, przy drodze wiod ącej do Mi ędzylesia, w pobli żu skrzy żowania z drog ą le śną prowadz ąca do Rostek. Poło żony na terenie płaskim, nieznacznie opadaj ącym w kierunku południowo-zachodnim. Usytuowany po śród podmokłych ł ąk. Dwór powstał w 2 połowie XIX wieku i był przebudowywany w latach 1923 - 1929, co jest udokumentowane dat ą, zawart ą na szczycie facjaty od frontu. Zwrócony jest frontem na wschód z lekkim zwrotem w stron ę południow ą. Wzniesiony z cegły pełnej wypalanej i obustronnie otynkowany. Zało żony na planie prostok ąta z portykiem arkadowym od frontu. Bryła prostopadło ścienna, jednokondygnacyjna z u żytkowym poddaszem, nakryta dachem dwuspadowym o połaciach z blachy. Elewacja frontowa trójosiowa. Na osi środkowej portyk arkadowy, nad którym weranda uj ęta w naro żach słupami zako ńczonymi blankami o neogotyckich formach. Arkady portyku przesklepione odcinkowo. Weranda dost ępna przez facjat ę, w szczycie której przeszklone drzwi dwuskrzydłowe. Nad nimi szczyt uj ęty po bokach sterczynami. Na osiach bocznych dwa okna prostok ątne, dwuskrzydłowe a nad nimi w poddaszu okienka mniejsze, prostok ątne o bokach pionowych krótszych. W ścianach szczytowych u dołu okna prostok ątne, u góry na poddaszu okna wi ększe, prostok ątne dwuskrzydłowe. Przy dworze rozci ągaj ą si ę pozostało ści parku o zupełnie zatartym układzie kompozycyjnym. Jedynym czytelnym elementem przestrzennym, jest aleja dojazdowa na kierunku północ-południe, wiod ąca od drogi Wrotnów - Mi ędzyle ś, nasadzona jesionami wyniosłymi i cz ęś ciowo kasztanowcami białymi w szpalerze od strony zachodniej. W cz ęś ci północnej park posiada form ę lasu, w którym wyst ępuj ą przede wszystkim: lipy drobnolistne, graby pospolite, brzozy brodawkowate, olsze czarne, d ęby szypułkowe, klony jesionolistne, a z krzewów czarny bez, głóg jednoszyjkowy. Iglaki, na które składaj ą si ę świerki pospolite, rosn ą

42 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

w szpalerach od strony wschodniej i zachodniej założenia oraz w lu źnych skupinach przy dworze, od strony północno-wschodniej.

6.7. Zabytki techniki Wśród zabytków techniki zlokalizowanych na terenach, gdzie przenikały si ę wpływy Mazowsza i Podlasia, najliczniej wyst ępowały obiekty słu żą ce do mielenia zbo ża na chleb i pasz ę. Szczególnie nas interesuj ące młyny, obok wiatraków i żaren, przez wiele stuleci pełniły swe podstawowe zadania dostarczaj ąc, m ąkę, kasz ę, otr ęby itp. Rozpowszechnione od XII wieku młyny, stały si ę trwałym elementem polskiego krajobrazu. W XIX i pocz ątkach XX wieku wiele z nich uległo modernizacji. Tradycyjne koła wodne zastąpiono bardziej wydajnymi turbinami, nast ępnie silnikami spalinowymi a ostatnio silnikami elektrycznymi. Na terenie gminy Miedzna zachowały si ę do dnia dzisiejszego, dwa młyny drewniane w Mi ędzylesiu i Miedznie, pierwotnie motorowe a pó źniej przerobione na elektryczne. Z wymienionych obiektów jako zabytek techniki w pełnym tego słowa znaczeniu, mo żemy traktowa ć jedynie młyn w Mi ędzylesiu, gdy ż tu zachowało si ę w du żej mierze, oryginalne przedwojenne wyposa żenie. Młyn ten nale ży do obiektów średniej wielkości o interesuj ącej konstrukcji a tak że charakteryzuje si ę funkcjonalnymi rozwi ązaniami co do rozmieszczenia poszczególnych urz ądze ń i maszyn. Został wzniesiony w 1946 roku, co zostało wyryte na betonowym fundamencie w przyziemiu od strony wschodniej. Obecnie młyn jest nieczynny. Pierwotnie młyn pracował w oparciu o nap ęd motorowy. Na jego wyposa żeniu był pot ęż ny silnk na tzw. "holtz gas" z kołem zamachowym o średnicy przekraczaj ącej 2 m. Do uruchomienia tego silnika potrzeba było co najmniej 6-ciu m ęż czyzn. Potem młyn przerobiono na elektryczny i taki nap ęd istnieje obecnie. Silnik zamontowany jest w przyziemiu, pod podłog ą dolnej kondygnacji w pobli żu ściany szczytowej (zachodniej) od strony byłej komory silnika spalinowego. Dawniej wyrabiano m ąkę pszenną, żytni ą oraz osp ę a obecnie młyn przystosowany jest do wyrobu m ąki pszennej i żytniej. Młyn usytuowany jest w północno-zachodniej cz ęś ci miejscowo ści, przy drodze do Ugoszczy. Zwrócony do drogi ścian ą szczytow ą, przy której dobudowana była komora silnika. Na potrzeby młyna a konkretnie przede wszystkim silnika, w 1946 roku wykopano w pobli żu studni ę, nale żą cą do unikatowych obiektów tego typu. Posiada ona niebywale du żą średnic ę a cembrowin ę wykonano na całej wysoko ści z bloczków betonowych. Studnia ta jest czynna do dzisiaj, z niej pobierana jest woda do zagrody młynarskiej, za pomoc ą pompy z silnikiem elektrycznym. Młyn został wzniesiony z drewna z zastosowaniem konstrukcji słupowo-ramowej a jedn ą ścian ę od strony komory silnika wymurowano z betonowych pustaków. Osadzony na betonowym fundamencie i podmurówce. Na podmurówce opieraj ą si ę belki ścian podłu żnych i poprzecznych, tzw. napro żnice. Stanowi ą one główny element konstrukcyjny i no śny ścian. Szkieletow ą konstrukcj ę ścian młyna utworzono z napro żnic, oczepów, słupów naro żnych i pionowych belek dziel ących płaszczyzny ścian na mniejsze pola. Stateczno ść ścian podniesiono dzi ęki wzmocnieniu szkieletu poszyciem z desek sosnowych, przybitych do czoła w układzie pionowym i ł ączeniach nabijanych listwami. O ile napro żnice stanowi ą oparcie dla ścian podłu żnych i poprzecznej młyna, to wie ńcz ące te ściany belki oczepu podłu żnego, stanowi ą oparcie dla belek poprzecznych oraz wi ęź by dachowej. Niezwykle wa żnym elementem konstrukcyjnym obiektu jest belka zwana tramem, biegn ąca wzdłu ż wn ętrza dolnej kondygnacji budynku. Na tramie wsparto belki stanowi ące konstrukcj ę podłogi górnej kondygnacji. Dach dwuspadowy pokryty eternitem płaskim. Wn ętrze dwuprzestrzenne, podzielone pułapem na dwie kondygnacje. Pułap drewniany z desek uło żonych na belkach. Na wy ższ ą, użytkow ą kondygnacj ę wiod ą schody (przy ścianie szczytowej od strony wschodniej) typu drabiniastego, składaj ące si ę z belek policzkowych oraz podnó żków, poł ączonych z policzkami na czop prosty.

43 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Pierwotnie nap ęd oparty na silniku na "holtz gas", obecnie silniku elektrycznym z przeło żeniem na koło pasowe. Z koła parcianymi pasami na na dwie p ędnie, jedn ą zlokalizowan ą w przyziemiu pod podłog ą dolnej kondygnacji a drug ą w poddaszu budynku. Proces technologiczny i uwarunkowane nim wyposa żenie maszynowe posiadaj ą cechy tradycyjne. W parterze, mi ędzy tramem a ścian ą wzdłu żną tyln ą (południow ą) stoj ą dwa mlewniki walcowe, popularnie zwane walcami. Jeden przedwojenny produkcji niemieckiej, firmy "Petzold i Spółki" z Berlina. Nale ży on do maszyn unikatowych o interesuj ącym rozwi ązaniu bli źniaczego zło żenia dwóch par walców, autonomicznie regulowanych i kontrolowanych. Drugi mlewnik walcowy ustawiony jest bli żej ściany szczytowej (zachodniej) od strony byłej komory silnika. Przy ścianie szczytowej od strony wschodniej ustawiony jest żubrownik - "Mars" do czyszczenia zbo ża. Obok stoj ą kosze zasypowe oraz funkcjonuj ą elewatory. Na pi ętrze, nad walcami umieszczono tzw. odsiewacze graniaste, bardzo du żych rozmiarów a przy nich skrzynie do mieszania m ąki. Wszystkie te urz ądzenia ł ącz ą elewatory, "szeneki", rury spustowe. Proces technologiczny przebiega nast ępuj ąco: zbo że do skrzyni zasypowej w parterze, elewatorami na gór ę do czyszczenia na "Trygier", potem spada poprzez magnes na obłuskiwacz Mars. Zbo że po oczyszczeniu na "Marsie" spada do podno śnika pojedynczego, który wynosi go na odsiewacze, cylinder i śrudcylinder, na których oczyszcza si ę z łuski, która wcze śniej nie została oddzielona. Z odsiewacza zbo że to nadaje si ę do przemiału, spada do jednego ze zbiorników tzw. "zasieków". Z nich spada na walce. Spod walców podno śnikiem pojedynczym dostarczane jest na odsiewacz na którym odsiana jest z tego mlewa mąka. Śruta tj. zlot z odsiewacza spada do kolejnego działu zbiornika. Mąka transportowana jest do skrzyni zw. mieszalnikami, z mieszalni spada do worków na parterze. Po przepuszczeniu przez walce pewnej ilo ści zbo ża przyst ępuje si ę do wymiału śrutu, który przebywa tak ą sam ą drog ę jak uprzednio omówione zbo że, z tym, że zloty z odsiewacza kieruje si ę do pustego działu zbiornika. Kolejne odsiewanie odbywa si ę na odsiewaczu, otrzymujemy m ąkę "po śledniejsz ą". W dolnej kondygnacji, przy ścianie szczytowej (zachodniej) znajduje si ę podwy ższony pomost, na którym ustawione było zło żenie kamieni. Dzisiaj z tego zło żenia pozostały niektóre elementy obudowy oraz kamienie przechowywane luzem. Pierwotnie zło żenie kamieni osadzone było w łubiach drewnianych z drewnianymi obejmami, drewnian ą pokryw ą i kolistym drewnianym gniazdem. Nad zło żeniem kamieni zamocowano kosz zasypowy zbo ża. Kamienie "francuzy" nap ędzane przekładni ą z p ędni głównej. Zbo że z kosza zasypowego osuwało si ę przez trz ęsacz w otwór (oko) środkowej cz ęś ci zło żenia kamieni mły ńskich. Pod wpływem siły od środkowej, wywołanej ruchem obrotowym bieguna wzgl ędem nieruchomego le żaka, zbo że przesuwało si ę ku zewn ętrznym cz ęś ciom zło żenia. Pod wpływem wzrostu pr ędko ści liniowej, zbo że było coraz dokładniej mielone. Przy przerobie zboża na śrut ę dokonywano jednorazowego przemiału. Śruta wysypywała si ę spod kamieni do skrzyni, ustawionej na parterze.

6.8. Cmentarze Do interesuj ących nekropoli nale ży cmentarz parafialny w Miedznie, zało żony na pocz. XIX w. Zlokalizowany jest na północno-zachodnim skraju miejscowo ści. Usytuowany przy rozwidleniu dróg do Wrotnowa, Mi ędzylesia i Tchórzowej. Poło żony na niewielkim wzniesieniu opadaj ącym w kierunku południowym. Zwrócony frontem do drogi wiod ącej do Wrotnowa. Zało żony na planie prostok ąta a nast ępnie wielokrotnie powi ększany i obecnie posiada kształt nieregularnego wieloboku. Ogrodzony murem pełnym z du żych łupanych kamieni polnych. W ogrodzeniu frontowym umieszczono dwie bramy metalowe. Głównym elementem kompozycyjnym starej cz ęś ci cmentarza jest aleja główna wiod ąca od bramy i dochodz ąca do alei bocznej tworz ąc kształt litery "T". Alej ę główn ą przecinaj ą te ż pod k ątem prostym, mniejsze alejki boczne. Układ kwater jest cz ęś ciowo zatarty. Nagrobki sytuowane s ą przewa żnie jednorz ędowo i te przy alejkach zwrócone frontem do alejek, natomiast w gł ębi kwater w kierunku północno-wschodnim, tj. ogrodzenia frontowego cmentarza. Na cmentarzu ro śnie jeden

44 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

pot ęż ny d ąb szypułkowy oraz 10 lip drobnolistnych, z których kilka tworzy szpaler przy ogrodzeniu frontowym. Wi ększo ść nagrobków o zunifikowanych formach, pochodzi z 2 poł. XX wieku i wykonana jest z lastrika i betonu. Starsze nagrobki, cz ęsto o indywidualnych, artystycznie opracowanych kształtach, wykonano przewa żnie z piaskowca, granitu, żelaza i żeliwa. W śród nich na uwag ę zasługuj ą nast ępuj ące nagrobki: - rodziny Batarewiczów, zm. 1807 r., - Szymona Makowskiego, zm. 1831 r., - Piotra Kosi ńskiego, zm. 1849 r., - Salomei z Chrucikowskich Kosi ńskiej, zm. 1860 r., - Józefa Kosobudzkiego, zm. 1875 r., - Michała Jasi ńskiego, zm. 1876 r., - Julii Protasiewicz, zm. 1882 r., i jej wnuczków Zaj ączkowskich Tadzia, zm. 1894 r., i Wandzi, zm. 1896 r., - Adolfa Marty ńskiego, zm. 1882 r., - Władysława Pliszko, zm. 1882 r., - ks.Marcina Wojciechowskiego, zm. 1889 r., - rodziny D ąbrowskich, zm. 1891 r., - Piotra Czajkowskiego, zm. 1903 r., - oraz trzy nagrobki wpisane do rejestru zabytków pod Nr 188, z dnia 16 maja 1991 roku: ks. Feliksa Grzymały, Salomei Spiewak, Franciszka Wrzoska, z 2 połowy XIX wieku. W zachodniej cz ęś ci cmentarza znajduje si ę mogiła żołnierza polskiego poległego w bitwie z bolszewikami w 1920 roku. Tradycja przekazuje, że na cmentarzu pochowany został Piotr Banasiuk, który w powstaniu 1863 roku stracił nog ę i ukrywał si ę w Woli Orzeszowskiej. Tu uczył czyta ć i pisa ć okoliczn ą ludno ść . Gdy zmarł w 1910 lub w 1911 roku wdzi ęczni mieszka ńcy Woli Orzeszowskiej wystawili na jego grobie okazały krzyż i tablic ę z napisem: "Naszemu oświecicielowi - chlebodawcy". Mogiły tej nie udało si ę obecnie odnale źć .

Do skromnych nekropoli wiejskich, nale ży cmentarz parafialny w Ugoszczy, zało żony w 1923 roku. Zlokalizowany w odległo ści około 350 m na północ od ko ścioła parafialnego. Poło żony na terenie płaskim w otoczeniu lasów mieszanych. Ogrodzony metalowym płotem z murowanymi słupkami. Brama główna z metalowych pr ętów usytuowana od strony wschodniej. Wytyczony na planie prostok ąta zbli żonego do kwadratu, frontem zwrócony w kierunku wschodnim. Zasadniczym elementem kompozycyjnego rozplanowania s ą dwie aleje przechodz ące przez cał ą długo ść i szeroko ść cmentarza i przecinaj ące si ę na środku pod k ątem prostym. Układ kwater jest mało czytelny. W cz ęś ci północno-wschodniej znajduje si ę kwatera małych dzieci. W miejscu przeci ęcia si ę alej wzniesiono kaplic ę grobow ą ks. Stanisława Czuba, długoletniego proboszcza parafii Ugoszcz, zmarłego w 1966 roku. Ro ślinno ść na cmentarzu jest uboga, rosn ą tu trzy świerki i kilka brzóz. Nagrobki sytuowane s ą przewa żnie jednorz ędowo i zwrócone s ą frontem w kierunku wschodnim. Niewielka ilo ść nagrobków we wschodniej cz ęś ci cmentarza wyst ępuje w układzie dwurz ędowym. Nagrobki w wi ększo ści wykonane s ą z lastrika i betonu i pochodz ą z 2 poł. XX wieku . W śród starszych nagrobków z lat 30-tych i 40-tych XX wieku, wiele wykonanych jest w postaci krzy ży z kutego żelaza, osadzonych w granitowych cokołach. Do najstarszych obiektów nale ży nagrobek Mariana Lipca, zm. 1930 r., oraz Janiny N ędzy, zm. 1935 r.

6.9. Kapliczki, figury i krzy że przydro żne Podlasie znane jest z umieszczania kapliczek i krzyży przydro żnych. Na terenie gminy Miedzna, licznie wyst ępuj ą kapliczki, figury i krzy że przydro żne, datowane na wiek XVIII, XIX i XX. Bardzo cz ęsto były wznoszone przy alejach i drogach dojazdowych do rezydencji

45 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

pałacowych i dworskich; na skrzy żowaniach dróg; w przydomowych ogródkach. Wyst ępuj ą kapliczki domkowe z małym wn ętrzem dost ępnym przez drzwi, w których ustawione s ą figury świ ętych. Ten typ reprezentuje drewniana kapliczka przy ul. W ęgrowskiej w Miedznie. Jednym z okazalszych i nie spotykanych w tej formie obiektów małej architektury sakralnej, jest kapliczka przydro żna w Tchórzowej, usytuowana przy skrzy żowaniu czterech dróg. Powszechnie na terenie gminy wyst ępuj ą skromniejsze, murowane kapliczki w postaci słupów na rzucie kwadratu lub prostok ąta, z mał ą wn ęką, w której umieszcza si ę rze źbę lub obraz z przedstawieniem postaci boskiej lub świ ętego. Kapliczki te cz ęsto zdobione s ą szczycikami, gzymsami, płycinami o ró żnych formach i nakrywane daszkami wie ńczonymi krzy żami wykutymi z metalu. Kapliczki w formie słupów spotykamy m.in. w miejscowo ściach: Mi ędzyle ś, datowana od XVII do XIX wieku, Poszewka z 2 poł. XVIII wieku, Warchoły z 1896 roku. Figury przydro żne reprezentuje pos ąg Matki Boskiej Niepokalanie Pocz ętej, wykonany z kamienia wapienia. Nawi ązuj ące do kapliczek słupowych, lecz bardziej rozbudowane o takie elementy jak kolumny flankuj ące wn ęki spotykamy m.in. w miejscowo ściach: Orzeszówka, Erzoski, Zuzułka. Zdecydowanie najcz ęś ciej spotykane s ą na terenie gminy, krzy że przydro żne. Posiadaj ą one ró żne formy i przy wznoszeniu ich stosowano ró żne materiały. Przede wszystkim wykonywane są z granitu, jak np. krzy ż w Warchołach z 1907 r., Woli Orzechowskiej z 1906 r., Wrzoskach z 1909 r., czy te ż z kutego żelaza jak np. krzy ż w Rostkach z wyryt ą dat ą 1910 r.

6.10. Wykaz obiektów wpisanych do rejestru zabytków 1. Ko ściół par. pw. Zwiastowania NMP, w Miedznie, mur., 1887-1893, arch. Józef Pius Dzieko ński, nr rejestru zabytków A - 365 z dnia 28.12.1984 r. 2. Kaplica Objawie ń w Miedznie, mur., XVIII/XIX w, nr rejestru zabytków A -1051 z dnia 09.02.2011 r. 3. Urz ąd Gminy w Miedznie, mur., 1925 – 1926 r., nr rejestru zabytków A – 894, z dnia 07.12.2009 r. 4. Zajazd w Miedznie, mur., 2 poł. XVIII w., przebud. XIX i XX w., nr rejestru zabytków A - 141/626 z dnia 4.04.1962 r. 5. Pozostało ści dworu obronnego w Miedznie, mur., k. XVI lub 1 poł. XVII w., rozebrany ok. poł. XIX w., Nr rejestru zabytków A - 140/625 z dnia 4.04.1962 r. 6. Osada kultury łu życkiej IV okresu br ązu oraz z okresu średniowiecza w Miedznie, nr rejestru zabytków A- 986 z dnia 10.01.1973 r. 7. Ko ściół par. pw. św. Antoniego, w Ugoszczy mur., 1923 – 1930 r., arch. Wacław Piasecki, Nr rejestru zabytków A – 830 z dnia 12.12.2008 r.

6.11. Wykaz obiektów wpisanych do ewidencji zabytków

Miedzna 1. Układ przestrzenny miejscowo ści, XV-XIX w. 2. Cmentarz przyko ścielny w zespole ko ścioła parafialnego pw. Zwiastowania NMP, 2 poł. XIX w. 3. Kostnica w zespole ko ścioła par. pw. Zwiastowania NMP, mur., pocz. XIX w. 4. Cmentarz parafialny, pocz. XIX w. 5. Kapliczka przydro żna przy ul. W ęgrowskiej, drewn., pocz. XX w. 6. Dwór przy ul. W ęgrowskiej, drewn., 2 poł. XIX w. 7. Pozostało ści parku dworskiego, 2 poł. XIX w. 8. Młyn motorowy przy ul. Ogrodowej, drewn., 1 poł. XX w., wyposa żenie zmienione w 1982 r. na nowe.

46 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Mi ędzyle ś 9. Układ przestrzenny miejscowo ści, XV-XIX w. 10. Biblioteka, ob. siedziba Rady Sołeckiej, drewn., pocz. XX w. 11. Dom Nr 78, drewn., l. 20 - XX w. 12. Dom Nr 82, mur., l. 20 - XX w. 13. Dom Nr 87, drewn., l. 20 - XX w. 14. Młyn motorowy, mur./drewn., 1946 r., wyposa żenie przedwojenne. 15. Obora w d. zespole folwarcznym, mur., pocz. XX w., 16. Stodoła w d. zespole folwarcznym, drewn./mur., pocz. XX w. 17. Kapliczka przydro żna, mur., 1631 r.- 1723 r.– XIX w.

Orzeszówka 18. Dom Nr 20, drewn., 1933 r. 19. Dom nr 34, mur., 1 poł. XX w. 20. Kapliczka przydro żna, mur., 1935 r.

Poszewka 21. Układ przestrzenny miejscowo ści, XV-XIX w. 22. Dom Nr 23, drewn., pocz. XX w. 23. Dom Nr 28, drewn., pocz. XX w. 24. Dom Nr 31, drewn./mur., l. 20 - XX w. 25. Dom Nr 35, drewn., pocz. XX w. 26. Mleczarnia, mur., l. 30 - XX w. 27. Kapliczka, mur., 2 poł. XVIII w.

Rostki 28. Krzy ż przydro żny, kamie ń, metal, 1910 r.

Tchórzowa 29. Kapliczka przydro żna, mur., l.40-XX w.

Ugoszcz 30. Cmentarz parafialny, 1923 r.

Warchoły 31. Kapliczka przydro żna, mur., 1896 r. 32. Krzy ż przydro żny, kamie ń, 1907 r.

Wola Orzeszowska 33. Dom Nr 19, drewn., l. 30 - XX w. 34. Krzy ż przydro żny, kamie ń, 1906 r.

Wrotnów 35. D. Szkoła Powszechna, drewn., l. 20 - XX w. 36. Dwór, mur., 2 poł. XIX w., przebud 1923 r., 37. Stodoła w zespole dworskim, drewn./mur., pocz. XX w., 38. Pozostało ści parku w zespole dworskim, k. XIX w. 39. Krzy ż przydro żny, drewn., 1886 r.

Wrzoski 40. Układ przestrzenny miejscowo ści, XV-XIX w.

47 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

41. Dom Nr 7, drewn., l. 30 - XX w. 42. Dom Nr 11, drewn., pocz. XX w. 43. Dom Nr 12, drewn., l. 30 - XX w. 44. Dom Nr 21, drewn., pocz. XX w. 45. Kapliczka przydro żna, mur., l. 50-XX w. 46. Krzy ż przydro żny, kamie ń, 1909 r.

Zuzułka 47. Kapliczka przydro żna, mur., 1936-1937 r.

Żele źniki 48. Figura Matki Boskiej, kamie ń, l. 30-XX w.

6.12. Dobra kultury współczesnej Na terenie gminy nie wyst ępuj ą dobra kultury współczesnej.

7. UWARUNKOWANIA WYNIKAJ ĄCE Z JAKO ŚCI ŻYCIA MIESZKA ŃCÓW, W TYM OCHRONY ICH ZDROWIA, ZAGRO ŻENIA BEZPIECZE ŃSTWA LUDNO ŚCI I JEJ MIENIA ORAZ POTRZEB I MO ŻLIWO ŚCI ROZWOJU GMINY

7.1. Ludno ść Gmina Miedzna charakteryzuje si ę odpływem ludno ści. W latach 2002-2012 liczba ludno ści zmniejszyła si ę z 4308 do 4069 osób tj. o 239 osób (5,5%). Ubytek ten został spowodowany zarówno ujemnym saldem migracji, które w omawianym okresie wyniosło -294 osób, jak i ujemnym przyrostem naturalnym (-201) 3. W latach 2002-2009 4 przyrost ludno ści odnotowano w o śmiu spo śród 14 miejscowo ści w gminie, w tym w czterech miejscowo ściach przyrost wynosił 5 lub wi ęcej procent. Spo śród tych ostatnich nale ży wymieni ć Wrzoski i Wol ę Orzeszowsk ą, w których przyrost ludno ści przekraczał 10%. W pozostałych 6 miejscowo ściach ma miejsce niewielki ubytek ludno ści, najwi ększy w Zuzułce – 7,1%. Nale ży zwróci ć uwag ę na brak przyrostu, a nawet niewielki ubytek ludno ści w miejscowo ści gminnej, a tak że na całkowite wyludnienie miejscowo ści Glina, w której w 2002 roku było 15 mieszka ńców. W miejscowo ści gminnej Miedzna w 2009 roku koncentrowało si ę 30,6% ogółu mieszka ńców gminy.

3 Stan ludno ści na koniec 2011 roku został zweryfikowany wynikami NSP 2011 i dlatego rzeczywisty ubytek ludno ści w latach 2002-2011 jest ponad dwukrotnie mniejszy ni ż by to wynikało z sumy przyrostu naturalnego i migracji. 4 Nale ży zwróci ć uwag ę na niepełn ą porównywalno ść danych z 2002 r. (NSP) i 2009 (dane szacunkowe) 48 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Mapa 3. Struktura wiekowa ludno ści w 2012 roku i zmiany liczby ludno ści w latach 2002-2009

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS i ewidencji gminy W dłu ższym okresie czasu (lata 1970-2009) zmiany liczby ludno ści poszczególnych wsi były zró żnicowane. W niektórych miejscowo ściach ubytek był bardzo du ży, co ilustruje mapa 4.

49 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Mapa 4. Liczba ludno ści w 2012 roku i jej zmiany w latach 1970-2012

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS i ewidencji gminy

Odpływ ludno ści spowodował nadmierne postarzenie mieszka ńców gminy. Ludno ść w wieku poprodukcyjnym stanowi (2012 r.) a ż 20,2 % ogółu ludno ści. Mimo do ść du żego odpływu ludno ści w gminie utrzymuje si ę wzgl ędna równowag płci (w ko ńcu 2012 roku 101 kobiet na 100 m ęż czyzn). Niski wska źnik urodze ń sprawił, że odsetek ludno ści w wieku przedprodukcyjnym zmalał w latach 2002-2012 z 25,0% do 17,6%.

50 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Struktur ę wiekow ą ludno ści gminy, podobnie jak w całym kraju, charakteryzuje zró żnicowana liczebno ść poszczególnych roczników, okre ślana mianem wy żów i ni żów demograficznych. W najbli ższych latach do poszczególnych typów szkół b ędą nadal wkracza ć roczniki o małej liczebno ści, co wpłynie na dalsze zmniejszanie liczby uczniów. Liczba osób w wieku szkoły podstawowej (7-12 lat) wynosz ąca w gminie w 2011 roku 235 b ędzie obni żać si ę do 206-212 w latach 2013-2015, a nast ępnie zwi ększy si ę do 228 w roku 2018, a w wieku gimnazjalnym zmniejszy si ę z 143 w 2011 do 99 w 2018 roku. Liczba osób w wieku licealnym (16-18 lat), wynosz ąca w 2011 roku 144 osoby, b ędzie ulega ć wahaniom w przedziale 126-146) (126 w roku 2015) 5. Zmiany te nie powinny wywoła ć wi ększych perturbacji w funkcjonowaniu szkół. W najbli ższych latach nale ży si ę liczy ć ze zwi ększeniem liczebno ści generacji w wieku poprodukcyjnym (60 i wi ęcej lat kobiety, 65 i wi ęcej lat m ęż czy źni), gdy ż generacj ę t ę ju ż zacz ęły zasila ć liczne roczniki z powojennego wy żu demograficznego. Sytuacja ta w skali gminy zwi ększy i tak bardzo wysoki udział ludno ści w wieku poprodukcyjnym, a wi ęc świadczeniobiorców ZUS i KRUS. Generacja ludno ści w wieku produkcyjnym, zacznie si ę stopniowo kurczy ć, gdy ż b ędą j ą zasila ć roczniki o coraz mniejszej liczebno ści. Z drugiej za ś strony roczniki o du żej liczebno ści z powojennego wy żu demograficznego b ędą osi ąga ć wiek emerytalny. Zmniejszanie zasobów pracy b ędzie wpływa ć ograniczaj ąco na poziom bezrobocia. Według NSP 2002 66,9% ludno ści gminy posiadało własne źródła utrzymania, a 33,1% pozostawało na utrzymaniu. Spo śród posiadaj ących własne źródła utrzymania z pracy w rolnictwie utrzymywało si ę 32,8 %, z pracy poza rolnictwem 21,7 %. Bardzo wysoki był odsetek osób utrzymuj ących si ę z niezarobkowych źródeł utrzymania (renty, emerytury i inne), który wynosił a ż 45,4%. Jest to nast ępstwem wysokiego odsetka osób starych.

7.2. Aktywno ść ekonomiczna ludno ści

Rynek pracy Liczba pracuj ących na terenie gminy poza rolnictwem indywidualnym wynosiła na koniec 2012 roku 276 osób 6. W ko ńcu 2012 roku na terenie gminy było zarejestrowanych 176 bezrobotnych, w tym 83 kobiet. W latach 2005-2012 liczba bezrobotnych zmniejszyła si ę z 272 do 176 osób. Aktualny poziom bezrobocia w gminie mo żna uzna ć za niski. Liczba bezrobotnych na 100 osób w wieku produkcyjnym wynosi 6,9. Według dost ępnych danych z 2006 roku z gminy wyje żdżało codziennie do pracy 310 osób, za ś przyje żdżało na teren gminy 54. Oznacza to, że skala dojazdów do pracy jest stosunkowo du ża.

Pozarolnicza działalno ść gospodarcza W rejestrze REGON na koniec 2012 roku figurowało 193 podmioty gospodarcze, w tym 11 o zatrudnieniu 10-49 osób i 2 o zatrudnieniu 50 i wi ęcej osób. W strukturze podmiotów (według sekcji PKD 2007) najwi ększy udział posiadaj ą: budownictwo - 36 (18,7%), handel i przetwórstwo przemysłowe – po 30 podmiotów (15,5%) oraz rolnictwo i le śnictwo – 24 (12,4%). Najwi ększa liczba podmiotów wyst ępuje we wsi gminnej Miedzna – 89 to jest 46,1%, a nast ępnie we wsiach: Żele źniki (17), Mi ędzyle ś i Wrotnów (po 16) i Wola Orzeszowska (14), co ilustruje mapa 5.

5 Prognozowane liczby s ą oczywi ście przybli żone; b ędą one zweryfikowane, zapewne w dół, pod wpływem migracji. 6 Według BDL GUS 51 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Mapa 5. Liczba podmiotów gospodarczych w 2012 roku i zmiany w latach 2009-2012

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS i ewidencji gminy

7.3. Bud żet gminy Dochody bud żetu gminy w poszczególnych latach w okresie 2004-2012 kształtowały si ę na poziomie od 6,2 mln zł w 2004 roku do 12,8 mln w 2010 roku, 12,5 mln zł w 2011 i 10,3 mln w roku 2012. Wa żną pozycj ą dochodów s ą dochody własne, które średnio w latach 2004-2012 stanowiły 30,3% ogólnej kwoty dochodów, a wi ęc ich poziom w stosunku do innych gmin wiejskich był relatywnie wysoki. Główn ą pozycj ę dochodów własnych stanowi ą udziały w podatkach stanowi ących dochody bud żetu pa ństwa, zwłaszcza w podatku dochodowym od osób fizycznych oraz podatki; od nieruchomo ści i rolny. Subwencja ogólna średnio w latach 2004- 2012 stanowiła 40,7% dochodów ogółem i była główn ą cz ęś ci ą dochodów bud żetowych gminy. Trzeci ą pozycj ą dochodów s ą dotacje celowe z bud żetu pa ństwa, które w omawianym okresie stanowiły 19,0% ogólnej kwoty dochodów.

52 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Poziom wydatków ogółem musi by ć w skali ka żdego roku zbli żony do poziomu dochodów. W strukturze wydatków najwi ększ ą pozycj ę stanowi ą wydatki na o świat ę. W latach 2004-2012 wyniosły one 29,8 mln złotych, natomiast ich udział w ogólnej kwocie wydatków 33,9%. Z punktu widzenia rozwoju gminy i poprawy warunków życia mieszka ńców – istotne s ą wydatki inwestycyjne. W latach 2004-2012 wyniosły one 20,8 mln zł i stanowiły 23,6% ogólnej kwoty wydatków, co na tle ogółu gmin oznacza wysoki poziom inwestowania. Był on mo żliwy dzi ęki pozyskanym funduszom zewn ętrznym. Najwi ększe kwoty zostały w tym okresie przeznaczone na gospodark ę komunaln ą (12,5 mln zł tj. 59,8% ogólnej kwoty inwestycji), nast ępnie na drogi (3,4 mln zł tj. 16,2 %), o świat ę i wychowanie (1,3 mln zł tj. 6,2%).

7.4. Komunikacja zbiorowa Gmina Miedzna posiada dobry układ komunikacyjny. Tworz ą go drogi powiatowe i gminne. Zapewniaj ą one mieszka ńcom gminy powi ązania zewn ętrzne z o środkami powiatowymi Węgrów, Sokołów, Siedlce oraz wewn ątrzgminne. Mieszka ńcy gminy korzystaj ą z komunikacji autobusowej realizowanej przez PKS oraz przewo źników prywatnych. Du że odcinki dróg gminnych maj ą zbyt małe szeroko ści pasów drogowych oraz s ą nieutwardzone. W zwi ązku z tym konieczna jest ich przebudowa i modernizacja.

7.5. Zasoby i warunki mieszkaniowe Zasoby i warunki mieszkaniowe ludno ści ocenia si ę jako dobre. Wyst ępuje tu głównie zabudowa zagrodowa i mieszkaniowa jednorodzinna. Mieszkania w gminie Miedzna s ą stosunkowo du że, a standard ich wyposa żenia w podstawowe instalacje jest nieco ni ższy ni ż przeci ętny na terenach wiejskich województwa mazowieckiego. W ko ńcu 2010 roku na ogóln ą liczb ę 1434 mieszka ń w gminie - wodoci ąg posiadało 78,0%, łazienk ę 60,9%, centralne ogrzewanie 49,8%, na terenach wiejskich w województwie mazowieckim odpowiednio: 83,6%, 70,2% i 63,4%. Przeci ętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania w gminie Miedzna wynosiła 84,7 m 2, a powierzchnia na 1 osob ę 29,5 m2. W gminie poza własno ści ą prywatn ą mieszka ń s ą mieszkania stanowi ące mienie komunalne gminy tj. Dom Nauczyciela w Miedznie (dwa mieszkania) i O środek Zdrowia (pi ęć mieszka ń). Ruch budowlany w gminie jest stosunkowo mały. W latach 2005-2012 oddano do u żytku 35 mieszka ń, przy czym wyra źne przyspieszenie miało miejsce w latach 2008-2012, kiedy oddano 29 mieszka ń.

7.6. Handel i usługi W gminie jest do ść dobrze rozwini ęta sie ć handlowa. Sklepy spo żywcze funkcjonuj ą w wi ększo ści wsi. Tam gdzie ich nie ma dociera handel obwo źny. Sklepy przemysłowe skupione są w miejscowo ści gminnej i we wsiach Ugoszcz, Wrotnów, Wola Orzeszowska, Orzeszówka, Tchórzowa, Zuzułka, Rostki, Wrzoski, Poszewka, Mi ędzyle ś. Działaj ą tutaj tak że podmioty świadcz ące usługi. Miejscem zakupów dla mieszka ńców gminy s ą: W ęgrów, Sokołów Podlaski, Siedlce, Warszawa.

7.7. Szkoły. Przedszkola Na terenie gminy funkcjonuje tylko jedna szkoła podstawowa w Miedznie, do której w 2012 roku ucz ęszczało 202 uczniów oraz jedno publiczne gimnazjum, równie ż w Miedznie z liczb ą uczniów 96. Wszyscy uczniowie, tak w szkole podstawowej jak i gimnazjum, ucz ą si ę języka angielskiego. Tak że wszyscy uczniowie gimnazjum i ponad połowa uczniów szkoły podstawowej ucz ą si ę j ęzyka rosyjskiego. Poziom komputeryzacji szkół nale ży oceni ć jako 53 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

wysoki. W szkołach podstawowych na 1 komputer przypadało 13,47 uczniów, a w gimnazjach 4,17. Komputery z dost ępem do Internetu posiada zarówno szkoła podstawowa (z szerokopasmowym) jak i gimnazjum. Nale ży zwróci ć uwag ę, że przez szkoły przechodz ą obecnie roczniki dzieci i młodzie ży o niskiej liczebno ści (ni ż demograficzny). W latach 2005- 2012 liczba uczniów w szkołach podstawowych zmniejszyła si ę z 254 do 202, a w gimnazjum ze 165 do 96. Jak wynika z przeprowadzonych szacunków własnych w najbli ższych latach liczba uczniów w szkole podstawowej zmniejszy si ę ju ż nieznacznie, a w gimnazjum w stopniu istotnym (o około 30%). Na poziomie ponadgimnazjalnym młodzie ż z terenu gminy ma najlepszy dost ęp do szkół w W ęgrowie. Na terenie gminy funkcjonuje jedno przedszkole 4-oddziałowe – w Miedznie, do którego w 2013 roku ucz ęszczało 100 dzieci. Nie s ą prowadzone oddziały przedszkolne w szkole podstawowej.

7.8. Zdrowie Gmina posiada na swoim terenie niepubliczny zakład opieki zdrowotnej w Miedznie (w 2011 roku 16,5 tys. porad) oraz aptek ę. Ponadto prowadzone s ą praktyki lekarskie przez 1 osob ę. Ze świadczeń pomocy społecznej w 2011 roku korzystało 175 gospodarstw domowych (604 osoby tj. 14,7% ogółu mieszka ńców gminy). Z zasiłków rodzinnych na dzieci skorzystało w tym że roku 263 rodziny (na 492 dzieci, w tym 432 w wieku do 17 lat). Kwota wypłaconych świadczeń rodzinnych wyniosła 1,2 mln zł.

7.9. Kultura. Sport. Rekreacja Na terenie gminy funkcjonuje jedna Biblioteka Publiczna i dwie filie we Wrotnowie i Mi ędzylesiu oraz dwie szkolne biblioteki. Funkcjonuje tak że jeden klub sportowy zrzeszaj ący 20 członków i posiadaj ący 30 ćwicz ących.

7.10. Bezpiecze ństwo ludno ści i jej mienia Potencjalne zagro żenia bezpiecze ństwa ludno ści i mienia oraz działania, jakie powinien podj ąć Wójt w przypadku ich wyst ąpienia okre śla Gminny Plan Zarz ądzania Kryzysowego z 2011 roku, zatwierdzony przez Starost ę w ęgrowskiego. Według tego planu na obszarze Gminy Miedzna mog ą wyst ąpi ć zagro żenia spowodowane: 1) katastrofami naturalnymi 2) awariami technicznymi 3) działaniami terrorystycznymi 4) zagro żenia w bezpiecze ństwie energetycznym

Prawdopodobie ństwo wyst ąpienia wymienionych zdarze ń jest bardzo zró żnicowane. W grupie okre ślonej mianem „katastrof naturalnych” najcz ęś ciej wyst ępuj ą po żary i zagro żenia meteorologiczne. Zagro żenia epidemiologiczne, zarówno ludzi jak i zwierz ąt oraz masowe wyst ępowanie szkodników i chorób ro ślin zdarzaj ą si ę rzadko, a powodzie na terenie gminy nie wyst ępuj ą. Prawdopodobie ństwo wyst ąpienia zagro żeń spowodowanych awariami technicznymi jest najwi ększe w odniesieniu do wypadków komunikacyjnych. Szczególnie niebezpieczne s ą wypadki z udziałem pojazdów przewo żą cych substancje niebezpieczne. Zagro żenia spowodowane działaniami terrorystycznymi mo żna uzna ć za teoretyczne, natomiast zupełnie realne s ą zagro żenia w bezpiecze ństwie energetycznym. System

54 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

elektroenergetyczny w całym kraju jest wyeksploatowany, a w zwi ązku z tym jego awaryjno ść jest du ża. Na terenie gminy Miedzna nie wyst ępuj ą zakłady o zwi ększonym lub du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnych awarii zgodnie z przepisami odr ębnymi.

7.11. Potrzeby i mo żliwo ści rozwoju gminy Poprawa jako ści życia w gminie Miedzna wymaga rozwi ązania wielu problemów. Nale żą do nich: - uregulowanie stanu prawnego dróg gminnych i ich utwardzenie, - budowa sieci kanalizacyjnej w Poszewce i Żele źnikach i budowa przydomowych oczyszczalni ścieków w pozostałych miejscowo ściach gminy tj. Tchórzowa, Zuzułka, Wrotnów, Rostki, Ugoszcz, Mi ędzyle ś, Warchoły, Glina, - budowa zbiornika małej retencji we wsi Miedzna, - utworzenie parku edukacji ekologicznej EKOEDUCARIUM WODNE „SKARBIEC” w Miedznie

8.UWARUNKOWANIA WYNIKAJACE Z WYST ĘPOWANIA OBIEKTÓW I TERENÓW CHRONIONYCH NA PODSTAWIE PRZEPISÓW SZCZEGÓLNYCH

8.1. Obiekty i tereny chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody Na terenie gminy Miedzna wyst ępuj ą obiekty i tereny chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody: - Nadbu żański Park Krajobrazowy, - Pomniki przyrody, - U żytki ekologiczne. Szczegółowo omówione w uwarunkowaniach wynikaj ących ze stanu środowiska - przyrodnicze obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów szczególnych.

8.2. Obiekty i obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie zabytków Na terenie gminy Miedzna wyst ępuj ą obszary i obiekty wpisane do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz obszary i obiekty wpisane do ewidencji zabytków wymienione w uwarunkowaniach wynikaj ących ze stanu i funkcjonowania dziedzictwa kutrowego.

8.3. Obiekty i obszary chronione na podstawie innych ni ż powy ższe przepisy odr ębne

8.3.1. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie gruntów rolnych i le śnych • Grunty rolne i le śne Grunty rolne i le śne chronione to grunty wymagaj ące zgody na zmian ę przeznaczenia na cele nierolnicze i niele śne na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i le śnych (Dz.U. z 2013r. poz.1205 z pó źn.zm.)

• Gleby pochodzenia organicznego Gleby organiczne szczególnie chronione znajduj ą si ę głównie w dolinach rzek i obni żeniach terenu oznaczone zostały graficznie na rysunku Studium.

55 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

• Lasy ochronne Lasami ochronnymi s ą grunty le śne okre ślone w przepisach o lasach. Lasy ochronne zaznaczono graficznie na rysunku Studium.

9. UWARUNKOWANIA KOMUNIKACYJNE

Układ komunikacyjny gminy tworzy 13 dróg powiatowych o ł ącznej długo ści 72,6 km, z których 49,5 km (68,2%) posiada nawierzchni ę tward ą ulepszon ą, 1,4 km twardą, 14,9 km gruntow ą ulepszon ą, a 6,8 km gruntow ą. Układ ten uzupełnia 9 dróg gminnych o ł ącznej długo ści 25,3 km, z których a ż 15,2 km posiada nawierzchni ę gruntow ą, a tylko 10,1 km nawierzchni ę utwardzon ą. Szczegółowe wykazy dróg powiatowych i gminnych z ich numerami, nazwami, długo ści ą według rodzaju nawierzchni przedstawiaj ą ni żej zamieszczone tabele.

Tabela : Drogi powiatowe Długo ść w km według rodzaju nawierzchni Nr drogi Lp. Przebieg drogi (nowy) ogółem twarda twarda gruntowa gruntowa ulepszona ulepszona 1 4216W Stoczek - Wrotnów 5,400 5,400 - - - 2 4217W Wrotnów – Stara Maliszewa – 6,500 0,800 0,155 4,400 1,145 Dębe – Kosów Lacki 3 4218W Mi ędzyle ś - Rostki 5,930 5,305 0,625 - -

4 4219W Kosów Lacki – Wrotnów – 10,210 10,210 - - - Miedzna - Klimowizna 5 4220W Kosów Lacki –Miedzna 4,000 2,500 - - 1,500

6 4221W Wrotnów – Grzymały – 2,500 - - 0,300 2,200 Skibniew 7 4222W Wrotnów –Tchórzowa – 6,689 6,469 0,220 - - Starawie ś 8 4223W Węgrów – Mi ędzyle ś 9,324 5,390 0,396 1,600 1,938 9 4231W Miedzna – Tchórzowa 4,778 - - 4,778 - 10 4232W Miedzna – Poszewka 4,674 4,674 - - -

11 4233W Miedzna – Sokołów Podlaski 5,100 5,100 - - - 12 4234W Orzeszówka – Prze ździatka- 2,400 - - 2,400 - Kolonia 13 4235W Miedzna – Kostki – Sabnie 5,100 3,650 - 1,450 - Ogółem 72,605 49,498 1,396 14,928 6,783

Źródło: Dane Gminy. Tabela: Drogi gminne Długo ść W tym o nawierzchni Nazwa drogi Nr drogi ogółem w Asfalt- bruko- Tłuczn- żwiro- Grunt-

mb towej wej iowej wej owej 420501W Starawie ś - Poszewka 1331 630 - - - 701 420502W Ugoszcz –Stoczek 1167 - - - - 1167 420503W Wrotnów - Ugoszcz 3758 - - - - 3758 420504W Miedzna - Pogorzel 1976 - - - - 1976 420505W Wrotnów – Wrzoski - 6745 1131 260 - 2030 3324 Orzeszówka 420506W Miedzna - Mi ędzyle ś 6840 - - 1354 1473 4013 56 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

420507W Rostki - Chruszczewka 293 - - - - 293 420508W Rostki - Żochy 1158 500 - 658 - - 420509W Warchoły - Ludwinów 2035 1080 - - 955 - Ogółem 25303 3341 260 2012 4458 15232 Źródło: Dane Gminy.

Łączna długo ść dróg publicznych na terenie gminy wynosi 97,9 km, w tym 56,5 km tj. 57,7% o nawierzchni twardej . Wska źnik g ęsto ści dróg publicznych twardych wynosi dla gminy 48,7 km/100 km 2 i 13,8 km/1000 ludno ści (dla kraju odpowiednio 76,54 i 6,190. G ęsto ść sieci drogowej w gminie jest wystarczaj ąca, natomiast jako ść techniczna wielu dróg jest niska i wymaga budowy lub przebudowy. Układ komunikacyjny gminy ilustruje mapa 6. Mapa 6. Układ komunikacyjny

57 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

58 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

10. UWARUNKOWANIA W ZAKRESIE INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

10.1. Gospodarka wodno-ściekowa

Na terenie gminy Miedzna istniej ą nast ępuj ące systemy wodoci ągowe:

1. Miedzna – obejmuj ące miejscowo ści: Miedzna, Orzeszówka, Wrzoski, Wola Orzeszowska, Poszewka, Warchoły, Warchoły Folwark, Kolonia Żele źniki, Żele źniki, Wrotnów. Źródłem wody jest uj ęcie w miejscowo ści Miedzna. 2. Rostki – obejmuj ący miejscowo ści: Rostki, Ugoszcz, Mi ędzyle ś. Źródłem wody jest uj ęcie w miejscowo ści Rostki, zło żone z dwóch studni gł ębinowych. 3. To ńcza - nitka przeprowadzona z gminy Liw obejmuje miejscowo ści: Zuzułka, Tchórzowa. Źródłem wody jest uj ęcie w miejscowo ści To ńcza.

Zatwierdzone zasoby uj ęcia wody w Miedznie wynosz ą 52 m 3/h, a w Rostkach 30 m 3/h i pokrywaj ą obecne zapotrzebowanie mieszka ńców w wod ę. Długo ść sieci wodoci ągowej rozdzielczej na koniec 2012 roku 7 wynosiła 127,1 km, a liczba przył ączy 1166. Z sieci korzysta 2990 osób tj. 73,0% ogólnej liczby mieszka ńców gminy. Eksploatacj ą sieci zajmuje si ę Zwi ązek Mi ędzygminny Wodoci ągów i Kanalizacji Wiejskich w W ęgrowie.

Zu życie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludno ści w ci ągu roku ogółem dam 3 172,2 na 1 mieszka ńca m3 33,4 na 1 korzystaj ącego / odbiorc ę m3 46,4 eksploatacja sieci wodoci ągowej dam 3 172,2 woda dostarczona do gospodarstw domowych dam 3 131,7

Na terenie gminy w miejscowo ści gminnej funkcjonuje biologiczno-mechaniczna oczyszczania ścieków o przepustowo ści 360 m 3/dob ę i 28,1 km sieci kanalizacyjnej z 472 przył ączami. Na dzie ń 31 grudnia 2012 roku z sieci tej korzystało 1802 mieszka ńców aglomeracji ok. 70%. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest rzeka Miedzanka.

Ścieki oczyszczane w ci ągu roku odprowadzone ogółem dam 3 50,0 oczyszczane ł ącznie z wodami infiltracyjnymi i 59,0 ściekami dowo żonymi dam 3 oczyszczane razem dam 3 50,0 oczyszczane biologicznie dam 3 50,0 oczyszczane biologicznie i z podwy ższonym 100 usuwaniem biogenów w % ścieków ogółem %

7 Według BDL GUS 59 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Ładunki zanieczyszcze ń w ściekach po oczyszczeniu BZT5 kg/rok 900,0 ChZT kg/rok 4162,0 zawiesina ogólna kg/rok 1246,0 Osady wytworzone w ci ągu roku ogółem t 3,0 magazynowane czasowo t 3,0

Ponadto z informacji archiwalnych wynika, że na terenie Zakładów Mi ęsnych „Ratpol” znajduje si ę niewielka mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków. Brak jest dokładnych informacji na temat tego obiektu, w przeszło ści oczyszczanych było tam średnio około 5 m 3/d ścieków przemysłowych. Odbiornikiem ścieków jest pobliski rów melioracyjny. Ze wzgl ędu na niski stopie ń skanalizowania gminy zostały nało żone na u żytkowników nieskanalizowanych domów okre ślone obowi ązki. S ą to: 1. Na ka żdego u żytkownika nieskanalizowanej nieruchomo ści nało żony jest obowi ązek systematycznego opró żniania zbiorników (szamb). Jednocze śnie niedopuszczalnym jest przepełniane szamba i wylewania na powierzchni ę terenu. 2. Użytkownicy zbiorników bezodpływowych (szamb) zobowi ązani s ą do wywozu nieczysto ści przez wyspecjalizowane firmy.

60 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Mapa 7. Gospodarka wodno-ściekowa gminy Miedzna

10.2. Zaopatrzenie w ciepło Na terenie gminy budynki ogrzewane s ą z indywidualnych źródeł.

61 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

10.3. Gospodarka odpadami Wojewódzki Plan Gospodarowania Odpadami dla Mazowsza na lata 2012÷2017 z uwzgl ędnieniem lat 2018÷2023 (WPGO) okre śla regiony gospodarki odpadami wraz z instalacjami regionalnymi (RIPOK) do ich obsługi. Instalacje te zostały wyznaczone do przyjmowania: - zmieszanych odpadów komunalnych, - odpadów zielonych, - odpadów stanowi ących pozostało ści z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania. Wy żej wymienione grupy odpadów musz ą by ć zagospodarowane w ramach regionu. Pozostałe rodzaje odpadów, zebrane selektywnie lub wyodr ębnione z odpadów zmieszanych, mog ą by ć kierowane zgodnie z zasad ą blisko ści do innych instytucji przetwarzaj ących odpady. Mieszka ńcy Gminy s ą zobowi ązani do przestrzegania zasad dotycz ących gospodarowaniem odpadami, okre ślonych w regulaminie utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie gminy Miedzna. S ą oni równie ż zobowi ązani do uiszczania opłat za gospodarowanie odpadami na rzecz gminy.

10.4. Zaopatrzenie w gaz ziemny W gminie Miedzna brak jest systemu zaopatrzenia w gaz sieciowy. Pewna liczba gospodarstw korzysta z gazu płynnego zaopatruj ąc si ę indywidualnie w punktach sprzeda ży gazu płynnego.

11. UWARUNKOWANIA DOTYCZ ĄCE ELEKTROENERGETYKI

11.1. Uwarunkowania zewn ętrzne – powi ązania ponadlokalne Gmina Miedzna jest terenem lokalizacji sieci elektroenergetycznych o ró żnych napi ęciach i funkcjach, z których trzy linie napowietrzne realizuj ą zewn ętrzne powi ązania tej gminy z gminami s ąsiednimi. Są to: a) tranzytowa, jednotorowa linia najwy ższego napi ęcia 400 kV o relacji stacja Stanisławów – stacja Narew, wchodz ąca w skład krajowego systemu sieci przesyłowych stanowi ących własno ść spółki Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA; b) tranzytowa, jednotorowa linia wysokiego napi ęcia 110 kV o relacji Małkinia – W ęgrów – Zawady - Sokołów Podlaski, wchodz ąca w skład systemu sieci dystrybucyjnych, stanowi ących własno ść spółki PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa, Rejon Energetyczny Wyszków, c) magistralna linia dystrybucyjna SN 15 kV (własno ść PGE Dystrybucja S.A.) dostarczaj ąca energi ę elektryczn ą średniego napi ęcia ze stacji 110/15 kV w W ęgrowie na teren gminy Miedzna.

11.2. Uwarunkowania zewn ętrzne – diagnoza 11.2.1. Przesyłowa linia najwy ższego napi ęcia 400 kV Teren gminy Miedzna jest miejscem lokalizacji odcinka tranzytowej, jednotorowej linii napowietrznej najwy ższego napi ęcia 400 kV biegn ącej ze stacji 400 kV Stanisławów do stacji 400/110 kV Narew koło Białegostoku. Linia jest własno ści ą operatora elektroenergetycznego systemu przesyłowego – Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A. i wchodzi w skład krajowego systemu sieci przesyłowych najwy ższych napi ęć . W chwili obecnej linia jest obiektem promieniowym o jednokierunkowym przepływie energii z Warszawskiego W ęzła Elektroenergetycznego do stacji Narew, która zasila bardzo du ży obszar woj. podlaskiego. Po wybudowaniu przez PSE pier ścieniowego poł ączenia ze stacji Narew do Elektrowni Ostroł ęka 62 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

oraz tzw. Mostu Litewskiego (mi ędzynarodowe powi ązanie systemu polskiego z krajami nadbałtyckimi) linia uzyska mo żliwo ść przesyłu energii w kierunku Warszawy, co zdecydowanie poprawi bezpiecze ństwo energetyczne woj. mazowieckiego.

11.2.2. Dystrybucyjna linia 110 kV Linia ma bardzo du że znaczenie w systemie zasilania kilku wschodnich powiatów województwa mazowieckiego, dostarcza bowiem energi ę elektryczn ą z elektrowni w Kozienicach do kilku stacji 110/15 kV, mi ędzy innymi w Sokołowie Podlaskim i w Węgrowie, które bior ą udział w zasilaniu gminy Miedzna. W Małkini linia ł ączy si ę z linią 110 kV biegn ącą z elektrowni w Ostroł ęce oraz lini ą ze stacji 400/220/110 kV w Miłosnej k. Warszawy, pracuje wi ęc w pier ścieniowym systemie sieci dystrybucyjnych wysokiego napi ęcia 110 kV. Na terenie gminy Miedzna omawiana linia 110 kV jest w dobrym stanie technicznym, bowiem na odcinku od W ęgrowa do Małkini poddano j ą modernizacji wymieniaj ąc przewody na AFL 240 mm 2 i stosuj ąc podwy ższone słupy kratowe. Modernizacji wymaga jeszcze odcinek linii w Sokołowie Podlaskim oraz cały odcinek W ęgrów-Sokołów Podlaski.

11.2.3. Oddziaływanie linii 400 kV i 110kV na środowisko Linie o ww. poziomie napi ęć s ą źródłem promieniowania elektromagnetycznego oraz hałasu, stanowi ą te ż istotne zakłócenie krajobrazu. Przez gmin ę Miedzna linie biegn ą głównie terenami rolnymi, fragmentarycznie le śnymi, w niewielu miejscach zbli żaj ą si ę do obszarów rozproszonej zabudowy zagrodowej. Lokalizacja w pobli żu linii najwy ższych napi ęć i wysokiego napi ęcia obiektów kubaturowych odpowiada ć musi ustaleniom zawartym w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003r. (Dz. U. Nr 192 poz.1883), które okre śla dopuszczalne poziomy pól elektrycznych i magnetycznych w środowisku, zró żnicowane dla terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą i dla innych miejsc dost ępnych dla ludno ści. Ze wzgl ędu na skomplikowany sposób ustalania bezpiecznych odległo ści od linii 400 kV i 110 kV, budowanych na ró żnych słupach, według ró żnych katalogów, przyjmuje si ę w oparciu o obliczenia i pomiary praktyczne, że bezpiecznymi odległo ściami budynków mieszkalnych od rzutu skrajnych przewodów linii napowietrznych s ą: - dla istniej ącej linii 400 kV ( odległo ść 40 m w obie strony od osi linii) - dla planowanej linii 400 kV ( odległo ść 35m w obie strony od osi linii) - dla linii 110 kV (odległo ść ok. 19 m w obie strony od osi linii) Wytyczne dotycz ące zagospodarowania terenu poło żonego w pobli żu i w pasie technologicznym istniej ącej linii 400kV relacji Stanisławów –Narew i planowanej dwutorowej linii 400kV: - w pasie technologicznym linii obowi ązuje zakaz realizacji budynków mieszkalnych oraz obiektów budowlanych przeznaczonych na stały pobyt ludzi. Warunki lokalizacji pozostałych obiektów budowlanych nieprzeznaczonych na stały pobyt ludzi musz ą uwzgl ędnia ć wymogi okre ślone w przepisach odr ębnych oraz normach dotycz ących projektowania linii elektrycznych, - lokalizacja obiektów budowlanych zawieraj ących materiały niebezpieczne po żarowo, stacji paliw i stref zagro żonych wybuchem w pobli żu linii elektroenergetycznej powinna uwzgl ędnia ć wymogi okre ślone w przepisach odr ębnych oraz normach dotycz ących projektowania linii elektroenergetycznych, - zakazuje si ę tworzenia hałd, nasypów oraz sadzenia ro ślinno ści wysokiej pod lini ą i w odległo ści 6,5m dla linii 400kV, od rzutu poziomego skrajnego przewodu fazowego (w świetle koron),

63 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

- dopuszcza si ę wykonanie napraw oraz prac remontowych i konserwacyjnych na istniej ącej linii, - dopuszcza si ę budow ę elektroenergetycznej linii wielotorowej, wielonapięciowej po trasie istniej ącej linii elektroenergetycznej. Obecnie istniej ąca linia elektroenergetyczna o napi ęciu 400kV zostanie w takim przypadku poddana rozbiórce przed realizacj ą nowej linii. Dopuszcza si ę tak że odbudow ę, rozbudow ę, przebudow ę i nadbudow ę istniej ącej linii oraz linii, która w przyszło ści zostanie ewentualnie wybudowana na jej miejscu. Realizacja tych inwestycji po trasie istniej ącej linii nie wył ącza mo żliwo ści rozmieszenia słupów oraz podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urz ądze ń niezb ędnych do korzystania z linii w innych ni ż dotychczasowe miejscach, - teren w pasie technologicznym linii nie powinien by ć kwalifikowany jako teren przeznaczony pod zabudow ę mieszkaniow ą, ani jako teren zwi ązany z działalno ści ą gospodarcz ą (przesyłow ą) Wła ściciela linii, - elektrownie wiatrowe wzgl ędem linii elektroenergetycznych najwy ższych napi ęć (NN) nale ży lokalizowa ć tak, aby odległo ść ka żdej turbiny wiatrowej od linii elektroenergetycznej (NN), okre ślona jako odległo ść najbardziej skrajnego elementu turbiny wiatrowej (kra ńców łopat turbiny) od osi linii, nie była mniejsza ni ż trzykrotna średnica koła (3xd) zataczanego przez łopaty turbiny wiatrowej.

11.2.4. Zasilanie gminy energi ą elektryczn ą średniego napi ęcia 15 kV

Źródła energii elektrycznej Gmina Miedzna nie posiadaj ąc na swym terenie źródła energii SN 15 kV, zasilana jest w podstawowym układzie pracy linii SN ze stacji 110/15 kV zlokalizowanych w W ęgrowie i Małkini. W pewnych przypadkach awarii lub konserwacji linii SN 15 kV zasilanych ze stacji zasilania podstawowego, cz ęść gminy zasilona mo że by ć przej ściowo ze stacji 110/15 kV w Sokołowie Podlaskim i Łochowie. Stacje w W ęgrowie i Małkini posiadaj ą po 2 transformatory 110/15 kV o mocach po 16 MVA, a stacja w Sokołowie Podlaskim równie ż 2, lecz o mocach po 25 MVA. Według informacji PGE Dystrybucja, stacje te maj ą jeszcze odpowiednie zapasy mocy, natomiast pewnym problemem jest zbyt du ża odległo ść od stacji w Małkini. Rozwi ązaniem b ędzie w przyszło ści budowa nowej stacji 110/15 kV, rozpatrywana jest lokalizacja w s ąsiedniej gminie Kosów Lacki. Istotny wpływ na lokalizacj ę stacji mo że mie ć równie ż bilans mocy planowanych w gminie Miedzna farm wiatrowych.

System magistralnych linii SN 15 kV W podstawowym zasilaniu gminy Miedzna energi ą elektryczn ą średniego napi ęcia 15 kV udział bior ą trzy magistralne linie SN 15 kV, przy czym trzon tylko jednej z nich przebiega przez gmin ę, natomiast dwie pozostałe zasilaj ą cz ęść jej terenów za pomoc ą promieniowych linii odgał ęź nych. Układ ten nie uległ zmianie od czasu opracowania poprzedniej wersji studium. Podstawowe zasilanie gminy Miedzna nadal realizuj ą linie: a) Węgrów - Wrotnów

Jest najwa żniejsz ą magistral ą SN 15 kV zasilaj ącą gmin ę, bowiem dostarcza energi ę a ż do ponad 80 % pracuj ących w niej stacji 15/0,4 kV. Wykonana jest w cało ści przewodami AFL 70 mm 2 i nie wymaga modernizacji. Linia jest w dobrym stanie technicznym, ale niewła ściw ą z punktu widzenie pewno ści zasilania jest sytuacja, w której zasilanie ponad 80% terenów gminy (w tym najwi ększych wsi) spoczywa tylko na jednej magistrali.

64 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

b) Małkinia - Sokołów Podlaski Trzon linii jest w dobrym stanie technicznym, ale dwie wsie (Rostki i Glina) zasilane s ą za po średnictwem długiej, promieniowej linii odgał ęź nej z przewodami AFL 35 mm 2 . W razie awarii nie ma mo żliwo ści drugostronnego zasilania energi ą SN 15 kV. Omawiane odgał ęzienie wymaga dobudowy odcinka zamykaj ącego pier ście ń do linii W ęgrów – Wrotnów - Kosów Lacki. W podstawowym układzie pracy z magistrali Małkinia - Sokołów Podl. zasilanych jest tylko 12,5 % ogółu pracuj ących w gminie Miedzna stacji 15/0,4 kV.

c) Węgrów - Stara Wie ś W układzie podstawowym zasila za pomoc ą długiego promieniowego odgał ęzienia tylko 3 pracuj ące we wsi Zuzułka stacje 15/0,4 kV, co stanowi niecałe 4 % tych stacji pracuj ących w gminie Miedzna. Trzon linii przebiega poza gmin ą Miedzna. Wykonany jest przewodami AFL 70 mm 2 i ma mo żliwo ść zasilania ze stacji 110/15 kV w Łochowie za po średnictwem magistrali Łochów - Stara Wie ś. Omawiana magistrala ma równie ż poł ączenie z lini ą W ęgrów-Wrotnów.

W podsumowaniu stwierdzi ć nale ży, że układ linii SN 15 kV zasilaj ących gmin ę Miedzna jest nadal słabo rozwini ęty , zasilanie gminy opiera sie praktycznie na jednej magistrali, co jest bardzo istotnym ograniczeniem w mo żliwo ściach lokalizacji w gminie obiektów o wi ększym (rz ędu kilkuset kilowatów) zapotrzebowaniu na energi ę szczytow ą oraz wymagaj ących skutecznego zasilania pier ścieniowego. PGE Dystrybucja S.A. winna uwzgl ędni ć ten fakt przy planowaniu rozwoju sieci SN oraz wydawaniu technicznych warunków przył ączenia farm wiatrowych

11.3. Uwarunkowania wewn ętrzne

11.3.1. Lokalne sieci dystrybucyjne Tworz ą je urz ądzenia (stacje trafo 15/0,4 kV wraz z zasilaj ącymi je odcinkami linii SN 15kV, linie niskiego napi ęcia nN 0,4 kV z przył ączami), których zadaniem jest zaopatrzenie w energi ę elektryczn ą niskiego napi ęcia odbiorców poszczególnych wsi. W gminie Miedzna urz ądzenia lokalne to niemal wył ącznie promieniowo zasilane sieci napowietrzne. W okresie ostatniej dekady rozpocz ął si ę proces stosowania nowych technologii, materiałów i urz ądze ń w budowie napowietrznych sieci elektroenergetycznych średniego i niskiego napi ęcia. S ą to jednosłupowe stacje trafo 15/0,4 kV na żerdziach wirowanych, izolowane przewody linii napowietrznych, które s ą bezpieczniejsze w eksploatacji, wymagaj ą mniejszych odległo ści ochronnych, s ą równie ż mniej nara żone na działanie zjawisk atmosferycznych. Od czasu sporz ądzenia poprzedniej wersji studium, istotne prace modernizacyjne oraz zwi ązane z przył ączaniem nowych odbiorców z wykorzystaniem sieci izolowanych i nowych stacji trafo wykonano we wsiach: Żele źniki – zmodernizowano 4 słupowe stacje trafo 15/0,4 kV oraz niektóre obwody napowietrznych linii niskiego napi ęcia na obszarach zabudowy kolonijnej wsi, Wrzoski – zmodernizowano 1 słupow ą stacj ę trafo 15/0,4 kV, Tchórzowa, Miedzna, Glina, Wrotnów – wykonano modernizacje niektórych odcinków linii niskiego napi ęcia. Wykonane modernizacje nie zaspokajaj ą wszystkich potrzeb w tej dziedzinie. W dalszym ci ągu du żych, wr ęcz kompleksowych inwestycji modernizacyjnych wymagaj ą Żele żniki i Tchórzowa, w tym najbardziej kolonijne tereny wsi Żele źniki, funkcjonuj ą tu jeszcze ponad 50-letnie linie niskiego napi ęcia na słupach drewnianych.

65 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Sieci lokalne wybudowane w czasach pierwszej elektryfikacji (lata 50-60-te) z u życiem stacji ŻH 15, przewodów o małym przekroju, du żej długo ści obwodów linii niskiego napi ęcia s ą ju ż sieciami wyeksploatowanymi, awaryjnymi. Jest to powodem wyst ępowania du żych spadków napi ęć u odbiorców zlokalizowanych na ko ńcach obwodów, cz ęsto brak jest mo żliwo ści przył ączania nowych odbiorców. Nast ępn ą, najwi ększ ą grup ę stanowi ą wsie, w których pracuj ą sieci w stosunkowo dobrym stanie technicznym (pochodz ą z lat 80-90-tych) oraz sieci starsze, wybudowane w latach 60-tych i 70- tych, które wymagaj ą ju ż prac remontowych. Do wsi tych zaliczaj ą si ę: Miedzna, Wrotnów, Mi ędzyle ś, Wola Orzeszowska, Poszewka, Warchoły oraz Rostki i Ugoszcz. Zró żnicowany stan techniczny urz ądze ń lokalnych jest przyczyn ą zró żnicowania parametrów technicznych energii elektrycznej niskiego napi ęcia. Obok obszarów dobrego zasilania wyst ępuj ą obszary, w których odbiorcy odczuwaj ą stałe lub okresowe zakłócenia w jako ści tej energii. Szczególna sytuacja wyst ępuje w najwi ększych wsiach gminy, Miedznie i Wrotnowie, w których procesy rozwojowe, a szczególnie budownictwo mieszkaniowe i usługowe wymaga ć b ędzie szybszych działa ń inwestycyjnych w zakresie elektroenergetyki. B ędą to modernizacje sieci istniej ących oraz budowa sieci nowych. Ze wzgl ędu na charakter zabudowy, centralne rejony tych wsi kwalifikuj ą si ę do budowy lokalnych sieci elektroenergetycznych w systemie kablowym. Stosunkowo najlepszy, ogólny stan techniczny lokalnych sieci dystrybucyjnych wyst ępuje w Orzeszówce, Wrzoskach i Zuzułce, w których kompleksowe modernizacje wykonano na pocz ątku lat 90-tych. W odniesieniu do stacji trafo 15/0,4 kV pracuj ących w gminie sytuacja przedstawia si ę nast ępuj ąco: - stacje najstarsze z lat 60- tych, typu ŻH 15 – 14 sztuk (17,5%) - stacje typu STSb20/125 i STSa20/100 z lat 70-tych – 28 sztuk (35%), - stacje typu STSa20/250 z lat 80-90-tych – 32 sztuki (40%) - najnowsze stacje typu STSbp/STSp 20/250 – 6 sztuk (7,5%). Jak wida ć z powy ższego zestawienia, stacji pracuj ących ponad 40 lat, czyli w pełni zdekapitalizowanych technicznie jest 42 sztuki (52,5%), natomiast jedynie 6 stacji (7,5%) to stacje najnowsze. Aktualny (połowa roku 2013), ogólny stan techniczny lokalnych sieci elektroenergetycznych zasilaj ących wsie gminy Miedzna przedstawia si ę nast ępuj ąco: - stan dobry - ok. 21,4 % wsi , w roku 2000 było 42,9 %, - stan średni - ok. 64,3 % wsi, w roku 2000 było ok.42,8 %, - stan zły - ok. 14,3 % wsi, w roku 2000 było podobnie Jak wida ć z porównania, stosunkowo mały zakres działa ń modernizacyjnych i inwestycyjnych spowodował, że na terenie gminy wyst ąpiło niewielkie pogorszenie ogólnego stanu technicznego lokalnych sieci elektroenergetycznych. Proces odtwarzania maj ątku nie nad ąż a nad procesem jego dekapitalizacji technicznej, co jest zjawiskiem coraz bardziej powszechnym na terenach wiejskich woj. mazowieckiego. Stan techniczny lokalnych sieci elektroenergetycznych pokazano na mapie 8.

Mapa 8. Stan techniczny lokalnych elektroenergetycznych sieci dystrybucyjnych średniego napi ęcia 15kV i niskiego napi ęcia 0,4kV zasilaj ących wsie gminy Miedzna

66 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

67 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Mapa 9. Schemat zasilania gminy Miedzna energi ą elektryczn ą średniego napi ęcia 15 kV – układ podstawowy

68 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

12.ZADANIA SŁU ŻĄ CE REALIZACJI PONADLOKALNYCH CELÓW PUBLICZNYCH

Na terenie gminy Miedzna do zada ń słu żą cych realizacji ponadlokalnych celów publicznych zalicza si ę inwestycje:

- z zakresu budowy i przebudowy dróg powiatowych, - modernizacja urz ądze ń systemów elektroenergetycznych, linii przesyłowych 110 kV i 400 kV, - budowa dwutorowej linii 400kV łącz ącej istniej ącą lini ę relacji Stanisławów – Narew ze stacj ą Siedlce Ujrzanów .

II. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

1. KIERUNKI ZMIAN W STRUKTURZE PRZESTRZENNEJ GMINY ORAZ W PRZEZNACZENIU TERENÓW

Kierunki rozwoju gminy Miedzna stanowi ą kontynuacj ę ustale ń przyj ętych w Studium uchwalonych Uchwał ą Nr XIV/79/2000 Rady Gminy w Miedznie z dnia 25 lutego 2000r. i Uchwał ą Nr VIII/49/2007 Rady Gminy w Miedznie z dnia 27 września 2007r. Na podstawie zaktualizowanych uwarunkowa ń uwzgl ędniaj ąc potrzeby zgłaszane przez inwestorów w zakresie rozwoju gminy nast ąpiło wyznaczenie terenów pod przyszłe zainwestowanie jako tereny istniej ące i nowoprojektowane oraz wskazano obszary do potencjalnej lokalizacji odnawialnych źródeł energetyki wiatrowej w postaci farm wiatrowych oraz pojedynczych terenów zwi ązanych z lokalizacj ą odnawialnych źródeł energii. W najbli ższym czasie charakter powi ąza ń funkcjonalno-przestrzennych w gminie b ędzie si ę powoli zmieniał w zwi ązku z post ępuj ącym rozwojem gospodarczym terenu. Pomimo wielu zmian w przestrzeni, zostanie jednak zachowany dotychczasowy podział na główne przestrzenie funkcjonalne zwi ązane z obszarem urbanizacji oraz obszarem przestrzeni otwartych zwi ązanych ze środowiskiem przyrodniczym. Układ poszczególnych elementów środowiska, w obr ębie gminy jest prosty i czytelny. Do głównych struktur systemu ekologicznego gminy nale żą ekosystemy bagienne, ł ąkowe, polne i wodne doliny rzeki Miedzanki i rzeki Ugoszcz stanowi ące korytarz ekologiczny wył ączony z zabudowy wraz z ekosystemami le śnymi i pozostałymi mniejszymi terenami le śnymi oraz dolinami cieków wodnych i obni żeń terenowych. W oparciu o warunki naturalne gminy nale ży stwierdzi ć, że podstawowymi funkcjami decyduj ącymi o rozwoju gminy b ędzie rolnictwo, usługi zwi ązane z obsług ą rolnictwa oraz turystyka. Obecno ść obszarów cennych przyrodniczo i atrakcyjnych krajobrazowo oraz zabytków kulturowych stwarza mo żliwo ści rozwoju funkcji turystycznych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem funkcji agroturystycznych. Powi ązanie mo żliwo ści rolniczych gminy z walorami przyrodniczymi mo że przynie ść szybkie efekty w rozwoju agroturystyki i dziedzin po średnio zwi ązanych z turystyk ą np. produkcja i przetwarzanie produktów spo żywczych (zdrowa żywno ść ), r ękodzieło, ró żne formy sztuki. Rozwój turystyki w gminie nie mo że doprowadzi ć do degradacji środowiska przyrodniczego, ani naruszania zakazów, nakazów i ogranicze ń obowi ązuj ących w obr ębie obszarów prawnie chronionych tj. Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego wraz z jego otulin ą. Powinna by ć preferowana turystyka „ekologiczna” tzn. piesza, rowerowa ewentualnie konna nie 69 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

nale ży na terenie gminy promowa ć sportów ekstremalnych. Turystyka jako dziedzina ści śle zwi ązana z walorami środowiska przyrodniczego mo że stanowi ć podstaw ę do wdra żania na terenie gminy filozofii ekorozwoju. Struktura funkcjonalno-przestrzenna została przedstawiona na mapie pt. „Kierunki zagospodarowania przestrzennego” i obejmuje:

Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej - MN/U Obejmuj ą tereny istniej ącej i projektowanej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz usług. Na wskazanych terenach usługi mog ą by ć realizowane jako wbudowane lub wolnostoj ące. Preferuje si ę funkcje usługowe zwi ązane z obsług ą mieszka ńców. Dopuszcza si ę lokalizacj ę usług publicznych, usług sportu i rekreacji, w tym agroturystyki oraz infrastruktur ę techniczn ą i komunikacj ę.

Tereny zabudowy zagrodowej, mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej - RM/MN/U Obejmuj ą tereny istniej ącej i nowoprojektowanej zabudowy zagrodowej. Na wskazanych terenach obok typowej zabudowy zagrodowej wyst ępuje zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna i usługowa. W granicach wyznaczonych terenów dopuszcza si ę lokalizacj ę obiektów specjalistycznej produkcji rolnej w tym ogrodniczej na zasadach okre ślonych w przepisach odr ębnych. Usługi mog ą by ć realizowane jako obiekty wolnostoj ące oraz wbudowane. Dopuszcza si ę realizacj ę małych zakładów produkcyjnych oraz innej działalności gospodarczej nie powoduj ącej negatywnego oddziaływania na środowisko oraz infrastruktur ę techniczn ą i komunikacj ę.

Tereny zabudowy usługowej - U Obejmuj ą tereny istniej ących i nowoprojektowanych usług. Na wskazanych terenach preferuje si ę lokalizacj ę usług zaspakajaj ących potrzeby miejscowej ludno ści w tym: handel o pow. sprzeda ży do 2000m 2, małe zakłady produkcyjne, stacje paliw, usługi agroturystyki. Dopuszcza si ę infrastruktur ę techniczn ą i komunikacj ę oraz zabudow ę mieszkaniow ą dla wła ścicieli prowadz ących działalno ść gospodarcz ą. Zakaz lokalizacji zakładów o zwi ększonym lub du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnych awarii.

Tereny zabudowy usług sakralnych - UKs Obejmuj ą tereny istniej ących ko ściołów w miejscowo ści gminnej Miedzna i we wsi Ugoszcz. Dopuszcza si ę lokalizacj ę obiektów zwi ązanych z usługami sakralnymi oraz obiektów infrastruktury technicznej i komunikacji.

Tereny zabudowy usług publicznych - UP Obejmuj ą tereny istniej ących i nowoprojektowanych usług publicznych w szczególno ści w zakresie: administracji, o światy, kultury, zdrowia i opieki społecznej, ochotniczych stra ży po żarnych, sportu i rekreacji, świetlic wiejskich oraz innych usług słu żą cych potrzebom mieszka ńców. Na wskazanych terenach dopuszcza si ę lokalizacj ę innych usług publicznych.

Tereny zabudowy usług turystyki - UT Obejmuj ą tereny nowoprojektowanych usług turystyki, sportu i rekreacji, dopuszcza si ę projektowany zbiornik retencyjny o funkcji rekreacyjnej. Na wskazanych terenach dopuszcza si ę lokalizacj ę innych usług oraz obiekty infrastruktury technicznej i komunikacji.

Tereny zabudowy obsługi komunikacji samochodowej - UKS Obejmuj ą istniej ące i projektowane tereny stacji paliw płynnych i gazowych z towarzysz ącą funkcj ą handlu, gastronomi, baz ą hotelow ą. Na wskazanych terenach dopuszcza si ę inne usługi oraz infrastruktur ę techniczn ą.

70 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Tereny zabudowy produkcyjno-usługowej - P/U Obejmuj ą tereny istniej ące i nowoprojektowane przewidziane do lokalizacji zakładów zwi ązanych z działalno ści ą gospodarcz ą. W szczególno ści obejmuj ą inwestycje zwi ązane z obsług ą transportu w tym stacje benzynowe, stacje obsługi pojazdów samochodowych, bazy transportowe, hurtownie, hotele, zajazdy, centra logistyczne. Tereny zlokalizowane s ą w powi ązaniu z głównym układem komunikacyjnym gminy. Na wskazanych terenach dopuszcza si ę lokalizacj ę inwestycji mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, z wył ączeniem terenów poło żonych na terenie Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego wraz z otulin ą . Na wskazanych terenach dopuszcza si ę wszelk ą działalno ść gospodarcz ą bez ogranicze ń, z wył ączeniem terenów poło żonych na terenie Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego wraz z otulin ą oraz obiekty infrastruktury technicznej i komunikacji. Zakaz lokalizacji zakładów o zwi ększonym lub du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnych awarii.

Tereny zabudowy techniczno - produkcyjnej i składów – PS Obejmuj ą tereny nowoprojektowane pod lokalizacj ę przemysłu, składów, magazynów, baz technicznej obsługi oraz innych zakładów produkcyjnych. Dopuszcza si ę wszelkiego rodzaju usługi oraz obiekty infrastruktury technicznej i komunikacji. Na wskazanych terenach dopuszcza si ę lokalizacj ę inwestycji mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko. Zakaz lokalizacji zakładów o zwi ększonym lub du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnych awarii.

Tereny zabudowy produkcyjnej - P Obejmuj ą tereny zabudowy produkcyjnej przeznaczonej pod ubojni ę drobiu. Dopuszcza si ę działalno ść gospodarcz ą zwi ązan ą z przetwórstwem rolno-spo żywczym oraz infrastruktur ę techniczn ą i komunikacj ę. Na wskazanych terenach dopuszcza si ę lokalizacj ę inwestycji mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko oraz lokalizacj ę zakładów o zwi ększonym lub du żym ryzyku wyst ąpienia powa żnych awarii na zasadach okre ślonych w przepisach odr ębnych.

Tereny udokumentowanych złó ż kopalin -PE Obejmuj ą tereny istniej ących udokumentowanych złó ż kopalin. Na wskazanych terenach adaptuje si ę istniej ące tereny górnicze, dopuszcza si ę mo żliwo ść wyznaczenia nowych terenów górniczych w obr ębie obszarów potencjalnych złó ż surowców naturalnych oznaczonych graficznie na rysunku Studium. Na przedmiotowych terenach wprowadza si ę zakaz zabudowy z dopuszczeniem do realizacji obiektów kubaturowych, komunikacyjnych oraz urz ądze ń pomocniczych bezpo średnio zwi ązanych z eksploatacj ą zło ża.

Tereny zabudowy systemami fotowoltaicznymi - EV Obejmuj ą tereny odnawialnych źródeł energii wykorzystuj ących energi ę sło ńca. Na przedmiotowych terenach dopuszcza si ę zabudow ę zwi ązan ą z realizacj ą zamierzenia, z zachowaniem przepisów odr ębnych, w tym w zakresie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko.

Tereny rozmieszczenia elektrowni wiatrowych - EW Obejmuj ą tereny odnawialnych źródeł energii wykorzystuj ących energi ę wiatru o mocy przekraczaacej 100kW. Na przedmiotowych terenach dopuszcza si ę zabudow ę zwi ązan ą z realizacj ą zamierzenia, z zachowaniem przepisów odr ębnych, w tym w zakresie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko.

Tereny istniej ącej zabudowy znajduj ącej si ę w odległo ści mniejszej ni ż 100m od brzegów rzek i innych zbiorników wodnych

71 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Obejmuj ą tereny istniej ącej zabudowy poło żonej w miejscowo ści Ugoszcz wzdłu ż rzeki Ugoszcz i miejscowo ści Mi ędzyle ś wzdłu ż rzeki Miedzanki na których obowi ązuje zakaz budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, stosownie do § 3 ust. 7 Rozporz ądzenia Nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 15 marca 2005r. w sprawie Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 66, poz. 1701).

TERENY ROLNE Obejmuj ą obszary rolniczej przestrzeni produkcyjnej, na któr ą składaj ą si ę grunty orne z przewag ą gleb podlegaj ących szczególnej ochronie oraz niewielkie enklawy użytków zielonych (ł ąk i pastwisk) oraz sporadycznie wyst ępuj ącej zabudowy zagrodowej. Zasady zagospodarowania omówiono w kierunkach i zasadach kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Na wskazanych terenach dopuszcza si ę lokalizacj ę zabudowy zagrodowej, inwestycje zwi ązane ze specjalistyczn ą produkcj ą roln ą, obiekty melioracyjne.

TERENY ZIELENI, LASÓW I WÓD Obejmuj ą tereny lasów, zalesie ń, parków, cmentarzy czynnych i wód powierzchniowych. Na wymienionych terenach obowi ązuj ą zasady zagospodarowania zgodne z przeznaczeniem oraz przepisami odr ębnymi. Na terenie parków i cmentarzy dopuszcza si ę obiekty kultu religijnego i małej architektury. Od terenów cmentarzy wyznaczono granic ę obszaru o ograniczonym sposobie u żytkowania o szeroko ści 50m w której obowi ązuj ą zasady zagospodarowania zgodnie z § 3 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 25 sierpnia 1959r. w sprawie okre ślenia, jakie tereny pod wzgl ędem sanitarnym s ą odpowiednie na cmentarze (Dz. U. Nr 52, poz. 315).

2. KIERUNKI I WSKA ŹNIKI DOTYCZ ĄCE ZAGOSPODAROWANIA ORAZ U ŻYTKOWANIA TERENÓW, W TYM TERENY WYŁ ĄCZONE SPOD ZABUDOWY

Na obszarze gminy przewiduje si ę realizacj ę zabudowy mieszanej: zagrodowej, mieszkaniowej jednorodzinnej, usługowej, produkcyjnej, produkcyjno-usługowej, techniczno- produkcyjnej oraz obsługi gospodarki le śnej zgodnie z rysunkiem Studium i charakterystyk ą zawart ą we wcze śniejszym rozdziale „ kierunki zmian w strukturze przestrzennej”. Wskazane obszary zaleca si ę wyposa żyć w infrastruktur ę techniczn ą na warunkach okre ślonych przepisami odr ębnymi. Program wyposa żenia terenów w infrastruktur ę techniczn ą opiera ć si ę powinien o zasady przedstawione w niniejszym Studium oraz zgodnie z programami bran żowymi. W zakresie kształtowania zagospodarowania terenów przewidzianych do zainwestowania kubaturowego obowi ązuj ą nast ępuj ące zasady: – wyeksponowanie warto ści architektury współczesnej oraz ciekawych rozwi ąza ń urbanistycznych w szczególno ści dla terenów poło żonych w centrum miejscowo ści gminnej Miedzna; – forma architektoniczna budynków mieszkalnych, mieszkalno-usługowych, usługowych, produkcyjnych i innych zwi ązanych z działalno ści ą gospodarcz ą, powinna harmonijnie wpisywa ć si ę w krajobraz poprzez kształtowanie jej w nawi ązaniu do architektury regionalnej, w szczególno ści w budownictwie mieszkaniowym oraz eksponowa ć warto ści

72 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

architektury współczesnej w zakresie konstrukcji obiektu, formy obiektu, materiałów budowlanych i detali architektoniczych; – dopuszczalne wysoko ści nowoprojektowanej zabudowy:

– mieszkaniowej jednorodzinnej, mieszkaniowo - usługowej do 12m; – zagrodowej do 12m; – produkcyjnej, przemysłowej, usługowej – nie wy ższe ni ż 15m (z wyj ątkiem cz ęś ci budynku, budowli lub urz ądze ń, które musz ą by ć wy ższe ze wzgl ędu na technologi ę produkcji lub ochron ę środowiska); – obiekty sakralne, obiekty usług publicznych – nie ogranicza si ę wysoko ści.

Wska źniki dotycz ące zagospodarowania oraz u żytkowania terenów okre ślono w Studium procentowo jako maksymalny wska źnik zabudowy oraz minimalny wska źnik powierzchni biologicznie czynnej dla poszczególnych funkcji terenów przewidzianych pod zainwestowanie.

Minimalny Maksymalny wska źnik Przeznaczenie terenów wska źnik powierzchni zabudowy biologicznie czynnej

MN/U – tereny zabudowy mieszkaniowej 30% 70% jednorodzinnej i usługowej

RM/MN/U - tereny zabudowy zagrodowej, 30% 70% mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej

U – tereny zabudowy usługowej 80% 20%

UKs - tereny zabudowy usług sakralnych - -

UP - tereny zabudowy usług publicznych 80% 10%

UT – tereny zabudowy usług turystyki 70% 30%

UKS - tereny obsługi komunikacji samochodowej 80% 20%

P/U – tereny zabudowy produkcyjno-usługowej 80% 20%

PS – tereny zabudowy techniczno-produkcyjnej 80% 20% i składów P - tereny zabudowy produkcyjnej 80% 20%

PE - tereny udokumentowanych złó ż kopalin 10% 5%

EV - tereny zabudowy systemami fotowoltaicznymi 90 % 10%

EW - tereny rozmieszczenia elektrowni wiatrowych 30 % 70%

//////// - tereny istniej ącej zabudowy znajduj ącej si ę w odległo ści mniejszej ni ż 100m od 70 30% brzegów rzek i innych zbiorników wodnych

Dopuszcza si ę wyznaczenie innych wska źników, je żeli wynika to ze szczegółowej analizy terenu przy zachowaniu przepisów odr ębnych.

73 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Przyjmuje si ę, że terenami wył ączonymi spod zabudowy w Studium s ą: - gleby organiczne; - wi ększe kompleksy le śne; - korytarze ekologiczne; - tereny wód powierzchniowych.

wskazane na rysunku Studium – Kierunki .

3.OBSZARY ORAZ ZASADY OCHRONY ŚRODOWISKA I JEGO ZASOBÓW

3.1 Zasady ochrony zasobów i walorów środowiska, przyrody i krajobrazu

3.1.1. Ochrona zasobów środowiska Specyfika poło żenia terenu w obszarze funkcjonalnym kraju Zielone Płuca Polski (ZPP) predysponuj ą obszar gminy Miedzna do lokalizacji funkcji przyjaznych środowisku, w tym do organizacji przestrzeni w taki sposób, by osi ągn ąć maksymalne ograniczenie ingerencji w środowisko w tych obszarach, gdzie skupiaj ą si ę funkcje przyrodnicze, ochronne i klimatyczne. W kształtowaniu przestrzeni gminy obowi ązywa ć b ędzie zasada wzmocnienia biologicznie słabych struktur przyrodniczych w tym: • sukcesywne zwi ększanie stanu lesisto ści gminy poprzez polityk ę preferowania zalesie ń terenów mało przydatnych rolniczo (nieu żytki oraz ok. cz ęść gleb klas V, VI i VIz), zwłaszcza na obszarach wskazanych na rysunku Studium, • ochrona kompleksów le śnych, bagiennych i nadwodnych oraz zadrzewie ń śródł ąkowych, śródpolnych, przydro żnych; • ochrona, zabezpieczenie czysto ści środowiska (wód, powierzchni ziemi, gruntów) i zwi ększenie potencjału biologicznego dolin rzek Ugoszcz i Miedzanki, ze szczególnym zwróceniem uwagi na najbardziej zagro żone odcinki tj. w s ąsiedztwie terenów zabudowanych.

3.1.2. Ochrona walorów krajobrazowych Ochrona walorów krajobrazowych gminy powinna by ć realizowana poprzez: • ograniczanie rozproszenia zabudowy na terenach otwartych, zwłaszcza przyle śnych i nadwodnych, • koncentrowanie zabudowy wzdłu ż ci ągów komunikacyjnych, przede wszystkim jako kontynuacja zabudowy ju ż istniej ącej, • ograniczenie form zabudowy mieszkaniowej do zabudowy niskiej, daj ącej wi ększe mo żliwo ści wkomponowania w krajobraz, • ścisłe reglamentowanie terenów, na których mo żliwa b ędzie lokalizacja zabudowy niemieszkaniowej, w tym zwłaszcza produkcyjno-usługowej, • preferencj ę zabudowy agroturystycznej w strefach cennych krajobrazowo, • wykluczenie terenów zabudowy na terenach nadwodnych (w dolinach) i korytarzach ekologicznych.

74 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

3.1.3. Prawna ochrona przyrody

• Nadbu żański Park Krajobrazowy

Celem ochrony Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego jest: - zachowanie swobodnie meandruj ącej nizinnej rzeki Bug i jego doliny z du żą ilo ści ą starorzeczy i odnóg, - zachowanie pozostało ści du żych kompleksów le śnych, bogactwa szaty ro ślinnej obejmuj ącej liczn ą grup ę chronionych i rzadkich gatunków ro ślin i zbiorowisk ro ślinnych, - zachowanie muraw psammofilnych i kserotermicznych oraz ł ęgów nadrzecznych; - zachowanie swoistego charakteru zabudowy wiejskiej, - zachowanie tradycyjnej funkcji wsi oraz rozwój r ękodzielnictwa ludowego; - zachowanie w niewielkim stopniu przekształconego krajobrazu rolniczego, - zachowanie wysokich skarp erozyjnych wysoczyzn okalaj ących rzeki Bug i Narew oraz tarasu nadzalewowego z licznymi parabolicznymi wydmami.

W odniesieniu do Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego obowi ązuj ą nast ępuj ące zakazy: 1) realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko w rozumieniu art. 51 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony Środowiska (Dz.U. 2013r. poz. 1232 z pó źn. zm.): 2) umy ślnego zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia ich nor, legowisk, innych schronie ń i miejsc rozrodu oraz tarlisk i zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści w ramach racjonalnej gospodarki rolnej, le śnej, rybackiej i łowieckiej; 3) likwidowania i niszczenia zadrzewie ń śródpolnych, przydro żnych i nadwodnych, je żeli nie wynikaj ą z potrzeby ochrony przeciwpowodziowej lub zapewnienia bezpiecze ństwa ruchu drogowego lub wodnego lub budowy, odbudowy, utrzymania, remontów lub naprawy urz ądze ń wodnych; 4) pozyskiwania dla celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a tak że minerałów i bursztynu; 5) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym, przeciwpowodziowym lub przeciwosuwiskowym lub budow ą, odbudow ą, utrzymaniem, remontem lub napraw ą urz ądze ń wodnych; 6) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli zmiany te nie słu żą ochronie przyrody lub racjonalnej gospodarce rolnej, le śnej, wodnej lub rybackiej; 7) budowania nowych obiektów budowlanych w pasie szeroko ści 100 m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, z wyj ątkiem obiektów słu żą cych turystyce wodnej, gospodarce wodnej lub rybackiej; 8) likwidowania, zasypywania i przekształcania zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno-błotnych; 9) wylewania gnojowicy, z wyj ątkiem nawo żenia własnych gruntów rolnych; 10) utrzymywania otwartych rowów ściekowych i zbiorników ściekowych; 11) organizowania rajdów motorowych i samochodowych; 12) używania łodzi motorowych i innego sprz ętu motorowego na otwartych zbiornikach wodnych.

Zakaz, o którym mowa w pkt 4 nie dotyczy wydobywania piasku i żwiru na powierzchni nie przekraczaj ącej 2ha przy przewidywanym rocznym wydobyciu nie przekraczaj ącym 20 000m 3, a

75 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

działalno ść b ędzie prowadzona bez u życia materiałów wybuchowych - zgodnie z ustaw ą z dnia 4 lutego 1994r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. z 2014r. poz. 613, ze zm). Zakaz, o którym mowa w pkt 7 nie dotyczy obowi ązuj ących w dniu wej ścia w życie niniejszego rozporz ądzenia miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Zakaz, o którym mowa w pkt 12 nie dotyczy szlaków żeglownych rzek Bug i Narew - zgodnie z ustaw ą z dnia 21 grudnia 2000r. o żegludze śródl ądowej (Dz.U. Nr 5, poz. 43 z pó źn. zm.).

• Pomniki przyrody i u żytki ekologiczne Celem ochrony pomników i u żytków ekologicznych jest zachowanie warto ści przyrodniczych, krajobrazowych, naukowych, kulturowych i historycznych poprzez ich ochron ę w granicach lokalizacji. Ochrona drzew w granicach lokalizacji obejmuje zasięg korony i systemu korzeniowego nie mniejszy ni ż w promieniu 15 metrów od zewn ętrznej kraw ędzi pnia drzewa. W stosunku do pomników, w ramach czynnej ochrony, ustala si ę mo żliwo ść : 1) dokonywania zabiegów piel ęgnacyjno - zabezpieczaj ących zgodnych z ogólnie przyj ętymi zasadami chirurgii drzew w stosunku do tworów przyrody żywej; 2) dokonywania zabiegów ochronnych w celu przywrócenia naturalnego stanu w stosunku do tworów przyrody nieo żywionej.

W stosunku do pomników i u żytków ekologicznych obowi ązuj ą nast ępuj ące zakazy: 1) niszczenia, uszkadzania lub przekształcania obiektu lub obszaru; 2) wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcaj ących rze źbę terenu, z wyj ątkiem prac zwi ązanych z zabezpieczeniem przeciwpowodziowym albo budow ą, odbudow ą, utrzymywaniem, remontem lub napraw ą urz ądze ń wodnych; 3) uszkadzania i zanieczyszczania gleby; 4) dokonywania zmian stosunków wodnych, je żeli zmiany te nie słu żą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, le śnej, wodnej lub rybackiej; 5) likwidowania, zasypywania i przekształcania naturalnych zbiorników wodnych, starorzeczy oraz obszarów wodno - błotnych; 6) wylewania gnojowicy, z wyj ątkiem nawo żenia u żytkowanych gruntów rolnych; 7) zmiany sposobu u żytkowania ziemi; 8) wydobywania do celów gospodarczych skał, w tym torfu, oraz skamieniało ści, w tym kopalnych szcz ątków ro ślin i zwierz ąt, a także minerałów i bursztynu; 9) umy ślnego zabijania dziko wyst ępuj ących zwierz ąt, niszczenia nor, legowisk zwierz ęcych oraz tarlisk i zło żonej ikry, z wyj ątkiem amatorskiego połowu ryb oraz wykonywania czynno ści zwi ązanych z racjonaln ą gospodark ą roln ą, le śną, ryback ą i łowieck ą; 10) zbioru, niszczenia, uszkadzania ro ślin i grzybów na obszarach u żytków ekologicznych, utworzonych w celu ochrony stanowisk, siedlisk lub ostoi ro ślin i grzybów chronionych; 11) umieszczania tablic reklamowych.

3.2. Zasady ochrony środowiskowych warunków jako ści życia

3.2.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi W zakresie ochrony gleb i powierzchni ziemi przewiduje si ę: - ogranicza ć nierolnicze i niele śne przeznaczenie gruntów, - zapobiega ć procesom degradacji i dewastacji gruntów rolnych i le śnych oraz szkodom w produkcji rolniczej i le śnej, - przywraca ć le śny charakter gruntom, które go utraciły, - poprawi ć warto ść u żytkow ą gruntów oraz zapobiega ć obni żaniu ich produkcyjno ści,

76 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

- zachowa ć torfowiska i oczka wodne jako zbiorniki naturalne. - wprowadzi ć zadrzewie ń i zakrzewie ń gruntów niskoprodukcyjnych, tj. gruntów rolnych V i VI klasy bonitacji, zakładanie trwałych u żytków zielonych, które wpływałyby tak że na zmniejszenie erozji wiatrowej tworz ąc naturalne wiatrochrony, - rekultywacj ę i zagospodarowanie gruntów po wyrobiskach (oczyszczanie, odbudowa wła ściwych stosunków wodnych, wł ączenie do zagospodarowania przyrodniczego: zalesianie, zakrzewianie, zadarnianie, uprawy),

3.2.2. Ochrona surowców mineralnych Ochrona zasobów kopalin obejmuje głównie ograniczenie ich wydobycia do wielko ści gospodarczo uzasadnionych przy maksymalnej ochronie walorów krajobrazowych. Jako że wi ększo ść eksploatowanych surowców wprowadza nieodwracalne zmiany w naturalnym krajobrazie, eksploatacja złó ż udokumentowanych na terenach o wysokich walorach przyrodniczych nie powinna by ć prowadzona. W obr ębie gminy dotyczy to wi ęc: Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego, u żytków ekologicznych oraz cennych kompleksów le śnych.

3.2.3. Ochrona wód powierzchniowych Podstawowym kierunkiem działa ń w zakresie ochrony wód powierzchniowych jest: - budowa sieci kanalizacyjnej wraz z oczyszczalni ą, - ograniczenie spływu zanieczyszczonych wód do rzek i stawów, w szczególno ści z pól i dróg, - systematyczna kontrola jako ści wód powierzchniowych, - renowacja i utrzymanie w dobrym stanie rowów melioracyjnych, - zagospodarowanie i utrzymanie w czysto ści brzegów rzek i stawów.

3.2.4. Ochrona wód podziemnych Przedmiotem szczególnej ochrony powinna by ć czysto ść czwartorz ędowych wód podziemnych, stan których jest obecnie nie w pełni zadowalaj ący. Wody podziemne powinny by ć wykorzystywane przede wszystkim dla zaopatrzenia ludno ści w wod ę do picia a ponadto do produkcji żywno ści i środków farmaceutycznych. Wykorzystywanie wód podziemnych do innych celów powinno by ć ograniczane i eliminowane. Konieczne jest te ż monitorowanie stanu ilo ściowego i jako ściowego głównych zbiorników wód podziemnych. W studium ochrona tego zbiornika realizowana poprzez wyeliminowanie na terenie gminy mo żliwo ści lokalizowania obiektów potencjalnie niebezpiecznych dla czysto ści wód tego zbiornika. Ponadto ochrona wód podziemnych realizowana b ędzie poprzez budow ę kanalizacji sanitarnej.

3.2.5. Ochrona powietrza atmosferycznego W zakresie ochrony dobrej jako ści powietrza atmosferycznego przewiduje si ę: - ograniczenie mo żliwo ści lokalizacji obiektów, których działalno ść powoduje emisj ę zanieczyszcze ń z procesów technologicznych, - preferencj ę tzw. ekologicznych źródeł i no śników energii m.in. poprzez eliminacj ę paliw węglowych oraz zapewnienie odpowiedniego do zapotrzebowania zaopatrzenia w energi ę elektryczn ą i gaz. - zakaz dla podmiotów prowadz ących działalno ść gospodarcz ą przekraczania dopuszczalnych norm emisyjnych ustalonych na podstawie przepisów szczególnych.

77 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

3.2.6. Ochrona przed hałasem Ograniczenie istniej ącego hałasu polega w głównej mierze na wyciszeniu jego źródeł, a wi ęc np. na modernizacji technologii w przemy śle celem zmniejszenia hała śliwo ści wytwarzanych wyrobów. Dopiero w przypadkach trudno ści technicznych w wyciszaniu źródeł hałasu nale ży podejmowa ć prace ograniczaj ące rozprzestrzenianie si ę ponadnormatywnych dźwi ęków. W takiej sytuacji wykonuje si ę osłony i ekrany akustyczne (w tym ekrany wykorzystuj ące ziele ń wysok ą i nisk ą) lub dokonuje si ę zmian konstrukcyjnych w obiektach pozostaj ących w strefie oddziaływania źródeł hałasu. Ponadto, dynamiczny rozwój ruchu kołowego stwarza konieczno ść modernizacji istniej ącej sieci drogowej poprzez przebudow ę nawierzchni dróg, wzmocnienie konstrukcji, korekt ę łuków itp. Po żą dany kierunek działa ń stanowi równie ż sukcesywne ograniczanie ruchu samochodów ci ęż arowych w obszarze zwartej zabudowy. Nale ży ponadto wyznaczy ć strefy z ruchem uspokojonym na terenie osiedli z zabudow ą mieszkaniow ą. Istotnym zadaniem jest prowadzenie monitoringu hałasu. Pojedyncze przejawy hałasu przemysłowego nale ży kontrolowa ć w oparciu o przepisy odr ębne.

3.2.7. Elektromagnetyczne promieniowanie niejonizujące Na poziomie gminy, w celu zapewnienia skutecznej ochrony ludno ści przed działaniem promieniowania elektromagnetycznego, w ramach polityki długofalowej, nale ży podejmowa ć działania prewencyjne wykorzystuj ąc przede wszystkim metody planistyczne. Do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego nale ży wprowadza ć zapisy dotycz ące ochrony przed promieniowaniem niejonizuj ącym, w szczególno ści obszarów ograniczonego u żytkowania wokół urz ądze ń je emituj ących, wsz ędzie tam gdzie zarejestrowane zostanie przekroczenie dopuszczalnych poziomów promieniowania.

3.2.8. Nadzwyczajne zagro żenia środowiska W celu zapewnienia skutecznej ochrony ludno ści i środowiska przed nadzwyczajnymi zagro żeniami, nale ży prowadzi ć nast ępuj ące działania: - sporz ądzenie uproszczonego planu urz ądzenia lasu wraz z cz ęś ci ą dotycz ącą ochrony przeciwpo żarowej, - propagowanie zasad przeciwdziałania zagro żeniu po żarowemu, - uporz ądkowanie le śnych dróg przeciwpo żarowych (szczególnie w obr ębie lasów niepa ństwowych), - uzupełnienie oznakowania terenów le śnych (wjazdy do lasu, parkingi le śne) tablicami informacyjno- ostrzegawczymi dotycz ącymi bezpiecze ństwa po żarowego, numerów dróg.

4. KIERUNKI I ZASADY KSZTAŁTOWANIA ROLNICZEJ I LE ŚNEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ

4.1. Le śna przestrze ń produkcyjna

Na terenach lasów obowi ązuj ą zasady gospodarki i ochrony wynikaj ące z planów urz ądzeniowych lasów oraz z przepisów odr ębnych. Na terenie lasów poza ochronnymi dopuszczalna jest lokalizacja inwestycji celu publicznego oraz obiektów słu żą cych gospodarce le śnej.

78 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

4.1.1.Zalesienia W Studium wskazuje si ę rejony, w których nale ży preferowa ć zalesienia na słabych gruntach rolniczych. Rejony zostały wskazane graficznie na rysunku Studium. Ich granice okre ślono, opieraj ąc si ę przede wszystkim na analizie obecnego rozmieszczenia powierzchni le śnych. Kierowano si ę zasad ą wypełniania luk w obecnych zalesieniach i wyrównywania - rozszerzania kompleksów le śnych w rejonach, gdzie s ą szczególnie rozdrobnione lub zaw ęż one. Zalesienia, perspektywicznie wzbogacaj ące zasoby i walory środowiska, realizowane we wskazanych w studium rejonach, mogłyby docelowo wzmocni ć tereny aktywne przyrodniczo, w tym zwi ększy ć potencjał przyrodniczy stref przyle śnych. Studium dopuszcza zalesienia poza terenami wskazanymi graficznie na rysunku na podstawie przepisów odr ębnych, za wyj ątkiem gruntów poło żonych w korytarzach ekologicznych.

4.1.2. Ochrona terenów le śnych, w tym lasów ochronnych Nierównomierna lesisto ść gminy wymaga szczególnej ochrony terenów le śnych. Dotyczy to zarówno du żych, zwartych kompleksów, jak i małych, izolowanych lasów rozproszonych wśród terenów rolnych. W gminie Miedzna małe lasy śródł ąkowe i śródpolne s ą szczególnie istotne dla kształtowania warunków ekologicznych, w tym dla świata zwierz ęcego. Konieczno ść ochrony rozproszonych małych terenów le śnych wynika ze stosunkowo małego udziału, jaki - poza zwartymi kompleksami le śnymi - maj ą w powierzchni gminy powierzchnie czynne biologicznie, trwale pokryte ro ślinno ści ą. Udział takich terenów w ogólnym bilansie powierzchni ma decyduj ący wpływ na jako ść środowiska, przyczyniaj ąc si ę do kształtowania korzystnego bilansu wodnego (retencja) i oddziałuj ąc warunki aerosanitarne. Lasy śródpolne podnosz ą jako ść przestrzeni rolniczej. Ochrona istniej ących lasów obejmowa ć powinna zarówno działania bierne jak i czynne. Jest to szczególnie istotne w przypadku małych, izolowanych zespołów lub zespołów o funkcjach szczególnych (np. w dolinach rzek). Działania czynne powinny polega ć na egzekwowaniu obowi ązków ci ążą cych na wła ścicielach lasów. Obowi ązki te okre śla przepisy odr ębne, a dotycz ą one w szczególno ści odpowiedniej piel ęgnacji drzewostanów. Szczególnej ochronie podlegaj ą lasy ochronne. Na terenie lasów ochronnych obowi ązuje nakaz prowadzenia w nich gospodarki le śnej w sposób zapewniaj ący ci ągłe spełnianie przez nie celów, dla których zostały wydzielone a przede wszystkim przestrzeganie zasad gospodarowania zawartych w przepisach odr ębnych tj. w Rozporz ądzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Le śnictwa z dnia 25 sierpnia 1992r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu uznawania lasów za ochronne oraz szczegółowych zasad prowadzenia w nich gospodarki le śnej, a w szczególno ści: – zakaz pełnego lub sezonowego pozyskiwania drewna; – zakaz melioracji odwadniaj ących; – nakaz zmiany sposobu u żytkowania zr ębowego na przer ębowy; – nakaz wykonywania okre ślonych zabiegów w zakresie zagospodarowania i ochrony lasów.

4.2. Rolnicza przestrze ń produkcyjna Z przeprowadzonej diagnozy wynika, że rolnicza przestrze ń produkcyjna w gminie Miedzna, mimo nie najlepszej jako ści gleb, wykorzystywana jest do ść efektywnie. Zwracaj ą uwag ę zwłaszcza wysoka obsada bydła w produkcji zwierz ęcej, a w produkcji ro ślinnej do ść wysoka produkcja towarowa warzyw, głównie na rynek warszawski. Grunty niskiej jako ści na ogół nie s ą u żytkowane. Uwzgl ędniaj ąc ten stan, w kształtowaniu rolniczej przestrzeni produkcyjnej w studium kierowano si ę nast ępuj ącymi zasadami:

79 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

- wskazane na rysunku studium tereny nowej zabudowy, uszczuplaj ące areał u żytków rolnych, starano si ę lokalizowa ć w enklawach i w s ąsiedztwie istniej ącej zabudowy, na gruntach nadaj ących si ę pod zabudow ę, posiadaj ących odpowiednie uzbrojenie lub łatwo ść jego wykonania, o relatywnie najni ższej przydatno ści do produkcji rolnej, - tereny o najni ższej przydatno ści do produkcji rolnej wskazano pod zalesienia kieruj ąc si ę ponadto innymi zasadami, zwłaszcza d ąż eniem do wyrównywania granicy polno-le śnej, - w celu poprawy struktury agrarnej konieczne jest wdra żanie procesu scale ń i wymiany gruntów. Ponadto na terenach rolniczych dopuszcza si ę: - modernizacj ę, przebudow ę i rozbudow ę istniej ących siedlisk zagrodowych, - budow ę siedliska zagrodowego zgodnie z przepisami odr ębnymi w tej mierze, - lokalizacj ę sieci i urz ądze ń infrastruktury technicznej, - pobór kruszywa na zasadach okre ślonych w przepisach odr ębnych, - budow ę dróg lokalnych i dojazdowych niezb ędnych do funkcjonowania tych terenów oraz poszerzanie istniej ących dróg, - przeznaczenie gruntów rolnych pod zalesienie na wniosek wła ściciela, je śli spełniaj ą one warunki okre ślone w przepisach odr ębnych.

Na terenach rolnych obowi ązuje: - zachowanie istniej ących urz ądze ń melioracyjnych w obr ębie miejscowo ści: Miedzna, Mi ędzyle ś, Orzeszówka, Poszewka, Rostki, Tchórzowa, Ugoszcz, Warchoły, Wola Orzeszowska, Wrotnów, Wrzoski, Zuzułka, Żele źniki oraz lokalizacji istniej ących urz ądze ń melioracyjnych poza tymi terenami dla umo żliwienia bezkolizyjnego odprowadzenia nadmiaru wód z u żytków rolnych; - zmiany u żytkowania zmeliorowanych terenów rolnych powinny uwzgl ędnia ć dostosowanie istniej ących urz ądze ń melioracji wodnych szczegółowych do nowych funkcji, tym samym b ędą wymaga ć przebudowy, likwidacji w celu polepszenia zdolno ści produkcyjnej u żytków rolnych oraz ułatwienia uprawy gruntów; - ochrona terenów zadrzewie ń śródpolnych, ols nad ciekami wodnymi, zespołów ro ślinno ści wodnej i torfowisk. Zabrania si ę ich niszczenia, uszczuplania i osłabiania odporno ści siedliskowej. Działania mog ące zmieni ć stosunki wodne wymagaj ą uzyskania pozwole ń wodno-prawnych.

5. OBSZARY I ZASADY OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I ZABYTKÓW ORAZ DÓBR KULTURY WSPÓŁCZESNEJ

5.1. Obszary obj ęte ochroną wojewódzkiego konserwatora zabytków Obiekty wraz z otoczeniem wpisane do rejestru zabytków wojewódzkiego konserwatora zabytków na terenie gminy Miedzna:

1. Ko ściół par. pw. Zwiastowania NMP, w Miedznie, mur., 1887-1893, arch. Józef Pius Dzieko ński, Nr rejestru zabytków A - 365 z dnia 28.12.1984 r. 2. Kaplica Objawie ń w Miedznie, mur., XVIII/XIX w, Nr rejestru zabytków A -1051 z dnia 0902.2011 r. 3. Urz ąd Gminy w Miedznie, mur., 1925 – 1926 r., Nr rejestru zabytków A – 894, z dnia 07.12.2009 r. 4. Zajazd, w Miedznie, mur., 2 poł. XVIII w., przebud. XIX i XX w., Nr rejestru zabytków A - 141/626 z dnia 4.04.1962 r. 5. Pozostało ści dworu obronnego, w Miedznie, mur., k. XVI lub 1 poł. XVII w., rozebrany ok. poł. XIX w., Nr rejestru zabytków A - 140/625 z dnia 4.04.1962 r.

80 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

6. Osada kultury łu życkiej IV okresu br ązu oraz z okresu średniowiecza w Miedznie, nr rejestru zabytków A- 986 z dnia 10.01.1973 r. 7. Ko ściół par. pw. św. Antoniego, w Ugoszczy mur., 1923 – 1930 r., arch. Wacław Piasecki, Nr rejestru zabytków A – 830 z dnia 12.12.2008 r.

Wszelkie prace inwestycyjne podejmowane przy wymienionych obiektach nale ży prowadzi ć w oparciu o przepisy odr ębne.

5.2. Obiekty znajduj ące si ę w ewidencji wojewódzkiego konserwatora zabytków Na obszarze gminy Miedzna 48 obiektów reprezentuj ących: układy przestrzenne miejscowo ści, architektur ę sakraln ą i świeck ą, cmentarze, zabytki techniki, kapliczki, figury i krzy że przydro żne, a tak że 90 stanowisk archeologicznych, posiadaj ących warto ści kulturowe, zostało uj ętych w ewidencji zabytków. Wykaz obiektów znajduj ących si ę w ewidencji zabytków zał ączony jest do cz ęś ci uwarunkowania. Wszelkie prace inwestycyjne podejmowane przy wymienionych obiektach nale ży prowadzi ć w oparciu o przepisy odr ębne.

5.3. Obiekty i obszary proponowane do obj ęcia ochron ą wojewódzkiego konserwatora zabytków Postuluje si ę wpisanie do rejestru zabytków nast ępuj ących obiektów: 1. Dwór w Miedznie, drewn., 2 poł. XIX w. 2. Pozostało ści Parku Dworskiego w Miedznie, 2 poł. XIX w. 3. Kapliczka przydro żna w Mi ędzylesiu, mur., XVII – XIX w.

5.4. Strefowanie krajobrazu kulturowego oraz ustalenia w poszczególnych strefach W zakresie ochrony warto ści kulturowych terenu gminy Miedzna obj ętego opracowaniem, ustalono historyczne rozplanowanie przestrzenne, historyczn ą struktur ę funkcjonaln ą, warto ściowe obiekty kubaturowe oraz warto ści ekspozycyjno-krajobrazowe. Wnioski wypływaj ące ze stanu warto ści kulturowych terenu obj ętego opracowaniem, umo żliwiły okre ślenie stref ochrony konserwatorskiej. Strefy te grupuj ą obszary i zespoły o podobnej warto ści kulturowej, przyrodniczej i krajobrazowej. Wyznaczenie w ich zasi ęgu chronionych pojedynczych obiektów, umo żliwia ponadto ich ochron ę niezale żnie od charakteru strefy w jakiej si ę znajduj ą. Na obszarze gminy Miedzna, proponuje si ę wyznaczy ć nast ępuj ące strefy ochrony konserwatorskiej:

Strefa "A" - pełnej ochrony historycznej struktury przestrzennej, obejmuje: - Kościół parafialny wraz z terenem go otaczaj ącym w Miedznie, - Kaplic ę Objawie ń wraz z otoczeniem nad rzeczk ą Miedzank ą w Miedznie, - Urz ąd Gminy w Miedznie, - zajazd w Miedznie - Kościół parafialny wraz z terenem go otaczaj ącym w Ugoszczy.

Strefa "A" obejmuje obszar, na którym elementy historycznego układu przestrzennego miejscowo ści lub jego cz ęś ci, tzn. rozplanowanie, zabudowa oraz zwi ązany z nim integralnie teren i krajobraz zachowały si ę w tak wysokim stopniu, że znajduj ący si ę na nim zespół, wyró żnia si ę w cało ści układu przestrzennego współczesnej miejscowo ści swoimi cechami 81 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

przestrzennymi, a w szczególno ści tym, że dominuj ą w nim elementy historycznej kompozycji przestrzennej, obrazuj ące czytelnie historyczne pochodzenie zespołu oraz reprezentacyjne lub typowe dla pewnego okresu w rozwoju architektury i urbanistyki pod wzgl ędem rozplanowania, zabudowy oraz układu terenu i krajobrazu. Z reguły dotyczy to obiektów wpisanych do rejestru zabytków. W granicach strefy A ustala si ę: - zachowanie zasadniczych elementów historycznego rozplanowania terenów, - dopuszcza si ę roboty budowlane z wymogiem dostosowania do historycznej kompozycji urbanistycznej w zakresie sytuacji, skali, bryły, formy, podziałów architektonicznych, proporcji powierzchni muru i otworów, materiału oraz nawi ązaniem form współczesnych do lokalnej tradycji architektonicznej, - zakaz wprowadzania nowych zadrzewie ń, - zakaz umieszczania szyldów i reklam na ogrodzeniach oraz na drzewach i w obr ębie ich koron, -zakazuje si ę umieszczania reklam i banerów wielkoformatowych, - zakazuje si ę montowania urz ądze ń technicznych, jak: maszty telekomunikacyjne, transformatory, itp.

Strefa "B" - ochrony zachowanych elementów zabytkowych, obejmuje: - układ przestrzenny miejscowo ści Miedzna, - układ przestrzenny miejscowo ści Mi ędzyle ś, - układ przestrzenny miejscowo ści Poszewka, - układ przestrzenny miejscowo ści Wrzoski, - cmentarz parafialny w Miedznie, - cmentarz parafialny w Ugoszczy, - teren zespołu dworsko-parkowego we Wrotnowie.

Strefa "B" obejmuje najcz ęś ciej te tereny historycznego układu przestrzennego, które znajdowały si ę poza danym o środkiem zało żenia, tj. tereny dawnych przedmie ść lub obrze ży miasta, obszary pocz ątkowo rolnicze, nast ępnie poddawane parcelacji, których zabudowa nie reprezentuj ąc wysokiej warto ści zabytkowej i plastycznej oraz nie figuruj ąc w wi ększo ści w rejestrach konserwatorskich, stanowi warto ść kulturow ą w skali lokalnej. Stref ą "B" obejmuje si ę te ż niezb ędn ą podbudow ę przestrzenn ą dla zabytkowego obiektu dominuj ącego a tak że tereny historycznego układu przestrzennego gdzie zostały zatarte elementy dawnego zało żenia, rozebrane lub przebudowana historyczne budowle kubaturowe, zlikwidowane cieki wodne czy zespoły starodrzewu. W strefie tej ustala si ę: - wymaga si ę zachowania zasadniczych elementów historycznego rozplanowania, tj. utrzymania istniej ącej sieci dróg, alei, szpalerów osi widokowych i kompozycyjnych, cieków i akwenów wodnych, - zakazuje si ę wznoszenia nowych obiektów kubaturowych, poza terenami zabudowy wyznaczonej w Studium, -zakazuje si ę umieszczania reklam i banerów wielkoformatowych.

Strefa "K" - ochrony krajobrazu, obejmuje: - teren przy cmentarzu parafialnym w Miedznie, - teren przy ko ściele parafialnym w Ugoszczy, - teren przy zespole dworsko-parkowym we Wrotnowie.

Strefa "K" obejmuje tereny krajobrazu integralnie zwi ązane z zespołem zabytkowym, znajduj ące si ę w jego otoczeniu. Granice strefy "K" wyznacza si ę obejmuj ąc nimi obszary

82 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

jednorodne pod wzgl ędem rodzaju pokrycia terenu lub rodzaju zwi ązków widokowych w zespole zabytkowym. Strefa "K" została wprowadzona jako uzupełnienie stref ochrony konserwatorskiej "A" i "B" w charakterze otuliny. W strefie tej ustala si ę: - zachowanie istniej ącego warto ściowego drzewostanu, - utrzymanie istniej ącego u żytkowania, - nie wprowadzanie zwartych nasadze ń wysok ą ro ślinno ści ą, - nie lokalizowanie nowych obiektów kubaturowych, poza terenami zabudowy wyznaczonej w Studium, - zakazuje si ę umieszczania reklam i banerów wielkoformatowych, - zakazuje si ę montowania urz ądze ń technicznych, jak: maszty telekomunikacyjne, transformatory, itp..

Strefa "E" - ochrony ekspozycji zespołu zabytkowego, obejmuje: - widok na ko ściół parafialny w Miedznie z drogi W ęgrów - Miedzna w kierunku północnym, - widok na ko ściół parafialny w Miedznie z drogi Sokołów Podlaski - Miedzna w kierunku północno-zachodnim, - widok na ko ściół parafialny w Miedznie z drogi Wrotnów - Miedzna w kierunku południowo-wschodnim.

Strefa "E" jest stref ą ochrony ekspozycji, która obejmuje obszar stanowi ący zabezpieczenie wła ściwego eksponowania zespołów lub obiektów zabytkowych. Wyznaczenie granic strefy "E" jest zale żne od wielko ści i bogactwa sylwety zespołu zabytkowego, od rozło żenia akcentów dominuj ących, wreszcie od ukształtowania terenu, na którym poło żony jest zespół zabytkowy oraz tereny otaczaj ące. W strefie tej: - wprowadza si ę zakaz zwartych nasadze ń wysok ą ro ślinno ści ą, - dopuszcza si ę realizacj ę zabudowy wył ącznie niskiej. - zakazuje si ę umieszczania reklam i banerów wielkoformatowych, - zakazuje si ę montowania urz ądze ń technicznych, jak: maszty telekomunikacyjne, transformatory, itp.

Strefa "W" - ochrony zachowanych reliktów archeologicznych, obejmuje: 1. Ruiny zamku obronnego z okresu nowo żytnego w Miedznie, nr rejestru zabytków 140/625 z 04. 04. 1962 r. 2. Osad ę kultury łu życkiej IV okresu br ązu oraz z okresu średniowiecza w Miedznie, nr rejestru zabytków 986 z dnia 10.01.1973 r. Stanowiska wpisane do rejestru zabytków oraz tereny o rozpoznanej zawarto ści reliktów archeologicznych, podlegaj ą ochronie konserwatorskiej poprzez obj ęcie ich stref ą ochrony reliktów archeologicznych - "W". Na obszarze strefy "W", wprowadza si ę zakaz wszelkiej działalno ści budowlanej, nie zwi ązanej bezpo średnio z rewaloryzacj ą tych terenów. Dopuszczalne s ą działania ograniczone, polegaj ące na zabezpieczeniu i konserwacji zachowanych fragmentów zabytkowych, ich ekspozycji w terenie, wzgl ędnie zaznaczeniu ich śladów. Działalno ść ta mo że by ć uruchomiona dopiero po przeprowadzeniu szczegółowych bada ń archeologicznych. Obszar obj ęty stref ą "W" mo że by ć pozostawiony jako teren otwarty pełni ący funkcje muzealne. Wszelkie działania inwestycyjne w strefie „W” należy prowadzi ć w oparciu o przepisy odr ębne.

83 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Strefa "OW" - obserwacji archeologicznych rozpoznanych stanowisk, obejmuje:

Numer Numer stanowiska na obszarze AZP strefy 1. 50-76/5 2. 50-76/10 3. 50-76/3 i 50-76/4 i 50-76/7 4. 50-76/ 6 i 50-76/8 i 50-76/9 5. 50-76/11 6. 50-76/12 7. 50-76/13 8. 50-76/15 i 50-76/16 9. 50-76/14 i 50-76/17 10. 51-75/25 11. 51-75/24 12. 51-75/22 13. 51-75/23 14. 51-75/21 15. 51-76/27 16. 51-76/25 17. 51-76/26 18. 51-76/7 19. 51-76/8 20. 51-76/6 21. 51-76/17 22. 51-76/16 23. 51-76/15 24. 51-76/9 25. 51-76/10 26. 51-76/23 27. 51-76/20 i 51-76/21 28. 51-76/18 29. 51-76/22 30. 51-76/24 31. 51-76/14 32. 51-76/19 33. 51-76/28 34. 51-76/12 35. 51-76/11 36. 51-76/13 37. 51-76/4 i 51-76/5 38. 51-76/1 i 51-76/2 i 51-76/3 39. 51-77/3 40. 51-77/2 41. 51-77/1 42. 52-76/27 43. 52-76/26 44. 52-76/23 45. 52-76/13 i 52-76/14 i 52-76/19 i 52-76/31

84 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

46. 52-76/28 47. 52-76/12 i 52-76/18 48. 52-76/29 49. 52-76/21 50. 52-76/10 i 52-76/11 51. 52-76/17 52. 52-76/8 53. 52-76/16 54. 52-76/22 55. 52-76/20 56. 52-76/4 57. 52-76/3 58. 52-76/2 59. 52-77/1 i 52-77/2 i 52-77/3 i 52-77/6 60. 52-77/4 61. 52-77/5 62. 52-77/9 i 52-77/10 i 52-77/11 63. 52-77/8 64. 52-77/7 65. 52-77/12

Strefa „OW” obejmuje obszary płaskich stanowisk archeologicznych, które nie zostały umieszczone w rejestrze zabytków, a znajduj ą si ę w ewidencji zabytków. Na obszarze strefy "OW", wszelka działalno ść inwestycyjna, a w szczególno ści ta, która ł ączy si ę z naruszeniem ziemi na gł ęboko ść 30 cm, musi by ć dokonywana po uprzednim uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, pod nadzorem archeologiczno-konserwatorskim. W przypadku stwierdzenia reliktów archeologicznych, wszelkie prace winny by ć przerwane, a teren udost ępniony do ratowniczych bada ń archeologicznych, przeprowadzonych w trybie pilnym dla szybkiego udost ępnienia terenu pod inwestycj ę. Ich wyniki powinny decydowa ć o mo żliwo ści kontynuowania prac, ewentualnie o ich zaniechaniu i zmianie przeznaczenia gruntów. Na obszarach strefy "OW" nale ży zatem unika ć lokalizowania inwestycji wielkokubaturowych i wymagaj ących szczególnych warunków posadowienia, (np. palowanie, odwierty). Zakazuje si ę zalesiania obszarów stanowisk archeologicznych oraz usuwania karpin w ich granicach. Wojewódzki Konserwator Zabytków mo że nie udzieli ć zgody na lokalizacj ę inwestycji na obszarze zabytkowym, je żeli przemawiaj ą za tym postanowieniem wa żne wzgl ędy merytoryczne (ochrona, zachowanie unikatowych wartości naukowych zabytków dla przyszłych bada ń). W uzasadnionych przypadkach WKZ mo że zrezygnowa ć z wymogu nadzoru konserwatorskiego m.in. w przypadku gdy mamy do czynienia z drobn ą inwestycj ą, np. przył ącze kabla. Wszelkie działania inwestycyjne w strefie „OW” należy prowadzi ć w oparciu o przepisy odr ębne.

6. KIERUNKI ROZWOJU KOMUNIKACJI

Głównym zadaniem niniejszego opracowania jest okre ślenie kierunków systemu transportowego dla gminy w zmieniaj ących si ę warunkach ekonomicznych, gospodarczych i prawnych w celu efektywno ści jego działania. Zrealizowanie tego celu b ędzie uzale żnione od:

85 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

- zapewnienia drogowych powi ąza ń zewn ętrznych z układem dróg krajowych, wojewódzkich, najbli ższymi miastami (W ęgrowem, Sokołowem Podlaskim, Kałuszynem, Mi ńskiem Mazowieckim), z s ąsiednimi gminami, a w perspektywie z o środkiem wojewódzkim w Warszawie, - zapewnienia obsługi komunikacyjnej zagospodarowania przestrzennego w układzie wewn ętrznym gminy drogami o odpowiednim standardzie (nawierzchnia twarda ulepszona), - rozwoju sieci zewn ętrznych powi ąza ń autobusowych gminy, - poprawy sytuacji w dziedzinie obsługi technicznej pojazdów. Podstawowym warunkiem dla rozwoju przestrzennego gminy jest wyposa żenie dróg powiatowych i gminnych w nawierzchni ę tward ą ulepszon ą o odpowiedniej szeroko ści i no śno ści oraz pozostałych parametrach technicznych odpowiadaj ących przypisanej im klasie.

6.1. Układ drogowy Podstawowy układ drogowy gminy Miedzna tworzy ć b ędą: - drogi powiatowe, - drogi gminne. Drogi powiatowe oznaczone na rysunku Studium symbolem KDP b ędą stanowiły drogi wymienione w cz ęś ci I „Uwarunkowania Komunikacyjne” pkt. 9. Drogi powiatowe b ędą pełniły zasadnicz ą rolę w powi ązaniach zewn ętrznych i wewn ętrznych gminy. Proponuje si ę zmian ę kategorii drogi gminnej nr 420509W Warchoły-Ludwinów do drogi kategorii powiatowej. Droga ta wraz z drogami powiatowymi nr 4233W i nr 4223W tworzy ć b ędzie ci ąg ł ącz ący drog ę krajow ą nr 696 (Łochów-Węgrów) z droga wojewódzk ą nr 63 (Sokołów Podlaski - Ostrów Mazowiecka). Drogi gminne oznaczone na rysunku Studium symbolem KDG stanowi ą układ uzupełniaj ący w stosunku do układu podstawowego, który ł ączy wsie gminy mi ędzy sob ą i w powi ązaniu z układem powiatowym stwarza mo żliwo ść dojazdu do wsi gminnej mieszka ńcom mniejszych miejscowo ści. Szczególne znaczenie w układzie dróg gminnych będą miały drogi wymienione w cz ęś ci I „Uwarunkowania Komunikacyjne” pkt. 9. Przy opracowywaniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego nale ży uwzgl ędni ć nast ępuj ące zalecenia: - okre śli ć linie rozgraniczaj ące dla poszczególnych ci ągów drogowych przyjmuj ąc dla dróg powiatowych min. 12m, gminnych min. 10m z mo żliwo ści ą dopuszczenia mniejszej szeroko ści po przeprowadzonej analizie stanu faktycznego i prawnego terenu, - wprowadzi ć do wykazu dróg gminnych drogi (nie obj ęte obowi ązuj ącym zakazem) obsługuj ące zabudow ę na terenach wsi oraz tereny rolnicze, - obiekty budowlane przy drogach powinny by ć sytuowane zgodnie z przepisami szczególnymi.

6.2. Komunikacja zbiorowa Gmina obsługiwana b ędzie głównie przez komunikacj ę autobusow ą PKS oraz prywatnych przewo źników, która b ędzie realizowa ć: - powi ązania wewn ątrzwojewódzkie - powi ązania z o środkiem powiatowym - powi ązania mi ędzygminne i wewn ątrzgminne Generaln ą zasad ą funkcjonowania komunikacji b ędzie prowadzenie wszystkich linii przez miejscowo ść b ędącą o środkiem gminnym, co umo żliwi poł ączenie obsługiwanych obszarów z siedzib ą władz gminnych, szkoł ą gimnazjaln ą itp. (odległo ść do przystanków autobusowych nie wi ększa ni ż 1 km). Ostateczne kierunki rozwoju linii autobusowych mo żna b ędzie ustali ć w okresie pó źniejszym uwzgl ędniaj ąc rzeczywiste kierunki rozwojowe powiatu i s ąsiednich gmin oraz poprawy stanu dróg.

86 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

6.3. Transport Gmina z uwagi na brak dost ępno ści do kolei, korzysta ć b ędzie wył ącznie z transportu samochodowego. Nale ży wspiera ć inicjatywy gospodarcze i promowa ć rozwój usług transportowych. Na terenie gminy Miedzna na wniosek zostało uwzgl ędnione l ądowisko na potrzeby własne inwestora dla szybowców i helikopterów oznaczony graficznie na rysunku Studium.

6.4. Zaplecze techniczne motoryzacji Nale ży d ąż yć do rozwoju niewielkich obiektów obsługi technicznej pojazdów, które w sumie byłyby zdolne do kompleksowej obsługi.

6.5. System ście żek rowerowych W celu zwi ększenia atrakcyjno ści pod wzgl ędem turystycznym gminy Miedzna nale ży przewidzie ć prowadzenie ście żek rowerowych nie tylko wzdłu ż dróg powiatowych, ale równie ż wzdłu ż wa żniejszych dróg gminnych (w nawi ązaniu do terenów atrakcyjnych turystycznie powi ązanych z systemem ście żek rowerowych w Nadbu żańskim Parku Krajobrazowym).

6.6. Parkowanie pojazdów Potrzeby parkingowe powinny by ć zabezpieczone na terenie lokalizacji własnej inwestora (działki budowlanej). Minimalna ilo ść miejsc parkingowych powinna by ć obliczona wg wska źników w zale żno ści od proponowanego zagospodarowania. Zalecane jest, aby w sporz ądzonych planach miejscowych i ich zmianach, okre śli ć minimalne wska źniki parkingowe dla obiektów nowo wznoszonych i rozbudowywanych, na nast ępuj ącym poziomie:

- dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej – 2 m.p./dom, - dla obiektów administracji – 25 m.p./1000 m 2 p.u ż., - dla handlu (sklepy, punkty usługowe) – 30 m.p./1000 m 2 p. u ż., - dla hurtowni – 5 ÷ 15 m.p./1000 m 2 p.u ż., - dla targowisk – 35 m.p./1000 m 2 pow. targowej lub 1,5 m.p./stoisko, - dla zakładów produkcyjnych – 35 m.p./100 zatrudnionych, - dla szkół ponadpodstawowych – 30 m.p./100 zatrudnionych, - dla restauracji i kawiarni – 35 m.p./100 miejsc konsumpcyjnych, - dla obiektów sportowych i rekreacyjnych - 20 m.p./100 u żytkowników jednocze śnie, - dla przychodni zdrowia: rejonowych – 10 m.p./1000 m2 p. u ż.; pozostałych – 2 m.p./gabinet, - dla klubów i domów kultury – 20 m.p./100 u żytkowników jednocze śnie, - dla stacji obsługi samochodów – 4 m.p./1 stanowisko naprawcze, - dla banków – 40 mp./1000 m 2 p.u ż., - dla ko ściołów – 10 m.p./1000 mieszka ńców, - dla cmentarzy – 7 m.p./ha.

Dopuszcza si ę urz ądzenie parkingów ogólnodost ępnych w obr ębie terenów ulic – pod warunkiem zachowania wymaganych parametrów technicznych ulic i zgody zarz ądcy.

7. KIERUNKI ROZWOJU INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ

87 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

7.1. Gospodarka wodno-ściekowa Systemy infrastruktury sanitarnej b ędą rozwijane do poziomu zapewniaj ącego: - ochron ę zdrowia i jako ści życia ludzi, - czysto ść środowiska, - warunki do rozwoju gospodarczego gminy. W tym celu nale ży zapewni ć: - dostaw ę odpowiedniej ilo ści i jako ści wody do picia i na potrzeby gospodarcze oraz na cele przeciwpo żarowe, - pełne sanitarne unieszkodliwienie ścieków i odpadów stałych, - dost ęp do no śników energii zgodnie z potrzebami mieszka ńców przy spełnieniu warunków racjonalnego jej wykorzystania i ochrony środowiska.

Ze zbiorowego zaopatrzenia mieszka ńców w wod ę korzystaj ą wszystkie miejscowo ści gminy. W przyszło ści do systemu tego powinny by ć sukcesywnie podł ączane nawet posesje oddalone od zwartej zabudowy, posiadaj ące obecnie własne rozwi ązania, a tak że tereny przewidziane w planach pod now ą zabudow ę. Głównym problemem pozostaj ącym do rozwi ązania w przyszło ści jest sukcesywna rozbudowa systemu kanalizacji, a w przypadku rozproszonej zabudowy, budowa przydomowych oczyszczalni ścieków.

7.2. Usuwanie odpadów stałych W zakresie gospodarki odpadami obowi ązek odebrania i zagospodarowania odpadów zgodnie z przepisami odr ębnymi. Odpady komunalne b ędą odbierane przez przedsi ębiorstwo wyłonione w trybie przetargu na podstawie ustawy Prawo zamówie ń publicznych oraz inne podmioty wpisane do rejestru działalno ści regulowanej w zakresie odbierania odpadów komunalnych.

7.3. Zaopatrzenie w ciepło i gaz Budynki b ędą ogrzewane indywidualnie. Preferuje si ę wykorzystanie ekologicznych źródeł energii na cele grzewcze dla obiektów nowoprojektowanych oraz istniej ących, co ma szczególne znaczenie dla ochrony środowiska. Nale ży przewidzie ć modernizacj ę istniej ących kotłowni z przystosowaniem ich do zasilania ekologicznymi paliwami niskoemisyjnymi. Przewiduje si ę podj ęcie prac w zakresie gazyfikacji gminy. W celu zmniejszenia zanieczyszczenia atmosfery preferuje si ę wykorzystanie gazu ziemnego na cele grzewcze oraz innych paliw ekologicznych. Gazyfikacja jest mo żliwa, o ile zawarte b ędzie porozumienie pomi ędzy dostawc ą gazu i odbiorc ą po spełnieniu kryteria ekonomicznej opłacalno ści dostaw gazu dla Przedsi ębiorstwa Gazowniczego. Realizacja zgodnie z przepisami odr ębnymi. W liniach rozgraniczaj ących dróg publicznych i niepublicznych stanowi ących dost ęp z terenów z zabudow ą mieszkaniow ą do dróg publicznych, nale ży rezerwowa ć trasy dla sieci gazowej.

8. KIERUNKI ROZWOJU ELEKTROENERGETYKI

8.1. Kierunki rozwoju powi ąza ń zewn ętrznych

88 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

8.1.1. Sieci przesyłowej najwy ższych napi ęć NN 400kV Na obecnym etapie planów rozbudowy Krajowego Systemu Elektroenergetycznego przewidywana jest budowa dwutorowej linii elektroenergetycznej o napi ęciu 400kV ł ącz ącej stacj ę elektroenergetyczn ą Siedlce Ujrzanów z istniej ącą lini ą 400kV relacji Stanisławów - Narew. Poł ączenie planowanej oraz istniej ącej linii nast ąpi na terenie gminy Miedzna. W zwi ązku z tym docelowo na terenie gminy Miedzna zlokalizowane b ędą dwie linie o napi ęciu 400kV, pierwsza relacji Stanisławów – Siedlce Ujrzanów, druga relacji Narew- Siedlce Ujrzanów. Wymogi prawne dotycz ące ochrony przed promieniowanie elektromagnetycznym wytwarzanym przez linie elektroenergetyczne najwy ższych i wysokich napi ęć zawarto w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003r. (Dz. U. Nr 192 poz. 1883), które okre śla dopuszczalne poziomy pól elektrycznych i magnetycznych w środowisku, zró żnicowane dla terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą i dla innych miejsc dost ępnych dla ludno ści. Ze wzgl ędu na skomplikowany sposób ustalania bezpiecznych odległo ści od linii 400 kV, budowanych na ró żnych słupach, według ró żnych katalogów, przyjmuje si ę, że bezpiecznymi odległo ściami budynków przeznaczonych na stały pobyt ludzi od osi elektroenergetycznych linii napowietrznych s ą: - dla istniej ącej linii 400kV odległo ść 40 m w obie strony od osi linii, - dla planowanej linii 400kV odległo ść 35 m w obie strony od osi linii. Zatem konkretna szeroko ść pasa technologicznego dla istniej ącej linii 400kV wynosi 80m, za ś dla planowanej linii 400kV wynosi 70m. W w/w pasach technologicznych zakazuje si ę realizacji budynków mieszkalnych oraz obiektów budowlanych przeznaczonych na stały pobyt ludzi. W pasie technologicznym w/w linii obowi ązuj ą wytyczne zawarte w pkt 11.2.3 Uwarunkowania .

8.1.2. Sieci dystrybucyjne wysokich napi ęć WN 110 kV

Linia dystrybucyjna 110 kV Przebiegaj ąca przez gmin ę Miedzna linia 110 kV ze stacji 110/15 kV w W ęgrowie do stacji 110/15 kV w Małkini jest w dobrym stanie technicznym. Istnienie linii i jej konkretny przebieg jest dla gminy istotnym atutem w ewentualnych planach budowy na jej terenie farm wiatrowych, pozwoli ona bowiem wyprowadzi ć do sieci dystrybucyjnej WN 110 kV PGE Dystrybucja S.A. wyprodukowan ą przez siłownie wiatrowe energi ę elektryczn ą o mocach rz ędu kilkunastu - kilkudziesi ęciu megawatów. Lokalizacja w pobli żu linii wysokiego napi ęcia 110 kV obiektów kubaturowych odpowiada ć musi ustaleniom zawartym w Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 pa ździernika 2003r. (Dz. U. Nr 192 poz. 1883), które okre śla dopuszczalne poziomy pól elektrycznych i magnetycznych w środowisku, zró żnicowane dla terenów pod zabudow ę mieszkaniow ą i dla innych miejsc dost ępnych dla ludno ści. Ze wzgl ędu na skomplikowany sposób ustalania bezpiecznych odległo ści od linii 110 kV, budowanych na ró żnych słupach, według ró żnych katalogów, przyjmuje si ę w oparciu o obliczenia, że bezpieczn ą odległo ści ą budynków mieszkalnych od skrajnych przewodów linii napowietrznych jest 14,5 m (ok. 19 m od osi linii). Lokalizacja obiektów mieszkalnych w odległo ściach mniejszych ni ż wy żej podane jest mo żliwa, jednak ka żdorazowo musi by ć poprzedzona procedur ą pomiarow ą okre ślon ą w wymienionym na wst ępie Rozporz ądzeniu Ministra Środowiska oraz uzgodnieniami z wła ścicielem linii. Ze wzgl ędu na planowan ą lokalizacj ę elektrowni wiatrowych, dopuszcza si ę na terenie gminy Miedzna zlokalizowanie napowietrznej lub podziemnej linii 110kV słu żą cej do odbioru energii elektrycznej wyprodukowanej w elektrowniach wiatrowych. Jej przebieg nale ży zaplanowa ć 89 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

w sposób uwzgl ędniaj ący walory środowiskowe gminy Miedzna oraz uwarunkowania technologiczne.

Stacje elektroenergetyczne 110/SN kV W zwi ązku z wyznaczeniem w niniejszym studium terenów lokalizacji farm wiatrowych, istotn ą rol ę w odbiorze wytworzonej w nich energii elektrycznej odgrywa ć mo że w przyszło ści (w zale żno ści od mocy przył ączeniowej) budowa nowej stacji 110/SN. W chwili obecnej nie ma na ten temat konkretnych przes ądze ń. W sferze planów pozostaje ju ż od wielu lat pomysł budowy stacji WN/SN w s ąsiedniej gminie Kosów Lacki, lub w gminie Sterdy ń, co znacznie poprawiłoby parametry zasilania równie ż gminy Miedzna. Do czasów ich realizacji, zasilanie pracuj ących w niej stacji 15/0,4 kV odbywa ć si ę b ędzie ze stacji w W ęgrowie, Małkini, a tak że w (w sytuacjach awaryjnych) Sokołowie Podlaskim i Łochowie. Stacje te w razie potrzeby b ędą modernizowane i rozbudowywane.

Sieci dystrybucyjne średniego napi ęcia 15 kV Du że znaczenie dla poprawy niezawodno ści zasilania gminy Miedzna i gmin sąsiednich energi ą elektryczn ą średniego napi ęcia 15 kV b ędzie miała modernizacja i rozbudowa zwi ązanego z gmin ą systemu magistralnych linii SN 15 kV (wraz z powiązaniami mi ędzyliniowymi). Inwestycje postulowane: - modernizacja odcinka linii SN 15 kV (Ludwinów -Poszewka) b ędącego poł ączeniem pomi ędzy magistralami W ęgrów - Wrotnów i W ęgrów Stara – Wie ś, - wykonanie poł ączenia pomi ędzy magistralami Sokołów Podl. – W ęgrów i W ęgrów – Wrotnów poprzez budow ę odcinka nowej linii SN 15 kV, która poł ączy promieniowe odgał ęzienia do stacji trafo 15/0,4 kV Jartypory Butlerów i Wola Orzeszowska Kolonia 2, - wykonania poł ączenia pomi ędzy magistralami W ęgrów - Wrotnów i Małkinia -Sokołów Podl. poprzez budow ę linii ł ącz ącej linie do stacji 15/0,4 kV Żochy 3 i Chruszczewka Kolonia 1; - wykonanie poł ączenia pomi ędzy magistralami W ęgrów – Wrotnów i Łochów –Orzełek poprzez budow ę brakuj ącego odcinka linii pomi ędzy promieniowymi odgał ęzieniami do stacji 15/0,4 kV Ugoszcz 1 i Lipki Stare Kolonia 1. Postulaty te nie wyczerpuj ą pakietu działa ń inwestycyjnych maj ących poprawi ć parametry sieci zasilaj ącej gmin ę Miedzna. W zale żno ści od konkretnych potrzeb, wła ściwy zakład dystrybucyjny realizował b ędzie odpowiednie działania inwestycyjne, z których cz ęść sieci SN słu żyć mo że odbiorowi energii z siłowni wiatrowych. Normaln ą działalno ści ą operatora systemu dystrybucyjnego b ędzie budowa, rozbudowa i modernizacja sieci SN 15 kV uj ętych w sporządzanych cyklicznie planach rozwoju. W polityce inwestycyjnej zakładu dystrybucyjnego coraz wi ększ ą rol ę odgrywa ć b ędą linie kablowe SN, jako element mniej konfliktowy przestrzennie oraz bezpieczniejszy w eksploatacji, bowiem odpada problem uszkodze ń linii przez drzewa, oblodzenia i silne wiatry. Istotnym elementem w usprawnianiu pracy systemu linii magistralnych SN 15 kV ograniczaj ącym długo ść przerw w dostawie energii SN 15 kV b ędzie monta ż w trzonach linii magistralnych i na głównych odgał ęzieniach manewrowych odł ączników z nap ędami uruchamianymi drog ą radiow ą.

8.2. Kierunki rozwoju lokalnych sieci SN 15 kV i nN 0,4 kV Najwa żniejszym kierunkiem rozwoju tych sieci jest ich remont i rozbudowa zwi ązana z konieczno ści ą poprawy parametrów technicznych dostarczanej energii i przył ączaniem nowych odbiorców.

90 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

Najwi ększych działa ń inwestycyjnych wymagaj ą wsie o najgorszym stanie technicznym sieci lokalnych. S ą to: Żele źniki i Tchórzowa. Wykonania modernizacji cz ęś ciowych obejmuj ących niektóre elementy urz ądze ń lokalnych (najcz ęś ciej dobudowa nowych stacji trafo 15/0,4 kV, modernizacja wyeksploatowanych stacji i linii, wymiana przewodów niektórych obwodów linii niskiego napi ęcia 0,4 kV) wymaga kilka dalszych wsi: Miedzna, Wrotnów, Mi ędzyle ś, Wola Orzeszowska, Poszewka, Warchoły oraz Rostki i Ugoszcz. Oprócz prac modernizacyjnych o ró żnym zakresie, procesem ci ągłym jest budowa na terenie całej gminy urz ądze ń nowych i rozbudowa cz ęś ci istniej ących sieci, słu żą cych zasilaniu powstaj ących obiektów. Istotne znaczenie ma równie ż budowa i rozbudowa oświetlenia ulicznego. Według informacji przesłanych przez PGE Dystrybucja S.A. Oddział Warszawa we wnioskach do niniejszego studium, budowa, rozbudowa i modernizacja sieci elektroenergetycznych realizowana b ędzie według nast ępuj ących zasad: a) dominuj ącym systemem rozwoju sieci b ędzie system linii napowietrznych ze słupowymi stacjami trafo 15/0,4 kV, jednak zakład dystrybucyjny dopuszcza równie ż budow ę sieci w systemie kablowym; b) kablowe sieci SN 15 kV i wn ętrzowe stacje trafo 15/0,4 kV budowane b ędą dla odbiorców o du żych mocach i w przypadku braku napowietrznych linii SN; c) napowietrzne linie SN i nN budowane b ędą po odr ębnych trasach, d) trasy linii nN 0,4 kV (a tak że w miar ę mo żliwo ści SN) obsługuj ących tereny budowlane lokalizowa ć nale ży w pasach drogowych, e) projektowanie, budowa i eksploatacja sieci napowietrznych powinna by ć skoordynowana z racjonaln ą gospodark ą drzewostanem uwzgl ędniaj ącą bezpiecze ństwo sieci zlokalizowanych w zasi ęgu pni i gał ęzi drzew. Istniej ące obecnie rozwi ązania techniczne pozwalaj ą na budow ę sieci napowietrznych przewodami izolowanymi, na pojedynczych słupach wirowanych, co poprawia bezpiecze ństwo eksploatacji sieci, ich estetyk ę oraz zmniejsza zapotrzebowanie terenu pod słupowe stacje trafo 15/0,4 kV.

8.3. Odnawialne źródła energii Bardzo wa żnym elementem gospodarki energi ą elektryczn ą jest racjonalizacja jej zu życia poprzez stosowanie energooszcz ędnych źródeł światła oraz nowoczesnych, wysokosprawnych urz ądze ń i maszyn elektrycznych używanych w gospodarstwach domowych, usługach i w produkcji rolnej. Istotna jest równie ż dbało ść odbiorców energii o stan techniczny swoich instalacji, a zakładu dystrybucyjnego o stan techniczny sieci, co zmniejszy straty energii i poprawi bezpiecze ństwo ludzi i mienia. Jednym z perspektywicznych kierunków rozwoju elektroenergetyki, obok energetyki wiatrowej b ędzie budowa lokalnych źródeł energii elektrycznej wykorzystuj ących odnawialn ą energi ę biogazu, biomasy, wody, sło ńca do nap ędu generatorów pr ądu. Na terenie gminy Miedzna wyznaczono dwa tereny elektrowni fotowoltaicznych. Najbardziej istotn ą gał ęzi ą energetyki odnawialnej mo że by ć jednak w gminie Miedzna energetyka oparta o wykorzystanie energii wiatru. W celu wł ączenia gminy w realizacj ę polskiej polityki klimatyczno-energetycznej oraz wydatnej poprawy jej bezpiecze ństwa energetycznego, niniejsze studium wychodz ąc naprzeciw tym potrzebom wyznacza kilka obszarów lokalizacji elektrowni wiatrowych. Lokalizacje te bior ą pod uwag ę szereg podstawowych wymogów środowiskowych stawianych przed ingeruj ącymi w przestrze ń siłowniami wiatrowymi, jednak ostateczne decyzje o budowie konkretnych obiektów o ści śle okre ślonych parametrach energetycznych 91 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

oraz gabarytach, w ści śle okre ślonych miejscach, powinny zosta ć poprzedzone bardzo wnikliwymi, wszechstronnymi i szczegółowymi ocenami oddziaływania tych obiektów na środowisko. Ka żdy etap prac nad t ą ocen ą musi by ć zgodnie z wymogami przepisów szczególnych prowadzony z powszechnym udziałem lokalnej społeczno ści zamieszkuj ącej gmin ę. Dyskusja społeczna winna by ć poprzedzona szerok ą i obiektywn ą kampani ą informacyjn ą, która uwzgl ędni wszystkie pozytywne, ale te ż i negatywne nast ępstwa wynikaj ące z budowy oraz eksploatacji siłowni wiatrowych. Przyj ęte przez inwestora wst ępne zało żenia lokalizacyjne i parametry techniczne całych elektrowni wiatrowych wraz z infrastruktur ą towarzysz ącą (linie i stacje elektroenergetyczne, drogi dojazdowe) musz ą odpowiada ć przepisom szczególnym (akty prawne, normy techniczne, itp.) reguluj ącym zasady ochrony środowiska (w tym przede wszystkim człowieka) przed niekorzystnymi zjawiskami towarzysz ącymi budowie i pracy siłowni wiatrowych. Weryfikacja zało żeń nast ępuje w procesie oceny oddziaływania tych obiektów na środowisko. Przedmiotowa ocena musi uwzgl ędnia ć mi ędzy innymi oddziaływanie konkretnego zamierzenia inwestycyjnego na obszary obj ęte ochron ą prawn ą, obszary cenne przyrodniczo nie obj ęte tak ą ochronn ą, obszary lokalizacji siedzib ludzkich, obszary rolne i le śne, szlaki migracyjne ptaków, obszary wyst ępowania rzadkich gatunków ro ślin i zwierz ąt, oddziaływanie na krajobraz, oddziaływanie na obiekty dziedzictwa kulturowego oraz obiekty słu żą ce rekreacji i turystyce, oddziaływanie na elementy istniej ącej infrastruktury technicznej i komunikacyjnej. Z uwagi na planowan ą lokalizacj ę elektrowni wiatrowych bardzo istotnymi s ą analizy oddziaływania na środowisko niekorzystnych czynników i zjawisk (hałas, wibracje, infrad źwi ęki, migotanie łopat, etc.), wynikaj ących z pracy tych elektrowni. Dodatkowym efektem skali i synergii ka żdej elektrowni wiatrowej jest, w zale żno ści od ich ilo ści masztów oraz mocy elektrowni konieczno ść lokalizacji elementów liniowej i punktowej infrastruktury energetycznej, komunikacyjnej słu żą cej budowie oraz eksploatacji farmy. Niniejsze Studium zakłada zasady inwestowania w obrębie obszarów przeznaczonych pod lokalizacj ę elektrowni wiatrowych wraz z niezb ędn ą infrastruktur ą techniczn ą: - lokalizacja elektrowni mo żliwa jest na wskazanych terenach rolnych, co nie zmieni ich rolniczego u żytkowania, z wyj ątkiem terenu pod samymi turbinami wiatrowymi. Na terenach rolnych dopuszcza si ę tak że lokalizacj ę urz ądze ń infrastruktury technicznej koniecznej do wła ściwego funkcjonowania i eksploatacji urz ądze ń produkuj ących energi ę elektryczn ą wiatru, nieuci ąż liwych urz ądze ń gospodarki komunalnej, obiektów obsługi produkcji rolnej oraz innych obiektów i urządze ń infrastruktury technicznej, których funkcjonowanie nie jest sprzeczne z funkcjonowaniem i eksploatacj ą elektrowni wiatrowych. Zakazuje si ę natomiast lokalizacji nowej zabudowy mieszkaniowej, - elektrownie wiatrowe wraz z niezb ędn ą infrastruktur ą nale ży lokalizowa ć w taki sposób, aby wytwarzany przez prac ę turbin hałas nie przekraczał norm akustycznych na terenach istniej ącej lub planowanej zabudowy mieszkaniowej i innych terenów podlegaj ących ochronie akustycznej zgodnie z przepisami odr ębnymi, - na terenach, na których poziom hałasu przekracza normy akustyczne wyznaczone przez przepisy odr ębne dotycz ące dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku nale ży wprowadzi ć zakaz lokalizowania terenów nowej zabudowy mieszkaniowej i innej podlegaj ącej ochronie akustycznej, - lokalizacj ę elektrowni wiatrowych dopuszcza się wył ącznie w obr ębie obszarów i terenów przeznaczonych pod lokalizacj ę elektrowni wiatrowych, - lokalizacj ę dróg dojazdowych słu żą cych do budowy i eksploatacji siłowni wiatrowych oraz niezb ędnej infrastruktury technicznej dopuszcza si ę w granicach obszarów przeznaczonych pod lokalizacj ę siłowni wiatrowych oraz poza tymi obszarami,

92 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

- zgodnie z § 2.1. ppkt 2 Rozporz ądzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 czerwca 2003r. w sprawie sposobu zgłaszania oraz oznakowania przeszkód lotniczych (Dz. U. Nr 130 z 2003r., poz. 1193 z po źn. zm.) w obr ębie obszarów przeznaczonych pod lokalizacj ę elektrowni wiatrowych wszelkie projektowane na tych terenach obiekty o wysoko ści równej i wy ższej ni ż 100 m podlegaj ą ka żdorazowo, przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budow ę, zgłaszaniu do Prezesa Urz ędu Lotnictwa Cywilnego.

9. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE B ĘDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU PONADLOKALNYM

W Studium wyró żnia si ę obszary, na których s ą realizowane cele publiczne o znaczeniu ponadlokalnym. Nale żą do nich: - sie ć dróg powiatowych, - linie przesyłowe wysokich napi ęć 110 kV oraz najwy ższych napi ęć 400kV, - wie że telefonii komórkowej.

10. OBSZARY, NA KTÓRYCH ROZMIESZCZONE BEDĄ INWESTYCJE CELU PUBLICZNEGO O ZNACZENIU LOKALNYM

W Studium wyró żnia si ę obszary, na których realizowane s ą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym. Nale żą do nich: - sie ć wodoci ągow ą, - sie ć kanalizacyjna, - sie ć dróg gminnych, przebudowa, modernizacja, - sie ć elektroenergetyczna SN i nN, - oświetlenie drogowe w poszczególnych wsiach, - świetlice wiejskie i remizy OSP, - nieruchomo ści i obiekty stanowi ące zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opieki nad zabytkami, - Gminny O środek Zdrowia, - Cmentarze, - Placówki O światowe.

Studium dopuszcza realizacj ę inwestycji z zakresu infrastruktury technicznej na całym obszarze gminy, pod warunkiem, i ż nie koliduje z przepisami odr ębnymi.

11. OBSZARY SZCZEGÓLNEGO ZAGRO ŻENIA POWODZI Ą I OSUWANIA SI Ę MAS ZIEMNYCH

Na terenie gminy Miedzna obszary nara żone na niebezpiecze ństwo powodzi i osuwanie mas ziemnych nie wyst ępuj ą.

12. OBIEKTY LUB OBSZARY, DLA KTÓRYCH WYZNACZA SI Ę W ZŁO ŻU KOPALINY FILAR OCHRONNY

Na terenie gminy Miedzna obiekty lub obszary dla których wyznacza si ę w zło żu kopaliny filar ochronny wyst ępuj ą we wsi Żele źniki. Na rysunku Studium oznaczony został 93 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

graficznie oraz symbolem „PE” jako tereny udokumentowanych złó ż kopalin, zło że piasków i żwirów „ Żele źniki I” kategorii „C1”. Na wskazanym terenie obowi ązuj ą zasady zagospodarowania zgodnie z przepisami odr ębnymi. Dla terenu górniczego ustala si ę w zakresie ochrony środowiska: • zachowanie zrównowa żonego rozwoju, a w szczególno ści: - racjonale gospodarowanie zasobami przyrodniczym, - przywrócenie do stanu wła ściwego elementów przyrodniczych, - nie pogarszanie stanu środowiska przeciwdziałaniem wpływom powoduj ącym degradacj ę, • rekultywacj ę terenu w sposób poprawiaj ący zmian ę w istniej ącym krajobrazie, • nakaz prowadzenia eksploatacji zło ża w sposób uniemo żliwiaj ący negatywny wpływ na środowisko, a w szczególno ści takich jego elementów jak powietrze atmosferyczne, klimat akustyczny, środowisko gruntowe i krajobraz, • ograniczenie ewentualnych uci ąż liwo ści zwi ązanych z powierzchniowa eksploatacj ą surowców do granic terenu do którego inwestor posiada tytuł prawny, • wyznaczenie pasów ochronnych dla terenów s ąsiednich zwi ązanych z eksploatacj ą zło ża, • dopuszczenie wielko ści produkcyjnych zgodne z rozporz ądzenia nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 15 marca 2005r. w sprawie Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Mazowieckiego Nr 66, poz. 1701) oraz rozporz ądzenia Nr 58 Wojewody Mazowieckiego z dnia 25 maja 2005r. zmieniaj ącego rozporz ądzenie w sprawie Nadbu żańskiego Parku Krajobrazowego (Dz. Urz. Woj. Mazowieckiego Nr 136, poz. 4208), teren obj ęty wnioskiem znajduje si ę w Nadbu żańskim Parku Krajobrazowym, • zakaz zabudowy z dopuszczeniem do realizacji obiektów kubaturowych, urz ądze ń komunikacyjnych oraz urz ądze ń pomocniczych bezpo średnio zwi ązanych z eksploatacj ą zło ża. Poza udokumentowanym zło żem kopalin naturalnych na terenie gminy Miedzna wskazano obszary potencjalnych złó ż surowców naturalnych przeznaczonych pod działalno ść górnicz ą na których obowi ązuj ą zasady zagospodarowania zło ża zgodnie z przepisami odr ębnymi oraz z zasadami ochrony środowiska jak dla terenów górniczych.

13. GRANICE TERENÓW ZAMKNI ĘTYCH I ICH STREF OCHRONNYCH

Na terenie gminy nie wyst ępuj ą tereny tej kategorii.

14.OBSZARY DLA KTÓRYCH OBOWI ĄZKOWE JEST SPORZ ĄDZENIE MIEJSCOWEGO PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO NA PODSTAWIE PRZEPISÓW ODR ĘBNYCH W TYM OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEPROWADZENIA SCALE Ń I PODZIAŁU NIERUCHOMO ŚCI, A TAK ŻE OBSZARY ROZMIESZCZENIA OBIEKTÓW HANDLOWYCH O POWIERZCHNI SPRZEDA ŻY POWY ŻEJ 2000M2 ORAZ OBSZARY PRZESTRZENI PUBLICZNYCH

Na terenie gminy Miedzna nie wyst ępuj ą obszary wyznaczone do obowi ązkowego sporz ądzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wymagaj ące

94 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

przeprowadzenia scale ń i podziału nieruchomo ści, obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzeda ży powy żej 2000m 2 oraz obszary przestrzeni publicznych.

15. OBSZARY DLA KTÓRYCH GMINA ZAMIERZA SPORZ ĄDZI Ć MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO, W TYM OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEPORWADZENIA ZMIANY PRZEZNACZENIA GRUNTÓW ROLNYCH I LE ŚNYCH NA CELE NIEROLNICZE I NIELE ŚNE

W zwi ązku z planowanymi zmianami w zagospodarowaniu terenów gminy konieczne s ą zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i le śnych – zgodnie z oznaczeniami na mapie „ Kierunki zagospodarowania przestrzennego”. Zmiany te obejmuj ą tereny istniej ącej zabudowy i nowoprojektowanej. Główn ą zasad ą wskazania terenów jest koncentracja zabudowy jako podstawowy warunek ekonomicznego uzbrojenia i wyposa żenia w infrastruktur ę techniczn ą i społeczn ą. Na etapie sporz ądzenia Studium nie jest mo żliwe wskazanie kolejno ści, ani priorytetów wyboru, które tereny winny by ć wskazane do opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego – decyzja pozostawiona zostaje samorz ądowi gminnemu, który w celu oceny aktualno ści studium i planów miejscowych dokonuje analizy zmian zagospodarowania przestrzennego gminy, ocenia post ępy w opracowaniu planów miejscowych i opracowuje wieloletnie programy ich sporz ądzania w nawi ązaniu do ustale ń studium, z uwzgl ędnieniem zmian zachodz ących na wskazanych terenach. Inwestycjami wymagaj ącymi opracowania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego s ą obszary wyznaczone pod lokalizacj ę elektrowni wiatrowych oraz inwestycja celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym obejmuj ąca projektowan ą dwutorow ą lini ę 400kV łącz ącej istniej ącą lini ę relacji Stanisławów- Narew ze stacj ą Siedlce Ujrzanów z uwagi na wyst ępowanie gruntów chronionych. Po przeprowadzeniu analizy dopuszcza si ę opracowanie planu dla cz ęś ci obszaru wyznaczonego w Studium uwzgl ędniaj ąc przepisy odr ębne oraz pozostałe ustalenia Studium.

16. OBSZARY POMNIKÓW ZAGŁADY I ICH STREF OCHRONNYCH

Na terenie gminy nie wyst ępuj ą pomniki zagłady.

17. OBSZARY WYMAGAJ ĄCE PRZEKSZTAŁCE Ń, REHABILITACJI LUB REKULTYWACJI

Na terenie gminy obszarami wymagaj ącymi rekultywacji s ą wszystkie tereny po eksploatacji surowców zgodnie z przepisami szczególnymi po całkowitym zako ńczeniu ich eksploatacji. W miar ę potrzeb rekultywacji mog ą podlega ć tereny le śne i rolnicze zdewastowane i zdegradowane przez działalno ść człowieka.

18. INNE OBSZARY PROBLEMOWE

Na terenie gminy Miedzna nie wyst ępuj ą obszary problemowe.

95 STUDIUM UWARUNKOWA Ń I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY MIEDZNA

III. SYNTEZA I UZASADNIENIE PRZYJ ĘTYCH ROZWI ĄZA Ń STUDIUM Polityka przestrzenna gminy b ędzie wyra żać si ę w inicjowaniu działa ń zmierzaj ących do poprawy jako ści życia mieszka ńców. Wymaga to wyprzedzaj ącego przygotowywania i uzbrajania terenów dla budownictwa mieszkaniowego i usługowego, zwłaszcza w miejscowo ści gminnej, w której obserwuje si ę koncentracj ę ludno ści. Z tego wzgl ędu b ędzie odbywała si ę dalsza rozbudowa sieci wodoci ągowej poprzez przył ączanie do niej cz ęś ci zabudowy rozproszonej, obecnie pozostaj ącej poza tym systemem. Gospodarka ściekowa b ędzie rozwi ązywana poprzez rozbudow ę kanalizacji w oparciu o gminn ą oczyszczalni ę ścieków oraz system przydomowych oczyszczalni ścieków. We współdziałaniu z Rejonem Energetycznym prowadzona b ędzie modernizacja sieci elektroenergetycznych, zapewniaj ąca popraw ę parametrów zasilania w energi ę elektryczn ą. Poprawa obsługi mieszka ńców b ędzie osi ągana m.in. przez dostosowywanie systemów oświaty i słu żby zdrowia do zmieniaj ących si ę uwarunkowa ń, zwłaszcza demograficznych. Czynione b ędą te ż starania na rzecz poprawy warunków rozwoju kultury, sportu i rekreacji oraz zwi ększenia bezpiecze ństwa publicznego i zabezpieczenia przeciwpo żarowego. Rozwój gospodarczy w warunkach gospodarki rynkowej odbywa ć si ę b ędzie poprzez wspomaganie przedsi ęwzi ęć prowadz ących do uruchamiania lub powi ększania skali produkcji i usług, a przez to do zmniejszania bezrobocia, wzrostu zamo żno ści i lepszego zaspokajania potrzeb ludno ści. Ochrona środowiska przyrodniczego powinna si ę odbywa ć poprzez egzekwowanie przepisów prawnych dotycz ących ochrony przyrody, ochrony środowiska, lasów, ochrony gleb. Nale ży współdziała ć z wła ścicielami gruntów i administracj ą le śną w realizacji zalesiania. Współpracuj ąc z odpowiednimi organami ochrony środowiska d ąż yć si ę b ędzie do wprowadzenia form ochrony prawnej środowiska w dostosowaniu do rangi wyst ępuj ących walorów. Ochronie wód słu żyć b ędą rozbudowa kanalizacji oraz zorganizowany system odbioru i utylizacji odpadów stałych. Ochron ę powietrza atmosferycznego realizowa ć si ę b ędzie poprzez stopniowe ograniczanie spalania w ęgla zast ępuj ąc go olejem opałowym, drewnem i gazem ziemnym oraz wspomagaj ąc energi ą słoneczn ą. Ochrona warto ści kulturowych b ędzie polegała na utrzymaniu nale żytego stanu technicznego obiektów zabytkowych i uzgadnianiu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków wszelkich przedsi ęwzi ęć w ustanowionych strefach ochrony konserwatorskiej, w odniesieniu do obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków oraz obiektów zainteresowania konserwatorskiego. Polityka przestrzenna gminy b ędzie realizowana w dalszym ci ągu poprzez wydawanie decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego w oparciu o przepisy szczególne, kieruj ąc si ę wskazaniami niniejszego Studium oraz egzekwowanie przepisów prawa budowlanego. Obszarami szczególnego zainteresowania b ędą miejscowo ść gminna Miedzna oraz tereny przewidziane pod dalszy rozwój zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, zagrodowej z dopuszczeniem usług wyznaczone wzdłu ż istniej ących ci ągów komunikacyjnych. Rozwój terenów budowlanych winien by ć dostosowany do ruchu budowlanego w gminie w powi ązaniu z dalszym wyposa żaniem w zbiorcze systemy infrastruktury technicznej. Obszarami szczególnymi zainteresowania będą tereny przewidziane pod lokalizacj ę elektrowni wiatrowych dla których wskazane jest wykonanie miejscowych planów nie naruszaj ących obowi ązuj ących ustale ń Studium.

96