DE DEIS GENTIVM Varia Et Multiplex Historia, in Qua Simul De Earum
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
DE DEIS GENTIVM ut proxime ad antiquitatis elegantiam et varia et multiplex Historia, in doctrinam accedere uideantur: quorum ego non qua simul de earum imaginibus modo assequi cultum et elegantiam non confido, et cognominibus agitur, vbi plu sed neque aemulari, nedum imitari praesumo. rima etiam hactenus multis igno Alios uero ex eloquentiae uiretis frondes ac ta explicantur, et pleraque flosculos adeo studiose colligere, ut aliud nihil in clarius tractantur. his offendas, quam foliorum et florum AD D. HERCVLEM ESTENSEM II. uersicolorum meram luxuriem: et si quando ex his FERRARIENSEM DVCEM IV. fructus decerpere hi uelle uidentur, eorum LILIO GREGORIO GYRALDO tantummodo colores, et exteriorem corticem Ferrariensi Auctore. excerpant, nihil certe saporis, aut interioris et maturi succi ut gustasse, uix libasse uideantur. At Syntagmatum decem et septem huius Operis, ac plerique alii huc illuc uagantes, id agunt, ut rerum monstrosas quasdam animalium formas effingant, quae singulis tractantur seriem, proxima post quae nusquam sint: ut mihi persimiles uideri Praefationem pagella indicabit. possint Chimaeris et Hippocentauris: uel pictae illi Accessit quoque omnium quae toto opere tabulae, in qua Hercules Ioue satus monstra uitae continentur, domare ac propellere fingitur. Inter hos et alii nominum et rerum locuples Index. sunt, qui uersus et poemata pangunt, non theatris, aut illorum tabulis minus uaria et prodigiosa: LECTORI. qualis certe anthropographia, uel Zodiacus Si tibi profuerint lector studiose libelli, illorum, qui omnem uitam suis poematibus In medium pridem quos mea Musa dedit: complecti uoluerunt. Sed fortasse dicas, Princeps Gaudeo, non fuerit noster labor irritus omnis, doctissime, Hui senex et aege Lilius delirat: Quod sic accendit nostra lucerna tuam. quorsum nunc ista? Dicam sane: Ego quoque Sin secus acciderit, fructus nec carpseris ullos, dum uolo hoc quidquid est reliqui cadentis ac Gaudeo sic etiam: nam uoluisse sat est. prope iacentis uitae producere, non ualde horum Hac ratione etiam haec de Dis Syntagmata prodo, dissimile Opus hoc tempore confeci: quo opere Ne podagra ingenium, ceu mea membra, secet. sum omnes omnium pene gentium de Deis superstitiosas religiones complexus. non Cum Caesariae Maiestatis gratia et priuilegio ad genealogias Deorum dico, sed et nomina et quinquennium. cognomina, effigiesque, insigniaque, et quae patria cuique est, sacra quoque atque cerimonias. quod BASILEAE, PER IO- Opus (quoniam illud tibi offerimus) si ita tibi annem Oporinum. uisum fuerit, ut exscriptum edatur, et sub tuo nomine in uulgus appareat, in lucem dabo: uel supprimam potius, ut cum lucifugis [p.II] blattis [p.I] et tineis conquiescat. Vtcunque, nescio an hoc LILIVS GREGORIVS GYRALDVS D. multi quidem studii, iugis lectionis, et laboris HERCVLI DVCI FERRARIAE immensi libro testatus ero magis me uixisse, an Felicitatem, et S. P. D. potius eo citius celeriusque interiisse. Sed res cedat quomodocunque: liber tibi dicatus est. Mirum est, Dux Maxime, quantum ab interitu Igitur Princeps optime, hoc accipe qualecunque Pici et Manardi, uirorum in omni disciplinarum tuo nomini munus oblatum, nec ex re illud, sed ex genere sine controversia eminentissimorum me uoluntate, et animi in te mei propensione metire, sensim et indies sentiam deficere, et paulatim magnum certe et ingens, si minus preciosum, ea interire. qua ex re fit, ut hac tam imbecilla ratione perpendes. Non illud tamen in hoc libro omnium articulorum ualetudine oppressus, mireris uolo, Dux eruditissime, quod non a nunquam ne tantulum quidem temporis a Demogorgone illo famigerato meam de Deis meditando, uel aliquid in literarum studiis narrationem sum scribere exorsus, quem moliendo quiescam, ut me posteritati uixisse uetustissimum Deorum putauit Buccatius, unum ostendam: atque adeo omnium quae habere (ut puto) secutus Lactantium, seu Lutatium possum, non modo ueterum, sed nostrorum grammaticum: nam quos caeteros citat, non etiam temporum scripta auidus et curiosus minus mihi ignoti, quam ipse est Demogorgon. euoluo. quorum equidem nonnullorum quaedam Ergo Lactantius in commentario libri quarti ita perfecta, ac summo studio elaborata conspicio, Statianae Thebaidos ita scribit super ea poetae uerba: Et triplicis, inquit, mundi summum: iuxta uerum etiam Latini uocem illam interpretantes, picturam illam ueterem, in qua haec tormenta principem Deum, et opificem et fabricatorem descripta sunt, et ascensio ad Deum: Deum dicit Deum appellarunt, aliisque huiusmodi nominibus. Demogorgona summum, cuius nomen scire non Sed de his hactenus, mi Princeps optime, ne te licet: infiniti autem philosophorum magnorum pluribus obtundam. Vale. per se etiam confirmarunt, reuera esse praeter hos Deos cognitos qui coluntur in templis, alium principem et maxime dominum, caeterorum numinum ordinatorem, de cuius genere sunt soli Sol atque Luna: caeteri uero qui circunferuntur, Astra nominantur, quae eius clarescunt spiritu, maximis in hoc auctoribus Pythagora et Platone, et ipso Tagete conuenientibus. haec quidem Lactantius, quibus uerbis motus ipse mecum saepe et diu cogitaui, quis hic magnus Deus Demogorgon, quem nusquam gentium inuenio, praeterquam apud hunc unum grammaticum, et illum secutum Buccatium, et post hos recentes quosdam et minutos scriptores: cum tamen ideo omnes uel latine uel graece qui de Deis et Deorum natura scripserunt, euoluerim, et in primis M. Tullium, et Phurnutum, et cum his Platonis Dialogos, et simul nostros scriptores, qui contra gentium Deos scripsere, si qua forte tam magni Dei sese mihi notitia offerret, nusquam inquam apparuit. Quare mihi potius uisum est Demogorgonis uocem in dhm…ourgon conuertere, qua uoce Plato caeterique uiri magni usi sunt, Deum summum et opificem cunctorum significantes, cuius etiam Dei nomen et Hebraeorum religio occultum, nec uulgatum esse uolebat, nam quod Buccatius Gorgon ait terram significare, et Demon Deum, sua est ipsius Buccatii interpretatio, partim uera, et partim falsa, sed tota praepostera. Quo fit, ut saepe miratus sim, nescio quos, qui tantam illius Genealogiis auctoritatem impenderint, ut non illas modo in testimonium citent, sed etiam (ut audio) interpretati sint. Non tamen equidem inficias ierim, Ioannem Buccatium hominem fuisse studiosissimum, et elegantis [p.III] ingenii, ut ea ferebant tempora, ingeniosum etiam et eruditum, sed non in latinis, et eo minus in graecis is fuit, qui in proprio idiomate, hoc est in Hetruscis, patrio scilicet, et uernaculo sermone, in quo soluta oratione omnes ante et post eum qui scripserunt, magno post se interuallo reliquit, ut ueras illas esse credam aetatum conuersiones, et temporum periodos, quas philosophi quidam prodiderunt, quibus ad summum quaeque perueniunt, et dein in praeceps paulatim dilabuntur, et corruunt: quod non modo de caeteris rebus omnibus, sed et in bonis artibus, et literarum, militiaeque, plane contigisse uidemus. Sed de his satis. Certe Demiurgum, non Plato solum et Trismegistus Hermes, Irenaeus, et alii, [p.IV] RERUM QVAE HOC LIBRO CONTINENTUR, Catalogus. Tota haec historia XVII Syntagmatibus distinguitur, et primo quidem summatim haec continentur: De Deis in uniuersum, et qui primi deos colere instituerunt, et quam uarie de deis philosophi senserunt. Tum de deis Miscellaneis et Topicis, demum quam uaria et diuersa a priscis pro deis culta sunt. Syntagma primum. De Ioue, Belo, Ammone, et caeteris. Syntagma II. De Iunone, Hymenaeo, et Talassio. Syntagma III. De Caelo, Saturno, Rhea, Magna matre, de Bona dea, de Vesta, de Iano et Vertuno deis. Syntagma IV. De Neptuno, et uxore, et aliis deis aquaticis, itemque de Nymphis, deque Aeolo, et uentis. Syntagma V. De Plutone et Proserpina, caeterisque Inferorum deis. Syntagma VI. De Apolline, et uariis diuinationum generibus, et de Aesculapio, et Musis, et Aurora. Syntagma VII. De Baccho, et Osiride, et Priapo. Syntagma IIX. De Mercurio, et Somno, etc. Syntagma IX. De Marte, Bellona, Victoria, de Hercule, deque Martis et Herculis uxoribus. Syntagma X. De Minerua. Syntagma XI. De Diana, et Iside, et Latona. Syntagma XII. De Venere, Cupidine, Gratiis, Adonide et Vulcano. Syntagma XIII. De Cerere, et Triptolemo. Syntagma XIV. De Daemonibus, Geniis, Lemuribus, Laribus, Laruis, Pane, Satyris, Themide, Lamiis, caeteris. Syntagma XV. De Fortuna, multiplicique eius numine ac potestate, de Nemesi Rhamnusia, et Adrastea. Syntagma XVI. De Sacrificiis, de templis, sacerdotibus, et festituitatibus, item de expiationibus, supplicationibus, lectisterniis, aliisque eiusmodi: de mortuorum inferiis: demum particularis Sacrificiorum descriptio. Syntagma ultimum. [p.1] uti Sol, Luna, Coelum, Terra, Mare, communia Historiae Deorum Gentilium sunt omnibus, licet aliis apud alios nominibus SYNTAGMA PRIMVM, LILIO GREGORIO appellentur: ita eadem ratione unus est Deus, GYRALDO autore. cuius ubique uis est et prouidentia, omnia alit, AD D. HERCVLEM ESTENSEM II. sustinet, exornat: alii tamen apud alios sunt ritus FERRARIAE DVCEM 17. legibus instituti, aliae caerimoniae, alia nomina, Inter multos qui hac tempestate se Theologos alia symbola, obscure quidem a primis auctoribus nuncupari uolunt, constans sane opinio inualuit, condita et consecrata, uni tamen supremo et ut eorum nullus qui se mansuetioribus Musis, hoc praepotenti quae aptari et conuenire debent, est humanitatis studiis addixerit, habeatur uerus quorum omnium interpretationem et ac sincerus Christianae pietatis et religionis cultor: explicationem non facile, nec sine periculo cum tamen et hoc ipso tempore et esse plerosque, quilibet disquirere, uel praesumere potest: quod et ante