OPROGRAMOWANIE KLASY ERP DYSTRYBUOWANE NA ZASADACH LICENCJI OPEN SOURCE

Stanisław IWAN

Streszczenie: Jedn ą z istotnych trudno ści, zwi ązanych z wykorzystywaniem technologii informacyjnych do wspomagania procesów zarz ądzania s ą wysokie koszty zwi ązane z opłatami licencyjnymi za oprogramowanie komputerowe. Mog ą one ulec znacznemu obni żeniu przy zastosowaniu alternatywnych metod dystrybuowania programów. W opracowaniu przedstawiono ogólne zało żenia licencji open source oraz wybrane przykłady systemów klasy ERP dystrybuowanych na jej zasadach.

Słowa kluczowe: ERP, licencje oprogramowania, otwarte oprogramowanie, open source, technologie sieciowe.

1. Wprowadzenie

Jedn ą z istotnych trudno ści, zwi ązanych z wykorzystywaniem technologii informacyjnych do wspomagania procesów zarz ądzania s ą wysokie koszty z tym zwi ązane. Cho ć znaczn ą ich cz ęść stanowi ą koszty zakupu i eksploatacji sprz ętu komputerowego, to jednak koszty zakupu licencji oprogramowania mog ą w wielu wypadkach (szczególnie w odniesieniu do mocno wyspecjalizowanych zada ń) stanowi ć element dominuj ący i niekiedy znacznie przewy ższa ć koszty sprz ętu. Dodatkowo firmy software’owe stosuj ą ró żne metody utrzymania klientów i zapewnienia sobie stałego dopływu opłat licencyjnych. Przykładem niechaj b ędą niektóre kontrowersyjne zapisy, zawarte w umowach licencyjnych jednego z producentów, mówi ące, że: − użytkownik nie jest wła ścicielem oprogramowania, które zakupił; − użytkownik nie mo że uruchamia ć wi ęcej ni ż jednej kopii systemu; − system operacyjny stanowi cz ęść zestawu oprogramowanie-komputer, nie mo że zatem by ć u żytkowany na komputerze innym, ni ż ten na którym został zainstalowany i zarejestrowany po raz pierwszy; − producent nie ponosi odpowiedzialno ści za straty, jakie poniesie u żytkownik w skutek u żytkowania systemu (pomimo wysokich opłat licencyjnych). Wysokie koszty oprogramowania mog ą ulec znacznemu obni żeniu przy zastosowaniu systemów alternatywnych, dost ępnych na odmiennych ni ż komercyjne zasadach licencjonowania. Jeszcze do niedawna programy udostępniane nieodpłatnie lub po znacznie obni żonych cenach miały najcz ęś ciej charakter demonstracyjny lub te ż były powa żnie okrojonymi wersjami programów komercyjnych, przez co ich przydatno ść znacznie malała. W ostatnich latach nast ąpił jednak dynamiczny rozwój ruchu wolnego oprogramowania, w ramach którego dost ępnych jest obecnie wiele niezwykle wydajnych środowisk pracy, z powodzeniem konkuruj ących z rozwi ązaniami komercyjnymi. Jednym z takich środowisk jest system operacyjny Linux wraz z niezwykle bogatymi zasobami oprogramowania użytkowego.

396 2. Oprogramowanie dystrybuowane na zasadach licencji open source

2.1. Alternatywne formy dystrybucji oprogramowania

Jeszcze do niedawna u żytkownicy komputerów skazani byli zwykle na zakup drogiego, komercyjnego oprogramowania. Programy udost ępniane nieodpłatnie lub po znacznie obni żonych cenach miały najcz ęś ciej charakter demonstracyjny, lub te ż były powa żnie okrojonymi wersjami programów komercyjnych, przez co ich funkcjonalno ść stawała si ę cz ęsto w ątpliwa. Z drugiej za ś strony rozwi ązania interesuj ące, o wi ększej przydatno ści przeznaczone były dla u żytkowników zaawansowanych z uwagi na trudno ści instalacyjne i mało przyjazny sposób pracy. W ostatnich latach nast ąpił jednak dynamiczny rozwój alternatywnych form dystrybucji programów komputerowych. Najwa żniejsz ą z nich jest ruch wolnego oprogramowania, w ramach którego dost ępnych jest wiele niezwykle wydajnych środowisk pracy, z powodzeniem konkuruj ących z rozwi ązaniami komercyjnymi. Od dłu ższego ju ż czasu słowa „tanie”, czy te ż „darmowe” w odniesieniu do oprogramowania nie s ą synonimami niskiej funkcjonalno ści i trudno ści w zakresie użytkowania. Pojawiła si ę bardzo du ża ilo ść rozwi ąza ń nie ust ępuj ących swoim komercyjnym (drogim) odpowiednikom, a w niektórych przypadkach wr ęcz przewy ższaj ących je. Zastosowanie tego typu oprogramowania mo że znacznie zredukowa ć koszty wdra żania technologii informatycznych.

2.2. Istota wolnego oprogramowania

Termin "free software", sformułowany przed ponad 20 laty, obejmuje oprogramowanie, które nie nakłada na u żytkownika ogranicze ń znanych z licencji zachowuj ących prawa własno ści (tzw. proprietary software lub closed source). Ide ą przewodni ą, przy świecaj ącą twórcom tego nurtu był nieskr ępowany dost ęp do oprogramowania. Niespełna sze ść lat temu powstało nowe okre ślenie: "open source". Termin ten uwypukla dodatkowo takie aspekty jak stabilno ść oprogramowania oraz jego bezpiecze ństwo. W my śl definicji wolne oprogramowanie mo że by ć uruchamiane przez u żytkownika w dowolnym celu, dodatkowo u żytkownik ma prawo do analizowania kodu i dostosowywania go do własnych potrzeb oraz rozpowszechniania jego kopii. Istotnym warunkiem „uwolnienia” programu jest udost ępnienie jego kodu źródłowego. Wskazuje si ę zatem cztery poziomy wolno ści oprogramowania [3]: − wolno ść uruchamiania w dowolnym celu (wolno ść 0); − wolno ść analizowania, jak program działa i dostosowywania go do własnych potrzeb (wolno ść 1); − wolno ść rozpowszechniania kopii (wolno ść 2); − wolno ść rozpowszechniania własnych ulepsze ń w postaci kodu źródłowego (wolno ść 3). Nale ży jednak że podkre śli ć, że okre ślenie „free software” tłumaczone jest zwykle bł ędnie jako „darmowe oprogramowanie”, tymczasem w zale żno ści od specyfiki zastosowanej licencji aspekt ceny mo że by ć traktowany ró żnie. W śród nich na szczególn ą uwag ę zasługuj ą: − oprogramowanie z udost ępnionym kodem źródłowym (open source), − oprogramowanie b ędące dobrem publicznym (public domain) – w ramach tej licencji nie ma wymogu udost ępniania kodu źródłowego programu,

397 − oprogramowanie obj ęte copyleft (licencja ta nie pozwala redystrybutorom na wprowadzanie jakichkolwiek ogranicze ń przy redystrybucji zmodyfikowanych wersji programów), − oprogramowanie nie obj ęte copyleft.

2.3. Przykłady licencji alternatywnych dla licencji komercyjnych

Najpopularniejsz ą obecnie form ą dystrybucji wolnego oprogramowania jest projekt GNU GPL (General Public License) – Powszechna Licencja Publiczna. Jest pełnym zestawem warunków rozpowszechniania pozwalaj ącym na obj ęcie programu licencj ą typu copyleft. Zachowuje wszelkie zało żenia definicji wolnego oprogramowania, ale wprowadza dodatkowo restrykcje dotycz ące twórców i redystrybutorów. Licencja definiuje prawa i obowi ązki u żytkowników w trzynastu punktach. Warunki w nich zawarte mo żna zestawi ć w sposób nast ępuj ący: − kopiowanie programów i rozpowszechnianie ich kopii jest mo żliwe tylko pod warunkiem doł ączenia do ka żdej z nich warunków licencji, − licencja nie daje żadnych gwarancji na obj ęte ni ą oprogramowanie, zastrzega te ż, że u żytkownik uruchamia program na własne ryzyko, − cały kod źródłowy programu musi zosta ć udost ępniony, − opłaty mog ą by ć pobierane za dystrybuowanie kodu oraz usługi (np. dopasowanie kodu do wymaga ń u żytkownika, udzielenie gwarancji itp). Innym bardzo popularnym rozwi ązaniem jest licencja BSD (Berkeley Software Distribution), opracowana na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. Jest to rozwi ązanie znacznie mniej restrykcyjne ni ż licencja GPL. Licencje BSD nie narzucaj ą przede wszystkim konieczno ści udost ępniania kodu źródłowego, ale prawa zarówno programisty jak i osoby uruchamiaj ącej program nie s ą ograniczone. Zasadnicze warunki tej licencji mo żna zawrze ć zaledwie w dwóch punktach: − redystrybutor ma obowi ązek zamieszczania informacji o projekcie, z którego pochodzi dany program; − podobnie jak GPL, nie gwarantuje poprawnego działania programu ani tego, że nie poniesiemy szkód na skutek jego u życia. Oprócz wy żej wymienionych projektów, istniej ą równie ż inne formy rozprowadzania darmowego oprogramowania, m.in.: − freeware – oprogramowanie udost ępniane nieodpłatnie, ale bez mo żliwo ści wprowadzania zmian w kodzie (bardzo cz ęsto aplikacje komercyjne posiadaj ą swoje darmowe wersje, przeznaczone jednak tylko do u żytku domowego, nie komercyjnego); − adware – oprogramowanie, które jest rozpowszechniane za darmo, ale w oknie roboczym wy świetlane s ą reklamy bez mo żliwo ści ich zablokowania (zwykle nie jest to zbyt uci ąż liwe i w żaden sposób nie utrudnia efektywnej pracy, cho ć programy tego typu mog ą bez wiedzy u żytkownika kontaktowa ć si ę z witryn ą internetow ą reklamodawcy lub autora); − donationware, cardware, mailware i giftware – to typy licencji, w ramach których autor aplikacji wymaga od u żytkownika przesłania okre ślonego rodzaju darowizny: dotacji finansowej, kartki pocztowej, e-mail’a lub upominku.

398 Ruch wolnego oprogramowania zdobywa coraz liczniejsz ą rzesz ę zwolenników na całym świecie. Programy komputerowe dystrybuowane na zasadach licencji alternatywnych w stosunku do dominuj ących do niedawna komercyjnych licencji zamkni ętych staj ą si ę coraz bardziej efektywne i wielokrotnie mog ą z powodzeniem konkurowa ć ze swoimi komercyjnymi odpowiednikami. Warte podkre ślenia jest, że licencje otwarte s ą wykorzystywane obecnie nie tylko przez wytwórców oprogramowania, dostarczaj ących drobne, nieskomplikowane aplikacje przeznaczone głownie do u żytku domowego. W ostatnich latach powstało wiele rozwi ąza ń niezwykle zaawansowanych i przeznaczonych dla małych i średnich przedsi ębiorstw. Okazuje si ę, że nawet rozbudowane systemy informatyczne mog ą by ć realizowane w oparciu o rozwi ązania open source. W tabeli 1 przedstawiono wybrane przykłady wolnego oprogramowania.

Tab. 1. Przykłady wolnego oprogramowania. Kategoria Przykłady programów Systemy operacyjne Linux, Hurd, FreeBSD, OpenBSD, NetBSD, ReactOS Oprogramowanie OpenOffice, Firefox, Thunderbird, GIMP, Inkscape, użytkowe QCAD, GanttProject Usługi sieciowe Apache, PHP, PostgreSQL, sendmail, Mozilla, OpenSSL Systemy Tiny MRP, Open ERP, CK-ERP, ERP5, CeReM Personal, informatyczne CRM Berberis Minima, Lefthand CRM, webERP Źródło: opracowanie własne

3. Systemy klasy ERP dost ępne na zasadach licencji open source

Systemy klasy ERP ze wzgl ędu na swoj ą zło żono ść funkcjonaln ą s ą systemami stosunkowo trudnymi w projektowaniu i implementacji. Zwykle realizowane s ą przez du że firmy informatyczne, z wykorzystaniem komercyjnych, drogich rozwi ąza ń. Post ępuj ąca standaryzacja i znaczna powtarzalno ść wielu procesów sprawiaj ą, że coraz cz ęś ciej wykorzystuje si ę do ich budowy struktur ę szkieletow ą. Wi ększo ść firm informatycznych dostarcza gotowych systemów, które na etapie wdro żenia przechodz ą faz ę adaptacyjn ą i s ą dostosowywane do specyfiki przedsi ębiorstwa (z drugiej za ś strony ka żdy proces wdro żeniowy zwi ązany jest z przeprowadzeniem w wi ększym lub mniejszym stopniu reorganizacji samej firmy). W ostatnich latach, na fali rosn ącej popularno ści oprogramowania dystrybuowanego na zasadach licencji otwartych, pojawiła si ę znaczna liczba aplikacji przeznaczonych do zarz ądzania przedsi ębiorstwem. Aplikacje te obejmuj ą szerokie spektrum zastosowa ń, od bardzo prostych, przeznaczonych do realizacji wybranych zada ń, a ż po zło żone systemy, integruj ące wiele funkcjonalno ści i pozwalaj ące na wdro żenia kompleksowe. Od pewnego czasu obserwuje si ę rozwój dystrybuowanych na zasadach licencji open source systemów klasy ERP, czy raczej ERP II (z uwagi na integracj ę z technologiami internetowymi). Systemy te charakteryzuj ą si ę ró żnym stopniem zło żono ści oraz zakresem oferowanych funkcji. Istotne jest jednak, że z uwagi na specyfik ę licencji, s ą systemami dynamicznie rozwijanymi, a w ich rozwój zaanga żowani s ą w du żej mierze sami użytkownicy. W tabeli 2 przedstawiono charakterystyk ę porównawcz ą kilku wybranych systemów. Systemy zawarte w zestawieniu nale żą do najpopularniejszych i znajduj ą szerokie zastosowanie w małych i średnich przedsi ębiorstwach. W tabeli wykorzystano oznaczenia: + cecha wyst ępuje, +/- zaimplementowane cz ęś ciowo, ? planowane.

399

Tab. 2. Funkcjonalno ść wybranych systemów ERP, dystrybuowanych jako open source. Nazwa systemu Compiere Hipergate Neogia Open for Oratio ERP5 webERP Business Wspomaganie ksi ęgowo ści Ksi ęgowo ść + ? + + + + Generowanie kursów + Zamówienia + + + + + + Sprzeda ż +/- +/- +/- + + + Obsługa walut + + + Wynagrodzenia + + Integracja Ms Office + +/- +/- Outlook +/- Middleware +/- +/- +/- e-mail + + + Systemy mobilne ? Produkcja, wytwarzanie, zasoby Harmonogramowanie +/- +/- Zarz ądz. dyskretne +/- +/- + +/- Zarz ądz. zapasami + +/- + + + + Produkty/ceny +/- +/- + + + Katalog produktów + + + +/- Zarz ądz. zakupami + + + +/- Zarz ądz. transportem +/- +/- + Magazynowanie, + +/- + + + + +/- logistyka, dystrybucja Raporty Export do ró żnych + +/- +/- +/- formatów plików Analityczne +/- +/- Standardowe +/- Prekonfigurowalne + + + + +/- Sprzeda ż i marketing Zarz ądz. kampaniami +/- +/- +/- marketingowymi Zarz ądz. kontaktami + + + + + Wspomaganie klienta +/- +/- Zarz ądz. marketingiem +/- Śledzenie okazji + + Inne cechy Kalendarz + + +/- + Portal klienta + +/- Zarz ądz. wydajno ści ą +/- + Powi ązanie z mediami + + Zarz ądz. projektami + ? + +/- + Zarz ądz. przepływ. pracy + + + Źródło: opracowanie własne na podstawie [2]

400 W tabeli 3 zestawiono podstawowe parametry techniczne wybranych systemów klasy ERP, dystrybuowanych na zasadach licencji open source. Praktycznie wszystkie wymienione systemy wykorzystuj ą technologie internetowe i udost ępniaj ą mo żliwo ść pracy niezale żnie od platformy sprz ętowej oraz systemu operacyjnego. Warte podkre ślenia jest równie ż, że pozwalaj ą na wykorzystywanie ró żnych środowisk bazodanowych, w tym środowisk udost ępnianych równie ż na zasadach licencji otwartych. Trzeba jednak zauwa żyć, że w wi ększo ści przypadków wszelka pomoc techniczna i dokumentacja dost ępne s ą za opłat ą – oznaczono to w tabeli jako +($). Jest to cz ęsta praktyka, stosowana przez firmy oferuj ące rozwi ązania open source. Samo oprogramowanie jest dystrybuowane nieodpłatnie, jednak wszelka pomoc w zakresie instalacji, konfiguracji, serwisowania, wdro żeń itp. jest płatna i stanowi źródło dochodu firmy.

Tab. 3. Parametry techniczne wybranych systemów ERP, dystrybuowanych jako open source. Nazwa systemu Compiere Hipergate Neogia Open for Oratio ERP5 webERP Business Faza rozwoju Produk. Produk. Beta Produk. Produk. Produk. Produk. Aktualny numer 3.1 3.0.6 0.9 4.0 3.0 1.0 3.09 wersji Serwis i wsparcie techniczne Implementacja + ($) + ($) + ($) + + Dokumentacja + ($) + + + +/- + Wsparcie telefon. + ($) + ($) + ($) Wsparcie e-mail + ($) + Rozwój + ($) + Szkolenia/konsult. + ($) + ($) przez sie ć Szkolenia/konsult. na + ($) + ($) + ($) stronie dedyk. Szkolenia/konsult. na + ($) + ($) + ($) + ($) + stronie klienta Informacje techniczne Środowisko baz JDBC, Microsoft JDBC Oracle, MySQL, MySQL, danych Oracle, SQL, PostgreSQL PostgreSQL, PostgreSQL Sybase Oracle, db2, Oracle PostgreSQL Język programowania Java, Java, JSP Java Java, Perl, PHP JavaScript, JavaScript PL/SQL PL/SQL Prolog Wsparcie j ęzykowe Tak: Ch, Tak: Ch, Tak: En, Tylko Tak: En, Fr, Tak Tak: En, En, Fr, En, Ger, Fre, Ita, angielski Gr, It, Sp Pol , Ru, Sp Ger, It, Ita, Ru, Sp Por Ru, inne System operacyjny Win32, Win32, niezale żny niezale żny Win32, Linux, niezale żny POSIX, POSIX, POSIX Widnows, niezale żny niezale żny Mac OS Interfejs u żytkownika Web Web based Java Web based Web based Web based Web based based, Swing, Gnome, Web KDE, Win based 32 Źródło: opracowanie własne na podstawie [2]

401 Oprócz wymienionych powy żej rozwi ąza ń mo żna wskaza ć wiele innych, pozostaj ących na ró żnym poziomie zaawansowania i oferuj ących ró żny zakres funkcjonalno ści. W tabeli 4 zebrano wi ększo ść dost ępnych obecnie systemów klasy ERP, dystrybuowanych na zasadach licencji open source.

Tab. 4. Systemy open source ERP. Nazwa systemu Strona internetowa Apache Open For Business Project, http://ofbiz.apache.org/ Adempiere, http://www.adempiere.org/ Compiere Community Edition 3.1, http://www.compiere.com/ Dolibarr, http://www.dolibarr.org/ EBI Neutrino R1 Open Source CRM/ERP http://www.ebineutrino.org/ ERP5, http://www.erp5.com/ GNU Enterprise, http://www.gnuenterprise.org/ GRR (software), http://grr.mutualibre.org/ Hipergate, http://www.hipergate.org/ JallInOne ERP/CRM, http://jallinone.sourceforge.net/ JFire, http://www.jfire.org/ Kuali Foundation, http://www.kuali.org/ LedgerSMB, http://www.ledgersmb.org/ Neogia, http://www.neogia.org/ OpenBlueLab, http://www.openbluelab.org/ Openbravo, http://www.openbravo.com/ OpenERP (dawniej Tiny ERP), http://openerp.com/ OpenPro ERP, http://www.openpro.com/ Opentaps ERP + CRM, http://www.opentaps.org/ Oratio, http://www.oratio-project.org/ Postbooks from Xtuple, http://www.xtuple.org/ SocrateOpen, http://www.socrateopen.ro/ SQL-Ledger, http://www.sql-ledger.org/ Stoq, http://www.stoq.com.br/ webERP. http://www.weberp.org/ Źródło: opracowanie własne

4. System webERP jako przykład systemu opartego na technologiach internetowych

System webERP jest opartym na technologiach sieciowych systemem klasy ERP. Koncepcja tego rozwi ązania oparta jest na umo żliwieniu swobodnego wyboru platformy sprz ętowej oraz systemu operacyjnego. Mo że by ć uruchamiany na dowolnym serwerze www, wykorzystuj ącym j ęzyk PHP oraz silnik baz danych MySQL. Z uwagi na fakt, i ż rozwi ązania te s ą niezwykle popularne i zostały zaimplementowane w praktycznie wszystkich wa żniejszych systemach operacyjnych, pojawia si ę du ża swoboda wyboru środowiska uruchomieniowego tego ż systemu ERP. Ze wzgl ędu na zachowanie mo żliwie najwi ększej kompatybilno ści z przegl ądarkami internetowymi, zminimalizowano u życie języka javas-cript. Poprawia to jednocze śnie bezpiecze ństwo systemu.

402 Dzi ęki zastosowaniu technologii klient-serwer, u żytkownik nie musi instalowa ć żadnego specjalnego oprogramowania. Na rysunku 1 przedstawiono system webERP uruchomiony w polskiej wersji j ęzykowej w przegl ądarce internetowej Mozilla Firefox.

Rys. 1. System webERP uruchomiony w przegl ądarce internetowej

System webERP składa si ę z o śmiu modułów zawartych w menu głównym i obejmuj ących: − sprzeda ż, − nale żno ści, − zobowi ązania, − zakupy, − magazyn, − produkcj ę, − ksi ęgę główn ą, − ustawienia. Ka żdy z modułów, z wyj ątkiem ostatniego, obejmuje trzy grupy polece ń: transakcje, zestawienia i raporty, piel ęgnacje. Moduł ostatni, słu żą cy do konfigurowania parametrów pracy systemu oraz dostosowania go do specyfiki przedsi ębiorstwa, podzielony jest równie ż na trzy grupy: ogólne, sprzeda ż/zakupy, ustawienia magazynowe. Dzi ęki zastosowaniu ujednoliconego sposobu grupowania polece ń, obsługa systemu staje si ę pod wieloma wzgl ędami intuicyjna. Na szczególn ą uwag ę zasługuje dost ępno ść wielu wersji j ęzykowych systemu webERP, w tym wersji polskiej. U żytkownik ma du żą łatwo ść wyboru j ęzyka, bez potrzeby opuszczania samego środowiska pracy. Ciekaw ą funkcj ą jest mo żliwo ść zmiany wygl ądu

403 interfejsu graficznego u żytkownika i tym samym dostosowanie go do indywidualnego gustu osoby obsługuj ącej system. System webERP wydaje si ę bardzo interesuj ącym projektem, oferuj ącym bogaty zbiór polece ń oraz du że mo żliwo ści konfiguracyjne. To sprawia, że mo że by ć stosowany w przedsi ębiorstwach o ró żnej specyfice. Obecnie istniej ą na świecie 24 firmy oferuj ące darmowe wsparcie w zakresie wdra żania systemu webERP. Funkcjonuj ą one mi ędzy innymi w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Wielkiej Brytanii, Indiach, Nowej Zelandii, Południowej Afryce, Singapurze.

5. Wnioski

Zastosowanie licencji open source w przypadku wdra żania oprogramowania klasy ERP stanowi interesuj ącą alternatyw ę w stosunku do licencji komercyjnych. Systemy tego typu, dystrybuowane na zasadach licencji otwartych zyskują na popularno ści, a tym samym staj ą si ę doskonalsze, bardziej odpowiadaj ące wysokim wymaganiom u żytkowników. Obecnie mo żliwo ść pozyskania nieodpłatnie oprogramowania niekoniecznie musi by ć synonimem pozyskiwania oprogramowania o ograniczonych mo żliwo ściach. Z drugiej jednak strony nale ży zaznaczy ć, że s ą to systemy, które swoj ą sprawno ści ą mog ą odbiega ć od drogich komercyjnych rozwi ąza ń. Nale ży traktowa ć je jako ciekow ą propozycj ę dla przedsi ębiorstw mniejszych, charakteryzuj ących si ę mniejsz ą struktur ą i mniejszymi wymaganiami w zakresie wydajno ści przetwarzania danych. Mimo to warto zwróci ć uwag ę na systemy ERP dystrybuowane na zasadach licencji otwartych. Nale ży oczekiwa ć, że b ędą one ewoluowały w kierunku coraz pełniejszej implementacji zło żonych procesów, zachodz ących w du żych przedsi ębiorstwach oraz stan ą si ę stopniowo efektywniejsze i szybsze w działaniu. Ruch open source zrewolucjonizował podej ście do pozyskiwania oprogramowania i sprawił ju ż w wielu obszarach zastosowa ń, że drogie programy komercyjne musiały stan ąć do walki o swoj ą pozycj ę z nieust ępuj ącymi im funkcjonalnie programami oferowanymi nieodpłatnie. Wydaje si ę, że podobna sytuacja rozwija si ę na rynku systemów wspomagaj ących zarz ądzanie przedsi ębiorstwem.

Literatura

1. Herzog T., A Comparison of Open Source ERP Systems, Institute of Information Systems and Operations, Wiede ń 2006 2. Open Source ERP Feature Availability Table, Part III, http://www.sourcio.com/blog.2005-12-08.3811378908/ 3. www.gnu.org 4. www.weberp.org

Dr Stanisław IWAN Instytut Zarz ądzania Transportem Akademia Morska w Szczecinie 70-507 Szczecin, ul. H. Pobo żnego 11 tel./fax.: (0-91) 480 96 20 e-mail: [email protected]

404