Unapređenje Snabdevanja Vodom Seoskih Domaćinstava U Okolini Grada Kragujevca
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
UNAPREĐENJE SNABDEVANJA VODOM SEOSKIH DOMAĆINSTAVA U OKOLINI GRADA KRAGUJEVCA IMPROVEMENT OF WATER SUPPLY OF VILLAGE HOUSEHOLDS NEAR THE CITY OF KRAGUJEVAC dr Slobodan Savić1), dr Sneţana Ţivanović Katić2), mr Saša Jovanović3) Rezime: Postoji opasnost da Republika Srbija u skoroj budućnosti neće imati dovoljno vlastitih voda za potrebe stanovništva. Postojeće količine vode mogu da zadovolje potrebe samo ako se budu racionalno koristile i zaštitile od zagađenja. Jedno od najugroženijih područja u Srbiji je Šumadija koja, kada je reč o vodama koje nastaju na tlu Republike Srbije, na raspolaganju ima prosečno manje od 500 m3 vode po stanovniku godišnje. Seoska domaćinstva na području Kragujevca već duže vreme imaju problem sa nedovoljnim kapacitetima pijaće vode. Utvrđeno je da u kopanim seoskim bunarima voda često nije ni mikrobiološki ni hemijski ispravna za piće. Rešavanje problema snabdevanja vodom za piće u Šumadijskim selima počelo je 2008. godine kopanjem arterskih bunara. Ova zajednička investicija Grada Kragujevca i seoskih domaćinstava mogla bi trajno da reši problem snabdevanja vodom za piće. Ključne reči: voda za piće, seoska domaćinstva, arterski bunari, kvalitet života Abstract: There is a danger that in the near future the Republic of Serbia might not have enough water to supply the population. The existing water resources can satisfy the needs only if they are used rationally and if they are protected from pollution. One of the most endangered areas in Serbia is Sumadija, which on average has less than 500 m3 of water formed in this country per capita per year. Village households in the area surrounding the city of Kragujevac have had problems with insufficient resources of drinking water for a long time. It has been determined that water in dug village wells is often neither microbiologically nor chemically safe for drinking purpose. Digging of the artesian wells in 2008 marked the beginning of solution to the problem of drinking water supply of villages in Sumadija. This mutual investment of the city of Kragujevac and household villages could be a permanent solution to the drinking water supply problem. Key words: drinking water, village households, artesian wells, quality of life resursima (Šumadija, Pomoravlje, Vojvodina i sl.). 1. UVOD Tako, na primer, u oblastima kao što su Šumadija, Donja Kolubara, Vojvodina, Kosovo i Metohija, Republika Srbija spada u vodom siromašnija specifična raspoloţivost domicilnih voda manja je područja Evrope, budući da ima specifičnu raspo- od 500 m3 po stanovniku godišnje [1]. loţivost sopstvenih površinskih voda pribliţno 3 Kragujevac je grad sa 56 sela, smeštenih u 1500 m po stanovniku godišnje [1]. Prema kotlini planina Rudnik i Crni Vrh, u centralnoj svetskim merilima smatra se da jedna drţava ima Šumadiji. Poljoprivreda je budućnost srpske eko- dovoljno vode ako iz sopstvenih izvora moţe da 3 nomije jer na ovom području postoje uslovi za obezbedi 3000 m vode po stanovniku godišnje razvoj raznovrsne poljoprivredne proizvodnje. [2]. Tome u prilog ide i podatak da se poljoprivredom Osnovni problemi u vezi sa vodnim resursima bave i ţitelji osam prigradskih naselja. Na Republike Srbije su: seoskom području ţivi blizu 30000 stanovnika što - vode koje nastaju na tlu Srbije (domicilne vode) čini 16,7% od ukupnog broja ţitelja Grada su prilično oskudne, Kragujevca a od 9555 seoskih domaćinstava 7110 - prostorna neravnomernost voda je vrlo nepo- poseduje poljoprivredno gazdinstvo. Ukupna voljna, budući da su vodom najsiromašnija gusto poljoprivredna površina isnosi 54000 hektara, od naseljena područja sa najbogatijim zemljišnim čega je blizu 49000 obradivih. Oranice i bašte 1) dr Slobodan Savić, Fakultet inţenjerskih nauka Kragujevac, Sestre Janjić 6, mail: [email protected] 2) dr Sneţana Ţivanović Katić, Grad Kragujevac, Trg slobode 3, mail: [email protected] 3) mr Saša Jovanović, Fakultet inţenjerskih nauka Kragujevac, Sestre Janjić 6, mail: [email protected] zastupljene su na prostoru od 34000 hektara, pod primorani su da se snabdevaju na seoskim voćnjacima je preko 6000, vinogradima 400 a izvorima. Pojedini bunari zadovoljavaju osnovne livade zauzimaju 7000 hektara. potrebe domaćinstava za vodom, ali je problem što Obzirom na teritorijalnu pripadnost Srbije stručna analiza kvaliteta vode, po pravilu, nikada jugoistočnom delu Evrope, moţemo biti veoma nije uraĎena. zabrinuti za klimatsku budućnost našeg podneblja. Od 2008. godine realizuje se program Na osnovu podataka sa slike 1 i iz [3] uočava se da „Rešavanje vodosnabdevanja na selu“ kopanjem je pojava nadprosečno toplih meseci (uzimajući u arterskih bunara. Radi se o zajedničkoj investiciji obzir srednju mesečnu temperaturu kao kriterijum) Grada Kragujevca i seoskih domaćinstava zainte- izraţena gotovo preko cele godine sa posebnim resovanih da se na ovaj način snabdeju vodom za naglaskom na kasno prolećni i letnji period. piće. Grad Kragujevac iz svog Agrarnog budţeta Poznato je da je upravo taj period jedan od finansira istraţivanje i izradu eksploatacione bušo- najvaţnijih u razvoju mnogih biljnih kultura. tine (kopanje arterskog bunara), projektnu doku- mentaciju (idejni projekat bunara i projekat vodovodnih trasa), primarnu mreţu (od bunara do rezervoara), rezervoare za vodu i pumpu a korisnici zajednički finansiraju razvod mreţe od rezervoara do svojih domaćinstava, vodomere i priključak za struju. Za ove namene Grad je do sada uloţio oko 102 000 000 dinara, a od početka realizacije programa do danas iskopano je 72 arterska bunara u 23 sela (Tabela 1). Dubina bunara varirala je od sela do sela, u zavisnosti da li se radi o stenskim masama ili neogenim sedimentima i kretala se od 39 m (Poskurice) do 143 m (Čumić). Kapacitet isko- Slika 1 – Procenat perioda sa nadprosečnom panih bunara je različit: od 12 domaćinstava u srednjom temperaturom Drenovcu do 108 domaćinstva u Resniku, dok se pojedinačna cena bunara kretala od 228 587 dinara Veća učestalost sušnijih perioda javlja se u (Poskurice) do 989 730 dinara u Čumiću. zimskom delu godine (decembar, januar i februar) a bitno je izraţena krajem proleća i početkom leta (maj i jun). Ovi periodi su, takoĎe, od velikog značaja za rast i razvoj biljnih kultura. Nameće se zaključak da je za pojedine biljne vrste navodnjavanje, zbog učestalijih sušnih perioda, veoma bitno. Podaci govore da se za navodnjavanje najviše vode crpi iz vodotokova, dok su preostale količine zahvaćene iz podzemnih voda, jezera i akumulacija. 2. VODOSNABDEVANJE NA SELU Ţitelji sela na području Grada Kragujevca koji se vodom snabdevaju iz lokalnih vodovoda i Slika 2 – Kopanje arterskog bunara bunara, već duţe vreme imaju problem sa nedovoljnim kapacitetima vode za piće. Analizom UraĎena je projektna dokumentacija za 60 je utvrĎeno da voda u seoskim bunarima, zbog arterskih bunara (idejni projekti bunara i projekti fekalnog zagaĎenja, u 93% slučajeva nije mikro- vodovodnih trasa). Isporučeni su rezervoari i ugra- biološki ispravna, a da je u 74% hemijski Ďeno je 46 pumpi. Za tih 46 seoskih vodovoda neispravna (povećano prisustvo nitrata). PoreĎenja uraĎena je i primarna mreţa u duţini 17874 m. Od radi, rezultati analiza pokazuju da je voda za piće početka realizacije ovog programa ukupno je koju distribuiraju javno komunalna preduzeća na formirano 46 seoskih vodovoda na koje je priklju- teritoriji Šumadijskog okruga mikrobiološki čeno 2193 domaćinstava. Treba istaći da je nakon ispravna preko 95%, dok je hemijska neispravnost puštanja u rad seoskog vodovoda jedina obaveza zastupljena u oko 37% svih analiziranih uzoraka korisnika, organizovanih u vodne zajednice, da [4]. Budući da ţitelji sela u svojim bunarima odrţavaju vodovod i plaćaju struju za rad pumpe. najčešće nemaju dovoljno vode za opštu upotrebu, Sami korisnici, razume se, ne plaćaju vodu. A-70 Kapacitet/Broj Dubina Selo Zaseok/ kp. domaćinstava bunara, m Cvetkovići – kp. 2468 48 124 Slavkovići – kp. 2346 55 132 Luţnice Nikolići – kp. 2194/6 54 132 Kp. 2516/2 58 121 Mironić – kp. 956/1 33 104 Pajazitovo Mironić – kp. 960/3 40 90 Kod škole – kp. 486 68 100 Nikolići – kp.1904/1 19 78 Čumić Crvenac – kp. 1089 103 143 Vrbovac – kp. 2285 34 120 Panjevac – kp. 2726/1 67 132 Babići – kp. 391 41 84 Drača 1/2 – 410/1 68 72 1/3 – 382 31 70 1/4 – 464/6 46 64 Donji kraj – kp. 650 53 108 Poskurice Vasići – kp. 1153/1 52 39 Vasići – kp. 1153/1 67 42 Gornji kraj – kp. 2317 48 119 Gornji kraj – kp. 2137 45 120 Cerjak – kp. 3793 62 132 Resnik Sobovica – kp. 1818 79 143 Sobovica 2 – kp. 1686/2 108 132 Cerovica – kp. 868/3 16 98 Babska mala – kp. 1055 65 136 Mrkojevac – kp. 799/1 53 90 Polje – kp. 828 74 126 Desimirovac Babaska mala – kp. 1013/3 16 141 Gornja mala – kp. 1969 62 132 Donja mala – kp. 1576/1 72 132 Spalevići – kp. 1693 63 108 Šljivovac Dţajević – kp. 1561 13 118 Gornji kraj – kp. 1756 89 95 Gornje Cenići – kp. 1705 36 126 Jarušice Lazarević – kp. 1041/1 48 119 Radovanović – kp. 1201 48 95 Najdanovići – kp. 3165/1 55 131 Ugled – kp. 828 65 120 Cerovac Dunići – kp. 1310 82 102 Jovičić – kp. 1078 105 86 Sobovica – kp. 1669/9 85 125 Sredina sela – kp. 946/1 37 42,5 Veliki Šenj Kp. 1356 29 88 BrĎani – kp. 1209 51 67 Gornje Rečani – 455/1 49 61 Grbice Luţani – 719 43 92 Mašovići 52 89 Kutlovo Drugi bunar 50 52 Jonsko brdo – kp. 1046 86 123 Novi Milanovac Sobovica – kp. 586 92 140 Radulovska mala – kp. 554/4 102 126 Tabela 1- Pregled iskopanih arterskih bunara u okolini Grada Kragujevca A-71 Kapacitet/Broj Dubina Selo Zaseok/ kp. domaćinstava bunara, m 1/1 – kp. 2200/2 24 76 Donje 1/2 – kp. 2228/3 36 105 Grbice 1/3 – kp. 2199/1 28 125 1/4 – kp. 1146 – Buban 80 102 Adţine Kp. 896/2 28 72 Livade Kp. 283/1 41 115 Groblje – kp. 675/1 26 117 Gornja Groblje – kp. 932 27 132 Sabanta Rovine – kp. 2534 62 136 Kp. 354/2 65 108 Kosa – kp. 431/2 61 79 Kamenica Orovac – kp.