AI Voor Nederland : Vergroten, Versnellen En Verbinden
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
VERGROTEN VERSNELLEN AI EN VERBINDEN VOOR NEDERLAND VOORWOORD Dit rapport geeft de aanzet tot een nationale Artificial Intelligence (AI) strategie. Het rapport is opgesteld door AINED, een samenwerking tussen TopTeam ICT, VNO-NCW, ICAI, NWO en TNO, ondersteund door The Boston Consulting Group en DenkWerk. We schrijven dit rapport vanuit de overtuiging dat we in Nederland de mogelijkheden die AI ons nu en in de toekomst kan bieden, nog onvoldoende benutten. In een wereld waarin andere landen volop inzetten op AI en de techniek zich razendsnel ontwikkelt, is het van groot belang om hierin mee te gaan en AI tot nationale prioriteit te maken. Alleen zo kunnen we onze welvaart en internationale concurrentiepositie voor de toekomst veiligstellen. Dit rapport bestaat uit drie delen: 1. Een korte duiding van de recente ontwikkelingen rondom de sleuteltechnologie AI. Deze ontwikkelin- gen vormen mede de aanleiding voor het schrijven van dit rapport. 2. Een overzicht van de stand van zaken van AI in Nederland. We gaan hierbij dieper in op het bedrijfs- leven, fundamenteel en toegepast onderzoek, het onderwijs, het maatschappelijk veld, en de overheid. In deze landschapsfoto’s beschrijven we ook waar men in de verschillende werkgebieden tegenaan loopt en wat ontbreekt om AI in ons land naar een hoger niveau te brengen. 3. Voorstellen voor doelen en acties die onderdeel uit kunnen maken van een nationale AI strategie. Bij het samenstellen van dit rapport hebben we met meer dan 60 partijen gesproken. Een volledige lijst is achter in het rapport opgenomen. Ook hebben we gebruik gemaakt van de aanwezige expertise bij de aan AINED deelnemende organisaties en internationaal bij BCG. We beseffen ons dat het onmogelijk is een compleet en uitputtend beeld te geven van alles wat er in Nederland op het gebied van AI gebeurt. Daarom positioneren we dit rapport uitdrukkelijk als de aanzet tot de ontwikkeling van een nationale strategie. Een overkoepelend initiatief van partijen uit de verschil- lende werkgebieden kan hier gezamenlijk vervolg aan geven, door de concrete doelen en acties door te ontwikkelen. Nederland kan daarbij bogen op ervaring en succes in het samenwerken in de ‘triple helix’ van overheid, bedrijfsleven en wetenschap. Door een team samen te stellen uit de verschillende werkge- bieden, kunnen we de kansen en implicaties voor de samenleving (technologisch, ethisch en juridisch) integraal meenemen. Hebban olla vogola nestas hagunnan hinase hic enda thu wat unbitat ghe nu ANONIEM, CA. 1100 Hebben alle vogels nesten begonnen behalve ik en jij, wat wacht ge nu ARTIFICIAL INTELLIGENCE: HEDENDAAGSE PROMETHEUS Artificial Intelligence (AI) gaat als sleuteltechno- regels. Dit noemen we kennistechnologie. Het logie de wereld net zo ingrijpend veranderen als kunnen opstellen van een samenhangende set de industriële revolutie dat in de 18e en 19e eeuw kennisregels is een essentiële voorwaarde voor heeft gedaan. Vijf jaar geleden was het ondenkbaar kennistechnologie. Een algoritme beredeneert dat AI betrouwbaardere diagnoses kon stellen dan vanuit deze regels de meest waarschijnlijke oplos- een medisch specialist. Ook was het ondenkbaar sing voor een bepaald probleem, bijvoorbeeld de dat AI ons beter zou kennen dan onze partner, kortste route naar een bestemming of de meest door alleen naar onze Facebook-likes te kijken. Net waarschijnlijke verklaring voor een verzameling zo, is het moeilijk te voorspellen wat AI over vijf, ziekteverschijnselen. Dit maakt kennistechnolo- tien of vijftien jaar voor ons zal kunnen beteke- gie geschikt voor situaties waar besluitvorming nen. Sundar Pichai, topman van Google, zei daar gedreven wordt door regels, maar minder geschikt in februari 2018 over: “AI is één van de belangrijk- voor situaties waar perceptieve gegevens – zoals ste onderwerpen waar de mensheid aan werkt en beeld, geluid, intuïtie, emotie of ervaring – die zal meer impact hebben dan elektriciteit of vuur.” moeilijk in expliciete regels te vangen zijn, een rol spelen. De opkomst van AI We bevinden ons nu in de bloeiperiode van AI is het deel van de informatica dat zich AI is het deel van de informatica dat zich richt op de tweede generatie AI: machine learning. Bij systemen die functies uitvoeren die we normaal machine learning heeft het systeem geen vooraf gesproken associëren met het menselijk brein, geformuleerde regels nodig. Het systeem leert uit richt op systemen die functies uitvoeren die zoals, leren, omgaan met onduidelijkheid, pro- grote hoeveelheden voorbeelddata zelf wat het blemen oplossen, emoties herkennen en zelfs juiste antwoord of de juiste oplossing is. Voor- creatief zijn. AI gebruikt daarbij regels door men- waarde is dat de voorbeelddata is voorzien van we normaal gesproken associëren met het sen geformuleerd, of leert zelf uit voorbeelddata zogenaamde ‘labels’. Een label is een beschrijving van de correcte uitkomst bij een specifieke input. AI heeft een lange historie. De eerste genera- Denk bijvoorbeeld aan een AI-algoritme dat dok- menselijk brein, zoals, leren, omgaan met tie succesvolle AI-systemen, rond 2000 op haar toren helpt beoordelen of een patiënt een bot- hoogtepunt, werkt vanuit expliciet geformuleerde breuk heeft. De doktoren voeden het algoritme onduidelijkheid, problemen oplossen, emoties AI kent lange geschiedenis, maar laat nu echt versnelling zien Vibrancy index1 : het aantal publicaties, opleidingsplekken en venture capital investeringen wereldwijd herkennen en zelfs creatief zijn 8 6 X6 4 2 0 1950 Alan Turing 1979 Kunihiko Fukushima 2006 Universiteit 2018 AI Go stelt intelligentietest publiceert theorie neurale van Toronto software verslaat voor computers netwerken ontwikkelt concept Europees voor. Het begrip AI Deep Learning kampioen word in 1954 door McCarthy voorgesteld Bron: https://aiindex.org, BCG analyse 6 AI VOOR NEDERLAND VERGROTEN,VERSNELLEN EN VERBINDEN 1 met stapels röntgenfoto’s waarop ze hebben aan- Meer data = meer succes Een andere beperking is dat AI-systemen niet er vandaag al zijn, is het niet ondenkbaar dat AI gegeven of er sprake is van een botbreuk, de zoge- kunnen uitleggen hoe ze tot een bepaalde uit- bepaalde banen in de toekomst overbodig maakt. naamde ‘training’. Op basis van al deze foto’s AI is een grote toevoeging aan informatieverwer- komst komen. Voor veel toepassingen is dat Aan de andere kant biedt AI de kans om onze beoordeelt het algoritme of in de foto van de kende processen, zolang genoeg voorbeelddata geen beperking, maar wanneer we een verkla- arbeidsproductiviteit op peil te houden in een sterk nieuwe patiënt een botbreuk is te zien. Vergelijk- beschikbaar is. Bedrijven als Google en Facebook ring voor een keuze willen zien, bijvoorbeeld in de vergrijzende samenleving. Voor de werkgelegen- bare algoritmes kunnen reclameboodschappen spelen hier op in, door hun dienst gratis beschik- rechtspraak, is deze eigenschap wel degelijk een heid geldt: ja, er zullen banen verdwijnen, maar er aandragen die aansluiten bij je interesses of voor- baar te stellen en daarmee strategisch relevante belemmering. Daarnaast is het formuleren van zullen ook nieuwe banen voor in de plaats komen.8 spellen wanneer extra rij- of vluchtstroken op de data te verzamelen. Door te analyseren op welk een expliciet en ondubbelzinnig doel vaak een snelweg moet worden opengesteld. Allemaal situ- zoekresultaat we klikken, wat we liken en welk oversimplificatie. In de echte wereld maken we Een andere zorg is het doembeeld van intelli- aties waar voorbeelden beter de gewenste uit- hotel we boeken, creëren we aan de ene kant gela- onder andere afwegingen tussen korte- en lange- gente machines die ons overheersen. Dit beeld is komst uitdrukken dan vooraf geformuleerde belde data – wat zijn de beste zoekresultaten of de termijndoelen. Zulke afwegingen kunnen AI-sys- in het leven geroepen door sciencefictionauteurs regels. meest attractieve aanbiedingen – en tegelijkertijd temen voorlopig niet maken. en Hollywoodstudio’s. We zijn echter wel dicht- patronen die helpen ons gedrag en bij AI-toepassingen zoals autonome voertuigen onze voorkeuren te voorspellen. Deze Enorm maatschappelijk potentieel, met reële en zorgrobots. Dat stelt ons voor de uitdaging om Dataopslag is vandaag zo’n zes informatie gebruiken ze vervolgens aandachtspunten deze systemen zo te ontwerpen dat ze doen wat om hun algoritmes beter te trainen wij willen, in situaties waar sociale, ethische of en om geld te verdienen met bijvoor- AI heeft een general purpose karakter, waardoor juridische waarden moeten worden afgewogen. miljoen keer goedkoper dan in 1980 beeld advertenties. Maar ook andere de opkomst van deze technologie de hele econo- bedrijven en instanties proberen data mie zal raken. Zo voorziet 86% van de bedrijven Dat deze zorgen terecht zijn en aandacht ver- AI is nu wereldwijd aan het versnellen: in tien jaar- te genereren en te verzamelen, zoals supermark- dat AI een grote impact zal hebben op hun sector.2 dienen, staat buiten kijf. Daarom werken we aan tijd zien we een verzesvoudiging in de ‘vibrancy ten die werken met persoonlijke klantenkaarten. Dit effect zal naar voren komen in hogere produc- oplossingen die de economische en maatschap- index’: een combinatie van gepubliceerde arti- Uiteindelijk zijn de bedrijven of organisaties met tiviteit en efficiënter gebruik van onze resources. pelijke kansen benutten met aandacht voor deze kelen, opleidingsplekken en investeringen op het de meeste en best gelabelde data het beste geposi- Onderzoek onderstreept dit: pioniers in AI hebben reële zorgen. gebied van AI.1 De wereldwijde