6 7

De Tour du

De (TMB) is een van de oudste Grande Randonnées Innominata- en Peutereygraat. overnachting in een van de leukste van Frankrijk. Ruim 60 jaar geleden werden er al enkele etappes van dit Van de Grand , de Zwitserse hutten die ik ken, en variant 7 naar grens, tot de Col de Balme waar je de Mont Chétif, een heerlijke berg met langeafstandwandelpad gemarkeerd door de vrijwilligers van wat nu de Frankrijk opnieuw betreedt, is de Mont een immense madonna op de top en Fédération Française de la Randonnée Pédestre heet. Tegenwoordig zijn Blanc zelf niet te zien, maar wel de uitzicht op en de wilde ook de Italiaanse en Zwitserse wandelclubs betrokken bij de beroemdste oostkant van het gebergte. kant van de Mont Blanc. huttentrektocht van de Alpen, die door drie landen loopt. Toen ik besloot een Tour du Mont In 2015 liep ik de officiële route en Blanc-gids te schrijven, had ik een de varianten opnieuw – geholpen Dat deze GR zo beroemd is, komt niet sfeer. In de Vallée de vult praktische gids voor ogen die je op door drie mede-bergwandelaars – om uit de lucht vallen, want de TMB biedt de Mont Blanc met zijn witte graten simpele wijze in staat stelt om je te controleren of alles nog hetzelfde bergwandelaars van elk niveau de kans en gletsjers het blikveld, op de voet eigen ideale Tour du Mont Blanc samen is gebleven. Wat bleek? De route om de Mont Blanc, de hoogste berg gevolgd door de ontzagwekkende te stellen, opgebouwd uit de mooiste is niet veranderd, maar er zijn wel van de Alpen, van alle kanten te zien. Dru en de granietnaalden van de varianten en de mooiste delen van de verbeteringen aan enkele hutten Inclusief de hele Mont Blancketen, een Aiguilles de Chamonix. Op de Col de officiële route. In 2007 en 2008 heb aangebracht. Behalve aan Refuge du formidabel gebergte dat verbazingwek- la Seigne, de grens met Italië, komt ik de negen- tot elfdaagse magnifieke Col de Balme, daar valt nog steeds heel kend genoeg geen wettelijke bescher- plots de woeste kant in beeld. Hier rondtocht tweeënhalf keer gelopen: de veel te verbeteren. Hopelijk duurt dat ming geniet. wordt zichtbaar dat de Mont Blanc officiële route en alle varianten. niet lang meer, want het uitzicht vanaf niet alleen uit sneeuw en ijs bestaat, Ik heb nog twee extra varianten die hut is uitzonderlijk mooi. Tijdens de tocht zorgt elke grens- maar ook uit drie grote rotsgraten en ontdekt, die in geen enkel ander gidsje overschrijding voor een radicale drie rotsflanken: de Miage-, Frêney- en over de Tour du Mont Blanc staan: Noes Lautier verandering van het uitzicht en de Brenvaflank en de Brouillard-, variant 2 naar de Mont Joly, met een 8 9 De mooiste Tour du Mont Blanc

Niets is zo subjectief als ‘mooiste, leukste’ etcetera. Toch beveel ik Als extra uitstapje zou je echt variant overnachten in Cabane d’Orny (2811 m, deze Mooiste Tour du Mont Blanc warm aan. Ga niet vóór half juli, want 7 moeten doen: de beklimming van hoogste punt van de varianten) en via sommige varianten liggen hoog en zijn onbegaanbaar als er nog sneeuw de Mont Chétif. Aanrader: slapen in het Fenêtre d’Arpette naar de Col de la ligt. De officiële TMB is eerder sneeuwvrij. September is de mooiste tijd, Rifugio Le Randonneur. Tijd traject 4: Forclaz. Tijd traject 7: 12.35 uur. maar half september sluiten veel hutten. 7.55 uur; incl. Mont Chétif 10.25 uur. • Traject 8 is een mix van variant 11 Zowel de officiële route van • traject 5 en de officiële route: via Refuge des Warm aanbevolen: met de Téléphérique • Traject 3 is een combi van de als de variant zijn mooi, vooral variant Grands (variant 11) naar de Col de de Bellevue omhoog zweven en het officiële route tot de Col de la Croix du 8 via de Testa Bernarda. Stap bij Balme en dan via de officiële route officiële begin van de TMB overslaan. Bonhomme en vervolgens variant 4. Rifugio Bonatti wel over op de officiële naar de Aiguillette des Posettes en Dus: op • traject 1 variant 1 via de Deze etappe is niet compleet zonder route. Tijd traject 5: 7 uur. Tré-le-Champ. Tijd traject 8: 7.30 uur. Nepalese hangbrug doen, om voorbij op de bolle top van de Tête Nord des De keus op • traject 6 is makkelijk: Op • traject 9 is de keus moeilijk. Refuge du Truc af te dalen naar Tresse. Fours te hebben gestaan. Voorheen officiële route naar de Grand Col Ferret Toch beveel ik de officiële route aan: Daar overstappen op variant 2 (van had Refuge des Mottets geen goede (2537 m, hoogste punt officiële TMB), het spektakel van de ladders bij Les • traject 2): overnachten in Chalet du reputatie, maar inmiddels is deze hut dan variant 9, de Petit Col Ferret. In La Chéserys, de moeilijkste passage van Mont Joly (magische zonsondergang), een echte aanrader qua sfeer, lekker Fouly de officiële route naar Praz-de- de hele TMB. Dan bij de Tête-aux- dan de graatwandeling naar de Aiguille eten en slapen. Tijd traject 3: 7.15 uur. Fort. Wie haast heeft kan in Ferret de Vents overstappen op variant 13 naar Croche en eindigen op het heerlijke Volg op • Traject 4 de officiële route bus nemen, maar dan mis je een mooi, Refuge du Lac Blanc (prima hut). Van terras van Refuge de Nant Borrant. naar de Col de la Seigne. Stap dan over relaxt stuk. Tijd traject 6: 5.55 uur; La Flégère naar Refuge de Bellachat de Tijd traject 1: 4.25 uur. op variant 5 via de Mont Fortin en kies met de bus: 3.30 uur. Variant 10 van officiële route. Als laatste variant 14: de Tijd traject 2: 8 uur. tenslotte de officiële route over de Col • traject 7 is een enorme kuitenbijter, Aiguillette des Houches. Tijd traject 9: Let op: een traject is géén dag- Chécrouit (en langs de Mont Chétif) maar absoluut de moeite waard: 11.40 uur. etappe, zie pagina 11 voor uitleg. naar Courmayeur. De lichtjes van klimmers op de bergen, gefotografeerd vanaf een bivak boven Refuge de Bellachat, traject 9. V.l.n.r.: , , , Mont Blanc, Dôme du Goûter, Aiguille du Goûter (foto Robert Eckhardt). 10 11

De huidige normaalroute over de De eerstbeklimming van de Mont Blanc Bossesgraat is makkelijker, en veiliger omdat hij over een bergkam loopt. Die In de 16e eeuw had de Mont Blanc (4808,73 m) nog niet zijn huidige route werd ontdekt door de berggids naam. De mensen spraken over de Mont Malet (mal = kwaad of ramp). Jean-Marie Couttet, die hem in 1847 Duivels en heksen zouden er wonen. In 1745 stelde de geoloog Pierre op 84-jarige leeftijd klom! Ook de Martel vast dat de Mont Malet de hoogste top van de Alpen was. Dit Italianen hebben hun normaalroute. bericht prikkelde de nieuwsgierigheid van Horace Bénédict de Saussure, Die danken we aan de toen 33 jaar een natuurkundige uit Genève. Hij reisde in 1760 naar Chamonix en oude Achille Ratti, de latere paus loofde twintig gouden Louis uit voor de eerste succesvolle beklimming. Pius XI (1922-1939), die deze route nota bene in de afdaling deed. één stap op een gletsjer te zetten. De Franse normaalroute is de enige Paccard en Bourrit kregen een ‘makkelijke’ route, de Italiaanse stelt hartgrondige hekel aan elkaar. veel meer eisen. Overigens ligt de top In 1786 werd de berg bijna beklom- van de Mont Blanc geheel op Franse Michel-Gabriel Paccard. men door een gezelschap met onder bodem. De top van de Mont Blanc de andere de kristalzoeker Jacques de top. In die tijd werd het gevaar van Courmayeur (4748 m) vormt de grens Balmat. Bij de afdaling raakte Balmat gletsjerspleten, wankele ijstorens en met Italië. achterop en moest in z’n eentje op lawines niet herkend. Achteloos zouden de gletsjer overnachten – iets dat we het nu vinden: zonder touw, zonder 1) Bron: Grenzeloos Verlangen, men tot dan toe onmogelijk achtte. stijgijzers, slechts met spijkerschoenen Robert Eckhardt, Mark van Hattem, uitg. Hij overleefde het en meldde zich en een alpenstok naar de hoogste top Kwadraat. half sneeuwblind bij Michel-Gabriel van de Alpen.1) Paccard, die inmiddels dorpsdokter van Chamonix was geworden. Paccards De ‘Gîte à Balmat’ (2530 m) waar kennis van de berg en Balmats Gebruiksaanwijzing Paccard en Balmat bivakkeerden. bivakervaring werden de sleutels tot succes. Op 8 augustus 1786 volbracht In dit gidsje is de Tour du Mont logistiek heeft er tevens voor gezorgd Gezien het enorme bedrag was het het duo de beklimming; pas om half Blanc ingedeeld in negen trajecten. dat een traject de ene keer begint met verbazingwekkend dat pas in 1775 zeven in de avond bereikten zij de Elk traject is onderverdeeld in de variant en de andere keer met de de eerste poging werd ondernomen! top. In het maanlicht daalden ze af de officiële route en één of meer officiële route. Vier inwoners van Chamonix kwamen en bereikten Chamonix na een korte varianten. Eén traject staat níet daarbij op de des Bossons tot slaappauze vlak onder de gletsjer. voor één dagetappe. De trajecten Let op: Eén traject staat níet zo’n 3050 meter. In datzelfde jaar Bourrit publiceerde daarop een zijn daarentegen zo samengesteld, voor één dagetappe. beklom de student Michel-Gabriel artikel waarbij hij de rol van Balmat dat de TMB-wandelaar makkelijk Paccard een aantal topjes in de ophemelde en de prestatie van Paccard kan overstappen van de officiële omgeving. Paccard deed echter pas kleineerde. Bourrit – die goed bevriend route op een variant en vice Info per traject in 1783 daadwerkelijk een poging om was met de uitgevers in Genève – versa. Op die manier kan iedereen Elke trajectbeschrijving bestaat uit: de Mont Blanc te beklimmen. In zijn verhinderde zelfs dat Paccards eigen zijn eigen TMB samenstellen, een inleiding, de relevante plaatsen gezelschap was Marc Théodore Bourrit, verslag gepubliceerd werd. geholpen door het feit dat er legio onderweg, de hoogtepunten, de die leefde van zijn pennenvruchten. overnachtingsmogelijkheden zijn. routebeschrijving, een tijdschema Paccard en Balmat kozen een Daar waar de officiële route en een (of en praktische info. Als een traject Tijdens hun tocht kwam Paccard gevaarlijke route, over de Glacier des beide) variant(en) op een logische plek bestaat uit een stuk officiële route erachter dat Bourrit in zijn publicaties Bossons naar de rotsen van Les Grands bij elkaar komen, begint een nieuw en twee varianten, zijn er ook drie schromelijk overdreef: hij schreef wel Mulets en vervolgens via het Petit en traject. Daardoor zijn de trajecten beschrijvingen. De varianten zijn over gletsjertochten, maar weigerde Grand Plateau zo direct mogelijk naar zeer verschillend van lengte. Deze doorlopend genummerd van 1 t/m 14. 12 13

Legenda gezekerd zijn, evt. handen nodig voor Routebeschrijving T1 t/m T3, zie evenwicht. Soms steile afgronden: De route is gedetailleerd beschreven. Moeilijkheidswaardering gevaar om te vallen, gruis en Zo is onder andere de relevante Het aantal loopuren exclusief losse rotsen. Tredzekerheid, goed tekst die op de richtingbordjes staat rustpauzes oriëntatievermogen, elementaire opgenomen, zodat je direct ziet of alpiene vaardigheden en stevige je op het juiste punt van de route Stijgen bergwandelschoenen noodzakelijk. zit. Voorbeeld: Splitsing LA La Frasse Dalen In Zwitserland: eveneens wit-rood- 0.50 uur. witte markering. De wandeltijden op de bordjes komen Wel/niet geschikt voor kinderen. soms niet overeen met de wandeltijden Zie Geschikt voor kinderen. in deze gids, omdat de Zwitsers, de Col Chécrouit, officiële route, traject 4. Fransen en de Italianen allemaal Moeilijkheidswaardering verschillende wandeltijden aanhouden. Markering De moeilijkheidswaardering is ontleend RD = rechtdoor In Frankrijk: rood/witte verfstrepen, aan de Zwitserse gradering, die van LA = linksaf net als alle langeafstandwandelpaden T1 t/m T6 gaat. Er zijn geen T4-, RA = rechtsaf (Grande Randonnées of GR’s). Italië: T5- of T6-trajecten in deze gids. P = parkeerplaats. geel met een zwarte rand. Zwitserland: geel (eenvoudige paden) en wit-rood- T1: Goede, eenvoudige paden. Vlak/ Pad, jeepweg of asfaltweg wit voor de rest. Alleen als het relevant glooiend terrein, geen gevaar voor Er staat overal vermeld of je op een is, staat er in de info iets over de val in de diepte. Ook te belopen met asfaltweg, een jeepweg of een pad markering. De officiële route en de Apetrots Zwitsers jongetje op weg gymschoenen. Oriëntatie probleemloos, loopt. ‘Jeepweg’ betekent elke almweg officiële varianten hebben bovendien naar Bovine, officiële route, traject 7. wandeling ook zonder kaart mogelijk. die door een fourwheeldrive kan sinds 2012 in alle landen een groen In Zwitserland: gele markering. Geschikt voor kinderen worden bereden. Zo’n weg hoeft niet TMB-logo. Delen van de TMB vallen T2: Pad met aanzienlijke Bij het beoordelen of een daadwerkelijk toegankelijk te zijn voor samen met andere GR’s, dat staat in de hoogteverschillen. Deels steil terrein, traject geschikt is voor auto’s. tekst verder niet vermeld. gevaar voor val in de diepte niet kinderen is rekening gehouden uitgesloten. Tredzekerheid, kennis van met passages waar een oriëntatie en bergwandelschoenen val ernstige gevolgen kan Eigen verantwoordelijkheid noodzakelijk. In Zwitserland: wit-rood- hebben. T3-trajecten zijn dus Zodra een bergwandelaar het hier witte markering. per definitie ongeschikt. De op papier geschrevene omzet in T3: Geen echt pad, wel padsporen verschillen tussen kinderen daden en op pad gaat, doet hij dat zichtbaar, geëxponeerde passages zijn echter groot, qua leeftijd op eigen verantwoordelijkheid. Aan kunnen met klimtouw of kettingen en ervaring. Uitgangspunt de indicaties in dit gidsje van de te zijn kinderen vanaf 10 jaar, verwachten moeilijkheden onderweg omdat het om een meerdaagse kan geen enkel recht ontleend tocht gaat. Het spreekt vanzelf worden. Bergwandelen is niet dat kinderen vanaf 13 jaar ongevaarlijk en een bezigheid die met bergwandelervaring de een groot beroep doet op het eigen graat van de Mont Joly prima inschattingsvermogen en de eigen kunnen lopen. Toch staat er verantwoordelijkheid. bij dat traject Ongeschikt voor kinderen. Het gaat om een indicatie, die elke ouder moet Zwitserse markering bij Cabane d’Orny interpreteren aan de hand van De ijzeren stangen en ladders van de (2811 m), variant 10, traject 7. de eigen bergervaringen. officiële route, traject 9.