Hymenovaria 17
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
nummer 17 november 2018 Nieuwsbrief Sectie Hymenoptera Nederlandse Entomologische Vereniging In dit nummer onder meer: Veldobservaties Rafelige of gladde gaten? Een onderzoekje naar bijenhotels Inventarisatie en monitoring van bijen, hoe doe je dat? Broedcellen van Isodontia mexicana Een bijdrage over de familie Platygastridae in Nederland nr. 17, november 2018 41 nr. 17, november 2018 ISSN 1387-1773 Foto voorpagina: Isodontia mexicana met prooi. Foto: Pieter van Breugel. Nieuwsbrief sectie Hymenoptera van de Nederlandse Entomologische Vereniging Vormgeving: Jan Smit. Redactie J. D’Haeseleer, T. Peeters, J. Smit, E. van der Spek Redactieadres Voermanstraat 14, 6921 NP Duiven e-mail: [email protected] Website www.hymenovaria.nl Redactioneel Dit nummer van onze nieuwsbrief is weer zeer goed De literatuurmand puilt uit, met HymenoBiblio 2017, gevuld en erg gevarieerd. Allereerst de aankondiging een viertal boekbesprekingen door Hans Nieuwen- van een excursie in het voorjaar. huijsen, Jan Smit en Theo Peeters, daarnaast geven Verder een zevental ‘Veldobservaties’. Regina Oors en Erik van der Spek inkijk in ‘Resultaten van onderzoek’. Bij de ‘Artikelen’ doet Menno Reemer verslag van een onderzoekje naar nestblokken met gladde en rafelige Bij de ‘Oproepen’ wordt gevraagd de bijdrage voor gaten, Peter Megens heeft twee bijzondere bijen in het komend jaar (2019) over te maken. Verder de vraag binnenland teruggevonden, Erik van der Spek zet alle om ‘Leuke waarnemingen en vangsten uit 2018’ op te methoden van bijeninventarisatie en –monitoring op sturen. Erik van der Spek wil graag de gegevens van een rij, Pieter van Breugel geeft ons een inkijk in de deelnemers aan de excursies van de sectie naar de Peel broedcellen van Isodontia mexicana , Martijn Kos heeft en het Hollands Duin ontvangen. genoten van de hommelrijkdom in Polen, Jan Smit vraagt zich af of sommige bijen aan het eind van dit Bij ‘Mededelingen’ de aankondiging van de studiedag, jaar van slag waren, Hans Nieuwenhuijsen heeft oude een dag met korte lezingen door de leden in Natuur- kweekresultaten van Hennie Wiering op een rij gezet, museum Brabant in Tilburg. Theo Peeters vertelt uitgebreid over de wespjes van de familie Platygastridae. Jorgen Ravoet wordt hartelijk bedankt voor het vertalen van een aantal samenvattingen in het Engels. We wensen je veel leesplezier, Jens, Theo, Erik en Jan. 42 nr. 17, november 2018 Excursie vroeger open terreinen, zowel droog (zandverstui- vingen) als nat (natte heide). In het begin van de 20e Voorjaarsexcursie: eeuw is het landschap hier echter drastisch veranderd. Strijbeekse Heide en Het gebied werd ontwaterd en er zijn bossen aan- geplant en weilanden ingericht. Deze kleinschalige Chaamse Bossen, 13 april afwisseling is nog steeds in het gebied te zien. Momenteel wordt de waterhuishouding weer hersteld 2019 en zo ontstaat er weer meer ruimte voor vennen en moerasjes. Hier liggen veel verschillende biotopen vlak bij elkaar: gemengd bos, naaldbos, heide, een ven, Erik van der Spek weilanden. Datum: 13 april. Nadat in 2017 de zomerexcursie naar de Chaamse Verzamelpunt: de Bijenboerderij, Strijbeekseweg Bossen en de Strijbeekse Heide grotendeels in het 62A, 4856 AB Strijbeek ( www.bijenboerderij.nl ), waar watergevallen is, gaan we in april 2019 op herkansing we koffie en thee krijgen. in deze Brabantse natuurgebieden. waar maar weinig Tijdstip: 10.00 uur. gegevens van bekend zijn. In het EIS-rapport (Reemer Van hieruit bezoeken we eerst de Strijbeekse Heide et al., 2016) op de website van EIS Kenniscentrum We parkeren op Ac. 115,0-390,3 (stel het navigatie- Insecten (www.eis-nederland.nl > publicaties > systeem in op Strijbeek, Goudbergseweg 15 en parkeer rapporten > zoek op ‘bijen Noord-Brabant’) is meer te hier aan de onverharde Bergweg). vinden over de huidige kennis van de verspreiding van Later verplaatsen we naar de Chaamse Bossen. We wilde bijen in deze provincie. gaan het gebied in aan de oostzijde, waar we de auto’s parkeren op Ac. 122,9-391,0 (stel het navigatiesysteem Strijbeekse Heide in op Alphen, Boerenbaan 12 en rij dan door tot aan De strijbeekse Heide ligt iets naar het westen toe, de bosrand). tussen Chaam, Strijbeek en Ulvenhout. Het is een Aanmelden: [email protected]. gebied waar vennen, heide en bossen elkaar afwisselen. De vergunning staat maximaal 16 deelnemers toe. Sinds 1990 probeert Staatsbosbeheer de natuur hier te Reservedatum: 20 april. verbeteren door opslag uit de heide te verwijderen, te plaggen, verdroging tegen te gaan en vennen uit te Literatuur baggeren. Het Goudbergven is een goed ontwikkelde Noordijk, J. & E. van der Spek, 2017. Zomerexcursie: natte heide met een klein stukje bijna-hoogveen. Chaamse Bossen en Strijbeekse Heide. - HymenoVaria 14: Vlakbij liggen geplagde percelen die zeer schraal 4. blijven met veel open droge zandplekken. Ten zuiden Reemer, M., I. Raemakers & T. Faasen 2016. De bijenfauna van het terrein loopt de Strijbeekse Beek, die tevens de van Noord-Brabant: trends, prioritaire soorten en grens met België vormt. beheertypen. - EIS Kenniscentrum Insecten, Leiden, Rapportnummer EIS2016-05, 48 p. Chaamse Bossen Spek, E. van der, 2018. Verslag excursie Chaamse Bossen. - Dit bosgebied van meer dan 1000 ha. ligt tussen HymenoVaria 16: 5-6. Chaam, Alphen en Gilze. Op de zandbodem lagen 43 nr. 17, november 2018 Veldobservaties Goed en slecht nieuws over Veldwaarneming aan bijen Nomada baccata Hans Nieuwenhuijsen Jan Smit De kleine bleekvlekwespbij Nomada baccata is een vrij zeldzame broedparasiet van de zilveren zandbij In 2016 werd gemeld dat de kleine bleekvlekwespbij Andrena argentata. De wespbij wordt in Schoorl in Nomada baccata Smith, 1844 in ons land teruggevonden augustus, als de zandbij actief is, regelmatig was op twee plekken; in de Schoorlse duinen in 2012 waargenomen. Er is echter iets vreemds aan de hand. en op de Tongerense hei bij Epe in 2015 (Smit & Elk jaar is er op een open zandvlak in het bos, de Nieuwenhuijsen 2016). Beide locaties zijn sindsdien Bokkenweide, een gigantische aggregatie van de jaarlijks in de zomer bezocht. In de Schoorlse duinen zandbij aanwezig. Maar tot nu toe heb ik daar in die is de kleine bleekvlekwespbij in 2016 weer gevonden tijd de wespbij niet aangetroffen. Trouwens ook en ook met enkele exemplaren aangetroffen in het Sphecodes pellucidus niet, die in het voorjaar op deze plek Harger zandgat (Ac. 105-525) door beide auteurs. regelmatig te zien is als de witbaardzandbij Andrena Op de Tongerense hei is deze wespbij jaarlijks terug barbilabris er nestelt. gevonden op de bekende plek (Ac. 190-482). In 2018 waren er meer dan 10 exemplaren aanwezig. Een eind Op 25 augustus 2017 nam ik op een zandpad door de verderop, na een flink stuk bos, was er nog een kleine heide een paar wespbijen (Nomada baccata ) waar en ik hei met een zandplek. Hier (Ac. 190-481) werden in besloot ze te volgen. Het pad bestaat uit mul zand met 2018 twee vrouwtjes van Nomada baccata hier en daar wat vegetatie. Kenmerkend is de waargenomen. ‘zoekende’ vlucht vlak boven het zand. Soms wordt In het artikel uit 2016 werd ook de vindplaats vermeld een wespbij besprongen door een zandbij man. Ik zie van Klaas Vegter uit het Mantingerzand, waar hij in de wespbij regelmatig in de buurt van de vegetatie 1992 de laatste waarneming van deze soort deed. Op vliegen, terwijl de meeste zandbijvrouwtjes hun nest in ons verzoek heeft Joop van de Nieuwegiessen dit het open zand graven. De wespbij vliegt niet achter terrein in 2016 en 2017 in september bezocht. Hij het vrouwtje van de zandbij aan. Als een vrouwtje heeft geen exemplaren van de gastheer Andrena zandbij landt op de plek van haar verborgen argentata aangetroffen en ook niet van Nomada baccata . nestingang, hangt N. baccata er even boven maar vliegt In 2018 is dit gebied twee keer eind augustus bezocht dan weg. De wespbij bestrijkt voor haar afmetingen door de auteur, ook nu werden er geen gastheren een flink gebied: soms maakt ze een sprong van aangetroffen en dus ook de broedparasiet niet. ongeveer 40 meter van de ene zandbijnestplaats naar Ondanks dat het terrein minder vergrast was dan de andere. Eén keer zag ik een vrouwtje in de buurt gedacht. Er was behoorlijk veel open zand, veel meer van een plant zich ingraven en zij bleef er ongeveer 9 dan op de Tongerense hei. minuten in, wat ik vermoedde dat het zandbijennest was. In die tijd legde ze waarschijnlijk een ei. Summary Nomada baccata is in recent years found in areas that Hoe verklaar ik het merkwaardige feit dat de wespbij were known since 2012, but nearby Epe was a new (nog) niet is waargenomen op de Bokkenwei en wel location discovered. This species was not found in hier op dit zandpad? Mijn hypothese is dat het te Mantingerzand. maken heeft met het al of niet aanwezig zijn van begroeiing. De ingang van het nest van de zilveren Literatuur zandbij (en dat van de witbaardzandbij) is voor ons Smit, J. & H. Nieuwenhuijsen, 2016. Recente waarnemingen onzichtbaar vanwege de bedekking met rul zand. Op van de kleine bleekvlekwespbij N omada baccata het zicht is de nestingang voor de wespbij niet te (Hhymenoptera: Apoidea: Apidae). - Nederlandse Faunistische Mededelingen 46: 95-100. vinden. Maar maakt een zandbij haar nest in de buurt van wat vegetatie dan heeft de koekoek iets om zich 44 nr. 17, november 2018 op te oriënteren. Vervolgens kan ze van haar zicht op nestplaats bereikt raakt ze in gevecht met een ander haar reuk overschakelen om het nest te vinden. vrouwtje (B), dat er tenslotte met de spin vandoor Een ondersteunende waarneming kan zijn dat Jan Smit gaat. Ik moet bekennen dat deze waarnemer, na alles en ik dit jaar, 2018, veel N. baccata’s zagen op een wat ik gezien had, te doen had met vrouwtje A. stukje zand op de Tongerense heide. Ook hier geen open zandvlakte maar open stukjes zand afgewisseld Binnenkort zal in de Entomologische Berichten een met vegetatie.