Esther Ferrer
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
13 AURKIBIDEA Sarrera (2 ) • Esther Ferrer. 2, 3, 5, 7, 11,13,17,19,23... Laurence Rassel eta Mar Villaespesa (3 - 5) • Denboraren esparruan... (objektuak isilean igarotzen dira eta teak irakin egiten du) David Pérez (6 - 10) • Porrot egin zuen proiektu pedagogiko bat: José Antonio Sistiaga, Esther Ferrer, Jorge Oteiza eta Elorrioko Eskola Esperimentala (1964-1965) Mikel Onandia Garate (10 - 12) • Akzio programa (36) • Hezkuntza-programa (37) • Kredituak (39) Sarrera Gaur, apirileko egun batez, Tabakalerako 15. erakusketa zabaldu dugu. Esther Ferrerekin eta areto berri batean, alde batetik, bisitarien esperientzia eta irisgarritasuna, eta bestetik, artelanak erakusteko modua asko hobetzen dituen leku batean. Taldean egindako behaketa eta gogoeta prozesu baten ostean dator aldaketa hau. Eraikineko zirkulazio flu- xuak aztertu ditugu, baita publikoaren jokaera ere, eta halaber, arte garaikideari zentralitatea emateko nahia kontuan izan dugu, Tabakalerako erakusketa-eskaintza osoa elkarrenganatuz. Leku aldaketa guztietan gertatu ohi den bezala, uzten dugun lekuan gertatutakoaz pentsatzen dugu, balantze moduko bat eginez, nondik abiatzen garen ulertu eta biziko dugun espazio berri horretan nola geure burua proiektatuz. Irekieraz geroztik, honako erakusketa ildo hauek jarraitu ditugu Tabakaleran: ibilbide ertaineko eta nazioarteko proiekzioa duten artisten bakarkako erakusketak (Itziar Okariz, Rosa Barba, Eric Baudelaire, Yto Barrada), artista gazteagoen proiektu zehatzak (Maryam Jafri eta Adrià Julià), artistei egindako fokuak (Arenzana, Imaz, Intxausti, Montón, Peral), bertan ekoiztutako tesi-erakusketa kolektiboak (Bizigarriak: zirkulazioa eta euforia Ikus-entzunezkoaren aldiriak, Anarchivo sida, ), edo komisariotza deialdietatik erato- rritakoak (Organismo bizidunen agentzia; Cale, cale, cale! Caale!!!, L’Intrus eta Landa Lan. A Documentation of Darcy Lange). Guztietan euskal testuinguruko artistak egon izan dira, beste jatorri batzuetako artistekin batera. Aurreko 14 erakusketa horietan guztira 97 artistekin egin dugu lan, horietatik hamaikak bakarkako edo foku-erakusketa bat eduki dutelarik. Guztira berrogeita hamar lan berri inguru ekoiztu ditugu bakarka edo beste erakunde batzuekin lankidentzan, besteak beste, Witte de With (Rotterdam), Bétonsalon (Paris), CA2M (Móstoles), Kunsthaus Baselland (Basilea), CAPC (Bordele) eta Pirelli Hangar Bicocca (Milan) beza- lako zentroekin. Bakarkako erakusketak izan dituzten sei artistetatik bi Prix Marcel Duchamp jasotzeko izendatuta egon dira (Yto Barrada eta Eric Baudelaire), eta bat (Itziar Okariz) hautatua izan da Veneziako Bienaleko Espainiaren pabilioian bere lana erakusteko. Erakusketa horien edukietan sakontzeko 110 jar- duera baino gehiago egin dira, eta 167.818 bisitari eduki dituzte guztira. Orain, areto berri honetan, aukera zabalagoa dugu artisten lanak modu konektatuagoan, irakurketa zuze- nago eta modu lotuago batean aurkezteko. Lehenengo erakusketa honetarako, Esther Ferrer gonbidatu dugu, hainbat arrazoi medio. Lehena, performancearen eremuan egindako lan aitzindaria, eta baita bizitza eta artea ulertzeko duen jarrera feminista ere. Ahantzi ezin dugun beste arrazoi bat bere jaioterriarekin duen harremana da. Bere lanak ariketaren inguruan egiten ari garen gogoetan sakontzeko aukera paregabea eskaintzen digu. Ariketak: la segunda respiración bi urtez luzatuko den ikerketa hori dela eta, programazio proiektua da, dato- rren urtearen hasieran amaituko dena. Ekimen horretan ariketaren ideiara hurreratzen gara, bere esana- hirik zabalenean, ariketa fisikoaren eta intelektualaren arteko dualtasuna hautsi asmoz. Esther Ferrerren lanak ezin hobeto egiten du bat premisa honekin. Laurence Rasselek eta Mar Villaespesak komisariatutako erakusketa honetan, erakusketa eremua arike- tarako, ekintzarako eta pentsatzeko leku gisa ulertzen dugu, eta fokua jartzen dugu zenbaki lehenekin eta ekintzekin lotura duen Ferrerren lanaren alderdian. Gorputza eszenan, zuzenekoan, aztertzen duen erakusketa da proposatzen duguna, eta matematikarekin, zenbakiekin eta hizkuntzarekin lotura duten beste alderdi abstraktuago bat ere ukitzen duena. Bisitariaren parte hartzea ezinbestekoa da artistaren lanak aktibatu ahal izateko. Oraingoan, erakusketa-eremua zalantzan jartzea da interesatzen zaiguna, artelanaren eta bisitariaren artean, ikusleen eta arte-ekoizpenaren artean beste mota bateko harremana ezartzea. Horrela bada, ikuslegoari jarrera aktiboa har dezala eta artistaren lanekin elkar eragina bila dezala proposatzen diogu erakusketa honekin. Erakusketaren osagarri gisa asteroko saioak izango dituen ekintza programa bat ere egongo da, Ferrerrek berak gonbidatutako artisten eskutik, eta baita gorputz-lengoaia jorratuko duen hezkuntza programa berariazko bat ere. Ane Rodríguez Armendariz. Tabakalerako kultura zuzendaria. 2 EU Esther Ferrer. 2, 3, 5, 7, 11,13,17,19,23... Laurence Rassel eta Mar Villaespesa Esther Ferrerren (Donostia, 1937) lan artistikoa 1960ko hamarkadan gertatu ziren mutazioen barruan kokatu dezakegu; mutazio horiek praktika feminista, minimalismo eta ekintza artetik jaio ziren. Biografía para una exposición lanean, artistak, gorputzaren gainean jarritako kartel batean, idaz- ten du 1967tik ari dela (urte horretan bilakatu zen ZAJ1 taldeko kide) marrazten, argazkiekin lanean, instalazioak egiten eta, batez ere, ekintzak egiten. Esther Ferrer. 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23... erakuske- tan, gure urratsak zenbatuko ditugu eta zenbaki zerrenda bati jarraituko diogu; zerrenda horrek erakusketako hainbat gunetatik eramango gaitu, Poema de los números primos seriearen instalazio batera iritsi arte; lan hori bereziki pentsatuta dago Tabakalerako areto berrietako zorurako. “Niretzat, denbora mentala da eta, aldi berean, oso fisikoa. Zenbaki lehenekin lan egiten duda- nean, badirudi elementu material bat dagoela, ez dena ez papera, ez haria […] Une horretan denbora modulatzen ari naizela dirudi, forma ematen ari naizela. Zenbakiak marrazten ditu- dan bitartean, ahoz gora zenbatzen ditut, eta Canon para 4 sillas, 1 mesa y 1 ventilador (4 aulkirentzako, igarotzen den denborak ekintza batean duen mahai batentzako eta haizagailu batentzako kanona) akzioaren garrantzi bera du”2. partitura, 1989. Lerroa atartetik ateratzen da; bertan, azken lau Horietako batzuetan, denborak ahotsaren emi- hamarkadetan sortutako soinuzko obra/ahozko sioa markatzen du: Concierto ZAJ para 60 voces; ekintza talde batek ahotsaren gorpuztasuna Espectáculo/Olucátcepse. Beste batzuetan, denbo- erakusten digute, ahozkotasunarekiko eta hizkun- rak espazioan zeharreko mugimendua markatzen tzarekiko arretatik harago: Hoy una lágrima cayó du: Huellas, sonidos, espacio; Siluetas; Un espacio es de mis ojos, Las palabras del poema, Dans d’ autres para atravesarlo edo Performance a diferentes altu- lieux…, 18 de junio del año 2000, ¿Por qué, cómo, ras; Canon para 4 sillas, 1 mesa y 1 ventilador; Recorrer dónde y cuándo? Perfomance-irakurketa horiek un cuadrado de todas las formas posibles; Las etxeko bitartekoekin daude grabatuta eta, horie- cosas; Especulaciones en V; La primera media hora de la tan, artistak hitzekin esperimentatzen du, izaera vida de una mujer; Mallarmé revisé o Malarmado revi- musikala ematen die. Horrez gain, errepikapena sado; Performance para 7 sillas; Diálogo ininterrumpido. erabiltzen du, ekintzari erritmoa emateko meka- nismo gisa, artistaren praktikaren oinarri; dena Ekintza horiek aktibatu edo gidatzeko aukera den, Esther Ferrerren esanetan, errepikapena ez izango dugu, etengabe ekintza horien bertsioak da existitzen, ekintza bat errepikatzen den bakoi- egiten dituzten edo ekintzak berrasmatzen dituzten tzean desberdina delako. Erritmo eta egitura bati bitartekarien gidaritzarekin (edo gabe); horretarako, jarraituz, askotariko hausnarketak adierazten eguneroko objektuak erabiliko ditugu, hala nola dituzte, izan gizarteko egoera dramatiko batetik sokak, mahaiak edo aulkiak, eta partiturei jarraituko abiatuta, izan iraganeko aditzen sonoritatearekin diegu, aldaketak egiteko gonbidapena eta jarraitu saiakerak eginda, izan alfabetoa erabilita. beharreko kanonak kontuan hartuta. Ekintzen memoriekin edo dokumentuekin batera aurkezten Handik, lerroak beste areto batera eramango dira partitura horiek, beste “orainaldi performatibo” gaitu; han duela gutxi sortutako testuzko obra batzuk ahalbidetzea xede. batek (¿Qué es una performance?) interpelatu egingo gaitu, eta denbora/espazioa erdigune- Horiek aktibatzeak esan nahi du gorputzean bertan tzat duten ekintza multzo bat aurkeztuko digu. bizitzea igaroz doan denboraren fisikotasuna. Esther Ferrerrek pentsatzen dituen ekintzak berak 1 Juan Hidalgo, Walter Marchetti eta Ramón Barce izan ziren gauzatzeko dira. Egiten dituen planteamenduetan, fundatzaileak. parte hartzea ez dago inplizitu, pertsona kopuru 2 Aipu guztiak artistaren, Laurence Rasselen eta Mar Villaespasaren arteko elkarrizketatatik atera dira; Esther zehatz bat eskatzen duten taldeko performanceen Ferrer. Todas las variaciones son válidas, incluida esta lanean argitaratu ziren (Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, 2017). 3 kasuan salbu, hala nola Concierto ZAJ para 60 Hainbat adibide daude: Huellas, sonidos y espacio5 voces3. Aldi berean, ekintzak jendaurrean egitean, lanean, lurra kolpatzen duen makil batek marka- hark sentitzen du ikusleek aukera dutela parte tzen du erritmoa eta, bitartean, oinez ibiltzean hartzeko edo ez parte hartzeko, edozein pertso- oinatz ikusezinak uzten dira, figura geometrikoak nak ere ekintzak egin ditzakeela uste du. Horrek sortzeko; Las cosas6 umorez beteriko