Hoeveel Wordt Het Vandaag? Bw.Politiekunde.17 26-02-2008 14:48 Pagina 2 Bw.Politiekunde.17 26-02-2008 14:48 Pagina 3
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
bw.politiekunde.17 26-02-2008 14:48 Pagina 1 Hoeveel wordt het vandaag? bw.politiekunde.17 26-02-2008 14:48 Pagina 2 bw.politiekunde.17 26-02-2008 14:48 Pagina 3 Hoeveel wordt het vandaag? Een studie naar de kans op voetbalgeweld en het veiligheidsbeleid bij voetbalwedstrijden Dr. E.J. van der Torre Dr. R.F.J. Spaaij E.D. Cachet bw.politiekunde.17 26-02-2008 14:48 Pagina 4 In opdracht van: Programma Politie en Wetenschap Omslagfoto: Opmaak en redactie: Vantilt-producties & Martien Frijns Eindredactie: ISBN: 978 90 3524 NUR: 800, 624 Realisatie: Elsevier Overheid, Den Haag © 2008 Politie en Wetenschap, Apeldoorn;Verwey-Jonker Instituut, Utrecht Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opname of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van arti- kel 16b Auteurswet 1912 juncto het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewij- zigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp).Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en an- dere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. No part of this publication may be reproduced in any form, by print, photo print or other means without written permission from the authors bw.politiekunde.17 26-02-2008 14:48 Pagina 5 Inhoud Inleiding 7 1 Voetbalgeweld: drie perspectieven 7 1.1 Inleiding 7 1.2 Het relatieperspectief 7 1.3 Het controleperspectief 7 1.4 Een tegendraadse blik: het supportersperspectief 7 1.5 Afsluiting: voetbalgeweld in drievoud 7 2 Duurzame gelegenheidsstructuren: clubcultuur, 7 fanatieke supporters en hooligans 2.1 Inleiding 7 2.2 De atmosfeer en cultuur van een club 7 2.3 Fanatieke supporters: wie zet welke toon? 7 2.3.1 Fanatieke supporters: misverstanden en lessen 7 2.3.2 Fanatieke supporters: cultuurkenmerken 7 2.3.3 Fanatieke supporters en informatieprocessen 7 2.3.4 Slotsom: ook fanatieke supporters in beeld 7 2.4 Hooligans: wie zet welke toon? 7 2.4.1 Hooligans: misverstanden en lessen 7 2.4.2 Hooliganculturen 7 2.4.3 Hooligans en informatieprocessen 7 2.4.4 Slotsom: zeer verschillende hooligans in beeld 7 3 Duurzame gelegenheidsstructuren: beladen wedstrijden, 7 rivaliteiten en stadioninfrastructuur 3.1 Inleiding 3.2 Beladen wedstrijden 3.2.1 De Nederlandse hooliganscene: een gemengd beeld 3.2.2 Regionale derby’s 3.3 De stadioninfrastructuur bw.politiekunde.17 26-02-2008 14:48 Pagina 6 Politiekunde 17 | Hoeveel wordt het vandaag? 4 Tijdelijke gelegenheidsstructuren: wedstrijdtypen, 7 verwachtingspatronen en selectiemechanismen 4.1 Inleiding 4.2 Wie tegen wie: risico’s en vitale krachten 4.2.1 Het effect van hooliganreputaties 4.2.2 Specifieke historie: wedstrijden uit het verleden 4.2.3 Recente incidenten of spanningen 4.2.4 De specifieke constellatie: concrete wedstrijdkenmerken 4.3 Verwachtingspatronen en selectiemechanismen 4.4 Afsluiting 5 Tijdelijke gelegenheidsstructuren: geweldsrisico’s, 7 beleidseffecten en riskante processen 5.1 Inleiding 5.2 Beleidseffecten en geweldrisico’s 5.2.1 De sleutelopdracht: supporters die anticiperen op het veiligheidsbeleid 5.2.2 Concrete beleidsmaatregelen 5.2.3 Waarschuwing: leren omgaan met afnemende beleidseffectiviteit 5.3 De wedstrijd: wedstrijdgedrag en fysieke omgeving 5.4 Afsluiting 6 Risicoanalyses: voorbij ervaringskennis 7 6.1 Inleiding 6.2 De veiligheidsorganisatie en risicoanalyses: afhankelijk van sleutelfiguren 6.3 Risicoanalyses en ervaringskennis: vuistregels en valkuilen 6.3.1 Vuistregels voor het wegen van wedstrijdinformatie 6.3.2 Wedstrijdinformatie: Interpretatiefouten en blokkades 6.4 Voorbij ervaringskennis: hooligans in beeld 6.5 Voorbij ervaringskennis: nu ook de risico’s in beeld 6.6 Slotsom: een dubbelslag 7 Conclusies en aanbevelingen 7 7.1 Conclusies 7.2 Aanbevelingen 6 bw.politiekunde.17 26-02-2008 14:48 Pagina 7 Inhoud Literatuur 7 Bijlagen 7 1 Leescommissie 2 Geraadpleegde bronnen 3 Verantwoording 4 Bouwstenen voor het risicomodel voor voetbalgeweld 7 bw.politiekunde.17 26-02-2008 14:48 Pagina 8 bw.politiekunde.17 26-02-2008 14:48 Pagina 9 Inleiding Risico’s en vitale krachten in beeld De informatiegestuurde aanpak van supportersgeweld heeft zich in de afgelo- pen jaren ontwikkeld tot een centrale pijler van het Nederlandse voetbalvan- dalismebeleid. Zo verscheen in 2005, in het kader van Politie & Wetenschap, de studie Hooligans in beeld: van informatie naar aanpak (Ferwerda en Adang). Hooligans in beeld introduceert een methodiek om geselecteerde groepen voetbalsuppor- ters door middel van systematische informatieverzameling in beeld te bren- gen. De methodiek voorziet in de behoefte om op basis van gerichte informa- tie de controle op de lastigste supporters te vergroten en de pakkans te verho- gen. Het is de bedoeling ernstige geweldsincidenten te voorkomen en wets- overtreders gericht te bestraffen. Door zich specifiek te richten op notoire supporters tracht deze strategie ‘nette’ supporters en het uitvoeringsapparaat zo mogelijk te ontzien, door hen niet op te zadelen met onnodige generieke maatregelen. De politiek-bestuurlijke behoefte aan een dergelijke benadering van supportersgeweld blijkt onder meer uit het feit dat de werkwijze inmid- dels door de Raad van Hoofdcommissarissen en de KNVB is overgenomen en, met inachtneming van de forse verschillen tussen voetbalclubs, wordt uitgezet in het betaald voetbal. De definiëring en afbakening van de veiligheidsproblematiek rond voetbal- wedstrijden blijft een belangrijke kwestie: academisch, maar ook beleidsmatig. Het hooliganisme in enge zin kan worden gezien als de gewelddadige compe- titie tussen rivaliserende supportersgroepen (Spaaij, 2006; Giulianotti, 2001). Het betreft een specifieke (jeugd)subcultuur waarin collectieve identiteit, mas- culien vermaak, vriendschap en de kick van geweld centraal staan. Supportersgeweld beperkt zich echter niet tot supporters – hooligans – die actief de confrontatie zoeken met rivaliserende supportersgroepen. Er bestaat namelijk een fors verschil tussen het in kaart brengen van geselecteerde groe- pen notoire hooligans en het analyseren van de complexe en dynamische ge- weldsrisico’s rond voetbalwedstrijden. Uit onderzoek blijkt dat de geweldrisi- co’s niet uitsluitend afhangen van de voornemens en activiteiten van notoire 9 bw.politiekunde.17 26-02-2008 14:48 Pagina 10 Politiekunde 17 | Hoeveel wordt het vandaag? hooligans en van de processen van zelfselectie onder hooligans, maar tevens van de meer omvattende gelegenheidsstructuren voor voetbalgeweld (Van der Torre en Spaaij, 2003). Ferwerda en Adang (2005) geven dit ook ruiterlijk toe in Hooligans in beeld. De Britse criminologen John Garland en Michael Rowe (1999; 2000) heb- ben aangetoond dat de meeste geweldsincidenten rond voetbalwedstrijden re- latief spontaan van aard zijn en veroorzaakt worden door supporters die niet bekend zijn bij de politie. Er bestaan gelegenheidshooligans, waaronder de talrijke first offenders die jaarlijks grotere en kleinere wetsovertredingen begaan rond voetbalwedstrijden (CIV, 2004; 2005; 2006). Goedwillende supporters kunnen zich soms agressief of gewelddadig gedragen vanuit gevoelens van onrecht, bijvoorbeeld wanneer zij in hun ogen onheus bejegend worden door politie, clubbestuurders, stewards of media. Zo wordt in de wetenschap- pelijke literatuur bijvoorbeeld aandacht besteed aan de condities die ten grondslag liggen aan de escalatie van supportersgeweld jegens de politie (Stott en Reicher, 1998; 1998a; King, 1995). Het attendeert op een tegen- draadse stelling: de oorzaken van voetbalgeweld moeten niet alleen bij hooli- gans of (andere) supporters worden gezocht, maar ook bij de veiligheidsor- ganisatie. Voetbalgeweld – spontaan dan wel georganiseerd – is verweven geraakt met het supportersleven en met de grote emotionalisering van sleutelwed- strijden. Dergelijke wedstrijden brengen significante (gewelds-)risico’s met zich mee. Naast het opbouwen van een informatiepositie over hooligans, het- geen de focus is van Hooligans in beeld, moet dus geïnvesteerd worden in meer omvattende risicoanalyses. Dit betekent dat een multi-institutionele aanpak rond voetbal noodzakelijk is. De doelstelling van deze studie sluit hierop aan. Het onderzoek verschaft inzicht in de geweldsrisico’s en vitale krachten rond voetbalwedstrijden en in de gelegenheidsstructuren voor voet- balgeweld. Daarnaast biedt het handvatten voor een meer systematische risico- inschatting. In de huidige situatie is vaak geen goed zicht op elementen van een risicoanalyse. Dit speelt de informatieverzameling parten, omdat onduide- lijk is waarover informatie moet worden verzameld. Soms worden de risico’s onderschat en zijn dientengevolge de gelegenheidsstructuren voor voetbalge- weld onnodig groot, terwijl in andere gevallen de risico’s worden overdreven. Dit laatste resulteert onder meer in een (te) hoge politie-inzet en in (te) hoge kosten voor zowel de politie, de veiligheidsorganisatie van clubs als de sup- porters. We hebben in de laatste fase van ons veldwerk – met name in het sei- 10 bw.politiekunde.17 26-02-2008 14:48 Pagina 11 Inleiding zoen 2006-2007 – overigens wel gemerkt