Incidentevaluatie Go Ahead Eagles – De Graafschap
Definitief rapport
Een evaluatie om te leren van de gebeurtenissen tijdens de wedstrijd tussen Go Ahead Eagles en De Graafschap op 4 maart 2018
Auditteam Voetbal en Veiligheid – Openbaar 1 juni 2018
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 2
Incidentevaluatie Go Ahead Eagles – De Graafschap
Een evaluatie om te leren van de gebeurtenissen tijdens de wedstrijd tussen Go Ahead Eagles en De Graafschap op 4 maart 2018
Namens het Auditteam Voetbal en Veiligheid: Vincent van der Vlies Marrit Kamphorst Anne van Heerwaarden Auditteam lid: Stoffel Heijsman 1 juni 2018
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 3
Inhoudsopgave
1. Inleiding 4
1.1 Achtergrond 4 1.2 Doel van de evaluatie 4 1.3 Uitgangspunten van de incidentevaluatie 5 1.4 Opzet van de incidentevaluatie 5 1.5 Leeswijzer 6 2. Speelveldanalyse 7
2.1 Algemeen profiel Go Ahead Eagles 7
2.1.1 De veiligheids- en stewardorganisatie(s) 7
2.1.2 Risicoprofiel supporters Go Ahead Eagles 8
2.1.3 Positionering uitvak 8
2.2 Specifieke incidenten 9
2.2.1 Vuurwerk in het stadion 9
2.2.2 Provocaties tussen supporters en supporters en spelers 10
2.2.3 Veldbetreding 10
2.3 Algemeen profiel De Graafschap bij uitwedstrijden 10 3. Reconstructie 12
3.1 Verschillende incidenten tussen GAE en De Graafschap in recente geschiedenis 12 3.2 Seizoen 2017-2018: Opnieuw incident bij treffen GAE en De Graafschap in de Adelaarshorst 13
3.2.1 Periode vooroverleg tot wedstrijddag 13
3.2.2 Wedstrijddag 14
3.2.3 Periode na de wedstrijddag 16 4. Bevindingen 18
4.1 Voorafgaand aan de wedstrijd 18 4.2 Tijdens de wedstrijd 18 4.3 Na de wedstrijd 19 5. Conclusies en aanbevelingen 20
5.1 Conclusies 20 5.2 Aanbevelingen 21
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 4
1. Inleiding
1.1 Achtergrond
Op zondagmiddag 4 maart 2018 treffen Go Ahead Eagles (GAE) en De Graafschap elkaar in de Adelaarshorst, in de 27e speelronde van seizoen 2017/2018 in de Jupiler League. De wedstrijd eindigt in een 0-4 overwinning voor De Graafschap. Bij eerdere wedstrijden tussen beide clubs in voorgaande seizoenen zijn schermutselingen geweest, waaronder een bestorming van het veld door supporters van De Graafschap. In aanloop naar de wedstrijd op 4 maart jl. vindt er over en weer een aantal “treiterijtjes” plaats tussen de supporters van GAE en De Graafschap. Zo wordt de klomp bij de Vijverberg rood geel geschilderd en brengen supporters van De Graafschap ‘fake news’ de wereld in over de scheidsrechter. Tijdens en na de wedstrijd doen zich verschillende ongeregeldheden voor. In de eerste minuten wordt er door supporters van GAE vuurwerk afgestoken en op het veld gegooid. De wedstrijd wordt om die reden enkele minuten stilgelegd. Gedurende de tweede helft (nadat De Graafschap op 0-2 voorsprong komt) worden meerdere keren voorwerpen (vuurwerk, muntjes, bier) vanuit vak 19 in het (naastliggende) uitvak gegooid. Na afloop van de wedstrijd betreden circa 15 supporters van GAE het veld, waarvan een aantal gericht de spelers van De Graafschap opzoekt. Ook wacht een groep GAE supporters de supportersbussen van De Graafschap na de wedstrijd op, op een kruispunt in de buurt van het stadion. Daar worden door de politie nog enkele charges uitgevoerd in verband met verschillende vergrijpen.
Naar aanleiding van deze ongeregeldheden heeft het Auditteam Voetbal en Veiligheid in het licht van haar taakstelling besloten een onafhankelijke incidentevaluatie uit te voeren, om op die manier in samenspraak met betrokkenen de mogelijkheid te onderzoeken welke lessen te trekken zijn uit hetgeen is voorgevallen en het gezamenlijke optreden van de betrokken partijen in aanloop naar, tijdens en na de wedstrijd. 1.2 Doel van de evaluatie
De evaluatie beoogt om inzicht te geven in het (gezamenlijke) optreden van de betrokken partijen in aanloop naar, tijdens en na afloop van de wedstrijd. Meer specifiek is het doel om inzicht te krijgen in de volgende zaken:
1. Chronologisch overzicht van de voorgeschiedenis tussen GAE en De Graafschap 2. Voorbereiding op de wedstrijd (genomen maatregelen) in relatie tot de voorgeschiedenis tussen beide clubs 3. Functioneren van de veiligheidsorganisatie(s) op de wedstrijddag 4. Gebeurtenissen voor, tijdens en na de wedstrijd 5. Hoe de betrokken partijen met ongeregeldheden zijn omgegaan
Tegen deze achtergrond evalueren wij specifiek de periode van het vooroverleg op 29 januari 2018 tot en met de evaluatie van de gebeurtenissen tijdens het vierhoeksoverleg in Deventer op 12 maart 2018. Het uiteindelijke doel is om conclusies en aanbevelingen te formuleren om te leren van dit incident en vergelijkbare incidenten in de toekomst te voorkomen.
Onderzoeksvragen
Voor de evaluatie zijn de volgende onderzoeksvragen geformuleerd:
1. Hoe is de voorbereiding op de wedstrijd (organisatorisch, genomen maatregelen) geweest, gezien: a. De voorgeschiedenis tussen beide clubs? b. Incidenten voorafgaand aan de wedstrijd? c. De aanwijzingen voor confrontaties? 2. Hoe is het optreden van de veiligheidsorganisatie verlopen: a. In algemene zin voor, tijdens en na de wedstrijd? b. In reactie op de ongeregeldheden?
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 5
3. Hoe zijn de betrokken partijen voorbereid geweest ten aanzien van het omgaan met vuurwerk, provocaties en veldbetreding? 4. Wat kan geleerd worden van de gebeurtenissen?
1.3 Uitgangspunten van de incidentevaluatie
Creëren van overzicht dankzij een feitenrelaas. Om een goede analyse te kunnen maken van wat er gebeurd is en waarom dingen zijn gelopen zoals ze zijn gelopen, is eerst een goed overzicht van de feiten nodig. Wij werken bij incidentevaluaties om die reden met feitenrelazen. Een feitenrelaas betreft de meest relevante en gedocumenteerde feiten en is daarmee een gedragen weergave van de gebeurtenissen die tijdens een incident en de afhandeling daarvan hebben plaatsgevonden. Het feitenrelaas leggen we dan ook Onderscheid maken tussen feiten, percepties en beoordeling. In situaties waarbij verschillende partijen met elkaar samenwerken, kan soms sprake zijn van uiteenlopende belangen. In een dergelijke context is het voor een evaluator van belang een scherp onderscheid aan te brengen tussen feiten en beelden en meningen van betrokkenen. Een zinvolle discussie over ‘wat goed ging’ en ‘wat niet’ kan eigenlijk pas ontstaan als de onderliggende feiten zelf niet meer ter discussie staan. Op basis van het verzamelde materiaal (bevindingen) komen wij tot een onafhankelijk en onderbouwd oordeel over het verloop van het incident en de afhandeling daarvan (conclusies) en formuleren we aanbevelingen voor de toekomst en de bredere context. voor aan opdrachtgever en betrokken partijen ter toetsing. Recht doen aan het doel van evalueren: leren! Tot slot zijn incidentevaluaties zo ingericht dat er optimaal van geleerd wordt. Hiervoor is in de eerste plaats het betrekken van alle partijen noodzakelijk. Wij hebben een serie interviews met alle betrokkenen gehouden evenals een evaluatiebijeenkomst om de conclusies te toetsen en aanbevelingen aan te scherpen. Met het oog op het leereffect hanteren wij in de rapportagefase bovendien de principes van blame free reporting. Hiermee wordt bedoeld dat de bevindingen van het onderzoek niet zijn terug te voeren op specifieke individuen binnen organisaties. Bij blame free reporting gaat het niet om ‘wat ging er fout en wiens verantwoordelijkheid was dat?’. In plaats daarvan worden bevindingen geplaatst in het grotere geheel en met het oog op de toekomst: ‘wat verzilveren wij voor de toekomst en waar is verbetering mogelijk?’ 1.4 Opzet van de incidentevaluatie
Bij het uitvoeren van de incidentevaluatie hebben wij zeven fasen doorlopen.
Oriëntatie. In de eerste fase hebben wij ons ingelezen in relevante documentatie voor het desbetreffende incident en op basis daarvan de relevante thema’s en onderzoeksvragen voor de evaluatie bepaald. Opstellen feitenrelaas en speelveldanalyse. In de tweede fase hebben wij op basis van schriftelijke documentatie en camerabeelden een feitenrelaas opgesteld. Daarnaast hebben wij het speelveld in kaart gebracht op basis van bestaande planvorming en documentatie van KNVB, de clubs en eerdere rapporten van het Auditteam Voetbal en Veiligheid. Verdiepende interviews. In de derde fase hebben wij een aantal verdiepende interviews gevoerd met betrokkenen. Deze gesprekken dienden enerzijds om het feitenrelaas te valideren en te verfijnen en anderzijds om de mening van betrokkenen over de gang van zaken te horen. Opstellen reconstructie. Op basis van het feitenrelaas en de input uit de verdiepende interviews hebben wij een reconstructie van de gebeurtenissen gemaakt. Deze reconstructie is ter check voorgelegd aan de respondenten. De reconstructie is gebruikt als basis voor de analyse van het incident. Analyse, conclusies en aanbevelingen. In de vijfde fase hebben wij een analyse uitgevoerd, waarbij observaties zijn opgesteld. Deze observaties zijn in het rapport opgenomen. Op basis van de analyse hebben wij conclusies en aanbevelingen geformuleerd.
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 6
Evaluatiebijeenkomst. In de zesde fase hebben wij onze bevindingen teruggekoppeld aan de betrokken partijen. Leren kan immens alleen als de bevindingen herkend en geaccepteerd worden. In deze bijeenkomst hebben we ook vooruit gekeken naar de toekomst en de bredere context. Rapportage. In de zevende fase hebben wij de voorliggende eindrapportage opgesteld met daarin de speelveldanalyse, de reconstructie van gebeurtenissen en onze aanbevelingen, conclusies en aanbevelingen.
Vanuit de vierhoek van de stad Deventer zijn de gemeente, het OM, de politie en de veiligheidscoördinator van GAE betrokken bij de evaluatie. Daarnaast zijn vanuit GAE de algemeen directeur en de stewardcoördinator betrokken. Vanuit De Graafschap is de veiligheidscoördinator betrokken. 1.5 Leeswijzer
De rapportage start in hoofdstuk 2 met de speelveldanalyse, waarin de context voor de incidentevaluatie wordt geschetst. In hoofdstuk 3 is de reconstructie van gebeurtenissen weergegeven. Vervolgens schetsen we onze bevindingen met betrekking tot de onderzoeksvragen in hoofdstuk 4. Ten slotte zijn onze conclusies en aanbevelingen in hoofdstuk 5 weergegeven.
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 7
2. Speelveldanalyse
In dit hoofdstuk wordt het speelveld geschetst waarbinnen de wedstrijd tussen Go Ahead Eagles en De Graafschap van 4 maart jl. heeft plaatsgevonden. Deze algemene context wordt in kaart gebracht op basis van bestaande planvorming en documentatie van de KNVB, de clubs en eerdere rapporten van het Auditteam Voetbal en Veiligheid. In het hoofdstuk wordt allereerst in algemene zin de veiligheids- en stewardorganisatie van Go Ahead Eagles en De Graafschap beschreven. Vervolgens wordt ingezoomd op de thema’s: vuurwerk, provocaties van en tussen supporters en veldbetreding. Deze thema’s zijn geselecteerd daar waar zij in hoge mate de gebeurtenissen van de wedstrijd hebben bepaald. 2.1 Algemeen profiel Go Ahead Eagles
2.1.1 De veiligheids- en stewardorganisatie(s)
De veiligheidsorganisatie
In de 0-,1- en 2- meting (uit respectievelijk 2010, 2013 en 2018) wordt geconstateerd dat bij Go Ahead Eagles de samenwerking tussen betrokken veiligheidspartners binnen de vierhoek en de bestuurlijke betrokkenheid een robuuste indruk maakt.1 Volgens de 2-meting verloopt de samenwerking met veiligheidspartners goed en levert deze veel toegevoegde waarde op. Tevens wordt benoemd dat de samenwerking in de commandopost goed verloopt, met duidelijke afspraken over taakverdeling en effectieve afstemming tussen de partijen. Go Ahead Eagles beschikt daarnaast over een goed en uitgebreid camerasysteem. 2
In de metingen van het Auditteam Voetbal en Veiligheid wordt geconstateerd dat de veiligheidsorganisatie van Go Ahead Eagles in de afgelopen jaren verschillende verbeteringen heeft doorgevoerd. Een verbetering waar het Auditteam Voetbal en Veiligheid nadrukkelijk positief over is betreft de deelname van een van de leden van de veiligheidsorganisatie en de secretaris aan het zeswekelijkse Veiligheids Overleg Go Ahead Eagles (VOGA). Dit leidt tot een consistente aanpak van veiligheidsvraagstukken op zowel operationeel als politiek-bestuurlijk niveau. Dit draagt bij aan een tijdige overdracht van reguliere wedstrijdsituatie naar crisisorganisatie en van toezicht naar handhaving. 3
De stewardorganisatie
De 2-meting van het Auditteam oordeelt dat de kwaliteit van de stewardorganisatie van Go Ahead Eagles wisselend is. In het rapport wordt gesteld dat de stewardorganisatie in sommige gevallen adequaat optreedt, maar dat de professionaliteit van de stewardorganisatie op sommige vlakken te wensen overlaat. 4 Het Auditteam constateert op sommige plekken een hoge mate van vrijblijvendheid binnen de stewardorganisatie en onvoldoende zelfstandigheid in het optreden van de stewards. In de 2-meting is aanbevolen om op korte termijn te investeren in de sturende rol van supervisors om de vrijblijvendheid onder een aantal stewards terug te dringen. 5 In de gesprekken met betrokkenen wordt aangegeven dat de situatie van de stewardorganisatie in de
1 Auditteam Voetbal en Veiligheid (2013) Go Ahead Eagles. Audit 1-meting juni 2013; Auditteam Voetbal en Veiligheid (2018) 2- meting Go Ahead Eagles. Wedstrijdbezoek Go Ahead Eagles - FC Dordrecht 17 november 2017. 2 Auditteam Voetbal en Veiligheid (2018) 2-meting Go Ahead Eagles. Wedstrijdbezoek Go Ahead Eagles - FC Dordrecht 17 november 2017, p. 10 3 Auditteam Voetbal en Veiligheid (2018) 2-meting Go Ahead Eagles. Wedstrijdbezoek Go Ahead Eagles - FC Dordrecht 17 november 2017, p.4 4 Auditteam Voetbal en Veiligheid (2018) 2-meting Go Ahead Eagles. Wedstrijdbezoek Go Ahead Eagles - FC Dordrecht 17 november 2017, p.14. 5 Auditteam Voetbal en Veiligheid (2018) 2-meting Go Ahead Eagles. Wedstrijdbezoek Go Ahead Eagles - FC Dordrecht 17 november 2017, p.15
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 8
periode na de 2-meting al flink is verbeterd. Als voorbeeld hiervan wordt genoemd dat de veiligheidsorganisatie op dit moment nog slechts incidenteel last heeft van vrijblijvendheid, terwijl dit ten tijde van de 2-meting nog een structureel probleem was.
2.1.2 Risicoprofiel supporters Go Ahead Eagles
Go Ahead Eagles behoort tot de top drie clubs waar in het seizoen 2015-2016 de meeste geregistreerde incidenten door supporters hebben plaatsgevonden. In dat seizoen hebben er in totaal 18 incidenten plaatsgevonden waarbij supporters van Go Ahead Eagles betrokken zijn geweest.6
Het risicoprofiel van de supportersgroep van Go Ahead Eagles wordt in de 0-,1- en 2-meting van het auditteam Voetbal & Veiligheid als hoog geclassificeerd. Het auditteam geeft aan dat met oog op het risicoprofiel van de supporters blijvende inzet en investering in veiligheid nodig is.7
2.1.3 Positionering uitvak
In de 0-meting en 1-meting signaleert het auditteam Voetbal en Veiligheid Go Ahead Eagles dat de positionering van het uitvak, in de directe nabijheid van de harde kern van Go Ahead Eagles, voor een verhoogd veiligheidsrisico zorgde. In beide rapporten is geadviseerd om het uitvak op grotere afstand te plaatsen van de harde kern van Go Ahead Eagles.8
In 2015 is er een vernieuwbouw geweest van stadion De Adelaarshorst. Met deze vernieuwbouw is het uitvak verplaatst naar de Leo Halle tribune (korte zijde bij de Vetkampstraat) met de bedoeling om deze inderdaad op grotere afstand te plaatsen van de harde kern van Go Ahead Eagles. Het Auditteam Voetbal & Veiligheid is ten tijde van de 1-meting positief over deze voorgenomen verplaatsing van het uitvak.
In de 2-meting is geconstateerd dat de verplaatsing van het uitvak niet heeft geleid tot het gewenste effect. Een deel van de harde kern dat eerst op de B-Side plaatsnam (korte zijde bij de Brinkgeverweg) heeft seizoenskaarten gekocht op de Leo Halle Tribune voor vak 19. Dat deel van de harde kern bevindt zich daardoor direct naast het uitvak (vak 18).
Sinds de vernieuwbouw van De Adelaarshorst in 2015 concentreren incidenten bij Go Ahead Eagles zich rondom supporters zich in en rond Vak 19. Dit betreft onder meer het gooien van voorwerpen, het afsteken en gooien van vuurwerk richting speelveld of personen en agressie richting mede-bezoekers of leden van het veiligheidspersoneel.
In de 2-meting is de aanbeveling gedaan om, met het oog op normalisatie en gastvrijheid, te onderzoeken in hoeverre meer afstand kan worden gecreëerd tussen het uitvak en de harde kern in vak 19.
6 De genoemde incidenten betreffen slechts de incidenten die uiteindelijk door de aanklager betaald voetbal zijn onderzocht. Van het seizoen 2016-2017 zijn bij de KNVB de cijfers niet op individueel niveau beschikbaar. 7 Auditteam Voetbal en Veiligheid (2018) 2-meting Go Ahead Eagles. Wedstrijdbezoek Go Ahead Eagles - FC Dordrecht 17 november 2017, p. 14 8 Auditteam Voetbal en Veiligheid (2013) Go Ahead Eagles. Audit 1-meting juni 2013, p.15
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 9
Figuur 1. Plattegrond stadion de Adelaarshorst9. De korte zijde bij de Brinkgeverweg staat ook bekend als de B-side. De korte zijde aan de Vetkampstraat staat ook bekend als de Leo Halle tribune.
2.2 Specifieke incidenten
2.2.1 Vuurwerk in het stadion
Conform het huishoudelijk regelement van Go Ahead Eagles is het in principe niet toegestaan in het stadion vuur- of knalwerk mee te nemen alsmede voorhanden te hebben dan wel te ontsteken.10 Uit de 2-meting komt naar voren dat Go Ahead Eagles gecoördineerd vuurwerk binnen het stadion toelaat in overleg met het sfeerteam van Go Ahead Eagles. Volgens betrokkenen leidt dit bijna nooit tot problemen. Voor al het overige zet Go Ahead Eagles in op preventie. 11
In de afgelopen jaren zijn er incidenten geweest omtrent het afsteken van vuurwerk en het gooien van vuurwerk op het veld. Uit het incidentenoverzicht van de KNVB komt naar voren dat er in het seizoen 2015-2016 twee incidenten zijn geweest op het gebied van vuurwerk met supporters van Go Ahead Eagles.12 In het seizoen 2016- 2017 heeft Go Ahead Eagles een geldboete van €10.000 ,- opgelegd gekregen van de KNVB met een voorwaardelijke sanctie van een wedstrijd zonder publiek vanwege het gooien van vuurwerk op het veld door supporters van Go Ahead Eagles tijdens wedstrijden tegen Heracles Almelo en PEC Zwolle.
9 Bron: http://www.ga-eagles.nl/wp-content/uploads/2018/04/GAE_HomeOF_Stadion-Plattegrond-1024x724.jpg 10 Go Ahead Eagles (2006). Huishoudelijk Regelement Go Ahead Eagles 11 Auditteam Voetbal en Veiligheid (2018) 2-meting Go Ahead Eagles. Wedstrijdbezoek Go Ahead Eagles - FC Dordrecht 17 november 2017, 12 Zie tabel 1: Analyse incidenten Go Ahead Eagles seizoen 2015-2016 (KNVB)
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 10
2.2.2 Provocaties tussen supporters en supporters en spelers
Een deel van de incidenten van de supportersgroep van Go Ahead Eagles heeft te maken met confrontatie13 tussen de eigen supporters en die van de tegenstander. In het seizoen 2015-2016 is hier in vijf van de achttien incidenten sprake van. Daarnaast heeft een deel van de incidenten (zes keer) te maken met het gooien van voorwerpen op het veld dan wel richting de supporters van de tegenstander. Provocaties tussen supportersgroepen zijn daarmee de meest voorkomende incidenten bij wedstrijden van Go Ahead Eagles. 14
2.2.3 Veldbetreding
Bij thuiswedstrijden van Go Ahead Eagles zijn er in het verleden een aantal veldbetreding incidenten geweest.15 Twee van deze incidenten vonden plaats in wedstrijden tegen De Graafschap. In het seizoen 2014-2015 hebben supporters van Go Ahead Eagles het veld betreden na een wedstrijd tegen De Graafschap waarin Go Ahead Eagles degradeerde. Uit het incidentenoverzicht van de KNVB komt naar voren dat er bij thuiswedstrijden van Go Ahead Eagles in het seizoen 2015-2016 één incident is geweest op het gebied van veldbetreding met supporters van Go Ahead Eagles. Dit betrof tevens een (nacompetitie) wedstrijd tussen Go Ahead Eagles en De Graafschap. Naar aanleiding van dit incident heeft Go Ahead Eagles een boete van €12.500,- euro opgelegd gekregen van de KNVB en een voorwaardelijke sanctie. In de return wedstrijd tussen De Graafschap en Go Ahead Eagles hebben supporters van De Graafschap het veld betreden.
Alhoewel veldbetreding over het algemeen geen veelvoorkomend incident is bij Go Ahead Eagles, is veldbetreding bij de afgelopen vijf wedstrijden tussen Go Ahead Eagles en De Graafschap al drie keer aan de orde geweest.
Tabel 1. Analyse incidenten Go Ahead Eagles seizoen 2015-2016 (KNVB) Club Spreekkoren Confrontatie Vuurwerk Speelveld Gooien Vernielingen Overig Totaal
Go Ahead 1 5 2 1 6 2 1 18 Eagles
2.3 Algemeen profiel De Graafschap bij uitwedstrijden
Het Auditteam Voetbal en Veiligheid constateerde eerder dat het optreden van beveiligingsmedewerkers van De Graafschap niet altijd adequaat is rondom thuis- en uitwedstrijden. 16 In 2016 was met name de continuïteit van de veiligheidsorganisatie een belangrijk aandachtspunt.
Ook werd geconstateerd dat De Graafschap moeilijkheden ervaart in het omgaan met probleem- en harde kernsupporters.17 In de notitie Samen D’ran (2016) geeft het Auditteam weer dat uit informatie van het Centraal Informatiepunt Voetbalvandalisme (CIV) blijkt dat er bij uitwedstrijden meermaals sprake is van het afsteken en gooien van vuurwerk, het gooien van voorwerpen en een (dreigende) confrontatie. In de 1-meting van De Graafschap wordt benoemd dat rondom uitwedstrijden middelengebruik aan de basis kan liggen van het overlastgevend en regelovertredend gedrag. 18 In de 2-meting19 van het Auditteam Voetbal en Veiligheid wordt geconstateerd dat nadat een nieuwe veiligheidscoördinator (VC) bij De Graafschap in dienst is getreden de
13 De KNVB hanteert het begrip confrontatie als verzamelbegrip. Het gaat dus om confrontatie of het zoeken ervan. 14 Zie tabel 1: Analyse incidenten Go Ahead Eagles seizoen 2015-2016 (KNVB) 15 Wij hebben geen precieze cijfers van het totaal aantal gevallen van veldbetreding in de afgelopen seizoenen. 16 Auditteam Voetbal en Veiligheid (2016) Samen D’ran. Naar veilig voetbal in Doetinchem 17 Auditteam Voetbal en Veiligheid (2016) Samen D’ran. Naar veilig voetbal in Doetinchem. 18 Auditteam Voetbal en Veiligheid (2014). De Graafschap. Audit 1-meting november 2014. 19 Auditteam Voetbal en Veiligheid (2018) publicatie volgt in juni 2018
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 11
moeilijkheden in de omgang met de supporters aanzienlijk is afgenomen. De VC heeft een aantal maatregelen genomen waardoor de veiligheidsorganisatie van De Graafschap en de supporters een betere verstandhouding hebben.
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 12
3. Reconstructie
3.1 Verschillende incidenten tussen GAE en De Graafschap in recente geschiedenis
Historisch gezien zijn er geen bijzonderheden met betrekking tot de relatie tussen GAE en De Graafschap. Tot de afgelopen jaren is er geen bijzondere negativiteit geweest tussen beide clubs. De relatie is echter de laatste jaren verstoord geraakt doordat de clubs elkaar meerdere keren hebben getroffen in de play-offs. Tijdens deze wedstrijden hebben zich enkele incidenten voorgedaan. Voordat we reconstrueren wat er is gebeurd voor, tijdens en na de wedstrijd die in deze evaluatie centraal staat, gaan we kort in op de recente geschiedenis tussen beide clubs om hiermee belangrijke context voor de evaluatie te schetsen.
Seizoen 2014-201520
In het seizoen 2014-2015 treffen GAE en De Graafschap elkaar in de nacompetitie. Na een 1-0 overwinning voor De Graafschap in de eerste wedstrijd, betreden twee GAE supporters in de terugwedstrijd in de Adelaarshorst het veld nadat De Graafschap op voorsprong komt. De wedstrijd wordt na een korte onderbreking uitgespeeld en het blijft onrustig. GAE degradeert en de supporters richten hun frustraties vooral op de eigen club, stewards en politie.
Seizoen 2015-201621, 22
Het seizoen daarna komen beide clubs elkaar weer tegen in de play-offs, dit keer met het omgekeerde scenario: De Graafschap kan degraderen en GAE promoveren. Tijdens de eerste wedstrijd (in Deventer, 4-1 overwinning voor GAE) is het zeer onrustig. Er wordt gegooid met verschillende voorwerpen zoals munten, kleine flesjes en fakkels. Dit gebeurt met name tussen het uitvak en vak 19. Wanneer de spelers van de Graafschap in de kleedkamer zijn gaan supporters van GAE massaal het veld op om de stap richting promotie te vieren, met de GAE spelers die op dat moment ter hoogte van de B-side een ereronde lopen. Een kleine groep GAE supporters gaat richting het uitvak. Zij provoceren supporters van De Graafschap en gooien een fakkel die vanuit het uitvak komt, terug het uitvak in.
Ook de terugwedstrijd in Doetinchem verloopt zeer onrustig. In de tweede helft loopt een groep De Graafschap supporters door het stadion en neemt, op provocerende wijze, plaats achter de goal van de doelman van GAE. De situatie loopt uit de hand nadat de wedstrijd is geëindigd in een 1-1 gelijkspel, waardoor De Graafschap degradeert. Een grote groep supporters van De Graafschap betreedt het veld. Het grootste deel focust zich in eerste instantie alleen op de eigen spelers, het overige deel van de supporters richt zich op het uitvak. Daar zijn spelers nog aan het feestvieren met supporters in het uitvak en supporters van GAE die op de hooftribune zitten. De supporters van De Graafschap gooien vuurwerk en andere voorwerpen het uitvak in zoeken de confrontatie met de supporters van GAE.. De supporters van GAE gooien ook allerlei voorwerpen vanuit het uitvak richting de supporters van De Graafschap (waaronder het teruggooien van voorwerpen die door supporters van De Graafschap het uitvak in zijn gegooid). Spelers van GAE komen erbij en belanden zo in een confrontatie tussen supporters van beide clubs, waarbij de spelers ook fysiek worden belaagd. Hierop zijn de spelers van het veld gehaald. Vervolgens zoeken de supporters van De Graafschap ook de confrontatie met een groep supporters van GAE die op de hoofdtribune zitten (via sponsorkaarten).
20 Beelden YouTube van het incident 21 Overzicht vooronderzoeken Go Ahead Eagles, KNVB. 22 Beelden YouTube van het incident
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 13
Seizoen 2016-2017
GAE en De Graafschap treffen elkaar dit seizoen niet. GAE degradeert rechtstreeks en De Graafschap eindigt op de 12e plaats in de Jupiler League. Dit leidt er toe dat de clubs elkaar het volgende seizoen weer zullen treffen, dit keer in de reguliere competitie.
Seizoen 2017-2018: Extra fouillering en geen sponsorkaarten GAE bij wedstrijd in Doetinchem
Als GAE en De Graafschap elkaar treffen in het seizoen 2017-2018 zijn de veiligheidspartners in de voorbereiding extra alert, om de risico’s op een nieuw incident zoveel mogelijk te beperken. Voor de wedstrijd op 15 oktober 2017 vindt een fysiek vooroverleg plaats. De wedstrijd wordt geclassificeerd als C-wedstrijd. In het vooroverleg voor de wedstrijd in Doetinchem wordt bepaald dat GAE supporters zowel in Deventer als in Doetinchem gefouilleerd zullen worden en dat er vanuit De Graafschap geen sponsorkaarten zullen worden verstrekt aan GAE. In aanloop naar de wedstrijd komt er in de media dat lokale autoriteiten op vrijdagavond hebben voorkomen dat een groep van GAE supporters Doetinchem in zou gaan voor een confrontatie met supporters van De Graafschap. Deze confrontatie is er niet geweest. Voor de wedstrijd arriveren de corteo van supporters van De Graafschap en de supportersbussen van GAE tegelijkertijd bij de Vijverberg. Hierbij werden over en weer voorwerpen gegooid. De wedstrijd moet na een paar minuten gestaakt worden, omdat supporters van GAE vuurwerk op het veld gooien. Op dit incident na verloopt de wedstrijd rustig. 3.2 Seizoen 2017-2018: Opnieuw incident bij treffen GAE en De Graafschap in de Adelaarshorst
Ondanks een relatief rustige wedstrijd in Doetinchem, zonder grote problemen, zijn de veiligheidspartners nog steeds extra alert op eventuele ongeregeldheden bij de wedstrijd in Deventer op 4 maart 2018. Ook voor deze wedstrijd besluit men een fysiek vooroverleg te beleggen. De wedstrijd wordt geclassificeerd als B+. Ondanks de intensieve voorbereidingen op de wedstrijd, gaat het helaas toch mis. Wat er precies is gebeurd voor, tijdens en na de wedstrijd is chronologisch weergegeven in deze reconstructie.
3.2.1 Periode vooroverleg tot wedstrijddag
Fysiek vooroverleg om afspraken te maken over de wedstrijd
De betrokken partijen kiezen opnieuw voor een fysiek vooroverleg; dit is gebruikelijk in de Eredivisie maar vrij uniek in de Jupiler League. Bij het fysieke vooroverleg op 29 januari 2018 zijn de veiligheidscoördinatoren van GAE en De Graafschap, de stewardcoördinator van GAE, de supportersliaison van De Graafschap, de politie Deventer en Doetinchem en de gemeente Deventer aanwezig. Deze wedstrijd wordt geclassificeerd als B+-wedstrijd. Tijdens het vooroverleg worden afspraken gemaakt over de wijze van de kaartverkoop, vervoer van supporters, stewards, politie-inzet, sfeerattributen, spelersbus en materiaalwagen en afspraken omtrent de wedstrijddag. Ten aanzien van de uitsupporters wordt bepaald dat er een verplichte buscombi geldt en dat de supporters van De Graafschap bij vertrek uit Doetinchem worden gefouilleerd. Daarnaast wordt afgesproken dat vanuit Doetinchem ongeveer 20 stewards en 4 politieagenten mee zullen komen. In overleg wordt een spandoek dat supporters van De Graafschap over het publiek willen uithangen bij het begin van de wedstrijd toegestaan, onder voorwaarde dat De Graafschap garandeert dat er geen vuurwerk onder vandaan zal komen. Tijdens het vooroverleg wordt gesproken over een mogelijke ‘clash’ tussen het uitvak en vak 19 (harde kern GAE) na het eerste fluitsignaal.
De betrokken partijen zijn tevreden over de manier waarop het vooroverleg verloopt en de afspraken die zijn gemaakt. De betrokken partijen uit Deventer zijn in het bijzonder positief verrast over de veranderingen aan de kant van De Graafschap ten opzichte van de situatie in seizoen 2015-2016. Vanuit De Graafschap is men tevreden over de, door middel van een net, gecreëerde afstand tussen de lexaanwand en de zitplaatsen in vak 19.
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 14
Aantal ‘akkefietjes’ in aanloop naar de wedstrijd
De weken voor de wedstrijd doet zich een aantal ‘akkefietjes’ voor tussen supporters van GAE en De Graafschap. In de nacht van maandag 19 februari op dinsdag 20 februari 2018 wordt de klomp op de Vijverberg door supporters van GAE in de kleuren van GAE geschilderd. Op 27 februari 2018 wordt op het twitteraccount ULTRA DTC een nepbericht geplaatst dat scheidsrechter Dieperink voorheen op de Spinnekop tribune (fanatieke aanhang De Graafschap) stond. In de week voorafgaand aan de wedstrijd komen er signalen binnen bij GAE dat supporters van De Graafschap naar de Adelaarshorst zouden komen om wraak te nemen voor het beschilderen van de klomp. Om die reden wordt in de nachten van 27 op 28 februari, 2 op 3 maart en 3 op 4 maart extra nachtbewaking ingesteld bij de Adelaarshorst. Via de informatielijnen van de politie komen ook nog signalen binnen dat supporters van De Graafschap samen zouden spannen met supporters van PEC Zwolle tegen de supporters van GAE. Uiteindelijk zijn er voor de wedstrijddag geen acties meer geweest vanuit De Graafschap en zijn er geen supporters van De Graafschap bij de Adelaarshorst geweest. In de laatste dagen voor de wedstrijd worden nog stickers met ‘Fuck De Graafschap’ opgehangen in Doetinchem en op de avond voor de wedstrijd blijkt een vlag van De Graafschap in het bezit te zijn van supporters van GAE. Deze vlag zou aanwezig zijn in café de Borrelhoek in Deventer; een kroeg waar de fanatieke aanhang van GAE komt. Vanwege de verschillende signalen en gebeurtenissen surveilleert de politie de avonden voor de wedstrijd opvallend in het centrum van Deventer. In de Borrelhoek en andere kroegen is het erg druk, maar er zijn verder geen bijzonderheden.
VOGA overleg donderdag 1 maart: opschalen inzet veiligheidsorganisatie
Op donderdag 1 maart vindt een Veiligheidsoverleg Go Ahead Eagles (VOGA) plaats met GAE, gemeente Deventer, politie Deventer en het OM. Tijdens dit overleg wordt een aantal zaken besproken in aanvulling op het vooroverleg tussen GAE, De Graafschap en de lokale autoriteiten. Er zal folie worden geplakt om het zicht tussen vak 19 en het uitvak te verminderen. Daarnaast wordt er tussen vak 19 en de lexaanwand een net gespannen om te voorkomen dat supporters van GAE naar de lexaanwand kunnen. Ook zullen er extra stewards en beveiligers langs de lexaanwand worden gepositioneerd om provocaties tegen te houden en zullen zij extra instructie krijgen om snel op te treden bij wanordelijkheden, zoals spreekkoren en vuurwerk. Om de benodigde maatregelen te kunnen treffen, zal extra veiligheidspersoneel worden ingehuurd (20 personen).
3.2.2 Wedstrijddag
Voor aanvang van de wedstrijd: sfeer in het stadion is goed en aandacht voor risico’s in briefings
De wedstrijddag begint voor Go Ahead Eagles van 12.00-14.00 uur met een ‘family day’ op het supportersplein (hierdoor zitten tijdens de wedstrijd ook relatief veel kinderen op de Leo Halle tribune). De sfeer in de Adelaarshorst is goed, zeker op het supportersplein. In aanloop naar de wedstrijd worden ook de verschillende briefings gehouden met de arbitrage, de politie en de stewards. Tijdens het arbitrage overleg geeft de scheidsrechter aan dat hij in het geval van vuurwerk op het veld de wedstrijd direct stil legt en naar binnen zal gaan. Volgens de betrokkenen verlopen de briefings van de politie en de stewards voor aanvang van de wedstrijd goed. Bij de politie wordt tijdens de briefing een duidelijke taakverdeling afgesproken en wordt de beschikbare informatie (ook over de gebeurtenissen in de weken voor de wedstrijd) gedeeld. Tijdens de briefing wordt besproken dat het risico op ongeregeldheden tijdens de wedstrijd vergroot is, omdat er in de week voorafgaand aan de wedstrijd, ondanks alle signalen, niks is gebeurd. Ook de stewardbriefing verloopt volgens de betrokkenen strak. Tijdens de briefing wordt het belang van de rol van de stewards tijdens deze wedstrijd extra benadrukt
Direct na aanvang wedstrijd vuurwerk op het veld, verder verloopt eerste helft relatief rustig
Een aantal minuten voordat de wedstrijd begint wordt er een fakkel ontstoken in vak 19. Direct na het eerste fluitsignaal volgt een tweede fakkel in vak 19 en in de eerste minuut wordt er ook een fakkel vanuit vak 19 op het veld gegooid. Hierop legt de scheidsrechter in de derde minuut de wedstrijd stil en doet de stadionspeaker van
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 15
GAE een oproep richting de supporters volgens het protocol. Na de oproep van de stadionspeaker worden er vanuit vak 19 twee stuks knalvuurwerk en twee rookpotten ontstoken. Er volgt een fluitconcert vanuit de rest van het stadion gericht tegen degenen die het vuurwerk hebben afgestoken. De scheidsrechter besluit naar binnen te gaan. Daar vindt in de scheidsrechtersruimte een overleg plaats tussen de algemeen directeur van GAE, de gemeente Deventer, de algemeen commandant van de politie en de scheidsrechter. Zij spreken af dat - hoewel de scheidsrechter normaliter de wedstrijd direct zou staken - zij bij nogmaals vuurwerk op het veld normaliter nog een keer bij elkaar komen om dan te bepalen of het nodig is om de wedstrijd af te lasten, afhankelijk van de situatie. In de tussentijd spreekt Jan van Staa (trainer van GAE) de supporters toe. Zijn oproep wordt goed ontvangen door de supporters. In de consternatie rondom het vuurwerk in vak 19 wordt het net tussen vak 19 en de lexaanwand vernield. Als de rust is teruggekeerd, wordt de wedstrijd na 12 minuten hervat. De respondenten geven aan dat het, nadat de wedstrijd weer is hervat, de eerste helft relatief blijft rustig in het stadion. Ook nadat De Graafschap in de 15e minuut op voorsprong komt, blijft de sfeer over het algemeen goed.
Fakkelgooiers en supporters oude harde kern GAE gesignaleerd in vak 19
Gedurende de eerste helft worden vanuit de commandoruimte twee fakkelgooiers gesignaleerd in vak 19. De veiligheidscoördinator van GAE maakt in samenspraak met de politie (vanuit adviserende rol) de afweging gemaakt om niet direct in te grijpen om de rust in het vak te bewaren. Daarnaast komt er bij de politie geleidelijk informatie binnen dat er wel degelijk iets speelt in vak 19. Zo wordt geconstateerd dat er supporters van de oude harde kern van GAE aanwezig zijn in vak 19, die al een tijd niet meer zijn gezien in het stadion. Er worden op basis van deze informatie geen maatregelen getroffen. Wel geeft de politie aan dat deze informatie op dat moment een onderbuik gevoel opleverde en zorgde voor extra alertheid.
De Graafschap vergroot voorsprong, sfeer in vak 19 wordt grimmiger
De tweede helft speelt De Graafschap richting de eigen supporters (en dus ook richting vak 19). In de 56e minuut komt De Graafschap op 0-2 voorsprong. De spelers van De Graafschap juichen bij het uitvak. Direct is merkbaar dat de sfeer in vak 19 grimmiger wordt. In dezelfde minuut wordt een fakkel vanuit vak 19, door het net boven de lexaanwand, het uitvak ingegooid. De fakkel komt in de werkruimte van de stewards van De Graafschap terecht en een vrouwelijke steward van De Graafschap wordt bijna geraakt. Ook wordt er vanuit vak 19 bier het uitvak in gegooid. Ondertussen komt, vanuit een politieagent in burger, bij de veiligheidsorganisatie van GAE een tip binnen over zwaar vuurwerk bij het uitvak voor het einde van de wedstrijd en zijn er signalen dat de hoofdtribune bestormd zal worden vanaf de B-side. De politie besluit, in samenspraak met de veiligheidscoördinator van GAE, om de ME buiten het zicht te positioneren bij vak 19 en de B-side en om extra stewards en beveiligingsmedewerkers rondom vak 19 en de hoofdtribune neer te zetten.
Een aantal minuten later, in de 65e minuut, scoort De Graafschap opnieuw en komt zij op 0-3 voorsprong. Daarna worden kleine voorwerpen, zoals munten, vanuit vak 19 in het uitvak gegooid. Vanuit het uitvak wordt beperkt gereageerd op de provocaties vanuit vak 19. In de 72e minuut maakt De Graafschap er 0-4 van, de uiteindelijke eindstand. Tijdens het slot van de wedstrijd wordt in het uitvak een spandoek met de tekst “Verneder ze” opgehangen. Dit spandoek blijft tot het einde van de wedstrijd hangen. Ook wordt er in het laatste kwartier opnieuw vuurwerk afgestoken in vak 19. Eerst een rookpot en later nog een fakkel en rookbom.
Spelers De Graafschap vieren overwinning met meegereisde supporters, onrust in vak 19
Vanwege de grimmige sfeer in vak 19 wordt contact gezocht met de teammanager van De Graafschap. GAE geeft aan dat zij de veiligheidscoördinator van De Graafschap hebben gevraagd contact op te nemen met de teammanager van De Graafschap, met het verzoek om de spelers van De Graafschap niet te laten juichen bij het
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 16
uitvak, maar in de middencirkel. Daarnaast geven zij aan dit verzoek ook rechtstreeks te hebben gedaan bij de teammanager van De Graafschap via de facilitair manager van GAE. De Graafschap geeft aan dat hun teammanager direct na het eindsignaal het verzoek heeft gekregen om de spelers even op te houden rond de middencirkel, zodat de spelers van GAE hun rondje langs de tribunes konden maken. In eerste instantie vieren de spelers van De Graafschap na het eindsignaal een feestje in de middencirkel. Na enkele minuten besluit de keeper van De Graafschap toch naar het uitvak te gaan, waarop de rest van de spelers volgt. Er ontstaan provocaties tussen supporters van GAE in vak 19 en spelers van De Graafschap. Vanuit vak 19 worden er dingen geroepen en gegooid naar de spelers van De Graafschap. Een speler van de Graafschap maakt vervolgens uitdagende gebaren in de richting van de GAE supporters.
Supporters GAE betreden het veld, spelers van De Graafschap worden belaagd
Na afloop van de wedstrijd neemt de druk onder in vak 19 toe. Steeds meer GAE supporters verzamelen zich onder in het vak. Om die reden stellen stewards en beveiligingsmedewerkers van GAE zich onderin het vak en op het veld op. Er staan twee stewards bij de goal, vier op het veld, vier aan de zijkant tussen vak 19 en het uitvak en drie aan de zijkant tussen vak 19 en 20. Circa 15 supporters van GAE uit vak 19 betreden het veld, de eerste van hen binnen 10 seconden nadat de speler van De Graafschap gebaren maakt richting de GAE supporters. De stewards proberen in te grijpen en in te praten op de supporters, maar dit heeft geen effect. De eerste persoon die het veld betreedt, belaagt de spelers van De Graafschap. Hij wordt direct door stewards van GAE in de kraag gevat. Vervolgens laat een andere persoon zich verbaal gaan tegen de spelers van De Graafschap. Ook hij wordt vrij snel aangepakt door stewards. Even later volgt een aantal personen die de confrontatie opzoeken met stewards die een andere supporter in bedwang proberen te houden. Zij worden met hulp van politiemensen in burger (die tijdens de wedstrijd aanwezig zijn geweest in vak 19) ingerekend. Deze personen worden direct op het veld aangehouden en overgedragen aan de politie. De overige personen die het veld betreden, klimmen zelf weer terug over de boarding het vak in. Ondertussen blijft het ook in vak 19 onrustig. In de commandoruimte wordt in overleg tussen GAE en de politie besloten geen ME in te zetten, om verschillende redenen: het zou mogelijk extra provocerend zijn, de ME kan er lastig bij komen en de inschatting is dat er geen massale veldbetreding zou komen. Uiteindelijk is de situatie op het veld binnen een aantal minuten weer onder controle.
Supporters GAE wachten supporters bussen De Graafschap op
Nadat de supporters het stadion hebben verlaten, wachten ongeveer 200 supporters van GAE de bussen van de uitsupporters op, op een kruispunt in de buurt van het stadion. De politie verricht daar nog vijf arrestaties voor verschillende vergrijpen, onder andere voor belediging en openbare geweldpleging (schoen gooien richting ME).
3.2.3 Periode na de wedstrijddag
GAE distantieert zich van en veroordeelt de misdragingen van eigen supporters
Nog dezelfde dag plaatst GAE een statement op de website, waarin de club uitspreekt zich te schamen en te distantiëren van het gedrag van de eigen supporters. Ook kondigt de club aan de betrokkenen te straffen. De volgende dag plaatst GAE een bericht met de titel ‘Mokerslag’ op de website, waarin de club de hand in eigen boezem steekt en excuses aanbiedt voor het teleurstellende seizoen, maar zich tegelijkertijd opnieuw distantieert van het gooien van vuurwerk op het veld en de veldbetreding en dit gedrag veroordeelt.
In de week na de wedstrijd evalueren de lokale autoriteiten de gebeurtenissen tijdens en rondom de wedstrijd GAE-De Graafschap. Zij bespreken de maatregelen en de te nemen stappen. Op maandag 12 maart vindt er een vierhoeksoverleg plaats in het gemeentehuis in Deventer, waarbij ook de burgemeester van Deventer aanwezig is. In dit overleg worden verschillende scenario’s besproken om dergelijke incidenten uit het stadion te bannen. Later die week stuurt GAE de supporters een mail en publiceert de club vervolgens een bericht op de website waarin per direct een aantal maatregelen met betrekking tot vak 19 wordt afgekondigd. De club geeft aan dat de
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 17
onderste drie rijen van vak 19 zullen worden vrijgehouden, er geen losse kaartverkoop meer zal zijn voor vak 19 en dat bij betreding van vak 19 kaartcontrole en extra fouillering zal plaatsvinden. De betrokkenen geven aan dat er vanaf nu ‘zero tolerance’ geldt in vak 19 en dat aan het eind van het seizoen zal worden geëvalueerd of er verdergaande maatregelen nodig zijn, zoals het verplaatsen van de supporters uit vak 19.
Misdragende supporters worden gestraft
Naar aanleiding van de ongeregeldheden tijdens en na de wedstrijd hebben vijf personen een boete gekregen (voor vuurwerk, veldbetreding, bedreiging en belediging) en worden vier mensen vervolgd (voor het aanvallen van stewards, verzetten tegen de politie en het gooien van een schoen richting de ME). Nog eens zeven personen die het veld hebben betreden en/of vuurwerk hebben afgestoken zijn later geïdentificeerd. Deze 16 personen zijn allemaal doorgemeld aan de KNVB voor een landelijk stadionverbod.
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 18
4. Bevindingen
4.1 Voorafgaand aan de wedstrijd
Er heeft een uitgebreide voorbereiding op de wedstrijd plaatsgevonden. De wedstrijd en de te hanteren maatregelen zijn gegeven het hoge risicoprofiel uitgebreid voor besproken. Ruim een maand voor de wedstrijd is een fysiek vooroverleg gehouden waarin onder meer afspraken zijn gemaakt over de veiligheidsmaatregelen. Het houden van een fysiek vooroverleg is uniek voor een wedstrijd in de Jupiler League. Drie dagen voor de wedstrijd vond tevens een VOGA plaats, waar aanvullende maatregelen zijn genomen en extra stewards en veiligheidspersoneel zijn ingehuurd, naar aanleiding van een aantal “akkefietjes” in aanloop naar de wedstrijd. De betrokken partijen geven aan dat er in beide overleggen duidelijke afspraken zijn gemaakt en dat ze tevreden zijn over de geselecteerde maatregelen, het verloop van het vooroverleg en de ervaren samenwerking tussen vierhoek en de uitclub. De maatregelen die in beide overleggen zijn genomen waren hoofdzakelijk gericht op het tegenhouden van provocaties tussen het uitvak en vak 19 en het preventief fouilleren op en tegengaan van vuurwerk. Het scenario van veldbetreding door supporters is in de voorbereiding op de wedstrijd niet expliciet aan de orde gekomen in het vooroverleg. Aangezien het scenario van veldbetreding door supporters niet is besproken in de voorbereiding zijn er geen specifieke maatregelen genomen om het risico hierop te beperken. De positionering van het uitvak, in de directe nabijheid van de harde kern van Go Ahead Eagles zorgt voor een verhoogd veiligheidsrisico. Dat blijkt niet alleen uit de conclusies van de drie eerdere metingen van het Auditteam Voetbal en Veiligheid maar ook uit de (aanvullende) veiligheidsmaatregelen die door Go Ahead Eagles zijn genomen, zowel in aanloop naar de wedstrijd als naar aanleiding van de ongeregeldheden. Deze concentreren zich in sterke mate op de Leo Halle Tribune waar zowel het uitvak als vak 19 met de harde kern zijn gesitueerd. De betrokken partijen geven aan dat het Openbaar Ministerie (OM) meer op afstand staat en gemist wordt als partner in de voorbereidende overleggen. Deelname van het OM zou in de ogen van de betrokkenen van toegevoegde waarde zijn in de voorbereiding op de wedstijd en het optreden op de wedstrijddag zelf. Het OM geeft aan dat het in verband met capaciteit en gestelde prioriteiten op dit moment niet mogelijk is om dichter in de voorbereiding te worden betrokken. 4.2 Tijdens de wedstrijd
Tijdens de wedstrijd blijkt dat een aantal van de fysieke maatregelen niet lang stand heeft gehouden. Het net dat was gespannen tussen vak 19 en de lexaanwand ging al snel kapot . Daarnaast bleek het toch mogelijk om vanuit vak 19 diverse voorwerpen, vuurwerk en bier over de lexaanwand in het uitvak te gooien. De uitvoering van de fysieke maatregelen laat daarmee te wensen over. De ongeregeldheden gedurende de wedstrijd spelen zich hoofdzakelijk af in het vak met de harde kern van Go Ahead Eagles (vak 19). Deze ongeregeldheden beginnen bij het ontsteken van vuurwerk en het gooien van vuurwerk vanuit vak 19 op het veld, waardoor de wedstrijd wordt gestaakt. Vervolgens wordt na de 0-2 ook een fakkel in het uitvak gegooid en later ook bier en kleine voorwerpen zoals munten. Aan het einde van de wedstrijd wordt wederom vuurwerk afgestoken. Tevens betreden vanuit vak 19 supporters van Go Ahead Eagles het veld. Er hebben zich geen noemenswaardige incidenten voorgedaan buiten vak 19 om. De veiligheidsorganisatie heeft steeds snel en in samenspraak met de betrokken partijen (politie, scheidsrechter, gemeente etc.) gereageerd op de gebeurtenissen gedurende de wedstrijd. Zo zijn extra stewards en beveiligingsmedewerkers rondom vak 19 en de hoofdtribune neergezet en heeft de ME zich op buiten het zicht gepositioneerd naar aanleiding van de ongeregeldheden. De betrokken partijen geven aan over het algemeen tevreden te zijn over het optreden van de veiligheidsorganisatie. De organisatie en de
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 19
scheidsrechter hebben hierbij niet gehandeld conform de afspraken over het handelen bij vuurwerk (stilleggen van de wedstrijd). Voorafgaand aan de veldbetreding door supporter van Go Ahead Eagles constateren wij geen directe aanleiding om te vermoeden dat dit incident zou plaatsvinden. De stewards hadden zich, in verband met toegenomen druk onderin het vak en met oog op de eigen veiligheid, gepositioneerd op het veld. De situatie escaleerde binnen enkele seconden op het moment dat de supporters van Go Ahead Eagles en de spelers van De Graafschap (non-) verbaal met elkaar in contact kwamen. De stewards waren niet op deze situatie voorbereid en waren met te weinig om veldbetreding te voorkomen. Het tijdsbestek waarbinnen het incident plaatsvond was te kort om extra maatregelen te nemen om de situatie te de-escaleren of een andere positie te kiezen op het veld. 4.3 Na de wedstrijd
Na afloop van de wedstrijd heeft Go Ahead Eagles per direct stevige maatregelen voor vak 19 afgekondigd. Met het oog op de aard en achtergrond van de wedstrijd en de spanningen in de weken voorafgaand aan de wedstrijd, hadden deze maatregelen ons inziens ook voorafgaand aan de wedstrijd tussen Go Ahead Eagles en De Graafschap kunnen en moeten worden genomen. Het wedstrijdverslag dat door de veiligheidsorganisatie van Go Ahead Eagles is opgesteld betreft een handgeschreven A4. De tijden hierop komen niet overeen met de tijden van de gebeurtenissen en corresponderen niet met tijden uit andere documenten en de camerabeelden. Betrokkenen geven aan dat de tijden in het wedstrijdverslag corresponderen met de tijden op de computer in de commandoruimte, maar dat de tijd op de computer tijdens de wedstrijd niet klopte (omdat de computer niet is verbonden met internet en dus niet automatisch synchroniseert).
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 20
5. Conclusies en aanbevelingen
Binnen dit onderzoek hebben wij de volgende onderzoeksvragen gehanteerd:
1. Hoe is de voorbereiding op de wedstrijd (organisatorisch, genomen maatregelen) geweest, gezien: a. De voorgeschiedenis tussen beide clubs? b. Incidenten voorafgaand aan de wedstrijd? c. De aanwijzingen voor confrontaties? 2. Hoe is het optreden van de veiligheidsorganisatie verlopen: a. In algemene zin voor, tijdens en na de wedstrijd? b. In reactie op de ongeregeldheden? 3. Hoe zijn de betrokken partijen voorbereid geweest ten aanzien van het omgaan met vuurwerk, provocaties en veldbetreding? 4. Wat kan geleerd worden van de gebeurtenissen?
In de volgende twee paragrafen zullen wij deze onderzoeksvragen beantwoorden, waarbij vragen 1, 2 en 3 betrekking hebben op de conclusies (paragraaf 5.1) en onderzoeksvraag 4 de aanbevelingen zal weergeven (paragraaf 5.2).
5.1 Conclusies
Naar aanleiding van dit onderzoek komen wij per onderzoeksvraag tot de volgende conclusies:
1. Hoe is de voorbereiding op de wedstrijd (organisatorisch, genomen maatregelen) geweest?
De voorbereiding was goed en uitgebreid, met name ook vanwege de onderlinge ervaringen uit de recente geschiedenis. Het fysiek vooroverleg heeft een goede bijdrage geleverd aan het maken van afspraken die goed zijn nagekomen door alle betrokkenen.
Het OM is niet altijd betrokken bij vooroverleggen, en hoewel dat voor het optreden an sich niet noodzakelijk is, is aanwezigheid van het OM door partners wel gewenst. Niet alleen omdat het elkaar kennen en tegenkomen goed is, maar ook om de mogelijkheden van de voetbalwet te kunnen benutten.
Het scenario veldbetreding is niet expliciet meegenomen in het vooroverleg, omdat er geen concrete aanwijzingen waren, ondanks dat de betrokken partijen aangeven dat dit een realistisch scenario was vanwege incidenten in het verleden.
Op incidenten en signalen die in de dagen voorafgaand aan de wedstrijd binnenkwamen is adequaat en goed geanticipeerd.
2. Hoe is het optreden van de veiligheidsorganisatie verlopen?
De veiligheidsorganisatie was goed opgelijnd voor, tijdens en na de wedstrijd en heeft goed gehandeld en gefunctioneerd gedurende de escalatie, waardoor het snel voorbij was en vooral ook niet verder escaleerde.
3. Hoe zijn de betrokken partijen voorbereid geweest ten aanzien van het omgaan met vuurwerk, provocaties en veldbetreding?
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 21
De positionering van het uitvak ten opzichte van de harde kern is niet goed. Hierdoor kunnen provocaties makkelijk plaats vinden en kunnen voorwerpen en vuurwerk gegooid worden. De genomen maatregelen (net, folie, fouillering) hebben niet kunnen voorkomen dat er voorwerpen en vuurwerk gegooid is en zijn daarmee suboptimale oplossingen gebleken zolang de harde kern naast het uitvak zit.
Ondanks 100% fouillering was er veel vuurwerk in vak 19. Wij concluderen dat het bij deze wedstrijd niet mogelijk was om alle meegenomen vuurwerk te detecteren en het gebruik ervan tegen te gaan door middel van fouillering.
De wijze waarop omgegaan wordt met vuurwerk is inconsequent. Enerzijds is het verboden, maar aan de andere kant wordt het bij sfeeracties toegestaan door de club en gemeente. Ook al vinden deze sfeeracties op het veld en niet in de vakken plaats, geeft dat een verkeerd signaal af.
Indien het scenario veldbetreding wel vooraf was besproken, hadden er meer stewards bij vak 19 gepositioneerd kunnen worden, en hadden de maatregelen die nu na de wedstrijd getroffen zijn, ook voor de wedstrijd genomen kunnen worden.
Het is onzeker of voornoemde maatregelen afdoende waren, doordat de situatie razendsnel (binnen 10 seconden) escaleerde na de gebaren van de speler van De Graafschap.
5.2 Aanbevelingen
Op basis van de bevindingen en de conclusies komen wij tot de volgende aanbevelingen die antwoord geven op onderzoeksvraag 4: Wat kan geleerd worden van de gebeurtenissen? Wij maken hierbij onderscheid in specifieke aanbevelingen voor de club en vierhoek (aanbeveling 1 tot en met 6) en de voetbal sector in algemene zin (5 tot en met 8).
Aanbeveling 1: Om ervoor te zorgen dat de spanningsopbouw wordt gereduceerd de mogelijkheden tot contact tussen het uitvak en de harde kern van GAE te verminderen, is het noodzakelijk om te zorgen voor afdoende fysieke scheiding en het doorbreken van de directe visuele zichtlijnen tussen het uitvak en de harde kern. Hiervoor zijn drie opties: het uitvak verplaatsen, vak 19 (harde kern) verplaatsen, of de scheiding tussen het uitvak en vak 19 vergroten door het lexaan door te trekken naar boven in combinatie met een grotere fysieke scheiding (gracht) en het doorbreken van de visuele zichtlijnen. Wij begrijpen dat alle drie de opties voor- en nadelen hebben, maar (in ogenschouw nemend dat in de 0-, 1- én 2-meting door het Auditteam de positie van het uitvak ten opzichte van de harde kern ter discussie gesteld is) raden wij de club en gemeente aan met spoed te onderzoeken wat de meest passende optie is, zodat deze bij voorkeur voor het begin van het nieuwe seizoen gerealiseerd kan worden.
Aanbeveling 2: Aanvullend op aanbeveling 1 bevelen wij aan dat de maatregelen die genomen zijn na de wedstrijd in de tussentijd (dus gedurende het uitvoeren van aanbeveling 1) in stand blijven en afhankelijk van de uitvoering van aanbeveling 1, zo nodig ook daarna. Hierbij doelen wij met name, maar niet beperkt tot, het vrijhouden van de onderste drie rijen van vak 19, geen losse kaartverkoop voor vak 19, bij betreding van vak 19 kaartcontrole en extra fouillering en het zero tolerance beleid.
Aanbeveling 3: Onderzoek met het OM en de politie manieren om, naast en in aanvulling op stadionverboden en doormeldingen naar de KNVB, de mogelijkheden van een gedragsaanwijzing in het kader van de voetbalwet breder en (persoons)gerichter in te zetten op de harde kern supporters van GAE (en eventueel andere clubs). Een gedragsaanwijzing kan alleen op worden gebaseerd op een goed proces- verbaal of dossier van politie waarin staat dat een bepaald persoon een strafbaar feit heeft gepleegd waardoor de openbare orde ernstig is verstoord en waaruit volgt dat er grote vrees voor herhaling bestaat.
Auditteam Voetbal en Veiligheid– Openbaar 22
Dan kan aan die persoon een gedragsaanwijzing worden opgelegd, waarbij iemand bijvoorbeeld 90 dagen niet bij een stadion mag komen. Dat kan ook de omgeving rondom het stadion betreffen.
Aanbeveling 4: Leg meer focus op gedragsbeïnvloeding en het contact met supporters van de harde kern, vanuit club, politie en gemeente. Gedragsverandering kun je niet bewerkstelligen alleen met straffen of door extra veiligheidsmaatregelen te nemen. Dat zal samen moeten gaan met communicatie over waarom je deze maatregelen neemt. Zorg daarom voor goed contact met (ook welwillende) supporters en zet in op een gericht structureel actieprogramma voor deze gedragsbeïnvloeding via de club en de SLO. Hierbij kan goed worden aangesloten bij de ideeën die al bestaan rond het samenwerken met supporters in het kader van het vervolgtraject van de pilots in het kader van Toegankelijk, Gastvrij en Veilig Voetbal 2020.
Aanbeveling 5: Neem een consequente lijn in tegen afsteken van vuurwerk en organiseer andere sfeeracties. Als club heb je een eigen verantwoordelijkheid op te treden voor, tijdens en na de wedstrijden tegen vuurwerk. Ook als dat betekent dat een wedstrijd mogelijk vertraagd start. Deze aanbeveling heeft een bredere betekenis en werking dan alleen GAE en verdient bespreking binnen het verband van de KNVB.
Aanbeveling 6: Zorg voor een gestandaardiseerde en zo compleet mogelijke lijst met risico’s, scenario’s en bijbehorende mitigerende maatregelen die besproken kan worden bij vooroverleggen. Hierbij kunnen wij ons voorstellen dat een algemene lijst met risico’s opgesteld kan worden door de KNVB die algemeen geldend zijn voor voetbalwedstrijden, met daarbij mogelijkheden om specifieke scenario’s voor bepaalde clubs of stadions in te vullen. Hiermee kan per wedstrijd onderzocht worden welke risico’s gelden en welke mitigerende maatregelen genomen moeten worden.
Aanbeveling 7: Verbeter de fouillering van de harde kern (Go Ahead Eagles) en onderzoek hoe vuurwerk beter opgespoord kan worden bij wedstrijden met een hoger risicoprofiel (KNVB).
Aanbeveling 8: Clubs en spelers moeten zich bewust zijn van het effect van hun gedrag op supporters en het verdient aanbeveling te onderzoeken (door de KNVB) wat passende reacties zijn na wedstrijden en op welke wijze tegen niet passende reacties dient te worden opgetreden.