11 km. Totaal Routebeschrijving 12 Fietsknooppunt 23 - - Vanaf hier fietst u over de brug rechtdoor via de Haerlemmerstraat naar de kazerne Haerlem.

Monumentnr. 1 Kazerne Haerlem 0,13 0,13 Vanaf hier fietst u weer terug tot aan de brug. Voor de brug gaat u linksaf en volgt u de Westzanddijk. Deze weg gaat over in de Burgemeester van der Jagtkade. Aan het einde van de weg wordt dit een fietspad. U fietst door, achterom het Droogdok Jan Blanken.

Monumentnr. 2 Droogdok 1,00 1,13 Vanaf het Droogdok fietst u richting de vestingpoort. U gaat de poort echter niet door, maar u gaat rechtdoor, links langs het poortwachterhuis het pad op naar de Cruyttoren. 13 Monumentnr. 3 Cruyttoren 0,15 1,28 Vanaf de Cruyttoren gaat u terug naar de weg en hier gaat u rechtsaf door de poort.

4 Glacisweg 0,17 1,45 U gaat door naar knooppunt 19. 10 Fietsknooppunt 19 Monumentnr. 5 Noord Batterij 4,10 5,55 De gracht van deze batterij is nog steeds zichtbaar. 15 Vanaf de Noord Batterij fietst u een stukje richting knooppunt 47 om bij de ingang van dit fort te komen.

Monumentnr. 6 Fort Noorddijk 0,74 6,29 Vanaf het fort fietst u weer terug naar knooppunt 19 en dan door naar knooppunt 18.

14 Fietsknooppunt 18 0,90 7,19 Door naar knooppunt 17. Fietsknooppunt 17 1,50 8,69 Door naar knooppunt 11.

Monumentnr. 7 Natersche batterij No. 5 8,69 Daar waar de Middelweg bij de Natersedijk uitkomt ligt de locatie van deze voormalige batterij.

Fietsknooppunt 11 2,10 10,79 Door naar knooppunt 32. Na ongeveer 2,3 km komt u bij Fort Penscherdijk aan. 16 Monumentnr. 8 Fort Penscherdijk 2,30 13,09 Verder naar knooppunt 32.

17 Fietsknooppunt 32 0,46 13,55 Door naar knooppunt 31. Vanaf hier rijdt u in de richting van knooppunt 25. Als u de vesting van Brielle bent binnen gereden en linksaf gaat bent u op de Venkelstraat. Op deze weg gaat u na ongeveer 650 linksaf het Heultje in. U volgt hier dus niet langer de route naar knooppunt 25. Na het Heultje gaat u verder rechtdoor op het Sint Catharijnehof langs de Catharijnekerk.

Monumentnr. 9 Catharijnekerk 3,44 16,99 Vanaf de Catharijnekerk gaat u verder op het Sint Catharijnehof en u houdt de Catharijnekerk rechts van u. 8 U blijft deze weg volgen en gaat links tot u op een T splitsing uitkomt. U gaat hier linksaf de Langestraat in. 18 Vanaf hier rijdt u naar knooppunt 25.

Fietsknooppunt 25 0,52 17,51 Vanaf dit knooppunt gaat u de tweede straat linksaf de Kruithuisstraat in. Dit is de straat tussen huisnummer 69 en 70. U fietst de Kruithuisstraat rechtdoor tot aan Bastion VIII. 7 Monumentnr. 10 Bastion VIII 0,25 17,76 U gaat terug naar het Maarland Noordzijde. U gaat hier linksaf. U rijdt nu naar knooppunt 26.

Fietsknooppunt 26 0,95 18,71 U gaat nu naar knooppunt 53. U fietst langs het Brielse Meer. Voordat u bij knooppunt 53 komt, komt u langs Het Steenen Baak.

Monumentnr. 11 Batterij No. 11 - Stenen baak 3,10 21,81 U vervolgt uw weg naar knooppunt 53. Na 800 m. bent u bij locatie 12.

Fietsknooppunt 53 Monumentnr. 12 Batterij No. 9 0,90 22,71 Hier bevindt zich een Duitse bunker uit de tweede wereldoorlog en de restanten van een luchtwachttoren uit de koude oorlog. Op deze zelfde plek bevindt zich de batterij No. 9.

Fietsknooppunt 2 2,60 25,31 Ga verder naar knooppunt 2.

Fietsknooppunt 6 0,90 26,21 Ga verder naar knooppunt 6. 5 2,00 28,21 Vanaf knoopunt 6 volgt u de route naar knooppunt 5. U gaat echter niet linksaf de Meeuwenlaan in, 6 maar u blijft de Fazantenlaan rechtdoor volgen. U verlaat dus de route en gaat niet naar knooppunt 5. Na 800 m. gaat u linksaf de Duinoordseweg in. Volg de bordjes richting: "Z.H.L. Duinhuisjes". Na 200 m. komt u op een Y splitsing. U houdt hier rechts aan en blijft de Duinoordseweg volgen. Aan u rechter hand zult u een bordje "Biber bunker" zien. Ga hier rechtsaf de duinen in. U kunt hier verder door fietsen. Bij de splitsing gaat u naar links. Rechtdoor bevindt zich een woonhuis. Bij het hek zet u uw fiets neer en u gaat te voet verder. Door het klaphek volgt u het pad. Op de kruising gaat u rechtdoor. Na een tiental meters neemt u het pad naar links. U komt nu aan bij de Biber bunker.

Monumentnr. 13 Biber bunker 2,90 31,11 Vanaf de Biber bunker gaat u terug naar het hek waar u uw fiets gestald heeft en gaat u terug naar de verharde weg. Hier gaat u rechtsaf de Duinoordseweg in. De Duinoordseweg gaat over in de Duinzoom. U blijft de weg volgen. U gaat niet het fietspad op. Na ruim 1 KM. komt u langs het openluchtmuseum de Duinhuisjes. Een bezoek is zeker aan te raden. U vervolgt de weg langs het bezoekerscentrum de "Tenellaplas". De Duinzoom gaat over in de Duinstraat. U gaat nu naar knooppunt 3 en verder naar knooppunt 4. Na 2,7 km (na de Biber bunker) komt u bij het Bataljon hoofdkwartier uit WO II.

Monumentnr. 14 Bataljonshoofdkwartier 2,70 33,81 Vanaf hier gaat u verder naar knooppunt 4, 5, 6 en 7 19 3 Fietsknooppunt 7 Monumentnr. 15 Ruigendijksche batterij No. 1 1,80 35,61 Precies op dit punt lag deze batterij. Let u ook op de naam van de boerderij. Toeval? Zeker niet. Ga vanaf hier naar knooppunt 8.

Monumentnr. 16 Rietdijksche batterij No. 2 1,90 37,51 Op het punt waar u aan het einde van de Dwarsweg rechtsaf de Rietdijk op gaat bevondt zich de batterij No. 2.

Fietsknooppunt 8 - 37,51 Vanaf hier gaat u naar knooppunt 9 en verder naar knooppunt 11.

Monumentnr. 17 Lodderlandsche batterij No. 3 1,30 38,81 Ongeveer op de plaats waar zich nu het museum "In Den Halven Maen" bevindt (het kleinste museum op Voorne-Putten) bevondt zich ook batterij nummer 3.

Fietsknooppunt 11 - 38,81 Vanaf hier gaat u naar knooppunt 16.

Monumentnr. 18 Strijpsche batterij No. 4 2,26 41,07 Na ongeveer 900 m na het knooppunt bevondt zich op deze dijk de batterij.

Fietsknooppunt 16 Vanaf hier gaat u naar knooppunt 15. Bebouwing Spoorlijn Wandelgebied Trailerhelling Café - Restaurant Vogelkijkhut Fietsknooppunt 15 Vanaf hier gaat u naar knooppunt 20. Fietsknooppunt 20 Vanaf hier gaat u naar knooppunt 21. Bedrijventerrein Autosnelweg Vuurtoren Aanlegsteiger Uitzicht Molen Fietsknooppunt 21 Vanaf hier gaat u naar knooppunt 22. Begraafplaats Hoofdweg Ligweide / strand Vissteiger Fietsenstalling Monument mindervalide Monumentnr. 19 Zuid batterij No. 8 9,85 50,92 Als u over het gorzenpad rijdt komt u bij een knik in de dijk. Hier bevond zich deze batterij. Bos / park Verharde weg Fietsverhuur Ruïne Maak kennis met Duikgelegenheid Visgelegenheid Achter de dijk is nog een verhoging met een sloot te zien die de oude gracht zou kunnen aanduiden. het militaire verleden Kassen Weg bebouwde kom Zwembad Dagcamping Huifkarverhuur Museum Dit gebied is niet toegankelijk. van Voorne. Moeras Fietspad Zwemgelegenheid Camping Golfterrein IJsbaan Fietsknooppunt 22 2,40 53,32 Vanaf hier gaat u naar knooppunt 23, daar waar u gestart bent. Overig gebied Wandelpad Surfgelegenheid Trekkershutten Speeltuin Parkeerplaats Fietsknooppunten Sportterrein Sluis Zeilen Bungalowpark Kinderboerderij NS-station Water Fietsveer Gemotoriseerd vaarverkeer Groepsaccommodatie / Manege Metro station kampeerboerderij Locaties Zand / strand Autoveer Jachthaven EHBO punt Begrazingsgebied Ziekenhuis Informatiepunt Kano- /bootverhuur Toiletten Natuurgebied VVV

1 Kazerne Haerlem batterij uit 1702 vernieuwd en aanzienlijk uitgebreid. Er

stonden diverse kanonnen opgesteld. De kogelgloeioven 53km Naar aanleiding van de Vestingwet werden in Hellevoetsluis maakte ook deel uit van de kustbatterij. Hierin werden vanaf 1880 diverse militaire gebouwen worden aangelegd. ijzeren kogels verhit totdat ze roodgloeiend waren. De be- Eén daarvan was de bomvrije kazerne Haerlem, waar in vre- doeling was dat een houten schip in brand zou vliegen als destijd het garnizoen verbleef en in tijden van mobilisatie het hierdoor was geraakt. Het oorspronkelijke exemplaar is en oorlog de bezettingsmacht werd ondergebracht. Er was gesloopt, maar toen nabij de Stenen Baak in 1955 de funde- Tijdslijn plek voor zo’n 350 (onder-) officieren en manschappen, die ringen werden aangetroffen, is de kogeloven in 1957 aan de in zestien lokalen verbleven. Verder waren er een keuken, hand van oude beschrijvingen herbouwd. ziekenzaal, telegraafkantoor en kelders met drinkwater, dat

opgevangen werd op het dak. Rond Kazerne Haerlem zijn 12 Batterij no. 9 verleden van Voorne van verleden diverse andere gebouwen te vinden, zodat het Kruit- en

Projectielenmagazijn, het Torpedostation (vanwaar de in het Op de plek waar in 1781 een batterij was aangelegd, werd Maak kennis met het militaire het met kennis Maak Haringvliet liggende mijnen tot ontploffing gebracht konden in de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers een radar van

worden) en natuurlijk de kustbatterij, waar in vroeger tijden het type Freya opgesteld. Deze Freya radar kon vliegtuigen o.a. dertien kolossale kanonnen stonden opgesteld. tot op een afstand van ongeveer 120 km waarnemen. Vanuit in Stelling in deze radarstelling werden de gegevens doorgegeven aan de 2 Droogdok / Bastion IV centraal gelegen commandopost van de zware marinelucht- doelbatterijen op het eiland De Beer en Hoek van Holland. Toen het voorste deel van het Droogdok in september 1806 Op deze manier werden de bezettingen van de luchtdoelbat- in gebruik werd genomen, gold het als een uniek staaltje van terijen tijdig gealarmeerd wanneer geallieerde vliegtuigen waterbouwkundig werk. Het dok diende om oorlogsschepen richting het Maasgebied vlogen. snel te kunnen onderhouden en repareren. Zodra een schip De bunker van het type M 151 diende als onderkomen voor was binnengevaren en de toegang met de schipdeur was de bedieningsmanschappen van de radar. Het bijzondere afgesloten, kon de stoommachine in het pompgebouw het aan dit exemplaar is dat er een tweede bunker bovenop is dok in enkele uren droogmalen. Die stoommachine moest gebouwd; dat maakt hem uniek. Deze tweede bunker be- overigens vanwege de Franse overheersing in het diepste stond uit muren van twee meter dik, maar had geen dak. geheim uit aartsvijand Engeland worden gesmokkeld, en Hier stond de Freya radar met de benodigde apparatuur en was één van de eerste stoommachines in Nederland. een noodaggregaat. 1572 De inname van Brielle door de Watergeuzen op 1 april 1572 maakte het pijn- lijk duidelijk: Voorne was een zwakke schakel in de verdediging van Holland. 3 Cruyttoren 13 Biber Bunker Het lag tussen twee riviermondingen waarlangs een vijandelijke vloot vrijwel ongehinderd dieper landinwaarts kon varen. En de stranden bij Rockanje en Omstreeks 1665 kreeg de marinehaven Hellevoetsluis de In de winter van 1942-43 werd in drie maanden tijd het Oostvoorne nodigden uit tot een landing van troepen, die het eiland moeiteloos eerste verdedigingswerken. Die bestonden op dat moment bunkercomplex Biber gebouwd, bestaande uit zo’n negentig konden bezetten en als uitvalsbasis gebruiken om de rest van Nederland te uit eenvoudige aarden wallen met een borstwering. In de bunkers. Dit complex diende als ondersteuning in de lucht- veroveren.

twee noordelijke bastions werden ook twee kruithuisjes ge- oorlog tegen Engeland. Met behulp van een enorme radar

bouwd. Een daarvan is in 1800 gesloopt vanwege de aanleg konden de geallieerde bommenwerpers in een straal van van Voorne Voorne van 1652-1747 Kortom, er moesten maatregelen worden genomen om zo’n rampenscenario

van het Droogdok. Beide gebouwtjes dienden vanzelfspre- circa 300 kilometer worden waargenomen en vervolgens te voorkomen. Maar dat kostte geld, zodat er eeuwenlang alleen in oorlogs-

kend als opslag van het kruit. Gedurende de wintermaanden onderschept. Er hebben in de loop der jaren verschillende situaties wat geïmproviseerd werd. Zo werden er tijdens de Eerste Engelse

de verdedigingswerken de lagen namelijk tientallen oorlogsschepen veilig geborgen in soorten radars dienst gedaan, want de geallieerden slaag- Oorlog in 1652 enkele polders geïnundeerd (onder water gezet) en toen de

de haven, afgetuigd en ontdaan van de uitrusting. De grote den er steeds weer in om de radar te storen. Na de oorlog Republiek in 1702 betrokken raakte in de Spaanse Successieoorlog werden er

door de tijd langs langs tijd de door oorlogsschepen namen enorme hoeveelheden munitie mee, werd de bunker ingericht als centrale commandopost voor enkele batterijen (geschutsopstellingen) ingericht. Dat gebeurde opnieuw toen Nieuwe vondsten

zodat de kruithuisjes elke winter bomvol kruit lagen. In de de Bescherming Bevolking in de kring Voorne-Putten. In het in 1747 vanwege de Oostenrijkse Successieoorlog Franse troepen de Repu- winter van 1737-1738 lag bijvoorbeeld in dit kruithuisje een geval van een nucleaire oorlog kon vanuit een beschermde Een fietstocht Een bliek binnentrokken. In diezelfde periode ondergingen de vestingen van Brielle 2011 In 2011 zijn er tijdens de restauratie van het front I-II in Hellevoetsluis veel indrukwekkende 16.000 lb (7250 kg) buskruit opgeslagen. omgeving de hulpverlening worden gecoördineerd. Er waren en Hellevoetsluis ingrijpende verbouwingen. Tussen 1695 en 1715 kregen ze bijzondere zaken onder de grond vandaan gekomen. onder meer ontsmettingsruimten en fietsen om elektriciteit dankzij nieuwe verdedigingswerken een totaal ander aanzicht. Door graafwerkzaamheden om de stenen en betonnen objecten te kunnen 6 Fort Noorddijk op te wekken. restaureren is er veel grond verzet. Objecten waarvan bekend was dat ze 1780 Pas tijdens de Vierde Engelse Oorlog, die in 1780 begon, werd er geïnvesteerd gedurende de eerste wereldoorlog gebouwd zijn bleken nog compleet onder Nabij Nieuwenhoorn werd in 1883-1884 een batterij aange- 14 Bataljonshoofdkwartier in een linie. Langs de hele Hollandse kust verrees een reeks permanente ver- de grond verborgen te zitten. Zo zijn er nog diverse andere vondsten gedaan.

legd die diende om de geïnundeerde polders en begaanbare www.voornewiki.nl sterkingen. Op Voorne werd onder leiding van Jan Blanken een veiligheidsgor- Een flink aantal blijven zichtbaar, maar anderen zullen weer onder de grond

dijken te kunnen bestrijken. Het complex bestond uit een Het bataljonshoofdkwartier van de Wolgatartaarse troepen, samenwerkende gemeenten Voorne-Putten gemeenten samenwerkende del aangelegd. Om de Maas te beschermen werd nabij het Stenen Baak een verdwijnen om ze te beschermen tegen de tand des tijds.

bomvrij gebouw en een tweetal opstellingen voor geschut. het zogenaamde ‘Widerstandsnest 105 H’, is aan het eind

Cultureel projectenprogramma Cultureel kustbatterij gerealiseerd. Bij de Quack kwam een kustbatterij waarmee sche- In Alle Staten Alle In Voorne Het geheel was omsloten door een gracht. De bezetting van van de zomer in 1943 in gebruik genomen. Het landhuis pen op het Haringvliet konden worden beschoten. Voor het tussenliggende Er is o.a. een geschutsbedding uit de eerste wereldoorlog gevonden, Fort Noorddijk was vastgesteld op 97 man, bestaande uit Olaertsduyn vormde een onderdeel van het complex. De ba- polderland was een inundatieplan opgesteld: in tijden van gevaar konden de een 360 graden bedding uit WOII, een Tobroek, een mortierput en zestig grenadiers, dertig artilleristen, drie telegrafisten, twee taljonsstaf was hierin gevestigd en het is een tijd in dienst akkers en weilanden onder water worden gezet. Een leger dat op de stranden nog veel meer. vestingpioniers en twee hospitaalsoldaten. De militairen geweest als woning van de Inselkommandant, die tevens landde, kon alleen via de dijken de garnizoensstad Brielle en de marinehaven verrichtten afwisselend wachtdienst in het bomvrije gebouw bataljonscommandant van de Wolgatartaren was. In geval Hellevoetsluis bereiken. Daarom werden de dijken verdedigd door zeven bat- Meer informatie is te lezen op de website van of verbleven als reserve in de nabijgelegen boerderijen en van dreiging diende de staf vanuit de commandobunker van terijen met geschut. Voorne bezat nu een ondoordringbare linie! Stichting Verdedigingswerken Hellevoetsluis: www.fronttaal.info huizen. het type 117a te werken.

Bij de mobilisatie in 1914 waren de forten Noorddijk en Deze bomvrije bunker, een ‘Gefechtsstand’ telt zestien ver- Penscherdijk ook daadwerkelijk in gebruik. In november van trekken en had een observatiekoepel. In de omgeving be- dat jaar bracht de opperbevelhebber van de strijdkrachten, vonden zich nog vele andere bunkers en kleinere werken. 11 generaal Snijders, een kort inspectiebezoek aan Fort Noord- Indien er een landing op het eiland zou plaatsvinden was Voorne In Alle Staten dijk, waar hij vluchtig de batterijen en loopgraven bekeek. het hoofdkwartier het zenuwcentrum van waaruit alle ge- 53 12 Cultureel projectenprogramma vechtsacties geleid zouden worden. Het bunkercomplex samenwerkende gemeenten Voorne-Putten 8 Fort Penscherdijk was daarom uitgerust met alle noodzakelijke telegraaf- en www.voornewiki.nl telefoonverbindingen. Mochten die buiten werking treden, De inundatie is nooit uitgevoerd (al zijn andere delen van dan waren er in geval van nood ook postduiven om de be- 1 2 Voorne-Putten tijdens de Tweede Wereldoorlog onder water richten door te geven. gezet), maar als dat wel was gebeurd, dan lagen de forten 13 Oostvoorne Voorne in Stelling Noorddijk en Penscherdijk als eilandjes te midden van de watervlakte. Het bevel tot inundatie kon alleen worden ge- 5 7 15 16 17 18 19 6 Ontwikkeld en uitgegeven door Voorne in alle Staten 1795-1813 Alle waterlinies in de Republiek waren in januari 1795 dichtgevroren, zodat de 26 met medewerking van Stichting Verdedigingswerken Hellevoetsluis geven door de stellingcommandant. Franse troepen zonder al te veel moeite het land konden bezetten. De Fran- 10 De daadwerkelijke uitvoering was in handen van de eerste Batterijen en Streekarchief Voorne Putten Rozenburg, Bob Benschop sen investeerden flinke bedragen in de vesting Hellevoetsluis. Ze lieten de 7 15 25 toegevoegde officier der genie. Hij kon opdracht geven aan havenkaden en zeesluis vernieuwen en gaven Jan Blanken toestemming om 9 Vormgeving de chefs van de vier zogeheten inundatiestations om het Eén van de eerste grote projecten waar Jan Blanken zich in Bastion IV het Droogdok aan te leggen. Na wat schermutselingen konden de 5 Reitsma & Snijders Reklamemakers BV, Brielle wegpompen van overtollig regenwater te staken en sluizen mee bezig hield was de aanleg van een verdedigingslinie Franse troepen in 1813 het land weer worden uitgejaagd. 3 14 Brielle 31 open te gooien. Tijdens de verbouwingen vanwege de nieu- op Voorne. In 1780 raakte de Republiek namelijk opnieuw 4 Voorne in alle Staten is het cultureel projectenprogramma we Vestingwet waren ook enkele nieuwe inundatiesluizen in oorlog: de vierde Engelse oorlog brak uit. De Nederland- 1870 De industriële revolutie zorgde er met stoomschepen, spoorlijnen en betere van de samenwerkende gemeentes op Voorne-Putten en aangelegd, zoals in 1881 de sluis bij het gemaal de Klomp se vloot was te zwak om de Engelsen op zee te kunnen wapens voor dat de oorlogsvoering ingrijpend veranderde. Vooral de Frans- 8 wordt mede mogelijk gemaakt door de Provincie Zuid-Holland langs de Rijksstraatweg. Door de sluisdeuren te openen, verslaan en de kustverdediging stelde door de jarenlange Duitse oorlog van 1870 demonstreerde dat. Duitsland dwong met modern 16 kon het water vanuit het spui regelrecht de polder inlopen. verwaarlozing niet veel meer voor. Een eventuele landing geschut de Franse cavaleristen binnen enkele weken op de knieën. Het Ne- Voor meer informatie: De beslissing om de inundatie uit te voeren had ingrijpende van vijandelijk troepen kon dus niet worden tegenhouden. In derlandse leger was in 1870 gemobiliseerd, en de bevelhebbers vreesden dat 17 9 bezoek onze website: www.voornewiki.nl consequenties, zoals het evacueren van duizenden inwo- allerijl werden plannen gemaakt om Voorne te beschermen. Duitsland ook Nederland zou aanvallen. Ze beseften dat het leger niet tegen ners en de vernietiging van de oogst. Zowel op het strand bij De Quack als bij het Stenen Baak zo’n overmacht bestand zou zijn. Het moment was aangebroken dat Nederland Tinte werden kustbatterijen aangelegd en het tussenliggende pol- haast ging maken met de reorganisatie van de verdediging. 8 10 Kruitmagazijn in bastion VIII dergebied kon door inundatie onder water worden gezet. De 18 11 32 dijken die daar bovenuit staken, werden door zeven kleinere 1874 Daartoe werd in 1874 de Vestingwet aangenomen. Daarin werden enkele oude Vierpolders De vesting van Brielle onderging naar aanleiding van de batterijen verdedigd. linies opgeheven en nieuwe stellingen in het leven geroepen. Één daarvan 16 Vestingwet een uitbreiding met diverse bouwwerken. Kazer- Het strand bij De Quack werd beschouwd als de meest aan- was de ‘Stelling van de Monden van de Maas en het Haringvliet’. Deze stelling 7 ne Den Doele kreeg een extra vleugel en de in 1858 aange- nemelijke landingsplaats, zodat in de lente van 1781 werd bestond uit de vestingen Brielle en Hellevoetsluis en voor het gemak rekende Rockanje legde havenbatterij werd in 1882 voorzien van een wacht- begonnen met de aanleg van een batterij met aarden wal- men ook het fort bij Hoek van Holland hiertoe. Dat pantserfort had als taak de huis en magazijnen voor geschut en kruit. In verschillende len, een stenen wachthuis en enkele magazijntjes. Nieuwe Waterweg te beschermen. Binnen de twee vestingen werden nieuwe bastions werden eveneens nieuwe magazijnen gebouwd. Stadhouder Willem V maakte in 1781 een rondreis door kazernes, magazijnen en geschutsopstellingen aangelegd. De Rijksstraatweg 17 het land en deed tijdens deze promotietour ook Brielle tussen Hellevoetsluis en Brielle vormde de hoofdweerstandslijn. De polders ten 15 en Hellevoetsluis aan. Op 31 mei 1781 arriveerde hij met westen hiervan zouden in oorlogstijd worden geïnundeerd en de dijken werden in Stelling In Bastion VIII ging het om een kruitmagazijn met vijf ka- zijn gevolg in Brielle om de vesting en gelegerde troepen in de gaten gehouden vanuit twee nieuwe versterkingen: de batterij aan de mers waar kruit werd opgeslagen en om een werkplaats te inspecteren. Na het bijwonen van de oefeningen van de Noorddijk bij Nieuwenhoorn en de batterij aan de Penschersdijk bij Vierpolders. waar de projectielen werden gevuld. De dikke wanden en militairen en een wandeling langs de bastions en batterijen Meer weten? B. Benschop, ‘Kanongebulder in de Verte’. de aardlaag op het dak beschermden het magazijn tegen werd de reis voortgezet langs de batterij bij het Stenen (Zaltbommel, 2008) 1914-1922 Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in augustus 1914 verliep de mo- bominslagen, al bleken die maatregelen niet bestand tegen Baak. Tenslotte werd die dag de aanleg van de batterij bij 20 18 5 Nieuwenhoorn J. Rijpsma, ‘Bunkers op Voorne: onderdeel van de Atlantikwall’. bilisatie geheel volgens plan, maar Nederland raakte niet betrokken in de oor- de krachtige brisantgranaat die enkele jaren werd geïntro- De Quack geïnspecteerd. ’s Avonds bereikte de stoet (Schiedam, 1999) log. Na afloop besefte men dat de verdediging van Nederland opnieuw ernstig 19 6 duceerd. Een ander gevaar was open vuur, wat echter nodig Hellevoetsluis en Willem bleef er overnachten. De volgende W. Vastenhout, ‘Voorne Verdedigd gedurende de neutraliteitsperiode 1813-1940’. was verouderd. Met name de introductie van vliegtuigen als bommenwerper was voor de verlichting. Daarom stonden alle olielampjes dag woonde hij ook hier de krijgsoefeningen van het (Westvoorne, 1992) betekende het einde van de voormalige linies en vestingen. De Stelling werd in veilig in nissen achter glas. Rond alle kamers liep een smal- gelegerde garnizoen bij en ’s middags stak hij met zijn Streekarchief Voorne-Putten & Rozenburg 1922 opgeheven en Voorne maakte voortaan als onderdeel van het ‘Zuidfront’ 21 le gang, vanwaar de olielampjes konden worden bediend. gevolg het Haringvliet over om de inspectieronde op Goeree deel uit van de ‘Vesting Holland’. (www.streekarchiefvpr.nl) te vervolgen. Stichting Verdedigingswerken Hellevoetsluis 11 Stenen Baak / Batterij nr. 11 Op 1 mei 1782 werd het verdedigingswerk bij De Quack 22 (www.fronttaal.info) 1940-1945 Na enkele dagen strijd capituleerde Nederland op 15 mei 1940, waarna het in gebruik genomen. Richting het Haringvliet stonden 22 land door Duitsland werd bezet. In de loop van 1941 besefte de bezetter dat de Langs de kust van Voorne stonden diverse vuurtorens, die kanonnen van 36 pond opgesteld om elke vijand met een bestaande kustverdediging van Voorne een geallieerde landing niet zou kun- Hellevoetsluis in tijden van dreiging werden afgebroken omdat ze ook voor gepast vuur te verjagen. nen tegenhouden, dus werd er in december 1941 een begin gemaakt aan de vijanden een oriëntatiepunt vormden. Het Stenen Baak da- aanleg van de Atlantikwall. Uiteindelijk werden er op Voorne ongeveer 400 teert uit 1630 en heeft tot 1850 dienst gedaan als vuurto- kleine en grote bunkers gebouwd. De functies varieerden van geschutsbat- 19 ren. Op de top van de drie verdiepingen hoge toren stond terij tot hoofdkwartier, van radarstation tot zoeklichtopstelling. Om invasies te 2 3 oorspronkelijk een houten opbouw met glas-in-loodramen. voorkomen, werden diverse polders vanaf 1943 onder water gezet en ston- Om te voorkomen dat vijandelijke schepen ongehinderd de den op de stranden van Voorne vele betontetraëders: versperringen die het Maas op konden varen, werd in 1781 een verwaarloosde de geallieerden onmogelijk moesten maken met grote troepenmachten op het 1 23 strand te landen.