Nghiên Cứu Đa Dạng Loài, Đặc Điểm Phân Bố Và Giá Trị Bảo Tồn Của Khu Hệ Lƣỡng Cƣ Và Bò Sát Ở Vùng Phía Nam Đèo Cù Mông, Tỉnh Phú Yên
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ĐẠI HỌC HUẾ TRƢ ỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ĐỖ TRỌNG ĐĂNG NGHIÊN CỨU ĐA DẠNG LOÀI, ĐẶC ĐIỂM PHÂN BỐ VÀ GIÁ TRỊ BẢO TỒN CỦA KHU HỆ LƢỠNG CƢ VÀ BÒ SÁT Ở VÙNG PHÍA NAM ĐÈO CÙ MÔNG, TỈNH PHÚ YÊN LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC HUẾ - 2017 ĐẠI HỌC HUẾ TRƢ ỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM ĐỖ TRỌNG ĐĂNG NGHIÊN CỨU ĐA DẠNG LOÀI, ĐẶC ĐIỂM PHÂN BỐ VÀ GIÁ TRỊ BẢO TỒN CỦA KHU HỆ LƢỠNG CƢ VÀ BÒ SÁT Ở VÙNG PHÍA NAM ĐÈO CÙ MÔNG, TỈNH PHÚ YÊN Chuyên ngành: Động vật học Mã số: 62 42 01 03 LUẬN ÁN TIẾN SĨ SINH HỌC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học TS. NGUYỄN QUẢNG TRƢỜNG GS. TS. NGÔ ĐẮC CHỨNG HUẾ - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong luận án hoàn toàn trung thực và chƣa từng đƣợc bảo vệ trƣớc bất kỳ hội đồng để nhận học vị nào trƣớc đây. Tác giả Đỗ Trọng Đăng LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận án này, trƣớc tiên tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Nguyễn Quảng Trƣờng và GS.TS. Ngô Đắc Chứng, những ngƣời thầy đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ tôi từ khâu định hƣớng nghiên cứu, phân tích số liệu, công bố các công trình khoa học và hoàn thiện luận án. Xin trân trọng cám ơn các thầy cô trong Bộ môn Động vật học và Khoa Sinh học, Trƣờng Đại học Sƣ phạm Huế; Phòng Động vật có xƣơng sống, Viện Sinh thái và Tài nguyên Sinh vật đã giúp đỡ và trao đổi những kinh nghiệm quý báu trong nghiên cứu. Tôi xin cám ơn Bộ môn Sinh - Môi trƣờng, Khoa Khoa học Tự nhiên, Trƣờng Đại học Phú Yên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình giảng dạy, học tập và nghiên cứu. Trong quá trình phân tích số liệu và viết luận án tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ của PGS.TS. Hoàng Xuân Quang, PGS.TS. Võ Văn Phú, PGS. TS. Nguyễn Văn Thuận, PGS.TS. Thomas Ziegler (Vƣờn thú Cologne, Đức) và ThS. Phạm Thế Cƣờng. Xin trân trọng cám ơn. Tôi xin cám ơn Chi cục Kiểm Lâm tỉnh Phú Yên, Viện Sinh Thái học Miền Nam, lãnh đạo và ngƣời dân địa phƣơng các xã đã hổ trợ, cung cấp thông tin và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình khảo sát thực địa. Cám ơn các sinh viên: Đoàn Nguyễn Tố Quyên, Nguyễn Thanh Phong, Lê Ngọc Đoan, Nguyễn Thị Danh đã giúp đỡ tôi thu thập và xử lý mẫu vật. Cuối cùng, xin đƣợc tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới cha mẹ, vợ con và những ngƣời thân đã hết lòng giúp đỡ, động viên tôi vƣợt qua khó khăn để hoàn thành luận án này. Thừa Thiên Huế, tháng 10 năm 2017 Nghiên cứu sinh Đỗ Trọng Đăng DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT 32/2006/NĐ-CP: Nghị định số 32/2006/NĐ-CP ngày 30/3/2006 của Chính phủ nƣớc CHXHCN Việt Nam Về quản lí thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm 160/2013/NĐ-CP: Nghị định số 160/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ nƣớc CHXHCN Việt Nam Về tiêu chí xác định loài và chế độ quản lý loài thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm đƣợc ƣu tiên bảo vệ BS: Bò sát BTTN: Bảo tồn thiên nhiên CITES: Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora ĐCM: Đèo Cù Mông ĐDSH: Đa dạng sinh học EN: Ếch nhái IUCN: International Union for Conservation of Nature KVNC: Khu vực nghiên cứu LC: Lƣỡng cƣ LCBS: Lƣỡng cƣ, Bò sát NTB Nam Trung bộ PL: Phụ lục PYU: Mã mẫu vật đƣợc lƣu giữ tại trƣờng Đại học Phú Yên UBND: Ủy ban nhân dân VQG: Vƣờn Quốc gia MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Nội dung nghiên cứu ............................................................................................... 3 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ................................................................ 3 5. Những đóng góp của luận án .................................................................................. 3 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN ..................................................................................... 5 1.1. Sơ lƣợc tình hình nghiên cứu về lƣỡng cƣ, bò sát ............................................... 5 1.1.1. Ở Việt Nam ............................................................................................... 5 1.1.2. Khu vực Nam Trung bộ .......................................................................... 17 1.1.3. Nam đèo Cù Mông thuộc tỉnh Phú Yên ................................................. 18 1.2. Khái quát điều kiện tự nhiên và kinh tế - xã hội tỉnh Phú Yên .......................... 19 1.2.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................... 19 1.2.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ........................................................................ 25 CHƢƠNG 2. THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .... 26 2.1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu ...................................................................... 26 2.2. Tƣ liệu nghiên cứu ............................................................................................. 27 2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................... 29 2.3.1. Khảo sát thực địa ..................................................................................... 29 2.3.2. Phƣơng pháp nghiên cứu trong phòng thí nghiệm .................................. 30 CHƢƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .............................. 35 3.1. Thành phần loài LCBS ghi nhận ở phía Nam đèo Cù Mông thuộc tỉnh Phú Yên .... 35 3.1.1. Đa dạng về thành phần loài ..................................................................... 35 3.1.2. Các phát hiện mới ................................................................................... 41 3.1.3. Các loài có sự thay đổi về phân loại học ................................................. 45 3.1.4. Cấu trúc các bậc phân loại LCBS tỉnh Phú Yên .................................... 46 3.2. Đặc điểm hình thái nhận dạng các loài LCBS ở tỉnh Phú Yên .......................... 50 3.2.1. Các loài LCBS ghi nhận bổ sung cho KVNC ......................................... 50 3.2.2. Các loài LCBS ghi nhận lại ở KVNC ..................................................... 84 3.3. Đánh giá đặc điểm phân bố của các loài LC và BS ........................................... 93 3.3.1. Theo địa điểm nghiên cứu ....................................................................... 93 3.3.2. Theo độ cao ............................................................................................. 98 3.3.3. Theo sinh cảnh ...................................................................................... 102 3.4. So sánh mức độ tƣơng đồng về thành phần loài LCBS giữa khu vực phía Nam ĐCM thuộc tỉnh Phú Yên với phía Bắc ĐCM thuộc tỉnh Bình Định và giữa tỉnh Phú Yên với các tỉnh, thành phố thuộc khu vực Nam Trung bộ. ................................... 105 3.4.1. Giữa khu vực phía Nam ĐCM thuộc tỉnh Phú Yên với phía Bắc ĐCM thuộc tỉnh Bình Định ....................................................................................... 106 3.4.2. Giữa vùng phía Nam ĐCM thuộc tỉnh Phú Yên với các tỉnh, thành phố thuộc khu vực Nam Trung bộ ......................................................................... 108 3.5. Giá trị bảo tồn và các nhân tố đe dọa đến khu hệ LCBS ở tỉnh Phú Yên ........ 114 3.5.1. Các loài quý, hiếm, đặc hữu có giá trị bảo tồn ở KVNC ...................... 114 3.5.2. Các nhân tố đe dọa đến khu hệ LCBS ở KVNC ................................... 118 3.6. Đề xuất các kiến nghị đối với công tác bảo tồn ............................................... 125 3.6.1. Các địa điểm cần ƣu tiên bảo tồn .......................................................... 125 3.6.2. Đối tƣợng cần ƣu tiên bảo tồn ............................................................... 126 3.6.3. Các hoạt động cần ƣu tiên bảo tồn ........................................................ 127 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 129 1. KẾT LUẬN ......................................................................................................... 129 2. KIẾN NGHỊ ........................................................................................................ 130 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤC LỤC DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Số lƣợng loài LCBS mới phát hiện ở Việt Nam trong những năm gần đây .... 14 Bảng 2.1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu ............................................................ 26 Bảng 3.1. Danh sách thành phần loài LCBS ở tỉnh Phú Yên ................................... 35 Bảng 3.2 Các loài mới phát hiện cho khoa học từ năm 2008 đƣợc ghi nhận tại tỉnh Phú Yên ..................................................................................................................... 44 Bảng 3.3. Cấu trúc thành phần loài LC tỉnh Phú Yên ............................................... 47 Bảng 3.4. Cấu trúc thành phần loài BS tỉnh Phú Yên ............................................... 48 Bảng 3.5. Sự phân bố các loài LCBS theo các huyện, thành phố trong tỉnh Phú Yên .... 94 Bảng 3.6. Mức độ tƣơng đồng (Sorensen-Dice) về thành phần loài LCBS.............. 96 giữa các huyện, thành phố trong tỉnh Phú Yên ......................................................... 96 Bảng 3.7. Sự phân bố các loài LCBS ở KVNC theo độ cao ..................................... 98 Bảng 3.8. Sự phân bố các loài LCBS ở KVNC theo sinh cảnh .............................. 102 Bảng 3.9. So sánh thành phần loài LCBS giữa tỉnh Phú Yên và tỉnh Bình Định ... 106 Bảng 3.10. Tổng hợp số loài LCBS ở tỉnh Phú Yên và các