Anadolu Feneri - Ağva Arasi Kiyi Bölgesinin Jeomorfolojisi, Değişimi Ve Gelişimi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
T.C İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ COĞRAFYA ANABİLİM DALI ANADOLU FENERİ - AĞVA ARASI KIYI BÖLGESİNİN JEOMORFOLOJİSİ, DEĞİŞİMİ VE GELİŞİMİ YÜKSEK LİSANS TEZİ Tahsin SEKMEN 2501111449 DANIŞMAN: Doç. Dr. T. Ahmet ERTEK İSTANBUL, 2019 ÖZ ANADOLU FENERİ - AĞVA ARASI KIYI BÖLGESİNİN JEOMORFOLOJİSİ, DEĞİŞİMİ VE GELİŞİMİ Tahsin SEKMEN Bu tez çalışmasında Anadolu Feneri-Ağva arası kıyı bölgesinin jeomorfolojisi, geçmişten günümüze kadarki olan süre zarfında nasıl bir değişim geçirmiş olduğu açıklanmış ve bu değişimde etkili olan faktörler tek tek incelenmiştir. Tez çalışma alanı, İstanbul’un Anadolu yakasında yer almakta bu yakanın Karadeniz kıyısında yer alan büyük bir çoğunluğu Şile ve Beykoz ilçelerinin kıyı bölgelerini kapsamaktadır. Çalışma kapsamında İstanbul’un Anadolu yakasının Karadeniz aklanı içerisinde kalan Karadeniz kıyısının jeolojik ve jeomorfolojik açıdan özellikleri incelenip meydana gelmiş olan değişim ve gelişimleri ortaya konulmuştur. Bu çalışma alanında farklı jeolojik zamanlara ait formasyonları bünyesinde bulundurduğu gözlemlenmiş ve sahanın genel görünümü ana hatlarıyla ortaya konulmuştur. Saha ile ilgili yapılan önceki çalışmalar derlenerek analiz edilmiş ve tüm bu bilgiler bir araya getirilmiştir. Yine çalışma alanıyla ilgili arazi gözlemleri yapılmış, sahadaki son jeomorfolojik oluşum ve gelişmeler ve bunun yanında da insanın kıyı jeomorfolojisine olan etkileri tespit edilerek çalışmada sonuca gidilmiştir. Anahtar Kelimeler: Şile, Beykoz, İstanbul, Jeomorfoloji, Kıyı Kullanımı iii ABSTRACT GEOMORPHOLOGY, CHANGE AND DEVELOPMENT OF COASTAL REGION BETWEEN ANATOLIAN FENERI – AĞVA Tahsin SEKMEN In this thesis, the geoformology of the coastal zone between Anadolu Feneri- Agva and how it has changed from past to present has been explained and the factors affecting this change are examined one by one. The thesis study area is in Anatolian side of İstanbul and covers the coastal areas of Şile and Beykoz districts. Within the scope of the study, the geological and geoformological features of the Black Sea coast of the Anatolian side of Istanbul were examined and the changes and developments that occurred are revealed. In this study area, it is observed that it contains formations belonging to different geological times and general view of the field is outlined. Previous studies related to the field have been compiled and analyzed and all this information has been brought together. Observations were also made on the study area, the latest geoformological formation and developments in the area as well as the effects of human geology on coastal geoformology were determined and the study was concluded. Keywords: Şile, Beykoz, İstanbul, Geomorphology, Coastal Use iv ÖNSÖZ “Anadolu Feneri-Ağva Arası Kıyı Bölgesinin Jeomorfolojisi, Değişimi ve Gelişimi’’ adlı bu çalışmada konunun esas ilgi alanı olduğu için jeomorfoloji bilimi ön planda tutulmuş ve diğer disiplinlerden de gerektiği şekilde faydalanılmıştır. Bu çalışma birçok metot, yol ve yöntem izlenerek ve kaynaklara dayandırılarak hazırlanmış olup genel olarak tez raporu üç bölüm halinde oluşturulmuştur. Birinci bölümde; sahadaki jeomorfolojik şekillere etki eden coğrafi faktörler fiziki ve beşeri faktörler olarak iki alt başlık halinde ele alınmıştır. İlk olarak, çalışma sahasındaki litolojik yapı tektonik yapı gibi sahaya ait yapısal özellikler ele alınmış ayrıca iklim, toprak, bitki örtüsü ve hidrografya gibi başlıca fiziki faktörlere de yer verilerek; sonrasında sahaya ait nüfus, yerleşme, ekonomik özellikler ve sorunları da içeren beşeri faktörler üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde, ana jeomorfolojik özellikler tanıtılmış ve bu ana jeomorfolojik ünitelerin süreç içerisindeki morfolojik gelişimleri incelenmiştir. Beykoz ve Şile arasındaki kıyı bölgesi, Anadolu Feneri ve Ağva arasındaki kıyı bölgesi incelenen jeomorfolojik ünitelerin başlıcalarıdır. Üçüncü bölümde, çalışma sahasındaki yer alan nüfusun gelişimi, yer alan ilçelerdeki mevcut kentsel değişim ve gelişim, oluşturulan sahil yolu ve dolguları ile kıyı mühendislik yapıları, heyelan, sel ve taşkınlar, depremsellik tehlikesi ve kıyı kumul alanları gibi hem doğal hem de beşeri afetler incelenmiştir. Tüm bunlardan da yola çıkılarak sahanın kentsel gelişimine ve değişimine bağlı olan sonuçları da ortaya konulmuştur ve yapılan gözlemlerde hem morfolojik gelişim ve değişim, hem de insanın yapı üzerindeki olumlu ya da olumsuz etkileri dikkate alınmıştır. Bu çalışmamda benden desteğini hiçbir şekilde esirgemeyen, kıymetli zamanlarından bana vakit ayıran, soru ve konu fark etmeksizin gereken her türlü yardımı sağlayan, arazi çalışmalarında bana eşlik eden, bu süreçte her imkânı ve kolaylığı sağlayan, umudumun tükendiği yerde beni yeniden umutlandırıp içimdeki v umudu hep diri tutan, bana gerçek anlamda liderlik, rehberlik ve eğitim koçluğu yapan sayın değerli hocam aynı zamanda da tez danışmanım olan Doç. Dr. T. Ahmet ERTEK’e en içten teşekkürlerimi sunarım. Ayrıca tezimle ilgili konulardaki teknik bilgi ve becerilerini benimle paylaşıp yardımlarını üzerimden eksik etmeyen değerli dostlarım Dr. Kaan KAPAN ve Arş. Gör. Celal ŞENOL’a, beni hiçbir zaman yalnız bırakmayan, hayatımın her anında desteğini gördüğüm en değerli varlığım olan kıymetli eşim Satiye SEKMEN’e ve son olarak bugünlere gelmemde çok büyük emek ve gayretleri olan anneme, babama ve kardeşlerime sonsuz teşekkür ediyorum. Tahsin SEKMEN İstanbul, 2019 vi İÇİNDEKİLER ÖZ ............................................................................................................................... iii ABSTRACT ............................................................................................................... iv ÖNSÖZ ........................................................................................................................ v ŞEKİLLER LİSTESİ ................................................................................................ ix FOTOĞRAFLAR LİSTESİ ..................................................................................... xi TABLOLAR LİSTESİ ............................................................................................ xiii GRAFİKLER LİSTESİ .......................................................................................... xiv HARİTALAR LİSTESİ ........................................................................................... xv GİRİŞ .......................................................................................................................... 1 BİRİNCİ BÖLÜM JEOMORFOLOJİK ŞEKİLLERE ETKİ EDEN COĞRAFİ FAKTÖRLER ... 16 1.1. Fiziki Faktörler ................................................................................................ 16 1.1.1. Yapı ........................................................................................................... 16 1.1.2. İklim .......................................................................................................... 32 1.1.3. Bitki Örtüsü............................................................................................... 39 1.1.4. Toprak ....................................................................................................... 44 1.1.5. Hidrografya ............................................................................................... 48 1.2. Beşeri Faktörler ............................................................................................... 59 1.2.1. Nüfus ......................................................................................................... 59 1.2.2. Yerleşmeler ............................................................................................... 73 1.2.3. Ekonomik Özellikler ................................................................................. 78 1.2.4. Sorunlar ..................................................................................................... 93 İKİNCİ BÖLÜM JEOMORFOLOJiK ÖZELLİKLER ..................................................................... 95 2.1. Ana Jeomorfolojik Özellikler .......................................................................... 95 2.2. Jeomorfolojik Üniteler .................................................................................... 97 2.3. Jeomorfolojik Birimler .................................................................................... 98 2.4. Jeomorfolojik Gelişim ................................................................................... 125 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM DEĞİŞİM VE GELİŞİM ....................................................................................... 131 3.1. Kentsel Değişim ve Gelişim .......................................................................... 131 vii 3.2. Sahil Yolu ve Dolguları ile Kıyı Mühendislik Yapıları ................................ 144 3.3. Depremsellik ................................................................................................. 147 3.4. Heyelanlar ..................................................................................................... 156 3.5. Sel ve Taşkınlar ............................................................................................. 157 3.6. Kumullar ve Kumul İlerlemesi ...................................................................... 158 3.7. Çöp Depolama Tesisi (Karakiraz-Şile) ......................................................... 161 3.8. Diğer Mühendislik Yapıları ........................................................................... 165 3.8.1. Üçüncü Boğaz Köprüsü (Yavuz Sultan Selim Köprüsü) ......................