Van weiland naar wij-land. Vroeger, vroeger toen was alles beter. Allebei even belangrijk, dus allebei Toen liep je in de oostelijke mijnstreek komen ruim aan bod in deze gids. nog langs beekjes met helder stro- We zijn op zoek gegaan naar oplos- mend water en prachtige kastelen singen voor de lege plekken in het in de oude dorpen die het decor gevarieerde landschap tussen Kasteel vormden voor de ontwikkeling van de en de Brunssummer- mijnbouw. Toen die mijnbouw weg- heide. Oplossingen, die samen met viel, vielen er ook gaten in de identi- -Noordenaren en andere teit van Heerlen. Met in het bijzonder partners gerealiseerd worden. De Heerlen Noord. kern van de opgave is het omvormen Of niet? Waar vroeger de rijkdom van een bestaande plek tot iets gehaald werd uit het zwarte goud, nieuws; volgens de methode Ge- kan vandaag de dag geplukt worden brookerbos. Met als doel het gebied in het groene goud. Denk aan lange te voorzien van duurzame, sociale en wandelingen over de Brunssummer- economische impulsen. heide, even in het gras liggen in het Het is tijd om het vertrouwen van de Heidenatuurpark of stenen ketsen Heerlen-Noordenaar terug te winnen. bij het Geleen- of Caumerbeekdal. Om te laten zien dat hij of zij in de Die kastelen van vroeger zijn er nog oostelijke mijnstreek kan onderne- steeds (Hallo kasteel Hoensbroek!) men, participeren en ontmoeten. Dit en er zit nog veel potentie in het burger ondernemerschap is nodig zandgroeve-gebied en de bebouwing om Heerlen Noord te tillen naar een van de mijn-koloniën. hoogwaardig economisch dynamisch Dat vandaag alles beter is, wordt gebied. soms even over het hoofd gezien. Daarom is het belangrijk om de De micro-initiatieven richten zich op macrostructuur weer helder te maken. drie thema’s, die kansrijk zijn in het Om gebruik te maken van de identi- gebied; natuur/wildernis, stadsland- teit van het gebied en de historische bouw en toerisme/recreatie. Ontdek parels. Want die liggen er genoeg. ze allemaal in deze gids! Stel je tromgeroffel voor en dan presenteren wij met gepaste trots: het Gebrookerbos. Het project Gebrookerbos is een samenwerking tussen de Open Uni- versiteit, Neimed (Limburgs Kennis- knooppunt voor Demografisch Omdenken) en de gemeente Heerlen. Gebrookerbos gaat over de transfor- matie van Heerlen Noord door het GEBROOKERBOS herstellen van de macrostructuur en het stimuleren van micro-initiatieven.

2 3 Bekijk de 6 Onderzoek Methode Gebrookerbos volledige 8 Groeilijst Burgerinitiatieven 74 kaart op de

24 ALFA BROUWERIJ 12 Micro-initiatieven; Stadslandbouw omslag GEM. BRUNSSUM 14 Park De Laurier

ALFA BROUWERIJ 5 PAARDENPARADIJS GEBROOK 15 Ridder Hoen Park

JEUGDRUBBENWEG 11 IN VOORBEREIDING 26 16 Maaiactie Mijnspoor GEM. HEERLEN 17 Stadboerderij Peter Erkens 79 21 DUTCH MOUNTAIN ARCHERY RANDWEG 64 IN VOORBEREIDING GEM. BRUNSSUM 18 Stadslandbouw MSP

33 VERGETENGROENTEN-TUIN 19 Stadslandbouw De Dem HOOFDSTRAAT 330 19 SJEF DIEDERENPARK 20 Vergetengroenten Tuin BURGEMEESTER VAN DER KROONSTRAAT

GEM. HEERLEN 21 Tiny Forest 35

4 MAAIACTIE MIJNSPOOR 22 De Dobbeltuin 15 HONDENINITIATIEVEN SPOORDIJKSTRAAT 70 LEISURE LANE 3 SCHURENBERGERPARK LAURIERPARK BEZOEKERCENTRUM VAESRADERBOSWEG/RANDWEG 1 24 Micro-initiatieven; Wildernis / Natuur BRUNSSUMERHEIDE LAURIERSTRAAT/AKERSTRAAT NOORD 17 ‘T GROENBROEK 26 Schurenbergerpark PROFESSOR EINTHOVENSTRAAT 27 Paardenparadijs Gebrook

7 ROMEINSE VILLA TE SCHUEREIJCK KASTEEL HOENSBROEK 29 STADSLANDBOUW DE DEM 28 Droomplein de Wieër ADELANTETERREIN, ZANDBERGSWEG KLINKERTSTRAAT 118 AKERSTRAAT NOORD/DEMSTRAAT 76 9 DROOMPLEIN DE WIEËR 29 Ontmoetingsplek Lotbroek 2 RIDDERHOENPARK ABEL TASMANSTRAAT 25 TEGENOVER KASTEELHOENSBROEKLAAN 190 30 KloosterkoolhöfkeBEAUJEAN GROEVE GEM. HEERLEN 31 ’t Groenbroek

32 Sjef Diederenpark 77

GEM. 33 Palemig Kern met Pit 24 BOERDERIJTERRAS D’R BINNENPLEI HEIHOVEN 2 25 8 KASTEEL HOENSBROEK KLINKERTSTRAAT 118

26 SCHAPENBEGRAZING 34 MMijnspooricro-initiatieven; Toerisme / Recreatie KLINKERTSTRAAT 118

10 ONTMOETINGSPLEK LOTBROEK 36 Plaquette Romeinse villa teROUTE Schuereijck PRINS MAURITSSTRAAT/MARGRIETSTAAT SIBELCO Brug Schelsberg >2020 37 Wandeling omSIBELCO Kasteel GROEVE Hoensbroek 38 Hondeninitiatieven 39 Dutch Mountain Archery 6 STADSBOERDERIJ ERKENS Mijnspoor 40 Boerderijterras D’r Binnenplei

41 Tiny Housing BESTAANDE BRUG 48

STADSLANDBOUW MSP 28 PALEMIG KERN MET PIT 12 GOVERT FLINCKSTRAAT/SLOTWEG 42 Macro-projectenPALENBERGSTRAAT/ST. BARBARASTRAAT

44 Brunssummerheide GEM. LANDGRAAF 45 Caumerbeekdal BESTAANDE BRUG

DE DOBBELTUIN 46 Groevengebied 38 GEM. HEERLEN 47 Kasteel HoensbroekDOBBELSTEIJNSTRAAT SLOT SCHAESBERG 48 Leisure Lane MSP Allee 49 Geleenbeekdal LEENDERKAPPEL

TINY HOUSING 27 HOEVE DE Beschermd stadsgezicht 211/213 LEENHOF POPPODIUM INHOUDSOPGAVE 50 Colofon OEFENBUNKER

TUNNEL KISSELBOS 37 TINY FOREST 16 KLOOSTERKOOLHÖFKE 4 LIMAWEG 5

55 53 In mei 2016 is het onderzoek ‘Metho- onderzoek richt zich op de fysieke de Gebrookerbos’ door Neimed, omgeving, demografische samen- Limburgs kennisknooppunt voor stelling, sociaal-economische en demografisch omdenken, van start sociaal-culturele situatie van het gegaan voor een periode van vier jaar. gebied. Daarnaast worden eigenaar- Doel van dit onderzoek is inzicht schap en organisatievermogen van krijgen in de overdraagbaarheid en burgers, de relatie overheid-burger effectiviteit van ‘Gebrookerbos’ als en de toekomstvisie over het gebied mogelijk generieke methodiek voor nader onderzocht. andere krimpregio’s. Voor meer informatie over het In diezelfde maand is binnen het onderzoek: Samira Louali project Gebrookerbos een ‘brooker’ (onderzoeker Neimed), samira. aangesteld. Deze functionaris heeft [email protected] een drieledige rol: ondersteunen van burgerinitiatieven in hun groei en ontwikkeling; engagementmarketing (burgers sti- muleren om tot ideeën te komen) en Doel van dit kennisdeling zoals het organiseren onderzoek van themabijeenkomsten en work- shops. Dankzij de nauwe samenwer- is inzicht king tussen brooker en onderzoeker krijgen in de wordt het project vanaf het begin geëvalueerd. overdraag- baarheid en Het gebied Heerlen-Noord wordt vier jaar lang gemonitord om inzicht te effectiviteit. krijgen in het maatschappelijk rende- ment van Gebrookerbos, de ervaring- en van bewoners en initiatiefnemers en de betekenis van Gebrookerbos voor Heerlen-Noord. Het monitor-

METHODE

GEBROOKERBOS6 7 GROEILIJST BURGERINITIATIEVEN

Sinds de start van het Gebrookerbos 2014 in 2014 zijn 38 burgerinitiatieven ont- staan. Alle initiatieven betreffen eigen 1. Park De Laurier ideeën van bewoners of ondernemers 2. Ridder Hoen Park in Heerlen-Noord. 3. Schurenberger Park Zij worden naar behoefte onder- 4. Maaiactie Mijnspoor steund door een ‘brooker’. Een 5. Paardenparadijs Gebrook accountmanager van de gemeente 6. Stadboerderij Peter Erkens Heerlen begeleidt het initiatief op 7. Plaquette Romeinse villa te procedureel of planologisch gebied. Schuereijck Niet alle initiatieven bleken realiseer- 8. Wandeling om Kasteel baar of uitvoerbaar. Een deel van de Hoensbroek 2014 initiatieven zijn niet van start gegaan of hebben hun droom in een ander 2015 stadsdeel of in een andere stad kunnen realiseren. 9. Droomplein de Wieër Sommige initiatieven verkeren nog in 10. Ontmoetingsplek Lotbroek de voorbereidingsfase. De realisatie 11. Room Escape * van hun idee is bijvoorbeeld afhan- 12. Stadslandbouw MSP kelijk van (de wijziging van) een be- 13. Moestuin Passart stemmingsplan, voldoende mens- 14. Bijenvolken * kracht of van financiering. 15. Hondeninitiatieven In dit boekje zijn met name de initia- 16. Kloosterkoolhöfke tieven beschreven die al gerealiseerd of al te bezichtigen zijn. Medio 2017 bestrijken alle initiatieven samen een gebied van 320.000 m².

2015

8 9 2016

17. ‘t Groenbroek 18. Sportpark Varenbeuk 19. Sjef Diederenpark 20. RC Skydevils * 21. Dutch Mountain Archery Alle initiatieven 22. Evenementen * betreffen eigen 23. Evenemententerrein * 24. Boerderijterras D’r Binneplei ideeën van 25. Kaasmakerij * bewoners of 26. Schapenbegrazing 27. Tiny Housing ondernemers. 28. Palemig, Kern met Pit

2017

29. Stadslandbouw De Dem 30. Boshostel 31. Obstakel run * 2016 32. Back to Nature Camping 33. Vergetengroenten Tuin 34. Passart paardenweiland * 35. Natuurlijk Uitstrooiveld 36. Vlindertuin 37. Tiny Forest 38. Dobbeltuin

* Niet gerealiseerd of elders van start gegaan.

2017

10 11 Micro-initiatieven STADSLANDBOUW

12 13 Locatie: Tussen de Laurierstraat en Akerstraat Noord, Heerlen Locatie: Tegenover Kasteelhoensbroeklaan 190, Hoensbroek no. 1. PARK DE LAURIER no. 2. RIDDER HOEN PARK

Start Start waar kinderen en ouderen (op be- Initiatief sinds 2014. Initiatief sinds 2014. paalde tijdstippen in de week) kunnen knuffelen met aaibare dieren. Kortom: Initiatief Medio 2013 Initiatief het Ridder Hoen Park is een bijzon- Om de leefbaarheid in de buurt is de nieuwe Om de sociale cohesie in Hoensbroek dere plek waar ontmoeten en natuur Passart te vergroten zijn in 2010 drie te verbeteren, heeft een groep centraal staan flats (189 woningen) van Woonpunt inrichting enthousiaste vrijwilligers (in samen- aan de Laurierstraat gesloopt. De voor de lege werking met enkele bestuursleden Meer informatie vrijgekomen plek heeft Woonpunt in van de gezamenlijke buurtstichtingen www.ridderhoenpark.nl en bruikleen gegeven aan de gemeente. plek een en andere betrokken partijen) een www.facebook.com/ridderhoenpark In overleg met bewoners en de basis- feit en is het deel van de huidige dierenweide naast school hebben leerlingen hier meteen Kasteel Hoensbroek, omgevormd bloemen en granen ingezaaid. In de Laurierpark tot een groene ontmoetingsplek waar tussentijd zijn de verschillende buurt- geopend. buurtbewoners elkaar kunnen ont- partners aan de slag gegaan met een moeten. Een deel van het dierenpark meer blijvende invulling. Medio 2013 is inmiddels flink onder handen geno- is de nieuwe inrichting voor de lege men door de vrijwilligers en heeft plek een feit en is het Laurierpark een nieuwe inrichting en aanplanting geopend: een plek voor ontmoeting, gekregen met hoogstamfruitbomen, vrijetijdsbesteding, recreatie, educa- fruit- en smulhagen. Inmiddels is er tie, sport en beweging voor oud en een bijenpaviljoen gerealiseerd, waar jong in Passart. de Breuker bijen in alle rust kunnen zorgen voor heerlijke Breuker Honing. Er staat er een mooie nieuwe blokhut en is er een knuffelweide aangelegd,

14 15 Locatie: Spoordijkstraat 70, Hoensbroek Locatie: Heiveldjensweg 10-12, 6415 PW Heerlen no. 4. MAAIACTIE no. 6. STADSBOERDERIJ MIJNSPOOR PETER ERKENS

Start onderhoud zou straks bij het nieuwe Initiatief Daarnaast wil de stadsboerderij Initiatief sinds 2014. Mijnspoor (fiets/wandel/mijnroute) De Stadsboerderij Heerlen wil zich burgerinitiatieven onderdak bieden ook een rol kunnen spelen. Door een ontwikkelen tot een dynamisch en en ondersteunen en op die manier Initiatief B&B wordt de toeristisch/recreatieve duurzaam bedrijf in en rond de stad stadsbewoners betrekken bij het Op initiatief van buurtstichting SDHC structuur rond het Mijnspoor verder Heerlen met als doel: voedsel produ- boerenwerk. wordt door bewoners een stuk grond versterkt. ceren dichtbij de burger en samen van het voormalig Mijnspoor zelf met de burger om het belang van Er is plek voor een kookstudio/activi- onderhouden. Het gaat hier om een Meer informatie gezond en duurzaam eten zichtbaar teitenruimte/educatieruimte waar met stukje Spoordijk, dat aan de gemeen- www.facebook.com/mijnspoorzicht te maken. De graasgebieden en de de producten kan worden gekookt te toebehoord. Zo willen bewoners www.mijnspoorzicht.nl akkers zijn o.a. braak- en/of vrijlig- en waar workshops, kookbijeenkom- de plek mooier en schoner maken. gende gronden in Parkstad waarop sten en andere publieksactiviteiten De gemeente faciliteert in gereed- lokaal voedsel wordt geproduceerd voor uiteenlopende doelgroepen schap en zorgt voor de afvoer van het in een korte keten rechtstreeks naar worden georganiseerd. snoeimateriaal. de consument. De stadsboerderij wilt ook ruimte bieden voor ‘Ambachtelijk Kortom: er groeit iets moois in De trekker van het initiatief, die langs Zo willen ondernemen’. Heerlen: een echte stadsboerderij de Spoordijk woont , heeft zijn eigen bewoners de waar burgers landbouw kunnen erva- woning tevens omgevormd tot bed& Hierbij gaat het om zowel fysieke ren (bezoeken), meemaken (vrijwilli- breakfast Mijnspoorzicht, geschikt plek mooier ruimte (gebruik van erf, land en keu- gerswerk), ervan eten (productver- voor 1-4 gasten. De gemeente heeft en schoner ken, en van producten), als onderne- koop), leren (workshops) en meege- hier medewerking aan verleend, van- mersruimte om stadslandbouwpro- nieten (oogstfeest). wege de ligging aan het Mijnspoor. maken. ducten te produceren, ontwikkelen, en verkopen. De stadsboerderij is Meer informatie Dit initiatief maakt onderdeel uit van een verzamelplek voor diverse onder- www.petererkens.nl het Macroproject Mijnspoor. Zelf- nemers(vormen) binnen dit concept.

16 17 Locatie: Govert Flinckstraat/Slotweg , Heerlen Locatie: Akerstraat Noord/Demstraat, Heerlen no. 12. STADSLANDBOUW MSP no. 29. STADSLANDBOUW DE DEM

Start Meer informatie Start Initiatief sinds 2015. www.stadslandbouwmsp.nl Initiatief sinds 2017.

Initiatief Initiatief Op de grens van Palemig en Mee- Vanuit het IBA project Het-Stadse- zenbroek heeft een groep enthou- Platteland kijkt stadsboer Peter Een land- siaste bewoners samen met stads- Erkens naar de mogelijkheden om schap dat boer Peter Erkens recent een groot Bewoners te komen tot een meer duurzame stuk grond van 1 ha bewerkt en om- leren al invulling van braakliggende stukken voorziet in getoverd tot een akker met groenten grond in Parkstad. Doel is te komen haar eigen en andere gewassen. Samen bepal- doende de tot een landschap dat voorziet in en ze hoe ze de akker gaan bebouwen kneepjes haar eigen onderhoud. Daarnaast is onderhoud. en wat ze met de opbrengst doen. er vraag naar lokaal geteeld voedsel, Bewoners leren al doende de van het vak de hedendaagse consument wil weer kneepjes van het vak ‘landbouw’. ‘landbouw’. in contact komen met de teler van zijn De geoogste groenten worden straks of haar voedsel. Deze manier van voor een gedeelte verkocht en een werken valt binnen de term stadsland- deel geven ze aan de Voedselbank. bouw. Het gebied De Dem zou bij Ook hebben enkele restaurants met uitstek geschikt zijn als pilotgebied. streekproducten zich gemeld om te koken met de producten uit Meezen- Meer informatie broek, Schaesbergerveld en Palemig www.petererkens.nl (MSP).

18 19 Locatie: Hoofdstraat 330, Hoensbroek no. 33. VERGETENGROENTEN no. 37. TINY FOREST - TUIN

Start Meer informatie Start In samenwerking met buurtbewoners Initiatief sinds 2017. www.soekkringloop.com Initiatief sinds 2017. en scholen wordt gekeken een plek te creëren waar de mens koelte en Initiatief Initiatief schaduw kan zoeken en in contact Bij de Soek kringloop (sociaal econo- Het winnende idee van studenten van kan komen met de natuur. misch zorgbedrijf met mensen met Zuyd Hogeschool van een duurzaam- Een mogelijke locatie is op het Auro- een lichte of zware beperking) lag De tuin is heidsprijsvraag. Een Tiny Forest is raterrein, in het reeds gerealiseerde een verwaarloosd stukje grond. inmiddels een concept van het IVN kleine wil- parkje. Zonde, zo vonden de vrijwilligers van dernis in een stedelijke omgeving: Soek. Een van de vrijwilligers, met vijf kippen tegen hittestress, voor een betere een achtergrond als (leidinggevende) en twee luchtkwaliteit, voor educatieve doel- hovenier en én affiniteit met vergeten einden en als ontmoetings- of speel- groenten en een creatieve manier van fles-eenden plek. tuinieren had een idee: een Vergeten- rijker. De studenten hebben een speelele- Groenten-tuin. De tuin is inmiddels ment toegevoegd, dat wordt gerea- gerealiseerd. En met succes: er ge- liseerd dmv baubotanik. Bij Baubota- beurt van alles. Basisschool de Vlie- nik vergroeien levende bomen dus- ger wordt in het voorjaar bij de nieuwe danig met elkaar dat stevige construc- aanplant betrokken en buurtbewoners ties ontstaan. komen buurten. De tuin is inmiddels vijf kippen en twee fles-eenden rijker (om de slakken op te eten zodat het biologische gehalte van de tuin be- houden kan blijven). De tuin beweegt en leeft!

20 21 Meer informatie De Dobbeltuin is één van de activi- teiten van de stichting Parksjtad in Transitie.

http://parksjtad-in-transitie. nl/?s=Dobbeltuin en www.facebook. com/groups/DobbeltuinHeerlen/ Locatie: Dobbelsteijnstraat Heerlen. Coördinator Leo de Groot: M [email protected] T 06 47 31 10 49 no. 38. DE DOBBELTUIN

Start werkgroep het terrein aan de Dobbel- Tuinieren op Initiatief sinds 2017. steijnstraat met een oppervlakte van permacultuur- 1225 m2 voor 3 jaar in bruikleen van Initiatief Woonpunt. Ondertussen is het duide- basis is samen- De Dobbeltuin is aangelegd op een lijk dat de Dobbeltuin langer dan 3 werken met braak liggend stuk grond dat diverse jaar kan blijven. malen gebruikt werd als stortplaats De bedoeling van de tuin is om de de natuur. voor puin en ander ongerief. Een ini- buurtbewoners en belangstellenden tiatiefgroep heeft zich erover ont- de gelegenheid te geven gezonde fermd en er een fantastische perma- biologische groenten, kruiden, fruit cultuur-proeftuin aangelegd. Het en bloemen te verbouwen. Belang- ontwerp is van de werkgroep perma- stellenden kunnen hier hun steentje cultuur. Sommige werkgroepleden bijdragen en meedelen in de oogst. beschikken over een certificaat van De tuin heeft terrassen voor ontspan- een ontwerpcursus Permacultuur. ning en ontmoeting. Daarnaast is het De Dobbeltuin is een permacultuur- de bedoeling dat er regelmatig pan- proeftuin ingericht op basis van de nenkoeken- en soepmiddagen geor- principes van permacultuur. Tuinieren ganiseerd worden. In de toekomst op permacultuurbasis is samenwerken zitten ook pizza- en brood-bakmid- met de natuur, waarbij geen gebruik dagen in de planning. Daarvoor zal wordt gemaakt van chemicaliën zoals een leem-oven gebouwd worden. kunstmest of bestrijdingsmiddelen. Behalve meewerkdagen worden er De natuur wordt als voorbeeld ge- ook workshops gehouden, het maken nomen. van een bijenhotel, aardbeientoren, In het voorjaar van 2012 kreeg de rocket-stove bouwen, enzovoort.

22 23 Micro-initiatieven WILDERNIS / NATUUR 24 25 Locatie: Vaesraderbosweg / Randweg Hoensbroek. Locatie: Jeugrubbenweg 11, Hoensbroek no. 3. SCHURENBERGER- no. 5. PAARDENPARADIJS PARK GEBROOK

Start een verscheidenheid aan geurige Start is daarmee een toevoeging op toeris- Initiatief sinds 2014. en kleurige struiken en fruitbomen. Initiatief sinds 2014. tisch/recreatief vlak. Er is ook een kikkerpoel aangelegd. Initiatief Verder staat er een bijzondere boom- Initiatief Meer informatie Drie voormalige sportvelden in de bank waarin verschillende dieren De twee voormalige voetbalvelden www.facebook.com/paardenparadijs- Hoensbroekse wijk Maria-Gewanden zijn uitgebeeld. in Mariarade lagen als gevolg van gebrook lagen al jaren braak. Stichting Buurt- Het activiteitenterrein kan door een fusie al enkele jaren braak. Een beheer Maria-Gewanden zocht samen scholen, scouting of verenigingen particulier die al enige jaren met met inwoners uit de wijk een nieuwe uit Hoensbroek gebruikt worden paarden werkte, wilde hier graag zijn bestemming voor dit groengebied. voor diverse activiteiten. hobby een vaste plek geven. Hij werkt Het resultaat dat tot stand is gebracht namelijk met jongeren die een moei- door vrijwilligers van Stichting Schu- Meer informatie lijke (thuis)situatie hebben. Het wer- Het werken renberger Park, is nu een ontmoe- www.schurenbergerpark.nl en www. ken met paarden blijkt voor deze met paarden tingsplek voor de buurt. Deze plek facebook.com/schurenbergerpark jongeren ontzettend vruchtbaar te bestaat uit een Levensloopbos, een zijn. blijkt ontzet- natuurlijk bos en een activiteiten- tend vrucht- terrein. De realisatie is vanaf 2015 fasegewijs Het Levensloopbos is tot stand geko- gestart. De verkoop van het gebouw baar te zijn. men door inwoners van Hoensbroek en de grond is medio 2017 formeel die een boom konden adopteren ter geregeld. Dan gaat men ook aan de gelegenheid van een bijzondere ge- slag met het opknappen van de voor- beurtenis: bij een geboorte, huwe- malige kantine. lijk of bijvoorbeeld bij het overlijden van een dierbare. Het Paardenparadijs Gebrook ligt Het natuurlijk bos is aangeplant met langs een historische mijnroute en

26 27 Locatie: Abel Tasmanstraat 25, Heerlen Locatie: Prins Mauritsstraat/Margrietstaat te Hoensbroek. no. 9. DROOMPLEIN no. 10. ONTMOETINGSPLEK

DE WIEËR LOTBROEK i.s.m. Superflex en WeFresh

Start Start Meer informatie Initiatief sinds 2015. Initiatief sinds 2015. www.schunck.nl/nieuws/kick-off- graven-naar-een-nieuw-lotbroek en Initiatief Initiatief www.youtube.com/watch?v=zzooP- Op de plek waar woningcorporatie Een ruimte Op het terrein waar woningen van 7sIE24 en www.wefresh.eu/wijk/ Weller flats heeft gesloopt en waar creëren voor Woonpunt zijn gesloopt heeft het nieuw-lotbroek voorlopig niets wordt teruggebouwd, kunstenaarscollectief Superflex in hebben enkele buurtbewoners het ontmoeting opdracht van Schunck samen met initiatief genomen om een ruimte te en buurt- bewoners opgravingen gedaan naar creëren voor ontmoeting en buurt- het verleden. Dit heeft geleid tot activiteiten. activiteiten. betrokkenheid, ontmoeting en zal Het betreft een droomplein voor resulteren in een inrichting waarvan buurtbewoners en een doe-plein, gebruik wordt gemaakt van de op- speciaal voor de jeugd. Medio 2014 gravingen. Deze inrichtingen zal van- Samen met is Droomplein De Wieër gerealiseerd. wege het beheer en onderhoud niet bewoners De officiële opening vond plaats gerealiseerd worden op de plek van tijdens Burendag in 2016. de opgravingen, maar in de buiten- opgravingen ruimte van de nabij gelegen nog te gedaan naar Meer informatie realiseren BMV Hoensbroek Zuid. www.facebook.com/droomplein- Tevens is onder leiding van Wefresh het verleden. dewieer met bewoners op deze plek een speelplek tot stand gebracht. In de zomer van 2015 hebben de opgra- vingen samen met bewoners plaats- gevonden. Toen is ook de speeltuin geopend. 28 29 Locatie: Limaweg, Heerlen Locatie: Professor Einthovenstraat, Hoensbroek no. 16. KLOOSTERKOOL- no. 17. ’T GROENBROEK HÖFKE

Start Meer informatie Start Initiatief sinds 2015. www.facebook.com/kloosterkool- Initiatief sinds 2016. hofke Initiatief Initiatief Toen de Vrije School gesloopt werd, Na de sloop van basisschool de Dem Zij namen het hebben een aantal bewoners het ini- vond de buurt dat meer met het ter- heft in eigen tiatief genomen om het onderhoud en rein kon gebeuren dan alleen gras in- beheer over te nemen van dit terrein. zaaien. Zij namen het heft in eigen handen en Deels hebben zij dit gekocht om bij handen en gingen aan de slag. Buurt- gingen aan hun eigen tuin te voegen en deels bewoners en betrokkenen hebben hebben zij er een gezamenlijke buurt- zich vrijwillig ingezet om een leuke, de slag. tuin en speelplek voor de kinderen groene plek te creëren voor dieren. van gemaakt. Dit vormt nu het Kloos- Het resultaat is ’t Groenbroek: stads- terkoolhöfke. natuur, een glooiend terrein met poel, Activiteiten die worden gehouden fruitbomen, pollinators, hoge grassen zijn gericht op het versterken van de en doornige struiken (goed voor de onderlinge samenhang in de straat. vogels, vlinders, de eekhoorn en de Het beheer en onderhoud verbindt egel. Inmiddels zijn er al verschillende als vanzelf. Fruitbomen snoeien, fruit mooie eendensoorten gespot. Ook oogsten, de moestuin verzorgen, de rupsen, vogels en vlinders hebben speelplaats aanleggen en onderhou- inmiddels hun weg gevonden naar den. Klus- en tuinierdagen worden Groenbroek! gekoppeld aan een buurtborrel of burendag.

30 31 Locatie: Burgemeester van der Kroonstraat, Hoensbroek Gewenste locatie: Palenbergstraat/St. Barbarastraat Heerlen no. 19. SJEF DIEDERENPARK no. 28. PALEMIG KERN MET PIT

Start Start twee rechtse esdoorns een prachtig Initiatief sinds 2016. Initiatief sinds 2016. uitzicht op het park, hoeve de Baak en de mensen die langs wandelen. Initiatief Initiatief Het ligt daarom voor de hand om op In 2016 hebben enkele buurtbewo- De wijkraad van Palemig wil graag iets deze plek een zitbankje te plaatsen, ners rondom de voormalige basis- moois maken van het plantsoen bij liefst naast de (te verplaatsen) brieven- school De Mheyster in Hoensbroek de brievenbus in de wijk Palemig in bus. Als leuning van de zitbank zou het idee opgevat om op deze plek Het park Heerlen. je de 3 symbolen kunnen gebruiken, een parkje aan te leggen met een wordt aan Sinds jaar en dag staat hier de brie- de postduif, de brief en het @ teken. hommage aan Sjef Diederen. Het venbus aan de linkerkant van het Ook zou hier een mooie plek zijn om park wordt aan deze grote trouba- deze grote plantsoen. Helaas staat de brieven- een kunstwerk in de vorm van een dour van gewijd. Nu is de troubadour bus enigszins verscholen achter een duiventil te plaatsen. buurt druk bezig om geld op te halen haag en staat voor een verloederd voor een monument voor hun be- van Limburg en overwoekerd stuk grond. Ook het roemde buurtgenoot. gewijd. plantsoen zelf kan een onderhouds- beurt gebruiken. Aan de rechterzijde Meer informatie van het plantsoen worden de duiven www.facebook.com/sjefdiederen- van de duivenvereniging in het sei- park/ zoen opgehaald, een typische Lim- burgse hobby. Gezien deze feiten kwamen wij op het idee om een ode te brengen aan de postduif, de brief en om het ook eigentijds te maken het emailbericht. Vanuit het plantsoen heb je tussen de

32 33 Micro-initiatieven TOERISME / RECREATIE 34 35 Locatie: Adelanteterrein, Zandbergsweg, Hoensbroek Locatie: Kasteel Hoensbroek, Klinkertstraat 118, Hoensbroek no. 7. PLAQUETTE ROMEINSE no. 8. WANDELING OM VILLA TE SCHUEREIJCK KASTEEL HOENSBROEK

Start Start Het is geschreven en samengesteld Initiatief sinds 2014. Initiatief sinds 2014. door Hein Giesen. Vanwege de aanleg van de Buitenring is de wandeling in- Initiatief Initiatief middels aan een update toe, omdat De Heemkundevereniging De Heemkundevereniging het terrein bij de Naanhof en het bos Hoensbroek heeft het initiatief geno- Hoensbroek heeft het initiatief geno- veranderd is. Vragen hierover kunt u men om op de plek waar vroeger een men voor de uitgifte van een boekje stellen via onderstaande contact- romeinse villa stond een plaquette met een wandeling van ca. 6 km rond gegevens. te plaatsen met informatie. Kasteel Hoensbroek. De bijna 6 kilo- meter lange wandeling is samengevat Meer informatie in een 24 pagina’s tellende full colour Meer informatie www.heemkundehoensbroek.nl/ brochure en voert vanaf het kasteel www.heemkundehoensbroek.nl romeinse_villa_Schuereijck.html Hoenbroek door de groene beemden en weides van de Caumer- en Geleen- beek, langs de buurtschappen Ter- schuren en Schurenberg, door het Jeugrubbebos en slingerend over de Steenberg weer terug naar het vertrekpunt.

36 37 Trainingslocatie: Randweg 64, Hoensbroek no. 15. HONDENINITIATIEVEN no. 21. DUTCH MOUNTAIN ARCHERY

Start Start Meer informatie Initiatief sinds 2015. Initiatief sinds 2016. www.willemtellsc.nl Paul van Goor Initiatief Initiatief Maastrichterstraat 183 Sinds 2014 hebben zich verschillende Handboogvereniging Willem Tell SC 6444 GE Brunssum initiatiefnemers gemeld die interesse Hoensbroek (85 leden) is een actieve T: 06-27894434 hebben voor het starten van een vereniging, die op zoek is naar een E: [email protected] hondenschool op een leeg terrein, nieuwe trainingslocatie. Zij zien een bijvoorbeeld voor de training van groeiende interesse in het 3D schiet- (politie)honden, maar ook om demon- en. Helaas zijn er in deze regio niet Zij zien een straties voor te bereiden, training of nauwelijks trainingsfaciliteiten voor groeiende in- speur- en zoekhonden die ingezet deze tak van sport. Dit, gecombi- worden in natuurgebieden. Er wordt neerd met de trend dat de groep teresse in het onderzocht of een samenwerking ‘Hout-schutters’ almaar groeit, heeft 3D schieten. mogelijk is op een locatie met een de vereniging er toe gezet om de aantal initiatiefnemers samen. Even- mogelijkheden te onderzoeken tot tuele mogelijke locatie is een terrein het realiseren van een gewenst bij de Varenbeuk. trainingsterrein binnen Parkstad/ Zuid-Limburg. Dit plan draagt de naam Dutch Mountain Archery, als verwijzing naar de Limburgse heuvels. Zo willen zij een impuls geven aan de het 3D schieten en de handboogsport in het algemeen.

38 39 Locatie: Heihoven 2, Heerlen Tijdelijke locatie: Heerlerbaan 211/213, Heerlen no. 24. BOERDERIJTERRAS no. 27. TINY HOUSING D’R BINNENPLEI

Start op de koeien en een kijkje nemen bij Start Bed & Brekfeast in een Tiny House. Initiatief sinds 2016. de varkens in de weide. Initiatief sinds 2016. Vooruitlopend op een locatie waar Op deze manier kan iedereen kennis dit mogelijk is, heeft mevr. Benders Initiatief maken met dit afgezonderd maar Initiatief haar Tiny house al gebouwd en tijde- De familie Grooten heeft een agra- speciaal stukje Heerlen onder genot Mevr. Benders wil graag in Parkstad lijk neergezet op eigen bouwgrond risch bedrijf met o.a. granen, bieten, van een hapje en een drankje van in een Tiny House project gaan wonen aan de Heerlerbaan in afwachting aardappelen, cichorei en kerstbomen. Limburgse bodem. eventueel met een paar anderen. van een definitieve plek. Tevens ook eigen vleesvee en schar- Tiny Houses zijn kleine, verplaatsbare, relvarkens. Meer informatie duurzame, zelfvoorzienende huisjes. Meer informatie De aardappelen, het rund- en varkens- www.boerderijwinkelgrooten.nl/ Wonen in een Tiny House staat voor www.facebook.com/mirbenders en vlees worden samen met Limburgse boerderijterras haar gelijk aan vrijheid, je ontdekt wat www.tinyhousenederland.nl streekproducten verkocht in hun je echt nodig hebt, wat je gelukkig boerderijwinkel met een aanvulling maakt. Daarnaast stimuleert deze van producten van boeren uit de vorm van wonen om bewuster en regio. duurzamer om te gaan met energie. Het idee is een Tiny House dorp De dochter van de familie heeft hun waarin door bewoners wordt samen- prachtige carré boerderij die dateert gewerkt aan bijvoorbeeld een ge- uit ongeveer 1670, in de natuurlijke meenschappelijke groentetuin voor omgeving van de Brunssummerheide eigen voedselvoorziening. Waarin opengesteld voor een natuurlijk bewoners benodigdheden delen, boerderijterras. De mensen kunnen gezamenlijk eten een optie is maar hier na hun fiets- of wandeltocht, op iedereen ook recht heeft op zijn de binnenplaats genieten van een privacy. Waarin de mogelijkheid be- wel verdiend kopje koffie met uitzicht staat om te logeren, proefwonen of

40 41 MACRO- PROJECTEN 42 43 Locatie: Bezoekerscentrum Brunssummerheide, Schaapskooiweg 99, Heerlen

BRUNSSUMMERHEIDE CAUMERBEEKDAL

Geniet vlak bij Heerlen van dit prach- tegenkomen. Met wat meer geluk Aantrekkelijk en overal zichtbaar: zo vanwege de nieuw aangelegde wan- tige uitgestrekte Zuid-Limburgse zie je een ree nog net wegschieten; is de Caumerbeek weer! Vroeger del- en fietspaden. Ook natuurlief- heuvellandschap. Wandel over de hij heeft jou allang gehoord en ge- slingerde de Caumerbeek door heel hebbers kunnen er hun hart ophalen: heide, loop door de bossen en langs roken. In het bos, op de heide en Heerlen. Begin jaren zeventig werd de flora en fauna die bij het Caumer- vennen, moerasgebieden en de langs de Roode Beek vind je verschil- ongeveer acht kilometer van de beek beekdal horen keren terug. Water Roode Beek. Vanaf het uitkijkpunt lende dier- en plantensoorten. overkluisd en daardoor aan het zicht trekt namelijk nieuw leven aan zoals bij Bezoekerscentrum Brunssummer- van Heerlen onttrokken. Alleen het vogels, vlinders en kikkers. heide heb je een fraai uitzicht over de Wat vind je op de Brunssummer- gedeelte vanaf de Corisbergweg De redenen om de beek weer zicht- hei en het bos. Kinderen kunnen hier heide? (hier ontspringt de beek in de kelder baar te maken zijn: betere waterkwa- een speurtocht doen of hun kinder- - Wandelroutes; van hoeve Horicherhof) tot aan Pale- liteit in de Caumerbeek en Geleen- feestje vieren en er zijn volop activi- - Het bezoekerscentrum met acti- mig is dan nog zichtbaar. Gemeente beek (de Caumerbeek mondt uit in teiten. De gemarkeerde wandelroutes viteiten voor jong en oud; Heerlen en Waterschap Roer en de ), betere werking van brengen je langs meer mooie punten. - Trailrun met je smartphone; Overmaas hebben de gehele beek de rioolwaterzuivering, stimuleren Loop over kronkelende paden door - GPS-avontuur; weer zichtbaar gemaakt in Heerlen. flora en fauna en bieden van meer de verschillende landschappen. Hoor - MTB-routes, ruiterpaden en men- Sinds 2010 wordt gewerkt aan het recreatiemogelijkheden. je ‘koebellen’ vlak bij? Dan is de herder routes; project Caumerbeek Zichtbaar met zijn kudde schapen in de buurt, - Hondenlosloopgebied; Natuurlijk. Meer informatie: een kijkje waard! - De groene en blauwe groenme- Het beekdal is opnieuw ingericht en www.caumerbeek.nl Naast de mooie natuur, vind je hier tropool routes. aantrekkelijk gemaakt over een lengte ook sporen uit de geschiedenis, zoals van ongeveer acht kilometer. De beek een oude landgraaf en een grafheuvel. Meer informatie is weer zichtbaar in Hoensbroek, En de naaldbomen in het bos waar je T (045) 563 03 55 Rennemig, Beersdal en Palemig. Er doorheen loopt, werden vroeger W www.natuurmonumenten.nl/ kan volop genoten worden van de gebruikt voor de mijnbouw. Onder- natuurgebied/brunssummerheide mooie beek. Het is een aantrekkelijk weg kun je allerlei dieren en planten gebied voor wandelaars en fietsers

44 45 Locatie Groeve Sibelco: Tiegelstraat 1, 6414 XN Heerlen Locatie: Klinkertstraat 118, Hoensbroek Locatie Groeve Beaujean: Jongmansweg 69, 6413 CR Heerlen

GROEVENGEBIED KASTEEL HOENSBROEK

Groeve Sibelco worden voor het publiek. Dit imposante, monumentale water- veertig authentiek ingerichte ver- In het gebied waar vroeger de mijn Uiterlijk in 2035 stopt Sibelco met kasteel is één van de grootste en trekken, daterend van de middel- Oranje Nassau IV lag, wordt nu zilver- haar commerciële zandwinning. In mooiste kastelen van Nederland en eeuwen tot en met de 18e eeuw. zand gewonnen. Sibelco wil die win- 2036 moeten alle gebouwen en instal- geldt als ‘de meest vorstelijke burcht 3. Je kunt als groep geweldig worden ning nog een tijdlang voortzetten en laties van Sibelco zijn verdwenen. tussen Rijn en Maas’. Een bezoek aan rondgeleid, maar ook zonder rond- uitbreiden naar de mijnsteenberg. In Het zilverzandbedrijf zal de groeve Kasteel Hoensbroek is een belevenis leiding is een bezoek zeer de moeite de omgeving van het gebied liggen intussen gefaseerd afwerken. voor jong en oud. In dit enorme slot waard. woonwijken en het natuurgebied met meer dan veertig ruimtes komen 4. Een bezoek is geschikt voor grote Brunssummerheide. Meer informatie avonturen uit verre verledens tot én kleine gezelschappen en voor Hier komen veel belangen bij elkaar www.sibelcogroeve.nl leven. Ontdek de prachtige balzaal. alle leeftijden. en daarom zijn partijen een proces Beklim de Middeleeuwse toren. Zoek 5. Het kasteel heeft als enige in gestart om samen tot een plan voor Groeve Beaujean de geheime kamer en bibber in de Nederland een grote lift en is daar- de toekomstige inrichting van de Delen van de Beaujeangroeve, waar eeuwenoude kerker. Volg de route mee rolstoeltoegankelijk! groeve te komen. De deelnemende sinds 1914 zilverzand wordt ontgrond- in de kasteelbrochure of volg een 6. Er is een leuke horecagelegenheid partijen in de Transformatiegroep en, zijn gereed om getransformeerd spannende kasteelspeurtocht. met een terras, plus originele zaal- zijn: Sibelco, Provincie Limburg, te worden naar een nieuwe bestem- accommodatie. Gemeente Heerlen, Gemeente ming. 7 redenen om Kasteel Hoensbroek 7. Het kasteel beschikt over gratis Landgraaf en Natuurmonumenten. te bezoeken parkeerplaatsen. Sibelco zal het gebied gefaseerd her- Meer informatie 1. Kasteel Hoensbroek in Zuid- inrichten als natuurgebied met www.zilverzand.com Limburg is een van de grootste en Als dat niet reden genoeg is om ons zachte recreatiemogelijkheden (o.a. mooiste kastelen van Nederland. te bezoeken? Tot ziens! wandel-, fiets, en rolstoelpaden). En een van de mooiste en best Sibelco zal het gebied ook overdragen bewaarde kastelen van Europa. Meer informatie aan Natuurmonumenten zodat het 2. Kasteel Hoensbroek is prachtig www.kasteelhoensbroek.nl of www. in de toekomst kan opengesteld gerestaureerd. Ontdek meer dan facebook.com/kasteelhoensbroek

46 47 LEISURE LANE GELEENBEEKDAL

In de regio Parkstad wordt de komen- ven valt. De Leisure Lane zet de regio De Geleenbeek is een beek in Zuid- meanderende beek, die de historische de jaren een unieke doorgaande fiets- op een bijzondere manier op de kaart. Limburg en ontspringt in loop van de beek volgt. Door de beek en wandelroute met internationale Leisure Lane is een IBA project (zie (Heerlen). De beek stroomt via Voe- weer te laten slingeren ontstaat een allure aangelegd. Een route die de www.iba-parkstad.nl) en IBA heeft rendaal, Nuth, Schinnen, Spaubeek, meer natuurlijke beek waarbij, bij aantrekkelijke groengebieden en bij dit project gefungeerd als mede Geleen, Sittard, Nieuwstad richting verandering van de afvoer, steeds prachtige stedelijke parken met elkaar initiator en startmotor. Stevensweert waar hij onder de naam wisselingen in stroomsnelheden op- verbindt. ‘Oude Maas’, uitstroomt in de Maas. treden. Deze variaties in de stroom- De route is recreatief, maar heeft ook Meer informatie snelheid en stromingsrichting zorgen praktische voordelen voor Parkstede- www.iba-parkstad.nl/nl/archief/lei- In de komende jaren zal het tracé van ervoor dat er allerlei (micro)habitats lingen die op de fiets naar het werk, sure-lane-beeld Heerlen tot Sittard ingrijpend veran- ontstaan. Door te kiezen voor een naar familie of naar huis gaan. Ook deren. De nu sterk gekanaliseerde integrale aanpak worden niet alleen toeristen die deze streek nog niet beek zal weer gaan meanderen door watergerelateerde zaken aangepakt kennen, kunnen de regio op een an- Een unieke een natuurlijk landschap waarin plaats maar wordt aandacht besteed aan dere manier ontdekken. De Leisure doorgaande is voor mens, water, dier en plant. Het een totale gebiedsontwikkeling waar- Lane is meer dan een breed pad waar doel is om een aantrekkelijk en aan- bij o.a. landschap, natuur, recreatie je op kunt fietsen, wandelen of skaten. fiets- en wan- eengesloten blauw-groen lint te en cultuurhistorie een prominente Het is ook een plek waar je mensen delroute met creëren in dit sterk verstedelijkt plaats innemen. De herinrichting van kunt ontmoeten of rustig kunt genie- gebied van Zuid-Limburg. het Geleenbeekdal leidt gestaag tot ten van een mooi uitzicht op de prach- internationale een recreatief eldorado. tige landschappen die Parkstad rijk allure. Om praktische redenen is het 20 km is. De route voert langs veel attrac- lange beekdal opgesplitst in verschil- ties en bezienswaardigheden, zoals lende deelprojecten. landgoederen, kastelen, mijnkolonies, musea en speelplekken. Het is een Het streefbeeld voor de Geleenbeek uitnodigende plek waar iets te bele- bestaat uit een licht slingerende tot

48 49 COLOFON

Gebrookerbos is een samenwerkings- project van de gemeente Heerlen, Neimed en de Open Universiteit.

Gebrookerbos wordt mede mogelijk gemaakt door: Provincie Limburg IBA Parkstad Interreg Euregio Maas-Rijn

Deze gids is een initiatief van de samenwerkingspartners Gebrooker- bos.

Wij danken de burgerinitiatieven van het netwerk Gebrookerbos voor hun medewerking aan de totstandkoming hiervan.

September 2017

Contactgevens Kelly Damoiseaux, projectleider [email protected] 045-5604683

Jos Reinders, brooker [email protected] 06-41135101

50 51