İSTASYONDAN FENERE MERSİN MERSIN FROM RAILWAY STATION TO THE LIGHTHOUSE Önsöz viii ix Preface Sunuş x xi Prologue Mersin’e Dair 1 1 About Mersin Efemera ve Mersin Kartpostalları 2 3 Ephemera and Mersin Postcards Ali Murat Merzeci Ali Murat Merzeci indekiler Yumuktepe'den Başladı ... 6 7 Originated from Yumuktepe ... Contents Semihi Vural Semihi Vural Gezginlerin Gözüyle Mersin 12 13 Mersin from the Eyes of the Travelers Tülin Selvi Ünlü, Tolga Ünlü Tülin Selvi Ünlü, Tolga Ünlü Eski Mersin’de Yaşam 34 35 Episodes from old times of Mersin Şinasi Develi Şinasi Develi Ne Mutlu Mersin Kent Müzesi’ni Göreceklere 42 43 How Lucky The People Who Will Be Able To See Mersin City Museum!… Gündüz Artan Gündüz Artan Geçmişi Hatırlamak Geleceğe Umutla Bakmak 44 45 Remembering the Past, Looking to the Future Hopefully Tamer Gök Tamer Gök Kenti Gezmek 49 49 Strolling through the City Kentin Girişi: İstasyon ve Çevresi 53 53 Entry to the City: Railway Station and the Environs Ticaretin Omurgası: Uray Caddesi 73 74 Spine of Commerce: Uray Street Dışa Açılan Kapı: Gümrük Meydanı ve İskelesi 117 117 Gateway to the Outside: Custom House and Pier Pazaryeri: Yoğurt Pazarı 155 155 The Market Place: Yoghurt Bazaar Yeni Yaşam: Atatürk Evi ve Çevresi 171 171 New Life: Atatürk Museum and the Environs Buluşma Yeri: Millet Bahçesi ve Halkevi 207 207 Meeting Place: People's Garden and People's House Gelişen Kent: Kışla Caddesi ve Çamlıbel 235 235 Developing City: Kışla Street and Çamlıbel Sonuç 271 271 Conclusion Sonuç 272 273 Conclusion Notlar 276 277 Notes vi vii İSTASYONDAN FENERE MERSİN MERSIN FROM RAILWAY STATION TO THE LIGHTHOUSE Günümüzden 100 yıl önce, Mersin, bugün ulaşmak istediğimiz anlamda, gerçek bir 100 years ago, Mersin was a real modern city in the western way which we would batılı kent idi. Gelişmekte olan sanayi ve ticaret kentin ekonomik yaşamına hayat like to see it today. The developing industry and trade was giving life to the city, verirken, üç büyük dine ait inananlardan oluşan halk da renkli bir sosyal mozaik and the citizens of Mersin of three major religious beliefs were forming a colourful oluşturuyordu. Yüksek beton yapıların sahilleri doldurmadığı ve kıyıyı okşayan social mosaic. The heart of the city and trade centre was the area between the dalgaların ise henüz dolgu alanlarıyla gerilemediği o yıllarda kentin ticaret merkezi, train station and the Ataturk House, there were not any concrete buildings filling tren istasyonu ile Atatürk Evi arasında kalan bölgeden ibaretti. the sea shore and the waves were not blocked by land fillings. Önsöz Preface 19.yüzyılın sonuna doğru limanı ve demiryoluyla birlikte hızla gelişen ticaret hayatı The fast developing business life in Mersin has witnessed at the end of the 19th Mersin'de Türkiye'nin en eski Ticaret Odalarından birinin kurulmasına tanıklık etmişti. century the establishing of the oldest Chamber of Commerce in Turkey. The Mersin 1886 yılında kurulan Mersin Ticaret Meclisi, Cumhuriyetin ilanından sonra Mersin Board of Trade has been established in 1886 and has taken after the Republic Ticaret ve Sanayi Odası adını alırken, her zaman kentin hareketli ticaret hayatının Declaration the name Chamber of Commerce and Industry, and remained the merkezinde yer aldı. centre of trade life in Mersin. Dairesel büyüyen birçok kentin aksine, sahil şeridi boyunca yatay bir gelişim gösteren Contrary to many cities, Mersin grew widely along the shore instead of circular Mersin'in ticaret hayatını şekillendiren merkezler ise uzun yıllar boyunca küçük expanding, and the centres which were forming the business life, always remained değişikliklerle hep aynı kaldı. Geçmiş yıllarda Mersin'in kültürel, sosyal ve ticaret the same even after little changes. This area, which is the base of the cultural, social hayatının temelini oluşturan, ayrıca kent ekonomisinin önemli rollerini üstlenen bu and commercial life of Mersin and has a major role in the economical structure of bölge, son yıllarda zoraki bir dirençle ayakta kalmaya çabalamaktadır. the city, is now trying to stand upright in the last years. Geçmişin önemli değerlerinin sadece hatıralarda yaşamasının günümüze herhangi Remembering the important values of the past does not help us today. The bir yararı olmayacağı açıktır. Kentin tarihi ve kültürel mirasını kaybetmemek ve responsibility of transferring the historical and cultural heritage to the future gelecek nesillere aktarmak herkesin sorumluluğunda olmalıdır. Bu felsefeden yola generations should be on everyone's shoulders. With works, based on this çıkan bu çalışmayla, Mersin'i bugünlere getiren ticaret hayatının merkezini oluşturan philosophy, the area, which brought Mersin to the level of today and form the bölgenin geçmişten günümüze uzanan bir yansımasını ortaya koymaya çalışılmıştır. business centre of the city, it is tried to show the reflection from the past on today's Bu yayını hazırlarken engin bilgi dağarcığı ve koleksiyonunu bizlere açan Ali Murat vision. I would like to thank on behalf o the Mersin Chamber of Commerce and Merzeci'ye, bu bilgilerin yapıta dönüşmesini sağlayan Tülin ve Tolga Ünlü’ye Mersin Industry, Ali Murat Merzeci, who opened his wide collection and knowledge for us Ticaret ve Sanayi Odası adına teşekkür etmek istiyorum. and also Tülin and Tolga Ünlü, who helped to convert this knowledge to this work. Şerafettin Aşut Özlemini duyduğumuz Mersin'in değerlerinin korunması ve yaşayan mekanlar olarak With the wishes to protect the long-awaited Mersin's historical and cultural values kullanması dileğiyle… and to use them as living places... Şerafettin Aşut Şerafettin Aşut Mersin Ticaret ve Sanayi Odası Mersin Chamber of Commerce and Industry Yönetim Kurulu Başkanı Chairman of the Board of Directors viii ix İSTASYONDAN FENERE MERSİN MERSIN FROM RAILWAY STATION TO THE LIGHTHOUSE u kitabın hazırlanma düşüncesi, 2008 yılı Şubat ayında gelen bir elektronik posta he idea of preparation of the book had started with an e-mail received in Bile başladı. O tarihte, Mersin Ticaret ve Sanayi Odası Yönetim Kurulu Üyesi TFebruary 2008. We did not know where the mail received from Mr. Şerafettin Aşut, Şerafettin Aşut'tan tarafımıza gelen bu postanın açacağı yolu sanırız hiçbirimiz board member of Mersin Chamber of Commerce and Industry, would take us at bilmiyorduk. “Bilmiyorduk” diyoruz, çünkü ilerleyen dönemde editörlüğünü that time. We say “did not know” because this attempt has taken us beyond the üstleneceğimiz bu çalışma bizi, başlarken düşündüklerimizin ötesinde bir noktaya limits we had in our minds at the starting point. götürdü. similar study was carried out back in 2003 by Mersin Chamber of Commerce Sunuş slında Mersin Ticaret ve Sanayi Odası 2003 yılında da benzer bir çalışmaya imza Aand Industry and the “Mersin postcard archive” of collector Mr. Hayrettin Prologue Aatmış ve koleksiyoner Hayrettin Ergun'un Mersin kartpostal arşivini kentin ortak ERGUN was added to the city's collective memory. A similar study was required from belleğine kazandırmıştı. Bu doğrultuda bizden de yine benzer bir çalışma istenmişti. us as well. However, following our mutual discussions on the subject it was decided Ne var ki, yapılan karşılıklı görüşmeler sonucu çalışmanın biraz daha genişletilmesinin that it would be more useful if the scope of the required study was expanded. yararlı olabileceği yönünde görüş birliği sağlandı. ven after this decision, at least for us, the study achieved beyond the ine de en azından bizim için çalışma, başlangıçta öngördüğümüzün ötesinde bir Epreplanned limits. Our aim stating this point is not a eulogy for this study and Yaşamaya ulaştı. Bunu ifade etmekteki amaç, elbette ki yaptığımız çalışmaya ourselves. It is tried to be made clear that trying to limit the scope of the subject ilişkin yersiz bir kendine övgü değil. Burada açıklamaya çalıştığımız konu, içine studied, when once got into details, was so hard due to the very rich and wide girdiğimizde kendimizi sınırlamakta zorluk çektiğimiz zengin ve geniş bir alanla scope. karşılaşmış olduğumuz. ersin “with its short history” is much less known compared to many other ersin, binlerce yıllık Anadolu kentlerinin çoğundan daha az bildiğimiz ve MAnatolian cities of thousands of years and therefore facing problems in Mdolayısıyla da kendini ifade etmekte zorluk çeken bir kent. Tam da Osmanlı expressing herself. There is more information about the archeological ages modernleşmesinin dünyanın değişen ekonomik ilişkiler sistemiyle kesiştiği bir tarihi compared to the recent historical period of the city which has its distinctive dönemeçte ortaya çıkan bu kendine özgü şehrin, içinde yer aldığı coğrafyanın antik characteristics and which emerged at the historical cross point of Ottoman dönemine ilişkin bilgimiz, kentin modern dönemine ilişkin bildiklerimizden çok daha modernization and the world's changing economical system. It was found out fazla. Mersin'e ilişkin yaptığımız araştırma ve çalışmalarda, hüzünlü bir nostaljiyle during the research and studies that there were very limited number of researches hatırlanan kentin yakın geçmişine ve doğrudan doğruya kente ilişkin, bir elin carried out by history researchers about the recent history of and the city herself parmaklarını geçmeyecek sınırlı sayıda çalışmadan başka çalışmanın olmadığını which is remembered with a melancholic nostalgia. gördük. his fact was a primary difficulty as well as being a challenge. On the one hand, olayısıyla bu süreçte önemli bir zorluk ve aynı zamanda da büyük bir şans ile Tthere was very limited number of reference researches made