1 Genealogysk Jierboek 2010
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Genealogysk Jierboek 2010 1 FA nr. 1037 Genealogysk Jierboek 2010 © 2010 Fryske Akademy (Postbus 54, 8900 AB Ljouwert) Basis foarmjouwing: Roelof Koster bno, Mildaam Afûk, Postbus 53, 8900 AB Ljouwert NUR 680 ISSN 0928-0480 ISBN 978-90-6273-861-8 Neat út dizze útjefte mei op hokker wize dan ek fermannichfâldige wurde sûnder dat dêr skriftlike tastimming fan de útjouwer oan foarôf giet. De redaksje kin net oansprutsen wurde op ynhâld of strekking fan ûndertekene stikken. www.afuk.nl www.fryskeakademy.nl 2 ûnder redaksje fan ype brouwers, anne hielke lemstra, reid van der ley, pieter nieuwland en jarich renema, heraldysk meiwurker: rudolf j. broersma Genealogysk Jierboek 2010 3 4 … Ynhâld Gerrit Boeijinga . Fullenius 7 Leo van der Hoff . Het nageslacht van Jurrien en 101 Peter Albertsz Joop Woudstra . De familie Doma 177 van kloostermeiers tot kloosterbezitters Mr J.T. Anema . Lambsma 209 parenteel van Symen Scheltes Menno de Lange en . Genealogie Jellema (Jellum, Leeuwarden) 233 Rob Boom Onno Hellinga . Friese Meinsma har erf- en 263 rjochtsopfolgers: Herbranda en Meynsma Fryske Rie foar Heraldyk . Wapenregistraasje 353 5 6 … Fullenius 7 8 gerrit boeijinga Fullenius > Inleiding Niet ver over de grens met Duitsland bij Emmen, liggen, enkele kilometers ten westen van de plaats Meppen, de dorpjes Groß Fullen en Klein Fullen. Sinds de middeleeuwen zijn dit twee zelfstandige woongebieden, met tegenwoordig respectievelijk circa 1100 en 400 inwoners. Aan deze omgeving zal de familie Fullenius ongetwijfeld zijn familienaam hebben ontleend. In het Nederlands Repertorium van Familienamen, gebaseerd op de volkstelling van 1947, komt de naam Fullenius niet voor, zodat mag worden aangenomen dat er van deze familie in Nederland geen naamdragers meer zijn.1 De hieronder opgenomen genealogie begint in 1568 in Duitsland met Berndt van Fullen te Meppen, die in genoemd jaar met zijn vrouw en dienstbode in een belastingkohier wordt vermeld. De Nederlandse geschiedenis van deze familie vangt aan met zijn zoon Bernhardus Fullenius, die aan het eind van de 16de eeuw naar de Nederlanden vertrekt, waar hij in 1593 als predikant te Leeuwarden wordt aangetroffen. Deze Bernhardus was een geleerd man, die o.a. als revisor (iemand die drukproeven naziet en corrigeert), zowel van het Oude- als het Nieuwe Testament, betrokken was bij de totstandkoming van de Statenvertaling van de Bijbel in 1637. Zijn nakomelingen hebben een rol gespeeld in de Universiteit van Franeker, waar een zoon en een kleinzoon, beiden ook Bernhardus geheten, hoogleraar zijn geweest. Volgens de lofzang bij de aanstelling in 1684 tot professor in de wiskunde aan de universiteit van Franeker van Bernhardus Fullenius (1640-1707) zou er zes generaties lang een Bernhardus in de familie zijn geweest.2 Ik kom echter maar tot vier, zodat deze naam nog verder in de tijd terug zal gaan. De kennis over de oudere generaties was in genoemd jaar kennelijk nog voorhanden, maar helaas voor ons thans niet meer te achterhalen. Ook bestuurlijk waren leden van deze familie betrokken bij de stad Franeker. De broers Bernhardus en Franciscus Fullenius waren lid van de vroedschap en gedurende een aantal jaren burgemeester van deze stad. In het St. Jacobs- of St. Jobsleen tot Oldehove te Leeuwarden speelden leden van de familie Fullenius eveneens een belangrijke rol. fullenius 9 De hierna volgende genealogie van de familie Fullenius beslaat slechts een beperkt aantal generaties, waarover wel het een en ander is te vertellen. Aan het eind van dit artikel wordt nog aandacht besteed aan het familiewapen Fullenius en aan enkele interessante onderwerpen waarbij de Fulleniussen betrokken zijn geweest. Daarbij komen de portrettencollectie Wierts, thans gedeeltelijk in het bezit van het Rijksmuseum Twenthe te Enschede en het huis Hinnemastate te Jelsum aan de orde. Met dank aan de - helaas vorig jaar overleden- heer J.S. Wolf te Oss voor het verstrekken van een aantal genealogische en andere gegevens, aan pastoor W. Spann OSFS (Oblaat van de Heilige Franciscus van Sales) te Tilburg voor het vertalen van een aantal Latijnse teksten en aan dr. A.M. van Genderen te Oegstgeest, die mij gegevens verstrekte aangaande de familie Fullenius en de portrettencollectie Wierts. Ook mijn dank voor de samenwerking aan Drs. Arjen Dijkstra te Haren, die in 2007 een doctoraalscriptie publiceerde getiteld “Het vinden van Oost en West in het Friesland van de zeventiende eeuw. De polemiek tussen Lieuwe Willemsz Graaf (1652-1704) en Bernhardus Fullenius Jr. (1640-1707)”, waarbij diverse gegevens betreffende de familie Fullenius konden worden uitgewisseld. Deze hoopt binnen afzienbare tijd te promoveren op een dissertatie betreffende de culturele geschiedenis van de wiskunde in Friesland in de 17de eeuw, waarin de Fulleniussen ook een belangrijke rol spelen. Hij was tevens zo vriendelijk om een eerdere versie van dit artikel te becommentariëren. > Genealogie I. Berndt van Fullen, tr. Gesecke. Volgens een “Schatzungsliste” uit 1568 wonen in Meppen Berndt van Fullen, Gesecke, uxor (echtgenote) en Hilla, famula (dienstbode). Voor deze 3 personen moest 15 schilling worden betaald.3 Iedere inwoner boven de 18 jaar van het Fürstbistum Münster moest een bedrag van 5 schilling betalen als “Willkommenschatzung”, een belasting ter dekking van de kosten van de verkiezing en benoeming van de nieuwe bisschop van Münster Graaf Johann van Hoya, die bisschop was van 1566 tot 1574. Schatzungsliste 1568. 10 genealogysk jierboek 2010 Uit dit huwelijk vrij zeker: 1. Bernhardus Fullenius, geb. circa 1561, volgt II. II. Bernhardus Fullenius, geb. circa 1561,4 predikant 1584?, student aan de hogeschool te Herborn 1588,5 student aan de academie van Wittenberg 2 nov. 1588,6 predikant te Leeuwarden 1593-1637, revisor van de Statenvertaling van het oude- en nieuwe testa ment, honoris ergo ingeschreven bij de universiteit van Leiden 15 aug. 1633,7 promoveert ald. in 1633 honoris causa in de godgeleerdheid,8 overl. Leeuwarden circa 1637, ondertr. gerecht Leeuwarden 15 febr. 1595 Atke Bocke Douwesdr Abbema, geb. circa 1574, overl. vóór 10 mei 1637, dochter van Bocke Douwesz Abbema, deurwaarder van het Hof van Friesland, en Frau Gattyedr. Bernhardus Fullenius Atke Abbema (circa 1561 - circa 1637). (circa 1574 - vóór 10-5-1637). Anoniem, 1635, Ætatis 74. Anoniem, 1604, Ætatis 30. Collectie en foto Rijksmuseum Collectie en foto Rijksmuseum Twenthe, Enschede. Twenthe, Enschede. In meerdere naslagwerken wordt vermeld dat Bernhardus omstreeks 1565 is geboren en in 1636 is overleden. Op bovenafgebeeld portret is echter te lezen Ætat 74 Ao. 1635, zodat aangenomen mag worden dat zijn geboortedatum omstreeks 1561 zal moeten zijn. Op 10 mei 1637 laat Bernhardus nog een codicilaire dispositie opstellen, zodat ook het overlijdensjaar 1636 niet kan kloppen.9 Tevens wordt diverse malen aangegeven dat hij reeds in 1584 als predikant werkzaam zou zijn geweest, waarover ik verder niets heb kunnen achterhalen. > Studie Bernhardus Fullenius, Meppensis wordt in 1588 ingeschreven als student aan de calvinistische hogeschool te Herborn, waar onder andere predikanten worden opgeleid en die in 1584 door Jan de Oude, graaf van Nassau-Dillenburg, een jongere broer van fullenius 11 Willem van Oranje, werd opgericht. De school in Herborn heeft veel invloed gehad op de reformatie en nadere reformatie in Nederland. Vervolgens laat hij zich op 2 nov. 1588 als Moeppensis inschrijven als student aan de academie te Wittenberg. Uit de periode in Wittenberg is een gelukwensgedicht uit 1590 van Bernhardus Fullenius bewaard gebleven, dat hij heeft geschreven ter gelegenheid van de promotie van Iacobus Godemannus.10 Een disputatie van Bernhardus getiteld “Doctrinae de ministerio verbi et sacramentorvm anacephalaeosis:[...]”, (Stellingen over de bediening van het Woord en een samenvatting van de sacramenten), dat onder voorzitterschap van Urbanus Pierius door Bernhardus wordt verdedigd, verschijnt in 1591 eveneens in druk.11 Bij zijn werkzaamheden als revisor van de Statenvertaling wordt hij op 15 aug. 1633 honoris ergo ingeschreven bij de universiteit van Leiden, waar hij in hetzelfde jaar honoris causa promoveert in de godgeleerdheid. > Predikant te Leeuwarden In 1593 wordt Bernhardus als predikant te Leeuwarden beroepen, waar hij tot zijn overlijden zal blijven. Gedurende de periode tussen 1595 en 1633 is hij diverse malen afgevaardigde van de classis Leeuwarden naar de Friese synode, waarvan hij enkele keren praeses is. Daarnaast wordt hij daarin met verschillende bedieningen, commissies en deputaatschappen belast. In het verslag van de synode van 1605 wordt aandacht besteed aan een beschuldiging door Johannes Hillebrands, predikant te Dronrijp, dat Bernardus crimen falsi (valsheid in geschrifte) zou hebben gepleegd. Bernhardus wordt echter onschuldig verklaard en de desbetreffende acte zal in het classisboek van Franeker worden doorgehaald. Deze zaak zal echter pas in 1612 tot een volledige verzoening tussen partijen leiden.12 Festus Hommius, theoloog en predikant, vertaler van de Nederlandse geloofsbelijdenis in het Latijn, scriba van de Dordtse synode in 1618-1619, revisor en later vertaler van de Statenbijbel, draagt zijn in de universiteit van Leiden gehouden disputatie van 9 dec. 1598 “De Veteris et Novi Testamenti Similitudine & Discrimine”, (Het oude testament en nieuwe testament, gelijkenissen en verschillen) op aan de kerkenraad van Leeuwarden en de dienaren des Woords aldaar, L. Paschasius Baers, H. Kolde, B. Fullenius en R. Hachtingius.13 Uit een brief van 17 maart 1605 aan Johannes Piscator,