Estado, Poder E Estruturas Políticas Na Gallaecia
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Estado, poder e estruturas políticas na Gallaecia séculos II a.C.-VIII d.C. BLUKK EDIÇÕES Santiago de Compostela · Pontecesures www.blu!!.com "odos os direitos reser#ados de acordo com a legisla$%o #igente. Esta o ra está catalogada pola Biblioteca 'acional de (alicia. Imagem da capa e contra)capa: As da caetra. +useu ,r-ueol./ico e Hist.rico do Castelo de San Ant.n (A Corun2a) © Ar-ui#o fotogr&fico de Patrim.nio Nacional Galego. Cop6right © 789E Blu!! Edi$;es Cop6right 4 789E Mart<n Fern&nde> Calo Projecto editorial* Lu<s +agarin2os Desen2o interior e indexa$%o: +art<n =ern&ndez Calo +aquetação* con/enia.gal Printed in Galicia 6 Gráficas Lasa Dep.sito Legal: PO 651-2016 ISB'-13: 978-84-617-7500-2 7 Estado, poder e estruturas políticas na Gallaecia séculos II a.C.-VIII d.C. Martín Fernández Calo C GUn magnífico ensaio con vocación globalizadora... O coñecemento bibliográ5icoI o emprego das fontes e a finura da an&lise deron como froito unha obra dunha madure> infrecuente e insospeitada nun autor que, sen dJbida, está a principiar un brillante percorrido cientí5icoK. =rancisco Calo Lourido, Padroado do Museo do Pobo Galego GEste é un libro importante... que propón novidosas interpretacións que avanzan o noso coñecemento da Gallaecia tardo)antiga. RecomLndoo con entusiasmo a todos os interesados nesta épocaK. ,l erto Ferreiro, Seattle Pacific University G, percepción dos procesos históricos precisa de perspectivas diacr.nicas amplas; a historia da Gallaecia antiga estivo marcada nas últimas dLcadas por unha e/cesiva compartimentación. Esta tendencia... pro#ocou ocasionalmente unha perda de perspectiva arredor da unicidade intrínseca das estruturas sociais e políticas da Gallaecia... O tra allo que Martín Fernánde> Calo propón recupera unha idea de unidade estrutural imprescind< el para valorar as trans5ormacións... e entender a conformación da sociedade galega alto) medie#al”. Pablo C. Día>, Universidad de Salamanca Mart<n =ern&nde> Calo L licenciado en 0istoria pola Universidade de Santiago de Compostela. , sJa investigación cLntrase na e#olución socio) políticaI institucional e eclesiástica da GallaeciaI da Pre2istoria recente & "ardoantigOidadeI tema ao -ue ten adicado #arios artigos acadLmicos e no -ue se insire o seu pro/ecto de doutoramento* “Penealoxía do poder local galaico na ,ntigOidadeK. @ presente #olumeI baseado na sJa tese de licenciatura dirixida pola pro5esora ,na +aría Su&re> Piñeiro 1=ernánde> CaloI 2015a3I -ue agora corrixeI amplía e re5ormulaI supón a primeira síntese global da 2istoria política e institucional antiga da GallaeciaI estando chamado a conformar unha ineludíbel obra de re5erencia para a comprensión deste antergo período da 2istoria comJn da Galiza e o norte de Portugal. F Aos meus pais, mecenas deste estudo... e o meu nexo cos devanceiros en quen se inspira B Sumario =IGURAS E ,BREQI,"URAS E L,"INIS+@S BIBLIO(MR=IC@S D CM@'OL@PS, PEM,L 99 I'"M@DUCIT' 9C 1. OS POBOS (ALAIC@S 7: 2. A EPP,NSIT' M@+,', FD 3. A @M(,NIU,CIT' ,UGUS"E, EC 4. A AL", R@+,'IDADE 99: 5. AS "M,NS=@M+,CIÓNS D@ SVCUL@ III 9B9 6. A B,IP, R@+,'IDADE 9:9 7. O ASE'",+E'"@ BÁMBAM@ 78B 8. O REI'@ SUEQ@)C,"TLICO 7CB 9. A @M(,NIU,CIT' LE@QIXILDIA', 7:C 10. A @M(,NIU,CIT' ",RD@)QISIG@D, C8B 11. SS'TESE C7D C@NCLUSIT'S CF9 =@'TES HIS"TMIC,S CI"ADAS CB9 BIBLIO(M,=S, CBC S'DICE ,',LÍTIC@ CE9 : =I(UM,S W LR+I'AS +APAS 1. Qista do castro de BaroHa C8 1. Os po os galaicos CF 2. Epitafio de Fusco Se#eri CC 2. A e/pansi.n romana A: 3. Reconstruci.n ar-ueol./ica en 3. A organi>aci.n augustea EA Briteiros C: 4. A Alta Romanidade 9F9 4. Guerreiros galaicos A9 5. As transformaci.ns do sLculo III 9BE 5. Qista aLrea do castro de Monte 6. A Bai/a Romanidade 9EC +o>in2o :C 7. O asentamento bárbaro 78: 6. Augusto de Prima Porta EB 8. O Reino Sue#o-Cat.lico 7FD 7. Fotogra5<a do Edicto do Bier>o D7 9. A organi>aci.n leo#i/ildiana 7D: 8. Reproduci.n do Edicto do Bier>o DC 10. A organi>aci.n tardo)#isigoda C9E 9. Estela de Crecente 98A 10. Lista/e de Pelou 98E "ÁB@AS 11. Tabula do Courel 99B 1. Identi5icaci.ns absolutas dos 12. Efi/ie de Qespasiano 99D c.mputos plinianos FA 13. Ru<nas de Ton obri a 9CB 2. Episodios bLlicos galaico-romanos B9 14. Ponte de "ra/ano en C2a#es 9F7 3. Constataci.n hist.rica dos bispados 15. Efi/ie de Caracalla 9BF galaicos 9:8 16. Murallas de Lugo 9A7 4. Correspondencias entre as cecas 17. Mosaico de Neptuno 9AC galaico)#isig.ticas e o Parro-uial Sue#o 7EE 18. Efi/ie de Diocleciano e Ma/imiano 9:7 B. E#olución institucional por niveis 19. Qista aLrea do castro de Qiladonga 9EE /eogr&5icos CCE 20. Moio de Ponte PuHide 9DF 6. Cronograma institucional CCD 21. Moedas de Re-uiario 79E 22. Miniatura de MartiHo e Miro 7CA 23. !atina munita 7AD 24. Labra de Leo#i/ildo 7:B 25. Miniatura de Recaredo 7E8 26. Moeda de Portocale 7EF 27. Coroa de Reces#into C8E W Ela orados so re orixinais do Instituto (e) 28. Interior do mausoleu de MontLlios C8D ogr&5ico 'acional. E ,BREQI,"UR,S E L,"INISMOS BIBLI@(MR=IC@S ,,.QQ. autores #arios nom. nominativo/a a l. a lativo/a op. cit. opere citato, obra citada a.C. antes de Cristo p., pp. p&/ina, p&/inas acc. acusati#oXa passim en #arios lugares al. alemánI alem& PIE proto-indoeuropeoXa c., cc. canon, canones, canon, canons pl. plural (conciliares3 prae". prae"atio, prefacio ca. circa, deicaI arredor (dun2a s.d. sine die, sen data data) s.l. sine loco, sen lugar de edici.n cap. capitulum, capitula, cap<tulo, sg. singular cap<tulos (referentes a disposicións conciliares3 ss. seguintes 1precedido dun nJmero de p&/ina3 cast. castelán/a subs. subscriptiones (asinaturas cf. con"erI con5róntese, comp&rese episcopais en actas conciliares3 coord(s). coordinador supra cit. supra citato, citado arriba cos. consul, cónsul t. tomo dat. dativo v.g. verbi gratia, por e/emplo d.C. despois de Cristo vid. vide, vL/ase ed(s). edici.n(s3I editor(es3 vid. in"ra vide in"ra, vL/ase abai/o gen. /eniti#o vid. et. vide etiam, vL/ase tamLn fr. francésXa vid. supra vide supra, vL/ase arriba gr. gregoXa #ol. #olume ibid. ibidem, no mesmo [lugar citadoZ id. idem, o mesmo [autor citadoZ W 2ipótese etimoló/ica in en \, §\ signum sectionis, re5erencia de ing. inglLs/a cap<tulo(s), apartado(s), ou int. interpolaci.n su apartado1s3 lat. latínI latino/a ] et, e n nota (seguido dun nJmero ] al. et alii, e outros n[. nJmero, nJmeros 1referente a ]c. etcétera enunciados3 D Fndice analítico 1ndice analítico ,bd-al),>i> ibn Musa, 311 Amaea, terra medie#al, 304 Abienus Pentili, ma istratus indí/ena, 125 Amaia, 261-262, 319, 323 acclamatio imperial, 175 ,marante, estela, 136 Acta Marcelli, 176-177, 181-182, 195 anar-u<a militar, 151 actor rerum "iscalium, 291 ,ncaresI serra dos, 31, 148 Adiacentia lucense, 254-255 ,ndrL de IriaI bispo, 248 adlectio imperial, 175 annonae, 192-193 adtributio, 101ss., 342 annonaria, ta/aci.n do sLculo III, 192 ,ecio, xeneral romano, 223 ,ntonina, dinast<a romana, 118, 149 ,fonso I, rei galaico-asturiano, 319, 327 ,ntonio A-uilino No#augustano, Gn., 117 RfricaI 59, 177, 208, 214, 216, 225, 323 Apana Ambolli, 105 a er publicus e a er stipendiarius, 65, 71, 132 ,piano de Ale/andr<aI 64 aglomerados secundarios romanosI tipolo/<a apostas<aI 234, 241 2a itacional, 136 Aquae Celenae, vid. Celenis ,grestio de Lugo, bispo, 199 Aquis Buerquernis, 146 a rimensura, 76 Aquis, uillula, 313 ,gripa, censo de, 45, 103 &rabe, 324, 326 ,gripa, M. Qipsanio, 84, 97 Arae Au ustae, conuentus, 94ss., 124, 333, A ubris, castellum, 43 341, 346 ,iulfo, caudillo visigodo, 209, 228 ,rag.n, 175 Aius Temari, ma istratus indí/ena, 114, 124 Araocelensi, castellani, 43 al)RndalusI 324ss. ,rcadio, emperadorI 203 al)+a--ari, 324 arcediagados e arciprestadosI 303-304 al)balid, 323 Are enses, montesI 222, 258, 263ss. Ala I' Flauia Hispanorum, 146 ,riamiro, rei sue#o, 239-240 alanos, 206, 211, 213, 215 arianismo, 210, 234, 241, 266, 279, 281ss., ,larico, Bre#iario, 202 334, 347 Albiones, 47, 111 ,rles, concilio, 313 ,lcántaraI incrici.n da ponte de, 128 ,rrago, r<o, 258 al5&ndegaI 143, 290 Arros, ecclesia tardo-sue#aI 251 ,liste, r<o, 165 Artabri, 45, 50, 53, 75, 143 Allobri iaecum, castellum, 41, 76 arti"ex le um, t<tulo re/io visigodo, 306 ,lta Romanidade, 18, 25, 56, 87, 117, 123, Arucci e Arunci, 258 127, 129-130, 146, 150-151, 153, 171, ,r/imundo, dux visigodo, 276, 295 331, 336 ,sadurI estelaI 127 CE9 +stado, poder e estruturas políticas na Gallaecia ,scanio de "arragona, bispo, 179 Bada/o>, 325 asemblea, 87, 95, 139, 147, 282, 304 &aetica, 84, 100, 148, 167, 177-178, 208- ,sinio Galo, C., 66, 88, 95 209, 215-216, 270, 274, 283 ,spidio, loci senior, 222, 265 &aidEoi, 140 ,stirio, comes #ispaniarum, 208 Bai/a Romanidade, 16, 18, 25, 128, 132, ,storga, 96-97, 102, 145ss., 149-150, 155, 138-139, 151, 160, 164, 171, 177, 179- 160, 167ss., 181-182, 195-196, 199-200, 180, 184ss., 187, 189ss., 195-196, 199, 248, 319, 323, 331, 333, 336, 341, 343 201, 203, 222, 224, 226, 330-331, 343, Asturia, ástures, 29, 31, 42, 55, 57, 89, 94, CF: 97, 112, 114, 127, 143, 146-147, 179, 259, &alearica, pro#incia, 174 295, 316-317, 319, 321, 327, 334, 341, banco corrido, 36, 112 CFB &anienses, 43, 87, 148 Asturia au ustana, 42 &r arosI 16, 18, 20, 25, 68-69, 171, 200, c transmontana, 42, 96, 144, 187, 264, 321 202-203, 205-206, 208, 212ss., 216, 219, Asturia et Callaecia, 25, 75, 114, 149-150, 221ss., 287, 300, 325, 334-335, 343, 346, 157, 165-166, 320, 333 CFE ,sturias, 43, 109, 143, 260, 319, 321, 335- Barcelona, 292 336, 345 Bas<lides, bispo, 149, 167 ,tana/ildo, rei visigodo, 241 Bembibre, 143 ,t2aloc, bispo ariano, 282 Lrber, 323 Rtico, iudex e praeses_, 166 &erensi, castellum, 32 ,tila, rei huno, 222 &er ido, ecclesia tardo-sue#aI 252 ,tl&ntico, ocLano, 53 &er idum, 140, 160 Atucausensis, uicus, 136 Betan>os, 140, 143 Auca, 179, 296 &ete4a, bispado, 313 ,udecaI rei sue#oI 270-271, 274, 276, 292- &ibalos, ecclesia tardo-sue#aI 252 7DC Bier>o, 19, 31, 42ss., 56, 140, 143-144, 257, au usti, "etrar-u<a, 173, 176 264, 292, 294, 303, 319 ,ugusto, Octa#io, emperador, 24, 35, 41, 55, c, Edicto, 32, 35, 41, 63, 76, 90, 94, 143 69, 76, 83-84, 94ss., 101, 103, 113, 341 bispo, vid.