cheek by ’tis pity she’s a whore , nick ormerod, holland festival inhoud / content Info CREDITS stemcoach / voice coach Emma Woodvine Info 4 data / dates tekst / text gevechtsregie / fight director Credits 5 zo 15, ma 16 juni 2014 Bret Yount Sun 15, Mon 16 June 2014 regie / direction supervisie kostuums / costume nederlands locatie / venue Declan Donnellan supervisor Voor het stuk begint 6 Theater Bellevue ontwerp / design Angie Burns Hunkerend de afgrond in aanvang / starting time Nick Ormerod stage manager techniek / technical Daniël Bertina 6 20.30 uur mede- en bewegingsregisseur / stage Naar binnen kijken: ’Tis Pity en 8.30 pm associate & movement director manager de vroegmoderne tijd duur / running time Jane Gibson Robin Smith Kim Solga 8 2 uur, zonder pauze licht / light deputy stage manager Biografieën 10 2 hours, no interval Judith Greenwood Clare Loxley taal / language muziek, geluid / music, sound lichttechniek / lighting english Engels met Nederlandse boventiteling Nick Powell David Salter Before the play starts 13 English with Dutch surtitles regieassistent / assistant director geluidstechniek / sound Passionately Courting Disaster inleiding Paris Erotokritou Morgan Rogers Daniël Bertina 13 door by Judith Wendel supervisie kostuums / costume assistent stage manager / assistant Seeing Inside: ’Tis Pity and the Early 19.45 uur supervisor stage manager Moderns 7.45 pm Angie Burns Angela Garrick Kim Solga 15 meet the artist zakelijk leider / company manager supervisie muziek / music supervisor Biographies 16 met with Paris Erotokritou (regieassistent Tim Speechley Peter Moreton assistant director) technische leiding / technical stage productiefotografie / production zo 15.6, na de voorstelling manager photography Sun 15.6, after the performance Robin Smith Manuel Harlan moderator Judith Wendel manager kleding / wardrobe manager productie / production websites Victoria Youngson Cheek by Jowl www.cheekbyjowl.com cast coproductie / coproduction Will Alexander (Vasques) Barbican, London David Collings (Florio) Les Gémeaux/Sceaux/Scène nationale Ryan Ellsworth (Donado) Sydney Festival Ruth Everett (Hippolita) wereldpremière / world premiere Jimmy Fairhurst (Gratiano) Parijs, 30.11.2011 Orlando James (Giovanni) Sam McArdle (Grimaldi) Peter Moreton (Cardinal / Doctor) Eve Ponsonby (Annabella) Nicola Sanderson (Putana) Maximilien Seweryn (Soranzo) Raphael Sowole (Friar) hoofd casting / casting director Siobhan Bracke

4 5 Voor het stuk begint Hunkerend de afgrond in In de decadente samenleving waarin het stuk dans- en bewegingssequenties. Los van zich afspeelt – de koopmansstad Parma, met deze theatrale vondsten is het duidelijk dat, De slimme geleerde Giovanni, de zoon Wereldwijd zijn er bibliotheken volgeschre­ sterke familiebanden, protserig decorum, bijna 400 jaar na dato, de essentie van Fords van Florio, is na een studie aan de univer­ ven over onmogelijke liefdes die eindigen in extreem materialisme en erecodes – vormt toneelstuk niets aan kracht heeft ingeboet. siteit samen met zijn leermeester de Pater een bloedbad, met William Shakespeares de zuivere, intense liefde tussen Giovanni Tegelijkertijd heeft ’Tis Pity She’s a Whore teruggekeerd naar zijn woonplaats Parma. Romeo en Juliet als bekendste voorbeeld. en Annabella een rechtstreekse bedreiging in de bewerking van Donnellan een extra Tijdens zijn afwezigheid heeft zijn zuster Maar John Fords broeierige tragedie ’Tis Pity van de traditionele normen en waarden. verontrustende laag meegekregen. De Annabella diverse aanbidders gekregen. She’s a Whore – tot stand gekomen tussen Nadat ze hun liefde en lust op elkaar hebben regisseur leerde het stuk dertig jaar gele­ Florio wil graag dat Annabella trouwt, en hij 1629 en 1633, ongeveer 20 jaar na de dood botgevierd en Annabella zwanger raakt, is er den kennen. Toen draaide het voor hem, beschouwt de edelman Soranzo als de ideale van de Grote Bard – is een van de eerste voor hen geen enkel houvast meer. Na hun naar eigen zeggen, om onbegrepen liefde schoonzoon. Niets lijkt een huwelijk in de toneelstukken uit die periode van de Angel­ vrijpartij, willens en wetens begaan, staan en de onderdrukking van vrouwen door weg te staan. Bij het begin van het toneelstuk saksische theatergeschiedenis waarin de ze volledig buiten de sociale kaders. Ford de overheersende mannelijke, katholieke lijkt er toch nog iets te broeien, waardoor liefde tussen de twee hoofdpersonages écht veroordeelt hun gedrag niet en pleit ze ook samenleving. Die thema’s zijn nu meer naar alles anders loopt: Giovanni’s ware gevoelens tegen alle sociale conventies in ging. En ook niet vrij. Hij toont het alleen. Broer en zus de achtergrond verdwenen. De drie (en de voor zijn zuster. in onze tijd is het centrale thema van het stuk hebben weliswaar zuivere intenties, maar de enige) vrouwen in het stuk – Annabella, nog steeds een groot taboe: incest. Giovanni schrijver biedt hen vervolgens geen uitweg. Hippolita en Putana – gaan nog steeds al­ en Annabella, broer en zus uit een welge­ Ze verzinken in diepe verwarring en wan­ lemaal op een gruwelijke wijze ten onder aan stelde familie in Parma, willen én nemen hoop. Hun rebellie is niet bestand tegen de de grillen van maniakale mannen, maar lijken elkaar. Ze roepen daarmee de diepe verontwaar‑ gevestigde orde, het is onmogelijk om samen ook door hun eigen obsessies en fantasieën diging van familie, vrienden, samenleving en te blijven. Annabella zet een punt achter hun tragische noodlot zelf in de hand te kerk over zich af. Met desastreuze gevolgen. haar fantasieën over de volmaakte liefde en werken. Dit allemaal in een zeer welvarende, In zijn stuk gebruikt Ford het thema incest probeert nog enigszins de situatie te redden tot op het bot verrotte samenleving waarin echter niet uit sensatiezucht. De subtiele door het huwelijksverzoek van Soranzo te de sociale grenzen langzaam vervagen, maar tekst toont de oprechte hunkering én liefde accepteren. Maar Giovanni kan zijn liefde uiteindelijk toch de mannen (met God aan – hoe verwrongen dan ook – die aan hun niet loslaten, en radicaliseert. Zo gaan broer hun zijde) het voor het zeggen hebben. ’Tis relatie ten grondslag ligt, als een onbe­ en zus de afgrond in. Pity She’s a Whore stelt zo de toeschouwer dwingbare oerkracht waar ze aan moeten Regisseur Declan Donnellan en vormgever ongemakkelijke vragen over de essentie van toegeven; die niet valt weg te redeneren. Als Nick Ormerod van het Britse theatergezel­ ware liefde en menselijke relaties, de grenzen een vloedgolf van passie en fantasie, maar schap Cheek by Jowl plaatsen ’Tis Pity She’s van acceptabel gedrag in de samenleving, en vooral wederzijdse obsessie, die beiden mee­ a Whore in een hedendaagse setting, met een de manier waarop de heersende moraal het sleurt. Broer en zus zitten klem tussen hun gestileerde slaapkamer met filmposters en alledaagse leven bepaalt. verwoestende driften en de hypocriete mores een bloedrood bed als theaterruimte, eigen­ van de samenleving. tijdse kleding en kapsels, en een soundscape Tekst: Daniël Bertina Want hun omgeving staat op scherp. De van hiphop, lounge- en dancemuziek. Het Pater waarschuwt voor Gods toorn, vader stuk is geschreven als tragedie, maar krijgt Bronnen: Florio wil zijn dochter uithuwelijken aan de in de versie van Cheek by Jowl dankzij het Symons, Emma-Kate. ‘Declan Donnellan is a pedante edelman Soranzo – die daarbij op virtuoze spel ook een zwart komische, licht Citizen of the World’. The Australian, 31 december het hart trapt van zijn eerdere vlam: de wedu­ ironische ondertoon. Daarnaast worden de 2011. Internet. http://www.theaustralian.com.au/ we Hippolita. Terwijl Annabella’s loslippige uitbundige fantasieën van de personages, arts/review/declan-donnellan-is-a-citizen-of-the- dienstmeid Putana en Soranzo’s meedogen­ zoals verwoord in hun razende monologen world/story-fn9n8gph-1226231891299# loze dienstbode Vasques de belangen van – van paranoïde tirades tot uitingen van hun meesters proberen te behartigen. sublieme liefde- uitgebeeld in verrassende, vaak geestige en strak gechoreografeerde

6 7 Naar binnen kijken: ’Tis Pity van ’Tis Pity. In wat voor soort theater be­ Misschien was de onderliggende klassen­ en de Vroegmoderne Tijd vinden we ons? Beestons Phoenix was een politiek van ‘Tis Pity veel verontrustender voormalige arena voor hanengevechten, op­ voor het publiek dan de incestueuze relatie De vroegmoderne geschiedenis van ’Tis Pity gekocht in 1616, omgebouwd en heropend in tussen broer en zus: voor hooggeplaatste She’s a Whore (1629-1633) wordt gekenmerkt 1617. Glynne Wickham noemde het de eerste families in het vroegmoderne Europa was door meer mysterie dan schandaal (de gang­ professionele schouwburg in de West End. een endogaam huwelijk niets bijzonders. bare, hedendaagse reactie op het werk): we In die tijd stond alleen Blackfriars Theatre Echter, Annabella en Giovanni zijn bour­ weten bijna niets over hoe het stuk indertijd in hoger aanzien. Beide theaters trokken geois, niet van adel. In die tijd, de jaren 1630, is ontvangen; we kunnen zelfs niet achter­- een vergelijkbaar publiek: dus wij, als bezoe­ dreigde in Engeland een maatschappelijke halen wanneer het voor het eerst is opgevoerd. kers, worden in de Phoenix omgeven door crisis, en het gedrag van broer en zus staat Hoewel het vaststaat dat dit toneelstuk van welgestelde en geletterde dames en heren, hierbij symbool voor een culturele omwente­ John Ford (1586- ca. 1639) in 1633 werd naast geleerde edellieden, zeer vermoedelijk ling die veel ingrijpender was dan de gevol­ gepubliceerd, zijn er diverse aanwijzingen geschoold in de klassieke kunsten en weten­ gen van ‘foute seks’. Met zijn personages, dat het al in 1626 is opgevoerd in het privé­ schappen. Het is een publiek van aristocra­ die openlijk naar elkaar verlangen (en ook theater van acteur en theaterondernemer ten of parvenu’s, maar in 1626 zouden alle zeker van elkaar houden), ontmaskert Ford Christopher Beeston, de Phoenix, gelegen aanwezigen al wel iets hebben meegekregen op dramatische wijze het ‘normale’ aristocra­ aan Drury Lane in de Londense wijk Covent van, onder andere, de ‘nieuwe’ beeldende tische gedrag – dat gebruikt werd om macht Garden. Ook is het aannemelijk dat Ford kunsten, de wiskunde, de geometrie, de klas­ binnen de familie te houden, te delen en te toen al lang met het stuk bezig was geweest. sieke architectuur en de ontluikende weten­ verkrijgen – als zowel sociaal gevaarlijk en In de jaren 20 van de 17e eeuw werkte Ford schappelijke inzichten over de menselijke psychologisch ongezond. voor talloze toneelstukken regelmatig samen anatomie. De eerste toeschouwers van Fords Fords eerste toeschouwers vonden Giovanni met bekende namen uit het theater van de toneelstuk waren vermoedelijk humanisten, en Annabella samen in bed wellicht aan­ Engelse Renaissance (gedurende de ‘Jacobean politici, vastgoedbeheerders en invloedrijke zienlijk minder fascinerend dan Annabellas era’, 1567-1625) zoals Dekker, Webster, spelers op maatschappelijk gebied. hart, geopend door Giovanni’s mes. Londen Rowley, Fletcher en Middleton. Vaak wordt Zouden deze toeschouwers schande hebben was in Fords tijd geobsedeerd door het ana­ The Lover’s Melancholy (1628) beschouwd gesproken van de daden van Annabella en tomisch theater en de bijbehorende belofte als Fords eerste, zelfstandige publicatie, Giovanni? Een aantal wel, zonder twijfel. om de waarheid over de binnenzijde van het echter er zijn bewijzen dat ’Tis Pity eerder Maar we hebben geen reden om aan te menselijke lichaam te tonen (en netjes te is geschreven. Verder hebben we ook geen nemen dat de verontrustende seksuele ordenen). Toch bood het 17e-eeuwse theater goede bronnen die ons iets kunnen vertellen relaties in het stuk niet door het aanwezige haar publiek iets wat het anatomisch theater over de publieksreacties op de uitvoeringen publiek begrepen en herkend werden; ver­ niet kon: een denkbeeldige ruimte waarin van ’Tis Pity tijdens de Engelse Burgeroorlog moedelijk beschouwden zij deze niet als zeer niet alleen het opensnijden van het menselijk (1639-1651), maar wat we wél weten is dat uitzonderlijk. De geroutineerde theater­ lichaam kon worden geobserveerd, maar ook het stuk vermoedelijk geld bleef opbrengen. bezoekers in Fords eerste publiek hadden het metatheatrale vervolg, ná het moment In zijn dagboek beschreef Samuel Pepys een vast al eens kennisgemaakt met ‘perverse’ van ontleding. Als surrogaat van onze drang uitvoering in het jaar 1661, en noemde het seks en de bijbehorende gewelddadige om eens diep in onszelf te kijken. ‘een simpel stuk en slecht geacteerd’. (Zoals gevolgen, bijvoorbeeld in de stukken The gewoonlijk besteedde Pepys meer aandacht Changeling (1622) van Tekst: Kim Solga aan de mooie jonge vrouw naast hem, dan en , dat een paar seizoenen The University of Western Ontario and Queen aan de voorstelling.) eerder te zien was geweest (en in hetzelfde Mary, University of London Laten we ons eens denkbeeldig verplaatsen theater!). Ook Middleton had zelf al in een Vertaling Daniël Bertina naar het theater de Phoenix, in het ‘theater­ vroeger stuk, Women Beware Women, het seizoen’ 1626-1627, tijdens een uitvoering thema incest aangeroerd.

8 9 Biografieën Scott Thomas. Donnellan won Het Britse theatergezelschap acteurs uit Andromache een verscheidene Laurence Olivier Cheek by Jowl – wat zoveel productie van Alfred Jarry’s Declan Donnellan is regisseur Awards, de belangrijkste betekent als ‘dicht op elkaar’ . en samen met zijn partner Nick theateronderscheiding in Groot- – werd in 1981 opgericht door ‘Tis Pity She’s a Whore is de Ormerod artistiek directeur Brittannië. In 1994 won hij een Declan Donnellan en Nick meest recente productie in het van het Britse toneelgezelschap Olivier Award voor beste musi­ Ormerod, beiden artistiek Engels en komt na een succesvol Cheek by Jowl, dat Donnellan calregisseur voor Sweeney Todd. directeur van de groep. Zij ontvangst in onder meer Sydney, en Ormerod in 1981 oprichtten. In 1987 won hij er maar liefst maken producties waarin het Parijs, Londen, New York en Donnellan werd in 1953 geboren drie, voor Le Cid, acteren centraal staat. Het gezel­ Madrid in juni 2014 naar het in Manchester en groeide op en . schap produceert werk in het Holland Festival in Amsterdam. in Ealing, in West-Londen. Na Engels, Frans en Russisch. zijn studie aan Queen’s College, Nick Ormerod is een Britse Cheek by Jowl maakte zijn Britse Cambridge werd hij in 1978 theatervormgever en mede- debuut op het Edinburgh Festival pleitadvocaat aan de Middle oprichter van het gezelschap in 1981 met een enscenering van Temple. Naast zijn producties Cheek by Jowl. Ormerod werd The Country Wife van William voor Cheek by Jowl regisseerde in 1951 geboren in Londen. Hij Wycherley. In 1985 kwam de hij ook bij de Royal Shakespeare studeerde rechten aan Trinity grote doorbraak met het winnen Company, onder andere Sheridans College in Cambridge en van de Laurence Olivier Award The School for Scandal, Great behaalde daarna een BA in voor meest veelbelovende nieuw­ Expectations van Dickens en Theatervormgeving aan de komer voor hun ensceneringen Shakespeares . Wimbledon School of Art, in van Thackerays Vanity Fair, In 1989 werd Donnellan vaste Zuidwest Londen. Shakespeares Pericles en gastregisseur bij The Royal Ormerods werk wordt gekarak­ Andromache van Racine. Aan het National Theatre in Londen. teriseerd door zijn eenvoud en einde van de jaren tachtig stond Hij maakte daar onder meer directheid en is wel omschreven Cheek by Jowl te boek als het Fuenteovenjuna, Sweeney Todd, als ‘geniale, visuele poëzie van meest invloedrijke gezelschap The Mandate en beide delen van suggestie, van materieel mini­ van het decennium in Groot- . malisme’. Sinds de oprichting Brittannië. Voor het Bolshoi Theater in van Cheek by Jowl is Ormerod In de jaren negentig deed Cheek Moskou regisseerde hij het verantwoordelijk geweest voor by Jowl regelmatig het Tsjechov ballet en in 1997 de vormgeving van op een na Theaterfestival in Rusland aan. ontving hij samen met Nick alle stukken van het gezelschap. In 1999 zetten zij op uitnodi­ Ormerod het prestigieuze Daarnaast verzorgde hij de ging van dat festival een zuster­ Gouden Masker voor zijn vormgeving voor onder meer The gezelschap op in Moskou. ensencering van The Winter’s School for Scandal, King Lear en De kern van het repertoire van Tale van Shakespeare voor het voor de Royal Cheek by Jowl is altijd Shakespeare Maly Drama Theater in Sint- Shakespeare Company, Romeo geweest, van wie sinds de op­ Petersburg. and Juliet voor het Bolshoi richting vijftien stukken werden Donnellan schreef voor Cheek Theater in Moskou en The gespeeld. Daarnaast zet het by Jowl het stuk Lady Betty, dat Winter’s Tale voor het Maly Drama gezelschap ook in op de belang­ in 1989 in première ging. In Theater in Sint-Petersburg. rijke werken in de Europese 2001 publiceerde hij, eerst in het Ormerod werd in 1988 genomi­ toneelliteratuur, zowel in verta­ Russisch, zijn boek The Actor neerd voor een Laurence Olivier ling als in het origineel. De laat­ and the Target. In 2013 regis­ Award als Ontwerper van het ste van deze producties waren seerde Donnellan samen met Jaar voor A Family Affair, The The Cid van Corneille en Ormerod zijn eerste speelfilm, Tempest en Philoctetes. In 2008 Andromache van Racine, de laat­ Bel Ami, naar het verhaal van won hij samen met Donnellan de ste geproduceerd met Guy de Maupassant, met onder Corral de Comedias. Peter Brooks Bouffes du Nord in meer Uma Thurman en Kristin Parijs. In 2013 speelden dezelfde

10 11 English

Before the play begins Passionately Courting Disaster Giovanni, a bright scholar, son to Florio, has returned from university accompanied by his All over the world, whole libraries are filled tutor, the Friar, to his home in Parma. with works about impossible love affairs that Meanwhile, his sister Annabella has attrac­ end in a bloodbath, with ’s ted the interest of a number of suitors; Florio Romeo and Juliet being the most famous of is keen for his daughter to marry, and the them all. But John Ford’s sensual tragedy nobleman Soranzo is his preferred choice ’Tis Pity She’s a Whore – written between for her husband. Nothing seems to stand in 1629 and 1633, roughly 20 years after the the way of their marriage. As the play opens, Great Bard’s death – is one of the first plays however, one element remains to be brought from that period of Anglo-Saxon theatre his­ to light that will dramatically change the tory in which the love between the two pro­ course of events: Giovanni’s true feelings for tagonists truly defied all social conventions. his sister. In our time, too, the play’s central theme is still a great taboo: incest. Giovanni and Annabella, brother and sister from a well-to- do family in Parma, want and take each other as lovers. In doing so they incur the deep indignation of family, friends, society and church. With disastrous consequences. Ford does not use the theme of incest in his play for purposes of sensationalism, how­ ever. His subtle script shows that the sincere yearning and love – no matter how distorted – that forms the basis of their relationship is an uncontrollable primal force to which they must surrender, from which there is no escaping. Like a tidal wave of passion and fantasy, but above all mutual obsession, that sweeps both of them away. Brother and sister are caught between their destructive impuls­ es and the hypocritical mores of society. For everyone around them is on edge. The Friar warns of the wrath of God, Florio wants to marry his daughter off to the pedantic noble­ man Soranzo – who accordingly tramples on the feelings of his previous flame, the widow Hippolita. Meanwhile, Annabella’s loose- lipped maid Putana and Soranzo’s ruthless servant Vasques try to promote the interests of their masters. In the decadent society in which the play

12 13 English takes place – Parma, a city of merchants with clear that, almost 400 years later, the essence Seeing Inside: probably have known something of the ‘new’ strong family ties, flashy social decorum, of Ford’s play has lost none of its power. ’Tis Pity and the Early plastic arts: mathematics, geometry, classical extreme materialism and codes of honour At the same time, ’Tis Pity She’s a Whore Moderns architecture, and the burgeoning science of – the pure, intense love between Giovanni has acquired an extra disturbing dimension human anatomy, among others. Humanists, and Annabella poses a direct threat to tra­ under Donnellan’s direction. Donnellan The early modern history of ’Tis Pity She’s statesmen, property managers, and civic ditional norms and values. Once they have first became acquainted with the play 30 A Whore is less a scandal (the preferred powerbrokers: such were, in all likelihood, given full rein to their love and lust for one years ago. Back then, he says, he considered modern reaction) than a mystery: we know the first witnesses to Ford’s play. another and Annabella becomes pregnant, its most important themes to be misunder­ almost nothing about how the play was there are no holds barred. After they make stood love and the suppression of women received in its moment, and we cannot in fact Would these witnesses have been scandalized love, knowingly and deliberately, they are by the dominant, male Catholic society. even confirm when it was first performed. by the actions of Annabella and Giovanni? completely outside the scope of society. Those themes have now faded more into the Although the play was published in 1633, No doubt some would have been, but there’s Ford neither condemns nor exonerates their background. The three (and only) women in educated guesses place it at Christopher no reason for us to assume that the play’s behaviour. He only shows it. The intentions the play – Annabella, Hippolita and Putana Beeston’s private theatre, the Phoenix in troubled sexual relationships would have been of the brother and sister are indeed pure, but – all still come to grief in a horrific way at Drury Lane, as early as 1626, and it is con­ understood by a barely-Caroline audience then the author does not offer them any way the whims of maniacal men, but also seem ceivable that Ford began writing it long as anything too out of the ordinary. The out. They sink into deep confusion and des­ to precipitate their tragic fate themselves before then. Ford collaborated with familiar practiced spectators in Ford’s first audience pair. Their rebellion cannot stand up to the because of their own obsessions and fanta­ Jacobean names – Dekker, Webster, Rowley, would have seen ‘perverted’ sex and its vio­ established order; it is impossible to remain sies. All of which takes place in an extremely Fletcher, Middleton – on numerous plays lent fallout in Middleton and Rowley’s The together. Annabella puts a stop to their prosperous society that is rotten to the core, through the 1620s, and although The Lover’s Changeling just a few seasons earlier (and in fantasies about the perfect love and tries to a society in which the social boundaries Melancholy is often regarded as his first the very same theatre!) and they would have somewhat save the situation by accepting gradually blur but in which men (with God published independent effort (1628), some watched Middleton dabble in incest himself Soranzo’s proposal of marriage. Giovanni on their side) are ultimately the ones who are evidence suggests ’Tis Pity was written first. in Women Beware Women. In fact, more un­ cannot forsake his love, however, and he in control. As such, ’Tis Pity She’s a Whore We have no good records of spectators’ reac­ nerving than ’Tis Pity’s sibling relations may turns radical. And thus brother and sister presents the spectator with uncomfortable tions to pre-Civil War performances of ’Tis have been their attendant class politics: for meet with disaster. questions about the essence of true love and Pity either, but we know it likely remained high-ranking families in early modern Director Declan Donnellan and sceno­ human relations, the boundaries of accept­ profitable: Samuel Pepys saw a production in Europe endogamous marriage was nothing grapher Nick Ormerod of the British theatre able behaviour in society, and the manner 1661, declaring it ‘a simple play and ill acted’. out of the ordinary, but Annabella and company Cheek by Jowl have situated ’Tis in which the prevailing morality determines (True to form, Pepys showed more interest Giovanni are bourgeois, not royal. As Eng­ Pity She’s a Whore in a contemporary set­ everyday life. in the pretty girl seated next to him than in land presses, in the 1630s, toward civil crisis, ting: a stylized bedroom with film posters the show.) their behaviour thus indicates a cultural shift and a blood-red bed, contemporary clothing Text Daniël Bertina Let’s imagine ’Tis Pity at the Phoenix during far more significant than ‘bad sex’. Openly and hairdos, and a soundscape of hip-hop, Translation Jane Bemont the 1626-7 ‘season’. What kind of a theatre lusting for (and, indeed, loving) one another, lounge and dance music. The play is written are we in? Beeston’s Phoenix was a converted Ford’s siblings expose – quite dramatically as a tragedy, but in Cheek by Jowl’s version Source: Cockpit, acquired in 1616 and re-opened in – this aristocratic norm, typically used to it also gains a blackly humorous, slightly Symons, Emma-Kate. ‘Declan Donnellan is a 1617. Glynne Wickham has called it the first maintain, share, and perpetuate power ironic undertone, thanks to the virtuoso Citizen of the World’. The Australian, 31 December professional playhouse in the West End, among families, as both socially dangerous acting. What’s more, the exuberant fantasies 2011. Internet. http://www.theaustralian.com.au/ second in its day only to the Blackfriars and and psychologically unhealthy. of the characters, as expressed in their rag­ arts/review/declan-donnellan-is-a-citizen-of-the- attracting very similar clientele: we might, For Ford’s first spectators, however, Giovanni ing monologues – from paranoid tirades to world/story-fn9n8gph-1226231891299# then, be surrounded by well-to-do women and Annabella in bed may well have paled in expressions of sublime love – are represented and men of letters, learned gentlemen likely comparison to Annabella’s heart on in surprising, often witty and strictly choreo­ schooled in the arts and sciences of classi­ Giovanni’s knife. Ford’s London was obses­ graphed sequences of dance and movement. cism. These spectators may have been aristo­ sed with the anatomy theatre and its promise These felicitous theatrical ideas aside, it is crats or social climbers, but by 1626 all would to expose (and neatly order) the truth of

14 15 English the body’s inner confines. The seventeenth Biographies received muliple Olivier Awards, produce work in English as well century stage offered audiences something the most prestigious award in as in French and Russian. the anatomy theatres could not: an imagina­ Declan Donnellan is a director British theatre. In 1994 he won Cheek by Jowl made its British and joint artistic director of the an Olivier Award for best musi­ debut at the Edinburgh Festival tive space in which to observe not only the British theatre company Cheek cal director for Sweeney Todd; in 1981, staging William cutting open of the human body, but its by Jowl with his partner Nick in 1987 he won three Olivier Wycherly’s The Country Wife. metatheatrical continuation beyond the mo­ Ormerod, having founded the Awards, for Le Cid, Twelfth Night Their big break came in 1985, ment of dissection, its surrogation of our company in 1981. Donnellan and Macbeth. when they won the Laurence urges to see clearly inside our own selves. was born in 1953 in Manchester Olivier Award for Most Promis­ and grew up in Ealing, West- Nick Ormerod is a British ing Newcomer for their stagings London. After reading English theatre designer and co-founder of Thackeray’s Vanity Fair, Kim Solga and Law at Queen’s College, of the theatre company Cheek Shakespeare’s Pericles and The University of Western Ontario and Queen Cambridge, he was called to the by Jowl. Ormerod was born in Andromache by Racine. By the Mary, University of London Bar at Middle Temple in 1978. London in 1951. After reading end of the 1980’s Cheek by As well as his productions for Law at Cambridge, he received Jowl was regarded as the most Cheek by Jowl, he has also di­ a BA in Theatre Design at the influential theatre company of rected a number of plays with the Wimbledon School of Art, in the decade in Great-Britain. Royal Shakespeare Company, South West London. In the 1990’s Cheek by Jowl including Sheridan’s The School Ormerod’s work is characterised regularly visited the Chekhov for Scandal, Dickens’ Great by its simplicity and directness, Theatre Festival in Russia. At Expectations and Shakespeare’s and has been described as ‘bril­ the invitation of this festival they King Lear. liant visual poetry of suggestion, established a sister company in In 1989 Donnellan was made of material minimalism’. Since Moscow in 1999. Associate Director of the Royal the start of Cheek by Jowl, he The core of Cheek by Jowl’s National Theatre in London, has designed all but one of their repertoire has always been where his productions have productions. He also designed Shakespeare. They have pre­ included Fuenteovenjuna, Sweeney The School for Scandal, King Lear sented no fewer than fifteen of Todd, The Mandate and both parts and Great Expectations for the Shakespeare’s plays. Another of Angels in America. Royal Shakespeare Company, principle of the company is to Donnellan was invited by the Romeo and Juliet for the Bolshoi present major classics of the Bolshoi Theatre in Moscow to Theatre in Moscow and The European stage, in translation as direct the ballet Romeo and Juliet; Winter’s Tale for the Maly Drama well as their original languages. in 1997 he and Nick Ormerod Theatre in Saint Petersburg. The most recent productions of received the prestigious Golden Ormerod was nominated for a these European classics included Mask for their staging of Laurence Olivier Award in 1988 Corneille’s The Cid and Racine’s Shakespeare’s The Winter’s Tale as Designer of the Year for Andromache. The latter was a co- with the Maly Drama Theatre A Family Affair, and production with Peter Brook’s in Saint Petersburg. Donnellan Philoctetes. 1988 was also the year Bouffes du Nord in Paris. In has written an original play, Lady he and Donnellan won the Corral 2013 they collaborated with the Betty, for Cheek by Jowl, which de Comedias. same actors of Andromache for premiered in 1989. In 2001, he Alfred Jarry’s Ubu Roi. published, originally in Russian, The British theatre company ’Tis Pity She’s a Whore is Cheek his book The Actor and the Target. Cheek by Jowl – meaning ‘close by Jowl’s most recent production In 2013, he co-directed his first together’ – was established in in the English language. After a film with Nick Ormerod, Bel 1981 by Declan Donnellan and successful reception in amongst Ami, based on the story by Guy Nick Ormerod, both artistic others, Sydney, Paris, London, de Maupassant and starring directors of the company. The New York and Madrid, the play Uma Thurman and Kristin company make theatre which will be staged at the Holland Scott Thomas. Donnellan has focuses on the actor’s art. They Festival in Amsterdam.

16 17 HOLLAND FESTIVAL 2014 Foundation, Ambassade van Frans Koffrie, K. Kohlstrand, Lubberman, A. de Meijere, Het Holland Festival komen we u graag op speciale Pakistan, Dr. Hofstee Stichting, J. en M. Kuiper-Gerlach, J. Melkert, E. Merkx, Jaap heeft ook uw steun gelegenheden en geven u een blik directie Gemeente Amsterdam/Stadsdeel Monique Laenen en Titus Darley, Mulders, H. Nagtegaal, nodig: word Vriend achter de schermen. Pierre Audi, artistiek directeur Oost, Regionale Regering van M. Plotnitsky, P. Voorsmit, P. van A. Nieuwenhuizen, La Nube, Annet Lekkerkerker, zakelijk Koerdistan, Goethe-Institut, Welzen en C. Lafeber Kay Bing Oen, E. Overkamp en Als Vriend draagt u actief bij aan geefwet directeur Ambassade van de Verenigde A. Verhoog, C. van de Poppe, de bloei van het Holland Festival. Sinds 1 januari 2012 is het nog Staten van Amerika, Gravin beschermers P. Price, F. Racké, H. Ramaker, aantrekkelijker om het Holland bestuur van Bylandt Stichting, Institut Lodewijk Baljon en Ineke S. van de Ree, Wessel Reinink, liefhebber Festival te steunen vanwege de Martijn Sanders, voorzitter Français des Pays-Bas, Ambassade Hellingman, A. van de Beek en L.M. Remarque-Van Toorn, Vanaf € 45 per jaar bent u al Lief­ Geefwet die tot 1 januari 2018 van Ben Noteboom, waarnemend van de Bondsrepubliek Duitsland/ S. van Basten Batenburg, S. Brada, Thecla Renders, B. Robbers, hebber. U ontvangt dit program­ kracht is. De Geefwet houdt in dat penningmeester Den Haag, Pro Helvetia Frans en Dorry Cladder-van G. Scheepvaart, A. Schneider, maboek gratis, u heeft voorrang bij giften aan culturele ANBI’s met Mavis Carrilho Haersolte, J. Docter en E. van H. Schnitzler, G. Scholten, de kaartver­koop en u krijgt korting 25% verhoogd mogen worden tot Joachim Fleury hf business Luijk, L. Dommering-van C. Schoorl, E. Schreve-Brinkman, op tickets. een maximum aan schenkingen Renze Hasper Beam Systems, De Nederlandsche Rongen, E. Flores d’Arcais, Steven Schuit, P. Smit, G. Smits, van € 5.000 per jaar. Schenkt u Marjet van Zuijlen Bank, Double Effect, G&S E. Granpré Moliere, I. Snelleman, A. Sonnen, begunstiger meer dan € 5.000, dan kunt u het Vastgoed, ING Groep, Ten Have M. Grotenhuis, E.H. Horlings, K. Spanjer, C. Teulings, Vanaf € 250 per jaar (of € 21 per resterende bedrag voor het regu­ Het programma van het Holland Change Management, TNT J. Houwert, Luuk H. Karsten, H. Tjeenk Willink, A. Tjoa, maand) bent u Begunstiger. liere percentage (100%) aftrekken Festival kan alleen tot stand express, WPG Uitgevers R.Katwijk, R. Kupers en H. van Y. Tomberg, J. van Tongeren, Uw bijdrage komt rechtstreeks van de inkomsten­belasting. De komen door subsidies, bijdragen Eeghen, J. Lauret, A. van der H.B. van der Veen, R. Verhoeff, ten goede aan de internationale voordelen van de Geefwet gelden van sponsors en fondsen en door mediapartners Linden-Taverne, H. en I. R. Vogelenzang, F. Vollemans, programmering van het Holland voor alle belastingplichtigen (par­ de gewaardeerde steun van u, ons NTR, VPRO Lindenbergh-Sluis, F. Mulder, F. Voorsluis-Spanhoff, P. Vos, Festival. Als Begunstiger heeft ticulieren en bedrijven) en zijn van publiek. G. van Oenen, H. Pinkster, A. Vreugdenhil, A. Wertheim, u recht op vrijkaarten en andere toepassing op zowel eenmalige als board of governors H.Sauerwein, R. van Schaik en M. Willekens, M. van Wulfften aantrekkelijke privileges. periodieke schenkingen. subsidiënten De genereuze, meerjarige verbinte­ W. Rutten, C.W.M. Schunck, Palthe, M. Yazdanbakhsh, P. van Ministerie van Onderwijs, nis van de Governors is van groot K.Tschenett, Wolbert en Barbara der Zant, P. van Zwieten en jonge begunstiger voordeel van een periodieke Cultuur en Wetenschap belang voor de internatio­nale Vroom, P. Wakkie, R.R. Walstra, N. Aarnink Vanaf € 250 per jaar (of € 21 per schenking Gemeente Amsterdam programmering van het Holland A. van Wassenaer, O.L.O. en maand) ben je Jonge Begunstiger. Een eenmalige gift is beperkt Festival. Tineke de Witt Wijnen-Jansen jonge begunstigers Laat jij je inspireren door inter­ aftrekbaar voor de belasting. Het Het Holland Festival is lid van Schoonhoven Kai Ament, Ilonka van den nationale podiumkunsten? Wil je totaal van de giften op jaarbasis Réseau Varèse, Europees netwerk G.J. van den Bergh en C. van Bercken, Maarten Biermans, meer weten over de kunstenaars dient hoger te zijn dan 1% (drempel) voor de creatie en promotie van den Bergh-Raat, R.F. van den begunstigers Maarten van Boven, Rolf Coppens, die je in het Holland Festival mee en kan tot maximaal 10% (plafond) nieuwe muziek, gesubsidieerd Bergh, W.L.J. Bröcker, J. van M. Beekman, E. Blankenburg, Co Tessa Cramer, Susan Gloudemans, op avontuur nemen en in vervoe­ van het inkomen worden afgetrok­ door het Culturele Programma den Broek, Jeroen Fleming, Bleeker, A. Boelee, K. de Bok, Jan Jolanda de Groot, Marte ring brengen? Sluit je dan nu aan! ken. Een periodieke gift is een gift van de Europese Commissie. J. Fleury, V. Halberstadt, H.J. ten Bouws, E. Bracht, G. Bromberger, Guldemond, Nynke de Haan, waarbij voor een periode van ten Have en G.C. de Rooij, J. Kat en Rachel van der Brug, D. de Hagar Heijmans, Anna van beschermer minste vijf opeenvolgende jaren hoofdbegunstiger B. Johnson, Irina en Marcel van Bruijn, M. Daamen, J. Dekker, Houwelingen, Daan de Jong, Vanaf € 1.500 per jaar (of € 125 per een gelijke uitkering wordt gedaan, SNS REAAL Fonds Poecke, Ton en Maya Meijer- M. Doorman, Chr. van Eeghen, Judith Lekkerkerker, Marije maand) bent u Beschermer. Als vastgelegd in een periodieke akte. Bergmans, Sijbolt Noorda en J. van der Ende, Ch. Engeler, Mulder, Boris van Overbeeke, Gijs dank voor uw aanzienlijke bijdrage De gift is volledig aftrekbaar zon­ sponsors, fondsen, Mieke van der Weij, Robert Jan E. Eshuis, E. Goossens-Post, E. de Schunselaar, Farid Tabarki, David aan de internationale program­ der aftrekdrempel of aftrekplafond. instellingen en Mélanie van Ogtrop-Quintus, Graaff-Van Meeteren, van Traa, Frank Uffen, Helena mering van het Holland Festival VandenEnde Foundation, Françoise van Rappard- F. Grimmelikhuizen, D. Grobbe, Verhagen, Merijn van der Vlies, ontvangt u een uit­no­di­­ging voor Wilt u ook Vriend van het Stichting Ammodo, Rabobank Wanninkhof, A. Ruys en M. Ruys- J. Haalebos, J. Hennephof, G. van Danny de Vries, Marian van Zijll de openingsvoorstelling en voor Holland Festival worden? Ga Amsterdam, Clifford Chance van Haaften, M. Sanders, Heteren, L.D.M.E. van Heteren, Langhout exclusieve bijeenkomsten, naast voor meer informatie en een LLP, DoubleTree by Hilton, A.N. Stoop en S. Hazelhoff, B. van Heugten, S. Hodes, Herma vrijkaarten en andere privileges. aanmeldformulier naar Westergasfabriek / Tom de Swaan, S. Tóth, Elise Hofmeijer, J. Hopman, A. Huijser, anonieme schenkers www.hollandfestival.nl / steun HF MeyerBergman, Kempen & Co, Wessels-van Houdt, H. Wolfert en E. Hummelen, G. van der Hulst, Ook dankt het Holland Festival hartsvriend of neem vrijblijvend contact op Automobielbedrijf Van Vloten, M. Brinkman Yolanda Jansen, P. Jochems, Jan de anonieme schenkers. Vanaf € 5.000 per jaar bent u met Leonie Kruizenga, hoofd Stichting Dioraphte, Turing Kater, J. Keukens, A. Ladan, M. Le Hartsvriend. Als Hartsvriend van development op 020 – 788 21 18. Foundation, Prins Bernhard hartsvrienden Poole, M. Leenaers, K. Leering, liefhebbers het Holland Festival nodigen we Cultuurfonds, The Brook Kommer en Josien Damen, S. van T. Liefaard, A. Ligeon, T. Lodder, Het Holland Festival dankt 708 u uit om dichter bij de makers te Foundation, Fonds Podium­ Delft-Vroom, H. Doek, Tex A. Man, D. van der Meer, E. van Liefhebbers voor hun steun en komen. Met gelijkgestemden en kunsten, Ernst von Siemens Music Gunning, Wendy van Ierschot, der Meer-Blok, A. Mees- bijdrage. gasten van het festival verwel­

18 19 colofon / colophon

Holland Festival Piet Heinkade 5 1019 br Amsterdam tel. +31 (0)20 – 7882100 [email protected] www.hollandfestival.nl fotografie / photography Manuel Harlan eindredactie en opmaak / editorial and lay-out Holland Festival ontwerp omslag / design cover Maureen Mooren druk / printing Tuijtel, Hardinxveld- Giessendam

© Holland Festival, 2014 Niets uit deze uitgave mag op welke wijze dan ook worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Holland Festival. No part of this publication may be reproduced and/or published by any means whatsoever without the prior written permission of the Holland Festival.

Hoofdbegunstiger

20