–

PROJEKTIM - ZBATIM koha kalon, cilësia mbetet

Autostrada Tirane - Durres, Km.9 Tel: +355 48 30 2046 Tel: +355 48 30 2040 www.auroragroup.com.al e-mail: [email protected]

GAZETË E PAVARUR. NR. (6)26. QERSHOR 2008. ÇMIMI: 50 LEKË. 20 DINARË. 1.5 EURO

REPORTAZH KULTURË SHËNIME TRADITE Pasuria “Fjala priu...”, Kur kërcejnë Në gjurmët njerëzore një libër nga dibranët, bëhen e baladës e Bulqizës Xhafer Martini mbretër... së Rexhës... NGA: VIRON KONA - FAQE 8 FAQE 13 NGA: ABDURAHIM ASHIKU - FAQE 9 NGA: JAHE DELIA (SELMANI) - FAQE 15

KUMTESE Fisnikëria dibrane “Dibra me sytë e të huajve” Shoqata “Lidhja e Intelektualëve Dibranë” organizon në Tiranë sesion shkencor. Marrin Nga: Dr. LAURANT BICA pjesë intelektualë e studiues nga Dibra dhe trevat e tjera shqiptare. Prezantohet libri i Agron Tufës Faqe 3 ibra është një nga qytetet më të Dvjetër të truallit arbëror. Të pak- ARKEOLOGJI tën ajo numëron një qytetari 2000 vjeçare dhe manifeston një qytetërim Harta të spikatur. Asnjëherë nuk është ndër- prerë jeta e këtij qyteti të Shqipërisë arkeologjike Lindore ndër shekuj. Gjithashtu ajo shquhet dhe për një fisnikëri të rrën- jës dhe të mirënjohur. Por më mirë e Çidhnës për jetën e vazhduar të këtij qytet dhe Nga: Prof.asoc.dr. ADEM BUNGURI për elitën e tij, q sundoi ndër shekuj (Pjesa e dytë - Faqe 6) atë q u quajt Principata e Dibrës, le t’ua lëmë fjalën të huajve. AKTUALITET Dibra për herë të parë figuron në hartën e gjeografit të shquar të lashtë- sisë Klaud Ptolemeut të shekullit të Shkatërrimtarët dytë të erës sonë, me emrin Deburus. Ajo numërohet si një nga qytetet e e Dibrës vjetër të banuar pa ndërprerje nga shqiptarët dhe ruan një popullsi të së Madhe mirëfilltë qytetare. Në epokën e Nga: REXHEP TORTE - Faqe 4 Skënderbeut krahina e madhe që përf- shinte, thirrej Principata e Dibrës. Në vitin 1502 një i huaj, Feliks Petani, i INTERVISTË referohet Dibrës (Dibri) si qytet me shumë banorë dhe n’atë kohë ajo nji- Ibrahim Kolari: hej si një qendër e rëndësishme qyteta- Në foto:Pjesëmarrës në simpoziumin shkencor “Dibra me sytë e të huajve”, 13 qershor 2008 re. Gjeografi osman Haxhi Kallfa thotë se shtrihet ndërmjet qyteteve të Ohrit, Investimi në Kërçovës e Tetovës dhe cakun e “Dibrit”, sipas tij e ven 17 ditë larg “Dibra do të dijë të mbetet vendlindje më nga Stambolli. Pukëvili, tre shekuj më vonë, na bën me dije se ndryshe nga lumturon mjaft qytete të tjera, elementi sllav aty Faqe 7 mungonte fare. Për francezin tjetër përherë Universitet” Ami Bue, populli i Dibrës është “i vye- ARSIM shëm”, me vlera. Dibrën e Madhe, për Fjala e kryetarit të LID, Prof.Dr. Nuri Abdiu - FAQE 2 ndërtesat e bukura të ndërtuara nga duart e mjeshtërve vendës, një arkitekt Gjurmëve i huaj e cilësonte “Stambolli i Vogël”... Termin fisnikëri ne do ta përdorim Artemisa Repa, Një histori poetike të dijes në dy kuptime: - së pari, duke pasur parasysh me të një klasë apo më mirë Nga: BASHKIM FRANGU - Faqe 7 të themi një shtresë të caktuar sho- sopranoja dibrane për mbijetesën qërore të mesjetës së zgjatur feudale DËSHMI shqiptare; - dhe së dyti, në kuptimin e fisnikërisë si një virtyt moral që ka kar- që ka pushtuar e genit të lirë Mirto Qormemeti, akterizuar Dibrën si qytet e krahinë dhe shqiptarët në përgjithësi të kësaj Rreth librit “Qëndresa” robi i fundit i Luftës treve, gjithashtu dhe shtresën e fisme, skenën europiane elitën fisnike të qytetit dhe të Nënte të Enver Kaloshit maleve të këtyre anëve. së Dytë Botërore FAQE 16 NGA DUKAGJIN HATA - FAQE 12 (Vijon në faqen 5) Nga: ATLI DEMA - Faqe 14

cyan magenta yellow black 1 – 2 - Qershor 2008 nr. 26 Julian Emeri (Ameri): “Dibra ishte veçanërisht shumë interesante. Unë kam studiuar në Oksford. Por Dibra ishte për mua një universitet tjetër, më i rëndësishëm. Në Dibër mësuam politike më tepër se kudo...” kryesore Posta e “Dibra do të dijë të mbetet

Redaksia e gazetës falënderon lexuesit dhe bashkëpunëtoret e saj për mesazhet dhe shkrimet e sjella përherë Universitet” për botim.

Redaksia u kujton bashkëpunë- Fjala e kryetarit të LID, Prof.Dr. Nuri Abdiu, mbajtur në Sesionin Shkencor “Dibra me sytë e të huajve” torëve të saj, zotërinjve Selman “Dibra jonë me historinë e saj, me të zotët, edhe me kordhë, edhe me Mziu, Qeram Cibaku, Ramiz Gjini, gjuhën dhe dialektin, folklorin dhe penë, edhe me trimëri, edhe me Përparim Tomçini, Bernard Zotaj, të folmen e saj karakteristike, me mend e me dituri. Dibra ka nxjerrë Xhelal Roçi, Kujtim Boriçi, Rexhep gjeografinë dhe konfiguracionin, me shumë njerëz të shquar e me nam të Torte, Abdurahim Ashiku, Ymer etnokulturën dhe etnopsikologjinë e madh. Keta, Beqir Sina, etj., se shkrimet e saj, me burimet, veçoritë e saj Pikërisht për këtë, në jubileun e tyre, për arsye vendi nuk janë ekonomike dhe modalitetet e mjesh- dytë të veprimtarisë së saj, Shoqata botuar në këtë numër. Ato do të tëritë e shfrytëzimit të tyre. Veçmas, jonë LID, e shtyrë nga ndjenja e botohen në numrat e ardhshëm të Dibra me mençurinë e saj karakteris- përgjegjësisë dhe vetëdija profesion- gazetës “Rruga e Arbërit”. tike, Dibra e nëntë maleve, shtatë te- ale, për të pasqyruar në mënyrë sa më qeve, shumë xhamive, kishave dhe të plotë edhe këtë tablo të kontributit Gjithashtu, ju kujtojmë vlerave të tjera unikale të saj, ka të dibranëve në zhvillimet historike- bashkëpunëtorëve se shkrimet joshur e tërhequr vëmendjen e shumë kulturore mbarëshqiptare, për të nxjer- deri në dy faqe daktilografike studiuesve të vendeve të ndryshme të rë në pah disa nga veçantitë, speci- kanë përparësi botimi. botës, që nga shekulli V p.e.s, kur fikat e historisë, kulturës dhe trashëgi- historiani i Greqisë së lashtë Hero- misë etnokulturore të kësaj treve, or- Ju falënderojmë që jeni doti përmend fisin e doberëve (dmth ganizon sot këtë sesion shkencor me pjesë e gazetës! të dibranëve) e deri te misionarët an- temë: “Dibra me sytë e të huajve”. glezë Rexhinald Hiberti, Julian Emeri, Në këtë sesion ne synojmë që të etj., që kaluan nëpër shumë vise të krijojmë edhe një lidhje e komuni- Dibrës gjatë Luftës së Dytë Botërore. Rusia, Bullgaria, vendet e Lindjes së e të përhershme, t’u shpreh ndjenjat kim sa më të ngushtë e cilësor midis Edhe Dibra, kjo nënë e rreptë tri- Mesme, etj., nuk i solli rastësia, nuk e konsideratës së lartë dhe nderim të brezave të ndryshëm të dibranëve, mash, madje trimash të mençur e të kaluan nëpër vendin tonë dhe nuk u veçantë kujtimit të të gjithë atyre kudo që ata jetojnë e punojnë në ditur, ashtu si shumë treva të tjera sh- fokusuan në Dibër për “tebdil hava”, udhëtarëve misionarë, studiuesve spe- kushtet e globalizimit bashkëkohor. qiptare, ka qenë gjithnjë vlera e si i thonë fjalës, por për realizimin e cialistë të fushave të ndryshme, që E veçanta e këtij sesioni është për- kërkuar, për njohjen dhe fitimin e së qëllimeve dhe të detyrave që u ishin në vëzhgimet e botimet e tyre, pas- pjekja e bërë, që rikrijimin e imazhit cilës janë përpjekur shumë burrë të ngarkuar. qyruan drejt dhe saktë gjithçka që të Dibrës dhe të dibranëve, mendë- ditur të kombeve të huaja. Shumë prej tyre vëzhguan e hulum- panë (dhe prekën) në Dibër me sytë e sive dhe kulturës së saj ta bëjmë në Shpresa e njohjes dhe më pas e tuan me mençuri, aftësitë dhe virtyt tyre dhe për gjithçka që ata mësuan mënyrë sa më të paanshme, duke lënë zotërimit të saj, jo rrallë ka ngjallur dibrane, trimërinë, zgjuarsinë e mpre- prej odave auditorë të “Universitetit” që ta flasin dokumentet dhe studimet ambiciet dhe ka ndezur zilitë e tyre, htësinë e tyre që shpalosej, veçmas dibran dhe prej “ojnave” e ojnakëve, e jodibranëve dhe të të huajve. të cilat kanë pasur deri në përpjekjet odave e sofrave, kuvendeve e taki- dhe prej gjithë hapësirës gjeo dhe et- Të nderuar pjesëmarrës! Veprim- e vazhdueshme në lëmin e tregtisë, meve, në festa, dasma e morte, në nokulturore ekzotike dibrane. taria që zhvillojmë sot dhe pjesëmar- të diplomacisë dhe deri në luftë për ditë besëlidhjesh e falje gjaqesh. Dibra do të dijë të mbetet përherë rja në të dëshmon se ne të gjithë e të siguruar pushtimin e saj. Ata i testuan dibranët dhe, në Universitet për të huajt, tamam ash- shohim Dibrën nënë edhe me sytë Fati i një territori me rëndësi përgjithësi i vlerësuan, me dashamirë- tu siç e ka cilësuar z.Julian Emeri tanë, me sytë e dibranëve. strategjike e vlera të tjera... si Dibra, si e objektivitet. (Ameri), i deleguari i Qeverisë An- Organizimi i këtij sesioni, që për- në të cilën banorët e maleve përmes Madje, mjeshtërisht, shënuan e gleze gjatë Luftës Nacionalçlirimtare, bën një veprimtari serioze, nuk mund shekujve kanë qenë mbrojtur nga përshkruan, përgjithësuan me vërtetësi i cili, në një intervistë dhënë në të realizohej pa ndihmën e madhe të natyra e thyer dhe e ashpër e truallit dhe botuan e pasqyruan në veprat e RTSH, me 1 tetor 1991, ndër të tjera biznesmenëve dibranë që kanë spon- të tyre, nuk kish si të mos u intereson- tyre gjithçka që panë, perceptuan, kon- është shprehur: “Dibra ishte veçanër- sorizuar përgatitjen dhe mbajtjen e tij. te dhe të mos ishte forcë tërheqëse ceptuan e interpretuan, natyrisht, se- isht shumë interesante. Unë kam stu- Nuk mund të realizohej dhe pa ndih- për studiues, arkeologë, gazetarë, et- cili sipas profesionit, prirjeve dhe in- diuar në Oksford. Por Dibra ishte për mën e specialistëve që përgatitën nografë, e të tjerë, vizitorë nga shumë teresave të tyre intelektuale, për stu- mua një universitet tjetër, më i rëndë- kumtesat, historianëve, antropologëve, DREJTOR: vende të Evropës e më gjerë. dime të ndryshme gjuhësore, sishëm. Në Dibër mësuam politike etnologëve, filozofëve, muzikologëve, Rakip Suli Të gjitha ata që kaluan nëpër Dibër ekonomike, sociale, etnografike, et- më tepër se kudo...” gjuhëtarëve të njohur e të tjerë. Të e që ishin jo pak, por disa dhe që nopsikologjike, etj. Në përgjithësi, dibranët, sipas tyre, gjithë këta i falënderojmë thellësisht Këshilli Botues: vinin nga Gjermania, Austria, Italia, Përfitoj nga ky rast, që në emër të ashtu si dhe bashkëkombas të tjerë, për ndihmën bujare dhe për punën Musa Riçku Serbia, Hungaria, Franca, Anglia, LID, në shenjë mirënjohjeje të thellë kanë treguar gjatë gjithë jetës se janë cilësore që kanë bërë.” Shaqir Skarra Bujar Karoshi PREZANTOHET LIBRI: “DIBRA ME SYTE E TE HUAJVE” I AGRON TUFES Redaksia: ë këtë skicë paraqitëse, kryesisht të karakterit kulturologjik, e lënë pa përmendur luftërat më të Në Dibër: Ncila nuk pretendon të polemizojë me asnjë studiues të his- tmerrshme, fillikate e të vetmuara të Rexhep Torte torisë, arkeologjisë apo etnokulturës, u munduam të japim një pan- dibranëve kundër invazioneve serbe, Në Athinë: oramë spontane mbi disa kategori thelbësore që cekin disa veçori për të njëjtat arsye, duke u kufizuar Abdurrahim Ashiku historike e etnokulturore të Dibrës, kryesisht duke u mbështetur tek me këtë etyd hyrës, në cilësinë e Në Itali: burime të botuara, interpretime apo dorëshkrime dokumentale. U guidës apo parathënies, për t’ia Selman Mziu kemi kushtuar rëndësi disa aspekteve nga antikiteti, mesjeta dhe lëshuar vendin reprezantimit të Di- Në New York: burimeve që dëshmojnë identitetin e veçantë historik e kulturor të brës me sytë e të huajve. Beqir Sina Dibrës dhe dibranëve, kontributit të tyre në historinë e përbashkët Nëse do të theksoja një dukuri his- Në Tiranë: mbarëshqiptare, ndonëse paraqitjen e tyre e kemi sjellë në mënyre torike për dibranët si njerëz me Prof. Dr. Bashkim Lleshi, eklektike, pasi autori nuk pretendon që anën e tij të fortë shkencore vetëdije të pabujë patriotike, sakri- Naim Plaku të ketë profesionin e historianit. Vetë interesimi për historinë, sh- fikues jopatetikë për fatet e Sh- kencat dhe metodologjitë e saj, autori i sheh si pjesë të pandara të qipërisë, kjo dukuri është me siguri Adresa e gazetës: antropologjisë kulturore dhe në tërësi, kulturofilozofisë. ai fakt i pa vënë re dhe i pa artikuluar Rr. “Zenel Baboçi”, Nuk kemi vazhduar me Kohën e Re, pasqyrimin e kryengritjeve si duhet, që varret e djelmënisë di- Pall. “Ferar”, Tiranë shqiptare pas vdekjes së Skënderbeut, rezistencën dhe përpjekjet e brane i gjen në të katër cepat e Sh- Tel. (04) 2233 283 dibranëve për pavarësinë e vendit, luftrat kundër okupatorëve etj., qipërisë në mbrojtje të tokave sh- E-mail: [email protected] duke iu bashkuar lëvizjeve atdhetare në kontekstin e përgjithshëm qiptare, nga tokat në kufijtë me Gre- të situatave historike, pasi për këto periudha ekziston një doku- qinë, Kosovë, Vlorë, Lumë e Tarabosh Opinionet dhe komentet mentacion historik që përshkruan hollësishëm çdo periudhë. Kemi të Shkodrës e gjer në Sanxhak të Bos- e botuara nuk shprehin njës, por nuk mund të thuhet e Kopertina e librit “Dibra me sytë e të huajve” anasjellta (që të ketë varre vullne- domosdoshmërisht Botimet “m&b”. ISBN: 978-99956-04-12-7 tarësh nga krahina të tjera shqiptare qëndrimin e redaksisë Çmimi: 1000 lekë në mbrojtje të tokës dhe jetës së di- nr. Qershor 2008 - 3 26 Në mjediset e Hotel International, më 13 qershor 2008, Shoqata Lidhja e Intelektualëve Dibranë mbajti sesionin shkencor kryesore “Dibra me sytë e të huajve”.

Shoqata “Lidhja e Intelektualëve Dibranë” organizon në Tiranë sesionin shkencor “Dibra me sytë e të huajve” ë mjediset e Hotel Tirana Inter Prof. Dr. Nuri Abdiu: Nnational, më 13 qershor 2008, “Shoqata LID e shtyrë nga Shoqata Lidhja e Intelektualëve Di- branë mbajti sesionin shkencor “Di- ndjenja e përgjegjësisë bra me sytë e të huajve”. dhe vetëdija profesionale, Fjalën e hapjes së këtij sesioni sh- për të pasqyruar në kencor e mbajti kryetari i shoqatës LID, Prof. Dr. Nuri Abdiu, i cili, mes mënyrë sa më të plotë të tjerash tha: “Dibra e nëntë ma- edhe këtë tablo të kon- leve, shtatë teqeve, shumë xhamive, tributit të dibranëve në kishave dhe vlerave të tjera unikale të saj, ka joshur e tërhequr vëmend- zhvillimet historike- jen e shumë studiuesve të vendeve kulturore mbarëshqiptare, të ndryshme të botës, që nga shekul- për të nxjerrë në pah disa li V p.e.s, kur historiani i Greqisë së lashtë Herodoti përmend fisin e do- nga veçantitë, specifikat e berëve (dmth të dibranëve) e deri te historisë, kulturës dhe misionarët anglezë Rexhinald Hib- trashëgimisë etnokulturore erti, Julian Emeri, etj., që kaluan nëpër shumë vise të Dibrës gjatë të kësaj treve, organizon Luftës së Dytë Botërore”. Më pas ai këtë sesion shkencor, me bëri një përmbledhje të synimit të synimin që të krijojë edhe këtij Sesioni Shkencor, duke e vënë një lidhje e komunikim sa theksin në eksplorimin dhe studimin Në foto: Pjesëmarrësit në sallë gjatë simpoziumit shkencor “Dibra me sytë e të huajve” e Dibrës nga të huajt. “Të gjitha ata më të ngushtë e cilësor që kaluan nëpër Dibër e që ishin jo midis brezave të ndryshëm cor, me synimin që të krijojë edhe “Alegoria, paravolitë alegorike di- temën “Variacione muzikore dhe for- pak, por disa dhe që vinin nga Gjer- të dibranëve, kudo që ata një lidhje e komunikim sa më të brane”. macione folklorike nga trevat e ndry- mania, Austria, Italia, Serbia, Hun- ngushtë e cilësor midis brezave të Mbi “Vlerat e etnokulturës në shme të Dibrës. Lloje dhe zhanre të garia, Franca, Anglia, Rusia, Bullgar- jetojnë e punojnë në ndryshëm të dibranëve, kudo që ata Dibër” referoi Prof. Mark Tirta; Dr. vjetra muzikore. Dukuri të krijim- ia, vendet e Lindjes së Mesme, etj., kushtet e globalizimit jetojnë e punojnë në kushtet e glo- Laurant Bica referoi mbi “Fisnikërinë tarisë së rapsodit popullor Hazis nuk i solli rastësia, nuk kaluan nëpër bashkëkohor”. balizimit bashkëkohor”. dibrane”; Prof. As. Dr. Adem Bun- Ndreut”; Prof. Dr. Ferid Duka me vendin tonë dhe nuk u fokusuan në Më pas, Agron Tufa prezantoi li- guri referoi mbi temën “Dibra si një- temën “Kastriotët dhe principata e Dibër për “tebdil hava”, por për re- brin “Dibra me sytë e të huajve”, i si e lashtë në konfiguracionin e fiseve tyre. Të tjerë princër dibranë - Moisi alizimin e qëllimeve dhe të detyrave fikat e historisë, kulturës dhe botuar nga shtëpia botuese “m&b”. ilire. Periudha të ndryshme nga an- Golemi, etj. Timaret”; Dr. Shefqet që u ishin ngarkuar. Shumë prej tyre trashëgimisë etnokulturore të kësaj Pasi bëri një pasqyrë të shkurtër të tikiteti i hershëm - tek periudha post- Hoxha me temën “Dibra dhe di- vëzhguan e hulumtuan me mençuri, treve, organizon këtë sesion shken- librit, Agron Tufa referoi mbi temën: antike”; Prof. Dr. Vaso Tole mbi branët në luftërat kundër okupacionit aftësitë dhe virtyt dibrane, trimërinë, serb” dhe Prof. Dr. Hasan Çipuri: zgjuarsinë e mprehtësinë e tyre që SPONSORË TË SESIONIT SHKENCOR: “Arti ushtarak shqiptar në epokën e shpalosej, veçmas odave e sofrave, Skënderbeut.” kuvendeve e takimeve, në festa, das- “Risku” sh.p.k. - Musa Riçku “E veçanta e këtij sesioni, tha për ma e morte, në ditë besëlidhjesh e “Aurora Group” - Rakip Suli gazetën Kryetari i Shoqatës LID, Prof. falje gjaqesh. Ata i testuan dibranët “Usluga CO” - Sadri Abazi Nuri Abdiu, është përpjekja e bërë, dhe, në përgjithësi i vlerësuan, me “M&B - Botime & Studio Grafike” - Bujar Karoshi që rikrijimin e imazhit të Dibrës dhe dashamirësi e objektivitet.” “Pro Gips” - Uzri Hoxha të dibranëve, mendësive dhe kulturës “Shoqata LID, - tha në fund të për- “Almo Konstruksion” - Shaban Bitri së saj ta bëjmë në mënyrë sa më të shëndetjes së tij Prof. Dr. Nuri Ab- Shkolla “Sarina 2002” - Liman Hoxha paanshme, duke lënë që ta flasin do- diu, e shtyrë nga ndjenja e përgjegjë- “Pellumbat e Paqes” - Fatmir Kurti kumentet dhe studimet e jodibranëve sisë dhe vetëdija profesionale, për të “Infinit Plus” - Shehat Kurti dhe të të huajve. Gjithashtu, shtoi pasqyruar në mënyrë sa më të plotë “Itali Pamelli” - Demir Rusi ai, kjo veprimtari serioze, ky sesion edhe këtë tablo të kontributit të di- “Qendra Franklin” - Shpëtim Cami shkencor, nuk mund të realizohej branëve në zhvillimet historike-kul- “Agro Herbel” sh.p.k. - Arif Doçi pa ndihmën e madhe të biznes- turore mbarëshqiptare, për të nxjer- “Andi Konstruksion” - Latif Muha menëve dibranë që kanë sponsori- rë në pah disa nga veçantitë, speci- “Market Rruga e Arbërit” - Musa Kurti zuar përgatitjen dhe mbajtjen e tij. Nuk mund të realizohej dhe pa ndi- hmën e specialistëve që përgatitën kumtesat, historianëve, branëve), qoftë edhe në përballimin dibranëve realizohet në këtë libër në cilët nuk kanë arsye, së paku subjek- tona historiografike. antropologëve, etnologëve, filozo- e luftës më të trishtuar të dibranëve dy nivele. Të kuptohemi drejtë: me tive, të lëvdojnë, nisur nga sensibi- Në këtë libër kemi përzgjedhur një fëve, muzikologëve, gjuhëtarëve të me armikun shekullor e më mizor togfjalëshin “të huaj”, këtu cilësojmë litete të patriotizmës krahinore. Mad- pjesë të teksteve që flasin për peri- njohur e të tjerë”. për etninë tonë – serbët – të pakra- jo shqiptarët e trevave të tjera, të cilët je qëllimi është pikërisht ky: që udha të ndryshme historike, veçanër- Një kronikë mbi historinë, arke- hasueshëm për nga shkalla e egër- janë bashkatdhetarët dhe se përcak- imazhi i Dibrës të jepet së jashtmi, isht për mesjetën, Kastriotët dhe ologjinë, etnografinë, natyrën dhe sisë dhe masakrave. Këtë të vërtetë tori “i huaj” për ta, nuk ka funksion e para në nivelin e jo dibranëve, e “motin e madh” të Skënderbeut, Odën dibrane, e përgatitur nga gaze- historiografia shqiptare ia ka borxh pezhorativ. Më saktë, kuptimi i lib- dyta – në nivelin e të huajve. nëpërmjet të cilave na shpërfaqet tari i vjetër i Televizionit Shqiptar Dibrës. Dhe po për hir të kësaj të rit “Dibra me sytë e të huajve” që Por arsyeja më e madhe pse jemi Dibra dhe dibranët me historinë e Sami Selishta shoqëroi këtë aktivitet, vërtete duhet të kemi kurajën ta merr në dorë lexuesi, anon tek kup- mjaftuar me kaq në etydin tonë, tyre. Meqenëse një përfshirje e plotë duke i dhënë një pamje më të plotë themi hapur se historiografia ko- timi “Dibra me sytë e jodibranëve”. gjithësesi subjektiv, është ekzisten- e të gjitha teksteve nuk është e mun- historisë së Dibrës. muniste, e cila nuk la kryengritje Titulli i librit u zgjodh në të mirë të ca e dy volumeve të mrekullueshme dur në këtë botim modest, libri mbe- Musa Ricku, njëri nga biznes- fshatare, të rëndësishme a të pa- një gjesti: për t’u distancuar nga ajo “Dibra dhe etnokultura e saj”, të tet i hapur për t’u pasuruar më vonë menët dhe intelektualët dibranë, që përfillshme pa përmendur në qin- traditë kolerike që është përhapur botuar në vitin 1995 nga Lidhja e me gjetjet, gjurmimet dhe zbulimet mbështeti fuqishëm këtë veprimtari dra faqe e volume, - për Dibrën u gjerësisht pas rënies së komunizmit Historianëve shqiptarë dibranë, vol- e reja dhe se atë mund ta vazhdojë dhe sponsorizoi botimin e librit “Di- tregua koprace e hipokrite, jo me botime të shumta e kaotike, pa ume të cilat shterrojnë nga shumë çdo pasionant i këtij koncepsioni. bra me sytë e të huajve”, tha për vetëm duke mos i dhënë mini- farë vlere, kryesisht lëvdata e hosana pikëpamje një tërësi të larmishme Dhe natyrisht një gjë e tillë është e gazetën se kjo ishte vetëm një për- mumin e domosdoshëm, por duke për çdo derë, krahinë, fshat, oxhak, problemesh e aspektesh historiko- mundur, duke i ditur më së miri kufi- pjekje për evidentimin e vlerave di- heshtur qëllimshëm, në indiferencë bajrak apo derë të madhe. Na u duk kulturore të trevës së Dibrës. Kon- zimet tona. Libri do të mundohet të branë në metropolin shqiptar. Sho- të qëllimshme, duke i përjashtuar, si më interesante të përftonim një tributi i këtyre dy volumeve solide realizojë paralelisht parimin kro- qata LID dhe biznesmenët dibranë historinë, si folklorin e këtyre luftërave imazh të Dibrës duke mos folë vetë është jashtëzakonisht i madh, shken- nologjik dhe, me sa është e mun- do të organizojnë veprimtari e bot- – qëllimshëm. për të, por duke lënë të tjerët të fla- cor, e mjerisht, i pavënë re dhe i dur, atë tematik. ime të tjera me më shumë vlerë, për I rikthehemi konceptit “Dibra me sin, dorëzanë neutralë, kryesisht pavlerësuar sa e meritojnë, si për Agron Tufa ta vendosur Dibrën në vendin që i sytë e të huajve”. Ky rekonstruktim udhëtarë të huaj, studiues, alban- historianët dhe etnologët dibranë, si Tiranë, 1 qershor 2008 takon në historinë e Shqipërisë”. apo përkapje e imazhit të Dibrës dhe ologë, historianë e antropologë, të për emrat e respektuar të shkencave (Marrë nga libri) Korresp. “Rruga e Arbërit” 4 - Qershor 2008 nr. 26 Një vështrim mbi qytetin e Dibrës së Madhe: Gjendja ekonomike katastrofike, mungese e frondeve për punë, kufiri pa regjim të lirë vizash, punësimet partiake, sytë drejt mërgimit, Rruga e Arbërit... aktualitet Shkatërrimtarët e Dibrës së Madhe Dibra e Madhe sot i ngjan një xhehenemi ekonomik e social dhe një qyteti në shkatër- rim e sipër, i cili sfidon vetëm falë këmbëngulësisë dhe guximit viktimizues patriotik të qytetarëve Nga Rexhep TORTE të saj të ndershëm e HISTORIA E DHEMBSHME fisnikë Dibra e Madhe në lulëzimin e vet në shekullin e 19 dhe fillimshekullin e ujit kanë nguruar të mbjellin ngastrat Mbase këta biznesmenë kanë të drejtë 20 ishte qendër shumë e zhvilluar me misër,fasule e zarzavate tjera, RRUGA E ARBËRIT SJELL ZHVILLIMIN kur flasin për burokracinë dhe pasig- dhe e rëndësishme zejtare,tregtare dhe edhe pse çmimet e artikujve ushqi- Pozita gjeostrategjike e Dibrës së Madhe fillimi i ndërtimi të Rrugës së urinë e kapitalit në Maqedoni, sepse kulturore. Ky qytet përbënte nyjën morë çdo ditë shkojnë në rritje. Qe- Arbërit në segmentin rrugor prej 17 kilometrave nga çezmat e Çerenecit nuk duan të kenë risk në shpenz- kryesore të tregut unik shqiptar qoftë veritë miskine maqedonase si dje deri në Bulqizë të Shqipërisë, kanë rritur shpresën për një frymëmarrje imet e parave të tyre të fituara me nga Durrësi për në Sofje,qoftë nga edhe sot nëpërmjet pezullimit të zhvillimore të Zonës së Dibrës. Ndërtimi i kësaj rruge distancën nga mund e djersë. Selaniku për në Manastir e Kosovë. fondeve dhe mosaprovimit të pro- Dibra deri në Tiranë do ta bënte 72 kilometra. Kalimi i kësaj rruge nga Teposhtëza e Dibrës së Madhe fil- jekteve zhvillimore, më shumë se Shqipëria për në Maqedoni nëpër Dibër të Madhe do të mundësojë loi me vrasjet, djegiet, grabitjet dhe gjysëm shekulli Dibrën e Madhe sho- zhvillimin e hovshëm të Dibrës dhe të zonës më gjerë. Pritet që Sh- NJË FAKULTET EDHE shkatërrimet fatale tri herë radhazi hin me sy shkatërrues, xheloz e për- qipëria dhe Maqedonia sa më shpejt ta ndërtojnë pjesën e vet të kësaj NË DIBËR TË MADHE nga hordhitë serbe dhe me vendosjen buzës. Se çfarë qëndrimi shkatërrues rruge në të mirë të Dibrës dhe të tërë qyteteve ku kalon kjo rrugë. Një nga nënshkrueset për hapjen padrejtësisht të kufirit me insistimin ndaj Dibrës së madhe kanë patur qe- e Universitetit të Tetovës në vitin 1994 hegjemonist ruso-serb dhe mbësh- veritë maqedonase,tregojnë qartë seg- ishte edhe pushteti vendor i Dibrës tetjen e Konferencës së Ambasadorëve mentet rrugore prej 25 kilometrave disa ditë. jashtë vendit nëpërmjet lotarisë ameri- së Madhe. Megjithatë kaluan kaqë në Londër në vitet 1912/13,dhe kon- nga Dibra e Madhe drejtim të Shk- Kabinetet shkollore në dy shkollat kane ose në të zezë duke paguar shu- vite dhe janë hapur fakultete të këtij firmimin në Konferencën e Paqes në upit dhe të Strugës me gjërësi vetëm fillore dhe në atë të mesme janë të ma të mëdha dollarësh. universiteti në Gostivar, Strugë e tash Paris në vitet 1919/20, kur Dibra e 5 metra. pa pajisur fare, aty mësimi zhvillo- mendohet të hapen edhe në Shkup e Madhe u nda nga trungu stërgjyshëror het në mënyrë tejet primitive. Bib- MËRGATA Kumanovë, ndërkaq për hapjen e një dhe mbeti në Maqedoni. KUFIRI PA REGJIM TË LIRË liotekat e shkollave gjithashtu janë pa DORËSHTRËNGUAR fakulteti në Dibër të Madhe nuk men- VIZASH libra të mjaftueshme. Mërgimi i hershëm dhe numri i dohet fare. Ka mendime se do të ish- GJENDJA EKONOMIKE Edhe pas gjysëmshekulli të perdes Askush deritani nuk ka krijuar madh i mërgimtarëve dibranë në te mirë që në Dibër të Madhe të ha- KATASTROFIKE së hekurt të kufirit, edhe pas tetëm- kushte që të rinjtë dibranë kohën e shumë shtete të botës, sidomos në pet Fakulteti i Kulturës Fizike, sepse Me ekonomi tejet të alivanosur, bëdhjetë viteve të demokracisë, mo- lirë ta kalojnë në mënyrë të dobish- SHBA dhe dëshmimi i tyre si biznes- ekzistojnë mundësi dhe terrene tokë- me mungesë stimulimi për zhvillimin sangazhimi sa duhet i Shkupit dhe me e të kulturuar. Të rinjtë dibranë menë të suksesshëm, ka bërë që të sore dhe ujore për këtë degë, e para, e ekonomisë së vogël e të mesme, Tiranës në drejtim të liberalizimit të janë lënë në mëshirën e rrugëve, të posedojnë miliona e miliona dol- dhe e dyta, Dibra e Madhe ka në afërsi me bujqësi në dekadencë, me paral- vizave, kanë bërë që në vendallimin kafeneve dhe të drogës, që për fat të larë. Megjithatë përveç dibrano-ameri- zona të gjera të Shqipërisë prej ku izim total të sistemit të ujitjes, me kufitar të Bllatës edhe pse i pajisur keq kohëve të fundit e ka kapluar edhe kanit Ibrahim Kolari,asnjë dibran tjetër mund të vinin shumë të rinj për të regjim ndërkufitar vizash pengues e me personelin kufitar të shërbimit, rininë dibrane në nivel tepër shqetë- mërgimtar nuk ka investuar në rritjen studjuar në këtë fakultet. Dibra e jo zhvillues, me më shumë se katër çdo ditë të kalojnë vetëm dhjetëra sues. e biznesit dhe të ekonomisë në Dibër Madhe e meriton ta ketë një fakultet mijë persona që kërkojnë të punëso- vizitorë dhe disa automjete, mes tyre Këto rrethana të padurueshme kanë të Madhe. Pjesa dërmuese e sepse vënia e nënshkrimit për hapjen hen në Byronë për punësim, me një vetëm ndonjëri i ngarkuar me tulla ndikuar që prindërit dibranë dhe të mërgimtarëve biznismenë dibranë e UT-së asokohe nuk ishte gjë e lehtë mijë e pesëqind përfitues të ndih- ose tjegulla, sepse mallrat e tjera janë rinjtë dibranë të mendojnë për ta brak- është e prirur të premtojë shumë e të dhe se shumë qytete tona nuk patën mës sociale, me një numër të madh orientuar për çdoganim në vendkal- tisur Dibrën e Madhe , duke migruar mos realizojë asgjë në vendlindje. guximin ta japin nënshkrimin e tyre. personash që trokasin në derën e imin Qafë Thanë te Struga. pushtetit vendor për ndihma njëherëshe për bukën e gojës, qytet PUNËSIMET PARTIAKE Minierat e kromit, Ministri i Ekonomisë replikon me firmat e licencuara të Bulqizës: pa asfarë kushtesh ku rinia do ta ka- Nga papunësia e madhe dhe in- lonte kohën e lirë në mënyrë të teresimi për të gjetur punë, bijnë në dobishme e të kulturuar dhe jashtë sy punësimet partiake sidomos gjatë Ju nxisni punën pa kushte sigurie kthetrave devijante e të drogës, me fushatës parazgjedhore dhe pasgjed- tendencë mërgimi të qytetarëve në hore, në pjesën më të madhe duke everia nuk po ia del dot të vërë nën kontroll rritje të vazhdueshme, Dibra e mad- punësuar persona që sjellin vota, e Qsituatën e vështirë dhe të rrezikshme që është he sot i ngjan një xhehenemi duke përjashtuar cilësinë dhe vlerat krijuar në minierën e Bulqizës, ku shumë banorë të ekonomik dhe social, një qyteti në profesionale. Faktor ky që dashtë pa zonave përreth, në mënyrë të paligjshme shfrytëzojnë shkatërrim e sipër, i cili sfidon vetëm dashtë bën që dibranët të jenë pre e rezervat e mineraleve duke rrezikuar jetët e tyre. Edhe falë këmbëngulësisë dhe guximit vik- manipulimeve dhe e denigrimeve pas paralajmërimeve për denoncime në prokurori dhe timizues patriotik të qytetarëve të saj partiake, shpeshherë duke kaluar nga përfshirjen e policisë për të normalizuar situatën, të ndershëm e fisnikë. një parti në tjetrën varësisht nga prem- duket se gjendja në miniera vazhdon të mbetet kao- timet e dhëna. tike. Ministri i Ekonomisë dhe Energjetikës, Genc MUNGESA E FRONTEVE Ruli, ka akuzuar për këtë shoqëritë e ligjshme, që PËR PUNË SYTË DREJT MËRGIMIT kanë licenca për të shfrytëzuar minierat apo stoqet e Nga orët e mëngjesit qendra e Në Agjensionin për punësim në mineraleve, pasi, sipas tij, janë ato që i nxisin ban- qytetit është pothuajse e vdekur dhe Dibër të Madhe presin punë më orët për të mbledhur krom në stoqet e akumuluara mund të takosh tek -tuk ndonjë per- shumë se katër mijë persona, mes tyre në vite. son. Kjo sepse në Dibër të Madhe edhe me arsim sipëror. Në mungesë Ruli u është drejtuar përfaqësuesve të shoqërive mungojnë fabrikat dhe frontet e të vendeve adekuate të punës disa të minerare me tone të ashpra duke i kërcënuar ata me punës, që do ta gumëzhinin qytetin rinj të diplomuar punojnë si shoferë ndëshkime të ashpra nëse kjo situatë do të vazhdojë. në orët e mëngjezit duke vajtur në taksish apo kamarierë, ndërsa pjesa “Ne kemi informacion të plotë dhe të saktë se kjo punë dhe në orët e pasditës duke u më e madhe ka mbetur e zhgënjyer dukuri po nxitet nga ju. Kemi kontrolluar shifrat e kthyer nga puna. dhe e dëshpëruar. eksportit dhe rezervat tuaja minerare në Portin e masa ndëshkuese. “Qeveria nuk ka ndër mend të tole- Bujqit e vyer dibranë edhe pse me Nga varfëria dhe pamundësia për Durrësit dhe i kemi krahasuar ato me kapacitetet e rojë këtë situatë. Ju paralajmëroj nëse sërish do të dëshirë të zjarrtë për punë, nuk kanë të gjetur punë shumë qytetarë troka- minierave që keni në përdorim. Nuk rakordojnë, çka kemi informacione se ju po vazhdoni të nxisni ban- mundësi stimuluese dhe pikë uji nga sin në derën e kryetarit të komunës orët të mbledhin stoqet e mineraleve do të heqim Sistemi dhe rrjeti i ujitjes.Veç tregon se kromin e mbledhur nga banorët e blini ju”, qoftë edhe për ndihmë të njëhershme tha Ruli. Më tej, kreu i Energjetikës ka paralajmëruar licencat”, kërcënoi Ruli. drithërave të mbjella në mungesë të sa për të siguruar bukën e gojës për nr. Qershor 2008 - 5 26 Fjala dhe kuvendi i dibranit shquhet për mendjemprehtësi e lakonizëm, për peshë mendimi, për sinqeritet e dashamirësi, por edhe për këmbëngulje kumtesë e qëndresë imponuese, bindëse.

Fisnikëria dibrane nuk Nga: Dr. LAURANT BICA i ka lënë asgjë mangut (Vijon nga faqja 1) Fisnikëria dibrane asaj evropiane, në sjelljen e saj mondane, 1. FISNIKËRIA SI SHTRESË në mikpritje, në SHOQËRORE veshje, në maniera, në (Roli i fisnikërisë dibrane pushimet e saj, në në historinë kombëtare luksin e saj.. dhe më gjerë)

Natyrisht, ekzistenca e fisnikërisë nuk shqiptar, është Shqipëri. Për këtë ide- është një fenomen thjesht shqiptar në al fisnik gjatë luftës ai mori dy plafë mesjetë, por mbarëeuropian e më në trupin e tij. Ishte po ky ideal që gjerë botëror. Fisnikëria apo klasa drej- më 1991, sikurse i ati tetë dekada tuese, kjo shtresë e shoqërisë shqiptare më parë më 1913, të bëjë në Trieste të mesjetës, përfshi dhe atë të një re- me iniciativën e vet takimin Berisha- ligjioni të caktuar, Dibrës, nuk binte Nano, për të biseduar e gjetur “gju- më poshtë se ajo evropiane ose më hën” midis tyre në emër të së mirë të themi nuk dallohej aspak nga ardhmes së Shqipërisë... ajo, ishte në të njëjtat parametra, bile, duke marrë parasysh që ishte pjesë e 2. FISNIKËRIA SI VIRTYT aristokracisë së Perandorisë Bizantine, e cila arriti majat e një qytetërimi të Unë fisnikërinë si virtyt moral do shkëlqyer në kulmet e saj; në shumë ta shihja në disa plane, e do ta drejtime ia kalonte asaj europianop- zbërtheja si më poshtë: erëndimore. Së pari, si një sjellje e caktuar, që Kjo situatë vazhdoi edhe në shek- do ta përfshija në fjalën “zotnillëk” ujt osmanë. Ndërroi vetëm feja. Fis- KUSH ËSHTË DR. DR. LAURANT BICA apo “xhentëlmen”. nikëria dibrane nuk i ka lënë asgjë Së dyti, fisnikërinë unë do ta kup- mangut asaj evropiane, në sjelljen e Dr. Laurant Bica ka lindur më 18 mars 1951 në Korçë. Ka mbaruar aty toja në zakonin e mikpritjes. saj mondane, në mikpritje, në gjimnazin “Themistokli Gërmenji”, dhe më pas Degën e Filozofisë në Së treti, me fisnikëri unë do të veshje, në maniera, në pushimet e Fakultetin e Shkencave Politiko-Juridike në Universitetin Shtetëror të kuptoja njerëzit mirëbërës, bujarë. saj, në luksin e saj, etj, etj. Familjet Tiranës. Në vitet 1973-1993 punoi si pedagog aty dhe mbrojti diserta- Së katërti, si një ndikim, si një princërore shqiptare të mesjetës ish- cionin për gradë shkencore “Hasan Tahsini – Jeta, vepra, idetë”. Nga autoritet moral, shpirtëror. in lidhur direkt me oborrin bizantin viti 1994 deri më 2005 jetoi në Republikën e Turqisë ku punoi si ped- Së pesti, si burrni. dhe oborret më të shquar mbretërore agog në profesion të lirë. Dy vitet e fundit punon si pedagog i jashtëm Së gjashti, një ballafaqim me të Europës perëndimore e qendrore, pranë universiteteve “Kristal” dhe “Marin Barleti” në Tiranë. Zotëron vështirësitë e jetës, si guxim, si si me lidhjet martesore, dinastike, disa gjuhë të huaja. Ka një veprimtari të gjerë botuese si në Shqipëri, trimëri. jepnin e merrnin vajza me Francën, Kosovë, ashtu edhe në Turqi. Së shtati, në kuptimin e virtytit, Spanjën, Italinë, Gjermaninë, Aus- edhe si pastërti morale. trinë, Hungarinë, pa folur në Bizant. vet duke kaluar lumin Devoll, zotërim fisnikë. Një pjesë u islamizuan dhe Deshat. Në Shpalljen e Pavarësisë Së teti, mbajtjen e fjalës së dhënë, Një pjesë e tyre si Arianitët etj., kish- i Muzakajve. Gropajt dhe Muzakajt, ruajtën pronat, u bënë pashallarë në më 1912 Ohrin e Strugën i përfaqë- besën. Dibrani e ka të rëndë dhënien in lidhje direkte me oborrin peran- dy familje të fuqishme feudale të Sh- Ohër, Dibër, Strugë etj. Në fillim suan Gropajt, Zyhdi Ohri (Çoku) dhe e fjalës, por kur e jep nuk e tradhton dorak bizantin. qipërisë lindore do të hynin në his- përdorën fenomenin e laramanisë, si Xhemal Ohri (Çoku), bejlerë të besën. Rrënja e atij regjioni të sotëm që tori si armiq të betuar tradicionale të kriptokristinë, dhe më pas u islami- Ohrit, fis i Hamdi Ohrit, si dhe Së nënti, dhe së fundi, do të kup- toja zgjuarsinë, inteligjencën, quhet Maqedoni, e që dje është qua- serbëve, si antiserbë të deklaruar. zuan plotësisht, por si besimtarë të Mustafa Barotçia. Në Krah të Ismail mençurinë dhe ky është një element jtur Vilajet i Manastirit, plus minus Më 1389, në krah të Teodor Koro- sektit bektashi. Nuk është e rastit Qemalit qenë dy fisnikë dibranë. Dy thelbësor i saj. këto apo ato territore sipas ndryshi- na Muzakës, do të luftonte dhe një përhapja e bektashizmit në këë sh- nënkryetarët e Kuvednit Kombëtar të Unë do të ndalem vetëm në një meve administrative të kohëve të fisnik Gropa në betejën e famshme kallë në zonën e Dibrës. Vlorës ishin Vehbi Agolli (Dibra) dhe aspekt të saj, në atë si “mençuri”. ndryshme, është ajo që është quaj- të Kosovës, të koalicionit ballkanik Një krah i Gropajve apo Çokëve Dom Nikollë Kaçori, njëri hoxhë e Është e famshme mençuria di- tur Dibër e Madhe dhe Dibër e Vogël kundër invadorëve osmanë. Kështu vazhdoi në kryeqytetin e Perandorisë tjetri prift, por të dy atdhetarë të kul- do t’i shohim krah për krah Muzakajt Osmane, aty ku vendosej fati i çdo luar. i pari nga oxhaku i Agollëve, brane, po dhe ajo që quhet “alego- (pra dy Dibrat), dhe rrënja e Dibrave ria dibrane”. Unë po u përmend dy është fisnikëria dibrane apo ajo që e Gropajt në histori të pandarë nga gjëje, dhe i pronave të tyre, apo dhe rrjedhimisht, siç e kemi thënë më njëri-tjetri. Zaharia Gropa do të ish- i tërë Perandorisë. Nuk është e rastit sipër, prapë ishin me rrënjë Çoku profesorë të saj, filozofin Dine Hox- do ta quaja dinastia, familja e mad- te, si të thuash, në periudhën skënder- që në shekullin XVI në Perëndim (Gropaj). Ai u zgjodh kryetar i Pleqë- ha, dhe i dyti Haziz Ndreu, edhe he fisnike Gropaj, sipas emrit të fs- begiane, mesin e shekullit XV, min- gjejmë një Papë i mbiquajtur Papa sisë (Senatit) në Kuvendin e Vlorës. këngëtar e folklorist i mirënjohur. Të hatit nga rridhte apo Çoku (Qoku) istër i jashtëm i kryetrimit Skënder- Çoka (apo Çoku), dhe po në këtë Pra, në Pavarësi ishin oxhakët e Sh- parin e kanë quajtur Dekan i “Uni- sipas mbiemrit të origjinës. be, do të shkonte në misione të cak- shekull, në apogjeun e supershtetit qipërisë që përfaqësonin popullin versitetit të Dibrës”, “Sokrati i Di- Familja princërore e Gropajve tuara në Itali, Romë, Venedik, Raguzë osman, gjejmë një kryeministër me shqiptar. Ismail Qemali (Vlorajt), brës”, “Profesor i alegorisë dibrane”, (apo Çokëve, e njëjta gjë) del që në dhe do të dallohej jo vetëm si diplo- origjinë nga bejlerët e pashallarët e Murat Toptani (Toptanët, Topiajt), dhe atë e njihte mbarë Shqipëria. vitin e largët 1218 (tetë shekuj për- mat, por do të ishte një ndër dy gjen- Ohrit, Halil Pashë Ohri. KJo famil- Zyhdi e Xhemal Ohri (Çoku), Vehbi Vetë mbreti Zog e kishte këshilltarin para) në histori. Këtë e kemi nga një eralët më të shquar të tij në betejat je princërore i mbijetoi kohërave si Agolli (Çoku), Mithat Frashëri e ve. Ai ishte nga Muhuri i Dibrës. dokument i zbuluar nga Akademia e për 25 vjet rresht me osmanlinjtë. në Lindje, ashtu dhe në Perëndim. (Frashërllinjtë, Dukollarët, etj., etj. Sipas popullit të këtyre anëve, “Dje- Shkencave të Berlinit, që flet për të Gropajt kanë qenë suzerenë të Pa- Në vitet ’40, ’50, ’60, të shekullit Kongresi i Triestes më 1913, ku mori pi i urtësisë së Nëntë maleve të Di- dhe një nga prekursorët e saj sevasti triarkanës së Ohrit, për sa kohë ekzis- XIX Iljaz Pashë Dibra (Çoku-Gropaj) pjesë dhe një Faik Konicë etj, figura brës është në fshatin Muhur”. Profe- Andrea Gropa (Titulll i një ofiqari toi ajo deri në vitin 1767, kur ajo u përmendet si hero kombëtar i sh- eminente atdhetare, ishte vepër veç sori i dytë është Haziz Ndreu, i cili bizantin që vjen menjëherë pas per- mbyll nga Patriarkana e Madhe e Ko- qiptarëve. Dibrës i ra për risk të të tjerëve e atdhetarit Hamdi Ohri. ka shkruar një vepër të tërë, të mirën- andorit). Rreth gjashtë dekada më standinopojës. Patriarkana e Ohrit ka luftojë kundër të gjithë fqinjëve gra- Në të njëjtën rrugë eci dhe i fund- johur, me emrin “Alegoria dibrane”. vonë del prapë një Pal Gropa në vitet qenë nën mbrojtjen dhe kontrollin e bitqarë, edhe bullgarë në lindje, edhe mi fisnik i Gropajve. Në gjurmë të Dihet se tek ilirët, në dallim nga 1272-1273 në tratativa me An- tyre dhe në shumicën e saj patrikët e në verilindje në Toplicë, Nish, derës së vet fisnikë ishte Mentor tërë popujt e botës, kemi pasur një zhuinët, i cili flet jo vetëm në emër saj kanë qenë të gjakut shqiptar. kundër serbëve, edhe në Thesali e Çoku, djali i Hamdi Ohrit, që në perëndi të veçantë që s’e ka pasur të vet, por në krye të një grupi bu- Pas vdekjes së Skënderbeut, me Selanik kundër grekëve, por edhe Asamblenë Kombëtare të 1943 ku askush, një perëndi për dijen, ditur- jarësh shqiptarë. Gropajt u përsërit ajo që u ndodhi kundër malazezëve. ishte deputet i Strugës, deklaroi bur- inë, që s’e hasim në asnjë popull Një Andrea Gropa tjetër më pas gjithë princërve shqiptarë. Një pjesë Një nga ato që është në linjë rërisht se Shqipëria nuk e pranon tjetër. Emri i saj është URIDIA do të jetë dhëndër i Andrea Muza- e mirë kaluan detin dhe u vendosën direkte, në vijimësi, është fisi në pushtimin fashist. Ishte ideali ko- (domethënë “Uri për dijen”). Sipas kës, i dinastisë tjetër princërore fqin- në Italinë e Jugut. Gjurmë të fisni- fillim me mbiemrin Beqiri, e pastaj mbëtar që në vitin 1944, në kohën e etnologut të njohur Mark Tirta, është je me ta dhe së bashku do të mund- këve Gropaj gjejmë në një fshat ar- i shndërruar në Hajdaraga, nga famil- gjermanëve, kur këta u prishën me mjaft domethënëse formula e mirën- nin Marko Kralin, njri i mbretit serb bëresh midis Brindisit e Barit, në jet e parësisë së Dibrës. Po nga Çokët bullgarët dhe vendlindja e tij Ohri johur e proverbiale që thotë se Stefan Dushanit dhe prindi Muzakaj Monteçilione, ku çdo vit bëhet fes- rrjedhin dhe këto katër oxhaqe të mbeti pa zot për pesë ditë rresht, e “Mendja”, “Urtia” ka le në Dibër... do t’u bashkojë zotërimeve të veta Ko- tivali e parada me veshjet e fisnikërisë Dibrës: Në Dibër të Madhe ishte shtyu të fusë 10 vetë të armatosur të Fjala dhe kuvendi i dibranit shquhet sturin, ndërsa princi Gropaj do t’u shqiptare, si të Vrana Kontit, Muza- shtëpia e Hoxhollit; në Dibër të veshur me kostum kombëtar e qe- për mendjemprehtësi e lakonizëm, bashkojë feudeve të veta qytetin e kajve, Gropajve e të tjerë. I gjithë Poshtme ishin tre oxhaqe: ai i Ag- leshe të bardha, të ngrenë flamurin për peshë mendimi, për sinqeritet e Ohrit. Kjo në mesin e shekullit XIV. fshati dhe ndonjë fshat arbëresh për- ollëve në Dohoshisht, ai i Karahasan- shqiptar kuq e zi me shkabën dashamirësi, por edhe për këmbën- Stefan Dushani do ta linte kokën e reth e mban veten se ka prejardhje it në Brezhdan dhe ai i Xhilagës në dykrenore, për të treguar se Ohri është gulje e qëndresë imponuese, bindëse. 6 - Qershor 2008 nr. 26

Në shek. XV Çidhna e Poshtme, së bashku me Çidhnën e Epërme , Sinë e Epër dhe e Poshtme, Gurë, Arras, Shashar, në përbërje të Kidhnës së famshme mesjetare, luajti një rol të rëndësishëm në epopenë skënderbejane kundër superfuqisë otomane. arkeologji

ra në një fushë skajore në jug-lindje të fshatit Çidhën e Poshtme, në ven- din e quajtur’’Kisha e Salës’’, që për- faqëson rrënojat e njerës nga kishat Harta arkeologjike e paraosmane të fshatit.

10. PERIUDHA E SKËNDERBEUT Kjo periudhë në plan arkeologjik është përfaqësuar nga dy kala tipike zonës së Çidhnës të Skënderbeut. E para quhet edhe kalaja e Skënderbeut, ose Çidhnës . Rrënojat e saj gjenden në një kreshtë Nga Prof.asoc.dr. ADEM BUNGURI shkëmbore me lartësi 1205 m, në thellësi të luginës së Setës. Ajo ka sipërfaqe të vogël dhe një pozicion (Vijon nga numri i kaluar) shumë të mbrojtur nga natyra, në kontroll të Çidhnës së Poshtme dhe 4. PERIUDHA HELENISTIKE rrugëve dytësore që lidhnin Çidhnën (SHEK . IV - I P.E.S) me Lurën dhe kalanë e Stelushit. Në Gjetjet e kësaj periudhe janë të pa- pjesën më të lartë të kalasë, duken kta dhe vijnë nga dy pika të Çidhnës gjurmët e një kulle rrethore, ndërsa së Poshtme, përkatësisht nga “Vneshta në shpatet e saj jugore dhe lindore, e Kolës “ dhe “ Kepi i qytetit “. lexohen trakte murresh mesjetarë të 1. Me emrin “Vneshta e Kolës “(ose lidhur me llaç gëlqerorë të cilësisë së “Linajshte”), njihet një tarracë thua- dobët, si dhe muret e një stere uji. jse eliptike me sipërfaqe te sheshtë Aty janë gjetur gjithashtu edhe frag- rreth 10 ha. Ajo ndodhet në pjesën si dhe karakterin mbrojtës të kësaj krahun e djathtë të Drinit të Zi, sot së Poshtme, në pavionin arkeologjik mente enësh të periudhës mesjetare, veriore të Çidhnës së Poshtme, midis fortese në funksion të Çidhnës së nuk ka mbetur asnjë shenjë. Gjurmët të MHP, ruhen dy varëse bronzi të me formë dhe dekor të ngjashëm me rrugës automobilistike dhe lagjes Poshtme. Të bazuar në të dhënat e e ruajtura të tij, të përfaqësuara nga ngjashme me një varëse të Krujës, të ato të kalasë së Stelushit, të Koxhax- “Cani “ në jug dhe shkollës 9 vjecare praqitura më lart, mendojmë se mure të ndërtuara me llaç gëlqeror, shek.VII - VIII pas Kr21. hikut etj, të datuara në shek.XIV- te fshatit në veri. Tarraca ka lartësi mundësitë më të mëdha për një vend- koloneta tullash dhe mozaikë, janë XV24. Kjo kala shërbente si pikë vrojti- absolute 620 m dhe relative 10 – 15 banim të periudhës helenistike, i ofron gryer pa mëshirë nga ujrat e Drinit, 8. PERIUDHA II E MESJETËS SË mi dhe lajmërimi me anë sinjalesh m, si dhe një pozitë domunuese mbi tarraca e quajtur “Vneshta e Kolës” duke na kujtuar se duhet të jemi më HERSHME-(SHEK.IX-XI EJ) dhe si vendstrehim në rast reziku, jo fushën përeth, mbi të cilën zbret me (“Linajshte”). të kujdesshëm për ruajtjen dhe Kjo periudhë u bë e njohur nga frag- vetëm brenda mureve mbrojtëse, por një pjerësi të theksuar, veç anës perën- Mendimet e shprehura për lokaliz- mbrojtjen e trashëgimisë sonë arke- mentet e enëve të mbledhura në faqen edhe në grykat dhe lugjet përreth saj. dimore, ku kjo pjerësi zbutet mjaft. imin e qytetit ilir Oaenea në Çidh- ologjike. lindore të Vneshtës së Kolës, ku mbi- Kalaja e dytë, e përdorur kryesisht si Në shpatet lindore të kësaj tarrace, nën e Poshtme16, deri tani pa mbësh- c. Mustafaj zotërojnë ato me fakturë mesatare, të pikë vrojtimi, por edhe si pritë e parë hapja e një kanali nxori në dritë disa tetjen e mjaftueshme arkeologjike, Në arat pranë shtëpisë së H. She- punuara me çark. Ato kanë brum e sulmeve, është ajo e Kepit të qy- fragmente enësh të periudhës qyteta- bazohen kryesisht në përshkrimin e hut, të fshatit Mustafaj, punimet argjilor, përgjithësisht të pastruar, me tetit në hyrje të Çidhnës së Poshtme, re ilire. Enët janë të punuara me çark, Livit, sipas te cilit, Oaenea ishte qy- bujqësore kanë zbuluar një plor hek- pak përmbajtje silici, të ngjeshur dhe e vendosur në një pozitë mjaft të kanë fakurë të hollë, baltë shumë të teti më i fortifikuar penest, i mbroj- uri dhe një peshore balte të pjekur. të pjekur mirë. Sipërfaqja e jashtme, mbrojtur e strategjike. pastër, me ngjyrë të verdhë në rozë, tur nga njera anë prej lumit Artatus Plori ka formën e një trekëndëshi dy- me lëmim mesatar, ka njyrë gri në të Në shek. XV Çidhna e Poshtme, së pjekje të plotë, me gjurmë verniku dhe nga ana tjetër, prej nje mali shumë brinjishëm me majë të mprehtë dhe zezë, dhe shumë rallë okër në të ver- bashku me Çidhnën e Epërme( Grykë- kafe në të zezë në faqen e jashtme. të lartë që mezi kalohej17. Përveç pozi- bisht të gjatë me prerje katërkëndëshe. dhë. Enët e kësaj kategorie, zakonisht Nokë) dhe fshatrat Sinë e Epër dhe e Ato u takojnë një kupe gjysëmefrike cionit strategjik të Çidhnës së Posht- Ai është identik me një plor të tillë janë të zbukuruara. Në fragmentet e Poshtme, Gurë, Arras, Shashar, në dhe fundit të një kantari, dhe përfaqë- me, në rrugëkalimin e shkurtër që të zbuluar në vendbanimin e peri- enëve të kategorisë së parë, ndeshen përbërje të Kidhnës25 së famshme sojnë importe të Apollonisë. Vlen të lidhte pellgun e Dibrës dhe të Pesh- udhës së vonë antike të Sreœnevos kryesisht vorbat e kuzhinës, shpesh mesjetare, luajti një rol të rëndë- përmendet gjithashtu edhe enë bronzi kopisë (Penestinë) me pellgun e Fan- në Pelagoni18 si dhe në vendbanimin të zbukuruara në reliev, në trajtën e sishëm në epopenë skënderbejane të tipit hidrie, me trup gjysëmsferik, it (viset piruste) dhe më tej me Lezhën e Çifllakut të Gjakovës, me kontekst një shiriti plastik horizontal me pre- kundër superfuqisë otomane 26. qafë të shkurtër, grykë cilindrike, dhe dhe Shkodrën (Labeatinë), (transitus të shek. III-IV e.j19, analogji që na rje konike dhe gropëzime gishti, dhe FUND një vegjë tip fluture, e zbukuruar me et labeatis), mendimet e mësipërme shërbejnë për datimin e plorit tonë me rrallë me shtypje oblike në trajtë email : [email protected] teknikën e ngulitjes me motive janë ndikuar edhe nga përqasja fone- në të njëjtën kohë. Gjetja e këtij plori litari, i vendosur në shpatullat e vor- 14 D. Kurti,Tumat IV, V, VI, VII te Burrelit, Iliria 1987, 1, f. 96.; gjeometrike, që i takon importit grek tike e emrit Artatus me emrin e fs- në Mustafaj dëshmon përhapjen e bave. Ndeshet gjithashtu edhe zbuku- B. Jubani, Tumat e dardanëve alpinë të Çinamakut ,diser- të shek. III-II pes 14. tacion, Tirane 1989, tab. LV, 1 hatit të sotëm Arras, buzë lumit te madhe të zhvillimit të bujqësisë në rimi i inçizuar i valëzuar apo linear, i 15 Një trakt i tillë u fotografua nga fotografi R.Veseli në vitin 2. Fortesa e njohur me emrin “Kepi Setës dhe “Kepit të qytetit”, si dhe periudhën e vonë perandorake në përqëndruar në zonën e shpatullave, 1974. Filmi ruhet në arkivin e IMK Tiranë, prej ku e kemi i qytetit”, ka një pozitcion mjaft marrë, duke e përkujtuar me nderim autorin. Sipas infor- nga mali i mezikalueshëm i Runjës zonat fshatare të pellgut të Peshko- në një ose në dy rreshta. Vorba me macionit të dhënë nga studiuesi A. Hoxha, i lindur në këtë strategjik buzë lumit Seta, krejt të në perëndim. Megjithë tërheqjen nga pis, me toka të dhe rezatim të formë të ngjashme dhe zbukurime të fshat, në vitet 80’ të shekullit të kaluar, blloqe të mëdha ngjashëm në pikpamje topografike me gurësh të murreve rrethuese të kësaj fortese, janë thyer kjo hiptezë, duhet theksuar se lokali- mirë diellor njëjta ndeshen thuajse në të gjitha me mina për qëllime ndërtimi! atë të qytetit antik të Beratit (Anti- zimi i qytetit Oaenea, mbetet ende i qendrat mesjetare të vendit tonë e 16 H.Sadiku, Përpjekje për lokalizimin e disa kështjellave dhe patrea), të vendosur pranë Osumit. 22 qytezave ilire të penestëve, Ilirët dhe gjeneza e shqiptarëve, diskutueshëm midis studiuesëve, për 6. PERIUDHA E VONË ANTIKE jashtë tij . 1969, f. 255. ; K.Frashëri, Në gjurmë të qeteteve peneste, Sipërfaqja e brendshme e saj është mungesë të të dhënave më të plota (SHEK.V-VI PAS KR) Studime Historike, 1975, 4, f. 145 ; I. Kaca, Kontribut për lokalizimin e disa qyteteve peneste, sipas te dhenave buri- tërësisht shkëmbore, dhe aq sa është arkeologjike. Për aq sa njohim deri Kalaja e Çidhnës(Kithinas?) 9. PERIUDHA E MESJETËS more e arkeologjike, “Dibra dhe dibranët” , Almanak, e admirueshme si fortesë, aq është e Peshkopi 1981, f. 71. më sot, mendojmë se në Çidhnën e Në këtë periudhë është rifortifikuar PARATURKE (SHEK. XIII – XIV E.J.) 17 Livi, XLIII, 19, 7 - 8, pamundur si qendër e përhershme Poshtme, përkatësisht në Vneshtën e kalaja e Kepit të Qytetit, në hyrje të Një aspekt i jetës së kësaj periud- 18 V. Popoviç, L’Albanie pendant la basse antique, “ Les Illyr- banimi. Vendbanimi i kësaj periud- iens et les Albanais “, Beograd 1988, f. 287, fig. 176, 10. Kolës, duhet të ketë patur një vend- Çidhnës së Poshtme. Rrënoja muresh he, është bërë i njohur nga nje thesar 19 L.Përzhita-F.Peja, Qendra dhe gjetje arkeologjike të shek.I- he duhet të ketë qenë shtrirë si në banim të hapur ilir të periudhës të lidhura me llaç gëlqeror, sipas tekni- monedhash argjendi i gjetur në ven- IV, Harta arkeologjike e Kosovës, I, Prishtinë 2996, f. 157, shpatet dhe në tarracat e ngushta që 23 fig. 6, 18. helenistike, e ndoshta edhe një qytet kës opus incertum, gjenden në anën din e quajtur’’Pusi’’ . Thesari përm- 20 Prok. Caes. De Aedeficis, IV, 29. shtrihen në juglindje të fortesës së të kësaj periudhe, por kjo është ende veriperëndimore të kësaj fortese, ndër- ban 25 copë monedha veneciane, te 21S. Anamali – H. Spahiu, Varreza arbërore e Krujës, Iliria IX “Kepit të qytetit” deri tek lumi i Set- - X, 1979 - 1980, f .171 -172, tab. X, 13, H. Spahiu,Elemente e pambështetur plotësisht me mate- sa pranë saj, edhe gjurmë banesash, prera nga mesi i shek.XIII deri në te traditës antike në kulturën e varrezave të mesjetës së ës, ku janë gjetur fragmente të vogla rial arkeologjik. që mund t’i përkasin të njëjtës peri- fillimin e shek.XIV ( 1253 – 1328 ). hershme shqiptare, 1986, 1, f. 263, tab..I, 13. enësh të periudhës qytetare ilire ash- 22 D.Komata, Disa tipare të qeramikës mesjetare në Shqipëri, udhë. Për rëndësinë e saj në sistemin Në aspektin kronologjik, monedhat Ilirët dhe gjeneza e Shqiptarëve (13-14 mars 1969) f. 226; tu edhe në anën veriore të saj, ku ha- 5. PERIUDHA ROMAKE mbrojtës të perandorisë së hershme janë prerje të 6 dozhëve suksesivë të Gj.Karaiskaj, Gradishta e Symizës…f. 180 - 181, Tab. IX – pet një tarracë e gjërë, e mbrojtur nga X; H.Spahiu-D.Komata, Vep.cit. f. 295 - 296, Tab. IV (SHEK. I-IV E. J) bizantine, emri i saj regjistrohet nga Venedikut, që kanë drejtuar repub- 23 Monedhat janë blerë nga zbuluesi i tyre z. M. Laci ne erërat dhe mjaft e përshtatshme për Kjo periudhë njihet nga disa pika nga Prokopi si një nga 32 kështjellat likën, që nga Ranieri Zeno ( 1253 – konkursin e antikiteteve që muzeu organizoi në vitin 1978. 24S. Anamali, Stelushi, qytet i Skënderbeut në Mat, Studime banim, e njohur me emrin “ Shashari të Çidhnës, si Çidhna e Poshtme, e ndërtuara nga Justiniani në Epirin e 1268 ) deri tek Giovani Soranzo ( 1312 historike 1967, 4, f. 95-112 dhe në Studia Albanica, 1967, i Ruse “, por deri më sot pa gjetje të 20 2, f. 95-105; A. Bunguri, Kalaja e Koxhaxhikut (Dibër), Fushë Alia(Xhiret e Përnezhe), Mus- Ri me emrin Kithinas . Mendojmë – 1328 ). Në këtë vijimësi, nuk ka dorëshkrim. lidhura me periudhën në shqyrtim. tafajt etj. se jemi afër të vërtetës në se shpre- asnjë ndërprerje për një periudhë reth 25 H.Inalçik, Krahina e Krujës dhe e Dibrës rreth vitit 1467, Deri vonë, kjo fortesë ruante trakte a. Në Çidhnën e Poshtme ajo u bë hemi për identifikimin e kësaj kësh- 60 vjeçare, gjë që është refleks i sta- Konferenca II e StudimeveAlbanologjike, Tiranë 1969, f. 15 188. të fortifikimit te saj antik . Ato kanë e njohur nga inventari i disa varreve tjelle në rrënojat e kështjellës së Kepit bilitetit ekonomik dhe politik të ra- 26 Në gusht të vitit 1466 populli i saj u përball me masakren qenë vendosur në faqen juglindore të çnjerezore të sulltan Mehmetit II , i cili, pas dështimit të të zbuluara në shpatin jugor të Ko- të Qytetit ose të Çidhnës. Për këtë jonit ku është gjetur ky thesar. Zbuli- rrethimit të II të Krujës, gjatë tërheqjes për në Stamboll, fortesës, buzë lumit të Setës, që ishte drës së Krashit, ku janë gjetur, disa identifikim bazohemi kryesisht në mi i tij, dëshmon për përfshirjen e kthehet nga Elbasani dhe masakron 8000-gra, pleq e fëm- dhe pjesa më e ekspozuar ndaj sul- ijë, të strehuar në Çidhnën e Poshtme, si hakmarje kundër objekte metalike (një tokëz rrypi gjurmët e mureve opus incertum të zonës së Çidhnës së Poshtme në Skënderbeut dhe njerëzve të trojeve e gjakut të tij. ( Shih meve. Murret e kësaj periudhe ishin bronzi, dy thika hekuri) si dhe frag- ruajtura në perimetrin veriperëndimor marëdheniet ekonomike tregëtare me : G. Biemmi, Historia de vita et gestis Scander-Begh, Bres- ndërtuar me blloqe të mëdhenj gurësh cia 1742, f. 453, F. S. Noli, Historia e Skënderbeut, Tiranë mente enësh të shek. III - IV ej. si të kështjellës, si dhe në parimin e republikën e fuqishme të Venedikut, 1962, f. 111 ). Kjo shpjegon edhe arsyen qe në defterin turk të lidhur në të thatë. Ato së bashku kotruve, ojnohe dhe kana. barazmit fonetik Çidhëna=Kithinas. si dhe për fuqizimin e parisë feudale te vitit 1467 Çidhna e Poshtme kishte 8 shtëpi dhe Çidhna e Epërme(Grykënoka) 16 shtëpi. ( Shih : A. Hoxha, Mbi me toponimin „Kepi i qytetit „ , si b. Fushë-Alie(Xhiret e Përnezhe) vendase. lokalizimin e fushës së betejës së Torviollit, Studime dhe ato pak gjetje qeramike, dësh- Historike, 1979, 3, f. 236 dhe Studime për epokën e Skënder- Nga vendbanimi i hapur romak i 7. PERIUDHA I E MESJETËS SË Gjithashtu kësaj periudhe i takojnë beut, II, Tiranë 1989, f. 572.). Për intensitetin e lartë të mojnë ekzistencën aty të një vendba- njoftuar nga H. Sadiku në vitet 70 të HERSHME ( SHEK.VII-IX EJ ) edhe disa parete enësh shumë të copë- banimit në periudhën paraturke, dëshmon edhe ekzisten- nimi të fortifikuar të periudhës ilire ca në hapësirën e këtij fshati e rrënojave të 3 kishave shekullit të kaluar, i vendosur në Nga një pikë e panjohur e Çidhnës zuara dhe pa asnjë zbukurim të gjetu- katolike me përmasa të vogla. nr. Qershor 2008 - 7 26 Intervistë me Ibrahim Kolarin, që njëherësh është edhe kryetar intervistë i Shoqatës Atdhetare Dibrane me seli në New Jork.

Ibrahim Kolari, dibrano-amerikani investues më i mirë në Dibër të Madhe Investimi në vendlindje më lumturon ë SHBA kanë emigruar më dohem t’i bindi e të sjell investitorë ”Unë jam duke inves- Nshumë se 10 mijë dibranë. Atje të bizneseve tjera në vendlindje, por jeton dhe punon edhe një Dibër ata nga moszbatimi i ligjit heqin dorë tuar në Dibër tashmë 5 tjetër, ajo tej Atllantikut. Në mesin nga investimet. Edhe institucionet vite. Deritani kam e këtyre dibranëve ka edhe shumë administrative e bankare në Maqe- që janë dëshmuar të suksesshëm në doni janë ato që e pengojnë dhe de- investuar afër 1 milion bizneset e tyre dhe disponojnë pa- moralizojnë investuesin. suri që arrin miliona Në tërë botën vlen rregulli se për euro.Investimin tim ia dollarë.Megjithatë këto dibrano- të qenë i pasur duhet të përpiqesh e kam borxh amerikanë për fat të keq në vendlind- të punosh, ndërsa këtu në Maqedo- jen e tyre nuk po investojnë fare nga ni ndodh e kundërta. vendlindjes, ku kam kapitali i tyre. Shembull negativ është edhe fak- lindur dhe jam rritur. Ibrahim Kolari është i vetmi di- ti se për të marrë një kredi për ta brano-amerikan deri më sot, i cili zhvilluar më tej biznesin në Maqe- Malli për vendlindjen në Dibër të Madhe ka investuar afër doni, edhe pse janë para që vëhen më shtyn që pasurinë, 1 milionë euro duke e ngritur bazën në lëvizje për rritje të biznesit, du- e tij të betonit. het të paguash 18% tatim për shte- zotësinë dhe eksperi- Ibrahim Kolari, që njëherësh ësh- tin, kjo për ne është e pakuptueshme encën time ta sjell në të edhe kryetar i Shoqatës Atdhetare dhe frenuese.Kjo don të thotë se sh- vendlindje. Kam parë Dibrane me seli në Njy Jork, ditë teti merr tatim për paratë që mi jep Në foto: Ibrahim Kolari më parë erdhi në vendlindje dhe për kredi për ta zhvilluar biznesin. Në si bëjnë biznes kombet lexuesit tanë zhvilluam këtë bisedë. Maqedoni nuk kuptohet dhe nuk ka barazpeshë as biznesi, as politika dhe tjera që jetojnë në zuar pasi koha dhe momenti i sotëm Institucionin e emigracionit, me LIGJI DUHET TË RESPEKTOHET E as qëllimi i tyre. SHBA, si ata intereso- shkojnë në favor të shqiptarëve.Ne Zyrën e avokatit shtetëror që është ZBATOHET Shembull tjetër absurd për mua duhet të jemi të kujdesshëm ndaj është në mbrojtje të ligjit, me kon- I pyetur se çka më së shumti e është, se si Greqia fqinje e cila në hen dhe investojnë në qëndrimit të shtetit amerikan, i cili gresmenë të ndryshëm etj.”. shqetëson në vendlindjen e tij, Ibra- vazhdimësi vepron ta shkatërrojë vendlindjen e tyre. na ka dalë në ndihmë rreth çështjes him Kolari, përgjigjet se: ”Më bren- Maqedoninë, i ka ble të gjitha ndër- së përgjithshme shqiptare, e sidomos DIBRA PRET NDIHMËN E TË gos së tepërmi fakti kur shikoj e dëg- marrjet e rrëndësishme që kanë profit Ndjehem shumë me rastin e Pavarësisë së Kosovës. GJITHËVE joj për punën e institucioneve ad- të sigurtë, si Fabrikën e Çimentos, krenar që jam shqiptar Dëshiroj tu bëj një urim tërë sh- Në pyetjen se çduhet bërë në të ministrative në Shqipëri, Maqedoni Rafinerinë OKTA, Bankat, Teleko- qiptarëve për shtetin e ri të Kosovës mirë të Dibrës së Madhe , Ibrahim dhe Kosovë, të cilat deritani më min, Vodafonin etj., ka bërë monop- e që jam dibran. që u deklarua më 17 shkurt dhe për Kolari, thotë se:”Siç jam shprehur shumë kanë punuar për për interesa ol dhe punon sipas diktatit të saj, Kushtetutën më 15 qershor të këtij edhe më parë në Dibër të Madhe vetjake se sa për vendin dhe popul- duke ofruar edhe çmimet e shërbi- viti , ku edhe unë mora pjesë në del- është më se e nevojshme që pushte- lin. Një gjë e tillë na turpëron të meve më të larta në Evropë. Greqia e tjera simotra politike shqiptare, dhe egacionin e kryesuar nga Eliot Engël ti vendor, policia, gjyqësia, prokuro- gjithëve. e cila armiqësinë ndaj Maqedonisë e kritikuam këtë person të rrezikshëm dhe kongresmenja Mis Smit”. ria dhe Myftiu, të ulen e ta vendosin Kur flasim për Maqedoninë gjend- e dëshmoi edhe me veton lidhur me dhe priftin Artur Liolin, i cili e kish- sëbashku ardhmërinë e këtij qyteti, ja është e ngjajshme.Rymat dhe par- emrin dhe pengoi kandidimin e te ftuar si mysafir nderi, Janullatosin, SH.A.D ME PLOT AKTIVITETE TË të cilin unë sot e shoh si qytet të titë e ndryshme nuk kanë politikë të Maqedonisë në NATO. Për mendi- i cili në vazhdimësi përpiqet që Sh- DOBISHME lënë pas dore, si shtëpi pa zot përbashkët korrektuese ndaj qeverisë, min tim kjo don të thotë shfrytëzum qipërinë ta bëjë Greqi. Kritikat tona Për aktivitetet e Shoqatës Atd- shtëpie.Kam propozuar që këtyre fak- ata ngatërrohen e polemizojnë me i rastit dhe i gjendjes nëpër të cilën të fuqishme i publikuam në stacio- hetare Dibrane, Ibrahim Kolari, thotë torëve të sipërpërmendur tu bash- njëri-tjetrin dhe krijojnë terren për kalon Maqedonia. net e atjeshme televizive dhe në se:”Aktivitetet e shoqatës këtu janë kangjiten edhe aktivistë nga diaspo- keqpërdorime. Në Maqedoni dhe në Shembull tjetër negativ është edhe mediat e shkruara “Illyria”dhe “Bota të shumta dhe të rëndësishme për ra, sepse përveç ndihmës financire vendet e Ballkanit, duhet ndjekur fakti se, kudo në Evropë 1 tonelatë Sot”. komunitetin dibran e më gjerë. Sho- që shumë mëgimtarë u dërgojnë shembulli i SHBA-ve, ku janë të pran- çimento kushton 49 euro, ndërsa në qata viteve të fundit ka filluar të sjell familjeve të tyre, ne ndjejmë edhe ishme shumë parti e kombe të llojl- Maqedoni me tatim arrin afër 90 INVESTIMIN IA KAM BORXH besim më të madh te dibranët dhe obligimin moral për zhvillimin sa më lojshme, por të gjithë e respektojnë euro. E njejta gjë është edhe me VENDLINDJES mërgata mbarëshqiptare, gjë që dësh- të shpejtë ekonomik të Dibrës së dhe i përmbahen ligjit. mallrat që kalojnë nëpër doganat Në pyetjen tonë se çka e shtyn të mohet me anëtarësimin dhe me ak- Madhe .Ne kemi fituar eksperiencë, Duke shprehur indinjatën e tij për Greke. investojë në Dibër, ai u përgjigj tivitetet tona që gjithnjë vijnë në kemi atdhedashuri për vendlindjen incidentet parazgjedhore dhe zgjed- Unë mendoj se liderët tanë du- se:”Unë jam duke investuar në Dibër rritje.Viteve të fundit shoqata i ka dhe jemi të gatshëm që këto edhe t’i hore mes partive shqiptare në Maqe- het t’i kritikojnë e frenojnë këto duku- tashmë 5 vite. Deritani kam inves- dyert e hapura në të gjitha institu- materializojmë”..Mirëpo për fat të doni, ai shtoi se: ”U bëj apel politi- ri ekonomike të dëmshme, e jo të tuar afër 1 milion euro.Investimin cionet e administratës amerikane, e keq intervista dhe mesazhet tona ar- kanëve që tu shmangen grindjeve. merren me njëri-tjetrin. tim ia kam borxh vendlindjes, ku cila shkon në favor të shqiptarëve dhe rijnë në vesh të shurdhër”, tha në Është momenti të bashkohemi e të Marrëveshja e Ohrit, u arrit pas kam lindur dhe jam rritur. Malli për të shoqatës. Ne kemi krijuar miqësi fund tëbisedës Ibrahim Kolari. punojmë si punohet në vendet e derdhjes së gjakut dhe me shumë vendlindjen më shtyn që pasurinë, dhe marrëdhënie bashkëpunimi me Rexhep TORTE demokratizuara e të zhvilluara.Para viktima e invalidë të luftës, prandaj zotësinë dhe eksperiencën time ta ligjit të gjithë duhet të jemi një lloj. ajo duhet të zbatohet pa vonesë dhe sjell në vendlindje. Kam parë si bëjnë Nuk mund të hecet para përderisa me përpikmëri”. biznes kombet tjera që jetojnë në Stop kaosit nga ndërtimet, nuk respektohet e zbatohet ligji. Me SHBA, si ata interesohen dhe in- këto sjellje të pamatura të partive JANULLATOSIN E KRITIKUAM vestojnë në vendlindjen e tyre. Nd- shqiptare vetëm se e turpërojmë dhe ASHPËR jehem shumë krenar që jam shqiptar nis hartimi i masterplanit dëmtojmë tërë popullin shqiptar dhe I pyetur për vizitën e fundit të Jan- e që jam dibran.Dibranët në i bëjmë dëm vetvetes”. ullatosit në SHBA dhe për për re- përgjithësi kanë vlerë të madhe, ata për Peshkopinë agimin e mërgatës shqiptare ndaj kanë treguar zotësi e patriotizëm Pas plot 17 vjetësh tranzicion, më së fundi mund të themi se NGJARJET E PAKËNDSHME vizitës së këtij kleriku grek, Ibrahim edhe për fqinjët. Çdo dibran gjatë tashmë do t’i jepet fund kaosit të ndërtimeve pa kriter dhe pa LARGOJNË INVESTUESIT Kolari, thekson se:” Me të mësuar historisë por edhe tani ka dëshuar asnjë lidhje arkitektutore në Peshkopi. Së shpejti qyteti, dikur i I pyetur se prej ku informohet se Janullatosi më 8 mars 2008, kish- kulturë, zotësi dhe dinjitet”. njohur për veçantinë e ndërtesave, do të ketë një plan zhvillimi mërgata jonë për ngjarjet në vendlind- te ardhur në Boston për nder të 100 për gjithë territorin e tij. “Për herë të parë në planin e ri rregul- je, ai shprehet se:”Ne në SHBA i nd- vjetorit të vdekjes së Fan Nolit, i bin- KANDIDATËT PËR PRESIDENT lues do të përcaktohet qartë edhe drejtimi i shtrirjes së qytetit, jekim të gjitha kanalet televizive pres- dur se po të ishte gjallë edhe vetë NË SHBA I RESPEKTOJNË thotë drejtuesi i zyrës urbanistike në Bashkinë Peshkopi, Ajet tigjioze në gjuhën shqipe, i ndjekim Noli nuk do të pranonte në asnjë SHQIPTARËT Braha. Ai sqaron se më në fund ky institucion ka vendosur që në me vëmëndje të gjitha ngjarjet në mënyrë që ky prift grek të jetë i ftuar Lidhur me qëndrimin e mërgatës shtator të këtij viti do të nisë puna për hartimin e planit rregul- vendlindje. Kur i shohim këto grind- si mysafir nderi, dhe se ky prift grek shqiptare ndaj kandidatëve që ga- lues të qytetit verilindor. je politike brendashqiptare, te na vinte plot shpifje dhe propagandë rojnë për president në SHBA, ai spje- Mungesa e deritanishme e një plani të tillë, si dhe bumi i humbet edhe interesimi për të inves- antishqiptare, mora nismën që Sho- gon se:” Kandidatët që garojnë për ndërtimeve, kanë krijuar një kaos të vërtetë në Peshkopi. Po sipas tuar në vendlindje. qata Atdhetare Dibrane , të cilën e kryetar të SHBA-ve janë në favor të urbanistit të Bashkisë, gjithçka do të shikohet në prespektivë për Unë pesë vite radhazi po mun- drejtoj, sëbashku edhe me shoqatat kombit shqiptar.Ky rast duhet shfrytë- të ardhmen. / M. Lala –

8 - Qershor 2008 nr. 26

Bulqiza me syrin e një jodibrani, por që kur qëndron me dibranët bëhet me dibran se ata. Një reportazh për anët tjetër të qytetit të minatorëve: pasuritë shpirtërore të njerëzve dhe shpresa për ringjalljen e qytetit.... reportazh

suesit e shkollave, veçanërisht ata të historisë, gjeografisë, letërsisë, kanë orientuar dhe kanë tërhequr vëmendjen e nxënësve te këto zbu- lime, duke zhvilluar me ta biseda rreth të kalu- PasuriaPasuria njerëzorenjerëzore arës së lashtë ilire e, veçanërisht, për periudhën e lavdishme të Skënderbeut, ku Bulqiza për- mendet për disa nga betejat e njohura të Heroit tonë Kombëtar si beteja e Torviollit (qershor Nga 1444), dy betejat e Vajkalit (Prill dhe Gusht VIRON 1465) etj. Në Bulqizë gjen një botë të pasur KONA ee BULQIZËSBULQIZËS plot legjenda, fjalë të urta, tregime popullore të rralla dhe të mrekullueshme, të cilat janë mbledhur dhe botuar rreth 25 vjet më parë nga Instituti i Kulturës Popullore, (përgatitur Bulqiza, mjaft e pasur në nga studiuesi dhe folkloristi i shquar shqiptar krom, por akoma më e pasur Qemal Haxhihasani në librin e tij “Epika His- torike 1”). Kërkesat dhe dëshirat e mia për të në vlera njerëzore. ditur e mësuar sa më shumë vijojnë të pafundme, sidomos duke u drejtuar pyetje Mbresa nga Bulqiza kolegëve të Zyrës Arsimore: Agimit, Halilit, Rajmondit: për një hartë të Bulqizës dhe të dhe nga shkolla 9-vjeçare rrugës së re të Arbërit, për disa të dhëna de- “Xhevdet Doda” mografike, për zhvillimin e arsimit dhe shkol- lat e rrethit, për ndryshimet klimaterike dhe efektet e ngrohjes globale në këtë zonë, dikur ër këtë shkrim u bë shkas zhvillimi në Bul e thyer të maleve në dy anët e luginës, të tun- esante të vendeve dhe nxitesh nga dëshira të mjaft të ftohtë, me depozitime kënetore, ku Pqizë i një seminari trajnues me mësuesit don dëshira për të qëmtuar e mësuar sa më dish akoma më shumë për Qafën e Buallit, e specialistë dhe teknikë të huaj bashkë me pa- që japin lëndën e edukatës në klasat e teta. shumë për këtë trevë historike, ende të paek- cila njihet si porta perëndimore e Dibrës dhe jisjet për minierën sillnin me vete dhe patina Kisha qenë kalimthi në Bulqizë dhe dija se sploruar nga arkeologët. Fakti që mjaft zbu- si kufi gjeografik midis Dibrës dhe Matit dhe për të rrëshqitur në akull... qyteti është afro 1000 metra mbi nivelin e lime arkeologjike të kohëve të fundit janë bërë që rruga e re e Arbërit do ta përshkojë këtë * * * detit, që aty ndodhet një nga vendburimet më fare spontanisht, të bëjnë të besosh se organi- Qafë nëpërmjet një tuneli prej 800 metra të Atë mëngjes, duke ecur në rrugën kryesore të mëdha të kromit dhe, sigurisht, kam lexuar zimi i ekspeditave arkeologjike, historike e stu- gjatë. Pastaj natyrshëm interesohesh për lug- të Bulqizës, na tërhoqi vëmendjen gjallëria e dhe dëgjuar shpesh për njerëzit e, sidomos kam dimore do të evidentonin mjaft të panjohura inën e Vajkalit dhe etimologjinë mjaft intere- fëmijëve përballë shkollës 9 - vjeçare “Xhev- përjetuar me dhembje aksidentet dhe humb- aq të dëshirueshme, duke plotësuar më tej sante të këtij emri, që shpjegohet me lotët (va- det Doda”, e cila ndodhet në një pozicion jet e jetëve të mjaft minatorëve dhe punëtorëve hartën arkeologjike dhe historike të lashtësisë jin) e kalit të Skënderbeut, i cili duke kapërcy- interesant gjeografik, vendosur në luginën e në minierën e kromit. Ato dy ditë të qëndrim- shqiptare me më shumë objekte dhe fakte his- er në shkëmb theu këmbën it aty i dhashë më shumë krahë mendimit se, torike. Në vijim të kësaj ideje, më duket se dhe nisi të lotonte nga të njohësh një trevë, krahinë apo qytet, duhet është një botim mjaft dinjitoz, informues, dhembja fizike, por edhe të njohësh në radhë të parë jetën dhe sensibilizues dhe intrigues gazeta “Rruga e sepse nuk po e çonte Zo- trashëgiminë kulturore, botën shpirtërore dhe Arbërit”, ku lexuesi gjen shkrime cilësore, që tin e tij atje për ku ishin zakonore të banorëve. Teksa, duke punuar në do t`i kishin zili edhe mjaft nga gazetat që nisur. Sikurse entuziazmo- sektorin e arsimit, kisha edhe privilegjin të botohen në vendin tonë. Në vijim të këtij hesh me zbulimin fare ras- njihja nga afër fisnikërinë e mësuesve dhe opinioni, kam dëshirë të përmend shkrimet e tësisht në fshatin Sofraçan botën gjithnjë befasuese dhe të çiltër të fëm- Adem Bungurit, që transmetojnë vlera his- të dy përkrenareve bronzi ijëve. Por, kisha edhe një avantazh tjetër plus, torike e arkeologjike dhe të mjaft autorëve të të tipit ilir, përkrenare këto sepse dy kolegë të mi Shemsi Muça dhe Be- tjerë dibranë. që i mbanin ushtarakët ilir snik Rama (specialistë të arsimit në MASH) Kur ndodhesh në Bulqizë, nxitesh natyr- madhorë, gjë që dëshmon janë me origjinë nga kjo trevë e mbushur plot shëm për të mësuar më shumë hollësi për vend- për organizimin e lartë të me histori dhe me banorë mikpritës, bujarë e banimet e hershme ilire arbërore të vendosura ushtrisë ilire… E, ashtu arsimdashës. Prandaj, veçanërisht Shemsiun, (tashmë mjaft prej tyre të zbuluara) në kodra duke bashkëbiseduar fjala por edhe Medinin (ky, specialist i ZA Bul- disi të larta, me mbrojtje natyrore apo dhe të shkon natyrshëm te legjen- qizë) i “lodha” me pyetjet e shumta që u bëja përforcuara me sisteme fortifikuese, siç ka qenë da e Gurëve të Skënder- gjatë pushimeve pasdite të aktivitetit tonë, teksa p.sh kalaja e Krajkës, gjurmët e së cilës gjenden beut, tek etimologjia e i tërhiqja që të shkonim në këmbë: “Ja, deri në një kreshtë malore, më vonë kalaja e Sof- emrit Peladhi, te vend- atje tek vendet ku u zhvilluan betejat e Va- raçanit, qyteza e Fushës së Gurës (Stirçkan), banimet e hershme të Zer- Bulqizës, në lagjen “Minatori”. Shpejt mëso- jkalit”, te “gurët dhe lapidari i Skënderbeut”..., ajo e Urës së Qytetit (Peladhi), e Homeshit... qanit, Fushë - Bulqizës, Gjoricës, Okshtunit, va se aty zhvillohej një kros masiv nga nxënësit e, ndërkaq ngjitesha në vende disi të lartë dhe Ndërkaq ndihesh po aq i interesuar të mësosh Ostrenit... dhe legjendat rreth tyre, te Gol- e kësaj shkolle në praninë e mësuesve, drej- fotografoja peizazhet e rrallë e befasues që na akoma më shumë për Rrugën e re të Arbërit, loborda dhe mjeshtrit e saj mjaft të njohur të tuesve të shkollës dhe mjaft banorëve të qy- rrethonin gjithandej e që më tërhiqnin me që parashikohet të jetë një ndër rrugët më të ndërtimit brenda dhe jashtë vendit, te liqenet tetit. Ky kros ishte i inkuadruar në Javën pamjen disi të ashpër, të thyer, mitologjike bukura turistike në trevat shqiptare (Tiranë - e mrekullueshëm malorë, ku siç dëgjova në Olimpike dhe ishte shoqëruar edhe me aktiv- dhe madhështore. Dibër, vetëm 75 km e gjatë, ndërsa ajo ekzis- biseda, bulqizakë me dashuri për këtë trevë itete të tjera sportive si kërcime aerobike, * * * tuese është 183 km). Kurse qyteti i Bulqizës dhe turizmin, ideojnë dhe projektojnë në men- ndeshje hendbolli, volejbolli... Në krye të Lugina e Bulqizës është si një udhë naty- do të jetë vetëm 50 km larg Tiranës. Kjo rrugë dime dhe më pas në veprime deri edhe një këtyre aktiviteteve ishin mësuesit e pasionuar rore që lidh Dibrën me luginën e Matit. Ajo është mjaft e lashtë, ashtu si dhe Vija Egnatia, teleferik që do të bënte të mundur vizitën nga të edukimit fizik Violeta Kurti dhe Jashar She- ka një pasuri të çmuar dhe të pasur historike e madje, siç shprehen historianët, kjo mund të turistët vendas dhe të huaj të liqeneve të hu, teksa pas krosit, ne përjetuam bashkërisht kulturore, etnografike e gjuhësore. Aty befa- konsiderohet si pjesë apo si degë e saj. Me mrekullueshëm akullnajorë... gëzimin dhe emocionin e nxënësve fitues: sohesh nga ngjarjet që dëgjon në biseda të ndërtimin e kësaj rruge do të marrin zhvillim * * * Eneas, Johanës, Erjonit, Mirjanës, Fatosit, Lu- thjeshta dhe që vijnë si jehonë nga lashtësia të ri të gjithë trojet ku banojnë shqiptarët në Të vjen mirë kur dëgjon se në sfondin e izës, Nazifit, Sidorelës... ilire arbërore, nga periudha e Skënderbeut e Shqipëri, Maqedoni, Kosovë.... Në Bulqizë pasur historik e arkeologjik të Bulqizës, më- * * * deri në ditët tona. Sapo ndeshesh me relievin dëgjon histori, legjenda dhe toponimet inter- Përshtypja që më shkaktoi aktiviteti sportiv plot bukuri e gjallëri i atij krosi atë mëngjes, Kur ndodhesh në Bulqizë ... më nxiti të shkruaj edhe për punën që bëhej në shkollën “Xhevdet Doda”, e cila ka një ndihesh i interesuar të mësosh moshë 60 vjeçare dhe është një nga shkollat e para të Bulqizës. Nga bankat e saj kanë dalë më shumë për Rrugën e re të njerëz të nderuar dhe me emër, kuadro në qytet Arbërit... Qyteti do të jetë e nëpër atdhe e, deri edhe deputetë të Kuven- dit të Shqipërisë. Gjatë bisedës, zëvendësdrej- vetëm 50 km larg Tiranës. Me tori i kësaj shkolle z. Selman Alla, duke treguar drejtoreshën znj. Albana Balla, më thotë se ndërtimin e kësaj rruge do të Albana ka qenë nxënëse e kësaj shkolle. Më pas, për 10 vjet, ajo ishte mësuese e, tani, marrë zhvillim të ri Bulqiza prej tre vjetësh vijon punën si drejtoreshë e Mësuesit dhe gjithë trojet ku banojnë shkollës. Ndjej respekt kur shoh se stafi drej- e shkollës tues i kësaj shkolle, me drejtoreshë Albanën, 9-vjeçare, shqiptarët në Shqipëri, Maqe- zëvendësdrejtor Selmanin, zëvendësdrejtor Fi- “Xhevdet doni, Kosovë.... qiri Duriçin dhe këshillin e mësuesve, Doda” (Vijon në faqen 10)

cyan magenta yellow black – –

nr. Qershor 2008 - 9 26

Lushnja pret valltarët e rinj nga gjithë trevat shqiptare. shënime Mbreti i Festivalit, Besmir Aga nga Dibra Kur kërcejnë dibranët, bëhen mbretër... Shënime në mbrëmjen e 30 majit 2008, në Lushnjë

Nga ABDURAHIM ASHIKU it. Në fund e mbyllim me vallen e Zall – Dardhës. jë miku im, lushnjar, kur pas një udhëti Veli Vraniçi, drejtor i Nmi dymbëdhjetë orësh, natën, nën ison Qendrës Kulturore Pesh- e këngës labe nga Athina në Myzeqe, iso që kopi: herë zgjohej e herë dremiste për të marrë forcë, Si udhëtuat nga Peshko- pasi më takoi në sheshin qendror të Lushnjës pia ? më tha se ishte njohur me një dibran... Udhëtuam shumë mirë, Qesha dhe i thashë se në Lushnjë ka kaq megjithëse, kush e ka mar- shumë dibranë, nga ata që i prunë dhe nga ata rë veshtë, nga Shupenza Si është jeta kulturore në Dibër? që erdhën... deri në Bulqizë punohet, veprimtarinë tashmë të njohur mbarëko- E gjallë. Unë mund t’ju them vetëm kaq: Edhe ai qeshi duke shtuar se fjala ishte për por pavarësisht nga tronditjet e shijojmë gëz- mbëtare “Oda dibrane”... Është nga të paktët qytete që ka kaq shumë një shokë të vjetër timin... imin se do të kemi një rrugë të re, Rrugën e * * * aktivitete me shumë pak mbështetje financia- E pyeta se si e kishte emrin... Arbrit. Dibrën e ftojnë në skenë. Të parën në natën re. Bën tre – katër premiera estrada, dy - tre Më tha se nuk e kishte mësuar... Edhe kjo intervistë është për gazetën “Rru- e tretë të festivalit. Mbi Lushnjë ka rënë muzgu premiera ansambli, një premierë teatri, pavar- Kështu do të kalonte dita e 30 majit: në ga e Arbrit”. Çfarë sollët në Lushnjë? i një mbrëmje të ngrohtë pranvere... Dy pre- ësisht nga veprimtaritë e tjera si promovime, takime, biseda me të njohur të vjetër e të rinj, Kemi sjellë një çift shumë interesant në zantuesit, një vajzë dhe një djalë, simpatikë fjala artistike, data historike për muzeun, vep- para një filxhani me kafe apo një shisheje të “Vallen e Koxhaxhikut” dhe “Thuprës di- në pamje e melodikë në zë prezantojnë... rimtari e gjerë e bibliotekës, pa llogaritur këtu vogël me dhallë... brane”. Vajza: Ka ardhur Dibra me valle legjen- ...Kur u mblodhëm e bëmë vend në radhën dash.... e rezervuar për ne, miku im, duke më tundur Djali: Program i Grupit të Dibrës. Valle va- krahësh, zgjati dorën drejt një njeriu... MBRETI DHE MBRETËRESHA E FESTIVALIT jzash e Zerqanit: Kërcejnë Manjola Xhidra, Elca Ishte vërtet një shoku im i vjetër. Them “i Torba, Fike Koçja dhe Dorina Mandri. Në curle: vjetër” në qoftë se do ta quaj “të vjetër” hapë- Skënder Selimi, kryetar i Jurisë në Pëllumb Osmani, në lodër Shemsi Tahiri. Valle sirën e dymbëdhjetë vjetëve ndarë e të pa parë. fjalën përmbyllëse për vlerësimin në e Koxhaxhikut dhe e Thuprës së Fushës: Kërce- E kisha “parë” atë ditë në mëngjes kur në një grupe dhe individë ndër të tjera tha: jnë Besmir Aga dhe Saimir Xhajku. Valle dys- album me histori të festivalit të valles folklor- ...Është menduar që në këtë festi- he burrash matjane. Kërcejnë Sadik Gaçi, Ra- ike tipologjike kombëtare i kishin bërë vend val të kemi dy pika të larta, “Mbre- mazan Tafa, Algert Xhetani, Emiliano Lela dhe në një faqe me ngjyra si “mbret” i veprim- tin” dhe “Mbretëreshën” e festivalit... Xhemal Alia. Valle grash e Zall – Dardhës. tarisë tashmë “pronë” e Lushnjës. Nuk pata “Mbret” i festivalit shpallet Be- Kërcejnë “Grupi i Vajzave”... kohë të thellohem në tiparet që shprehte fo- smir Aga i grupit të Dibrës. Pas kësaj mbi skenë mblidhen dhe përhap- tografia se dikush ma mori nga dora... “Mbretëreshë” e festivalit shpal- en, si lulet në livadhe, djem e vajza... Tani kam kohë ta shoh, madje ta prek, madje let Matilda Gjunçaj e grupit të Tuzit ...Nuk do të shkruaj më gjatë. Më mbytën ta përqafoj me mall duke i pëshpëritë në vesh të Malit të Zi... dhe më mbysin emocionet e trevës ku linda, ndonjë nga ato fjalët që rron thellë e kujton Një “Mbret “ dibran, Besmir Aga, Dibrës, e trevës së gjerë ku punova dikur si gjatë. Mos prisni tua them. Ato i dimë Unë djali i Bexhetit dhe nipi i Baftjarit të gazetar i ATSH-së, të atyre vendeve që sot i dhe Ai... njohur të punës e të ndershmërisë... quajnë “Qarku i Dibrës”... Mua natyra ma “shpyllëzoi” kokën. Shaban Një “Mbretëreshë” tuziane, nga Po i përcjell më mirë në pamje të gjalla Xhajkut natyra ia kishte mbuluar me dëborë. Tuzi i largët në Veri, copë e Sh- fotografike, ashtu siç i fiksova në prova dhe Nuk e di nga e kishte marrë; nga Korabi, Prati qipërisë nën Malin e Zi... I vura pranë në konkurrim... e Kunora e Lurës ku kemi “ngarë revan” apo e pranë, një “Mbret” dhe një Athinë, qershor 2008 nga Valivari e Bjeshkët e Hynoskës mëngjeseve “Mbretëreshë” nën një fotografi... E-mail: [email protected] të fëmijërisë së tij parë nga Trena.. 00306938103747. Pak më tutje Veli Vraniçi, i shkurtër (kur është pranë Shabanit), por i gjatë, shumë i gjatë (kur është pranë këngës e valles), Veliu që i qeshin sytë e i gëzohet zemra, njeriu që ta Nderohet Hazis Ndreu ngjit mallin e gëzimin... Kaq për ta, nga unë, shoku dhe miku i tyre ë 80-vjetorin e lindjes, nderohet vepra e “Mjeshtrit të në mërgim, njeriu që i mungon Dibra dhe ia NMadh” që lëvroi në rapsodi, koreografi, histori, etnografi ngrenë zemrën peshë dibranët, ata që i dua etj. dhe më duan... Tek ai, arti gërshetohet në mënyrën më brilante. Ka shke- Po ata çfarë thonë? Jo për mua, por për fes- lur në të gjitha gjinitë e tij dhe ka lënë gjurmë. Këngëtari, tivalin... aktori, rapsodi, historiani dhe etnografi, Hazis Ndreu, fes- Shaban Xhajku: Është toi 80-vjetorin e lindjes, pa praninë e tij fizike, por me hera e tretë që vijmë. dashurinë e shumë miqve të familjes e artistë, dashamirës Kësaj radhe erdhëm me dy të tij, të cilët u mblodhën në Qendrën Kulturore të Ushtrisë valle vajzash. Është një në Tiranë dhe e kujtuan me respekt. Teksa dëgjon emrin e valle e vajzave të Zerqan- tij nuk ka se si të mos të kujtohen rapsoditë e bukura të it. Quhet e vajzave të Zer- Dibrës, që vijnë në sfond sapo ndriçohet skena. Por jo vetëm qanit, sepse ato në Zerqan kënga, edhe vallet e mrekullueshme, poezitë dhe studimet nuk venë shami në kokë. për Skënderbeun do të mbeten gjithmonë në mendjen e Erdhëm edhe me një valle shqiptarëve. të Zall – Dardhës. Vajzat Moikom Zeqo, Afërdita Jonuzi, Edmond Zhulali, Arjan këtu mbajnë shami. Kadiu, Agim Doci, etj., në referimet etyre vunë në pah dhe serioze, që më ka bërë shumë përshtypje. Janë studime që lidhen me Vallja e dytë është valle dyshe. Janë dy valle talentin dhe aftësinë e pakrahasueshme të Hazis Ndreut. veriun dhe jugun e vendit, ndaj të gjithë studiuesit duhet të marrin për bazë dyshe. Është e “Koxhaxhikut” dhe e “Thuprës “Studimi i tij për Skënderbeun, përmes toponimeve dhe këtë libër dhe këtë studim të Hazis Ndreut”, theksoi Moikom Zeqo. së Fushës” që e kërcejnë Besmir Aga dhe Saimir gjurmimeve në zonën e Dibrës, nuk ka qenë vetëm një sh- Kujtimin e Hazis Ndreut e përcollën me këngë e humor edhe këngëtarët Xhajku. Ndërsa “vallet e treta”, i quaj të treta kencë e terrenit. Për Skënderbeun ka disa studime të tipit Caje Poleshi, Qerim Sula, Ingrit Jushi, por edhe humoristët Behar Mera, Veli sepse janë disa valle, disa breza, janë të Mat- gojëdhënor, por studimi i Hazis Ndreut është diçka e re Rada, Skënder Sallaku, etj.

cyan magenta yellow black – 10 - Qershor 2008 nr. 26

Vendburimi i mineralit të çmuar u diktua nga një gërmues popullor më 1940. Miniera u krijua më 18 shkurt 1948. Që nga ajo kohë, janë hapur 800 km tunele e galeri dhe janë nxjerrë e eksportuar jashtë vendit mbi 13 milion ton mineral krom. reportazh Pasuria njerëzore e Bulqizës (Vijon nga faqja 8) drejtojnë e zbatojnë me nivel cilë- din olimpiadat e matematikës nga e veçantë për t‘u përgëzuar e kësaj sor programin mësimor edukativ të klasat e dyta deri në klasat e teta, ku shkolle, e mësuesve dhe drejtuesve shkollës dhe shkolla vijon rrugën e morën pjesë 115 nxënës dhe ku për të saj. Madje, të krijohet ndjesia se traditave të saj, duke nxjerrë vazhdi- fituesit u ndanë çmime, u shpërn- edhe zyrat që merren me statistika misht nxënës që e bëjnë përherë e danë certifikata e dhurata të ndry- do të kishin zili mbajtjen aq saktë më të njohur emrin e saj me rezul- shme simbolike, por ata ngulmojnë dhe të rregullt të dokumentacionit tatet që ata arrijnë jo vetëm aty, por të shkruajmë edhe për festën e bukur dhe evidencave vit pas viti të frekuen- edhe në shkollat ku shkojnë për të e plot emocion të Abetares, e cila u timit, të përparimit të nxënësve, të vazhduar më tej studimet, si në sh- zhvillua në të gjitha klasat e para... ciklit të ulët dhe të lartë apo dhe për kollat e mesme të Bulqizës, ashtu Shkolla përkujton çdo vit edhe fes- çdo vit shkollor. Kështu ndiqen dhe edhe në shkollat e mesme apo dhe tën e minierës. Dhe aty mësoj se krahasohen rezultatet e 781 nxënësve të larta të vendit. Edhe më parë, por vendburimi i mineralit të çmuar u (396 të ciklit të ulët dhe 385 të ciklit Bulqizë, “Qyteti i Ri” edhe në këto vite, në këtë shkollë diktua nga një gërmues popullor më të lartë), nxirren detyra dhe konkluz- vijnë letra falënderimi nga drejtoritë 1940. Miniera u krijua më 18 shkurt ione për ecurinë e mëtejshme të sh- trolluar veprimtarinë e kësaj shkolle, hur e renditur historinë e pasur të e shkollave të mesme si ajo Tregtare 1948 dhe filloi nxjerrja e kromit. Që kollës si dhe të gjithë problemet që e ka vlerësuar punën që bëjnë këtu shkollës që nga themelimi i saj dhe e Vlorës, e Gjuhëve të huaja dhe nga dita e krijimi janë hapur 800 km ka ajo. Punë të veçantë këtu bëjnë mësuesit dhe stafi drejtues. në vazhdimësi. Nuk harrohen nga Teknike të Tiranës, ku letërshkruesit tunele e galeri dhe janë nxjerrë e ek- departamentet, sidomos ato të * * * mësuesit dhe nxënësit veprimtaritë shprehin falënderimet e tyre për nive- sportuar jashtë vendit mbi 13 mil- matematikës dhe të ciklit të ulët. At- Thuajse në të gjitha bisedat me e organizuara prej Musait për të lin e përgatitjes dhe cilësitë e dal- ion ton mineral krom. Bulqiza zë mosfera që krijohet në shkollë është drejtues dhe mësues të shkollës, me drejtat e njeriut, për parandalimin lueshme të nxënësve të “Xhevdet vendin e tretë në botë si eksportuese e ngrohtë dhe nxitëse për 34 mësuesit specialistë e drejtues të Zyrës Arsi- krimeve, për sigurinë rrugore, për Dodës”. Stendat e vendosura në dhe prodhuese e kromit. dhe për nxënësit që ata të arrijnë more e prindër të nxënësve përmen- nxënësit me nevoja të veçanta, për mure tregojnë fituesit e shkollës në * * * vazhdimisht rezultate gjithnjë e më det me respekt të veçantë puna plot mjedisin...Ai mbetet ideatori i kr- konkurse dhe olimpiada brenda rre- Drejtoria e shkollës ka statistika të mira. U bënë disa vite që në këtë përkushtim e ish zëvendësdrejtorit të ijimit të muzeve nga niveli i sh- thit dhe në ato kombëtare, aktivite- të qarta dhe të sakta të nxënësve me shkollë nuk ka asnjë nxënës brak- kësaj shkolle z. Musa Vladi, i cili u kollës, në atë të qytetit dhe të tet e shumta kulturore, artistike, folk- nevoja të veçanta, si ata me vësh- tisës, ekziston një bashkëpunim e nda nga jeta afro një vit më parë. rrethit...Një stendë e bukur dhe e lorike dhe sportive, por stendat pas- tirësi ekonomike, me prindër të di- mirëkuptim i plotë i shkollës me Gjurmët e punës së atij njeriu të mirë, veçantë në korridorin e shkollës i qyrojnë edhe aktivitetet me më të vorcuar e, sidomos, për ata nxënës komunitetin dhe me pushtetin ven- aktiv e të lidhur mjaft ngushtë me kushtohet Musa Vladit, njeriu të tal- talentuarit e shkollës në fusha të që kanë mbetur jetimë. Në mënyrë dor, sidomos me bashkinë, ku edhe shkollën, i gjen në shumë mjedise entuar dhe aq të dashur për të gjithë, ndryshme, me krijuesit e interpre- të herëpashershme me këta nxënës kryetari i saj z. Roland Keta ka qenë të saj. I gjen ato në evidencat dhe i cili më shumë sesa në stenda e his- tuesit e rinj të organizuara nga më- zhvillohen takime të ngrohta e ak- nxënës i kësaj shkolle. Gjithçka që statistikat që ndjekin në mënyrë torikë, ka mbetur si një kujtim i rrallë suesit e gjuhës, leximit, muzikës, ki- tivitete kulturore artistike dhe sport- bëhet në shkollë, vihet në funksion shembullore ecurinë e shkollës, në në mendjet dhe shpirtin e kolegëve misë, fizikës, sikurse, në stenda sh- ive, ku ata ndihmohen me qëllim që të mësimit dhe të edukimit, duke e stendat, fotografitë e rubrikat e të tij mësues, të komunitetit dhe të kruhet për konkurset në gjuhën t‘u lehtësohen dhembjet që kanë pë- bërë “Xhevdet Dodën” një nga sh- zgjedhura e të realizuara prej tij e të nxënësve të tij të dashur që ai i don- frënge, për njohjen e lirive dhe të suar apo vështirësitë e jetesës. Mund kollat e njohura jo vetëm në Bulqizë, vendosura në mure, i sheh në te aq shumë. drejtave të fëmijëve etj. Mësues dhe të themi se larmia dhe vijueshmëria por edhe në Qarkun e Dibrës. Edhe dhomën muze të shkollës, ku me një (Fotot që ilustrojnë këtë shkrim drejtues e kanë me merak të përmen- e këtyre aktiviteteve është një tjetër një ekip i M A Sh - it, i cili ka kon- pasion të veçantë ai ka bërë të njo- janë të autorit, Viron Kona)

HISTORIKU I ARSIMIT NË KALA TË DODËS Kalaja e Dodës ka njerëz arsimdashës. Nga kjo zonë Në vitin 1948 në Ploshtan mbi rrënojat e vitin 1966 krijohet klasa e pestë për fshatrat kalasë së mesjetës së mesme tek Hoteli i sh- Ceren, Tejzë, Kullas, Ujmirë, Radomirë. Kri- kanë mbaruar arsimin e lartë tetëzuar i Rifat Gjonllakut hapet klasa e pestë johen dy drejtori shkollash: njëra ne Ploshtan mbi 100 veta. e arsimit shtatëvjeçar. Klasa kishte 14 nxënës, dhe tjetra në Radomirë. të ardhur nga Bushtrica, Çaja, Kalisi 6 veta e Në vitin 1976 në Ceren hapet shkolla e Kalaja. Ndërtesa e shkollës ishte dykatëshe me mesme, klasa e 9-të, profili Agronomi me tre fundit shkolla e mesme kishte këto mësues: 9 dhoma, me dysheme dërrase. Drejtor ka qenë herë në javë pasdite. Për shkak mungese kon- Iljaz Palushi – drejtor, Metush Skeja – biologji Qamil Hoxha, mësues Qazim Kuqashi nga tingjentesh, ajo mbyllet pas dy muajsh. kimi, Fetah Cala – matematikë, Isa Lita –Fiz- Elbasani. Më pas drejtor ka qenë Enver Onuzi Në vitin 1981 rihapet përsëri në Ceren. ikë, Burbuqe Domi, Jahe Delia, Shpëtim Bri- Nga e Halim Shehu. Në vitin 1953 në Bushtricë Mësim jepnin mësuesit e shkollave tetëvjeçare ka, Besurim Xhepa. METUSH hapet shkolla shtatëvjeçare, klasa e pestë. Ploshtan dhe Radomirë. Kishte 20 nxënës pro- Gjate kohës që ka qëndruar e hapur shkolla SKEJA Në vitin shkollor 1954-1955 shkolla e fil Agronomi. Në vitin 1983 krijohet Drejto- e mesme, drejtoria e saj mbulonte dhe arsimin Ploshtanit kishte këto mësues: Eqerem Kruja, ria e shkollës së mesme me godinë të re në 8/vjeçar, klasa e parë deri tek e teta të fshatit jatë sundimit turk fëmijët mësonin tek drejtor; Iljaz Lumani, mësues biologjie, i cili Ceren. Drejtori parë i shkollës ka qenë Me- Ceren, si dhe kishte kopsht fëmijësh, tokë dhe Ghoxha i fshatit. Kulmin e vet mejtepet e ishte nga Bosnja, i mbetur në Shkodër. Më tush Skeja, me UT, dega biologji dhe me stu- bagëti të imëta. Në arsimin 8/vjeçar kishte 210 patën në fillim të shekullit XX, kur kthehen pas ai bëhet drejtor i Bankës Kombëtare – Sa- dime pasuniversitare për psikologji – peda- nxënës. Fëmijët merrnin mësim dhe edukim pas studimesh në Stamboll dy vëllezërit Ferati rajevë; Gani Iskuka, mësues matematike; Veli gogji. në institucionet shtetërore për 15 vjet rresht. nga Radomira Vebiu dhe Tahiri, të diplomuar Spata, mësues fizike; Maliq Lika, mësues his- Në shtator 1983 kjo shkolle kishte këto 8 vjet i detyrueshëm, 7 vjet me dëshirë, 3 në për dokrinë islame. torie; Xhemali Haraçiu, mësues gjeografie; mësues: Metush Skeja, drejtor; Tajar Domi, kopsht dhe 4 në shkollë të mesme. Shkolla e parë shqipe hapet në vitin 1922 Fehmi Xhepa, mësues gjuhë-letërsi; Xhemal zootekni; Fadil Daku, matematikë; Rushit Kraj, Në vitin 2002 shkolla 8/vjeçare Ceren ka- në fshatin Ploshtan. Mësuesi i parë ka qenë Cala, mësues fillore; Axhem Sufa, mësues fil- fizikë; Iljaz Palushi, letërsi; Fiqiri Farruku, lon në Radomirë. Disa nga drejtorët e shkollës Besim Dalliu nga Tirana. Shkolla hapet pas lore. agronomi. Ploshtan kanë qenë: aktivit kombëtar të arsimit të vitit 1922, që Në vitin 1956 shkolla 7/vjeçare transfero- Nga shkolla e mesme Ceren kanë dalë 9 - Xhemal Cala, Beqir Shehu, Jahe Delia, është aktivi më i rëndësishëm në historinë e het në Ceren, ku ishte klasa e pestë, e gjashtë matura. Matura e parë e vitit 1985, e fundit Nezim Deda, Abaz Daci, Sulejman Istrefi (dy arsimit kombëtar. Pati mbështetjen e Hasan dhe e shtatë. Mësonin nxënës nga gjithë zona në vitin 1995. Në vitin 1994 nuk ka pasur herë), Rasim Deda, Rushin Mena, Isa Lita, Prishtinës, që ishte edhe deputet i zonës së e Kalasë. Ka qëndruar për 10 vjet në Ceren. maturë. Gjithsej kanë mbaruar 150 veta ar- Shaqir Kovaci, Shpëtim Brika. Drinit. Mësonin kryesisht djemtë nga fshatrat Në vitin 1965 përsëri klasat e larta të ar- simin e mesëm. Nga këto 40 veta kanë mbaruar Në shkollën 8/vjeçare Radomirë kanë qenë Ploshtan, Ceren, Radomirë, Vasije dhe Shul- simit të detyrueshëm kalojnë në Ploshtan. Në arsimin e lartë. Dy matura kanë qenë drejtorë: Xhemal Domi dy herë për 15 vjet lan. agronomi, matura e fundit gjimnaz, të tjerat rresht, Beqir Shehu, Bajram Ndreu, Miftar Në vitin 1938 në fshatin Rade hapet një zootekni. Halili, Shazivar Koka, Rrahman Gjoka, Rasim klasë mësimi me mësues Alush Abazin. Në Shkolla e parë shqipe hapet në Metush Skeja ka qenë drejtor i shkollës së Deda (9 vjet), Fidane Kadiu. Kalis shkolla shqipe hapet në vitin 1922. Sh- vitin 1922 në fshatin Ploshtan. mesme nga viti 1983 deri në vitin 1992, për 9 Në shkollën 8/vjeçare Ceren kanë qenë drej- kollat qëndrojnë të hapura deri në vitin 1939 Mësuesi i parë ka qenë Besim vjet rresht, më pas një vit Fadil Daku. Në vitin tor: Iljaz Palushi, Shazivar Koka, Shpëtim Bri- me pushtimin fashist të vendit. 1992-1995 ka qenë Iljaz Palushi. ka dhe Bashkim Ahmati. Në tetor të vitit 1944, pasi forcat partizane Dalliu nga Tirana. Shkolla hapet Nxënësit që mbaronin shkollën e mesme Kanë dalë në pension këta mësues: Maliq çlirojnë vendin, rihapen shkollat shqipe në pas aktivit kombëtar të arsimit të Ceren konkurronin shumë mirë me programet Lika, Xhemal Domi, Xhemal Cala, Sulejman Ploshtan me mësues Rifat Domi në Ceren, Ra- e shkollave të larta që ndiqnin. Mësues të Istrefi, Rifat Selmani, Eshref Perzhilla, Shaqir domirë, Tejes, Kalis, Vile, në Gjegjan me vitit 1922, që është aktivi më i ardhur nga rrethe të tjera kanë qenë: Ismet Kovaçi. mësues Qazim Domi, në Fshat me mësues rëndësishëm në historinë e arsimit Kuteli nga Dukati – Vlorë, Petro Koçi – nga Kalaja e Dodës ka njerëz arsimdashës. Nga Ahmet Brika. Në Çaje shkolla hapet në vitin kombëtar Fieri, Leo nga Narta, Fiqiri Farruku nga Durrë- kjo zonë kanë mbaruar arsimin e lartë mbi 1947. si, Hajri Gurabardhi nga Tirana. Në vitin e 100 veta. nr. Qershor 2008 - 11 26

Shkolla pedagogjike e Peshkopisë në vështrimin e një ish-nxënësi nga Mati: Kujtimet, nostalgjitë, ëndrrat, miqësitë... arsim në prag të 60 vjetorit të shkollës

Ndjehesh krenar kur të gjitha forcat i Nga BASHKIM FRANGU, Burrel GjurmëveGjurmëve tëtë dijesdijes ve në sherbimin e

enka e çuditshme jeta. Sa më popullit tënd. Presim Qshumë vite kalojnë, aq më shumë u shtuaka malli dhe nostal- të takohemi në gjia për të kaluarën, për vitet e fëm- përvjetorin e 60-të të ijërisë, sidomos ata të shkollës. Të tilla ndjenja më ngjallen sot, teksa hapjes së shkollës së çoj mendjen shumë kohë më parë, në vitin 1956, atëherë kur ishim mat- mesme pedagogjike urantë. Është pikërisht Peshkopia, të Peshkopisë. qyteti i bukur mikpritës e bujar, që na e dha këtë kënaqësi, maturantë Drejtuesit e sotëm në shkollën e mesme pedagogjike, e cila hapi dyert në vitin 1948. Atëherë të saj shpresojmë vendi kishte nevojë shumë për më- sues, pasi lufta kundër analfabetizmit të na e krijojnë ishte duke u ngjitur në kulm, dhe pse këtë mundësi. pa kuadro të përgatitur mirë, por që kishin një vullnet të madh. Pikërisht në atë kohë për zonat e veriut u men- nga Pakishti i Kukësit, Xhemal Derri dua që shkolla për mësues të hapej nga Kruma, Hilmi Palushi - Kukës, në Peshkopi. I pari i ri matjan që sh- shoku i bangës, Nazmi Plaku nga keli dyert e saj ishte Nazmi Tafaj, i Peladhia e Bulqizës, Nezir Jata - cili pas mbarimit të mësimeve, iu Kukës, Qerim Lamaj nga Kalisi. përkushtua arsimit në Mat. Më 1952 Shokë të tjerë të maturës 1956 janë edhe unë, së bashku me Isuf Nelin e Halit Dibra, Xhevdet Xholi, Hasan Osman Pëllumbin, vazhdova atë sh- Në foto: Kolektivi i shkollës pedagogjike “8 Nëntori”, Peshkopi, mësues e nxënës, me drejtor Prof. Dr. Shefik Osmani, viti 1954. Poga, Genc Bardulla, Pëllumb kollë. Në vit të dytë gjetëm Bajram Nurçe, Rasim Çiku etj. Nuk harro- Çupin, Gazmend Kurtin dhe Ahmet hen dhe ata shokë, që ishin më të Tafajn, ndërsa në të tretin Ali Zajmin. MATURA V, 1952-1956 rritur, Shemsi Manjani, sportistët e Pra, u bëmë tetë djem nga Mati. Që mëvonshëm Riza e Lutfi Manjani etj. në ditët e para ndjemë ngrohtësinë, 1) Agim Bardulla, Peshkopi 13) Pëllumb Nurçe, Peshkopi 24) Ahmet Balliu, Peshkopi Nga ajo shkollë Mati ndër vite ka dashurinë dhe respektin e shokëve, 2) Genc Bardulla, Peshkopi 14) Halil Dibra, Peshkopi 25) Nazmi Plaku, Peshkopi nxjerrë mësues të talentuar, ndër të mësuesve e kujdestarit të konviktit. 3) Abdurrahman Tota, Kukës 15) Sefedin Juniku, Peshkopi 26) Lavdrim Kaba, Peshkopi cilët përmend Nazmi Tafaj, Esat Sula, U përfshimë shpejt në jetën plot vrull 4) Dalip Tota, Kukës 16) Maxhun Peka, Kukës 27) Rasim Çiku, Peshkopi diplomati i njohur Abdi Baleta, Xhe- të shkollës, klasës, por dhe të qytetit 5) Hysen Sulejman Shehu, Kukës 17) Xhemal Derri, Kukës 28) Bashkim Frangu, Burrel mal Murati, Fran Lena, Muharrem të Peshkopisë. Ishim shumë të moti- 6) Hysen Haki Shehu, Peshkopi 18) Ibrahim Shabani, Tropojë 29) Isuf Neli, Burrel Dezhgiu, prof. dr. Shaban Çollaku vuar për përvetësimin e dijeve me nivel 7) Xhelil Gjoni, Peshkopi 19) Mehmet Rama (Margjeka), 30) Osman Pëllumbi, Burrel etj. Kontributi i ish-pedagogjikasve të lartë, siç ishin kërkesat e kohës. 8) Halil Visha, Kukës Tropojë 31) Nezir Jata, Kukës të Peshkopisë është i madh dhe i Tani, 54 vjet më vonë, kujtoj mo- 9) Basri Spahiu, Kukës 20) Hilmi Palushi, Kukës 32) Mehmet Hoxha, Kukës pazevendësueshëm. Shumë prej tyre mente nga ditët e para. Kujtoj më- 10) Sulejman Sinamati, Kukës 21) Xhevdet Xholi, Peshkopi 33) Zaim Hoxha, Kukës kanë kryer studimet e larta dhe kanë suesin e nderuar Jorgji Sinjari, bash- 11) Subi Abazi, Peshkopi 22) Hasan Poga, Peshkopi 34) Myfit Trepça, Peshkopi dhënë kontribut të çmuar në arsim këstudent e shok i ngushtë i prof. dr. 12) Sejfulla Shehu, Peshkopi 23) Rexhep Fetahu, Peshkopi 35) Qerim Lamaj, Kukës si mësues e drejtues. Veçohen Më- Aleks Budës, i cili më ngriti në suesi i Merituar Beshir Shira, mësuesi mësim që në ditët e para. Dhe pse muzikës, Munir Shehu, që aq shumë Nuk mund të harrojmë studimet që Duke hedhur shikimin ndër vite i talentuar Mustafa Salia, Prengë Për- isha ndër më të vegjëlit e klasës, ai dha për muzikën e folklorin, jo bënim gjatë provimeve në natyrën e sjell ndër mend ish-nxënësin e talen- shqefa, Haxhi Bodini, Gani Ahme- u kënaq për përgjigjet e mia të sak- vetëm në Peshkopi, por dhe në Mat, fshatrave të bukur pranë qytetit, si- tuar, Agim Bardulla, pedogog matem- ti, por dhe Ramiz Doçi, Hamdi Ruçi, ta. Gjithashtu kujtoj mësuesen Julia duke fituar respektin dhe vlerësimin domos në kohën e qershive në atike në Universitetin e Tiranës, Ab- Nexhmi Çollaku, Qazim Kurti, Sali Levani nga Elbasani, ish-mësuese e sh- e tërë matjanëve. Të vlerësuar e të re- Dohoshisht, Pollozhan, Rrash- durrahman Tota, Dalip Tota e Hysen Likcani, Avni Leka, Qamil Duka, krimtarit të shquar Ismail Kadare. spektuar do të mbeten për ne ish-ped- napojë, Tomin, Pilaf etj, ku ndjen- S. Shehu nga Kukësi. Me respekt kuj- Rexhep Pupla, Fatmir Beta, Rustem Mbresa na la që në ditët e para drej- agogjikasit dhe qytetarët e Peshkopisë im mikpritjen dhe ngrohtësinë e toj shokun e ngushtë Xhelil Gjoni, Stana, Hazis Ballabani etj. tori i shkollës, prof. dr. Shefik Osmani, mësuesit pasionantë e të aftë Llazar bujqëve të talentuar e duarartë di- që do të ngjitej në maja të larta të U bënë 50 vjet, një gjysëm shek- për nivelin e lartë të mësimdhënies, Mbreshtanaku e Kadri Shupheja, që branë. Na dukej se ditët, javët, muajt qeverisjes së kohës, Maxhun Pekën, ulli, qëkur lamë bangat e kësaj sh- elokuencën dhe komunikimin me na dhanë lëndët kimi-biologji. Kon- e vitet, me vullnetin e pasionin që që bëri karrierë dhe prej 45 vjetësh kolle dhe u bashkuam me armatën e nxënës, kuadro etj. Dhe pse pesha e tribute kanë piktori i talentuar Andon ne pedagogjikasit kishim për mësim është i nderuar e i njohur në diplo- madhe të mësuesve. Sa shkolla ndër- viteve bën të sajën, kujtesa qëndron. Lakuriqi, mësuesit Fadil Duhanxhiu, e dije, kalonin si pa u ndjerë. Gara maci. I nderuar dhe i respektuar mbe- ruam, sa fshatra e zona shkelëm, sa Nuk mund të harroj nivelin e lartë pro- Ismail Erebara etj. Në vitin e tretë e se kush mësonte më shumë dhe kush tet Sefedin Juniku nga qyteti i Pesh- nxënës dora-doras pritëm e përcol- fesional dhe mënyrën e komunikimit të katërt të mësimeve erdhën dy më- dilte në pararojë, shtohej. Në klasën kopisë, portieri i talentuar i shkollës lëm. Tani në pension na ndizet malli me nxënës të mësuesit të talentuar të sues të talentuar, Shefki Hafizi e Peri- tonë 17 nxënës ishin nga Dibra, 14 dhe i qytetit, të cilin shpata e diktat- për të gjithë. Ku vallë janë? Të shpërn- fizikës e matematikës, Kleanthi Qen- han Dizdari. Astrit Hoxha nga Pesh- nga Kukësi dhe të tjerët nga Tropoja urës e goditi ashpër dhe padrejtësisht. darë nëpër atdhe, po dhe nëpër rrugët dro, që më vonë u transferua në ish- kopia do të zëvendësonte drejtorin e e Mati. Mirditorë klasa jonë nuk Me mallëngjim kujtoj Hysen Haki e kurbetit. Dikush ka shkuar në botën Institutin e Lartë Pedagogjik “Ale- shkollës, Shefki Osmani. kishte. Nuk harrohen disa nga shokët Shehun nga Peshkopia dhe Hysen e vërtetë, duke lënë gjurmët pas. Eh, ksandër Xhuvani”. Kujtoj mësuesin e Vitet rrodhën njeri pas tjetrit, me që aq shumë i deshëm e na deshën, Sulejman Shehun nga Kukësi, poet jetë! Ndjehesh krenar kur të gjitha edukimit fizik, Ismet Bellova, që më rezultate të larta, gjithnjë në ngjitje të cilët fatkeqësisht nuk jetojnë më. lirik i shkollës, bashkë me Gjergj forcat i ve në sherbimin e popullit vonë do ta njihte tërë Shqipëria si spe- dhe shkolla jonë pedagogjike do të Ata janë Basri Spahiu, Halil Visha Ndoun, i cili humbi jetën aksiden- tënd. Presim të takohemi në përvje- cialist sporti dhe komentator i zinte vende nderi në shkallë ko- nga Kukësi, Myfit Trepça, Subi Aba- talisht pa mbaruar vitin e katërt. torin e 60-të të hapjes së shkollës së ndeshjeve të futbollit, mësuesin e gju- mbëtare. Qyteti krenohej dhe zi, Sejfulla Shehu nga Peshkopia, 40 nxënës ishim kur morëm mesme pedagogjike të Peshkopisë. hës ruse, Ali Demeti, i cili me aq pa- gjallërohej nga aktivitetet kulturore- Ibrahim Shabani nga Tropoja, Os- maturën. Secili mbetet në mendjen Drejtuesit e sotëm të saj shpresojmë sion e kompetencë jepte lëndën e artistike dhe sportive. Në fundjava man Pëllumbi nga Burreli. Ndjej dhe zemrën time. Nuk mund të har- të na e krijojnë këtë mundësi. vështirë. Me nostalgji kujtoj dhe sot, ndjehej atmosfera festive me kon- keqardhje pse sot me një pjesë nuk rohen Mehmet Rama nga Margegaj *Maturant i vitit shkollor disa vite pas vdekjes, mësuesin e certe, festivale e ndeshje sportive. kemi komunikim. i Tropojës, Mehmet e Zaim Hoxha 1952 - 1956 LAJMËRIM Dibër: Gjimnazet, kalueshmëria 70% ë mbyllje të vitit shkollor 2007-2008 70% e nxënësve që Në kujtim të 32 dibranëve të zhdukur në ujërat e Otrantos në natën e 9 marsit 1996, po përgatitet një një Nvijojnë shkollat e mesme në rrethin e Dibrës kanë rezultuar libër. Ftojmë të gjithë familjarët, të afërmit dhe të tjerë që kanë dijeni për këtë ngjarje të përcjellin në kalues, me një notë mesatare 6.5. Kjo shifër, e bërë publike nga adresën e gazetës “Rruga e Arbrit”, fotografi, shënime për jetën e personave, dokumente, kujtime, etj. Le Drejtoria Arsimore, konsiderohet ende e ulët në krahasim me të jetë ky libër një lapidar për ta. nivelin e shkollave dhe rretheve të tjera. Adresa: “Botimet “m&b”, Rr. “Zenel Baboçi”, Pall. “Ferar”, Tiranë. (Për gazetën “Rruga e Arbërit”) . Shkaqet, sipas specialistëve të arsimit, janë tek mospërkushti- E-mail: [email protected] mi i vetë nxënësve si dhe te mungesat në kuadrin e nevojshëm mësimdhënës. / M. Lala 12 - Qershor 2008 nr. 26

Saga e Kaloshëve është një sagë e ndërprerë dhunshëm nga një kohë arkaike e depresive, duke sjellë me vete pasojat e një keqpërdorimi të rëndë të të vërtetave që lidhen me rolin e Kaloshëve në historinë e Dibrës dhe në atë kombëtare. botime

PORTRET Një histori poetike për mbijetesën e genit të lirë Pak radhë për Rreth librit “Qëndresa” shkollimi, e ardhmja, e sorollasin tu- “Qëndresa” e Enver tje tëhu, pa i dhënë mundësinë të të Enver Kaloshit shfaqë vlerat e plota të vetvetes, i duket Mehdi Lucën Kaloshit është një tjetër sikur nuk jeton ai por hija e tij që en- Në tetor të 2005 po shëtisja me Nga Dukagjin HATA dëshmi nga koha e sëmurë det fshat më fshat e vis më vis, duke dhënë dije për të tjerët, ndërkohë që shokun tim Market Gjergji, mësues në pension dhe veteran i LANÇ-it istoria e kombeve, në thelb, siç që lamë pas, dëshmi e për vete është i rrethuar nga survejimi, paragjykimi, përndjekja. në rrugën e lagjes sonë Laprakë që Hthotë Cvajku, nuk është gjë tjetër të çon drejt spitalit ushtarak. Shoku veçse është historia e familjeve të triumfit të shpirtit të lirë “Qëndresa” është një jetë në Market m’u drejtue me një pyetje sprovë të vazhdueshme, ku rrëfyesi i mëdha, të cilat me kontributet e tyre mbi dogmatizmin dhe duke qeshur: historike janë kthyer në pika referimi kësaj historie të trishtë vihet përballë -Shoku Nuredin, a dëshiron me dhe arkitipe të rezistencës ndaj çdo idiotësinë, dëshmi e mekanizmave të degradimit moral e të prezantue me një burrë dibran humbjeje kujtese e tjerësimi nacio- përjashtimit social, jo për shkak të shumë të shquar? nal. Fshirja me gomën e paragjykimit mbijetesës së “gjakut blu” dobësive të tij, por për shkak të epër- - E kam për nder që të njihem e për një gjysëmshekulli e kontributeve sive morale dhe intelektualitetit. Ish- të rri me burra të Dibrës, sepse ata dhe vlerave të këtyre familjeve në Sh- edhe në kushtet e dhunës te një kohë që, duke promovuar “nje- kanë thesar mendjen e kemi nevojë qipëri ishte një nga proceset më të riun e ri”, i cili nuk mendonte me me mësue e me përfitue nga zg- dhimbshme të humbjes së logjikës së dhe terrorit sistematik, që krye të vet, por me urdhër nga lart, e juarsia e tyre. Drejt nesh erdhi një drejtoi tehun e mprehtë të shpatës së fakteve e të vërtetave historike, mo- vihej nga lëvizje nga burrë i lartë, ecte drejt, me një fy- himit të genit të fortë kombëtar që luftës së klasave ndaj të gjithë atyre – tyrë të gëzueshme, tërheqëse. U sendërtuan në vizionin historik të ven- “gjaku i shprishur”. njerëz të thjeshtë apo intelektualë- që takuem miqësisht me dibranin e dit të tyre këto familje dhe individët nuk mund të dirigjoheshin në korin e mirë, i cili quhej Mehdi Luca. U më të shquar të tyre. me gurin e rëndë të së pamundurës, veten e tij më të thellë: fëmijë e i ri, çmendur të brohoritësve të Drakulës, ulëm e pimë kafe të tre së bashku Të vërtetat personale e familjare u rropat në luftë me absurdin, pa pran- në vendlindje ku lindi, u rrit e u sh- Përbindëshit, që iu premtonte një dhe tash tre vjet e kemi shoqërinë të pinjollëve të familjeve të mëdha, uar që të bëhet pjesë e mekanizmave kollua dhe punoi, në rrethin e Krujës parajsë të rrethuar me bunkerë dhe e pastër dhe s’kalojmë tre ditë pa në rrekjen e tyre qëndrestare për t’i të këtij absurdi klithës. Bir i një nëne ku punoi një jetë, tridhjetë vjet, si tela me gjëmba. u takue së bashku. Unë ndjej mbijetuar zulmës së epërme të tam- heroinë që e dashuron lirinë dhe sh- mjeshtër ndërtimi e më vonë si drej- Enver Kaloshi, duke na zbuluar kënaqësi kur rri dhe bisedoj me tameve komuniste, janë një nga hull- kollimin e djalit të saj me çdo qelizë tor Arsimi e kryetar partie në rreth, si jetën e tij personale dhe të familjes Mehdiun, pasi jam plotësisht i injtë që të çojnë tek e vërteta e kyçur të trupit e të shpirtit dhe i një babai - drejtor Arsimi në Ministri, si vizitor së tij, nënës Sibe që e shihte në dritë bindur se i ka të tana cilësitë e në “Kutinë e Pandorës së Kuqe” e ish oficer i Lartë i Mbretërisë, arrati- në SHBA, Gjermani, Itali, Mal i Zi, të syrit, babait Mehmetit, - ish oficer një njeriu të shquar. Mendja e tij e këtyre familjeve dhe e atyre shtresave sur maleve pas ardhjes në pushtetet Turqi, Kroaci, Kinë etj. i lartë i Mbretërisë, arratisur maleve hollë di shumë mirë me e ba për sociale e politike në përgjithësi, që të komunistëve, plagosur e kapur nga Nje jetë plot tallaze, por pas çdo pas hyrjes triumfale në fundnëntor ’44 veti bashkëbiseduesin. Për Mehdi pushtetmbajtësit i etiketuan si “të forcat e Ndjekjes, dënuar me pesëm- tallazi ai mbledh forcat për të vazhd- të komunistëve, plagosur nga forcat e Lucën më kanë folur me shumë mundurit”, por që në fakt qëndruan bëdhjetë vjet burg politik, me një gjysh uar përpara, i frymëzuar nga ai zëri i Ndjekjes, arrestuar e dënuar me mirënjohje dhe respekt edhe në antipod të trumbetimit të “njeriut pesëmbëdhjetë vjet burg politik; gjy- shokët e miqtë e mi Ali Koceku, të pushkatuar nga falangat e krimit të pavetëdijshëm i genit, që i thotë se Rexhep Shahini, Zabit Lleshi e plot të ri” shqiptar, hibridit lejfenist, në kuq, Llan Destan Ndregjonin, një bur- lufta është kuptimi i vërtetë i jetës shit Llan Detsan Ndregjonit, pushkat- genin e të cilit u injektua në mënyrë uar nga falangat e Sigurimit, hijen e të tjerë, por ajo më kryesorja është rë i fisëm që më shumë se jetën e tij dhe, kur këtë luftë e fiton, jeta bëhet se respektin Mehdi Luca ua im- artificiale shthurja morale, hipokriz- deshi lirinë e trojeve stërgjyshore, ku njëqind herë më e bukur dhe kuptim- kullës së fisme ku u lindën e u rritën ia dhe dyzimi. burra me zë që u bënë flakadanë të ponon të gjithëve, ashtu si dhe mua u përkundën në djepe druri me ninulla plote. Ikonat e jetës së tij janë nënë me sjelljet dhe virtytet e larta që Të gjitha këto të bien ndërmend lufte Kastriotët, me një histori brilante Sibeja, babë Mehmeti, të parët e tij lirisë së Dibrës e të gjithë Shqipërisë, këngët e të cilëve ende këndohet me ka. Gjatë viteve 1934-1939 mbaroi ndërsa merr në dorë dhe nis shfletimin të kullës legjendë dhe burrave të saj qëndrestarë, piketat e të cilëve në his- Internatin e “Kastriotit” me nota e librit “Qëndresa” të autorit Enver mitikë, që këndohej netëve në male torinë e kombit i ndrijnë atij si mete- lahutë e çifteli në odat e këtyre anëve, zbulon gamën e atyre ingranazheve të mira. Ishin pikërisht vitet kur retë Kaloshi, një rrëfim i dendur për shpir- me lahutë e çifteli, Enver Kaloshi orë në errësirën e frikshme të një kohe e zeza u endën në qiellin shqiptar tin e mbijetesës së njeriut të rrëfen me zemër në dorë të vërtetat e të pakohë. të ndryshkur të dhunës e tjetërsimit të njeriut, zbulon hendekun paradok- e Mehdiu tashmë i pjekur e kup- paragjykuar dhe të derës e genit të një jete që për nga përmasat e dramës “Jeta ime i ngjet një rruge të gjatë tonte fare mirë se pushtimi fashist paragjykuar. dhe aksionit për përftimin e hapësir- e të vështirë. Një rruge ndërtuar në sal midis dukjes dhe thelbit të gjërave, në një sistem të ngritur mbi hipokriz- ishte në prag të derës. Ndaj do të Saga e Kaloshëve është një sagë e ave të së drejtës, në ato kushte ku e shkëmb e në gurë. Me të përpjeta e vinte koha që shumë shpejt Meh- ndërprerë dhunshëm nga një kohë ar- drejta notonte në pelgje iluzionesh tatëpjeta. Jetë dhe gurë. Jeta në gurë. inë dhe dyzimin. Duke lexuar këtë libër, lexuesi, jo di Luca do të rreshtohej me ato kaike e depresive, nga “një kohë e dhe deziluzionesh, është e denjë për I fortë si guri. Po edhe guri thyhet. forca që pretendonin se do të çliro- sëmurë”, siç mund të thoshte Erik një skenar filmi hollivudian. Edhe njeriu si guri”. Kështu e nis vetëm që merr informacione intere- sante për kohën e vënë nën vete nga nin vendin. Shtëpia e Mehdiut ka From, duke sjellë me vete pasojat e Duke rrëfyer për veten dhe famil- rrëfimin e tij të shtruar Enver Kaloshi, qenë një nga bazat kryesore të një keqpërdorimi të rëndë të të vërteta- jen e tij, ai na sjell para syve një copë duke na paraqitur faqe pas faqeje një një klikë e çmendur dallkaukësh dhe kllounësh, xhelatësh dhe duartrokitë- Luftës Nacionalçlirimtare, ka ve që lidhen me rolin e Kaloshëve në historie poetike, - deri tani vonë e histori brilante, të shkruar nga një mbështetur lëvizjen, u bë strehë historinë e Dibrës dhe në atë ko- deformuar nga dogmatizimi – na sjell shpirt sa i brishtë e delikat, i sish të sëmurë, spiunësh dhe shërbë- torësh të pa-paguar, nëpunësish ser- dhe bazë e sigurt për partizanët. mbëtare. Kulla e Kaloshëve, ku u mesazhin e qëndresës së genit të fortë ndjeshëm e sugjestionues, aq i fortë Qysh me ngritjen e çetës parti- lindën e u rritën kapedanë e gjener- përballë sfidave të antigenit. e qëndrestar, kuptimi themelor i qenë- vilë dhe të pështyrë, jo vetëm kupton falsitetin dhe idiotësinë e dogmave zane të Sllovës, Mehdi Luca do të alë, burra të besës e të dijes, bujarë Jeta personale e Enver Kaloshit ësh- sisë të së cilit është kërkimi dhe zbu- rreshtohej në radhët e saj dhe si të lindur e fisnikë të shkallës sipërore, të një jetë e mbushur me privime, limi i vërtetës, edhe kur kur ky zbu- të kohës, por, në antipod, në kampin djalë i ri dhe i arsimuar Mehdiu pas ardhjes në pushtet të çlirimtarëve sfida, luftë për të mbijetuar, drama e lim është i dhimbshëm dhe tronditës. tjetër, ndjen dhe thellësitë e shpirtit zgjidhet sekretar rinie për zonën që, duke hedhur valle këndonin një tragjedi të denja për artin e rrëfimit Enver Kaloshi tregon jo sikur i të qëndresës njerëzore, të atyre që nuk Reç e Dardhë, detyrë të cilën e kreu refren diabolik: “Luaje, more luaje shekspirian. Dilema “Të rrosh a të drejtohet një lexuesi, por vetvetes së u tjetërsuan nga asnjë rrugë kalvari, me devotshmëri, duke propogand- këmbën, Dibrës ia q… t’ëmën”, u sul- mos rrosh” nuk mund t’i shkonte tij më të thellë, pa zbukuruar asgjë, por mbijetuan për të dëshmuar të uar me forcë kudo ku shkonte që mua që nga bedenat me slogane, ci- askujt më mirë se këtij Hamleti nga me një realizëm gri, gati befasues. Ajo vërtetat e varrosura në arkivat e krim- të shtohen radhët partizane me të tate, armë zjarri, rrethim ekonomik, Dibra, që endej fshat më fshat e vis çfarë të lë gojëhapur, kur kthen dhe it komunist. rinj dhe të reja. Në shtëpinë e tij ndjekje e survejime të pinjollëve, më vis në kërkim të dritës, këtij nje- faqene fundit të këtij libri, është sin- “Qëndresa” e Enver Kaloshit ësh- qëndruan plot 12 partizanë në dim- burgje politike e vrasje me gjyqe të riu të vërtetë që deri në zgrip të ekzis- qeriteti i autorit, mosmarrja prej tij, të një tjetër dëshmi nga koha e sëmurë rin e egër të vitit 1943-1944. Pas sajuara ose pa gjyq, ku mjaft nga bijtë tencës kërkon të ruajë virgjinitetin e për asnjë çast, e ndonjë poze prej që lamë pas, dëshmi e triumfit të çlirimit në 20. 05 1945 mori pjesë e saj mbeten pa një varr ku t’u pre- derës dhe racës fisnike, pa iu nënsh- heroi, (aq në modë në literaturën e shpirtit të lirë mbi dogmatizmin dhe në kongresin e 2-të të Rinisë Anti- hen kockat. truar makinës diabolike të së keqes memoristikës). idiotësinë, dëshmi e mbijetesës së fashiste në Tiranë me shokë e sho- Një nga protagonistët e këtij vik- sonë kolektive. Autori që është dhe Autori që është dhe heroi i librit “gjakut blu” edhe në kushtet e dhunës qe si: Kozma Vjera, Nebi Agolli, timizimi është dhe autori i këtij lib- protagonisti i këtij rrëfimi është njësh vihet në pozita të rënda sociale, i kush- dhe terrorit sistematik, që vihej nga Esma Agolli, Sadush Baholli, Arif ri, Enver Kaloshi, i cili ashtu si Sizifi në kohë dhe hapësirë, identik me tëzohet ekzistenca, i kushtëzohet puna, lëvizje nga “gjaku i shprishur”. Nezimi, të cilët shkuan në këmbë nga Peshkopia në Tiranë... Pas çlirimit shërbeu në Komi- BOTIME TË AUTORËVE DIBRANË tetin e Rinisë, në D. P. MB, në Prof. Dr. Komitetin. Ekz të rrethit Peshkopi “Kanada” - me autorë Shpëtim Camin dhe Kastriot Frashërin si dhe në ndërrmarrje të ndryshme, “Nëpërmjet këtij libri synojmë të paraqesim një këndvësht- Andrea Shundi deri sa doli në pension në 1985. rim rreth Kanadasë në hapsirat mbarëshqiptare. Ne jemi Agr. Arif Daçi. Gjatë jetës në rini është dalluar në sporte të ndryshme, në gara vrapi- përpjekur që të prezantojmë jo vetëm gjeografinë, kulturën, mi, ku në vitin 1948 zuri vendin turizmin, arsimin, komunitetin shqiptar dhe qeverisjen në “Fjalor e dytë në Peshkopi. Për merita lufte Kanada, por edhe informacione dhe këshilla se si mund të shtjellues: dhe pune sot mban 4 (katër) de- korata të larta. Është një veprimtar jetosh, emigrosh, punosh e studiosh në Kanada” Vreshtaria i shquar për edukimin e brezave dhe verëtaria”. me traditat e mira të LANC-it dhe PREZANTIMI I LIBRIT DO TË BËHET NË MUZEUN HISTORIK ISBN 9993- merr pjesë me veteranët e tjerë në raste gëzimi dhe për ngushëllim KOMBËTAR, NË DITËN E KANADASË, MË 1 KORRIK 2008, ORA 912-2-4. kudo jo vetëm në Laprakë, por dhe 19.00. MIQTË DHE DASHAMIRËSIT E AUTORËVE MUND TË Cmimi: jashtë saj. MARRIN PJESË. HYRJA ËSHTË E LIRË. 800 lekë NUREDIN SADIK LUSHAJ nr. Qershor 2008 - 13 26

“Tregime të rralla popullore”, “Ese filozofike me motive popullore“, “Tregime mi- tologjike “, tre libra brenda një titulli risjellin Xhafer Martinin me një botim të ri dhe botime dinjitoz, i vlefshëm për të qënë pasuri e çdo biblioteke personale

T’i qasesh fjalës së popullit është përgjegjë- si e madhe, pavarësisht “Fjala priu...”, nga mënyra dhe qëlli- mi. Populli e vlerëson shumë fjalën. Ajo ka përparësi në lidhje me një libër i rrallë veprimin, sepse i para- prin atij. Populli ka një jë burrë po udhëtonte në një krahinë të largët. mjaft puthishëm, zjarri në vatër nuk shuhej, por atij i thënie: “Fjala priu, forca Ishte dimër i madh. Perëndimi i diellit e zuri kishte hyrë akullima në zemër dhe i dukej se ende po griu” e ngjashme pak a Nnë rrugë. Donte edhe shumë orë me kapun ecte në muzgun e përborëtuar të atij dimri të ashpër. shtëpinë ku do të shkonte. Duhej gjetur një vend me Mendja i rrinte tek mushka, që ishte e re dhe e shumë me thënien shpëtue kokën. Në të dyja anët e rrugës nuk kishte gjë bukur.”Sikur të ngrihem natën e t’ja vjedh”, tha me tjetër përveç një pylli të dendur. “Duhet të nxitoj që vete. E kishte jeratisur Zoti dorë të keqe, që nuk rrinte biblike: “E para është të mos më zërë nata në pyll”- tha me vete udhëtari. Po dot pa vjedhë. Ishte siguruar se harami dilte në brezin fjala” të mos futej në ndonjë katund me dritë, ishte i hum- e shtatë.”Ohu”,-tha me vete.”Mua nuk do më zërë, as Kopertina e librit të Xhafer Martinit, bur. Ec e ec dhe ja ku dalloi shtëpitë e para të një djalin tim jo, as djalin e djalit nuk do ta zërë...pse të “Fjala priu...” katundi. Nuk mendoi gjatë, por iu afrua një burri, i mos e vjedh?!”I zoti i shtëpisë ishte në gjumin më të hkrimtari Xhafer Martini del para cili po vinte rrugës me një mushkë të ngarkuar me rëndë, kur miku u ngrit me kujdes, u vesh pa zhurmë dru. E përshëndeti dhe i lexuesve me një botim të ri, me dhe doli jashtë, ku i ftohti shoqërore për të përcaktuar dukuritë S tha: një libër disi të veçantë dhe të rrallë që të priste si brisk, ia e ndryshme filozofike. Besojmë që - Jam shtegtar i largët në llojin e tij. Në këtë përmbledhje rrufiti faqet. Shkoi në libri do të lexohet me kënaqësi mbasi e kam mbetur jashtë. A përfshihen tre libra: Xhafer Martini ahër. Kur i zoti i shtëpisë filozofia e popullit, megjithëse e thua nuk ju ngushtoj, po 1-Tregime të rralla popullore u ngrit në mëngjes, thellë, është shumë e thjeshtë për të rri sonte tek ju? 2-Ese filozofike me motive popu- mikun nuk e pa në sh- mënyrën dhe mjetet e paraqitjes së - Jo bre bashi i mikut. llore trojen e vet. “Ku shkoi saj. Në qendër të librit “Tregime mi- Po prit pak sa të sh- Në sa breza 3-Tregime mitologjike ky?”-pyeti veten, por dy- tologjike” janë qeniet mitologjike si karkoj mushkën dhe fu- Që të tre këto libra edhe pse janë shime nuk kishte në Kuçedra, Dragoi, Xhindet, Lugati, temi brenda, - i tha zoti botuar në një përmbledhje të për- shpirtin e tij të pastër. Orët etj. Nuk jepen nëpërmjet tregi- i shtëpisë me ashk bashkët kanë dhe të veçantat e tyre. del harami Mbase ka dashur të ik meve me subjekte interesante dhe zemre. E përbashkëta qëndron në faktin se herët pa më nxjerrë dramatike duke e çuar lexuesin në Pastaj ai shkarkoi këto libra, qoftë studime, qoftë kr- gjumin, mendoi.Por e mjedise sa realiste aq edhe fantazma- mushkën, e futi në ahër ijimtari, mbështeten në kulturën e kuptoi se kjo nuk arsye gorike. Edhe në këto tregime dallo- dhe i vuri torbën me elb. Gjatë kësaj kohe shtegtari i popullit, në folklor dhe në mitet: tre- për të ikur pa u përshëndetur me zotin e shtëpisë. Sh- het këndi i shikimit të shkrimtarit mbajti sytë në mushkë. Ajo i pëlqeu shumë. Kur hynë gojnë mënyrën e qasjes së autorit tyri derën ku flinte gruaja me fëmijët. nga ai i studiuesit të mitologjisë. Stu- brenda, zjarri bubullonte, por zoti i shtëpisë lëshoi në ndaj kësaj kulture. E veçanta qëndron -Oj grua, më ka humbur miku. dimi i kësaj fushe i paraqet qeniet të edhe një krah me dru të trasha dushku. Udhëtari u në faktin se prezantojnë anë të ndry- -Po ç’të të bëj unë, or burrë?! Prandaj zoti i sh- mitologjike me ato mundësi dhe ngroh, u tha se qe lagur i tëri, nga koka tek këmbët, shme të kaluarës popullore. Në “Tre- tëpisë fle në një odë me mikun me e sigurue mos me mjete që ka në përdorim shkenca, dhe ndjeu njëfarë mirënjohje për këtë njeri të mirë që gime të rralla popullore” janë përf- i ndodhë e keqja, por edhe mos me ba keq.Gruaja kurse shkrimtari bën që bëmat dhe e priti me aq dëlirësi e bujari. Por mirënjohja e tij shirë një tufë tregimesh që përbëjnë kishte të drejtë. Burri ziente nga inati, por nuk kishte veprimet e tyre të procedojnë në ishte si një vetëtimë, pasi në kokë kishte mendime të shtresën më të hershme të folklorit ç’të bënte. Doli në oborr e hodhi sytë nga udha e madhe mënyrë të natyrshme, saqë ne na tjera e në zemër dëshira të tjera. Darka u shtrua me gojor, ku “bashkëjetojnë” në harmoni e katundit. Hiç, asgjë e gjallë. Hyri në ahër për të parë duket se kemi të bëjmë me person- ato që kishte falë Zoti; biseda qe e ëmbël se zoti i të plotë shpirti dhe trupi, bota e kë- mushkën. Do të shkonte për dru herët dhe do t’i vinte azhe të zakonshëm letrarë. Meqë mi- shtëpisë gëzohej shumë kur i shkonin miq, qoftë edhe tushme me botën e përtejme, reali- qysh tani torbën me elb. Vuri duart kokës dhe mbeti tologjia u përket shtresave shumë të të panjohur si ai i asaj nate. Ia a hapte shtegun mikut teti dhe fantazia, perceptimet pa mend kur pa mikun të shtrirë sa gjatë gjerë në mes hershme të kulturës popullore, ësh- për muhabet, por ai i asaj nate kishte qëlluar njeri i konkrete dhe asociacionet. Problem- të ahurit. Ai rënkonte thellë. Zoti i shtëpisë iu afrua të plotësisht e pranueshme që këto heshtur. Më mirë të themi u tregua i rezervuar,madje atika e këtyre tregimeve është shumë dhe pa se nga balli i zbriste teposhtë, drejt gojës, një qenie mitologjike, ashtu si kanë për- i pasinqertë se nuk i tha as emrin e vërtetë. Pse e bëri e pasur. Trajtohen probleme morale, rrëke gjaku, që pastaj rrëzohej faqes së majtë e binte fytyruar njerëzit e asaj kohe, të mos këtë, një Zot e di! Por zoti i shtëpisë i besoi, se ishte filozofike, ekonomike, shoqërore, në pleh. Miku ishte gjallë por në grahmat e fundit. kenë barriera dhe kufij për ekzis- njeri pa të keq. Në zemrën e tij kurrë nuk bënte fole familjare, estetike, fetare, mistike, -Ç’të pruri këtu, bre mik? tencën dhe veprimet e tyre, prandaj dyshimi. Mbas darke, miku, duke i hedhur një shikim etj. Në këto tregime kemi një galeri -Më more në qafë,- mezi mundi t’i thoshte ai. është fare e natyrshme që të zotërojë të picërrt, e pyeti të zotin e shtëpisë: të pafundme tipash dhe karakteresh; -Po pse të mora në qafë, or mik?Pse të prita me çudibërësja dhe e mrekullueshmja si -Mos di në sa breza del harami? në to ndeshën i miri e i keqi, i bujari dhe me ashkë zemre, pse të nderova dhe nuk të në përrallat fantastike. Por tregimet -Harami del në brezin e shtatë. Ranë me fjetë në mençuri e budallai, toleranti e in- lashë jashtë të të hanin ujqit? Pse të besova si vëllai – mitologjike dallohen nga këto lloj odën e burrave, si është zakon ndër malësi. Gjithash- toleranti, i drejti e i padrejti, i nder- vëllait?.Për këto të mora në qafë?! përrallash se, nëse pas personazheve tu është zakon që zoti i shtëpisë të flejë në një odë shmi e batakçiu, pajtimtari dhe sher- -Më the që harami del në brezin e shtatë, kjo më të këtyre të fundit shihen veprimet me mikun, me ju ndodhë atij për çdo nevojë. Të zotin rnxitësi, shpresëdhënësi e nihilisti, bëri ta vjedh mushkën. Po ajo më vrau. Harami më dhe qëndrimet e njerëzve, në tregimet e shtëpisë e zuri gjumi sa vuri kokën në jastëk, kurse bujari e kopraci, fisniku e vulgari, i doli në çast... mitologjike jepen raportet e qenieve miku, megjithëse ishte i lodhur nga rruga e gjatë, kthe- përkori e grykësi, trimi e frikacaku -As ato fjalë nuk i ke pas me hile, lum miku. Po ty mitologjike me njerëzit. Ka ndonjë hej e rrotullohej, përpëlitej si zorra në prush.Në odë etj., etj. Subjektet janë të popullit, të ka zënë harami i të parëve të tu që kanë bërë si ti... tregim që në pamjen e parë duket si ishte ngrohtë, mbyllja e kapakëve të dritareve bëhej por të plazmuara në formën më të Marrë nga libri “Fjala priu...” realist, për shembull Nënë Pashja. përshtatëshme, duke mos tjetërsuar Po ajo është një qenie mitologjike, mesazhet, rrethanat, personazhet e citon ato s’janë më të miat”.Kur kjo përcjellë mesazhin. Vetëm këtu para- nga mënyra se si merret filozofi. Filo- pasi qumështi i saj është çudibërës, situatat. T’i qasesh fjalës së popul- ndodh me recitimin, çfarë mund të qiten të plotë dhe me pretendime zofia e popullit ka pika takimi dhe ai i shpëton fëmijët nga vdekja e sig- lit është përgjegjësi e madhe, pavar- ndodh me krijimtarinë gojore të pop- artistike. Në “Ese filozofike me mo- ndarjeje me shkolla të caktuara filo- urt. Letërsia nuk merret me anën e ësisht nga mënyra dhe qëllimi. Pop- ullit kur e mbledh,për të parën herë tive popullore” jepen disa aspekte të zofike dhe këto gjejnë pasqyrimin e jashtme të qenieve mitologjike, por ulli e vlerëson shumë fjalën. Ajo ka një shkrimtar? Sigurisht ndodh një filozofisë së popullit, ku pasqyrohet vetë në libër. Filozofia e popullit nuk me thelbin e natyrës së tyre; për përparësi në lidhje me veprimin, transformim më i madh se sa reciti- qëndrimi i tij për dukuri nga më të është e ngrirë, ajo ka evoluar nga letërsinë nuk ka barriera dhe kufij të sepse i paraprin atij. Populli ka një mi i një poezie. Këto tregime në të debatueshmet si: Liria, Mendja, Fati, koha në kohë, duke nxjerrë mësimet parakohshëm. Është e kuptueshme që thënie: “Fjala priu, forca griu” e ng- kaluarën janë lënë jashtë vëmendjes Vdekja, Musa, Gjeniu, E drejta dhe e mëvonshme nga proceset historike secili nga këto libra mund të boto- jashme pak a shumë me thënien bib- së mbledhësve të folklorit gojor, për E vërteta etj. Jepen shembuj konkret të çdo periudhe të jetës së popullit. hej më vete. Por botohen bashkë jo like: “E para është fjala” Populli këto arsye se përbënin atë shtresë që nuk nga jeta. Populli nuk i përmbahet një Në filozofinë e popullit zotëron vetëm se kanë një tematikë dhe prob- tregime “i thotë me dy fjalë”, se për përputhej me ideologjinë nga e cila shkolle të caktuar filozofike, ai ka dualizmi, ku përqasen të kundërtat lematikë të përafërt, por se vlerat e të ka rëndësi përcjellja e mesazhit. udhëhiqej jeta jonë. Atëherë edhe në një filozofi të vetën, që buron nga që pranohen të dyja. Populli të veçanta të secilit prej tyre, plotëso- Por për një shkrimtar kjo nuk duhet mbledhjen e publikimin e folklorit përvoja e gjatë jetësore. Megjithëse kundërtat nuk i shikon në kontradik- hen nga vlerat e përbashkëta. Qëlli- të jetë e mjaftueshme, pasi çdo me- mbahej parasysh porosia e Leninit libri është shkencor, i mbështetur në të, por si plotësuese të njëra tjetrës. mi i autorit është të paraqesë një sazh e ide duhet të transmetohet me “për dy kulturat”, njëra e popullit të burime të shumta, ndryshon nga li- Kjo është thelbësore në mendimin kompleks kulturor, një sistem një formë sa më të përkryer artistike. thjeshtë dhe tjetra e klasave sun- brat e filozofëve, mbasi problemet filozofik të tij. Lexuesi do ta shikojë vlerash, i cili nuk mund të përfito- Marciali poet latin, shprehej për duese. Ndonjë prej këtyre tregimeve dhe dukuritë trajtohen me shembuj në ç’rast ndodh kjo dhe sa mbusha- het nga bashkimi mekanik i disa prej poezitë e veta të recituara: ”O Fi- është përfshirë edhe në librin “Ese nga jeta e personaliteteve të shquara mendës është qëndrimi i popullit. tyre, por vetëm nga vlera të inte- dentinë, ato vjersha që do t’i filozofike me motive popullore”, por etj. Është e dallueshme mënyra se si Populli u jep rëndësi të jashtëzakon- grueshme, që funksionojnë më mirë recitosh, janë të miat, por kur i re- me qëllim ilustrimi, sa për të merret shkrimtari me këto probleme, shme rrethanave, kushteve historike- së bashku se sa vetëm. 14 - Qershor 2008 nr. 26

Persiatjet e kalvarit të vuajtjeve të gati një shekulli histori janë ngulitur thellë në rrudhat e lëkurës të ballit, të cilat në pamje të parë në miniaturë paraqisnin një tkurje malore apokaliptike. dëshmi

Shënimet tona nuk kanë të ndalur ata do ti mbeten his- Mirto Qormemeti, torisë. Qëllimi i këtij shkrimi, me rastin e trevjetorit të vde- kjes së Mirto Qormemetit, robi i fundit i Luftës ritushon që përmes robit të fundit të Luftës së Dytë Botërore të prezantohet pjesër- së Dytë Botërore isht dhimbja dhe vuajtja e popullit të këtij nënqielli. Në foto: Mirtozan Qormemetit në qytetin Krefeld afër Düsseldorfit. deri atëherë kishim gjëndje mesatarisht të mirë mandaqarkun për udhëzime të mëtutjeshme. Kësaj periudhe të erët iu shtua edhe peri- ekonomike. Këtë zanat e kishte marrë në Kairo Të gjithë robërit nga Maqedonia, nga fun- udha pas luftës së dytë ku intelegjenca u shua në postën e oborit mbretëror për shkak se gjy- di i majit zbarkuam në Prizren nga një tren në forma të ndryshme. Fshatrat e brezit kufitar shi kishte shërbyer për shumë vite deri në pen- ushtarak, po atë ditë u nisëm për Tetovë nëpër u internuan në Maqedoninë lindore, një pjesë zion në oborin mbretëror të Kairos. Në fshat Shar, prej ku të gjithë angazhuam karroca (taksi) u burgosën dhe me të dhjetëra të tjerë u vranë kishim vetëm një dajë ngase dy të tjerët ishin dhe u shpërndamë nëpër qytete. pa proçese gyqësore. Në fshatin tim u vranë vrarë në luftën e Vllajnicës (Gostivar). Daja Në komandaqarkun e Dibrës nuk u para- tre fshatarë të pafajshëm nga policia kufitare në vitet 1918 u vra me sërbët dhe francezët qitëm ngase ato nuk e dinin ku e kishin kokën. dhe shërbimet e fshehta të UDB - së “gabi- ndërmjet Dibrës dhe Strugës. Kështu që Gjermanët ishin të demoralizuar nga lufta që misht”. Dhe në çdo fshat tjetër nga dy e nga mbetëm edhe në fshat jetim për rend të dytë. po humbej, me të cilët komunikoja lirshëm tre. Familjet që nuk u internuan u burgosën, Në kujdesin e gjyshes dhe nënës të cilat na dhe shpesh herë u shërbeja për përkthime të burrat të cilët nga presionet psiqike (në burg) rritën duke shitur nga një copë tokë deri sa u rëndësishme. Në fillim të shtatorit 1944 gjer- Nga ATLI DEMA dhe kërcënimet për zhdukjen e familjeve u mëkëmbën. manët tërhiqeshin për në veri. Ditën kur u detyruan me dashje dhe padashje të bash- Bullgarët në Dibër s’kanë qenë të sigurt nisën u përshëndetëm me oficerët që i njihja, mazhi mbresës i një jete, që shtreson mate këpunojnë me sistemin, një pjesë e mirë e të sepse grykën e Radikës dhe grykën e Drinit të njëri prej tyre më la një makinë shkrimi “Ol- Iriale të mbledhura vuajtjesh si rezultat gran- cilëve me kalimin e kohës edhe u hyri në qejf zi shpeshherë e kanë kontrolluar forcat e Jusuf iveti” dhe një pushkë të shkurtër italiane. Nuk itesh të pashmangshme, ngjyrat e jetës së Mir- bashkëpunimi. Me hapjen e kufirit shtetëror Ndreut - Xhelilit dhe Dan Camit e Hoxhë më harrohen fjalët të një oficeri fisnik – “Sot tozan Qormemetit i cili, shkruante dhe lex- ishin të maltretuarit që të parët u shpërngulën Muglicës. Kështu që bullgarët kanë krijuar të e tutje do të jetoni me njerëz që s’dinë çka onte shqip, sërbisht, gjermanisht dhe arabisht, në Amerikë dhe Europë. Kështu që sot janë ashtuquajturën qeverinë e përkohshme të Di- është ËC”. E kishte fjalën për rusët. kanë bashkëjetuar me dhimbën e kohës së boshatisur të gjithë fshatrat kufitare si: Spas, brës me një komision të përzier, shqiptarë, Disa orë më vonë në qytet u fut pararoja e kombit që i takoi. Atëherë tek ai, persiatjet e Ame, Krifcë, Banisht, Shullan, Jazulli, Kojnarë, sllav, turq dhe torbesh. Megjithatë para se të brigadës të shtatë sulmuese shqiptare. Në ballë kalvarit të vuajtjeve të gati një shekulli his- Bomovë, Shushicë, Tarranik etj... Sot nga këto hynë forcat sërbo-franceze kanë lidhur për t’i të së cilës ishin të rinjtë dibranë nga Tirana. tori janë ngulitur thellë në rrudhat e lëkurës të fshatra kanë mbetur me qindra tregime për pushkatuar 200 burra te zgjedhur të Dibrës. Flamurin e mbante Xheladin Krifca, i cili më ballit, të cilat në pamje të parë në miniaturë proçeset gjyqësore të montuara. Por mekanizmin që e kanë pasur frikë, funk- vonë u emërua ambasador në Kinë. paraqisnin një tkurje malore apokaliptike. Pra puna është mbi të gjitha… Jeta është sionoi. Jusuf Xhelili me Pop Maqellarën u Këshillat nacionalçlirimtare i organizonte Edhe pse në fëmijërinë e hershme mbeti pa komplekse dhe na mundojnë ligjet e saja. Unë dërgoi fjalë se nuk do të lëshon asnjë bullgar kryetari i këshillit të Dibrës, Aqif Lleshi, bash- prindër, pas kthimit nga Tirana 1916, vendoset shpesh dëshiroj të arrij më shumë se e kon- të gjallë nga gryka e Radikës dhe Drinit të zi këfshatar i imi, i cili nuk më mobilizoi për në te daja i tij në fshatin Ame, kurse në Dibër u ceptoj jetën por esapet s’më dalin dot. Sepse në rast se ekzekutohen dibranët. Ndërsa peri- front me pretekst se gjashtë vjet pa ndërprerje kthye më 1948. në të kam shumë episode të cilat kanë diç të udhën e administrimit italian, Dibra e kujton kam qënë ushtar dhe rob lufte. Por, më pro- Të shkruash për të s’është e lehtë, sepse s’di veçantë në rrugë, familje dhe punë. Sot kur me mall dhe nostalgji. pozoi dhe zgjodhi kryetar të këshillit naciona- ç’të kapësh më parë: fisnikërinë, trimërinë, mundohem të evokoj kujtime vërrej se jeta Dibra e Madhe siç i themi regjionit të Di- lçlirimtar për fshatrat Ame, Krifcë dhe Ban- talentin, këmbënguljen, vullnetin apo dashu- më është ngatëruar, dhe më duket e gjatë sa brës jashtë kufijve shtetëror, në periudhën e isht. rinë për kombin. tre shekuj, sepse në këto vende ka patur luftëra Italisë për radhë të parë në histori ka përjetuar Deri në fund të vitit 1945 brigadat shqiptare “Gjatë viteve 1918-1941, Dibra nuk kish të vazhdushme por edhe gjatë kohës së paqës një lulëzim kulturor, ekonomik dhe politik. kontrollonin Dibrën dhe rrethin. Komandat shkolla shqip, prandaj mësuesit u shpërngulën shqiptarët kanë qenë në luftë me sistemin ko- Vështirë se do të këmi ndonjëherë ashtu lulë- brigade ishte Haxhi Lleshi, më të cilin ishim në Shqipëri ku punonin në gati gjithë Sh- munist dhe organet e sigurimit. Ky popull zimi. Edhe pse ka qenë periudhë lufte dhe moshatarë dhe shokë klase në shkollën fillore qipërinë si Said Najdeni, Haki Sharofi, Vebi gjithë jetën është terorizuar nga pushtete të mjaft e shkurtër ajo ka lënë kujtime të shumta sërbishte në vitet 1922-1927. Kur ai mori ur- Agolli, Haki Stërmilli etj... Ata që mbetën në ndryshme. në popull.” dhër të tërhiqet brenda kufijve të 1913 u duk Dibër punonin punë të ndryshme. Një prej Më 1948, kur filluan represionet ndaj fsha- Plaku 93 vjeçar pasi shtërngon gishtat fu- qartë se bashkimi i trojeve shqiptare që aq tyre ishte edhe Riza Lata nga fshati Ame, që tarëve kufitar e pash të udhës të shpërngulem qishëm herë të njërës e herë të dorës tjetër shumë e kishin propaganduar komunistët ish- punonte hoxhë fshati dhe na mësonte mësim në Dibër në trojet ku kisha lindur shton Mirto- sërish hudhet me bisedë në kujtimet e tij gjatë te fars dhe se shqiptarëve të jasht Shqipërisë fetar. Por në shtëpinë e tij mbas orëve të ara- ja. Sado kudo në qytet e kishin më të vështirë kohës kur ishte rob lufte. londineze u mbetej të mendojnë për një shansë bishtes, na mësonte shkronjat shqip dhe vjer- të thurnim përralla me agjitatorët nga Shqipëria. “Pas orarit të punës flenim në baraka usht- tjetër historike. shat e Naimit, Çajupit”, - kujtonte në një frymë Të gjithë ligjet kanë pasur anekse diskrimin- arake nën mbikëqyrjen e disa pleqve rezerv- Më 1951 Aqif Lleshi para se t’i rrethohet rrëfimin e jetës zoti Mirtozan, duke u thelluar uese për shqiptarët, por ndalimi i shkollimit istë. Punonim 8 orë, ndërsa pasdite (në fillim shtëpia ai i informuar prej dikujt kaloi përtej në detajet e vuajtjeve. Kur vërente se ne, në gjuhën amtare në mbretërinë jugosllave dhe me mbikëqyrje) shëtisnim nëpër qytet, mer- kufirit me afër tridhjetë anëtarë të familjes. rrëfimin e ndiqnim me kureshtje, vijon: kufizimi i natalitetit në vitet 1980 kanë qenë reshim me sport, mësonim gjermanisht nga Po atë ditë në të gjithë Dibrën filluan in- “Më 1935 shkova ushtar në Karlovë të Kroa- kulminacion i të gjithëve dhe gjenocid i pastër. fletushka e revista speciale për ne. Ushqimi ternimet masive, arrestimet, bastisjet, por edhe cisë, por shumë shpejt u sëmura nga një Njeriu që shifrat i hedh si patare, nënvizon se në baraka vinte nga kuzhina ushtarake dhe nuk ekzekutimet në brezin kufitar. Në Veles dhe sëmundje ngjitëse, ata pas dy muaj më lëshuan mbi 80% të shqiptarëve të dënuar e din për- kishte ndryshim nga ushqimi i rekrutëve gjer- Shtip u internuan rreth 60 familje, pronat e të në shtëpi në rehabilitim. Në ushtri më thirën mendsh përmbajtjen e ligjit 33, alineja 4 dhe man. Ndërsa ne, muslimanëve, na jepnin ush- cilëve iu bashkuan kooperativës me gjithë kaf- prapë në fund të vitit 1938. Edhe pak ditë duhej 7, vepra kundër popullit dhe shtetit. Bullgarët qim të veçantë dhe nuk na pengonin për namaz shë. Pleqtë, të sëmurët dhe shumë fëmijë që të përfundoja afatin ushtarak. Filluan luftërat në luftën e parë kanë qenë afër dy vjet,. Unë dhe Ramazan. Pas gjashtë muajsh na dhanë vdiqën nga uria, ethet dhe tuberkulozi. In- nëpër Europë kështu që gjatë bombardimit të kam qenë i vogël dhe mbaj mend pak elemente, nga një kartolinë që të paraqitemi në shtëpi. ternimet zgjatën prej tre deri gjashtë vjet. Di- Beogradit më 6 prill 1941 isha në Petrovare- por si fëmijë kam dëgjuar shumë ndodhi nga Pas një viti më transferuan në Düsseldorf bra në Veles dhe Shtip la shumë varre. din (Zrenjanin) deri më 5 maj 1941. Njësiti më të moshuarit. Ushtria bullgare 1915-1917 në një repart të “Krup–it”, ku punoja në kalda- I ashtuquajturi revolucioni socialist në jonë endeshte rreth Beogradit. Atëherë koman- nuk ka pasur furnizim të rregullt, por ka grabi- jat qëndrore. Në vitin 1943 na dhanë të drejtë Dibër ka lënë plagë të pashërueshme më shumë da na la të lirë, ata që mundën të shkojnë në tur popullatën sa që nuk u ka lënë edhe ush- të pranojmë shtetësinë gjermane dhe të se çdo qytet tjetër shqiptar”. shtëpi-shkuan, mirëpo në atë kohë gjermanët qim për mbijetesë. Në kohën e okupimit bull- kalojmë në qytetarë të lirë gjerman. Dhe me “Nga Dibra në gjermani kishte edhe robër e kishin pushtuar vendin tonë dhe nga jugu i gar nga uria njerëzit kanë vdekur nëpër rrugë. këtë rast një numër i madh sllovenësh, kroat- të tjerë të luftës, - shton Xha Mirto, - si: Nazif afroheshin Beogradit, kështu që ishte e pam- Kështu që sëmundjet kanë bërë kërdinë. Në vitin ësh, hungarezësh dhe gjermanë nga Vojvodi- Mashkulli, Shefki Strikçani, Xhetan Kaja, Kare- undur të largohemi nga komanda dhe më 5 1916 është përhapë tifusi. Nuk e di saktë, por na u shtetëzuan. man Sela, Hisni Strikçani, Elmaz Duka, Hisni maj 1941 në Mitrovicë të stremit u dorëzua çdo shtëpi ka pasur të vdekur nga tifoja. Unë Në fillim të vitit 1944 qeveria e Tiranës i Markja, Kalosh Lleshi, Osman Shehu, Bajram komplet njësiti jonë (IV Kraleski Puk). mbaj mend kur disa njerëz me fytyra të lidhura kërkoi Gjermanisë t’i kthen shtetasit shqiptarë Frangu, Aki Tollumi, etj.” Gjermanët na ngarkuan në kamionë dhe na dhe dorëza të gjata e morrën kufomën e babait që gjinden në Gjermani si robër lufte jugosllav Shënimet tona nuk kanë të ndalur ata do ti nxorën diku në Vojvodinë ku i mblodhën të dhe e vorrosën në varr masiv të lyër me gëlqere. me pretekst që t’i angazhon në luftë me guer- mbeten historisë. Qëllimi i këtij shkrimi, me gjithë robërit e rrethit të Beogradit, afër 200 Ndërsa ne shkuam në fshat te daja i cili gjith- ilën komuniste. Dhe më 20 maj kërkesa u rastin e trevjetorit të vdekjes së Mirto mijë robër. Për dy javë na sistemuan në Gjer- ashtu gjindej i arratisur në mal. Mbaj mend aprovua dhe të gjithë shqiptarët të cilët ishin Qormemetit, ritushon që përmes robit të fun- mani sipas profesionit, fesë, kombit, njohu- edhe nëna na jepte disa toptha të zinj me hitha me prejardhje nga vendet nën administratën dit të Luftës së Dytë Botërore të prezantohet rive të përgjithshme dhe gjendjes psiko-fizike. dhe pak miell elbi. shqiptare u lëshuan në shtëpi me leje pushi- pjesërisht dhimbja dhe vuajtja e popullit të Mua më sistemuan në një fabrikë qumështi Ngase babai punonte si telegrafist në postë mi 30 ditë. Dhe pas kësaj të paraqiten në ko- këtij nënqielli. nr. Qershor 2008 - 15 26

Kënga e Rexhës është shumë e përhapur. Teza mbi origjinën e saj dhe rrjedhimisht edhe vendlindja e baladës. A është Kalaja e Dodës, traditë katundi Radomirë, vendi ku ka ndodhur tragjedia?

Nga JAHE DELIA (SELMANI) Në gjurmët e një balade

reva e Kalasë së Dodës është e njohur për Tejs-Radomirë deri 40 vjet më parë. Ky emër jnë në kurt-oborr), kur motrat “hekin hore” pa u martuar, ndoshta me emrin e përmendur Tpasuri të madhe folklorike. Në repertorin është padyshim emri i Rexhës së këngës të (modeli më i përhapur i valles së grave dhe në baladë, por ky emër nga krijuesi popullor e shumtë të interpretuesve të kësaj krahine zënë trashëguar në atë familje. Argumenti i tretë në vajzave të krahinës), krijuesi popullor i duket sikur përdoret për t’i vënë një kapak më një vend të rëndësishëm këngët e vallet. Pa u mbrojtje të mendimit tonë është teksti dhe kundërvë nënën, me stoicizmin e paimagjin- të rëndë tragjedisë së ndodhur: si u nis dasma zgjatur shumë për këtë pasuri, e cila kërkon melodia e baladës. Melodia e gjetur vitet e ueshëm, tipike për një nënë shqiptare, e cila e djalit të vetëm e si përfundoi. Djali u vra kohë për një studim më të gjatë, nëpërmjet fundit, me ndryshim nga ajo që njohim të akoma ruan të fshehur të vërtetën e kobshme. kur po merrte kalin e tij, sigurisht për të marrë këtij shkrimi desha të bëj objekt të dhënat për gjithë është një tregues tjetër për origjinalite- Radhisim strofat: pjesë në garat burrërore me kuaj që zhvillo- një baladë aq të njohur në të gjitha viset tona. tin e saj dhe kjo u bë një nxitje më shumë për “Shokët e Rexhës po na kcejnë në kurt-e heshin me këtë rast në një vend të caktuar mbi Balada, si gjini epike-lirike, ka qenë dhe mbe- hulumtimin tonë. Ndërtimi melodik i vargut Po Rexha i nanës palë në tabut-e fshat. Garat në raste gëzimesh kanë qenë pjesë tet shumë e dashur, e afërt dhe komunikuese kalon nga 10 rrokësh në strofë në 12 rrokësh Çou Rexho, çou o biro... e jetës së këtij komuniteti deri në vitin 1912, me ndjenjat e popullit tonë. Në shekuj janë në interpretimin e dy vargjeve të para, për të Shokët e Rexhës po qesin fishekë, në një vend të caktuar ku fituesin e priste në krijuar e kënduar mjaft balada, ku lirikja dhe kaluar pastaj në 8 rrokësh në refren. Kjo thyer- po Rexha i nanës palë në dyshek, finishin e vendmbërritjes së kalit më të shpe- epikja, të pleksura ngushtë, e kanë bërë të dal- je në tekst e në melodi të shkund, të trondit e Çou Rexho, çou o biro... jtë, një dash i zbukuruar dhe përgëzimet e tur- lueshme nga këngët e llojeve të tjera. Ne sot të ngjeth tërë qenien. Teksti përfshin vargjet e Motrat e Rexhës po na hekin hore, mës. Erdhi pastaj viti me djegiet, vrasjet e do të ndalemi pikërisht tek kënga e Rexhës. asaj që njihen nga të gjithë, por ka dhe disa Po Rexhën e nanës do ta çojnë në vorre, persekutimet serbe dhe u ndërprenë edhe këto Megjithëse e veçantë, për sa i takon subjektit strofa që besojmë se ende nuk njihen. Ndërti- Çou Rexho, çou o biro... gara me kuaj që ishin traditë e kahershme në të saj, ajo mori një përhapje shumë të gjerë mi i këtyre vargjeve plus melodinë bëjnë një Ç’pate, more Rexho, që shkove te kepi, të gjithë Kalanë e Dodës. Kënga e nisur nga gjeografike. Kaq e përhapur është bërë, saqë variant tjetër të këngës, pa ndryshuar thelbin Nusja jote, biro, posi nuse mreti, një ngjarje reale shpejt mori përhapje. Në një shumë zona brenda kufijve tanë, por dhe jas- tragjik të ngjarjes. Në vargjet që mendojmë se Çou Rexho, çou o biro... nga zonat fqinje, besojmë se u përhap edhe htë ku ka shqiptarë, këtë baladë e kanë bërë janë të paekspozuara, drama është më e prek- Ç’pate more Rexho që shkove te Çili, në Kosovë e në vise të tjera. Duhet të thek- pronë të tyre. Këtë baladë si dhe mjaft të tjera shme dhe kjo shprehet nëpërmjet disa kon- Nusen tane bir e muer Haxhi Zeqiri, sojmë pra se kjo baladë nuk është krijim i fan- i krijoi dhimbja e popullit, në rastin konkret, trasteve tepër të fuqishme. Çou Rexho, çou o biro...” tazisë, është fiksimi artistik i një momenti tragjedia që shkaktoi vdekja e djalit ditën e Momenti kur dasma ka arritur kulmin dhe Siç shihet, në tekst na del edhe një emër. kulmor tragjik. dasmës së tij. Për këtë perlë të krijuar nga një shokët e heroit të baladës hedhin valle (kce- Sigurisht që nusja e pafajshme nuk do të rrinte dhimbje konkrete është folur me të drejtë aq shumë. Nuk është rast unik në llojin e vet vetëm subjekti i thjeshtë, pa hyrje e dalje, por edhe sinteza e dhimbjes që nderet në çdo fjalë. ShkruajnëShkruajnë lexuesitlexuesit E tëra është kulm i dhimbjes tragjike. Men- Otranto, Port i Dhimbjes dhe Shpresës dimet e mia nuk shprehin ndonjë gjë të re për Kushtuar të rënëve të Dibrës, viktima të Otrantos. këtë krijim dinjitoz të popullit, por ajo që na “Sul Peka, krenaria e Lurës” bën të themi diçka tjetër: vendndodhja e ng- Një fjongo të kuqe ia vura detit “Në vitin 1908 Turqia mori nizamët e parë në zonën e Lurës. jarjes e rrjedhimisht edhe vendlindja e bal- Mbi kaltërsi dallgësh Mes tyre, edhe Sul Pekën. Shumica prej tyre nuk u kthyen më në vatrat e tyre. Mbas disa vitesh ushtarët kanë komunikuar me anë adës, që është padyshim Kalaja e Dodës, ka- dhimbja e kuçedra m’u shfaq. tundi Radomirë. Me të drejtë dikush mund të korrespondence me familjet e tyre nga Turqia në Shqipëri. Këtyre mendojë se vënia e disa kontureve gjeografike u janë bërë letrat nga njerëz me shkollë, sepse ishin të pashkolluar Një nënë dibrane mes odës lëshon piskamën e kohore, siç do të shohim më poshtë, e bën edhe neve letrat e tyre i lexonim nëpërmes hoxhallarëve e prift- më të rëndomtë ngjarjen dhe jo aq të ndjeshme Kurorë e blertë ërinjve. Më vonë u ndërpre ndërlidhja. Ardhja e disa burrave pas s’ka e s’ka duar foshnjërisht ta mbajë. shumë vitesh deklaruan se gjatë luftës u është ndërpre ndërlidhja dhimbjen që shpreh. Me dashamirësi dhe nuk dimë asgjë për jetën e tyre. U deklaruan të vdekur. Për përgjigjemi se s’është ky qëllimi im, por diç- Një foshnje luan symbyllur me vdekjen Nga gji i ftohtë thith jo tambël, por gjak. këtë arsye, ceremonia e varrimit të Sul Pekës u bë pa kufomë, ka më shumë. Edhe pa këto që po shprehim, ashtu si dhe shume nizamëve të tjerë. ajo e ka gjetur vendin në gjerdanin rrezullues Baladë vërtet e gjallë. Por, rreth viteve 1982-1984, në Tiranë vjen një grup folklorik të pasurisë së pafundme folklorike, ajo është Dramë e tragjedi moderne me valle vdekjen mbi dallgë. nga Turqia. Në atë koncert, takova një burrë nga Korça, i cili ishte pronë e të gjithëve, secili që e dëgjon apo e pjestar i ansamblit turk, i ikur herët nga Shqipëria. Ai kur mori këndon gjen diçka nga vetja, i lë hapësirë Një burrë krahët zgjat vesh se mbaja emrin e Gjyshit, më shpjegoi se njihte një person drithëruese fantazisë së tij. E megjithatë e sho- e nuk mundet të ndihmojë vëllanë sadopak. nga Shqipëria, që duhej Sul Peka dhe jetonte në Stamboll. Më dha him me vend të sqarojmë pse mendojmë që Otranto e Zezë. adresën dhe unë i shkrova me shpresë. Por letrat nga adresa “Nisam vendlindja e saj e parë nga u përhap është Xhadedesi Nr.24, Kërtall Istambul Turçi” më janë rikthyer me shën- Ti, Port i Dhimbjes, ti, Port i Shpresës, ti, Port i Valëve. imin “adresa gabim”. Radomira. Sigurisht që gjë të shkruar për këtë S’e dinim që më ëndërr makabre Sipas informatave jo të sakta, Sul Peka i Lurës, shkuar nizam në nuk ka dhe as pritet të ketë kur bëhet fjalë për do të na shfaqeshe një ditë, një çast. Turqi në vitin 1908, ka vdekur në Stamboll në vitin 1986. Ka lënë një baladë. Në kujtesën e popullit mbeten 2 djem, por ne nuk kemi mundur të kemi asnjë lidhje me të. Në sentimentet e saj të përgjithshme e jo hollësi Otranto e zezë. respekt të tij, ju lutem botoni këtë poezi, shkruar me dashuri nga të tilla si vendi apo koha që ose nuk përmenden Otranto e blertë që na veshe në zi. Haki Koltraka”. ose përmenden shkarazi. Tri janë arsyet që na Faleminderit, Për vdekjen u ktheve në djep bëjnë të mbështesim mendimin e mësipërm: SUL PEKA, nipi i Sul Pekës së Stambollit Oi...oi...oi... Së pari: tek dëshmitë e disa të moshuarve edhe ata të marra nga transmetimet e para ardhësve Karakoll në histori Lura të tyre. Kur e dëgjonte këtë këngë i moshuari Pas nëntë malesh HAKI Krye vendi me besë, burra V.Gj., vdekur para 30 vjetësh në moshën 90 Kullë më kullë Dibra mortin dhëmbështrënguar e hap. Ky Sul Peka kësulën në sy vjeç, me përmallim u drejtohej njerëzve: “Ah, Këngëligjet KOLTRAKA: Rreth brezit me dy allti more djem, kjo ngjarje ka ndodhur në këtë me çarçafë të zinj bjeshkët e dheun e ugarit mjegullojnë. Vepra të nalta bëjnë djemtë e mi vend!” dhe tregonte gojarisht atë dhe theme- E marsi i Otrantos POEZI Vepra të nalta ka ba Lura let e shtëpisë. Të moshuarit nuk habiteshin, lule rudine, e gjeth, e drurë gjer në palcën e rrënjës i than. E ka vendin në valle me burra. se dhe ato shprehnin të njëjtin mendim, kurse E valët e Shpirtit KUSHTUAR Ky Sul Peka i stopanit ne të rinjtë e atëhershëm ndiheshim krenarë. brigje të rinj këngësh symbyllur kërkojnë e kërkojnë. Djemtë e mi roje vatanit Fisi Rroshi, ku mendohet se ndodhi drama, ka SUL PEKËS Sa të jetë jeta ball istikamit qenë me shumë ndikim për pasuri, por edhe Pranverë me lule mollësh Brez pas brezi djalë pas djalit për punë të dobishme që bënte për vetë popu- donin të na i linin me Dimrin nga mot përqafuar. Ky Sul Peka kësulën në sy llin e krahinës. Në ca udhë mërgimtare Ngjeshur brezit dy allti Sipas dëshmive ky fis u shpërngul nga ky mbi Fushë të Korabit u rizgjoka malli i patretur Ndan kanun me drejtësi katund afro 250 vjet më parë, edhe kënga du- Bëjeni një lapidar të blertë Në nantë male është përmbi. het të jetë afërsisht e kësaj moshe. Dëshmo- në mes të detit, me stërkala ëndrrash plaguar si zjarr i pashuar. Ky Sul Peka i karakollit het gjithashtu që në Misir ku emigroi, ai kri- Në librin e Historisë dibrane joi një fshat të tërë me emrin Radomirë. Për Karshillëk i bën Stambollit Monumentit të kujtesë le t’i përulemi dhe sot dhe nesër. këtë fis ka edhe gojëdhëna të tjera interesante, Karshillëk i bën Serbisë me të cilat nuk është e udhës të zgjatemi në Kërkon trojet e Shqipërisë. këtë shkrim. Së dyti që hedh dritë dhe vërteton O zot, mos më keq! Ky Sul Peka kësulën në sy vendndodhjen e ngjarjes tek ky vend e tek ky Mos të pafsha më, o Ditë e marsit në Otranto! Ngjeshur brezit dy allti fis është edhe letërkëmbimi që është ruajtur Është për Lurën krenari nga një pasardhës i këtij fisi nga Misiri me Namik Selmani, shkrimtar Krenari për Shqipëri. emrin Rexhë Rroshi, me të afërm të tij në lagjen –

16 - Qershor 2008 nr. 26 Artemisa Repa dhe Fatrin Krajka dhanë një koncert më 24 qershor. Dy dibranët u duartrokitën gjatë nga spektatorët që kishin mbushur sallën në Akademinë e Arteve. kulturë Artemisa Repa, sopranoja dibrane që ka pushtuar skenën europiane rtemisa Repa dhe Fatrin Krajka “Do të ishte një ngjarje Adhanë një koncert më 24 qer- shor. Dy dibranët u duartrokitën gjatë e veçantë për mua, që nga spektatorët që kishin mbushur të jepja një koncert me sallën në Akademinë e Arteve. Fatrin Krajka ishte i pari që hapi pjesë të zgjedhura koncertin, duke luajtur në piano melo- di nga Gluck, Liszt, Copland, Scriabin, klasike, por dhe muzike ndërsa sopranoja Artemisa Repa kën- të përpunuar dibrane doi arie nga Bellini, Vivaldi, Puccini. Ndërsa për Fatrinin ky ishte kon- në evenimentin e certi i parë në Shqipëri, për Ar- përurimit të Rrugës së temisën nuk ishte i tillë. Ajo ka kën- duar edhe herë të tjera në Shqipëri, Arbërit. Do të ishte me ku më i rëndësishmi është festivali interes që soliste dhe ndërkombëtar “Marie Kraja”, ku ka ARTEMISA REPA, soprano. E diplomuar në vitin 2002 me notë maksi- fituar çmim në vitin 2004. muzikantë si Bashkim male pranë Akademisë së Arteve të Tiranës, është specializuar në vitin Koncerti i 24 Qershorit ishte shumë Pacuku, Arif Vladi, Liri 2006 pranë Conservatorio di Musica “S. Cecilia” në Romë, ku është i rëndësishëm për Artemisën, pasi ajo klasifikuar e para në mes e mëse njëqind këngëtarëve nga kombësi ndry- vinte nga një premierë muajin e kalu- Rasha, Isak Shehu e të shme. ar në Operan e Stambollit me “Romeo Fituese e konkurseve të shumtë ndërkombëtarë, mes të cilëve Col1corso tjerë të përfshiheshin Internazionale “G. Rossini” në Wildbad (2003), Concorso Lirico “En’ico e Zhuljeta”. Këtë sukses ajo ia përcol- në këtë eveniment” Caruso” në Milano (2004), Concorso Internazionale “Martinelli-Pertile” li edhe publikut shqiptar më 24 qer- në Montagnana (2004), Concorso Internazionale “Zandonai” në Riva del shor, ku nga 4 arie në program, njëra Garda (2004), Konkursin Ndërkombëtar “Marie Kraja” në Tiranë (2004). ishte nga premiera e Stambollit. duke sjellë një surprizë në Opera”, Ka ndjekur masterclass-e ne kanto me Mirella Freni, Raina Kabaivans- “Emocionet dhe përgjegjësia që shkruan shtypi turk. “Artemisa ka një ka, Katia Ricciarelli, Mietta Sighele, Giovanna Canetti. përcjell tek publiku shqiptar janë të zë melodioz dhe të veçantë”- vlerë- Aktualisht studion me Mjeshtren Marinella Meli a Roma dhe Elisabet- jashtëzakonshme. Nga ana profesio- sonë mediat në Gjermani dhe Itali. ta Di Stefano në Stamboll. nale i jam mirënjohëse shkollës sh- Në një intervistë për RTSH Zhani Ka marrë pjesë si soliste në koncerte të shumtë në Itali dhe vende të qiptare të kantos, e cila është evi- Ciko e vlerësoi lart Artemisën si nga tjera në salla të famshme si Auditorio Santa Cecilia del Parco della Mu- dentuar dhe në botë, nga ku mjaftë ana e teknikës, ashtu dhe nga ana e sica a Roma (2004) apo në Kishen e Shen Irenes ne Stamboll(2007) -dhe artistë tanë kanë bërë emër”, - thotë muzikalitetit në interpretim. ka interpretuar role te ndryshme ne opera, mes të cilave Serpina ne La Artemisa. Ndërsa puna me mjeshtër Pyetjes për planet e saj të ardhs- serva padrona te Pergolesi (2001 ), Carolina ne Il matrimonio segreto te të muzikës klasike, në Romë, Gjer- hme, ajo përgjigjet: “Kam në projekt Cimarosa (2001 ), Lucy ne Il telefono te Menotti (2003 ), Giulia ne La mani dhe Stamboll më kanë shtuar që nga shtatori në Teatrin e Operas scala di seta te Rossini (2003 ), Giulietta ne Capuleti e Montecchi te sigurinë dhe teknikën interpretuese”. në Romë të mbaj një koncert me arie Belini, ne nje produksion te koheve te fundit te Teatrit te Operes se Vlerat artistike të Artemisës janë nga kolosët e muzikës klasike si Ver- Stambollit (mars 2008). vlerësuar shumë edhe në shtypin di, Rossini, Belini, etj.” botëror. “Sopranoja e re Artemisa Përveç sukseseve në operat Ajo ka peng që nuk viziton dot ven- mua, që të jepja një koncert me pjesë Pacuku, Arif Vladi, Liri Rasha, Isak Repa ka marrë pjesë në shumë botërore, të cilat, me talentin që ka din e saj të origjinës, Dibrën, por të zgjedhura klasike, por dhe muz- Shehu e të tjerë të përfshiheshin në konkurse në Shqipëri, Itali dhe Gjer- Artemisa do të jenë të shpejta e të shpreson këtë ta bëjë shpesh kur të ike të përpunuar dibrane në eveni- këtë eveniment. Besoj se kjo ditë nuk mani, ku ka fituar dhe çmime. Zëri i shpeshta, ajo kërkon edhe një suk- kemi Rrugën e Arbërit. Dhe këtë, në mentin e përurimit të Rrugës së Ar- do jetë e largët, por për këtë duhet saj është i fortë dhe ka mjaft ngjyra, ses tjetër në Shqipëri. Dhe jo vetëm një mënyrë shumë simbolike. “Do bërit. Do të ishte me interes që menduar që tani”. e dalë nga një grua e mrekullueshme, në ariet e mrekullueshme që këndon. të ishte një ngjarje e veçantë për soliste dhe muzikantë si Bashkim Korresp. i “Rruga e Arbërit”

Bar - Restorant PAJTOHUNI NË GAZETËN “RRUGA E ARBËRIT”

Pajtimet në Tiranë mund t’i bëni pranë redaksisë së gazetës në “PËLLUMBAT E PAQES” numrat: Cel: 068 31 19 232 ose në numrin fiks 22 33 283. Pajtimet në Peshkopi mund t’i bëni pranë librarisë “Fleta XXI”, vë në dispozicion mjediset e saj pranë Gjimnazit “Said Najdeni”, me nr. tel: 0218 4233. Të interesuarit për abonime duhet të lënë patjetër emrin e saktë për festa familjare, dasma, dhe adresën ku presin t’ju shkojë gazeta. ditëlindje, kokteje, etj. - KËRKOHEN KORRESPONDENTË NE RRETHET DIBËR, LEZHË, DURRËS. Mjedise fantastike, të bollshme dhe - BENI NJOFTIMIN TUAJ TE BIZNESIT kuzhinë tradicionale. Bëhuni pjesë e gazetës! Sigurojmë DJ për gëzimet tuaja!

Numri i radhës së gazetës do të dalë çdo të diel të fundit të muajit. Tel. (04) 22 33 283. E-mail: [email protected]. Adresa: “Myslim Keta”, Tiranë www.dibra.org Tel. 068 20 80 517

Grafika: Studio “m&b”. Tel: (04) 2233 283. cyan magenta yellow black