Watervogeltellingen in Fryslân
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Watervogeltellingen in Fryslân provinciale nieuwsbrief maandelijkse tellingen ganzen + zwanen, watervogels en slaapplaatsen seizoen 2013/2014 nr 3. November 2013 Beste tellers, 5 november 2013 De weersomstandigheden waren niet bepaald om over naar huis te schrijven in het telweekend, maar geteld is er! En niet zo’n beetje ook, want enkele ganzensoorten waren beduidend talrijker dan normaal in oktober. Daarnaast werden zo’n beetje alle bekende slaapplaatsen van Aalscholvers en Grote Zilverreigers op de Friese vastewal bezocht, wat een fraai overzicht oplevert. November brengt ons ongetwijfeld nog meer moois. Hoog tijd voor de Friese watervogelnieuwsbrief dus. Lees ze. En hopelijk tot de 12e, op de gezamenlijke najaarsbijeenkomst van Sovon en FFF! SOVON/FFF-NAJAARSBIJEENKOMST Zoals in de vorige nieuwsbrief al aangekondigd: dins- dag 12 november vindt de Najaarsbijeenkomst van So- von en FFF plaat in Hotel Oostergoo, aan de Nieuwe Kade 1 te Grou. De avond heeft een zout karakter met een lezing over de trends van wadvogels in de interna- tionale Waddenzee (Romke Kleefstra, Sovon) en een lezing over voedsel en trekbewegingen van Rosse Grut- to’s (Sjoerd Duijns, NIOZ). De deur gaat 19.30 uur open en het programma start om 20.00 uur. LET OP WITTE HALSBANDEN! Hoe vinden jonge ganzen hun weg? Van Kolganzen in gezinsverband weten we dat ouders hun jongen de weg wijzen, maar hoe dat precies werkt, is tot nu toe nog niet bekend. Wie bijvoorbeeld vliegt voorop en geeft de richting aan? Welke rol spelen de gent en de gans binnen het gezin? Blijven de jongen gedurende de ge- hele trek nar de overwinteringsgebieden dichtbij hun ouders? Hoe vaak en wanneer eten de ganzengezinnen in de fourageergebieden? Hoe gedragen ouders en jongen zich op de slaapplaatsen? Witte halsband met ingebouwde GPS-logger zender met zonnepaneel die op korte afstand (tot max. 1 km) met een Om deze vragen te kunnen beantwoorden, is een groep speciale radio ontvanger kunnen worden uitgelezen. onderzoekers van het Max-Planckinstituut voor Orni- Waarnemingen van deze halsbanden zijn erg belangrijk. Graag thologie in Radolfzell (D) naar de broedgebieden van doorgeven via www.geese.org. de ganzen in Rusland gereisd, waar ze enkele complete kolgansfamilies hebben gevangen en uitgerust met mo- halsband (zie foto). Daarbij is de hulp nodig van ieder- derne, hoge resolutie GPS-logger zenders. een die halsbanden afleest. Pas als de afgelezen wordt doorgegeven via de website www.geese.org, kan de Er zijn twee verschillende typen GPS-logger-zenders betreffende gans worden opgezocht en met een radio gebruikt voor dit onderzoek. GPS-logger-zenders met ontvanger worden uitgelezen. Alleen met die gegevens èn zonder GSM-functie. Voordeel van dit type zenders kan er worden nagegaan hoe de kuikens hebben leren is dat ze heel veel gegevens kunnen verzamelen, nadeel vliegen en hoe de Kolganzen met hun jongen de lange is dat ze alleen op korte afstand met een radio ontvang- weg naar Midden-Europa hebben afgelegd. er kunnen worden uitgelezen. De zenders met GSM- functie hebben het grote voordeel dat er regelmatig een Kolganzen met deze speciale witte halsbanden zijn in- sms-je wordt verstuurd met de zes laatste posities over middels al op verschillende plekken in Fryslân gezien, de verblijfplaats. Hierdoor kan de gans snel worden zoals rond Ulesprong (Tijnje), langs de Friese IJssel- gevonden en uitgelezen. Deze zenders worden met een meerkust en ten oosten van de Alde Feanen. Opletten tuigje op de rug bevestigd. De zenders zonder deze geblazen dus en geef ze door! GSM-functie zijn ingebouwd in een afleesbare, witte ZWANEN EN GANZEN IN OKTOBER Het aantal Grote Zilverreigers ligt inmiddels op 466 Hoewel overal werd gespeculeerd dat de ganzen zo individuen, bijna 100 meer dan met de watervogeltel- vroeg waren, verschenen de eerste groepen eigenlijk op lingen overdag. Dit aantal komt overeen met het aantal ongeveer dezelfde data dan voorgaande jaren. Ze kwa- van 460 dat we vorig jaar op de slaapplaatsen telden. men alleen in veel grotere aantallen uit de lucht vallen. De meeste Grote Zilverreigers werden geteld in het Zodoende was de verwachting dat de Friese ganzen- Lauwersmeer (85), gevolgd door Brandemeer (64) en aantallen in oktober wel eens de pan uit konden rijzen. Alde Feanen (51). Opvallend zijn enkele plekken waar Dat geldt voor drie soorten, namelijk Toendrarietgans, slechts 1-2 Grote Zilverreigers overnachtten. Het over- Kolgans en Brandgans (tabel 1). Opvallend is de Toen- nachten in de Botmar is nieuw en mogelijk een ver- drarietgans, die bijna alle te vinden waren in de akkers plaatsing van het nabijgelegen Eilân. Binnen het Snee- in de omgeving Oude Bildtdijk-Vrouwenparochie. Kol- kermeergebied switchen de vogels nogal. Nu zaten de ganzen zaten ruim verspreid door de provincie met gro- meeste in het noordelijke deel bij de sluis van Terher- te concentraties in de Lytse Súdwesthoeke (Hindeloop- ne. en, Stavoren, Mirns) en rond Workum (beide regio’s 27.000), polders rond De Deelen en polders oost van Tabel 2. Aalscholvers en Grote Zilverreigers op slaap- de Fluessen (beide 25.000), polders rond de Alde Fea- plaatsen in Fryslân in oktober 2013 (stand 3 nov. 2013). nen en rond Sneekermeer/Terkaplesterpoelen (beide Gebied Aalsch. Grote Zilv. 15.000) en ook mooi wat in de westelijke Stellingwer- Lauwersmeer 80 85 Hegewiersterfjild 54 0 ven rond Lindevallei, Brandemeer en Rottige Meenthe Wide Mar - - (11.500). Over de Brandganzen zijn we wat sneller Wiersylsterrak 0 13 uitgepraat. Van de dik 93.000 ‘paukes’ zaten er bijna De Zuiderpolder, Franeker 81 0 72.000 langs de Friese Waddenkust! Mar fan Miedema 2 0 Zijlsterrak, Ritsumazijl 10 0 Zandwinning, Hurdegaryp 0 0 Tabel 1. Zwanen en ganzen op het vasteland van Fryslân Jelsumervaart, Leeuwarden 0 0 tijdens de tellingen in oktober 2013 (stand 3 nov. 2013). Ottema-Wiersmareservaat 26 17 gem. okt. okt. 2013 Bergumermeer - - Knobbelzwaan 3.180 1.480 De Leijen 105 26 Kleine Zwaan 370 164 Cornerwerderzand 1.100 0 Wilde Zwaan 17 5 Makkumer Noardwaard 0 0 Toendrarietgans 1.970 10.235 Makkumer Súdwaard 5 18 Kleine Rietgans 34.800 15.851 Warkumerbûtenwaard-Noord - - Kolgans 129.600 221.491 Warkumerbûtenwaard-Zuid 42 2 Grauwe Gans 35.800 27.456 Warkumerwaard Gaastwad 0 0 Bocht fan Molkwar - - Grote Canadese Gans 230 319 Mokkebank 0 0 Brandgans 57.100 93.351 Steile Bank 1.620 0 Rotgans 1.700 192 Het Vliet, Blauwhuister Poelen 39 2 Nijlgans 1.000 326 Oudegaasterbrekken 71 0 Hisse- en Piekemar 16 0 Leiepoel, Witte en Zwarte Brekken 0 0 De Staten/Oudhof, WZ Brekken 0 24 SLAAPPLAATSTELLINGEN AALSCHOLVERS Rasterhofpark, Sneek 0 0 EN GROTE ZILVERREIGERS IN OKTOBER Gravepoeltje, Langweerderwielen 29 0 Oktober was de eerste maand waarin zowel de slaap- Jentjemeer, Sneekermeer 51 2 plaatsen van Aalscholvers en Grote Zilverreigers wer- Spekland, Sneekermeer 64 15 den geteld. Die tellingen zijn goed geslaagd in onze Sneekermeer-Zuid 0 1 provincie. Van nog niet alle bekende slaapplaatsen zijn Terkaplester Poelen 0 2 de gegevens binnen (tabel 1). Het aantal Aalscholvers Joure, Douwe Egberts 0 0 Alde Feanen 155 51 ligt inmiddels op ruim 4100 en veel hoger zal dat ver- It Eilân 0 0 moedelijk niet worden. Als we het vergelijken met de Botmar, Akkrum 38 19 slaapplaatstelling van Aalscholvers in oktober 2003 De Deelen 163 48 dan ligt het aantal fors lager. Toen werden er dik It Easterskar 80 9 11.000 geteld, waarvan 8100 op de Steile Bank. Te- Tjeukemeer 24 0 It Swin 0 0 genwoordig zijn de aantallen langs de Friese IJssel- Eendenkooi Bakhuizen 0 28 meerkust lager, vermoedelijk als gevolg van een ver- Wyldemerk 0 0 plaatsing naar het eiland Kreupel, in het IJsselmeer Groote Brekken 0 10 nabij Andijk. Toch werden de grootste aantallen geteld Woudagemaal, Lemmer 71 1 op de Steile Bank en bij Kornwerderzand. In het bin- Brandemeer 0 64 nenland waren het de laagveenmoerassen Alde Feanen, Rottige Meente 153 26 Lendevallei 32 3 De Deelen en Rottige Meente met redelijke aantallen Prikkedam Makkinga 0 0 van 153-163. Nieuwe slaapplaatsen in de lijst zijn He- 4111 466 gewiersterfjild bij Harlingen, de Mar fan Miedema bij Blessum en de Hisse- en Piekemar bij Pikesyl. Overzicht van teldata voor gecombineerde slaapplaat- overdag werden er veel gezien. Het voorlopige aantal stellingen van Grote Zilverreiger en Aalscholver in het in tabel 3 bedraagt 378, maar dat is zonder Easterskar seizoen 2013/2014. Naast de datum wordt het de aan- en Lauwersmeer, om maar eens twee goede zilverrei- bevolen aanvangstijd per telling weergegeven en wie gergebieden te noemen. In De Deelen en omliggende de organiseert. Sovon-tellingen zijn landelijke telling- veenpolders werden de meeste Grote Zilverreigers ge- en, FFF-tellingen aanvullende tellingen in Fryslân. teld, maar ook op enkele andere plekken waar tevens slaapplaatsen te vinden zijn, werden mooie concentra- Datum Tijd Organisatie ties gezien, zoals Alde Feanen e.o., Witte en Zwarte 9 november 16:00 FFF Brekken, Brandemeer en Rottige Meente. Voor de rest 7 december 15:45 FFF was het wat magertjes qua nijsgjirrige soorten. De 11 januari 16:00 FFF Sneeuwganzen vertoeven nog steeds in groten getale 22 februari 16:40 Sovon bij Koehool. Nabij de Fluessen dook een fraai groepje 22 maart 18:00 FFF Indische Ganzen op. 19 april 20:00 FFF Tel ze! NIJSGJIRRIGE SOORTEN Romke Kleefstra Niet alleen op de slaapplaatsen werden flink wat Grote Zilverreigers geteld, ook tijdens de watervogeltellingen Tabel 3. Nijsgjirrige soorten op het vasteland van Fryslân tijdens de tellingen in oktober 2013 (stand 3 nov. 2013). soort aantal gebiedsnaam teller(s) Roerdomp