DOCSLIB.ORG

Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi Gizon Polifazetikoa Eta Intelektual Osoa (1929-2012) Egilea: Jose Luis Ormaetxea Lasaga Txipi Jose Luis Alvarez Enparantza

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi Gizon Polifazetikoa Eta Intelektual Osoa (1929-2012) Egilea: Jose Luis Ormaetxea Lasaga Txipi Jose Luis Alvarez Enparantza Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi Gizon polifazetikoa eta intelektual osoa (1929-2012) Egilea: Jose Luis Ormaetxea Lasaga Txipi JOSE LUIS ALVAREZ ENPARANTZA (1929-2012) Bizitzako lehen urteak Antiguan ose Luis Alvarez Enparantza Donos- tiako Antigua auzoan jaio zen 1929ko J irailaren 27an, New Yorkeko Burtsak erreka jo baino egun batzuk lehenago. Jose Luis jaiotako urte horretan bes- te hauek ere sortu ziren: Martin Luther King, Audrey Hepburn, Milan Kundera edo Yasser Arafat; eta, etxera etorrita, urte horretakoak dira Carmelo Bernaola konpositorea edo Alfonso Irigoien filolo- goa. Thomas Mann idazle handiak urte berean lortu zuen Literatura Nobel saria. Alvarez deitura Madrildik datorkio, Jose Luisen birraitona (Francisco Álvarez González) handik iritsi baitzen Tolosara Bigarren Karlistaldia baino lehen. Fede- Ama semeekin, Donostiako Alderdi rico Álvarez aitona ere Tolosan bizi izan Ederren (Jose Luisek 4 urte inguru zituen) 1 izan zuen, Juan Mari, bera baino lau urte gazteagoa. Jose Luis eta anaia Juan Mari gurasoekin Euskara etxean ez zuen apenas entzun, baina inguruan bazuen presentzia: lehen- gusuek euskaraz bazekiten; Aieteko mu- zen, baina emaztea (amona Bittori Iraola tiko batzuek ez zekiten erdaraz; ama in- tolosarra) gazterik hil zitzaionez, Tolosa- guruko baserritar batekin euskaraz ari eta ko munduarekin hautsi eta Donostiara, Jose Luisek ulertu ez; Igaran, baserritar Antigua auzora etorri zen. Aitonak etxea batek errietan euskaraz sagar-lapurretan («Casa Victoria») eraiki eta litografia-lan- ari ziren gaztetxoei… tegia ipini zuen Antiguan. Euren bizileku- tik gertu, 50 metro ingurura, «Txillarde- Jose Luisek, euskaraz jakin ez arren, eus- gi» etxea zegoen, gerora Jose Luisek era- kararekiko jarrera berezia izan zuen umea bili zituen ezizen ugarien artean (Usako, zenetik: «Euskal mundua ez nuen batere Goihenetxe, Igara, Larresoro, Harribizke- ezagutzen, baina neurea zela sentitzen ta…) nagusitu zena. nuen eta neure mundutzat hartzen». Amaren, Maria Enparantzaren aldeko fa- Gerra sortu zelarik, Jose Luisek sei urte miliak Oñatiko jatorria zuen. Beraz, Jose baino ez zituen, eta egoera hark ez zuen Luisen ama euskalduna zen, eta euskaraz egiten zuen, baina soilik neskamearekin eta esnezalearekin. Amak pianoa jotzen zuen, eta Jose Luis pianoa ikastera bul- tzatu zuen. Txikitan, gerraurrean, urte batzuetan amonarekin bizi izan ziren San Martin kalean, etxeko lantegiak porrot egin eta aita Kubara joan baitzen lan egitera. Bai- na gerra sortu zenean, berriro Antiguan ziren bizitzen. Jose Luisek anaia bakarra Bi anaiak aitarekin 2 Bi anaiak txakurrarekin dramatismorik berarentzat. Gerrak ez berezia zen: lagunak zer egin erabakitzeko zuen bereziki kolpatu Donostia, eta, na- elkartzen zirenean, denbora galtzerik ez hiz eta osaba batek alde egin, aitak Do- zuen nahi izaten eta denak utzi eta etxera nostian geratzea erabaki zuen. joaten zen pianoa jotzera. Zer egin eraba- kitzen zutenean, deitzen zioten eta orduan Ikasten Lourdes eskola mistora joaten biltzen zitzaien. Ohitura zuten larunbat hasi zen, eta gero zortzi urterekin Alda- eta igandeetan zinera edo neskatara joate- petako Marianistetara. Ikastetxe frankista ko. Gerora, eta batez ere atzerrian egon- zen, eta erlijiosoak espainol hutsak. Berak dako urteengatik, gazte-garaiko lagun ba- aitortu izan duenez, ez zen ikasle-eredua tzuk galdu egin zituen, baina lehengusu- inoiz izan. ekin jarraitu zuen. Bestela, Jose Luisek egin dituen harremanak politikak marka- Gaztetan, lagun-taldea edo kuadrilla iza- tu ditu edo, Hegoaldera 1977an itzuli ze- tea gauza handia da. Jose Luisek ere edu- netik, unibertsitateak. Berak aitortua da ki zuen berea: Antiguako zenbait mutil, zaila gertatu zaiola adiskide min egitea lehengusuak batez ere. Baina Jose Luis abertzale eta euskaldun ez den batekin. 3 Politika eta konpromisoa Jone eta Jose Luis erraoste ilunean, beldurra eta ikara zen: gaueko 12:00etatik 3:00ak arte jardu- zen nagusi. Baina denak ez zeuden lo. ten zuen horretan. Garai hartan ezagutu G Jose Luisen lehen ekintza erreferen- zuen Jone (Forcada), eta ezagutza erdaraz dumaren aurkako PNVren paper batzuk egin bazuten ere, gerora harekin euskaraz banatzea izan zen. 1947a zen. Garai har- egiten zuen. Baita beste lagun batzuekin tan hasi zen ingeniaritza ikasten Bilbon, ere. eta esan daiteke orduan ekin ziola Txillar- degik ibilbide politikoari. Alde batetik, Bestalde, Bilbora iritsi eta laster jarri zen euskara ikastearena serio hartu zuen, ba- harremanetan abertzale-jendearekin. Bai- tez ere 1948tik aurrera. Aurretik, 1947an, na Bilboko abertzale-giroa, Donostiakoa gaixoaldi bat izan zuen, eta ohean egon bezala, oso urria zen. Zer edo zer mugi- zen asteetan amaren laguntzarekin gra- tzen zirenek Euzko Gaztediaren eragin- matikatxo bat osatu eta euskara ikasten pean ziharduten. hasi zen. Gero, Iñaki Zubimendi eta Iñaki Zumeta izan zituen irakasle, eta, jakina, 1950eko uztailean, sarekada gogor batean orduko materialarekin aritu zen (Zabala- –PNVren inguruko hogeita hamar bat -Aranaren gramatika, etab.). Euska- lagun erori ziren– Txillardegi atxilotu ra ikasteko erabakia eta konpromisoa eta Martuteneko kartzela berrira eraman 1949-1950 ikasturtean sendoa bilakatu zuten. Hilabete eman zuen barruan. 4 Amarekin, Jose Luis eta Joneren ezteietan Ez zen hori atxilotu zuten aldi bakarra izan: 1960ko abuztuan bigarrenez «ero- ri» zen Txillardegi. Antiguako etxe on- doko Guardia Zibilaren komandantzian galdekatu zuten hiru gau eta hiru egunez, baina ez zuten ukitu. Gero, ezer aitortu gabe Martutenera eraman zuten eta hiru hilabetez egon zen preso. Sarekadan be- rrogei bat lagun jausi ziren, asko Euzko Gaztedikoak. EKIN 1951-1952 ikasturtean, ezkutuko talde politiko bat sortzea erabaki zuten hainbat lagunek, eta, hala, 1952ko udazkenean eratu zen Ekin (berez izena haiek argi- taratzen zuten buletin batetik zetorren). Txillardegiz gainera, hor ziren Jose Maria Benito del Valle, Jose Manuel Agirre, Ju- len Madariaga, Iñaki Gaintzarain, Alfonso Irigoien, Rafael Albisu, Iñaki Larramendi, etab. Hasierako urteak prestakuntzakoak izan ziren: asko irakurri eta asko ikasi zu- ten, batez ere euskal historiaz, euskal fo- ruez, existentzialismoaz. Aldi berean, Biz- kaian eta Gipuzkoan talde irekiak eratu zituzten, eta hamaika hitzaldi eman. Ekin- en sorrera ekarpen politiko garrantzitsua izan zen: «Zerbait inportantea egiten ari ginen sentsazioa genuen, eta hori oso gu- txitan sentitu ohi da bizitzan». 5 Ordura arte PNVko Erresistentziak dina- rrokaren aldekoak (gandhizaleak), pixka- mikatxo bat (pintadak, ikurrinak mendi- naka borroka gogorraren alde jarri ziren etan…) izan zuen arren, jada nahiko ahul- (hurbileko adibideek bultzaturik: Aljeria, duta zegoen, eta orduan sortu zen Ekin, Tunisia, Irlanda…). helburu nagusitzat batasun nazionala harturik. ETAk bost adar zituen, baina laster iren- tsi zuen 6. adarrak, «Ekintza Adarrak». Urte horietan Ekin-ekoek harremana zu- Jose Luis adar «politikoan» geratu zen, ten Euzko Gaztedikoekin, eta 1957an az- eta ezer gutxi zekien Ekintza Adarraz. ken hauek bi taldeak bat egitea proposatu zieten. Baina PNVko buruek ez zituzten Lehen ekintza Francoren aldeko gudula- ongi ikusten hurbilketa horiek, infiltrazio ri ohiak zihoazen trenaren deskarrilatzea komunistaren beldur baitziren. 1958an, izan zen, Donostian. Saio horren ostean, harremanak nabarmen okertu ziren. errepresio gogorra etorri zen. ETA Orduan (1962-1963) sortu zen ETAn «buruzagi»aren figura, aginte osodun militantea. Lehena Madariaga izan zen, Hala, 1958ko amaieran bilera bat egin eta barrura itzuli zen berriro azpiegitu- zen Benito del Valleren etxean, eta han ra eraikitzera. Ondorengoak Arregi eta erakunde berri bat sortzea erabaki zuten. ETAren jaiotza dela eta, maizenik 1959ko Uribe izan ziren. Eta hola V. Asanblada- uztailaren 31 aipatu izan da; izan ere, data ra arte, non berriro osatu zen ETAren hartan bidali zuten gutuna Jaurlaritzara organigrama. erakunde berriaren sorrera adieraziz. Txi- llardegik idatzi zuen eskutitz hura. Izena 1962an egin zen ETAren I. Biltzar Nagu- ere Jose Luisek proposatu zuen: ETA sia, Beloken. Zatiketa nabaria zen. 40 bat (Euskadi Ta Askatasuna). Hasieran bi tal- lagun. Bi talde etsai: Ekin-eko sortzaile de ziren: Bilbokoa eta Donostiakoa. izandakoak, Benito del Valle eta Agirre- ren inguruan, eta aurkako taldean Itu- Ekin-eko kide batzuk katolikoak baziren rrioz eta Lopez Dorronsoro. Txillardegi ere, eta hasieran bortxarik gabeko bo- nolabait bilerako erdigune izan zen. 6 Txillardegi eta lagunak oso banatuta zeudenez, «felipeak» («felipe» = Frente de Liberación Popular (FLP), estatuan; Euskal Herrian, Euskal Sozialisten Bata- suna (ESBA)) nagusitu ziren ETAko apa- ratuaz. Garai hartan (1965eko azarotik 1966ko martxora bitartean), Txillardegik lau txosten bidali zituen barrura, eta beste bat gehiago V. Biltzar Nagusira. Txosten horien helburu nagusia ETAko zuzenda- ritza berriaren tesiak agerian jartzea izan zen (zapalketaren izaera nazionalaren ukazioa). Txillardegik borroka naziona- la (hots, Fronte Nazionala) proposatzen zuen lehen fase baterako, gerorako utziz Madariaga, Irigarai, Txillardegi eta Benito del Valle iraultza soziala. Baina txosten horiek ez ziren zabaldu erakundean. rreran nola hasi ziren euskal historia ikas- ten, A. Campion, H. Oloriz, F. Sagarmi- 1967ko apirilean, ETAren zuzendaritzak naga… irakurriz. marxismo-leninismoa onartu zuen ideolo- giatzat. Orduan atera ziren ETAtik Txi- Baina euskal gaiak ez ziren bakarrak. Le- llardegi, Xabier Imaz eta Jose Maria Be- hen eragile nagusietakoa Bertrand Russell nito del Valle. ETAko militante
Load more

Recommended publications
  • Basque Education Rights and European School Systems
    Universal Journal of Educational Research 3(1): 13-23, 2015 http://www.hrpub.org DOI: 10.13189/ujer.2015.030103 Basque Education Rights and European School Systems Fito Rodríguez Bornaetxea Department of Theory and History of Education, Faculty of Philosophy and Educational Sciences, University of the Basque Country (UPV/ EHU), Donostia/San Sebastian, 20018, Spain Copyright © 2015 Horizon Research Publishing All rights reserved. Abstract It is impossible to achieve the normalization of excluded from the official public education system. This is Basque schools when they are subjected to five sets of by no means the only example of the use of a school system regulations on the use of the Basque language in different to force an alien culture on people. In the United Kingdom, parts of Euskal Herria. Instead of an education system that for exlample, Gaelic, Scots Gaelic and other Celtic differentiates between various language models, what is languages were excluded from the public school system; in needed is a school system that recognises the right of all Belgium, Flemish (Dutch) did not receive proper treatment Basque children to be educated in Basque and provides the in public education until Belgium became a federal kingdom necessary means to achieve this. As in Finland, Quebec or (in 1932, in Flanders, there were 108 public schools and 101 Belgium, so in Euskal Herria too it should be a given that all private schools, all of which only taught French) (Rodriguez, future university graduates must know the national language. [10]). The road to independence is incomplete without education The French national education system has never consented in Basque.
    [Show full text]
  • Before Babel: a History of Basque Literatures
    Before Babel: A History of Basque Literatures Joseba Gabilondo BαRβaπoaK © 2016 Barbaroak. All rights reserved Printed in the United States of America on acid-free paper. Design: Joseba Gabilondo. Photographs: Wikimedia commons. ISBN: 978-1530868322 Library of Congress Cataloging Data: PH5281 .G33 2014 Barbaroak, LLC. www.barbaroak.com Only Basques preserve, to our days, their vulgar and barbarian language, which does not show any elegance, and is very different from the rest of languages and the most ancient of Spain, […] it is said that the whole Spain made use of the Basque language before the Romans entered these provinces and, with their arms, spread their language. It is also said that, because these Basque people were vulgar, ferocious, and wild […] and the mountains they inhabited were inaccessible, they never fell completely under the yoke of the foreign empire, or they shook it swiftly. Juan de Mariana, General History of Spain, (1601). What are we waiting for while congregated in the forum? The barbarians are expected to arrive today. Why is there such lack of action in the senate? Why are the senators sitting still and do not legislate? Because the barbarians will arrive today. … Why are the streets and public squares becoming empty? And everybody is going home with skeptical thoughts? Because night has fallen and the barbarians did not arrive. Some people came from the border And reported that the barbarians do not exist anymore. Now what are we going to do without barbarians? These people were after all a kind of solution. Constantine P. Cavafy. “Waiting for the Barbarians.” (1904; translation by Konstantinos Karpozilos).
    [Show full text]
  • Txillardegiren Bibliografia Hautatua Aurkezpena
    TXILLARDEGIREN BIBLIOGRAFIA HAUTATUA AURKEZPENA Era honetako liburuetan ohitzen denari jarraiki, Txillardegiren bibliogra- fia ageri da hemen, omenduaren liburuaren atarian. Hiru multzotan eman dugu bibliografia: lehenik, lan akademikoak; biga- rrenik, hainbat idazlan eta saiakera, eta hirugarrenik, Txillardegik berak hau- tatutako beste zenbait idazlan. Ez da erraza gertatu aurreko bi sailak bereiztea, muga ez baita garbia. Fun- tsean, hizkuntzalaritza, soziolinguistika eta historiari buruzko lanak sartuak daude lehenbiziko sailean. Bigarrenean, berriz, eleberriak, ipuinak, saiakerak, eta egunkari eta aldizkarietako artikuluak sartu ditugu. Bigarren sail honetan, ordea, batzuk agian lehenbizikoan sar litezke, gaiaren eta gaia tratazeko moduagatik. Baina beude hor, irakurlearen jakingarri eta eskuragarri. Hirugarren zerrenda, berriz, egileak berak egindako hautaketa baten emaitza da, esan bezala. Hiru zerrenda hauetaz gain, guztiz ugaria da egilearen idazlanen zerrenda, bizitza betearen ispilu, bai eta haren kezken adierazgarri ere, gure Herriaren eta egungo munduaren eta gizakiaren arazoen aurrean. Ezin konta ahaleko emari horren zati gehiena ordenagailuz kontsulta daiteke Euskaltzaindiaren web gunean (www.euskaltzaindia.net), Azkue Biblioteka atalean, aski delarik katalo- goan Txillardegi hitza teklaz jotzea mila item bibliografikotik gora ikusteko. Hautatu beharra zegoen, beraz, eta lan hori H. Knörrek hartu du bere gain. Aldiz, hautaketa horren oinarrian dagoen bibliografia zabala (ezen ez oraingoz oro-besarkatzailea) P. Gartziaren
    [Show full text]
  • Basque Literary History
    Center for Basque Studies Occasional Papers Series, No. 21 Basque Literary History Edited and with a preface by Mari Jose Olaziregi Introduction by Jesús María Lasagabaster Translated by Amaia Gabantxo Center for Basque Studies University of Nevada, Reno Reno, Nevada This book was published with generous financial support from the Basque government. Center for Basque Studies Occasional Papers Series, No. 21 Series Editor: Joseba Zulaika and Cameron J. Watson Center for Basque Studies University of Nevada, Reno Reno, Nevada 89557 http://basque.unr.edu Copyright © 2012 by the Center for Basque Studies All rights reserved. Printed in the United States of America. Cover and Series design © 2012 Jose Luis Agote. Cover Illustration: Juan Azpeitia Library of Congress Cataloging-in-Publication Data Library of Congress Cataloging-in-Publication Data Basque literary history / edited by Mari Jose Olaziregi ; translated by Amaia Gabantxo. p. cm. -- (Occasional papers series ; no. 21) Includes bibliographical references and index. Summary: “This book presents the history of Basque literature from its oral origins to present-day fiction, poetry, essay, and children’s literature”--Provided by publisher. ISBN 978-1-935709-19-0 (pbk.) 1. Basque literature--History and criticism. I. Olaziregi, Mari Jose. II. Gabantxo, Amaia. PH5281.B37 2012 899’.9209--dc23 2012030338 Contents Preface . 7 MARI JOSE OLAZIREGI Introduction: Basque Literary History . 13 JESÚS MARÍA LASAGABASTER Part 1 Oral Basque Literature 1. Basque Oral Literature . 25 IGONE ETXEBARRIA 2. The History of Bertsolaritza . 43 JOXERRA GARZIA Part 2 Classic Basque Literature of the Sixteenth to Nineteenth Centuries 3. The Sixteenth Century: The First Fruits of Basque Literature .
    [Show full text]
  • By Brandon M. Boylan B.A., Mercyhurst College, 2003 M.A., University of Limerick, 2004
    ROAD TO REBELLION: THE DEVELOPMENT OF ETHNIC TERRORISM by Brandon M. Boylan B.A., Mercyhurst College, 2003 M.A., University of Limerick, 2004 Submitted to the faculty of the Graduate School of Public and International Affairs in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy University of Pittsburgh 2013 UNIVERSITY OF PITTSBURGH GRADUATE SCHOOL OF PUBLIC AND INTERNATIONAL AFFAIRS This dissertation was presented by Brandon M. Boylan It was defended on October 9, 2012 and approved by Michael Kenney, Ph.D. Associate Professor Graduate School of Public and International Affairs University of Pittsburgh Paul Nelson, Ph.D. Associate Professor Graduate School of Public and International Affairs University of Pittsburgh Tony Novosel, Ph.D. Lecturer Department of History University of Pittsburgh Dissertation Advisor: Taylor Seybolt, Ph.D. Assistant Professor Graduate School of Public and International Affairs University of Pittsburgh ii Copyright © by Brandon M. Boylan 2013 iii ROAD TO REBELLION: THE DEVELOPMENT OF ETHNIC TERRORISM Brandon M. Boylan, Ph.D. University of Pittsburgh 2013 DISSERTATION ABSTRACT Why does widespread terrorism develop from some ethnic groups but not others? I define this type of violence - ethnic terrorism - as terrorism conducted in the name of an ethnic identity group. This dissertation examines the development of ethnic terrorism with a framework drawn from the motives, means, and opportunities (MMO) structure familiar from criminal law. I argue that the motive for ethnic terrorism is the violation of ethnic groups’ human security; the means is sponsorship primarily by the host ethnic group but also by foreign actors; and the opportunity is a vacuum in political space created by the departure of nationalist leadership, which allows terrorist elites to rise to dominate the ethno-political agenda.
    [Show full text]
  • Forging Nation from Exile: International Recognition, Political Alignment and Ideological Constraints in Basque Nationalisms (1956-1977)
    Forging nation from exile: International recognition, political alignment and ideological constraints in Basque nationalisms (1956-1977) Aurora Madaula i Giménez ADVERTIMENT. La consulta d’aquesta tesi queda condicionada a l’acceptació de les següents condicions d'ús: La difusió d’aquesta tesi per mitjà del servei TDX (www.tdx.cat) i a través del Dipòsit Digital de la UB (diposit.ub.edu) ha estat autoritzada pels titulars dels drets de propietat intel·lectual únicament per a usos privats emmarcats en activitats d’investigació i docència. No s’autoritza la seva reproducció amb finalitats de lucre ni la seva difusió i posada a disposició des d’un lloc aliè al servei TDX ni al Dipòsit Digital de la UB. No s’autoritza la presentació del seu contingut en una finestra o marc aliè a TDX o al Dipòsit Digital de la UB (framing). Aquesta reserva de drets afecta tant al resum de presentació de la tesi com als seus continguts. En la utilització o cita de parts de la tesi és obligat indicar el nom de la persona autora. ADVERTENCIA. La consulta de esta tesis queda condicionada a la aceptación de las siguientes condiciones de uso: La difusión de esta tesis por medio del servicio TDR (www.tdx.cat) y a través del Repositorio Digital de la UB (diposit.ub.edu) ha sido autorizada por los titulares de los derechos de propiedad intelectual únicamente para usos privados enmarcados en actividades de investigación y docencia. No se autoriza su reproducción con finalidades de lucro ni su difusión y puesta a disposición desde un sitio ajeno al servicio TDR o al Repositorio Digital de la UB.
    [Show full text]
  • Non-Canonical Uses of the Article in Basque1
    BLS 32, No 1 2006. DOI: http://dx.doi.org/10.3765/bls.v32i1.3447 (published by the Berkeley Linguistics Society and the Linguistic Society of America) Non-Canonical Uses of the Article in Basque1 LUIS EGUREN Universidad Autónoma de Madrid 0. Introduction As it is shown in (1), the Basque article is a suffix taking the phonetic forms –a and –ak for singular and plural, respectively. (1) a. Irakasle-a etorri da. teacher-DETcome aux ‘The teacher has come.’ b. Irakasle-a-k hemen daude. teacher-DET-PL here are ‘The teachers are here.’ In this paper we deal with Basque data of the sort illustrated in (2) and (3). As the English glosses indicate, such sentences are ambiguous. On the one hand, the nominals in (2) may have a specific reading and can also convey an existentially quantified meaning; the sentences in (3), on the other hand, can be interpreted either as identifying or as predicative statements. (2) a. Ardo-a edan dut. wine-SUF drink AUX ‘I have drunk (the) wine.’ b. Sagarr-a-k jan ditut. apple-SUF-PL eat AUX ‘I have eaten (the) apples.’ (3) a. Jon irakasle-a da. Jon teacher-SUF is ‘Jon is {the/a} teacher.’ b. Jon eta Miren txiki-a-k dira. Jon and Miren small-SUF-PL are ‘Jon and Miren are {the small ones/small}.’ 1 The research underlying this work has been supported by a grant to the project BFF2003-06053. 111 Luis Eguren In both the specific nominals in (2) and the identifying copulative sentences in (3) the suffix –a corresponds to the Basque (definite) article.
    [Show full text]
  • Txillardegi Lagun-Giroan
    TXILLARDEGI LAGUN-GIROAN Txipi Ormaetxea Gotzon Aurrekoetxea Patxi Salaberri Muñoa Pilartxo Etxeberria Udako Euskal Unibertsitatea Bilbo, 2000 Lan honek Bizkaiko Foru Aldundiaren dirulaguntza jaso du. © Txipi Ormaetxea © Udako Euskal Unibertsitatea ISBN: 84-8438-007-6 Lege-gordailua: BI-1788-00 Inprimategia: RGM, Bilbo Azaleko irudia eta diseinua: Txema Preciado eta Iñigo Ordozgoiti Hizkuntza-zuzenketen arduraduna: Jose Ramon Etxeb arria Bilbao Banatzaileak: UEU. Concha Jenerala 25, 4. BILBO telf. 94-4217145 helbide elektronikoa: [email protected] www.ueu.org Zabaltzen: Igerabide, 88 DONOSTIA Aurkibidea SARRERA. 7 AINTZINSOLASA Xabier Isasi . 9 TXILLARDEGI, TOPONIMO HILEZKOR BAT GURE GEOGRAFIAN Koldo Izagirre. 11 HURBILETIK . 15 LUZAROAN BIZIKIDE Jakes Abeberry . 17 GIZON ASKEA KEZKATI Jean Louis Davant . 21 AITORPENA Jose Ramon Etxebarria . 25 JOSE LUIS SORTZAILEKIDEAREN JITEAZ HITZ BI Iulen Madariagakoa . 31 TXILLAR, URTE ASKOTARAKO . Laura Mintegi . 35 SOLASEAN. 41 TXILLARDEGI BAT SOZIOLINGUISTIKA ALDIZKARIAREN ZUZENDARIA Paulo Agirrebaltzategi . 43 EGITURA ETA GERTAKARIA: MITOEN BERRARAGITZEA Anuntxi Arana . 55 EUSKAL GENOMA Eugenio Arraiza . 71 HAIZEEN IZENDAPENAK AHOZKO HIZKERAN Gotzon Aurrekoetxea . 93 TXILLARDEGI: HIZKUNTZA ETA POLITIKA Antton Azkargorta . 109 KIERKEGAARD-EN “EGUNKARI EZKUTUA” Joxe Azurmendi . 117 EUSKARAREKIKO IKERKUNTZA EGUNGO ZIENTZIAGINTZAN Mari-Jose Azurmendi . 137 6 Txillardegi lagun-giroan OPERATZAILE PRAGMATIKOAK GAZTE EUSKALDUNEN LAGUNARTEKO ELKARRIZKETAN. ZENBAIT AZALPEN ETA ERDARAZKO ERABILERAREKIKO ALDERAKETA Imanol Esnaola . 147 MENDEBALDEKO DOINU-AZENTUDUN SISTEMEN INTONAZIOAZ Iñaki Gaminde . 159 HELDUEI ETA GAZTEEI BURUZ Teresa Gil . 173 EUSKARAKO TESTU-AHOTS BIHURGAILUA Inma Hernáez . 177 EUSKARAREN ERABILPEN-DEBEKU ETA ARAUAK LEHEN GOBERNU FRANKISTEN ELIZ POLITIKAN (1937-1940) Joseba Intxausti. 193 MUSIKA ETA KOMUNIKAZIO SOZIALA Jose Inazio Lopez de Luzuriaga . 231 MERKATARITZAN ERE EUSKARAZ Kepa Mendia Landa . 255 ARTIKULU BATEN GAINEKO HAUSNARKETAK EKARRITAKO IRUZKINAK: HIZKETAZ Imanol Mercero eta Lourdes Oñederra.
    [Show full text]
  • Orality and Basque Nationalism: Dancing with the Devil Or Waltzing Into the Future?
    Oral Tradition, 16/1 (2001): 3-28 Orality and Basque Nationalism: Dancing with the Devil or Waltzing into the Future? Linda White The Language Situation in the Basque Country The Basque Country in northern Spain is comprised of two autonomous communities, also known by the names Euskadi and Navarra, as their respective polities refer to themselves. There are three traditional provinces within Euskadi: Araba, Gipuzkoa, and Bizkaia. There are also three Basque provinces in France, but this discussion will be limited to the Basque Country in Spain.1 1 Interest in Basque language and literature must necessarily awaken interests in other areas as well. Placing the language in its proper cultural milieu exposes us to works by Robert Clark (1979, 1984) and Stanley Payne (1975), and to Joseba Zulaika’s Basque Violence (1988) for twentieth-century Basque history and the ineluctable impact of events on Euskara (the Basque language), nationalism, and the struggle for Basque autonomy. Migration plays such a large role in the Basque story that this topic as well is soon added to the list of fields of study (Douglass and Bilbao 1975). But even within language and literature and their purlieu, diverse avenues of exploration are constantly emerging, such as Jacqueline Urla’s (1978, 2000) studies of the significance of Euskara to Basque identity. The hegemonic Basque literary histories, including those of Luis Villasante (1961), Luis Michelena (1960), Santiago Onaindia (1975), Ibon Sarasola (1976), Luis Mari Mujika (1979), Jon Juaristi (1987), and Jon Kortazar (1990) inform us about the written variety of Basque literature (although they all mention the oral aspect to some degree).
    [Show full text]
  • The Turning Wheel of Hostility: the E.T.A. in Literature and Film in Spain Since the 1970S
    The Turning Wheel of Hostility: The E.T.A. in Literature and Film in Spain since the 1970s By David M. Collinge A dissertation submitted in partial fulfillment of the requirements for the degree of Doctor of Philosophy (Romance Languages and Literatures: Spanish) in the University of Michigan 2015 Doctoral Committee: Professor Cristina Moreiras-Menor, Chair Associate Professor Catherine Brown Professor Juli Highfill Professor Gareth Williams To Mom, Dad, Amy, and Eric. What a lovely bunch of weirdos! ii Acknowledgements Many, many people helped make this dissertation happen. My committee members deserve special thanks for their support over the past several years. Cristina Moreiras-Menor, my dissertation chair, has inspired and challenged me in her seminars, in her writing, in her responses to my work, and in conversations inside and outside the halls of the Modern Languages Building. I am truly grateful for her patience and her generosity as a scholar and a person. In my time at Michigan she has guided me gently but effectively, encouraged my curiosity at every turn, and found time to meet, to read, to approve, and to discuss, even when there was no time. This project would not have reached its current finished state without her influence as a mentor, teacher, and friend. ¡Mil gracias, Cristina! I would also like to thank Juli Highfill for her involvement in this project. Juli's seminar on the avant-garde and the Rif Wars was one of the best courses I took at Michigan and it helped me define the direction this dissertation would take. The care and deliberation with which Juli listens and reads, her attention to style and detail, and her habit of asking real questions, laden with curiosity, has been tremendously helpful.
    [Show full text]
  • CASE of BASQUE: Past, Present and Future Maria-Jose Azurmendi and Iñaki Martínez De Luna (Eds.)
    Maria-Jose Azurmendi and Iñaki Martinez de Luna (eds.) 5 THE CASE OF BASQUE: Past, Present and Future Maria-Jose Azurmendi and Iñaki Martínez de Luna (eds.) CONTENTS The Contributors ................................................................................................. 7 Introduction ...................................................................................................... 13 Maria-Jose Azurmendi and Iñaki Martínez de Luna 1. History of the Basque Language: From the Discours of its Death to its Maintenance .............................................. 19 Xabier Erize 2. Basque Language Corpus Planning .................................................................. 43 Koro Urkizu 3. The Social Movement in Favour of the Normalization of the Basque Language ............................................................ 53 Xabier Mendiguren and Joxe I. Iñigo 4. Use of the Basque Language, Key to Language Normalization ............................... 67 Iñaki Martínez de Luna, Xabier Isasi and Olatz Altuna 5. Economic Development and the Basque Language: A sign of hope ......................... 89 Jose M. Zendoia 6. Theoretical, Social and Political Discourses on the Basque Language .................... 103 Jone M. Hernández, Olatz Olaso and Iñaki Martínez de Luna 7. The Future of Basque in RLS Perspective ......................................................... 117 Mikel Zalbide, Nicholas Gardner, Xabier Erize and Maria-Jose Azurmendi 8. Language Policies of the European Union with Reference to Regional or Minority
    [Show full text]
  • Txillardegi, Fundador De ETA Y Referente De La Cultura Vasca Un Intelectual Vasco
    45 Txillardegi, fundador de ETA y referente de la cultura vasca EI lingüista, escritor y político siglo XX. Uno de los teóricos ca. Ingresó en 1957 en la Acade- José Luis Alvarez Enparantza más influyentes del nacionalis- mia vasca de la Lengua. (San Sebastián, 1927), más co- mo vasco, a su obra Leturiaren Txillardegi marcó distancias nocido como Txillardegi, falle- Egunkari Ezkutua (El diario es- con la banda terrorista en 1998, ció ayer. Fue uno de los fundado- condido de Leturia, 1957) se le tras romperse la primera tre- res de ETA, de Herri Batasuna y considera la primera novela mo- gua. Abrazó el nacimiento de uno de los referentes más desta- derna escrita en euskera, donde Aralar, que abandonó por secun- cadas de la cultura y la política aborda el existencialismo. Con dar un homenaje a las víctimas vasca de la segunda mitad del ella nace la nueva narrativa vas- del terrorismo. 'IN MEMORIAM' Un intelectual vasco ANDRES URRUTiA He recibido la noticia de la muerte de Jose Luis Alvarez Enparantza, Txillardegi. (topó- nimo vasco que utilizó como seudónimo y por el que era co- nocido en el mundo del euske- ra) mientras examinaba a mis alumnos de euskera de la Facul- tad de Derecho de la Universi- dad de Deusto. Una primera, casi instintiva reacción, ha sido la de pensar que si hoy estábamos allí, en una universidad vasca exami- nando en euskera era gracias, entre otros, también a Jose Luis Alvarez Enparantza, Txi- llardegi. En efecto, para las generacio- nes que nacimos en los años 50 y 60 del siglo pasado, Txillarde- gi fue uno de los principales maestros en algo que era nuevo para quienes nos movíamos en ambientes urbanos, pero proce- díamos de familias que utiliza- ban, en mayor o menor grado el José Luis Alvarez, Txillardegi.
    [Show full text]