I Technika 7/2018 Lipiec

ROSOMAK I SPIKE ❙ NOWE OBLICZA WARMATE’A ❙ BALT MILITARY EXPO 2018 i Technika 7/2018 Lipiec

CENA 12,99 zł w tym 5% VAT INDEKS 407445 ISSN 2450-1301 WojskoWWW.ZBIAM.PL BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ

Vol. IV, nr 7 (35) LIPIEC 2018, NR 7. Nakład: 14 990 egzemplarzy

ROSOMAK I SPIKE ❙ NOWE OBLICZA WARMATE’A ❙ BALT MILITARY EXPO 2018 i Technika 7/2018 Lipiec

CENA 12,99 zł w tym 5% VAT INDEKS 407445 ISSN 2450-1301 WojskoWWW.ZBIAM.PL BEZPIECZEŃSTWO•UZBROJENIE•PRZEMYSŁ 28 54

Eurosatory 2018 – salon Rosyjsko-syryjska zbrojeniowych trendów obrona przeciw- W dniach 11–15 czerwca w Paryżu lotnicza Syrii odbył się salon przemysłu obronnego Od kilku lat oczy świata skierowane Eurosatory 2018, największe w tym roku są na Syrię, a konkretnie niewypo- przedsięwzięcie wystawiennicze branży wiedzianą wojnę, jaka rozgrywa się zbrojeniowej na świecie. Omówieniem na jej terytorium. Coraz ważniejszą nowości wśród wozów bojowych rolę, tak z punktu widzenia sił i systemów artyleryjskich inaugurujemy rządowych, jak wspierającego je przegląd najciekawszych eksponatów rosyjskiego kontyngentu, odgrywa salonu. w niej obrona przeciwlotnicza. str. 12 str. 42 Na okładce: Odpalenie przeciwpancernego pocisku kierowanego MBDA MMP podczas szkolenia obsług Armée de terre na poligonie Canjuers 6 maja 2018 r. przed ich udziałem w misji w Afryce Zachodniej. Spis treści WiT Lipiec 2018 Fot. Laurent Guichardon/MBDA. Redakcja Andrzej Kiński – redaktor naczelny Nowości z armii świata Zły stan polskiej państwowej zbrojeniówki [email protected] Andrzej Kiński, Bartłomiej Kucharski, Łukasz Pacholski str. 4 Kamil Ł. Mazurek str. 60 Adam M. Maciejewski [email protected] Maciej Szopa Eurosatory 2018 – salon zbrojeniowych trendów Nowości z sił powietrznych świata [email protected] Adam M. Maciejewski str. 12 Łukasz Pacholski str. 62 Tomasz Grotnik – redaktor działu morskiego [email protected] Kamil Ł. Mazurek Cockerill Firepower Symposium 2018 Śmigłowcowa dogrywka [email protected] Korekta Miroslav Gyűrösi str. 26 Łukasz Pacholski str. 64 Monika Gutowska, zespół redakcyjny Redakcja techniczna Rosomak i Spike – niekończąca się historia cz. 2 Gorący czerwiec programu F-35 Lightning II Wiktor Grzeszczyk Stali współprawcownicy Andrzej Kiński str. 28 Łukasz Pacholski str. 68 Piotr Abraszek, Jarosław Brach, Marcin Chała, Jarosław Ciślak, Robert Czulda, Maksymilian Dura, Miroslav Gyűrösi, Koncepcja nowego transportera piechoty morskiej Nowości z flot wojennych świata Jerzy Gruszczyński, Bartłomiej Kucharski, Hubert Królikowski, Mateusz J. Multarzyński, WMF Rosji Marcin Chała, Tomasz Grotnik, Andrzej Nitka, Andrzej Nitka, Łukasz Pacholski, Krzysztof M. Płatek, Tomasz Szulc str. 36 Łukasz Pacholski str. 74 Paweł Przeździecki, Tomasz Szulc, Tomasz Wachowski, Michal Zdobinsky, Gabor Zord Wydawca Rosyjsko-syryjska obrona przeciwlotnicza Syrii Balt Military Expo 2018 – okiem obserwatora Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. ul. Anieli Krzywoń 2/155, 01-391 Warszawa Marcin Gawęda, współpraca Andrzej Kiński Wojciech Zawadzki str. 76 [email protected] Biuro i Adam M. Maciejewski str. 42 ul. Bagatela 10 lok. 19, 00-585 Warszawa Neptun z Gdyni Dział reklamy i marketingu Anna Zakrzewska Nowe oblicza Warmate’a Tomasz Grotnik str. 80 [email protected] Maciej Szopa str. 54 Dystrybucja i prenumerata Elżbieta Karczewska Australijskie Huntery od BAE Systems [email protected] 13 mld EUR na stole – nowy fundusz obronny UE Łukasz Pacholski, współpraca Tomasz Grotnik str. 81 Reklamacje Kamil Ł. Mazurek str. 58 [email protected]

Prenumerata realizowana przez Ruch S.A: Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie www.prenumerata.ruch.com.pl Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: [email protected] lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne w godzinach 7.00–18.00. Koszt połączenia wg taryfy operatora. Copyright by ZBiAM 2018 68 81 All Rights Reserved. Wszelkie prawa zastrzeżone Przedruk, kopiowanie oraz powielanie na inne rodzaje mediów bez pisemnej zgody Wydawcy jest zabronione. Materiałów niezamówionych, nie zwracamy. Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów w tekstach, zmian tytułów i doboru ilustracji w materiałach niezamówionych. Opinie zawarte w artykułach są wyłącznie opiniami sygnowanych autorów. Redakcja nie ponosi odpowie- dzialności za treść zamieszczonychogłoszeń i reklam. Więcej informacji znajdzieszna naszej nowej stronie: www.zbiam.pl www.facebook.com/wojskoitechnika

www.zbiam.pl Lipiec 2018 • Wojsko i Technika 3 Nie trać czasu, Zamów PRENUMERATĘ już dziś

Prenumeratę zamów na naszej stronie internetowej www.zbiam.pl lub wpłać należność na konto bankowe nr 70 1240 6159 1111 0010 6393 2976

Atrakcyjna cena, w tym dwa numery grati s!

Pewność otrzymania każdego numeru w niezmiennej cenie E-wydania dostępne są na naszej stronie oraz w kioskach internetowych

Wojsko i Technika: cena detaliczna 12,99 zł Prenumerata roczna: 130,00 zł Lotnictwo Aviati on Internati onal: cena detaliczna 14,99 zł Prenumerata roczna: 150,00 zł

Wojsko i Technika Historia + numery specjalne: cena detaliczna 14,99 Prenumerata roczna: 150,00 zł Morze: cena detaliczna 14,99 zł Prenumerata roczna: 150,00 zł

Skontaktuj się z nami: oﬃ [email protected] Zespół Badań i Analiz Militarnych Sp. z o.o. Biuro: ul. Bagatela 10/19 00-585 Warszawa Przemysł obronny

Symbol i egzemplifikacja współpracy francusko-niemieckiego tandemu w europejskim przemyśle obronnym, czyli czołg-demonstrator E-MBT na wspólnym stoisku KMW i Nexter Systems, czyli konsorcjum KNDS. Adam M. Maciejewski Między 11 a 15 czerwca tego roku centrum wystawiennicze Parc des Eurosatory 2018 – salon expositions w paryskiej dzielnicy Paris-Nord Villepinte skupiło niemal cały światowy przemysł zbrojeniowy zbrojeniowych trendów produkujący dla wojsk lądowych, ale też lons), część GICAT (fr. Groupement des industries de działalności. Takie zobaczymy pewnie po 10 latach z drobnymi akcentami skierowanymi défense et de sécurité terrestres et aéroterrestres), prac. Jednak w tym roku KNDS zadbał o symbolicz- do sił powietrznych czy nawet marynarek czyli izby handlowej francuskiej zbrojeniówki. ny, ale jak najbardziej realny akcent współpracy. wojennych. Oczywiście wszystko Wspomnijmy, że tegoroczne Eurosatory było W centralnym miejscu, na postumencie, stała czoł- za sprawą salonu Eurosatory 2018, pierwszym salonem od zmiany nazwy przez fran- gowa hybryda (na szczęście nie na baterie od lapto- cuski resort obrony – z dotychczasowej Ministère pów, jak w cywilnej motoryzacji), czyli czołg E-MBT bez wątpienia najważniejszej de la Défense (Ministerstwo Obrony) na Ministère (European Main Battle Tank) – wieża AMX-56 Leclerc europejskiej imprezy wystawienniczej des Armées (Ministerstwo Wojska) w maju 2017 r. na podwoziu Leoparda 2A7. Fizyczny dowód na o takiej tematyce, a być może nawet Wspominając o prawie całej światowej zbroje- możliwość czołgowej współpracy dwóch sąsiadów, światowej, w której po prostu trzeba niówce, należy odnotować nieobecność firm ro- która w czasach zimnej wojny pozostawała niespeł- uczestniczyć. Zwłaszcza, gdy chce się być syjskich. Już dwa lata temu wystawiały się w spo- niona. E-MBT to nie atrapa. Przeprowadzono jego poważnym eksporterem uzbrojenia. sób symboliczny, teraz w ogóle nie przyjechały. testy, w tym strzelania, udowadniające funkcjonal- W naszej relacji pominiemy zagadnienia militar- ność pojazdu, o czym zaświadczała tablica informa- nej motoryzacji czy obrony przeciwlotniczej, któ- cyjna ze zdjęciami. Trudno z rynkowego punktu wi- Fotografie w artykule: Andrzej Kiński, Adam M. Maciejewski, Arquus. rym poświęcimy osobne artykuły. dzenia ocenić sens E-MBT. Linię produkcyjną Leclerca zamknięto pod koniec ubiegłej dekady, aryski salon – pod szyldem Eurosatory – odbył Waga ciężka Leopard 2 nadal jest w produkcji, choć wiek tej kon- się czternasty raz, choć jego tradycje są znacz- Zaskakująco dużo było w tym roku pojazdów pan- strukcji skłaniać powinien nowych kontrahentów Pnie dłuższe, gdyż w latach 1967–1991 pod au- cernych i opancerzonych. I bynajmniej nie z powo- do zastanowienia przed zakupem. Po prawicy spicjami Generalnej Dyrekcji ds. Uzbrojenia (DGA, fr. du promocyjnej ofensywy tureckiego Otokara i lewicy E-MBT stały kanoniczne – Leopard 2A7 Direction générale de l’Armement) organizowano i FNSS. Niemal każdy renomowany producent ta- i Leclerc XLR. Ten drugi to modernizacja Leclerca salon Satory. Jego nazwa pochodzi od miejscowo- kich pojazdów pokazywał je w naturze. Co więcej, w ramach programu Scorpion, czyli prócz wzmoc- ści Satory koło podparyskiego Wersalu, gdzie stacjo- było parę premier. nionej osłony pancernej (rozwinięcie pomysłu nuje zarówno francuskie wojsko, jak i swój ośrodek Zacznijmy od francusko-niemieckiego tandemu, Leclerc AZUR) ma przede wszystkim lepsze systemy miała firma GIAT, obecnie Nexter Systems. Od 1992 r. czyli KNDS (dwa lata temu jeszcze pod nazwą łączności i dowodzenia (SICS BMS). Co ciekawe, wystawa nabrała ogólnoeuropejskiego charakteru KANT) – spółki joint venture francuskiego Nexter mimo takiego samego napędu i wyraźnie większej w nazwie i światowego w formie, jak również przy- Systems i niemieckiego Krauss-Maffei Wegmanna. masy, deklarowana prędkość to 72 km/h (!). Na sto- jęła dwuletni cykl w parzystych latach. Organizacją Zewnętrzny pawilon i sprzęt wokół niego był kwin- isku KNDS były dwie pełnokrwiste paryskie premiery Eurosatory zajmuje się agencja wystawiennicza CO- tesencją hasła „razem, ale osobno”. Jednak trudno – KMW wystawił opancerzoną amfibię APVT, GES (fr. Commissariat Général des Expositions et Sa- o nowe i wspólne konstrukcje tylko po dwóch latach a Nexter Systems wóz rozpoznawczy EBRC Jaguar.

12 Wojsko i Technika • Lipiec 2018 www.zbiam.pl Wozy bojowe Cockerill Firepower Symposium 2018 Miroslav Gyűrösi Belgijska firma CMI Defence, na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat znana na całym świecie głównie za sprawą swych osiągnięć w sferze uzbrojenia wozów bojowych, tradycyjnie już zaprezentowała podczas salonu Eurosatory bogatą ofertę swych wyrobów, obejmującą także nowości. W tym roku elementem działań marketingowych CMI Defence był także pokaz poligonowy, który odbył się w ostatnim dniu paryskiej wystawy – Cockerill Firepower Symposium 2018.

Kołowy wóz bojowy Patria AMV 8×8L z bezzałogowym wariantem wieży Cockerill 3030 tuż po odpaleniu salwy Fotografie w artykule: Miroslav Gyűrösi, Andrzej Kiński. granatów Galix 13. o pierwsze tego typu przedsięwzięcie towa- niowania i zdwojoną wyrzutnię przeciwpancer- jest oferowany np. do stanowiska Cockerill CPWS rzyszące Eurosatory, zorganizowane przez nych pocisków kierowanych. Bayonet 130 jest – w odmianie z jednym ppk, alternatywnie z dwo- T CMI Defence. Obejmowało ono strzelania konstrukcją CMI Defence, która opracowała ele- ma, po jednym z każdej strony wieży. Ta ostatnia z udziałem kilku systemów uzbrojenia z oferty firmy menty mechaniczne, a także blok optoelektronicz- odmiana – z dwoma ppk – jest proponowana także i odbyło się na poligonie w Suipess, położonym ok. ny, zaś zastosowane ppk to RK-2W ukraińskiego do wieży Cockerill 3030, ale jest możliwa także inte- 200 km na południowy wschód od centrum Paryża. KB Łucz. Zespół wyrzutni jest mechanicznie sprzę- gracja najcięższego wariantu – z czterema ppk. Poligon od 2015 r. belgijska firma dzierżawi od fran- żony z blokiem obserwacyjno-celowniczym dzia- Pocisk kierowany RK-2W ma masę całkowitą cuskiego Ministerstwa Obrony. Partnerem przy orga- łonowego (w przypadku wystawionej wieży było 29,5 kg, maksymalny zasięg do 5000 m, a jego nizacji pokazu była francuska firma Etienne Lacroix to urządzenie Safran PASEO 1317). Przy zwalczaniu tandemowa kumulacyjna głowica bojowa jest Group, która jest m.in. twórcą i producentem syste- celów znajdujących się w odległości 100÷1200 m w stanie przebić pancerz RHA o grubości 800 m mu samoobrony Galix. Jego kolejne odmiany są jest stosowany tryb naprowadzania pocisku w linii za osłoną reaktywną. montowane na wozach bojowych i pojazdach woj- celowania. Jeśli zaś cel znajduje się w zakresie odle- Za światową premierę na Eurosatory 2018 należy skowych sił zbrojnych kilkudziesięciu państw. głości 1200÷5000 m pocisk porusza się po trajekto- uznać prezentację wieży Cockerill CPWS 2. genera- rii przebiegającej ponad linią celowania. W tym cji (CPWS Gen. 2). Ulepszony model dobrze znanej Nowości trybie zespół wyrzutni obraca się ku górze do kąta konstrukcji do lekkich pojazdów może zostać Areną prezentacji nowości w ofercie firmy była podniesienia ok. 20° i pocisk odpalany jest w takim uzbrojony w 25 bądź 30 mm armatę, jego konfigu- przede wszystkim ekspozycja w hali centrum wy- położeniu. Pocisk leci po trajektorii przewyższonej racja może ulec zmianie w zależności od potrzeb, stawienniczego Parc des Expositions w podpary- w stosunku do osi celowania o 5÷8 m, a na trajek- a dodatkowo zapewnia możliwość integracji rakie- skim Villepinte. Wśród już znanych produktów były torię pokrywającą się z linią celowania wchodzi na towego systemu przeciwpancernego. m.in. wieża Cockerill 3105 ze 105 mm wysokoci- kilka sekund przed uderzeniem w cel. Zmiana konfiguracji jest realizowana dzięki otwie- śnieniową armatą o zredukowanej sile odrzutu, System Bayonet 130 cechuje możliwość łatwej ranej płycie stropowej, która może być w pozycji a także wieża Cockerill 3030 z 30 mm armatą napę- zmiany konfiguracji i sposobu instalacji, włącznie całkowicie zamkniętej, całkowicie otwartej (np. ewa- dową Mk 44. Ta ostatnia była prezentowana w wer- z taką, która obejmuje cztery gotowe do użycia kuacja załogi wozu), zdemontowana (operacje w te- sji z dwuosobową załogą, a nowością była integra- ppk. Na przeciwległym biegunie znajduje się od- renie zurbanizowanym) lub tylko nieco podniesiona cja z nią przeciwpancernego systemu rakietowego miana, w skład której wchodzą: optoelektroniczny (umożliwienie prowadzenia obserwacji wizualnej). Bayonet 130, obejmującego blok laserowego na- blok naprowadzania i pojedyncza wyrzutnia ppk, Konstrukcja nowej wieży zapewnia także możliwość prowadzania pocisku o niskim poziomie promie- zamontowane po prawej stronie wieży. Ten wariant zainstalowania granatników bezodrzutowych

Wieża Cockerill 3030 z zamontowanym przeciwpancernym systemem rakietowym Bayonet 130. Po prawej stronie dobrze widoczny optoelektroniczny blok naprowadzania Makieta nowej wieży Cockerill CPWS Gen. 2. Po jej prawej stronie widać parę zamonto- pocisków i dwa pojemniki transportowo-startowe z ppk. wanych granatników przeciwpancernych.

26 Wojsko i Technika • Lipiec 2018 www.zbiam.pl Wozy bojowe Rosomak i Spike – niekończąca się historia cz. 2 Andrzej Kiński W 2011 r., po skompletowaniu i publicznej prezentacji na Międzynarodowym Salonie Przemysłu Obronnego w Kielcach demonstratora kołowego wozu bojowego z rakietowym systemem przeciwpancernym Rosomak-P2, wydawało się, że projekt integracji systemu Spike-LR z wieżami Hitfist-30P bojowych Rosomaków ruszy wreszcie z przysłowiowego kopyta. Nadzieje okazały się jednak płonne. Pojawiły się zastrzeżenia do zaproponowanego rozwiązania, kolejne nowe pomysły i wymagania.

Ilustracje w artykule: Rosomak S.A., Demonstrator Rosomak-M z rakietowym systemem przeciwpancernym Spike-LR, zamontowanym tzw. pakietem wypor- Lenoardo D.R.S., Andrzej Kiński. nościowym i nowym falochronem, zaprezentowany publicznie podczas MSPO we wrześniu 2015 r. kończony w sierpniu 2011 r. i pokazany na żenie w ppk Spike-LR wszystkich bojowych Roso- kietowym przekraczała dopuszczalną masę wersji kieleckim salonie Rosomak-P2 miał status maków, ale jedynie połowę (150÷180 wozów). bojowej do pływania (określoną na 22 650 kg), U demonstratora, a więc, nawet z perspekty- Szybko jednak pojawiły się uwagi, niektóre sy- a wymóg zachowania zdolności do samodzielne- wy swoich twórców, nie był rozwiązaniem docelo- gnalizowane przez konstruktorów z Siemianowic go pokonywania przeszkód wodnych był jednym wym. Miał udowodnić zamawiającemu, że rozwią- Śląskich, inne przez wojsko. Nie wszystkie bo- z kluczowych stawianych przez wojsko. Większa zanie opracowane przez Oto Melarę w ramach wiem rozwiązania zaproponowane przez Oto masa wieży rodziła też obawy o przyspieszone zu- programu kołowego wozu bojowego VBM Freccia Melarę były optymalne z punktu widzenia pol- życie i wzrost awaryjności jej napędów (wyższy może zostać dostosowane także do bojowego skiego pojazdu. Postulowano m.in. aby wieża moment bezwładności, zmiana rozkładu mas i po- Rosomaka, po stosunkowo niewielkich modyfika- z zamontowanymi wyrzutniami ppk w położeniu łożenia środka ciężkości wozu), co odnotowano już cjach spełni wymagania postawione w WZTT i bę- z lufą na wprost mieściła się w gabarytach kadłu- wcześniej w przypadku dopancerzonych pojaz- dzie mogło być zastosowane w przypadku wież ba wozu (szerokość wieży z wyrzutniami wynosiła dów Rosomak-M1 dla PKW Afganistan. z nowej produkcji, a także jako pakiet moderniza- 3000 mm, a szerokość kadłuba pojazdu wynosi Na dodatek równolegle przygotowywano pro- cyjny do już dostarczonych (patrz WiT 6/2018). We- 2830 mm), a także wprowadzenia zmian w syste- jekt uruchomienia programu „Zdalnie Sterowany dług ówczesnych deklaracji jesienią miały rozpo- mie kierowania ogniem zapewniających pełną System Wieżowy z wyrzutnią przeciwpancernych cząć się próby pojazdu, a jednocześnie – w trybie funkcjonalność systemu rakietowego (przykłado- pocisków kierowanych Spike zintegrowany z KTO negocjacji z jednym partnerem – miały być prowa- wo termowizor Tilde-FC zastosowany w celowni- AMV 8×8 Rosomak”, który przez wielu – tak w woj- dzone rozmowy pomiędzy Ministerstwem Obrony ku działonowego DNRS-288 pracuje w paśmie sku, jak przemyśle – uważany była za rozwiązanie Narodowej i Wojskowymi Zakładami Mechaniczny- 8÷14 μm, zaś głowica pocisku Spike-LR w paśmie alternatywne i konkurencyjne do doposażenia mi S.A. (obecnie Rosomak S.A.) na temat finansowej 3÷5 μm, co może skutkować trudnościami w iden- wież Hitfist-30P w system rakietowy. Stosowne strony przedsięwzięcia. Tak naprawdę kluczowe dla tyfikacji i śledzeniu celu podczas przejścia z obser- Wymagania Taktyczno-Techniczne (na „Zdalnie powodzenia całego projektu, ponieważ od zapro- wacji za pomocą kamery celownika na kamerę Sterowany System Wieżowy z wyrzutnią ppk Spi- ponowanej przez przemysł ceny zależała liczba w głowicy pocisku, szczególnie w trudnych warun- ke” i na „Kołowy Transporter Opancerzony Roso- poddanych modernizacji pojazdów. Już wówczas kach atmosferycznych). Kontrowersje budziła też mak ze Zdalnie Sterowanym Systemem Wieżo- zaczęły pojawiać się informacje, że zaplanowany masa nowych elementów, na tyle duża, że masa wym zintegrowanym z wyrzutnią ppk Spike”) szef przez resort obrony budżet nie pozwoli na doposa- bojowa pojazdu z zamontowanym systemem ra- Sztabu Generalnego WP zaakceptował w 2010 r., w marcu 2011 r. Rada Uzbrojenia przyjęła Wstępne Założenia Taktyczno-Techniczne na „Zdalnie Ste- rowany System Wieżowy z wyrzutnią przeciwpancernych pocisków kierowanych Spike zintegrowany z KTO AMV 8×8 Rosomak”, a 23 grudnia 2011 r. na ich bazie zawarta została umowa inwestycyjna pomiędzy Bumar Sp. z o.o. i Zakładami Mecha- nicznymi Bumar-Łabędy S.A. na wykonanie sto- sownej pracy rozwojowej (finansowanej ze środ- ków Ministerstwa Skarbu Państwa przekazanych Bumar Sp. z o.o. na działalność badawczo-rozwo- jową). Program ten obarczony był jednak znacz- nym ryzykiem technicznym i nie dawał szans na Zbliżenie na wieżę Hitfist-30P demonstratora Rosomak-P2. Na pierwszym planie opancerzony kontener wyrzutni ppk w konfiguracji włoskiej. Pojazd ten został zaprezentowany na MSPO w 2011 r. szybkie opracowanie systemu o oczekiwanych

28 Wojsko i Technika • Lipiec 2018 www.zbiam.pl Wozy bojowe Koncepcja nowego transportera piechoty morskiej WMF Rosji Tomasz Szulc Pojazdy piechoty morskiej ZSRR ściśle spełniały wymagania, które wynikały z taktycznych i operacyjnych założeń operacji desantowych. Małe i średnie okręty desantowe, które stanowiły przytłaczającą większość parku jednostek tej klasy WMF, podchodziły na jak najmniejszą odległość od brzegu, a więc dzielność morska desantowanych pojazdów mogła być niewielka. Dlatego nie konstruowano ich specjalnie dla piechoty morskiej, a co najwyżej jedynie w pewnym stopniu dostosowywano, montując np. podwyższone czerpnie powietrza do silników i przedłużone rury Wizja projektowanego w Omsku bojowego wozu piechoty morskiej BMMP. wydechowe. Do końca istnienia ZSRR opiero w połowie lat 80. podjęto próby W międzyczasie liczba jednostek desantowych standardem były czołgi pływające PT-76, głębszej modernizacji standardowych rosyjskiej floty drastycznie się zmniejszyła, ubyło wozów bojowych, aby lepiej sobie radziły głównie jednostek o niewielkiej wyporności. gąsienicowe transportery BTR-50 i kołowe D na wzburzonym morzu. Pierwszymi poddanymi Większe okręty gorzej nadają się do wychodzenia BTR-60/-70/-80. Używano także modyfikacjom miały być bojowe wozy piechoty bezpośrednio na atakowany brzeg, są bardziej opancerzonych pojazdów rozpoznawczych BMP-3F – odciążone (m.in. demontaż wyposażenia narażone na ataki nieprzyjaciela, a ich utrata po- BRDM-1/-2. Natomiast bojowe wozy do samookopywania) i zaopatrzone w: falochron ciąga za sobą poważne koszty. Dlatego w Rosji piechoty BMP-1/-2 oraz czołgi o innej konstrukcji, teleskopowy maszt mieszczący uważniej przyjrzano się amerykańskiej koncepcji T-54/-55/-62/-72 desantowano za pomocą czerpnie powietrza, odbijacze fal na wieży, a także desantowania, zgodnie z którą pojazdy desanto- barek desantowych, które podchodziły dodatkowe zbiorniki paliwa służące także jako ko- we opuszczają ładownie okrętów w znacznej od- bezpośrednio do brzegu, a później także mory wypornościowe. Rozpad ZSRR wstrzymał ległości od brzegu. Do tego są jednak potrzebne prace nad nimi, a późniejsze próby zainteresowa- pojazdy o większej dzielności morskiej. za pomocą poduszkowców. nia tym pomysłem kontrahentów zagranicznych, Istnieją dwa sposoby realizacji tego celu: moż- głównie Indii, spełzły na niczym. Niewielką partię na zaadaptować do nowych zadań wybrane typy takich pojazdów udało się sprzedać jedynie Indo- wozów bojowych ogólnego przeznaczenia lub Ilustracje w artykule: Witalij Kuzmin, Andrzej Nitka, Tomasz Szulc, Jose, Urałwagonzawod. nezji (54 wozy, dostarczone w 2010 i 2014 r.). skonstruować od podstaw wyspecjalizowane pojazdy o odpowiednich cechach. W Stanach Zjed- noczonych już w czasie II wojny światowej wybra- no tę drugą drogę, projektując i produkując rodziny amfibii Landing Vehicle, Tracked (LVT). Ostatnim ogniwem w łańcuchu rozwojowym podobnych pojazdów jest AAV7 (WiT 8/2017). Rosyjscy konstruktorzy bez trudu mogliby sko- piować amerykański pojazd lub zaprojektować wóz o podobnych osiągach. Początkowo zakła- dano, że nowy pojazd zostanie opracowany od podstaw (patrz ramka), biorąc pod uwagę, że bę- dzie on bazował na nowych uniwersalnych okrę- tach desantowych typu Władiwostok (Mistral). Fia- sko tego projektu spowodowało jednak zmianę podejścia także do koncepcji nowego wozu bojowego piechoty morskiej. Wszystko wskazuje na to, że po odmowie dostar- czenia Mistrali niewielka liczebność rosyjskich jedno- Opracowany u schyłku lat 80. i wdrożony do małoseryjnej produkcji na eksport wariant bwp BMP-3 – BMP-3F – o nieco stek piechoty morskiej i współpracujących z nimi poprawionych zdolnościach w zakresie pokonywania przeszkód wodnych i przystosowany do desantowania z okrętów w odległości kilku kilometrów od brzegu. jednostek pływających nie uzasadnia inwestowania

36 Wojsko i Technika • Lipiec 2018 www.zbiam.pl Obrona przeciwlotnicza Rosyjsko-syryjska obrona przeciwlotnicza Syrii

Odpalenie pocisku kierowanego 9M317E z pojazdu startowo-transportowego 9A316E przeciwlotniczego systemu rakietowego 9K317E Buk-M2E Sił Zbrojnych Syryjskiej Republiki Arabskiej podczas ćwiczeń OPL w 2012 r. Marcin Gawęda, współpraca chem wojny w 2011 r. nie udało się radykalnie od- sojuszników. Już wówczas zastanawiano się w licz- Andrzej Kiński i Adam M. Maciejewski młodzić arsenału wojsk OPL. Nie wolno też zapo- nych analizach, czy znaczna ilość, chociaż przesta- minać o w zasadzie nieistniejącym lotniczym rzałych, systemów może być jakimkolwiek proble- Obrona przeciwlotnicza Syryjskiej komponencie syryjskiej obrony powietrznej, któ- mem dla interwencji. Republiki Arabskiej jest bez wątpienia rego brak jeszcze bardziej utrudnia skuteczną Większość analiz ilościowych dotyczących syryj- godna zainteresowania, a jej rzeczywiste obronę przed atakami lotniczymi Izraela czy Sta- skiej OPL pochodzi jeszcze z 2012 r. Szacowano możliwości bojowe pozostają częściowo nów Zjednoczonych, nawet o ograniczonej skali. wówczas, że w arsenale SZ Syryjskiej Republiki Arab- nieznane. Trzeba uwzględnić też wojskową Niektóre wydarzenia dotyczące ataków lotni- skiej jest ok. 900 różnego rodzaju rakietowych środ- obecność Federacji Rosyjskiej w Syrii, czych na Syrię i działań OPL przedstawiliśmy ków przeciwlotniczych, niemal wyłącznie starych w tym rosyjskie środki obrony w poprzednich numerach Wojska i Techniki (m.in. typów. Dzisiaj te liczby są jeszcze bardziej przybliżo- przeciwlotniczej i walki radioelektro- 2/2018, 5/2018, 6/2018), dlatego teraz pominiemy ne, gdyż część arsenału przepadła w działaniach te wątki. bojowych, a część personelu wojsk obrony prze- nicznej oraz odnawianie przez Rosję ciwlotniczej przeszła do wojsk lądowych. Można zdolności bojowych syryjskich Syryjska obrona przeciwlotnicza przypuszczać, że sprawność techniczna wielu ze- pododdziałów przeciwlotniczych. W 2012 r. odbyły się w Syrii szeroko zakrojone ćwi- stawów i baterii, zwłaszcza starszych typów uzbro- czenia sił zbrojnych, które można było odebrać jako jenia, pozostawiała wiele do życzenia. Źródła rosyj- Fotografie w artykule: MO FR, MO SRA, Internet. prężenie muskułów podczas wojny, która zaczęła skie podają liczbę 33–36 brygad lub pułków ziałania w kierunku wzmocnienia wła- się rok wcześniej. Jeśli chodzi o obronę przeciwlot- syryjskiej OPL, ale na pewno chodzi o stan sprzed snych jednostek obrony przeciwlotniczej niczą, to telewizja syryjska pokazywała wówczas 2011 r. i nie można potwierdzić, czy jest to liczba ko- D Siły Zbrojne Syryjskiej Republiki Arabskiej najnowsze systemy przeciwlotnicze Sił Zbrojnych respondująca z rzeczywistością. podjęły jeszcze przed 2007 r., kiedy w nocy z 5 na Syryjskiej Republiki Arabskiej – Pancyr-S1, Buk-M2E Dość znamienne, że w zachodnich źródłach anali- 6 września osiem izraelskich F-15I zbombardowało, i Pieczora-2M. Buka-2ME pokazano po raz pierwszy zy syryjskiej OPL zaczęły nagle pojawiać się na dwa jak twierdził Izrael, rzekomy syryjski reaktor jądro- publicznie jeszcze w grudniu 2011 r. lata lub rok przed wybuchem tzw. wojny domowej. wy w Al-Kubar (po inspekcji Międzynarodowej W momencie wybuchu wojny i we wczesnej jej Wówczas podawano, że w Syrii można zlokalizować Agencji Energii Atomowej w Al-Kubar i dementi, że fazie obrona przeciwlotnicza nie odgrywała więk- ok. 130 pozycji pododdziałów OPL (de facto baterii), był tam reaktor, Izrael nazywa zbombardowany szej roli, strona rządowa starała się raczej zminima- z czego 37 przypadało na system S-75M Wołga, 39 budynek „obiektem” jądrowym). Po ataku Syria zin- lizować jej straty, np. przenosząc część jednostek na S-125 Pieczora, pięć S-200WE Wiega, a 50 2K12 tensyfikowała przezbrajanie pododdziałów plot. w bezpieczniejsze rejony. Po raz pierwszy większą Kwadrat/Buk. Do tego dochodziło 120 nieobsadzo- w nowocześniejsze uzbrojenie produkcji rosyjskiej. uwagę syryjskiej obronie przeciwlotniczej poświę- nych stanowisk OPL (z podziałem na wymienione Zakupów nowych systemów przeciwlotniczych cono na Zachodzie w 2013 r., kiedy realny wydawał systemy odpowiednio w liczbie 80, 16, 2 i 22). Takie jednak nie zrealizowano w pełni i przed wybu- się powietrzny atak Stanów Zjednoczonych i ich dane nie mają jednak przełożenia na faktyczną licz- bę aktywnych pododdziałów OPL, a wynikają z możliwości policzenia stanowisk na zdjęciach satelitarnych (charakterystyczne rozlokowanie składni- ków baterii różniące się między systemami). Pozwala to w miarę dokładnie określić liczbę aktywnych sys- temów półstacjonarnych lub przewoźnych, ale już nie mobilnych, a tych jest większość. Przed 2011 r. większość sił syryjskiej OPL była rozmieszczona wo- Sprzęt zgromadzony na ćwiczeniach OPL SZ SRA w 2012 r. Na zdjęciu widać (od lewej): pocisk 9M317E odpalony kół Damaszku, Hims i na wybrzeżu. Obecnie sytu- z pojazdu startowo-transportowego 9A316E systemu Buk-M2E, PRWB 9A33BM2 Osa-AK, wóz bojowy systemu 9K96E Pancyr-S1E i wyrzutnię 9A317E systemu Buk-M2E. acja uległa zmianie z powodu przebiegu działań

42 Wojsko i Technika • Lipiec 2018 www.zbiam.pl Systemy bezzałogowe

Maciej Szopa 30 maja na terenie Ośrodka Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych w Nowej Dębie odbył się pokaz możliwości Wojsk Lądowych i Wojsk Obrony Terytorialnej Sił Zbrojnych RP, który obserwowali m.in. Prezydent RP Andrzej Duda i minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak. WOT pochwaliły się na nim swoim najnowszym uzbrojeniem m.in. amunicją krążącą Warmate (klasyfikowaną też jako bojowy bezzałogowy statek powietrzny, BBSP bądź dron uderzeniowy krótkiego zasięgu). Z okazji tego wydarzenia, dostawca tego systemu uzbrojenia, Grupa WB, zorganizowała spotkanie

informujące o nowościach związanych Fotomontaż pokazujący start BBSP Warmate. z tym programem. Jak się okazuje, rozwój amunicji krążącej WB jest kontynuowany, a w ostatnich Nowe oblicza Warmate’a miesiącach odnotowano kilka szarach działalności firmy, która zajmuje się m.in. W Siłach Zbrojnych RP związanych z nim nowych wydarzeń. konstruowaniem oraz produkcją systemów kiero- Jeśli chodzi o Wojsko Polskie, 20 listopada 2017 r. Ilustracje w artykule: Grupa WB, wania ognia artylerii, systemów dowodzenia i łącz- został podpisany kontrakt z Ministerstwem Obrony Wojska Obrony Terytorialnej, WITU, ności oraz bezzałogowymi rozpoznawczymi sys- Narodowej (w jego imieniu występowała JW Nil PAT CzeZaRa, Maciej Szopa. temami powietrznymi. Prace nad Warmate były Wojsk Specjalnych) na 100 zestawów z 1000 apara- ystem Warmate powstał jako relatywnie ta- prowadzone od połowy obecnej dekady i do tów wraz z pakietem logistycznym i szkoleniowym. nie i masowe uzbrojenie, które pozwala na dziś system został sprzedany czterem krajom, Wartość zamówienia to „nieco ponad 100 mln S prowadzenie rozpoznania i precyzyjne ra- poza Polską – jednemu z członków NATO, a tak- PLN” (dokładna liczba nie została ujawniona), ale żenie celów na poziomie pododdziału lekkiej pie- że nieujawnionemu klientowi z regionu Bliskie- zakup nie był jednorodny i obejmował zamówie- choty – kompanii czy nawet plutonu. „Samobój- go Wschodu, a we wrześniu 2017 r. Ukrainie, nia potwierdzone oraz opcjonalne. Zgodnie czy” atak przeprowadza niewielki bezzałogowiec, gdzie w PAT CzeZaRa z Czernihowa jest urucha- z zapisami kontraktu, do końca czerwca do woj- wyposażony w 1,5-kilogramową głowicę bojową, miana jego licencyjna produkcja. Każdy z trzech ska trafiło 100 sztuk Warmate’ów z głowicami zaopatrzoną w kamery dzienną i termowizyjną. zagranicznych odbiorców systemu obecnie produkcji krajowej, opracowanymi w Wojsko- Dzięki nim system nie tylko może dokonać precy- uczestniczy w konfliktach zbrojnych, w tym asy- wym Instytucie Technicznym Uzbrojenia i pro- zyjnego ataku, ale także, opcjonalnie, posłużyć jako metrycznych. To, a także kupienie go przez Siły dukowanymi przez bydgoską Belmę S.A. Po- środek rozpoznawczy. Jak mówią przedstawiciele Zbrojne RP, to doskonałe argumenty wspierają- zostałe zakontraktowane BBSP mają być dostar- producenta, opracowanie systemu stało się możli- ce działania marketingowe i trudno o lepsze re- czane zgodnie z bieżącymi zapotrzebowaniami we, ponieważ nowe rozwiązanie powstało z wyko- komendacje przy proponowaniu Warmate’a ko- wojska. Spośród tych 100 20 grudnia 2017 r. do rzystaniem doświadczeń zdobytych w innych ob- lejnym potencjalnym odbiorcom. WOT trafiło pierwszych 20, a pozostałych 80 do- starczono do końca czerwca br. Prace nad nimi idą pełną parą, ale to i tak niewiele w porównaniu z zapowiedziami poprzedniego mi- nistra obrony narodowej Antoniego Macierewicza, który zapewniał, że do lipca 2018 r. Wojska Lądowe, Wojska Specjalne i Wojska Obrony Terytorialnej otrzymają tysiąc nowych aparatów. Kolejna setka Warmate’ów ma zostać zakontraktowana po zakoń- czeniu dostaw pierwszej itd. – jeśli wszystko dobrze pójdzie – aż do osiągnięcia docelowego tysiąca egzemplarzy. Obecnie przewiduje się, że taką liczbę uda się osiągnąć do końca br. Oznacza to ogromne przyspieszenie w stosunku do prędkości dostaw z pierwszej połowy roku. Będzie to wynikało nie tyle ze zwiększenia możliwości produkcyjnych Grupy WB, ale z wcześniejszego zaabsorbowania produk- cją dla klienta ukraińskiego, który, jak można przy- puszczać, zamówił kilkadziesiąt zestawów z kilku- Żołnierz 3. Podkarpackiej Brygady OT montuje aparat systemu Warmate po wyjęciu go z plecaka transportowego. Po prawej widoczna wyrzutnia pneumatyczna. set aparatami latającymi. Korespondowałoby to

54 Wojsko i Technika • Lipiec 2018 www.zbiam.pl Polityka obronna

Kamil Ł. Mazurek W związku z rozpoczęciem negocjacji wieloletnich ram finansowych 13 mld EUR na stole Unii Europejskiej na lata 2021–2027, 13 czerwca w Strasburgu odbyła się konferencja prasowa z udziałem – nowy fundusz obronny UE wysokich rangą przedstawicieli Komisji Europejskiej na temat propozycji budżetu Europejskiego Funduszu Obronnego (European Defence Fund, EDF). W związku z potrzebą wzmocnienia strategicznej autonomii UE, Komisja, za pośrednictwem m.in. wysokiej przedstawiciel Unii ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Federiki Mogherini, zaproponowała, aby na EDF przeznaczyć 13 mld EUR, co jest kwotą o 2,5 mld EUR wyższą od jeszcze do niedawna proponowanych 10,5 mld EUR rocznie. Konferencja prasowa 13 czerwca z udziałem przedstawicieli Komisji Europejskiej dotycząca Europejskiego Funduszu Padła również deklaracja utworzenia Obronnego. Od lewej: Julian King, Jyrki Katainen, Federica Mogherini i Elżbieta Bieńkowska. nowego mechanizmu pozabudżetowego, państw członkowskich w budowie pozycji globalne- poinformowano w maju, odnosiła się do prelimino- tzw. Europejskiego Instrumentu go lidera technicznego. Opublikowany projekt roz- wania 6,5 mld EUR w latach 2021–2027 na rozbudo- na Rzecz Pokoju w kwocie 10,5 mld EUR, porządzenia ustanawiającego Europejski Fundusz wę i modernizację sieci transportowych w Europie którego celem miałoby być Obronny zawiera także konkretne rozwiązania mają- w celu poprawy zdolności przemieszczania się wzmocnienie zdolności UE w zakresie ce wspomóc udział małych i średnich firm oraz tzw. wojsk między państwami. Owa inicjatywa będzie bezpieczeństwa i obronności. mid-caps (do których zalicza się np. Polską Grupę realizowana w ścisłej koordynacji z NATO i wychodzi Zbrojeniową S.A.) w staraniach i absorpcji środków naprzód wobec oczekiwań Sojuszu oraz Stanów Fotografie w artykule: EC Audiovisual Service, z funduszu. Jest to dobra informacja dla wszystkich Zjednoczonych. Także Polska wydaje się być ostatni- European Union Naval Force Somalia państw mających stosunkowo niewielkie przedsię- mi czasy silniej zainteresowana tym, co oferuje Euro- Operation Atalanta. biorstwa zbrojeniowe (a takich jest większość w UE). pa w kontekście obronności. W pierwszej połowie ak wynika z informacji przedstawicieli Komisji Chociaż zaproponowane rozwiązania nie stanowią kwietnia podsekretarz stanu w Ministerstwie Obro- Europejskiej i opublikowanych na jej stronach panaceum na obawy o przejęcie zdecydowanej ny Narodowej Tomasz Szatkowski poinformował, że Jdokumentów, beneficjentami wzrostu w sto- większości środków funduszu przez głównych euro- Warszawa rozważa dołączenie do kilku nowych sunku do założeń prezentowanych jeszcze w ze- pejskich producentów zbrojeniowych, to z całą projektów realizowanych w ramach stałej współpra- szłym roku mają być podmioty wykorzystujące pewnością jest to krok w dobrą stronę. cy strukturalnej (PESCO). Oprócz tych, o których unijne dotacje oraz granty zarówno na badania Wreszcie, na tej samej konferencji prasowej, Fe- było wiadomo już pod koniec ubiegłego roku, tj. (wzrost o ponad 17%, z 3,5 mld do 4,1 mld EUR), jak derica Mogherini zaproponowała ustanowienie radiostacji programowalnej i mobilności wojsk, roz- i rozwój (wzrost o ponad 27% z 7 mld do 8,9 mld nowego mechanizmu finansowego – Europejskie- ważane jest dołączenie do projektów: europejskiej EUR). Co więcej, postanowiono nieco zmodyfiko- go Instrumentu na Rzecz Pokoju – mającego wspo- sieci centrów logistycznych, morskich przeciwmi- wać zasady ubiegania się o środki z EDF. W nowej móc Unię i jej państwa członkowskie w zapobie- nowych systemów autonomicznych, monitorowa- wersji propozycji funduszu projekt, który miałby ganiu konfliktom, budowaniu pokoju i lepszych nia i ochrony portów i wód przybrzeżnych, utwo- ubiegać się o finansowanie z tych środków musiał- gwarancji bezpieczeństwa międzynarodowego. rzenia zespołu szybkiego reagowania na zagrożenia by być realizowany przez co najmniej trzy podmio- Nowy instrument, łączący istniejące mechanizmy cybernetyczne, europejskiego systemu wsparcia ty z trzech różnych państw – wcześniejsza wersja pozabudżetowe związane z bezpieczeństwem artyleryjskiego, a także wymiany informacji na te- mówiła o dwóch państwach. Jest to ukłon w stronę oraz obronnością, ma być finansowany na pozio- mat zagrożeń w cyberprzestrzeni. n wszystkich tych, którzy obawiali się, że przepisy mie 10,5 mld EUR w latach 2021–2027 i objąć wydat- o EDF są tworzone z myślą o tandemie francusko- ki, które nie mogą być finansowane z budżetu Unii -niemieckim i realizacją wniosku Parlamentu Euro- z powodu ich związania z kwestiami wojskowymi. pejskiego, który naciskał na tę zmianę. Ponadto Oprócz powyższych wieści, na przestrzeni ostat- w projekcie rozporządzenia wskazuje się, że poza nich trzech miesięcy nie brakowało ważnych infor- państwami UE o środki z funduszu mogłyby starać macji dotyczących obronności Starego Kontynentu. się także państwa należące do Europejskiego Ob- Pod koniec maja europejska komisarz ds. rynku szaru Gospodarczego – Islandia, Lichtenstein i Nor- wewnętrznego i usług Elżbieta Bieńkowska poin- wegia, a także Wielka Brytania po opuszczeniu Unii. formowała o wstępnym porozumieniu w sprawie

Nowy projekt zakłada także m.in. przeznaczenie ustanowienia europejskiego programu rozwoju Do głównych celów EDF zalicza się m.in. wzmocnienie 5% środków na finansowanie badań nad przełomo- przemysłu obronnego w latach 2019–2020 i po- konkurencyjności, wydajności i innowacyjności euro- pejskich firm zbrojeniowych, jak również strategicznej wymi oraz ryzykownymi rozwiązaniami i technolo- twierdziła wcześniejsze zapowiedzi przeznaczenia autonomii decyzyjnej UE. Na zdjęciu przykład realizacji autonomii UE – okręty państw członkowskich uczestni- giami, co ma wzmocnić pozostałe działania UE i jej na ten cel 1 mld EUR. Inna propozycja, o której także czące w operacji EUNAVFOR Atalanta.

58 Wojsko i Technika • Lipiec 2018 www.zbiam.pl Przemysł obronny Zły stan polskiej państwowej zbrojeniówki Kamil Ł. Mazurek 25 czerwca podczas Targów Balt Military Expo 2018 miała miejsce prezentacja wyników raportu Polskiej Izby Producentów na Rzecz Obronności Kraju (PIPnROK) na temat sytuacji ekonomicznej i finansowej polskiego przemysłu obronnego. Przekazane mediom podsumowanie raportu odnosi się do zagregowanych danych z lat 2007–2016, które Izba pozyskała z Krajowego Rejestru Sądowego, sprawozdań z działalności przedsiębiorstw i rozesłanych do przedsiębiorstw ankiet.

Raport Polskiej Izby Producentów na Rzecz Obronności Kraju na temat polskiego sektora obronnego wskazuje na pogar- szającą się sytuację ekonomiczną państwowej części przemysłu zbrojeniowego, który skonsolidowany jest wokół Polskiej Grupy Zbrojeniowej S.A. Zarazem jednak w znacznie lepszej i ciągle poprawiającej się kondycji jest część branży będąca Ilustracje w artykule: Grupa WB, PIPnROK. w rękach prywatnych – zarówno ta z kapitałem polskim, jak i zagranicznym. utorzy raportu wskazują, że co do zasady narodowej i na koniec 2016 r. sprzedaż branży jako aniżeli firm prywatnych z kapitałem zagranicznym sytuacja branży jest gorsza w latach, które całości obejmowała zaledwie 1% całości sprzedaży (ok. 3,5-krotnie niższa wydajność) oraz podmiotów Araport obejmuje, aniżeli we wcześniej- sektora przemysłowego w Polsce. Co gorsza, ren- z kapitałem polskim (ponad 2,5-krotnie niższa wy- szym okresie. Podkreśla się, że w szczególnie złej towność netto zbrojeniówki jako całości jest niższa dajność). kondycji jest część przemysłu będąca własnością od średniej dla całego II sektora gospodarki, obej- Kolejny ważny wniosek raportu PIPnROK wskazu- Skarbu Państwa, której podmiotem dominującym mującego przemysł przetwórczy i budownictwo, je na umocnienie prywatnej części polskiego sekto- jest Polska Grupa Zbrojeniowa S.A. przy czym część PPO będąca w rękach kapitału za- ra zbrojeniowego w stosunku do tego w rękach Chociaż wg PIPnROK na koniec 2016 r. około 800 granicznego znacząco zawyżyła średnią, podczas Skarbu Państwa. Przedsiębiorstwa prywatne zwięk- podmiotów gospodarczych uznało, że wykonuje gdy część należąca do Skarbu Państwa w 2016 r. szyły udział całości przychodów ze sprzedaży PPO produkcję, usługi lub badania w jakikolwiek sposób osiągnęła ujemną rentowność. Część PPO należąca z 37% w 2007 r. do 64% w 2016 r. Również eksport związane z kwestiami obronności i bezpieczeństwa do polskiego kapitału prywatnego miała rentow- nie należy do mocnych stron państwowej części państwa, w praktyce w branży dominują 74 przed- ność niemal dwa razy niższą aniżeli całość II sektora branży obronnej. W ostatnim roku analizy, 77% siębiorstwa i instytuty, które są trzonem przemysło- gospodarki, ale i tak znacznie wyższą od firm zbroje- przychodów z eksportu należało do firm z dominu- wego i technologicznego polskiego potencjału niowych Skarbu Państwa. Również w kontekście jącym kapitałem prywatnym, podczas gdy do tych obronnego (PPO). W swojej analizie Izba podzieliła międzynarodowym sytuacja branży obronnej wy- należących do Skarbu Państwa zaledwie 17%. Nale- sektor ze względu na strukturę własnościową pakie- pada na niekorzyść firm polskich. Chociaż w latach ży jednak zauważyć, że ten stan rzeczy utrzymuje tu większościowego przedsiębiorstw i wyróżniła 2015–2016 rentowność 10 największych firm zbroje- się w Polsce od lat (w 2007 r. również było to tylko następujące grupy podmiotów: niowych świata z listy Stockholm International 17% przychodów z eksportu). Wpływ na to ma mają ❚ będące własnością Skarbu Państwa; Peace Research Institute (SIPRI) była porównywalna firmy prywatne z kapitałem zagranicznym, które ❚ znajdujące się w rękach polskiego kapitału pry- dla całości polskiej branży zbrojeniowej, to część transferują komponenty do swoich zakładów poza watnego; PPO należąca do Skarbu Państwa odstawała na nie- granicami Polski, głównie w Stanach Zjednoczo- ❚ znajdujące się w rękach zagranicznego kapitału korzyść w tym zakresie w sposób znaczący. Ponow- nych i Kanadzie, i w ten sposób kreują większość prywatnego; nie, tak jak w przypadku porównania z resztą II sek- eksportu PPO. Tym samym jest to bardziej transfer ❚ będące ośrodkami badawczo-rozwojowymi, bez tora gospodarki narodowej, znacznie lepszą w ramach przedsiębiorstw aniżeli rzeczywista względu na rodzaj własności czy nadzoru. rentowność miały firmy sektora prywatnego nale- sprzedaż sprzętu do podmiotów trzecich i stanowi Co ważne, autorzy raportu podkreślają, że wyniki żące do kapitału zagranicznego, a te z kapitałem egzemplifikację eksportowej słabości całej polskiej analizy dotyczą całych zagregowanych grup pod- polskim niższą niż SIPRI Top 10, ale nadal zbliżoną do branży zbrojeniowej. miotów, a nie pojedynczych firm, których wyniki firm zagranicznych. Pod względem wydajności, fir- Autorzy raportu Izby podkreślają, że przyjęta finansowe i sytuacja ekonomiczna może odstawać my z listy SIPRI Top 10 były w 2016 r. 4-krotnie bar- w sierpniu 2007 r. Strategia Konsolidacji i Wspierania od całościowego obrazu danej grupy. dziej wydajne od całości polskiej branży zbrojenio- Rozwoju Polskiego Przemysłu Obronnego w latach Niestety, wnioski płynące z raportu nie napawają wej, przy czym ta różnica była znacznie większa 2007–2012 nie polepszyła sytuacji przedsiębiorstw optymizmem. Sektor zbrojeniowy przez cały bada- w odniesieniu do przedsiębiorstw należących do branży należących do Skarbu Państwa, a szereg pa- ny okres nie odgrywał istotnej roli w gospodarce Skarbu Państwa (ponad 7-krotnie niższa wydajność) rametrów ekonomicznych uległo pogorszeniu.

60 Wojsko i Technika • Lipiec 2018 www.zbiam.pl Wiropłaty wojskowe

Ewentualny zakup następców SH-2G Super Seasprite nie kończy problemów Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej, gdyż cały czas następcy pilnie potrzebują bazujące na lądzie śmigłowce Mi-14PŁ i PŁ/R. Łukasz Pacholski Publikując w poprzednim numerze „Wojska i Techniki” artykuł Śmigłowcowa dogrywka o redefinicji programu modernizacji Co po SH-2G Super Seasprite? szyn wiązałby się ze znacznymi wydatkami, parku sprzętowego śmigłowców Cały czas wskazywany jest problem następcy związanymi z doprowadzeniem ich do stanu Sił Zbrojnych RP nie spodziewaliśmy pokładowych wiropłatów Kaman SH-2G Super używalności i unowocześnieniem przestarzałe- się, że tak szybko pojawią się nowe Seasprite. Nieoficjalnie, użytkownicy takich ma- go wyposażenia, bez pomocy procedury FMS. szyn z Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej Jak pokazały doświadczenia amerykańskie informacje związane z jednym nie ukrywają, że najlepszą opcją byłyby śmi- związane z programem MH-60R, niewielka róż- z kluczowych programów modernizacji głowce Leonardo AW159 Wildcat, których zakup nica kosztów przy planowanej długości okresu technicznej naszego wojska. do minimum ograniczyłby potrzebę adaptacji eksploatacji spowodowała, że stare SH-60B tra- fregat typu Oliver Hazard Perry Marynarki Wojen- fiły na składowisko AMARC, a konsorcjum Sikor- nej do bazowania nowych maszyn. sky/Lockheed Martin otrzymało wieloletni kon- Ilustracje w artykule: Ministerstwo Z powyższą kwestią powiązana jest, ponoć trakt na produkcję fabrycznie nowych MH-60R. Obrony Australii, David Parody, Łukasz Pacholski, znów zyskująca zwolenników, opcja zakupu Stąd też teoretycznie źródłem wiropłatów mo- USAF/Senior Airman Cheyenne A. Powers, Boeing, Airbus Helicopters/Anthony Pecchi. używanych fregat tego typu w Australii (co głyby być zapasy Departamentu Obrony Sta- może zostać oficjalnie rozstrzygnięte w czasie nów Zjednoczonych – na pustyni w Arizonie są czerwcu kierownictwo Ministerstwa planowanej na sierpień wizyty prezydenta An- zmagazynowane obecnie 64 SH-60B/F Sea- Obrony Narodowej dwukrotnie de- drzeja Dudy na antypodach) – wśród ich atu- hawk, jednak część z nich (zapewne te w najlep- Wklarowało, że w ciągu najbliższych ty- tów można wymienić powiększony pokład szym stanie) ma wkrótce trafić do nowych użyt- godni uczestnicy postępowania mają otrzymać lotniczy i integracja ze śmigłowcami Sikorsky kowników – mowa tu o Hiszpanii, Izraelu i Straży zaproszenia do składania ofert ostatecznych SH-60B Seahawk, które mogłyby znaleźć się Wybrzeża Stanów Zjednoczonych. w przetargu na śmigłowce do zwalczania okrę- w pakiecie wraz z okrętami. Według części źró- Co ciekawe, pomimo deklaracji polityków, tów podwodnych, wyposażonych dodatkowo deł australijskich sprawa jest jednak dyskusyjna potencjalni dostawcy wiropłatów nie mają po- w sprzęt medyczny pozwalający na prowadze- – wiropłaty były intensywnie eksploatowane jęcia, czego mogą spodziewać się w zaprosze- nie akcji poszukiwawczo-ratowniczych (ZOP/SAR). przez niemal 30 lat od dostawy (czyli od drugiej niu do składania ofert ostatecznych. Dobrą ilu- To zaś miałoby, zdaniem polityków, otworzyć połowy lat 80.), a po przedwczesnym wycofaniu stracją zamieszania wokół tej kwestii były drogę do podpisania kontraktu na dostawę nie- SH-2G(A) Super Seasprite w 2007 r., ich obciążenie tegoroczne targi Balt-Military-Expo, na których określonej liczby (czterech bądź ośmiu) maszyn jeszcze wzrosło. Dodatkowo wersja dla Australii spośród dwóch spodziewanych oferentów do końca roku. Może to być jednak trudne ze różniła się od standardowej dla US Navy, co obecny był tylko jeden – koncern Leonardo. Do- względu na kalendarz i sezon wakacyjny, który przyczyniło się do tego, że przez dziesięciolecia datkowo na jego stoisku prezentowany był mo- zawsze nieco ogranicza tempo prac w takich służby nie przechodziły poważnych moderniza- del dużej maszyny AW101, a w rozmowach przypadkach. cji wyposażenia. Ewentualny zakup tych ma- przedstawiciele Leonardo Helicopters twierdzili, że obecnie proponują Polsce AW101, a jak zapo- znają się z oficjalnym zaproszeniem do udziału w dalszym etapie postępowania, w którym zawarte mają być aktualne wymagania dla wi- ropłata, wtedy dopasują do nich własną ofertę. Wyraźnie pokazuje to, że nie tylko lokalni obser- watorzy działań MON mają problemy z nadąże- niem za pomysłami resortu. Otwarte pozostaje także pytanie, czy zmiana warunków nie otworzy furtki do powrotu do rywalizacji konsorcjum Lockheed Martin, mającego ciągle w swojej Obok starych fregat Australijczycy mogą zaoferować Polsce sprzedaż używanych śmigłowców SH-60B Seahawk, ofercie „komercyjne” S-70B Seahawk (m.in. które już zostały wycofane ze służby. Minusem może być ich wyeksploatowanie oraz niestandardowe wyposażenie, które ogranicza możliwość wsparcia producenta poprzez program FMS. sprzedawane w ostatnich latach do Brazylii

64 Wojsko i Technika • Lipiec 2018 www.zbiam.pl Samoloty bojowe Gorący czerwiec programu F-35 Lightning II

6 czerwca pierwsze maszyny F-35B Lightning II zostały przebazowane do Marham rozpoczynając proces przezbrojenia i wdrożenia do eksploatacji 617. Dywizjonu RAF, pierwszej jednostki na Wyspach Brytyjskich wyposażonych w samoloty tego typu. Łukasz Pacholski Pierwsze F-35B na stałe w Wielkiej względu na czas potrzebny do osiągnięcia peł- Program wielozadaniowego samolotu Brytanii nej gotowości bojowej przez pierwsze dywizjo- bojowego Lockheed Martin F-35 Dotychczas RAF eksploatowały swoje F-35B wy- ny, już obecnie wiadomo, że dziewiczy rejs ope- łącznie na terytorium Stanów Zjednoczonych, racyjny lotniskowca HMS Queen Elizabeth będzie Lightning II jest często obecny na łamach gdzie wykorzystywano je do szkolenia perso- obejmował szeroką współpracę z jednostkami „Wojska i Techniki”, jednak kumulacja nelu i wsparcia programu badawczo-rozwojo- US Marine Corps, w tym amerykańskimi F-35B. wydarzeń w ostatnich tygodniach wego. Łącznie Lockheed Martin dostarczył Bry- Do końca roku 617. Dywizjon ma osiągnąć powoduje, że znów warto mu poświęcić tyjczykom do początku czerwca 15 maszyn. Co wstępną gotowość do działań z baz lądowych. nieco miejsca. Pokazują one bowiem, więcej, Londyn – jak dotąd – najdłużej spośród zagranicznych użytkowników maszyn F-35 cze- Dostawy maszyn seryjnych i pierwszy że obok środków finansowych, kał na transfer samolotów do kraju. Pierwszy egzemplarz spisany ze stanu niezwykle ważnym aspektem handlu brytyjski F-35B został bowiem uroczyście prze- 11 czerwca Lockheed Martin poinformował bronią były i są czynniki geopolityczne, kazany użytkownikowi 20 lipca 2012 r. o dostarczeniu Departamentowi Obrony Sta- które nierzadko mogą przyspieszyć, Co ciekawe, po przylocie na Wyspy maszyny nów Zjednoczonych 300. seryjnego samolotu ale i opóźnić podjęcie wielu ważnych były uziemione do 28 czerwca, kiedy jeden z sa- F-35. Wydarzenie to stało się okazją do podsu- decyzji i działań. molotów wykonał pierwszy lot nad Brytanią. mowania dotychczasowej historii programu. Wśród przyczyn, oficjalnie, wymieniono proble- Jubileuszowa maszyna trafiła do US Air Force Ilustracje w artykule: Lockheed Martin, MoD Crown my z transferem danych do lokalnego serwera i pierwszą jej bazą operacyjną jest Hill w stanie Copyright, USAF, MO Holandii, Clinton White. systemu wsparcia logistycznego ALIS. Utah, gdzie trwa przezbrajanie dywizjonów li- czerwca w bazie Royal Air Force Marham Wielka Brytania jest jedynym partnerem I po- niowych. Dotychczas Lockheed Martin dostar- odbyła się uroczystość powitania pierw- ziomu programu F-35. Londyn zadeklarował czył Siłom Zbrojnym Stanów Zjednoczonych 6 szych samolotów Lockheed Martin zamiar zakupu 138 samolotów, jednak dotych- oraz sojuszników 197 F-35A, 75 F-35B i 28 F-35C, F-35B Lightning II, należących do 617. Dywizjo- czas zakontraktowano 42, w tym 10 do wsparcia które łącznie wylatały dotąd ponad 140 000 go- nu RAF. Maszyny przeleciały bezpośrednio prac badawczo-rozwojowych. W przyszłości dzin. Część z nich została skompletowana na z amerykańskiej bazy lotnictwa USMC Beaufort mają stanowić komponent uderzeniowy RAF – eksportowych liniach montażowych w Japonii w Karolinie Południowej w asyście samolotów obok maszyn Eurofighter Typhoon. Analogiczny i Włoszech. Na nowe maszyny przeszkolono po- tankowania powietrznego A330MRTT Voyager, duet będzie także trzonem Aeronautica Militare nad 620 pilotów i 5600 techników personelu co miało miejsce dwa miesiące przed zakłada- we Włoszech, a nie jest wykluczone, że podobną naziemnego z różnych państw. Ważnym i pomi- nym w harmonogramie programu terminem. drogą pójdą także Hiszpanie i… Niemcy. Samolo- janym często aspektem jest fakt, że w przypadku Tym samym Brytyjczycy rozpoczęli przezbraja- ty mają operować z baz lądowych i lotniskowców obecnych zleceń eksportowych większość sa- nie pierwszej jednostki RAF, stacjonującej na typu Queen Elizabeth. Dotychczas w Europie swoje molotów będzie reprezentowała standard ma- Wyspach. F-35 eksploatują już Włosi i Norwegowie. Ze szyn partii wstępnych, których modernizacja do

68 Wojsko i Technika • Lipiec 2018 www.zbiam.pl Przemysł obronny

Orka to wciąż jeden z nielicznych programów okrętowych, który zdaniem polityków pozostaje priorytetem modernizacji Sił Zbrojnych RP. Saab zaprezentował ponownie okręt A26 z pionowymi wyrzutniami pocisków manewrujących. Wojciech Zawadzki Już po raz piętnasty Bałtyckie Targi Militarne Balt Military Expo, które Balt Military Expo 2018 odbyły się w dniach 25–27 czerwca w gdańskim Centrum Wystawienniczo- Kongresowym AmberExpo, – okiem obserwatora stały się miejscem spotkania firm się ilość, lecz jakość. Ta z kolei jest wprost zależna Prezentowany na stoisku koncernu Lockheed przyjeżdżających na nie z ofertą, od planów, jakie w danej chwili obowiązują Martin model zmodernizowanej fregaty typu która w ich mniemaniu powinna w kwestii rozwoju MW RP. O. H. Perry z dodanymi płaskimi antenami stacji ra- zainteresować instytucje diolokacyjnej doskonale oddawał z jednej strony odpowiedzialne za modernizację Gorzej być nie może? Może, ewentualne bieżące potrzeby naszej floty, z dru- ale nie musi! giej był wzorcowym przykładem postrzegania techniczną Marynarki Wojennej RP. Tak jak Rzeczpospolita Polska, Marynarka Wojenna możliwości polskiego rynku przez zagraniczne fir- Tegoroczna edycja imprezy była obchodzi w 2018 r. swoje setne urodziny. Czy jed- my. Brak propozycji na okręt obrony wybrzeża doskonałym odbiciem sytuacji, nak jest co świętować? O niezaspakajanych od Miecznik (wyjątkiem był model Gowinda 2500 na w jakiej znajduje się obecnie kilku dekad potrzebach zakupu nowego sprzętu stoisku Naval Group) czy patrolowiec z funkcją morski rodzaj Sił Zbrojnych RP. (nie tylko okrętów) na łamach „Wojska i Techniki” zwalczania min Czapla, to chyba najlepszy dowód piszemy regularnie. Trudna sytuacja w morskim na niewiarę, że te projekty kiedyś powrócą do łask. Fotografie w artykule: Wojciech Zawadzki, Łukasz Pacholski, Tomasz Grotnik. rodzaju SZ RP przełożyła się na listę tegorocznych Nawet na stoisku Polskiej Grupy Zbrojeniowej S.A. tatystyki imprezy, której organizatorem są wystawców i to, co na swoich stoiskach pokazali. nie było modelu patrolowca ORP Ślązak, choć nie Międzynarodowe Targi Gdańskie S.A., moż- O ile modele okrętów podwodnych i wyposaże- wiedzieć czemu eksponowano przestarzałe okręty Sna uznać za całkiem optymistyczne. Prawie nia do nich były widoczne, o tyle prezentacji bojo- podwodne typu Kobben i Orzeł czy średni desanto- 140 podmiotów z 15 państw to wynik godny pod- wych jednostek nawodnych w zasadzie nie było wiec projektu 722. W przypadku Ślązaka jednak kreślenia, choć oczywiście – jak zawsze – nie liczy wcale. O przypadku oczywiście nie może być mowy. znów pojawiła się nadzieja na zakończenie bole- snego procesu jego budowy, bo już po zamknięciu targów Ministerstwo Obrony Narodowej potwier- dziło podpisanie umowy na ukończenie budowy okrętu z PGZ Stocznią Wojenną Sp. z o.o. w Gdyni. W ślad za Koncepcją Obronną RP, Orka i Kormo- ran to rzeczywiście jedyne programy okrętowe obecne na tegorocznej edycji BME. Wśród wy- stawców byli wszyscy w dalszym ciągu liczący się potencjalni oferenci nowych jednostek podwodnych. Byli też ewentualni poddostawcy wyposaże- nia i uzbrojenia do nich. Wśród nich wspomniany już Lockheed Martin, który do Gdańska przywiózł model… wielozadaniowego okrętu podwodne- go z napędem jądrowym typu Virginia, wypiera- jącego ponad 8000 t. Czy tym sposobem za- sygnalizował, że w dalszym ciągu chce być gra- Francuska oferta w programie Orka obejmuje także uzbrojenie rakietowe. Na zdjęciu model Naval Group Scorpène 2000 z modułem AIP oraz pociskami MBDA NCM i SM39 Block 2. czem branym pod uwagę w programie Orka?

76 Wojsko i Technika • Lipiec 2018 www.zbiam.pl Dowodzenie i łączność Neptun z Gdyni Tomasz Grotnik Wymagania stawiane przez floty wojenne w zakresie łączności zmuszają do zastosowania zaawansowanych systemów, zapewniających poprawne Nowa wersja terminala wynośnego VT-Sec. Powstał on z uwzględnieniem uwag użytkownika – MW RP, a jego funkcjonowanie komunikacji premiera odbyła się na tegorocznym Balt Military Expo. z odbiorcami na lądzie, jednostkami Podsystem transmisji wiadomości umożliwia z ko- pływającymi i statkami powietrznymi. lei wykorzystanie okrętowych środków radiowych do Okrętowy Zintegrowany System przesyłania informacji poprzez serwer MHS Pigeon. Łączności Neptun, opracowany przez Gwarantuje on odpowiedni obieg wiadomości na gdyński oddział firmy KenBIT Sp.j., okręcie – edycję wiadomości przez wielu użytkowni- spełnia te wymogi, bazując przy tym na ków, edycję i transmisję informacji w ramach współ- polskiej myśli i rozwiązaniach pracy interoperacyjnej NATO – zgodnych ze standar- dami ACP 127 i STANAG 5066. Ponadto zapewnia technicznych. funkcję czatu oraz obsługę poczty elektronicznej, Fotografie w artykule Tomasz Grotnik. zgodnie z wymaganiami STANAG 5066. Pigeon stano- eptuna zaprojektowano w oparciu o wyma- wi interfejs do systemów zewnętrznych, umożliwiają- gania Marynarki Wojennej RP, umożliwiając cy transmisję i odbiór wiadomości zgodnych z ACP N optymalne wykorzystanie pokładowych 127. Pozwala też na przechowywanie wiadomości środków łączności radiowej, terminali satelitarnych, odebranych, wysłanych i modyfikację wprowadzo-

urządzeń kryptograficznych oraz systemów transmi- Widok ogólny jednego z wariantów Okrętowego nych przez użytkowników, jak również ich wyszuki- sji danych w obszarach łączności narodowej i sojusz- Zintegrowanego Systemu Łączności Neptun. wanie po zadanych kryteriach. niczej w ramach NATO. System integruje różne środki toru sygnałowego, pozwala na prowadzenie kore- Okrętowy Podsystem Zdalnej Kontroli i Konfigura- łączności, zapewniając wykorzystanie okrętowych spondencji z wykorzystaniem okrętowych środków cji Systemu Łączności Octopus jest podstawowym radiostacji KF i UKF, wymagających równoczesnej radiowych oraz urządzeń utajniania mowy. Może elementem kontroli środków łączności wewnętrznej pracy w połączeniu z różnymi terminalami komuni- także bezpośrednio współpracować z urządzeniami i radiowej. Umożliwia konfigurację urządzeń łączno- kacji fonicznej i transmisji cyfrowych. Dzięki skalowal- ochrony kryptograficznej kanałów audio (tam, gdzie ści fonicznej i danych oraz wizualizację ich statusów ności, OZŁS Neptun można instalować na małych nie ma konieczności instalowania OZSŁ), jako punkt i stanu komutacji. Octopus przedstawia schemat sys- jednostkach w konfiguracji minimalnej, składającej wynośny, umożliwiając nadawanie, odbiór i przełą- temu łączności, na którym są zobrazowane urządze- się z prostego układu komutacji KSR, interfejsów i kil- czanie trybu pracy (Plain/Secure) współpracującego nia i połączenia między nimi. Zapewnia to możliwość ku terminali VT-Sec, jak też na większych, gdzie inte- urządzenia oraz radiostacji. szybkiej orientacji w działaniu systemu oraz znalezie- gruje (oprócz łączności zewnętrznej) także podsyste- Terminale VT-Sec są podłączane do OZSŁ poprzez nia ewentualnych usterek. System wizualizuje ponad- my teleinformatyczne, transmisji danych oraz interfejsy VTS. Pełnią one funkcję konwerterów me- to architekturę logiczną systemu łączności, pokazu- łączność wewnętrzną. Elementy systemu montowa- diów (światłowód–miedź) oraz układów dopaso- jąc wewnętrzne tory połączeń komutowanych ne są w standardowych szafach 19” typu rack wraz wujących, które zapewniają sprzęgnięcie terminali z uwzględnieniem połączeń fizycznych. Użytkow- z komutatorami i interfejsami (opracowanymi przez VT-Sec ze środkami radiowymi lub urządzeniami nik ma możliwość obserwacji wszystkich połą- KenBIT do wszystkich używanych w MW RP środków utajniania mowy w OZSŁ. Dzięki temu w ramach czeń fonicznych i transmisji danych pomiędzy łączności radiowej i urządzeń krypto). Neptuna można integrować różne urządzenia, urządzeniami końcowymi i pośrednimi. podłączając je do już istniejących na okręcie syste- OZSŁ Neptun, w różnych konfiguracjach, już jest Budowa systemu mów (np. łączności wewnętrznej lub sieci kompu- używany na niszczycielu min Kormoran, a wkrótce Neptuna (bez łączności wewnętrznej, radiotelefo- terowej). Stosowane są interfejsy VTS/4, VTS/8 trafi na okręt transportowo-minowy Poznań, trałow- nów VHF i podsystemów cywilnych) tworzą: system i VTS/20, gdzie cyfra oznacza liczbę obsługiwanych ce Hańcza i Drużno, kolejnego OTr-M-a, a później na antenowy, radiostacje, modemy radiowe, urządzenia terminali VT-Sec. Interfejsy VTS sprzęgają też termina- seryjne niszczyciele min proj. 258. Wszystkie urzą- kryptograficzne i utajniania mowy, system komutacji, le VT-Sec z układem komutacji. dzenia integrujące poszczególne elementy OZSŁ Okrętowy Podsystem Zdalnej Kontroli i Konfiguracji W skład tego ostatniego wchodzą komutatory KSR zostały opracowane i wykonane przez KenBIT. Systemu Łączności Octopus, terminale użytkowni- (tzw. krosownice), których zadaniem jest szybkie ze- Umożliwiają one integrację dowolnych urządzeń ków (foniczne, transmisji danych), terminale satelitar- stawienie wymaganej konfiguracji linii sygnałowych ochrony kryptograficznej oraz okrętowych środków ne, Okrętowy System Edycji i Transmisji Wiadomości i sterujących. Są one potrzebne tam, gdzie zamonto- łączności radiowej – zarówno producentów krajo- Pigeon i podsystem transmisji danych MARLIN (Mo- wane są systemy łączności KF i UKF, wymagające rów- wych, jak i zagranicznych. Ma to zaletę w postaci bile Ad Hoc Relay Line-Of-Site IP Networking). noczesnej pracy w połączeniu z różnymi terminalami stworzenia krajowej bazy sprzętowej i możliwości Podsystem łączności fonicznej umożliwia zesta- komunikacji fonicznej i transmisji cyfrowych. Krosow- szybkiej reakcji serwisowej producenta na okrętach wienie fonicznych kanałów łączności z wykorzysta- nice są dostępne w wersjach standardowej i Tempest MW RP. Poza tym modułowa budowa systemu po- niem urządzeń utajniania mowy i przypisanych do (do działania w systemie przeznaczonym do przetwa- zwala na dopasowanie jego elementów do urzą- nich poprzez układ komutatorów radiostacji HF lub rzania informacji niejawnej). W zależności od liczby dzeń zamontowanych na istniejących jednostkach VHF/UHF. Terminal łączności specjalnej VT-Sec jest łączonych terminali i środków radiowych w ramach w czasie ich modernizacji, jak też dowolnej konfigu- podstawowym elementem podsystemu audio OZSŁ, oferowane są komutatory typów: KSR 4×4, KSR racji do jednostek nowo budowanych. n Neptuna. Stanowi on zakończenie części „czerwonej” 8×10, KSR 6×20 i KSR 16×20. W artykule wykorzystano materiały KenBIT Sp.j.

80 Wojsko i Technika • Lipiec 2018 www.zbiam.pl Okręty wojenne Australijskie Huntery od BAE Systems Łukasz Pacholski, współpraca Tomasz Grotnik 29 czerwca premier Związku Australijskiego Malcolm Turnbull ogłosił decyzję dotyczącą wyboru zwycięzcy w programie SEA 5000, znanym też jako Future Frigate Program. Został nim koncern BAE Systems, promujący na antypodach eksportową wersję fregaty wielozadaniowej typu 26 Global Combat Ship – Australia (GCS-A). Jest to największy sukces brytyjskiego przemysłu stoczniowego poza Wyspami Brytyjskimi, który w ostatnich latach mógł pochwalić się co najwyżej kontraktami eksportowymi na pojedyncze okręty patrolowe. O jego problemach i próbach wyjścia

z impasu pisaliśmy szerzej w majowym Wizja artystyczna przedstawiająca spodziewany wygląd fregaty typu Hunter. Najogólniej odpowiada on okrętom typu numerze „Wojska i Techniki”. City powstającym dla Royal Navy, zaś zasadniczą różnicą jest maszt z antenami systemu radiolokacyjnego CEAFAR2. w finale Brytyjczycy rywalizowali ostatecznie W latach 30. XXI wieku trzon Royal Australian Ilustracje w artykule: BAE Systems, Navantia, z Hiszpanami (Navantia z fregatą typu F-100) Navy mają tworzyć: dwa wielozadaniowe śmi- Tomasz Grotnik. oraz Włochami (Fincantieri z fregatą typu głowcowce desantowe typu Canberra, trzy nisz- ramach SEA 5000 Australijczycy po- FREMM). Nowe jednostki będą klasyfikowane czyciele przeciwlotnicze typu Hobart (jednostki szukiwali dostawcy dziewięciu fregat jako typ Hunter, a pierwsza trójka ma otrzymać obu typów zostały zaprojektowane przez Navan- Wwielozadaniowych, które zastąpią nazwy związane z postaciami ważnymi dla historii tię), dziewięć fregat typu Hunter (BAE Systems), w Royal Australian Navy osiem obecnie eks- kraju: HMAS Flinders (na cześć Matthew Flindersa, 12 okrętów patrolowych (Lürssen) i 12 okrętów ploatowanych jednostek typu Anzac (licencyj- którego wyprawa udowodniła, że Australia to podwodnych typu Shortfin Barracuda Block 1A ne Blohm+Voss MEKO 200, zbudowane w latach osobny kontynent), HMAS Hunter (na cześć (Naval Group). Wsparciem dla nich będą dwa za- 1993–2006 w stoczni Tenix Defence w William- wadm. Johna Huntera, drugiego gubernatora No- opatrzeniowce typu Supply (Navantia). Wszystkie stown – od 2008 r. BAE System Australia). Potrzeba wej Południowej Walii, najstarszego i najbardziej te jednostki zostały zakontraktowane, znajdują się została zasygnalizowana w Białej Księdze Obron- zaludnionego stanu w Australii) i HMAS Tasman w budowie bądź są już w służbie. ności, opublikowanej w 2009 r. (na cześć Abela Tasmana, pierwszego Europej- Ważnym elementem SEA 5000 ma być dalszy W kolejnych latach koncepcja dojrzała do ro- czyka, który dotarł do Tasmanii, Nowej Zelandii rozwój lokalnego przemysłu stoczniowego. Bry- zesłania zapytania ofertowego, dotyczącego wy- i Fidżi). Program budowy fregat ma kosztować ok. tyjczycy i Australijczycy zdecydowali, że budowa boru dostawcy projektu i know-how. Wśród roz- 35 mld AUD (!), a początek palenia blach do budo- Hunterów będzie realizowana w państwowej ważanych propozycji znalazły się niemieckie wy prototypu zaplanowano w 2020 r. Taki harmo- stoczni ASC Pty. Ltd. w Osborne koło Adelaidy fregaty thyssenkrupp Marine Systems typu 125 nogram prac ma pozwolić na wprowadzenie w południowej części kraju, z udziałem partnerów i francuskie Naval Group typu FREMM, jednak pierwszego okrętu do służby ok. 2025 r. lokalnych (m.in. koncernów Austal i BAE Systems Australia). Obecnie w Osborne prowadzone są prace wyposażeniowe na ostatnim niszczycielu typu Hobart – HMAS Sydney i próby morskie drugiego w serii HMAS Brisbane. W najbliższej przy- szłości, obok produkcji fregat, zakład będzie bu- dował okręty podwodne Shortfin Barracuda, które mają zastąpić sześć, trapionych od początku swej służby awariami, Collinsów, które są obecnie mo- dernizowane w celu zapełnienia luki do chwili pojawienia się następców.

Co wiemy o Hunterach? Według oficjalnego komunikatu, fregaty typu Hunter będą miały wyporność pełną 8800 t, dłu- gość 149,9 m i szerokość 20,8 m. Napęd w układzie CODLOG, składający się z turbiny ga- Tym razem Navantii się nie udało. Choć jej projekt wykorzystano do budowy niszczycieli przeciwlotniczych typu Hobart, nie skorzystano ponownie z tej opcji, rezygnując nawet z korzyści standaryzacji floty dużych okrętów bojowych RAN. zowej Rolls-Royce MT30, czterech generatorów www.zbiam.pl Lipiec 2018 • Wojsko i Technika 81